Nhung Dieu Ky Thu Cua Khoa Hoc - 2

NH NG I U KY THU CU A KHOA HO C 1
http://www.ebooks.vdcmedia.com

MU C LU C

N u nh khng co ma sa t ...............................................................................2
Sa n xu t bng kh t than nh th na o? ..........................................................4
Khng kho tr tha nh nha l c s cu a Jules Verne..........................................5
N c a bo ng tay...........................................................................................8
V sao ca s ng d i bng th ng tu t p n ca c l thu ng?................................9
V sao cha ch la i nha bo t?..............................................................................11
V sao ru i bay co ti ng nhng b m la i khng? ...........................................13
V sao su i ku ro c ra ch?..............................................................................14
Ta i sao pho ng quan tr c thin vn th ng co ma i tro n?.................................. 15
Tra i bom da h u.........................................................................................17
ng v t se c hu n luy n thay v b e p tham gia th nghi m..................... 18
Chu ng ta u ng nh th na o? .........................................................................20
Vo s sumo nhe cn s du ng nhi u ngo n o n hn ..........................................21
V sao cy trn nu i th p hn cy ng b ng?..............................................23
H n ma cu a Hoa ng h u Anh a yn ngh ...................................................25
Bo ng ma hay gio lu a? ...............................................................................26
S th t v nh ng bo ng ma ............................................................................27
Ta i sao ngo n l a khng t t t? ......................................................................29

NU NH KHNG CO MA SAT

Nh co ma sa t ma ta co th ng i, i la i va la m vi c c d da ng; nh no
ma sa ch v bu t m c n m yn trn m t ba n, ma ca i ba n khng b tr t trn sa n
nha , m c du ng i ta khng t no va o sa t t ng, va qua n bu t khng tu t ra
kho i ca c ngo n tay...
Ma sa t la m t hi n t ng ph bi n n n i chu ng ta t khi y t i ta c
du ng h u ch cu a no , ma th ng cho no la m t hi n t ng t nhin pha i th .
Nh ma sa t ma ca c v t thm v ng va ng. Ng i th m c ghe p sa n nha
cho ph ng khi ng i ta t ba n gh u la chu ng ng yn y. C c, a,
tha t trn ba n n u c n m yn ma ta khng c n pha i quan tm c bi t
n chu ng, n u nh khng g p tr ng h p co s cho ng cha nh b t th ng nh
trn ta u thuy .
Th t ng t ng r ng co th tr bo c ma sa t hoa n toa n th se khng
co m t v t th na o, du la to nh m t ta ng a hay nho nh m t ha t ca t co th t a
v ng ln nhau c. T t ca se b tr t i va ln ma i cho n khi chu ng a t t i
m t v tr th t thng b ng i v i nhau m i thi. N u nh khng co ma sa t th
tra i t cu a chu ng ta se tha nh m t qua c u nh n nhu i gi ng nh m t qua c u
b ng n c.
Co th no i thm r ng n u khng co ma sa t th ca c inh c se ri tu t ra
kho i t ng, ch ng v t na o gi ch t c trong tay, ch ng cn l c na o d t
n i, ch ng m thanh na o t t ma se vang ma i tha nh m t ti ng vo ng b t t n, v a
pha n xa khng chu t y u i va o ca c b c t ng. M i l n i trn bng, ta la i co
m t ba i ho c cu th cu ng c lo ng tin cu a mnh va o t m quan tro ng c bi t
cu a ma sa t. i trn ng ph co bng phu hay trn ng t tht sau khi tr i
ma, ta ca m th y mnh th t b t l c va lu c na o cu ng nh mu n nga ...
Tuy nhin, trong ky thu t ng i ta co th l i du ng s ma sa t r t be
phu c vu nh ng vi c co ch. Ch ng ha n nh ng chi c xe tr t trn m t bng, hay
nh ng con ng bng du ng v n chuy n g t ch khai tha c n ch t
ng s t, ho c n nh ng b n sng tha be . Trn nh ng ng ray bng
trn nh n, hai con ng a a ke o n i 70 t n g .


SAN XUT BNG KH T THAN NH TH
NAO?

Ta i ca c lo cng nhi p, ng i ta la m sa ch kho i than, r i du ng ki m hu t
sa ch kh CO2. Sau o , ho un no ng ta ch kh ra kho i dung dch ki m, r i ne n
d i a p su t 70 atmosphere no chuy n sang da ng lo ng... Sau o , ng i ta la i
no bay hi d i a p su t th p. K t qua , ho thu c CO2 r n, o chnh la
bng kh.
Kh carbonic lo ng c ch a trong ca c bnh da y va c chuy n t i cng
x ng sa n xu t u ng co ga va nh ng cng x ng na o c n du ng t i no . Co n
bng kh, t c CO2 r n, nhn b ngoa i gi ng nh ca c cu c tuy t ne n ch t, c s
du ng trong nhi u lnh v c nh ba o qua n th c n ho c c u ho a.
Nhi t cu a bng kh r t th p (-78 C), nhng n u c m no va o tay,
ng i ta v n khng co ca m gia c qua la nh, ly do la khi ta ti p xu c, kh CO2 bay
ra ngn ca ch tay ta va bng kh. Ch khi n m ch t cu c bng kh th ta m i b t
co ng. Danh t bng kh di n a t chu y u tnh ch t v t ly cu a no . Ba n thn bng
kh khng bao gi b m va la m t b t ky v t na o xung quanh. G p no ng la
l p t c no bi n tha nh kh, khng qua tra ng tha i lo ng. c tnh o cu a bng kh
co th c s du ng ba o qua n th c ph m c c t t, b i kh CO2 ba m trn b
m t co n co ta c du ng c ch kha nng pha t tri n cu a vi sinh v t. Cu i cu ng, CO2
r n co n la ch t c u ho a tin c y. Ch c n ne m m t mi ng bng kh va o a m l a
ang cha y la co th d p t t no .


KHNG KHO TR THANH NHA LC S
CUA JULES VERNE

Ba n co nh nha a i l c s Matiphu trong truy n cu a Jules Verne, va
tr ng h p la lu ng khi cha ng ta du ng hai ca nh tay kh ng l gi c ca m t
chi c ta u thu y khng lao xu ng d i? V y ma i u o la i ch ng pha i qua th n
ky , ngay ca m t c u be cu ng co th la m c i u o ...
y la oa n ti u thuy t m ta ky cng trn: "Con ta u Torabocolo a c
mang ra kho i ca i tru hai bn va ang c chu n b ha thu y. Ch c n tha o
dy ca p c t ta u ra la no b t u tr t xu ng d i. a co 6 ng i to mo n xem.
u ng lu c y, ng i ta th y xu t hi n m t chi c du thuy n ang cha y men theo
oa n b nh ra va ti n v pha mo i ng i. Chi c du thuy n na y mu n va o b n
va nh v y bu c lo ng pha i i ngang qua x ng o ng ta u la ni ang chu n b
ha thu y chi c Torabocolo. Khi th y chi c du thuy n ra hi u, l p t c ng i ta
nh ngay vi c ha thu y con ta u tra nh nh ng tai na n b t ng . Cho con thuy n
i va o sng a o r i ha y ti p tu c cng vi c cu ng ch ng sao. B ng khng m t bn
n m ch n ngang, m t bn th lao nhanh t i, nh t nh th na o cu ng x va o
nhau, va thuy n ch c se b m.
...B ng co ti ng ku th t thanh; ta u Torabocolo a chuy n mnh va b t
u lao xu ng u ng lu c con thuy n i ngang qua, ca hai s p x va o nhau.
Ch ng co n th i gian va cu ng khng co n kha nng na o ngn c s va cha m y
n a r i. Chi c Torabocolo tr t r t nhanh xu ng d i theo ng d c M t la n
kho i tr ng b c ra do co sa t ma nh, ang cu n la i pha tr c mu i ta u, co n pha
la i cu a no a cha m t i n c.
B ng m t ng i xu t hi n. Anh ta chu p l y chi c dy neo bu c tr c
mu i ta u gh xu ng t va c gi ch t no . oa n anh ta nhanh nhe n qu n no va o
m t ca i ng s t a o ng ch t xu ng t va du ng h t s c ma nh gi ch t dy
trong g n 10 giy. Cu i cu ng, chi c dy neo b t tung. Nhng 10 giy na y
cu ng a u : Chi c Torabocolo khi xu ng h n t i n c ch hi cha m nhe pha i
chi c du thuy n va l t ln pha tr c"
Th la chi c du thuy n a thoa t na n. Va ng i c u nguy cho no chnh la
Matiphu.
Jules Verne h n se l y la m nga c nhin n u co ng i ma ch cho ng r ng
hoa n tha nh m t ky cng nh th khng c n n m t ng i kh ng l . B t ky
ng i na o, ch c n nhanh tr m t ty cu ng co th la m c ca i vi c phi th ng
y.
C ho c da y r ng m t s i dy qu n va o m t tru tro n th khi no tr t, l c
ma sa t a t t i m t gia tr r t l n. S vo ng dy ca ng nhi u th l c ma sa t ca ng
l n; l c ma sa t tng theo quy t c sau: N u s vo ng dy tng theo c p s c ng
th l c ma sa t se tng theo c p s nhn. Cho nn ngay m t em be y u, khi gi
ch t m t u dy qu n 3-4 vo ng va o m t tru c c nh, cu ng u s c la m cn
b ng m t l c r t l n t va o u kia cu a dy.
ca c b n ta u thu y, ta th y khi ta u c p b n th ng co ca c em be chuyn
la m vi c ha m nh ng chi c ta u ch ha ng trm ha nh kha ch. o khng pha i la nh
s c ma nh ky di u, ma la do l c ma sa t cu a s i dy qu n va o co c a la m c
cng vi c y.
Nha toa n ho c n i ti ng cu a th ky 18 la Euler a tm c h th c gi a
l c ma sa t va s vo ng qu n cu a dy va o co c. D i y la cng th c o ca c
ba n co th hi u su hn:
F= f.ek
Trong o :
f la s c ke o cu a ta du ng ch ng la i l c F;
e la con s 2,728... (c s cu a logarit t nhin);
k la h s ma sa t gi a dy va tru c tro n;
bi u di n go c qu n, ngha la ty s cu a da i cu a cung ch n
b i ph n dy a qu n trn ba n knh cu a cung y.
Th a p du ng cng th c na y va o tr ng h p Jules Verne a m ta . F lu c
na y la l c ke o chi c ta u tr t theo m t ca i c u b c nghing.
Tro ng l ng cu a ta u la 500.000 N. Gia s nghing cu a ta u la 1/10, nh
v y khng pha i toa n b con ta u ma ch co 1/10 tro ng l ng cu a no ta c du ng ln
dy, ngha la ch co 50.000 N ta c du ng ln dy ma thi. Ti p tu c gia s n u k =
1/3. Go c xa c nh c ngay, n u cho r ng Matiphu qu n ca tha y 3 vo ng
quanh tru c, se b ng 6 A .
Thay ca c gia tr na y va o cng th c Euler, ta c phng trnh:
50.000 = f . 2,726A .1/3
T o tnh ra: f = 93 N
Th la , hoa n tha nh ca i ky cng tuy t v i o , ng i kh ng l ch c n
ke o dy b ng m t l c g n 100 N thi.
Ba n ng ngh r ng con s 100 N ch la con s ly thuy t, ch th c t th
c n pha i du ng m t l c l n hn th nhi u. Song ng c la i, co khi k t qua tnh
c y co n qua l n n a c y: Khi ta du ng dy gai va tru c g th h s ma
sa t se r t l n, ngha la s c ng i bo ra ch ng a ng la bao. Gia nh co m t ca i
dy th t ch c ch n, co th chu c s c ke o cu a m t con ta u, th lu c b y gi
ngay m t c u be y u u i, n u qu n 3, 4 vo ng dy va o tru c th co n th la m
c nh ng vi c tuy t v i hn ca nha a i l c s cu a Jules Verne.


NC A BONG TAY

Khi no i n n c a , co le ba n lun ngh r ng no pha i r t la nh, v y la m
sao co th bo ng tay c. Tuy nhin th c t , i u ki n a p su t cao, n c co
th o ng bng nhi t ... 76 C, t c la n u ba n cha m va o, ba n se b bo ng
li n.
Ca c nha khoa ho c Anh la nh ng ng i u tin ta o ra n c a nhi t
cao khi ne n no m t thi t b la m b ng the p da y. Khi a p su t tng ln 20.600
atmosphere, n c a o ng bng nhi t trn 75 C, t c la co th la m bo ng.
Ca c nha khoa ho c go i loa i n c a no ng na y la "bng th 5". No i chung a p su t
ca ng cao th n c a ca ng no ng.
i u a ng no i la n c a no ng c hn n c a th ng, th m ch co n c
hn ca n c lo ng n a. Ty kh i cu a n c a nhi t 76 C la 1,05. Nh v y
khi bo no va o n c, no se chm ch khng n i nh a bnh th ng.


V SAO CA SNG DI BNG THNG TU
TP N CAC L THUNG?

V mu a ng, nhi t ca c n c ha n i xu ng r t th p, th ng d i 0
C nn ao h sng ngo i u b phu m t l p bng da y. Trong th i gian na y, ca
s ng d i a y h r t thch bi n nh ng l thu ng cu a l p bng va lin tu c su i
tm. V sao v y?
Chu ng ta u bi t n c co th hoa tan m t ph n xy trong khng kh.
No i chung n c ca c ao h sng ngo i co th t cung c p xy u ca th .
Khi n c m i o ng bng, l ng oxy hoa tan co n nhi u, ca d n xu ng a y
h s ng t ng n c m a p, lu c na y chu ng hoa t ng r t t, qua trnh thay i t
ba o di n ra ch m h n la i. Nhng l p bng m i nga y m t da y, xy trong khng
kh r t kho hoa tan va o n c. M t kha c, ha m l ng oxy trong n c gia m d n do
b ca c loa i tiu thu va do qua trnh phn huy ca c ch t h u c a y h . ng
th i, ha m l ng carbonic trong n c tng d n, n u v t qua gi i ha n se khi n
ca khng s ng c.
Hi n t ng thi u oxy xu t hi n tr c tin t ng n c su, va lan d n ln
ca c t ng trn. Do kho th t ng a y h , ca pha i ngoi ln cao. Nhng l ng oxy
nga y ca ng gia m khi n ca h h p r t kho khn, b i v y chu ng th ng t p trung
xung quanh nh ng l thu ng cu a l p bng th , th m ch co con co n nha y ln
mi ng h .
M t nguyn nhn kha c cu a hi n t ng na y la v ca r t thch a nh sa ng.
T ng n c su d i l p bng th ng t i m , trong khi d i nh ng l thu ng
th ng co nhi u a nh sa ng m t tr i chi u xu ng.
b sung xy cho h nui ca , ca c n c ha n i, v mu a re t ng i ta
pha i u c thu ng nhi u l l p bng trn h , nh th a n ca se an toa n s ng n
mu a xun.

V SAO CHACH LAI NHA BOT?

nh ng ao m, mng, ngo i co nhi u ca cha ch sinh s ng, trn m t
n c th ng co nhi u bo ng kh. N u tha va i chu c con cha ch trong thu ng n c,
th ch m t lu c sau bo t a phu y ch ng co n ch a khoa ng tr ng na o ca . Lu ca
la m sao th nh?
Th ra, o ch la do loa i cha ch trung ti n hi nhi u ma thi.
Cha ch co thn da i, hi de t, cu ng th b ng mang nh ca c loa i ca kha c.
Nhng khi trong n c thi u d ng kh, n u ch th b ng mang thi se khng
cung c p u xy cho c th . Lu c o , cha ch se tho u ln kho i m t n c, tr c
ti p ht th kh tr i va du ng ru t la m c quan h h p thay th mang. M u ch t
chnh la y: Ru t cha ch co c u ta o kha c h n so v i ca c loa i ca kha c.
N u nh ru t ca bnh th ng pha i cu n t 8-10 vo ng trong bu ng ca , th
ru t cha ch la i n i th ng t c ho ng n h u mn tha nh m t ng th ng khng
g p khu c va co th nhn th u qua. Trn tha nh ru t co nhi u ma ch ma u nho .
oa n ru t v a th ng v a ng n na y co ta c du ng tiu ho a th c n, ng th i co n
h h p thay th mang khi c n thi t.
Khi cha ch ca m th y trong n c ho c bu n khng u xy, no se ngoi u
ln kho i m t n c (m t bu n), p m t ngu m kh r i la i l n xu ng. Khng kh
c nu t xu ng ru t, ca c ma ch ma u trn tha nh ru t h p thu lun l ng kh xy
trong khoang ru t, ch t kh th a co n la i va l ng kh CO2 do ma u tha i ra se qua
h u mn theo hnh th c trung ti n, o chnh la nh ng bo t kh xu t hi n trn m t
n c. xy trong n c ca ng t, cha ch ca ng p nhi u l n hn. Khi trong n c
h t xy, cha ch ngoi ln khoa ng 70 l n m i gi duy tr s s ng.

V SAO RUI BAY CO TING NHNG BM
LA I KHNG?

Khi ru i mu i l n quanh, t xa, ba n a nghe th y ti ng ng c vo vo
cu a chu ng. Nhng b m th du co ghe sa t tai va o ba n cu ng khng th nghe
c g ca . Pha i chng ru i mu i co c quan "pha t thanh" c bi t?
Th t ra, ti ng ku o ch la do dao ng do ca nh gy ra ma thi.
ch ng minh v n na y, chu ng ta ha y la m th nghi m sau: l y m t ma nh tre
mo ng r i khua ln khua xu ng trong khng kh. N u khua nhe , ba n se khng
nghe th y g, nhng n u khua ma nh, se co ti ng vu vu r t ro .
m thanh truy n n tai ta la do tai ca m nh n c ca c dao ng trong
khng kh. Tuy nhin, ta ch co th nghe c nh ng rung ng co t n s t 20
n 20.000 l n m i giy. N u th p ho c cao hn khoa ng na y chu ng ta u
khng nghe th y. i u o gia i thch v sao ma nh tre khua ch m th im hi l ng
ti ng, nhng khi khua nhanh se ta o ra ti ng xe gio vu vu .
Cn tru ng khi bay pha t ra m thanh cu ng gi ng nh nguyn ly k trn.
Ca c nha khoa ho c cho bi t, m i giy, ru i nh ng v ca nh t 147-220 l n, mu i
la 594 l n, th m ch co loa i co n v 1000 l n, ong m t v 260 l n. Nhng b m
tr ng th ch l p l co ... 6 l n, b m gai 5 l n. Chnh v th ma chu ng bay hoa n
toa n yn l ng.


V SAO SUI KU RO C RACH?

Khi ng i bn m t do ng su i nho , ba n nghe th y ti ng ro c ra ch r t c
thu . No kha c h n ti ng oa p cu a so ng v va o b a bn sng, hay ti ng ra o
ra o cu a tha c n c. Th c ra, ti ng ro c ra ch c ta o ra khi ca c bo t kh trong
n c v tung ch khng pha i do n c va ma nh va o b hay ri t cao xu ng.
N c su i cha y t cao xu ng th p, len lo i qua ca c a hnh r t a da ng.
c i m cu a m t con su i la do ng he p, n c cha y xui ch khng co ca c t
so ng v va o b nh ca c do ng sng l n. N c cha y t trn cao cu n theo ca c
phn t khng kh, hnh tha nh r t nhi u bong bo ng nho . Su t chi u da i con
su i, ca c bo ng kh na y xu t hi n va v lin tu c. Khi v , chu ng pha t ra nh ng
ti ng ku. Ha ng tri u ti ng bo ng v trong n c ta o tha nh m t h p m ro c ra ch.
M t kha c, khi n c va va o nh ng ni l i lo m cu ng co th la m khng kh
dao ng, pha t ra ti ng ku. ca c khe nu i a d c, ti ng vang ro c ra ch co n lan
r ng, tra i ra kh p thung lu ng.
ca c con sng cu ng co ti ng bo ng v , nhng m thanh na y b ti ng so ng
m t khng gian r ng l n a t i, nn ng i ta khng nghe ro .


TAI SAO PHONG QUAN TRC THIN VN
THNG CO MAI TRON?

Thng th ng ma i nha n u khng b ng th cu ng nghing, ch ring ma i
ca c pho ng quan tr c cu a a i thin vn th hnh tro n, trng xa gi ng nh m t
ba nh bao l n. Pha i chng ho la m da ng cho no hay ch trng cho la m t?
Khng pha i v y, b i ma i tro n co ta c du ng ring cu a no . Nhn t xa, no c
a i thin vn la m t n a hnh c u, nhng n g n se th y trn no c ma i co m t
ra nh h cha y da i t nh xu ng n me p ma i. B c va o bn trong pho ng, ra nh
h o la m t c a s l n nhn ln tr i, ng knh thin vn kh ng l cha ln tr i
qua c a s l n na y.
Ma i hnh tro n cu a a i thin vn c thi t k chuyn du ng cho knh
thin vn vi n vo ng. Mu c tiu quan tr c cu a loa i knh na y n m ra i ra c kh p b u
tr i. V th , n u thi t k nh nh ng ma i nha bnh th ng th r t kho i u chnh
ng knh v ca c mu c tiu. Trn tr n nha va xung quanh t ng, ng i ta l p m t
s ba nh xe va ng ray cha y b ng i n i u khi n no c nha di chuy n mo i
go c , r t thu n ti n cho ng i s du ng. B tr nh v y, du ng knh thin vn
h ng v pha na o, ch c n i u khi n no c nha chuy n ng a c a s n
tr c ng knh, a nh sa ng se chi u t i va ng i quan sa t co th nhn th y b t c
mu c tiu na o trn b u tr i.
Khi khng s du ng, ng i ta o ng c a s trn no c nha ba o v knh
thin vn khng b ma gio . ng nhin, khng pha i t t ca ca c pho ng quan
tr c cu a a i thin vn u thi t k ma i tro n. M t s pho ng quan tr c ch quan
sa t b u tr i h ng B c -Nam nn ch c n thi t k ma i nha hnh ch nh t ho c
hnh vung.


TRAI BOM DA H U

Trong cu c ua t ch ng Saint Petersburg -Tiphliso nm 1924, nng
dn vu ng Kavkaz a hoan h nh ng chi c t i ngang qua b ng ca ch ne m cho
ca c nha th thao na o la l, ta o, da h u, da gang. K t qua la chu ng la m be p,
la m thu ng v ca ho m xe, co n nh ng qua ta o th la m ca c tay ua b thng n ng.
Nguyn nhn th t d hi u: v n t c ring cu a t a c ng thm va o v i
v n t c cu a qua da hay qua ta o ne m t i va bi n chu ng tha nh nh ng vin a n
nguy hi m, co ta c du ng pha hoa i. Ta tnh khng kho khn l m la m t vin a n
co kh i l ng 10 g cu ng co nng l ng chuy n ng nh m t qua da 4 kg ne m
va o chi c t ang cha y v i v n t c 120 km.
Tuy v y, khng th so sa nh ta c du ng m thu ng cu a qua da trong nh ng
i u ki n nh th v i ta c du ng cu a vin a n c, v qua da khng c ng nh
vin a n.
Khi bay nhanh nh ng l p kh quy n cao (t ng bnh lu) ca c ma y bay
cu ng co v n t c va o khoa ng 3.000 km m i gi , ngha la b ng v n t c cu a vin
a n, th ng i phi cng se ng u v i nh ng hi n t ng gi ng nh hi n
t ng v a no i trn. M i m t v t ri va o chi c ma y bay ang bay nhanh nh th
se tr tha nh m t vin a n pha hoa i. G p m t v c a n l n ch n gia n tha t
m t chi c ma y bay kha c sang, du ma y bay o khng bay ng c chi u, cu ng y
nh b m t kh u su ng ma y b n tru ng: nh ng vin a n ne m t i se p va o ma y
bay ma nh ch ng ke m nh ng vin a n su ng ma y. Ng c la i, n u vin a n bay
u i theo ma y bay co v n t c nh no th se v ha i.

NG VT SE C HUN LUYN THAY V
B EP THAM GIA TH NGHIM

Ca c nha khoa ho c a tm ra m t phng pha p co th xoa du nh ng t
ch c ba o v ng v t, trong khi v n s du ng c chu t, kh va ca c sinh v t
kha c va o nh ng th nghi m y ho c. Thay v e p bu c va a nh thu c m, ho kin
tr hu n luy n chu ng tr tha nh i t ng nghin c u t nguy n.
Ca c nha khoa ho c cho bi t, ngoa i l i ch hi n nhin nh khng pha i giam
gi va du ng thu c, phng pha p na y co n khi n ca c th nghi m d da ng hn va
cho ra nh ng k t qua chnh xa c hn so v i khi ng v t b stress v ca c pho ng
giam.
Ta i Pho ng th nghi m Cng ngh va Khoa ho c Qu c pho ng Anh,
Wiltshire, phng pha p na y ang c s du ng ki m tra ta c ng cu a y u t
kch thch th n kinh ln nh ng con kh. Ng i ta g n cho chu ng ca c thi t b
pha t tn hi u nho xu, co th theo do i hoa t ng i n trn na o b cu a chu ng
t xa. Nh ng con kh na y sau o c hu n luy n th c hi n nhi m vu , nh
phn bi t nh ng hnh da ng kha c nhau trn m t ma n hnh nha y ca m. Phng
pha p truy n th ng cu a nh ng th nghi m cu ng loa i la a con v t i xa kho i
chu ng va giam chu ng trong m t mi tr ng xa la . Qua trnh ca ch ly na y
th ng gy ra s pha n kha ng t pha con v t, va cho k t qua sai kha c v i thc
t.
Phng pha p ti p c n m i cu ng bao g m vi c cho ng v t la m quen v i
ng i i u khi n. Ph n th ng cho s c ng ta c cu a chu ng co th la nh ng qua
chu i hay m t c c s a tr ng.
M t th nghi m kha c cu ng ang c th c hi n trn l n. Ca c nha nghin
c u hu n luy n chu ng chu ng h p ta c v i ho trong vi c th nghi m m t loa i
kem ch ng nhi m tru ng da. Tr c y, la m c vi c na y, ng i ta pha i
a nh thu c m cho chu ng. Co n nay, nh ng con l n a ho c ca ch chu ng
g n ca c sensor ln da nh m theo do i ca c pha n ng cu a c th ho c qua trnh m t
m.
Viktor Reinhardt, m t nha nghin c u linh tr ng, c v n cu a Vi n ba o
tr ng v t thu Washington (My ) u ng h xu h ng m i na y. ng cho
bi t: co th khuy n khch a p du ng phng pha p o kh p mo i ni. N u ba n
la m vi c v i ng v t thay v a p b c chu ng th ch ng co ly do g ng i kha c
pha n i ca .


CHUNG TA UNG NH TH NAO?

Li u v n na y co th la m ta suy ngh c chng? c l m ch .
Chu ng ta k c c ho c tha n c va o mi va hu p ch t lo ng ch a trong o va o
mi ng. y chnh ca i ha nh ng hu p gia n d ma ta qua quen thu c o la i c n
pha i gia i thch.
Qua v y, ta i sao ch t lo ng la i cha y va o mi ng ta? Ca i g li ke o no v y?
Va y la nguyn nhn: Khi u ng, ta la m gia n l ng ng c ra va nh o la m
loa ng khng kh trong mi ng. D i ta c du ng cu a a p su t khng kh bn ngoa i,
ch t lo ng co khuynh h ng cha y va o khoa ng khng gian co a p su t nho hn, va
th la cha y va o mi ng ta.
Hi n t ng y cu ng gi ng nh hi n t ng se xa y ra v i ch t lo ng
trong ca c bnh thng nhau. N u nh ta la m loa ng khng kh bn trn m t
bnh, d i ta c du ng cu a a p su t kh quy n, ch t lo ng se dng cao ln trong bnh
o . Ng c la i, n u ng m ch t mi va o c m t ca i chai th du c g ng th na o
ba n cu ng khng th hu p c n c t chai va o mi ng, v a p su t khng kh
trong mi ng va trn m t n c la nh nhau.
V y, no i ch t che ra th chu ng ta khng nh ng u ng b ng mi ng ma co n
b ng ca ph i n a, v s gia n n cu a ph i chnh la nguyn nhn la m cho ch t
lo ng cha y va o mi ng.


VO S SUMO NHE CN S DUNG NHIU NGON
O N HN

S linh hoa t co th la cha kho a tha nh cng cu a ca c vo s sumo ha ng nhe ,
nha sinh tha i ho c Perri Eason (My ) nh n xe t. Tuy nho con hn, nhng ho bi t
xo a i s ca ch bi t v hnh th b ng vi c s du ng nhi u mi ng vo kha c nhau.
i u tng t co th xa y ra nh ng cu c u khng cn s c trong th
gi i ng v t, ba Perri Eason, thu c a i ho c Louisville, Kentucky (My ), nh n
nh. D i con m t cu a ng i phng Ty, sumo la mn y nhau gi a
nh ng ng i qua kh , nhng th c t , no la mn th thao cu a t c , s duyn
da ng va nhanh nhe n. Trong mn vo na y, lch s a ghi nh n co t i 70 ngo n o n
kha c nhau.
Eason va c ng s a phn tch 140 tr n u cu a 14 ng i nhe nh t va 14
ng i n ng nh t trong nho m Makuuchi (nho m 40 vo s gio i nh t cu a Nh t Ba n,
khng k cn n ng). Cn n ng trung bnh cu a ho la 120 kg, ng i n ng nh t
hn 180 kg.
K t qua th ng k cho th y, trung bnh m i tr n, m t v t nho s du ng
21,7 ngo n o n kha c nhau, trong khi i phng to l n cu a ho thi u kha n
gia n, ch v i 13,3 "mi ng". Nho m nho hn cu ng s du ng t i 49 b c di chuy n,
trong khi nho m n ng nh t ch x dch 29 l n ma thi. Eason nh n xe t thm
r ng, ca c vo s h pha p th ng t p trung chi n thu t x nga i phng, co n
nh ng ng i a n ng be nho th di chuy n l t le o, qung ho c nga ng nga i
thu .
"S kha c bi t th t ro ra ng. Nh ng vo s nho hn di chuy n r t nhanh,
trong khi ca c i thu l n hn ch a ch cha y quanh. D ng nh t t ca kha nng
cu a ho la l l ti n ln pha tr c cho n khi ho x nga ng i kha c ra kho i
vo ng, Eason no i.
Tuy nhin, v n o n cu a ca c vo s nho hn ch co th xo a i ph n na o
khoa ng ca ch v hnh th , ch khng giu p ho v t qua c quy lu t ke ma nh
th ng th . Ca c vo s n ng hn chi n th ng trong 52% s tr n, 48% co n la i
thu c v ca c vo s nho hn.


V SAO CY TRN NUI THP HN CY
NG BNG?

Trn nu i cao, cy c i phong phu khng ke m g ng b ng, nhng y
ba n se th y, n u khng thu c da ng "co i e n" hay "ke " th chu ng cu ng la nh ng
"chu lu n". Ta i sao v y nh? Th ra, th a a nh sa ng, th a gio nhng la i thi u ch t
a khi n chu ng kho ma ph ng phao c.
M t la , do a nh sa ng m t tr i g m 7 m u tha nh ph n la o , da cam, va ng,
lu c, lam, cha m, tm ta c ng kha c nhau n s pha t tri n cu a cy, trong o a nh
sa ng o t gy tr nga i nh t, a nh sa ng lam tm gy tr nga i nhi u nh t. S ng
trong mi tr ng khng co a nh sa ng tm, cy se vn da i r t nhanh. Trn nu i
cao, do khng kh loa ng, t bu i, la i tng i trong su t nn tia tm va tia ngoa i
tm trong a nh sa ng m t tr i r t t b h p thu . Chnh chu ng a kh ng ch sinh
tr ng cu a cy ma nh hn ng b ng nhi u.
Hai la , trn nu i cao khng kh loa ng, t cu ng r t mo ng, th m ch khng
co l p t ma u, v th n c va ch t dinh d ng r t d b r a tri. Nhi t v
m trn nu i la i xu ng r t th p, ban nga y cu ng th p hn ng b ng nn co
a nh h ng nh t nh n s sinh tr ng cu a cy.
Ngoa i ra, trn nu i cao gio th i cu ng ma nh hn ng b ng la m cho cy
pha i mo c nghing ho c n m ra p xu ng. N u co dp i qua Hoa ng Sn An
Huy (Trung Qu c), ba n se th y nh ng cy tu ng Hoa ng Sn n i ti ng: thn cy
r t th p, u n ng c chi u gio nh cha o o n kha ch t i thm v th c go i la
tu ng o n kha ch. Gio trn nu i a ta o cho cy tu ng co da ng nh v y.
Do ta c ng t ng h p cu a ca c i u ki n trn, nn cy trn nu i cao co
da ng th p hn cy ng b ng.


H N MA CU A HOA NG HU ANH A YN
NGH

Cung i n Hampton Court, g n thu London cu a Anh, t lu a n i
ti ng v l i n r ng ni y th ng xuyn c h n ma Hoa ng h u Catherine
Howard, v th nm Vua Henry VIII, ghe thm. Du kha ch n cung i n k
la i r ng ho nghe nh ng ti ng ru va nhn th y bo ng tr ng l nh i la i trong ha nh
lang to a nha .
Lo s v nh ng chuy n na y, Ban qua n ly lu a i quy t nh nh t i ca c
chuyn gia.
Cu i tha ng tr c, Ti n s Richard Wiseman, a i ho c Herdfordshire, cu ng
m t nho m ca c nha tm ly ho c, a n Hampton Court la m nhi m vu sn ma.
Ho l p t ca c camera nhi t va thi t b o chuy n ng khng kh su t do c
ha nh lang, sau o , pho ng v n ca c kha ch tham quan xem ho co ca m th y ca i g
o kha c la hi n h u trong ha nh lang khng. Hn m t n a s ng i c ho i cho
bi t ho th y nhi t gia m t ng t, m t s ng i ru ng mnh v d ng nh co
ca i g o ma qua i l n v n trong pho ng. Ai n y u cho o la h n ba Hoa ng h u
ch t oan nm xa hi n v (Catherine Howard b t hnh nm 1542 trong m t
cn thnh n cu a nha vua -pha t hi n ba co quan h tnh a i v i ng i kha c tr c
khi c i ng).


BO NG MA HAY GIO LUA?

Ca c nha khoa ho c cho bi t hi n t ng na y ch n gia n la do ha nh lang
co qua nhi u c a o ng kn. Nh ng ca nh c a cu ky khng ngn c gio lu a va
s k t h p nhi u lu ng khng kh lo t va o a la m nhi t trong pho ng thay i
t ng t. Th m ch co hai ch trong ha nh lang, nhi t su t xu ng t i 2 C.
o la nguyn nhn hi n t ng, xe t v kha ca nh v t ly . Nhng y u t tm
ly m i o ng vai tro quan tro ng bo i ra ma. Du kha ch, i va o m t c t khng kh
la nh b t th ng, la i ang m t ni nghe n la co ma, th ng ngh ngay n
nh ng chuy n ru ng r n. Ti n s Wiseman, nha tm ly ho c, chuyn gia nghin
c u ca c hi n t ng ky b, cho bi t trong t t ca ca c tr ng h p g p ma, tm ly s
va tin co ma cu a con ng i u la thu pha m chnh.
Ba n thn ca c nha khoa ho c cu ng b m t phen th n h n na t th n tnh.
a co lu c ho t ng nh mnh g p ma khi camera cho th y th p thoa ng m t
bo ng ng i i do c ha nh lang. Ma i n khi con ma l l ti n n tu bu p ph,
l y ca i ma y hu t bu i, ho m i bi t y la m t ng i bnh th ng. Th m i bi t
ca m gia c co s c ma nh th t kinh khu ng.


S THT V NHNG BONG MA

H n ba n co n nh cu chuy n h i mu a xun nm ngoa i, khi kha ch tham
quan lu a i Hampton Court (Anh) t nhin ca m th y co s hi n di n cu a
hoa ng h u Catherine Howard, b t hnh nm 1542 d i tay ng i ch ng ghen
tung. Sau nh ng ly gia i n gia n v s xu t hi n ca c do ng kh la nh trong
pho ng, ca c nha nghin c u nay la i ti p tu c a ra nh ng nh n nh m i.
Nha th n kinh -sinh ho c Peter Brugger la m vi c ta i b nh vi n thu c a i
ho c Zurich (Thu y S) a th c hi n m t th nghi m nho nh sau: Ba n ha y nh m
m t va x dch ca nh tay. N u sau o ng i ta yu c u ba n no i -ma khng m
m t -xem ca nh tay ba n ang u trong khng gian, ba n co th tra l i hoa n
toa n chnh xa c. i u o co ngha la na o cu a ba n lun lun nh n c thng tin
n t ca c gia c quan: u ng cha m, au n, k ca tro ng l ng, nhi t va nh t
la v tr trong khng gian cu a ca c chi.
" c trang b t t ca nh ng tri gia c na y, na o tr tha nh m t da ng hnh anh
th hi n cu a c th , m t a o a nh ma ba n khng nh n th c c", Brugger ly gia i.
"Nhng n u v ru i ro ma ng i ta m t i m t ca nh tay, a o a nh na y se tr tha nh
ti m th c va r t nhi u b nh nhn co th co ca m gia c ng y c nh ng ngo n
tay (th c t khng co n n a) cu a mnh...". V du , m t va i ng i b cu t tay v n
lun co ca m gia c v chi c nh n c i trn ngo n tay a m t, ho c ng i cu t chn
i khi v n th y cn b nh th p kh p ta i pha t trn chnh chi c chn o .
Ta i c, nm 2000, m t nha th n kinh - sinh ho c a cng b nh ng
kha m pha thu v, gia i thch ca m gia c nhn i ma m t va i ng i ca m th y, go p
ph n cho s xu t hi n cu a m t bo ng ma da ng "ng i thn", co ngha la nh ng
ng i lun i theo ba n, l p la i t t ca c ng cu a ba n... Theo ti n s Brugger,
trong m t va i i u ki n -m t mi tr ng gy kinh hoa ng, gy xu c ng hay
b nh t t -m t ng i se "nhn th y" ba n sao cu a chnh c th mnh pha i
di n, b i v na o, gi ng nh m t chi c ma y chi u phim, a g i ra bn ngoa i hnh
a nh a o gia c cu a c th .
Brugger a ghi nh n c v m t da ng d th ng ta m th i ho c th ng
xuyn cu a thu y va ch na o, ke o theo s xu t hi n cu a "a o a nh" v c th . Th c t ,
vu ng na o na y co nhi m vu phn bi t c th va mi tr ng. Trong m t va i
tr ng h p c bi t, ng ghi la i c pha n ng i n cu a na o nh ng ng i ng
kinh, khi ho no i r ng ang nhn th y nh ng bo ng ma. Brugger nh n th y co m t
hoa t ng b t th ng ang di n ra trn ca c vu ng na o lin quan n ca m gia c v
v t ch t va ph i h p v i ca c c ng, cu ng nh ca c vu ng na o lin quan n th
gia c.
Ba c s tm th n ng i Pha p Phlippe Wallon cu ng kh ng nh: "Bo ng ma
tng ng v i m t a o a nh, gi ng nh a o gia c, la m t sa n ph m cu a na o. No xu t
hi n trong m t s i u ki n c bi t, v du nh thi u ngu , va khng gi ng b t
ky v t co th c na o". ng k la i m t b nh nhn cu a mnh a pha n na n khi
nhn th y m t bo ng ma, nhng la i khng tin ch c. bi t chnh xa c, ba ta a
th m va o no ... va ho a ra la i ang m va o chnh mnh! Cu chuy n na y ca ng
kh ng nh nh ng nh n xe t cu a Peter Brugger.
"M t va i ng i lun nhn th y bo ng da ng cu a m t ng i thn a khu t,
b i ho lu gi trong ti m th c y ngh r ng ng i na y cha hoa n toa n bi n m t
trn co i i, theo ca c nghi th c tn gia o ma ho ang theo. Va n u co ca m gia c
b ng i ch t e do a, na o cu a nh ng ng i na y ca ng co nguy c sa n sinh ra
bo ng ma", ba c s Wallon no i.
Nguy c g p ma tng ln n u ng i ta c h ng m t n n vn ho a y
r y nh ng cu chuy n th n b -nh chu Phi, hay Scotland.


TAI SAO NGON LA KHNG T TT?

Le th ng, qua trnh cha y ta o ra kh CO2 va hi n c, u la nh ng ch t
khng co kha nng duy tr s cha y. Nh ng ch t na y se bao bo c l y ngo n l a,
ngn khng cho no ti p xu c v i khng kh. Nh v y, ngo n l a pha i t t ngay t
lu c no m i b t u hnh tha nh ch ?
Nhng ta i sao vi c o la i khng xa y ra? Ta i sao khi d tr nhin li u
cha cha y h t th qua trnh cha y v n ke o da i khng ng ng? Nguyn nhn duy
nh t la , ch t kh sau khi no ng ln th se n ra va tr nn nhe hn. Chnh v th ,
ca c sa n ph m no ng cu a s cha y khng la i ni chu ng c hnh tha nh (ni tr c
ti p g n ngo n l a), ma b khng kh m i la nh hn va n ng hn, y ln pha
trn m t ca ch nhanh cho ng.
y, n u nh nh lu t Acsimet khng c a p du ng cho ch t kh
(ho c, n u nh khng co tro ng l c), th b t ky ngo n l a na o cu ng ch cha y c
trong ch c la t r i se t t t ngay. Co n trong mi tr ng h p d n y u, ngo n l a se
co hnh thu r t ky qu c.
Chu ng ta d da ng th y ro ta c du ng tai ha i cu a nh ng sa n ph m cha y i
v i ngo n l a. Chnh ba n cu ng th ng v tnh l i du ng no la m t t ngo n l a
trong e n. Ba n th ng th i t t ngo n e n d u ho a nh th na o? Ba n th i t pha
trn xu ng, t c la a d n xu ng d i, v pha ngo n l a, nh ng sa n ph m khng
cha y c (do s cha y sinh ra), va ngo n l a t t v khng co u khng kh.

Nhung Dieu Ky Thu Cua Khoa Hoc - 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Nhung Dieu Ky Thu Cua Khoa Hoc - 2

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Nhung Dieu Ky Thu Cua Khoa Hoc - 2

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

NH NG I U KY THU CU A KHOA HO C 1

You might also like