TradersClub Magazine

!
"#$%"&'()*
1AARCANC 2 NOVLM8LR 2012
++++
!"#$%&'#$" )%)*+'"
,-)%.&.).&"/" )%)*+'"
0.1)."2&'#$" )%)*+'"
3"*"22&%2''45.-)1"
6"7'&."' 8 9::'
3"*"22&%2'74";"%
9)%<"*"%
=:.&"' 8 5>.>1"'
?4%<')%)*+'"
9#$."1214%<"%
!"#$%& ()*+( ,$##-./
China als beleggingsthema
leeft nog steeds
0-!1&+!)# 0""#2/
Eenvoudig timingsysteem van
Dick Stoken onder de loep
$+0 (- %).30/
Inefficinte grondstofmarkten
#-4-.2*.)5-&/
Invloed Presidentsverkiezingen
H
e
t
g
r
o
t
e
T
r
a
d
in
g

E
v
e
n
t
I
n
t
e
r
v
ie
w
2 TRADERSCLUB MAGAZINE november 2012
A
d
v
e
r
t
o
r
i
a
I
Erem+Nikken?
Gkhan Erem en
Geert-Jan Nikken vor-
men sinds medio jaren
negentig het toonaan-
gevende duo op Tech-
nische Analyse vlak in
de Benelux. Zij voor-
zien professionele en
particuliere beleggers
dagelijks van haarscher-
pe en accurate Tech-
nische Analyse. Nadat
zij dit tot 2008 namens
grote financile instel-
lingen hebben gedaan,
waaronder ABN AMRO,
voorzien zij nu in deze
behoefte aan de hand
van LeoMont BV waar
Erem+Nikken onder-
deel van is. Bezoek
www.eremplusnikken.nl
voor meer informatie.
Waar wordt in
belegd en hoe?
Erem+Nikken beheren
twee Portefeuilles. De
E+N MicroPortefeuille
belegt met een micro
focus en benadert
de markt vanuit een
Bottom-Up visie.
Deze portefeuille
belegt middels
ABNAMRO Turbos in
Nederlandse en Bui-
tenlandse aandelen.
Deze portefeuille
wordt belegd aan de
hand van maximaal 20
individuele posities. De
tweede portefeuille, de
E+N MacroPortefeuille
benadert de markt
vanuit een Top-Down
optiek en kent daardoor
een macrofocus. De
onderliggende waarden
zijn in dit geval Aande-
lenindices, Valutaparen,
Grondstoffen en EUR-
of USD Obligaties.
Ook deze Portefeuille
wordt belegd door
gebruikmaking van
ABN AMRO Turbos,
maar kent maximaal 10
individuele posities bij
volledige belegging.
Beide Portefeuilles
kennen een gemiddel-
de holding period van 4
weken. Hierdoor is voor
beide portefeuilles een
middellange termijn
beleggingshorizon van
toepassing. Voor meer
details en prestatie
gerelateerde gegevens
verwijzen wij u graag
SUPERRENDEMENTEN MET BEPERKT RISICO EN NORMALE HANDELSFREQUENTIE:
EREM+NIKKEN
naar Erem+Nikken,
Wat zijn de presta-
ties?
De E+N Portefeuil-
les hebben tot doel
20% netto rendement
te genereren op jaar
basis. In de afgelopen
18 maanden is bij de
E+N MicroPortefeuille
+75% rendement
gerealiseerd. De E+N
MacroPortefeuille, die
op 1 augustus 2012 is
gentroduceerd heeft
een positief rendement
van +25% behaald. De
exacte details van de
mutaties in de E+N Por-
tefeuilles zijn ter inzage
beschikbaar op www.
eremplusnikken.nl
Wat is het minimale
deelnamebedrag?
Lynx biedt de E+N
Portefeuilles in com-
binatie aan waardoor
een minimale, initile
investering van EUR
20.000,- benodigd is
voor deelname. De E+N
Portefeuilles zijn ook
individueel te volgen
middels een abonne-
ment bij Erem+Nikken.
U ontvangt daarbij tijdig
sms en e-mail berich-
ten van de voorgeno-
men transacties van de
Portefeuilles van uw
keuze. Kijk daartoe op
Wat kost het?
Abonnementkosten
voor de E+N Portefeuil-
les bedragen 150,-
per drie maanden per
portefeuille. Een com-
binatieabonnement
om beide portefeuilles
te kunnen volgen kost
225,- voor de duur van
drie maanden. U kunt
ook uw portefeuille
automatisch met de
signalen van de E+N
Portefeuilles laten
mee handelen. Neem
daartoe contact op met
Erem+Nikken www.
eremplusnikken.nl
3 november 2012 TRADERSCLUB MAGAZINE
I
n
h
o
u
d
6
-(+0".+)#/
Harry Geels verdiept zich in trading; wat
dit inhoudt, welke definities er zijn en
bespreekt kort een aantal studies omtrent
de resultaten behaald door particulieren
met traden.
7
$+0 (- %).30/
Wetenswaardigheden uit de
financile markten en de wereld van
beleggingssoftware.
8
!"#$%& ()*+( ,$##-./
China is door de zijwaartse tot licht
dalende koersbewegingen van de laatste
jaren ondergewaardeerd geraakt. China
is daarom nog steeds een interessant
beleggingsthema. Verder aandacht voor
de Renmimbi die een steeds belangrijkere
rol gaat spelen als sleutelvaluta voor de
landen die veel met China handelen.
9:
;"-3-&/
Recensies van Come Into My Trading
Room: A Complete Guide To Trading
van Alexander Elder, Succesvol traden
in opties, futures en turbos van Michael
Ahrens, Harry Geels en Rombout
Kerstens en How to Trade in Stocks,
The Classic Formula for Understanding
Timing, Money Management, and
Emotional Control van Jesse Livermore
en Richard Smitten.
9<
0-!1&+!)# 0""#2/
Jeroen Bijleveld neemt een timingtechniek
onder de loep zoals beschreven in het
boek Survival of the Fittest for Investors
van Dick Stoken. De timingtechniek
is onderdeel van een methode om met
trackers een portefeuille te voeren. Tevens
test hij de techniek met behulp van de
aandelen in de AEX-index.
9=
)(*-.0".+)#
>)0 4+?& 0$.;"@2 -&
>)0 3$&&-& >- -. %--/
Een uiteenzetting van wat de ABN Amro
u op dit gebied kan leveren.
97
+&0-.*+->/
Een gesprek van Mischa Peters met de
heer Nabarro, de heer Ledeboer, de heer
Schotema en de heer Dooper. Samen
met de heer Erem en Nikken zullen zij
deelnemen aan het Trading Event welke
plaats zal vinden op 19 november 2012.
<:
#-4-.2*.)5-&/
Trader Chris Boon beantwoordt deze keer
vragen omtrent trading (traders zijn een
belangrijke doelgroep van TradersClub
Magazine). De redactie reageert op vragen
van meer algemene aard.
S
e
r
v
i
c
e
p
a
g
i
n
a
TRADERSCLUB MAGAZINE november 2012 4
T
radersClub magazine krijgt u vier maal per
jaar toegestuurd als u een z.g.n. Premium
Member Lidmaatschap afsluit op www.tra-
dersclub.nl. U heeft dan ook volledige toegang tot
de TradersClub website met alle voordelen zoals:
de juridische en computertechnische ledenservice,
charts, nieuwsbrief en veel extra informatie. U
kunt bovendien met korting naar de TradersClub
workshops.
TradersClub Magazine verschijnt vier maal per jaar met artikelen over o.a. technische analyse,
handelssystemen, derivaten, kwantitatieve en strategische analyse. TradersClub Magazine
geeft praktische informatie, maar schuwt de theoretische diepgang en een kritische blik niet
als dat nodig is. Het doel is u een voorsprong te geven op de rest van het beleggerspeloton.
TRADERSCLUB
Word Premium Member op www.tradersclub.nl en
ontvang ieder kwartaal TradersClub Magazine
Agenda Workshops & Seminars
dinsdagavond
Workshop Zelf doen of kant-en-klaar product?
Door Jim Tehupuring, Beleggingscoach
Tijd: 19:30 tot 22:00
Hotel Maarsbergen, Maarsbergen
donderdagavond
Commodity workshop met Erem + Nikken
Door Gkhan Erem en Geert-Jan Nikken
Tijd: 19:30 tot 22:00
Hotel Maarsbergen, Maarsbergen
Vrijdagmiddag
Live Trading Event
Live Trading Forum met bekende traders en chte trades
Uniek nieuw evenement voor Nederland!
Met o.a.: Michael Ahrens, Aloys Mattijssen,
Geert-Jan NIkken, Gokhan Erem
Locatie: Centraal in nederland
Meer informatie: TradersClub.nl
v
o
o
r
d
e
a
c
t
u
e
l
e

W
o
r
k
s
h
o
p
s
&
s
e
m
in
a
r
s
k
ij
k
o
p
:
T
r
a
d
e
r
s
C
l
u
b
.
n
l
november 2012 TRADERSCLUB MAGAZINE 5
!"#$%&'
"
it nummer van TradersClub Magazine heeft als thema trading. Een definitie van trading is niet zo gemakkelijk
te geven. De meeste definities komen erop neer dat trading de business van kopen en verkopen betreft. Voor ons
is dat te ruim. Onder trading verstaan wij het kopen en verkopen van effecten zonder lange horizon. Met trading
willen we bij wijze van spreken iedere dag geld verdienen en daarmee plaatsen we trading tegenover beleggen, dat een
langere horizon heeft. Een trader zal om snellere winsten te kunnen pakken eerder gebruikmaken van derivaten dan
een belegger. Trading is dynamischer en spannender dan beleggen. Traders hebben waarschijnlijk weinig op met de
twee belangrijkste principes van beleggen, namelijk spreiding en op gezette tijden herbalanceren. Er zijn talloze boeken
over trading geschreven, en we bespreken ook een klassieker van Dr. Alexander Elder in de rubriek Boekrecensies, te
weten Come into my Trading Room. De meeste boeken geven de tips en tricks van trading. Niet zelden wordt de
suggestie gewekt dat het gemakkelijk zou zijn geld te verdienen. Dat is echter niet het geval. Bekend is wellicht de stu-
die die professor Pennings van de Universiteit van Maastricht onder de clinten van Alex uitvoerde. Hieruit kwam naar
voren dat 90% van de clinten geld verloor. En dan hebben we het niet over underperformance ten opzichte van de
markt, maar over echt geld verliezen! Een interessante subconclusie was dat hoe actiever de clint van Alex was, des te
slechter de resultaten waren. Er zijn meer van dit soort studies gedaan. In een studie getiteld Just How Much Do Indi-
vidual Investors Lose By Trading rekenden Barber e.a. uit dat particuliere beleggers in Taiwan 3,8 procentpunten ver-
loren door foutieve beleggingsbeslissingen in de periode 1995-1999. Dat verlies was gelijk aan 2,2% van het bbp van
Taiwan per jaar! Ongelofelijk? Nou, wellicht toch minder dan u nu denkt. Er zijn talloze emotionele biases (geaard-
heden/neigingen) beschreven die traders parten spelen. Een goed boek hierover is Mean Markets and Lizard Brains.
De basisstelling van dit boek is dat het menselijke brein nog basisstructuren bevat uit de oertijd. En dat die structuren
ons in de weg staan om in de financile markten geld te kunnen verdienen. Een van de allergrootste problemen waar
mensen mee kampen is het automatische vluchtgedrag bij onraad. Dat is in veel gevallen een goed automatisme (bij
brand bijvoorbeeld), maar bij financile markten kan het in sommige gevallen juist de moeite lonen in te stappen als
iedereen wegvlucht. U kunt dan goedkoop instappen. Een van de emoties die in de studie onder Taiwanese beleggers
als probleem naar voren kwam was overmoed. Overmoed (of denken dat je beter bent dan gemiddeld) leidt vaak tot
te risicovolle beslissingen, of tot te vaak handelen, waardoor transactiekosten het rendement om zeep helpen. Uit een
studie onder de clinten van Alex bleek dat vrouwen beter (of liever minder slechte) beleggers zijn, omdat ze minder
last hadden van overmoed en minder transacties uitvoerden. Voorzichtigheid en lagere transactiekosten betaalden zich
uiteindelijk uit. Tegenwoordig wordt er soms gedacht dat het heden ten dage gemakkelijker is geld te verdienen, omdat
er via internet steeds meer tools ter beschikking komen. De veel geprezen empowerment of the people dat internet
brengt. BinckBank biedt hun clinten bijvoorbeeld rendementsboosters. Uit een wetenschappelijke studie uitgevoerd
door Barber en Odean genaamd Online Investors: Do the Slow Die First? bleek echter dat beleggers die online gin-
gen handelen, gemiddeld genomen beduidend slechter gingen presteren. Een conclusie uit de studie luidde: Zij die
switchten naar een online platform, en die het voorheen gemiddeld 2% beter deden dan de markt, gingen het daarna
online 3% slechter doen, door meer, speculatiever en minder winstgevend te handelen. De redenen hiervoor hadden
Barber en Odean al eerder beschreven in een andere studie onder de veelzeggende titel: Trading is Hazardous to Your
Wealth, namelijk overtrading en overmoedigheid, die hun oorsprong vinden in de hiervoor genoemde behavioural
biases, meer specifiek de self-attribution, illusion of knowledge en de illusion of control biases. De laatste twee
biases ontstaan vooral doordat mensen steeds meer informatie en tools ter beschikking krijgen, waardoor ze denken dat
ze meer weten en dat ze betere controle krijgen over hun prestaties.
Harry Geels
V
a
n

d
e

r
e
d
a
c
t
i
e
Hoofdredactie
Harry Geels
redactie@tradersclub.nl
Eindredactie
Heidi Roos
Bureauredactie (niet voor
abonnementen en bezorgingen)
redactie@tradersclub.nl
Telefoon: 015-2600487
Postbus 677, 2600 AR Delft
Medewerkers Richard Abma, Michael
Ahrens, Nico Bakker, Chris Boon, Jeroen
Bijleveld, Rob Brand, Peter Brands, Hendrik
Jan Davids, Rick Duijvestein, David Fuller,
Juus de Kempenaer, Rombout Kerstens,
Edward Loef, Aloys Mattijssen, Ad Nooten,
Michel van Oostvoorn, Mischa Peters, Cees
Quirijns, Frans Schreiber, Cees Smit, Ivan
Snurer, Jim Tehupuring, Dirk Vandycke, Rick
Versteeg, Louis Witte.
Vormgeving PreView Design, Buitenkaag
(www.previewdesign.nl)
Productie Leontine Koot,
PreView Design, Buitenkaag
Uitgever Rombout Kerstens
Marketing Jolanda Hoebe
Abonnementen Nederland
Jaarabonnement: 79,-
Abonnementsprijzen buiten Nederland
worden verhoogd
met verzendkosten.
Abonnementen Belgi
Jaarabonnement: 79,-
(+ verzendtoeslag)
Abonnementen, bezorging en
klantenservice
Telefoon: 0343-430454
(tussen 9:00 en 17.00 uur)
Fax: 015-2600489
Maarsbergseweg 59, 3956 KV Leersum
magazine@tradersclub.nl
www.tradersclub.nl
Rabobank: 3500.83.83.5
Abonnementen Abonnementen kunnen op
elk gewenst tijdstip ingaan. Opgave
via website of bij Klantenservice.
Abonnementen lopen automatisch door,
tenzij uiterlijk 30 dagen voor de vervalda-
tum telefonische bij klantenservice wordt
opgezegd of anders is overeengekomen.
Ook voor informatie over uw lopende
abonnement kunt u contact opnemen met
klantenservice.
Adreswijziging Adreswijziging s.v.p. drie
weken van tevoren schriftelijk doorgeven, of
wijzigen op de website www.tradersclub.nl
Nabestellingen en lezersservice
Oude nummers zijn uitsluitend door
leden via de website te bestellen:
www.tradersclub.nl
Advertentie-exploitatie
Keyword BV
Telefoon: 015-2600487
Fax: 015-2600489
office@keyword.nl
Keyword Info Systems BV
Niets uit deze uitgave mag worden geprodu-
ceerd door middel van boekdruk, foto-offset,
fotokopie, microfilm of welke andere methode
dan ook, zonder schriftelijke toestemming van de
uitgever. Op alle aanbiedingen, offertes en over-
eenkomsten van Keyword BV zijn van toepas-
sing de voorwaarden welke zijn gedeponeerd bij
de kamer van koophandel te Delft. TradersClub
Magazine bevat informatie en wenken, die met
de meeste zorgvuldigheid zijn samengesteld.
Keyword BV en de bij deze uitgave betrokken
redactie en medewerkers aanvaarden geen
aansprakelijkheid voor mogelijke gevolgen die
zouden kunnen voortvloeien uit het gebruik van
de in deze uitgave opgenomen informatie. De
gegevens zoals wij die van u hebben ontvangen,
kunnen worden gebruikt voor het toezenden van
informatie en/of aanbiedingen door Keyword BV
en speciaal geselecteerde bedrijven. Indien u
hiertegen bezwaar heeft, dan kunt u een briefje
sturen naar Keyword BV, t.a.v. Adresregistratie,
Postbus 677, 2600 AR Delft.
()*)+)&
6
U
i
t

d
e

m
a
r
k
t
TRADERSCLUB MAGAZINE november 2012
,)' ..& *#&'. /.' 0. '##&
het teruglopen. Tegelijkertijd neemt de schuldquote van
de Amerikaanse overheid echter toe. Per saldo heeft er
dus nog helemaal geen schuldafbouw plaatsgevonden
in de VS (het plaatje voor Europa is niet heel anders).
Als de geschiedenis (lees de jaren 20 en 30 van de
vorige eeuw) een voorbode is van de toekomst, dan
hebben consumenten nog een lange weg van schuld-
afbouw voor de boeg. Op een gegeven moment zullen
ook de overheden moeten bezuinigen. Deleveraging
wordt overigens vooral afgedwongen door hogere ren-
tes. Dat maakt lenen immers duur. Zolang de centrale
banken echter kunstmatig de rente laag houden, is het
de vraag of deleveraging echt op gang komt. Komt de
echte deleveraging er niet, dan blijven we in een omge-
ving waarin telkens weer zeepbellen worden gecreerd
en vervolgens weer doorgeprikt. Voor de meeste beleg-
gers is dat een gevaarlijke omgeving.
Na een periode van veeI door schuId gefinan-

cierde groei, zouden we in een periode van
schuIdafbouw (deIeveraging) zitten. De deIe-
veraging zou verkIaren waarom we momen-
teeI in een periode van Iage groei zitten, en
voorIopig ook waarschijnIijk zuIIen bIijven. Per
saIdo is er echter nog steeds geen sprake van
schuIdafbouw.
"
De groei van de jaren 80 en 90, en wellicht
ook die van de periode 2004 tot en met 2007,
is volgens de meeste economen mede tot stand
gekomen door het overvloedig beschikbaar zijn van
goedkoop geld. Bedrijven en consumenten konden
gemakkelijk en goedkoop geld lenen om overnames en
bestedingen mee te doen. Velen gingen ook beleggen
met geleend geld omdat beleggingsrendementen hoger
waren dan de rentekosten van de leningen. Zie hier
een recept voor een zeepbel. Het goedkope geld heeft
achtereenvolgens een zeepbel gecreerd in technolo-
gieaandelen, vastgoed, hedgefondsen en bankaandelen.
Hoewel al deze zeepbellen weer zijn leeggelopen, is er
nog altijd veel goedkoop geld en zien we weer nieuwe
zeepbellen ontstaan, bijvoorbeeld die in staatsleningen
van veilige landen, bedrijfsleningen en leningen uit de
opkomende markten. De volgende ongelukken staan al
weer te gebeuren.
De echte vraag is of de door veel economen aange-
haalde deleveraging nu echt plaatsvindt omdat geld nog
altijd zo goedkoop is. De hier afgebeelde figuur spreekt
boekdelen. Aan de rode lijn is te zien dat het Ameri-
kaanse private geleende geld (bedrijven en consumen-
ten) op het hoogtepunt bijna 300% van het Amerikaan-
se bbp bedroeg. Het is de laatste jaren gelukkig wel aan
1#0 &)2 3"%.4.&*#&$5
In Europa hebben we de mond voI van Grie-
kenIand. Het Iand waar de beschaving begon
staat zeIfs in het middeIpunt van de crisis.
Maar eigenIijk steIt het Iand economisch heeI
weinig voor. De financiIe markten moeten
minder bijziend zijn.
#
im ONeil, de strateeg van Goldman Sachs Asset
Management, heeft het al meermalen gezegd:
Stop met die preoccupatie met Griekenland. Dat
land stelt wat betreft de grootte van de economie heel
weinig voor in de wereld. China produceert ieder kwar-
taal een economie zo groot als Griekenland. Zijn bood-
schap: de wereldeconomie groeit nog steeds. Los het
probleem van de euro op en beleggers durven weer te
beleggen. Wie minimaal tien jaar verder durft te kijken,
zal zien dat Griekenland een rimpeltje in de vijver was.
We kunnen het belang van Griekenland ook in een
ander perspectief plaatsen, namelijk die als staat van
de VS. Griekenland zou dan wat betreft grootte van
5.+-3-&#)&( )#2 20))0 *)& (- *2
Bron: SoberIook
)%-.+3))&2- 2!1$#(.)0+"@2
A)#2 B *)& 1-0 ;;CD
Bron: www.debtdefIation.com/bIogs
U
i
t

d
e

m
a
r
k
t
de economie pas de vijftiende staat van de VS zijn.
Californi en Texas zijn veruit de grootste eco-
nomien binnen de VS. Deze staten zouden zelfs
op wereldniveau mee kunnen doen. Californi is
namelijk niet veel kleiner dan de Franse economie
en Texas is wat betreft economie vergelijkbaar met
Canada. In 2050 zal China volgens Goldman Sachs
wat betreft economie een derde groter zijn dan die
van de VS. De Indiase economie zal dan die van de
gehele eurozone voorbij zijn gestreefd. Brazili en
Rusland zullen Japan ingehaald hebben. En Mexico
en Indonesi zullen de drie grote Europese econo-
mien (VK, Frankrijk en Duitsland) voorbij zijn
gegaan. Een belegger die bang is voor gebrek aan
economische groei in de wereld heeft geen goede
bril op, of staart zich blind op het eigen land en de
eigen regio.
(reacties: harry.geels@inmaxxa.nl)
6&.++%7%8&0. '")&$90)+:#"40.&
De markten voor grondstoffen worden veron-
dersteId inefficint te zijn. Dat komt door de
grote hoeveeIheid geId in passieve indexpro-
ducten aIs ETF's. De grote vraag is of beIeg-
gers sIim gebruik kunnen maken van die effi-
cinties.
"
e grondstoffenmarkten zouden minder efficint
functioneren. Dat komt ten eerste omdat deze
markten lastiger te voorspellen zijn. De waarde
van een aandeel of obligatie uitrekenen kan nog
volgens bepaalde waarderingsmodellen. Hoe hoog
olie of goud precies zou moeten staan is veel lastiger.
Doorgaans geldt dat hoe moeilijker de informatie te
interpreteren is, hoe minder goed prijsvorming plaats-
vindt. Daarbij komt ook nog dat er in de grondstof-
fenmarkten eveneens steeds meer passieve beleggers
actief zijn die beleggen in bijvoorbeeld ETFs.
ETFs hebben twee mancos. Ten eerste hebben ze
vaste doorrolmomenten. De grondstoffenfuture - het
geigende instrument om in grondstoffen te beleg-
gen - van de maand die afloopt, wordt doorgerold
naar de future van de nieuwe periode. Dit doorrollen
gebeurt meerdere malen per jaar op vaste tijdstippen
zoals vermeld in het prospectus van de ETFs. Ten
tweede worden de indices ieder jaar geherbalanceerd.
De indices (en dus ook de ETFs die ze volgen) heb-
ben een bepaalde verdeling, meestal op basis van de
economische waarde (totale handelswaarde) en vaak
met bepaalde maximale gewichten. In de loop van
het jaar gaan de grondstoffenkoersen echter bewegen.
Dit zorgt er voor dat de gewichten van de verschil-
lende grondstoffen gaan afwijken van de strategische
verdeling. Grondstoffen die stijgen krijgen zo een
groter gewicht en grondstoffen die dalen een kleiner
gewicht. In januari van het jaar daarop wordt dat weer
gelijkgetrokken naar de strategische verdeling van de
index. Dit betekent dat de ETFs die deze indices vol-
gen zorgen voor in- en uitstroom van grondstoffen.
In de figuur wordt afgebeeld waar de in- en uitstroom
uit hoofde van de twee grootste ETFs , die op de
S&P GSCI en de Dow Jones UBS Commodity Index,
naar verwachting zal plaatsvinden in januari 2013. De
grootste uitstroom wordt uit WTI- en de grootste
instroom in Brent-olie ver-
wacht. Slimme handelaren
kunnen hierop inspelen
door aan het zogeheten
frontrunning te doen.
Legale frontrunning wel te
verstaan, omdat dit publie-
kelijk bekende informatie
is. De vaste doorrol- en
herbalanceermomenten
zijn overigens al lang
bekend. Dit jaar hebben
veel grondstoffenhande-
laren die op deze twee
inefficinties inspelen het
overigens moeilijk en lukt
het frontrunning minder
goed in de praktijk dan
de theorie doet vermoe-
den. Als belangrijke oor-
zaak wordt het politieke
ingrijpen in het systeem
genoemd. Hierdoor zou-
den markten, en niet alleen
die van de grondstoffen-
markten, onvoorspelbaar
zijn geworden.
*-.>)!10- +&E -& $+020.""% $+0 *-.2!1+##-&(-

5."&(20",,-& ("". 1-.;)#)&!-.+&5 ;+&&-& (- 2FC
52!+ -& ("> ?"&-2 $;2 !"%%"(+0G +&(-H
Bron: Credit Suisse
8
S
o
f
t
w
a
r
e
!".&$9 2%0 $. 9)+0/#".; .& $#0#:#"40
Product Fabrikant Website- WWW NL- Technische Portefeuille- Trading- Koers- Optie- Fundamentele Intraday Koop/ Opmerkingen
talig analyse beheer systemen info analyse Data Charting Huur
Beurssoftware
Amibroker Amibroker Amibroker.com X X X K
Elwave Prognosis Prognosis.nl X X X K Specifieke software voor
Elliott Wave Analyse
Fibonacci Trader Fibonacci Trader Fibonaccitrader.com* X X X K
Forest Trader Forest Bergen forestbergen.com X X X X X H
Hermes IIS IIS.NL X X X X K Portefeuillebeheer via
module Demeter
Metastock Equis Equis.com* X X X K Importeur in Nederland:
Forest Bergen
Omnitrader Nirvana Systems Nirvanasystems.com* X X K
Tradestation Tradestation Tradestation.com X X X X H Alleen beschikbaar
inclusief Brokerservice
Vestics Vestico Vestico.nl* X X X X X X H
Vision Expert Pavell Pavell.com X X K
Wall Street Professional Keyword Onsitesolutions.nl X X X X X X X X K Opie-analyse via optiemodule
Option Street
Stock Vision Stock Vision Stockvision.nl X X X K
Transstock CompuGraphics Transstock.nl X X X K

Optiesoftware
Optiemaat Foxware Foxware.nl X X K
OptionVue OptionVue Systems OptionVue.com X K
Sinus Sinus Sinus.nl X X X X K Vooral gericht op optiestrategien
en portefeuillebeheer
Datavendors
ActiveNet vwd group Activeplus.nl X X X H
Eris2 vwd group Eris.nl X X X X X H
Esignal Esignal Esignal.com X X X X H
ProRealTime ProRealtime Prorealtime.com X X X X H

Brokers softwarepakketten
Alex Advanced Plus Alex Vermogensbank Alex.nl X X X X X X H Uitgebreide TA via Alex
Pro of TA-module
Alex Pro Alex Vermogensbank Alex.nl X X X X X X X X H
Binck ProTrader Binck Effectenbank Binck.nl X X X X X X X X H
TradeBox ABN AMRO Abnamro.nl X X X H
WH Selfinvest WH selfinvest Whselfinvest.com X X X X H
* Wordt in Nederland aangeboden door de firma Forestbergen, Forestbergen.com Bron: TradersClub (2011)
0IJKLJMNOPNJQL
De transactietaks (FTT) zoals
die in het regeerakkoord staat
omschreven, zal een aanzienlijke
kostenpost gaan vormen voor
actieve particuliere beleggers
en traders. Er wordt gesproken
over een percentage van 0,1%,
wat evenveel is als een doorsnee-
internetbroker nu rekent als
transactiekosten. De kosten voor
actieve beleggers dreigen dus te
verdubbelen. Ook de Vereniging
van Effectenbezitters (VEB)
is fel gekant tegen mogelijke
invoering. Volgens Jan Maarten
Slagter, directeur van de VEB,
zou hier sprake zijn van de
introductie van een zeer slecht
instrument met grote maatschap-
pelijke kosten. In het regeerak-
koord staat dat: in Europa een
versterkte samenwerking op gang
is gekomen met het oog op een
mogelijke heffing op de finan-
cile sector. Ons land zal zich
hierbij aansluiten op voorwaarde
dat onze pensioenfondsen hiervan
gevrijwaard blijven en de inkom-
sten terugvloeien naar de lidsta-
ten. Dat is een heel ander geluid
dan het vorige kabinet liet horen,
dat ronduit tegen invoering van
zon bankentaks was. Juist parti-
culieren die actief beleggen voor
hun oude dag, krijgen zo volko-
men ten onrechte de rekening
gepresenteerd van een crisis.
,RONLSJKTPR JJK UJKTPK
Het Europees Parlement wil de
flitshandel aan banden leggen.
Het wordt als bedreigend gezien
voor de stabiliteit van de finan-
cile markten. Flitshandel komt
feitelijk neer op een zeer agres-
sieve en volledig geautomati-
seerde vorm van market making.
Dit alles gaat binnen duizendsten
van een seconde (milliseconden),
hetgeen voor een mens niet meer
is te volgen. En dit is het punt
waar het Europees Parlement wil
ingrijpen door een minimale tijd
van 500 milliseconden (ms) in te
voeren die een order minimaal
ingelegd moet blijven. Dit zou
dus een zeer serieuze vertraging
zijn van deze supersnelle beurs-
handel. Uiteraard zijn flitshan-
delaren zeer gekant tegen deze
voorstellen. Daarbovenop komt
ook nog eens het nieuws over
de invoering van de financile
transactietaks (FTT) door het
kabinet Rutte II, wat ook als zeer
bedreigend wordt gezien voor
flitshandelaren. In Nederland
zijn met name IMC en Optiver
erg succesvol in de flitshandel.
Deze bedrijven liggen hierdoor
overigens al een tijdje onder vuur
van de AFM. De toezichthouder
verdenkt deze bedrijven van
marktmisbruik.

(reacties: redactie@tradersclub.nl).
!".&$9 2%0 $. 9)+0/#".; .& $#0#:#"40
C
o
I
u
m
n

D
a
v
i
d

F
u
I
I
e
r
(<%&# &)' =..*>.*)=.&$
Tekst: David Fuller, Vertaling en bewerking: Jeroen Bijleveld
China is door de zijwaartse tot Iicht daIende koersbewegingen
van de Iaatste jaren ondergewaardeerd geraakt en is daarom
nog steeds een interessant beIeggingsthema. Verder aandacht
voor de Renmimbi die een steeds beIangrijkere roI gaat speIen
aIs sIeuteIvaIuta voor de Ianden die veeI met China handeIen.
"
waarderingen op de Shang-
hai Composite-index zijn
gedaald naar 9,8 keer de ver-
wachte winst vergeleken met een
gemiddelde verhouding van 17,8
vanaf het moment dat Bloom-
berg begon met het wekelijks
bijhouden van de data in 2006.
De MSCI China Index bestaat
voor het grootste deel uit aan-
delen verhandeld in Hong Kong
die zijn gewaardeerd tegen een
koers-winstverhouding van 10,2
na de stijging van 14% in 2012.
De gemiddelde waarderingen van
Chinese bedrijven zijn nog steeds
aantrekkelijk. Black Rock, de
grootste vermogensbeheerder ter
wereld, adviseert daarom Chinese
aandelen te kopen voor de lange
termijn. De beleggingskansen die
mogelijk volgen op huidige struc-
turele hervormingen zijn enorm,
volgens Jing Ning, portfoliomana-
ger aldaar. Jim ONeill, de beken-
de strateeg van Goldman Sachs, is
ook nog steeds positief op China.
Hij adviseert echter om te beleg-
gen in de actieve fondsen, omdat
er een aantal eigenaardigheden
is op de Chinese aandelenmarkt
waaraan beleggers in ETFs zich
een buil kunnen vallen. Ik ben het
hier helemaal mee eens. Een groot
aantal actieve beleggers heeft het
veel beter gedaan dan de indices.
Inderdaad wacht de Chinese
markt op een aanleiding om vraag
vanuit beleggers op te wekken
voor de aandelen die terug zijn op
historisch interessante waarderin-
gen. De tienjaarlijkse machtsover-
dracht binnen de Communistische
Partij is net van start gegaan en
de nieuwe samenstelling van het
Politburo zal binnenkort bekend
gemaakt worden. De volledige
overdracht zal in de komende
zes maanden worden afgerond.
Dit zou op zichzelf mogelijk nog
niet genoeg zijn om de interesse
van beleggers aan te wakkeren.
Wat de nieuwe regering zal doen
om de economische groei te culti-
veren, wellicht door het verlagen
van de korte rente, het vergroten
van uitgaven, het verlagen van
belastingen en/of andere maatre-
gelen, zal waarschijnlijk meer van
invloed zijn.
De evolutie van een levendige
middenklasse blijft het centrale
politieke doel van de Chinese
regering. Momenteel is China een
middeninkomenland op basis van
koopkrachtpariteit. Indien het zijn
ambities wil waarmaken, zal het
een extra aspect aan de groeistra-
tegie dienen toe te voegen. Lange
tijd is het de uitdaging geweest
om consumenten aan te zetten hun
enorme hoeveelheid spaargeld te
besteden. Steun voor sociale zeker-
heid, medische verzorging, mini-
mumlonen, werknemersrechten
en het milieu zijn allemaal hierop
gericht.
Fundamenteel gezien is het nog
steeds een goed verhaal. Tech-
nisch gezien kunnen we (nog) niet
enthousiast worden. De Hang Seng
Index ondervond begin november
weerstand rond 22000, volgend
op een gestage stijging van zes
weken. Eindelijk is er nu sprake
van een pauze en een consolidatie
lijkt onderweg. Alleen een bewe-
ging die doorzet onder 21400 zou
het vooruitzicht op een verdere
stijging of zijwaartse beweging in
twijfel trekken.
.PKVOKUO
Voor beleggers is de renminbi
(RMB) een belangrijke factor om
rekening mee te houden. De groei
van een land naar economische
dominantie neigt ertoe gepaard
te gaan met het tot referentiepunt
worden van de valuta waaraan
andere valutas expliciet of impli-
ciet gekoppeld worden. In de
opkomende markten zien we dat
in de laatste twee jaar de RMB in
steeds sterkere mate een referen-
tievaluta is geworden (een valuta
die in sterke mate een gelijk-
matige beweging laat zien met
andere valutas). In Oost-Azi is
er daarom al een RMB-blok. De
dollar is hiermee overschaduwd:
een historische ontwikkeling.
In deze regio bewegen 7 van de
10 valutas nauwer samen met
de RMB dan met de dollar. De
gemiddelde waarde van de gelijk-
matige beweging ten opzichte van
de RMB is 40% groter dan voor
de dollar. We zien dat gelijkma-
tige bewegingen met een refe-
rentievaluta, in het bijzonder de
RMB, geassocieerd worden met
handelsintegratie. We trekken een
paar lessen uit de vooruitzichten
voor het RMB-blok om te groeien
tot buiten Azi, gebaseerd op een
vergelijking van de RMB vandaag
en de positie van de Japanse yen
in het begin van de jaren 90.
Als handel de enige drijvende
kracht zou zijn, zou een globaler
RMB-blok kunnen ontstaan in het
midden van de jaren 2030, maar
bijkomende hervormingen in de
financile en externe sector zou-
den het proces aanzienlijk kunnen
versnellen. We verwachten dat de
RMB in de komende jaren verder
aan kracht zal winnen, wat China
potentieel een nog betere beleg-
ging maakt.
DAVID FULLER
is strateeg bij Stockcube Research Ltd.; hij geeft dagelijks zijn commentaar op de
website www.fullermoney.com, waarvan een gedeelte vrij toegankelijk is.
JEROEN BIJLEVELD
is Adjunct-hoofd vermogensbeheer bij Inmaxxa B.V.
David Fuller
10
B
o
e
k
r
e
c
e
n
s
i
e
s
$
et deze update van zijn
bestseller Trading for a
Living (1993) zette de
Russisch-Amerikaanse schrijver
Alexander Elder in 2002 weer een
grote stap voorwaarts. Het boek
opent met een beknopte handlei-
ding voor beginners die hij met de
nodige humor Financial Trading
for Babes in the Woods doopt.
Ook de meer gevorderde belegger
kan hier nog wat van opsteken,
onder andere van het gedeelte over
de externe barrires naar succes.
Hoe beperken we commissielonen,
slippage en andere noodzakelijke
uitgaven?
In het tweede deel komen we tot
de kern van de Elder-methode, de
Three Ms of Succesful Trading,
te weten: mind (psychologie),
method (technische analyse) en
moneymanagement (risicobe-
heersing). Winnen op de beurs
begint met discipline. Elder leert
de belegger (hij is immers ook
psychiater) dat deze zelf verant-
woordelijk is voor elke transactie.
De problemen die traders hebben
zijn dezelfde als die van alcoholis-
ten. Vervang het woord alcohol
door verlies en je ziet de over-
eenkomsten.
Vervolgens zetten we de stap
naar de technische analyse.Elder
beperkt zich voor zijn analysen tot
vijf indicatoren en noemt ze zijn
five bullets to a clip, verwijzend
naar de clips van oudere legerge-
weren die vijf patronen bevatten.
Als je in de strijd maar vijf patro-
nen in je geweer hebt, dan kun je
het beste eerst goed mikken en niet
zomaar in het wilde weg schieten.
Volgens de auteur is dit ook de
juiste instelling om de markten
te betreden. De vierde en vijfde
bullets zijn eigen indicatoren: de
Force Index en de Elder Ray.
In Come Into My Trading Room
vinden we de nieuwere versie
van het bekende Triple Screen-
systeem uit Trading for a Living.
Dit systeem biedt de oplossing
voor de contradicties tussen de
respectievelijke indicatoren en
tijdskaders. Andere nieuwighe-
den zijn het Impulse System,
de Market Thermometer, de
SafeZone Stop en de Chande-
lier Exit. Het Impulse System
is een methode die het moment
identificeert waarop de massa
emotioneel begint te reageren
(het entrysignaal), en het moment
waarop dit patroon verdwijnt (het
exitsignaal). De SafeZone Stop is
een verbetering van de Parabolic
SAR, meet de ruis in de markt en
plaatst de stops krap genoeg om
het beleggingskapitaal te bescher-
men en ruim genoeg om de beleg-
ger in de markt te houden wanneer
de koersen op en neer gaan in de
ruiszone. De auteur eindigt dit
deel met de verschillende formu-
les voor moneymanagement.
In het derde en laatste gedeelte
vertelt de schrijver hoe we het
handelsgebeuren in goede banen
kunnen leiden. In The Organized
Trader geeft hij nuttige instructies
over het opstellen van een tra-
ders spreadsheet met al de karak-
teristieken van de transacties, het
opstellen van een equitycurve,
het bijhouden van een trading-
dagboek met alle gegevens rond
de transacties en het opmaken
van een actieplan over wat en hoe
men gaat traden. In het hoofdstuk
Trading for a Living deelt de
auteur zijn jarenlange ervaringen
en inzichten met de lezer en geeft
hij in The Decision-making Tree
advies over verschilldende tra-
dingplannen.
Ten slotte neemt Elder ons in het
laatste hoofdstuk mee voor een aan-
tal trades in zijn eigen tradingroom.
Om piloot of chirurg te worden
moet met een lange en moeilijke
opleiding volgen. Traden gaat qua
moeilijkheidsgraad wel die kant uit,
maar men heeft er geen diploma
voor nodig en moet het allemaal
zelf in de praktijk leren. Niemand
staat over je schouder mee te kijken
om ongelukken te voorkomen. Dit
pareltje van dr. Alexander Elder kan
de belegger op het goede pad hel-
pen, leest zo vlot als een roman en
is zijn prijs dubbel en dwars waard.
Het is een boek om te lezen en te
herlezen totdat alles bezonken is.
Volledigheidshalve: bij dit boek
hoort ook een studiegids, Study
Guide for Come Into My Trading
Room: A Complete Guide to
Trading, een (strik?)vragenboek
waarmee men kan controleren of
het allemaal wel goed begrepen en
geassimileerd is. Deze bijbehorende
studiegids van 208 paginas kost
!32,99.
():. 6&0) ?@ !"#$%&' ")):

A CompIete Guide To Trading
Tekst: Christian Clairbois
Auteur: AIexander EIder
Uitgever: John WiIey & Sons
Pagina's: 320
Prijs: C51,60
B
o
e
k
r
e
c
e
n
s
i
e
s
%
eleggen in derivaten zoals
opties, futures en turbos,
spreekt velen tot de verbeel-
ding. Door de hefboomwerking
van derivaten kunnen winsten
immers snel oplopen. Helaas
levert de handel in derivaten
geregeld tegenvallers op, niet
zelden omdat kennis ontbreekt
van de soms tamelijk ingewik-
kelde prijsvorming. In dit boek
hebben de auteurs een zo goed en
compleet mogelijk beeld gege-
ven van de werking van opties,
futures en turbos ( en speeders,
een variant van turbos). Hierbij
is de theoretische diepgang niet
geschuwd, maar wel met een
scherp oog voor de praktijk.
Vanuit deze invalshoek worden
onder andere de succesvolste en
meest toegepaste optiestrategien
besproken.
In heldere bewoordingen zijn
bijvoorbeeld butterflies, condors
en synthetische shortposities
beschreven. Voor opties is vola-
tiliteit erg belangrijk bij de prijs-
vorming en ook hier wordt veel
aandacht aan besteed, net als aan
de analyse van de koerstrends
door bijvoorbeeld cyclusanalyse
en de toepassing van diverse
tradingtechnieken. Voorts is een
hoofdstuk gewijd aan de psycho-
logische aspecten van trading en
moneymanagement.
Kortom, dit boek is niet zomaar
een boek over derivaten. Het is
een combinatie van producten
marktkennis, waarbij de markt-
kennis voor een belangrijk deel
ook pure praktijkkennis is. Die
praktijkkennis blijkt uit alle
onderdelen van het boek. Het is
niet zomaar een droge opsom-
ming geworden van alle mogelij-
ke optiestrategien die er zijn. De
meeste optiestrategien worden
aan de hand van praktijkcases
bijvoorbeeld met technische gra-
fieken uitgelegd. Vooral ook de
uitleg over hoe je zelf (reverse)
convertibles, shortposities en
dergelijke kunt maken, is een
echte toevoeging op de bestaande
boeken op dit gebied. Het boek is
te bestellen via de webshop www.
keyword.nl
&
n How to Trade in Stocks
beschrijft Livermore zijn
methode om in aandelen te
handelen. Een belangrijk deel
hiervan betreft het opbouwen
van een positie. Dit deed Liver-
more altijd in vijf delen, ook wel
de methode van proefballonnen
genoemd. Als hij 500 aandelen
van een fonds wilde hebben,
begon hij met een koop van
100 om te kijken hoe de markt
deze order oppakte. Na aankoop
mocht de koers iets terugvallen,
maar niet te veel. Hij hanteerde
hiervoor een niveau gebaseerd
op een zogenaamd pivotpoint.
Zolang de koers boven dit
niveau bleef, hield hij de positie
aan. Steeg de koers verder tot
boven het eerste aankoopniveau
en een volgend pivotpoint, dan
kocht hij de volgende 100 aan-
delen. Wanneer het aandeel nog
verder steeg de volgende 100 en
zo verder. In het boek wordt de
methode volledig beschreven.
Het boek is tegenwoordig te
koop als bewerkte versie door
Richard Smitten. Het originele
boek kunt u vinden op de wiki-
pedia-pagina van Jesse Liver-
more. Hoewel Livermore in een
andere tijd als ons leefde, blijven
veel van zijn regels en principes
nog even actueel als toen. Zoals
Livermore zei: Wall Street
never changes. The pockets
change, the suckers change, the
stocks change, but Wall Street
never changes because human
nature never changes.
A277.9=)* 0"#$.& %&

)B0%.9C +202".9 .& 02">)D9
E)/ 0) !"#$. %& A0)749
The CIassic FormuIa for Understanding Timing,
Money Management, and EmotionaI ControI
Tekst: Jeroen Bijleveld
Auteur: MichaeI Ahrens, Harry GeeIs en Rombout Kerstens
Uitgever: Keyword
Pagina's: 160
Prijs: C39,95
ISBN: 978-90-77553-06-0
Tekst: Jeroen Bijleveld
Auteur: Jesse Livermore,
bewerkt door Richard Smitten
Uitgever: Traders Press
Pagina's: 133 pagina's
Prijs: $11,05, gebonden uitgave C114,95
12
T
e
c
h
n
i
c
a
I

T
o
o
I
s
F.&=)2$%' 0%:%&'9@90..:
Tekst:Jeroen Bijleveld
In het boek 'SurvivaI of the Fittest for Inves-
tors', waarvan een boekrecensie voIgt in een
van de voIgende nummers, beschrijft Dick
Stoken een methode om met trackers een por-
tefeuiIIe te voeren. OnderdeeI hiervan is een
eenvoudige manier om de markt te timen. Deze
timingtechniek gaan we in dit artikeI onder de
Ioep nemen en IosIaten op de aandeIen in de
AEX-index.
ste koersniveau van de voorgaande 125 dagen weer-
geeft en onderin de lijn die de laagste koers van de
voorgaande 250 dagen weergeeft. In juli doorbreekt
de koers dit niveau en sluiten we de openstaande
positie om het geld op rekening te zetten. Dit punt is
in de grafiek met een neerwaartse pijl weergegeven.
;JMQNPLN SJKTPRLLWLNPPV
Laten we eens kijken welk effect dit systeem in de
afgelopen jaren zou hebben gehad op de gemid-
delde vermogensontwikkeling op de aandelen in de
AEX-index (zie figuur 3). De backtest loopt vanaf
1993, maar niet alle aandelen in de index hebben een
koershistorie die zover teruggaat. In het begin is het
gemiddelde dan ook gebaseerd op minder aandelen
dan aan het einde van de backtest. Figuur 3 dient uit-
sluitend om een idee te krijgen van de performance.
Het rendement over de geteste periode komt uit op
9,5%, waar de AEX-index over dezelfde periode een
rendement had van 2,8%. De maximale drawdown
van de portefeuille was 34,2%, daar waar de AEX
een drawdown liet zien van 71,6%. Laten we gaan
kijken hoe robuust dit systeem is.
.XUYYLNSPOTLNPLN
De vraag is in hoeverre de gebruikte instellingen om
het entry- en exitniveau te bepalen van invloed zijn
op het resultaat. Markten veranderen en we willen
voorkomen dat we een systeem handelen dat heel
gevoelig is voor (kleine) veranderingen in de markt.
Het liefst handelen we een systeem dat met meer-
dere markten kan omgaan. In deze rubriek testen we
indicatoren daarom altijd op verschillende instel-
lingen, om vervolgens iets over de bruikbaarheid te
concluderen.
Zoals gezegd wordt bij dit handelssysteem het hoog-
ste koersniveau van het afgelopen jaar als entryni-
veau aangehouden, oftewel de high van de afgelopen
125 handelsdagen. Om te kijken wat de invloed is
van een wijziging in deze terugkijkperiode gaan we
deze laten variren van 75 tot en met 175 handels-
dagen met tussenstapjes van 5. Dus we testen een
entryniveau gebaseerd op het hoogste
koersniveau van de afgelopen 75
handelsdagen, 80 handelsdagen, 85
handelsdagen et cetera tot en met 175
handelsdagen.
Het exitniveau is gebaseerd op de
laagste koers van de afgelopen 250
handelsdagen. We gaan deze terug-
kijkperiode laten variren van 200 tot
en met 300 handelsdagen, ook weer
met tussenstapjes van 5. We testen
het systeem dus met een exitniveau
gebaseerd op het minimum van de
afgelopen 200 handelsdagen, 205 han-
delsdagen, 210 handelsdagen et cetera
tot en met 300 handelsdagen.
We testen in totaal dus 21 (75 tot en
'
r bestaan veel verschillende methoden om de
markt te timen. Het gebruik van Voortschrij-
dend Gemiddelden is hier een bekende van. Al
eerder is in deze rubriek geschreven over het gebruik
van top- en bodemniveaus als methode om in of juist
uit te stappen. De methode die deze keer besproken
wordt is eveneens gebaseerd op toppen en bodems.
Het systeem is een zogenaamd long-only-systeem.
We kopen aandelen en verkopen ze als we denken
dat de markt gaat dalen. Tot die tijd zetten we het
geld op een rekening.
-KNIWLOZKJJR
Als entrysignaal voor aandelen houdt Stoken een
doorbraak op slotbasis boven de hoogste koers van
het afgelopen half jaar aan. Dit komt neer op het
maximum van de afgelopen 125 handelsdagen.
Een voorbeeld hiervan zien we in figuur 1 waarin
het koersverloop van Unilever is weergegeven. De
lijn geeft het verloop van de hoogste koers van de
voorgaande 125 handelsdagen weer. Zodra de koers
boven dit niveau komt, wordt een positie ingeno-
men. In de grafiek is een dergelijk uitbraakmoment
aangegeven met een opwaartse pijl.
-[ONLOZKJJR
Als exitsignaal wordt voor aandelen een slotkoers
beneden de laagste koers van het voorgaande jaar
aangehouden, wat neerkomt op 250 handelsdagen.
In figuur 2, waarin het koersverloop van Philips is
weergegeven, zien we bovenin de lijn die het hoog-
()55.),+-3 $&+#-*-.
Figuur 1: De Iijn geeft het hoogste koersniveau van de afgeIopen 125 handeIsdagen
weer. De opwaartse pijI geeft een koopmoment weer.
met 175 in stapjes van 5) x 21 (200 tot en met 300
met tussenstapjes van 5) = 441 combinaties op de
aandelen van de AEX-index. Bij het testen is gere-
kend met 1% voor kosten en slippage. Er is niet
gerekend met eventuele rente die over liquiditeiten
ontvangen zou worden.
;PXXITPROKZLMIONPIOJ
Voor elk van de bovengenoemde 441 instellingen
gaan we per aandeel kijken wat het jaarrendement
over de geteste periode is. Omdat het jaarrende-
ment op zich nog niet zoveel over de toegevoegde
waarde van het systeem zegt, zetten we dit af tegen
het jaarrendement van buy-en-hold voor het betref-
fende aandeel over de geteste periode. We kijken
dus wat het jaarrendement geweest zou zijn als we
het aandeel aan het begin van de testperiode hadden
gekocht en dit tot aan het einde van de testperiode
zouden hebben aangehouden. Dit jaarrendement
gebruiken we als maatstaf voor het rendement van
het handelssysteem met de verschillende instellin-
gen.
Behalve naar het rendement kijken we ook naar het
risico. Het risico meten we aan de hand van de maxi-
male drawdown. Dit houdt in: het grootst mogelijke
verlies dat in de geteste periode is voorgekomen.
We kijken per aandeel wat de maximale drawdown
geweest is voor elk van de 441 systeeminstellingen.
Deze maximale drawdown zetten we ook weer af
tegen de maximale drawdown bij buy-en-hold, het
grootste verlies dat zou zijn opgetreden als we het
betreffende aandeel van het begin tot het einde van
de testperiode zouden hebben aangehouden.
.PKTPVPKN
Als we kijken naar de rendementen valt op dat in de
tests het handelssysteem op alle 441 instellingen qua
rendement beter scoort dan buy-en-hold. Het buy-
en-hold-rendement lag over de geteste perioden voor
alle aandelen gemiddeld op 5,6%. Het gemiddelde
rendement van alle geteste 441 instellingen over de
AEX-aandelen lag op 7,9%. Dat is 2,3%-punt ofte-
wel een factor 1,4 hoger. Het is belangrijk te vermel-
den dat bij enkele aandelen een bijzonder hoge score
van meer dan driemaal het buy-en-hold-rendement
gehaald werd. Dit vertekent het beeld enigszins.
Wanneer we per aandeel kijken, blijkt dat bij 56%
van de geteste aandelen het gemiddelde rendement
van alle instellingen hoger lag dan buy-en-hold. In
44% van de gevallen lag het rendement van het han-
delssysteem echter onder dat van buy-en-hold.
%J[OVJRP TIJ\TX\K
In de geteste perioden lag de maximale drawdown
bij buy-en-hold voor alle geteste aandelen op gemid-
deld -77,8%. Voor alle geteste instellingen over
dezelfde aandelen ligt de drawdown over dezelfde
perioden op gemiddeld -62,8%. Dit is een verschil
van (77,8 -/- 62,8%)= 15%. Wanneer we naar de
aandelen afzonderlijk kijken, dan zien we dat bij
91% van de geteste aandelen de maximale draw-
down van het systeem kleiner was, en dus beter, dan
bij buy-en-hold.
!XKMRYLOP
Het timingsysteem lijkt behoorlijk robuust te zijn.
Zelfs als we de instellingen laten variren blijft het
rendement over alle geteste aandelen gemiddeld
genomen aardig op peil. Het gemiddelde jaarren-
dement van alle 441 geteste instellingen ligt voor
alle aandelen gemiddeld significant hoger dan het
buy-en-hold-jaarrendement over de geteste perioden.
Een belangrijk aandachtspunt is wel dat dit handels-
systeem bij iets meer dan de helft van de aandelen
(heel) goed werkt, maar bij iets minder dan de helft
van de geteste aandelen een rendement onder dat
van buy-en-hold haalt. Waar het systeem constant
presteert, is in het terugdringen van het risico. Het
risico van de 441 geteste instellingen, gemeten aan
de hand van de maximale drawdown, lag beduidend
lager dan bij buy-en-hold over de geteste perioden.
Bij 91% van de geteste aandelen werd de maximale
drawdown kleiner.
()55.),+-3 C1+#+C2
Figuur 2: De onderste Iijn geeft het Iaagste koersniveau van de afgeIopen 250 han-
deIsdagen weer. De neerwaartse pijI geeft een exitsignaaI weer.
T
e
c
h
n
i
c
a
I

T
o
o
I
s
In de rubriek Technical Tools worden alle ins en outs van
een specifieke (technische-analyse-)techniek of -indicator
op een rijtje gezet.
JEROEN BIJLEVELD
is Adjunct-hoofd vermogensbeheer bij Inmaxxa B.V.
;)!30-20
Figuur 3: De zwarte Iijn geeft het gemiddeIde vermogensverIoop van het geteste han-
deIssysteem over de geteste aandeIen weer, de grijze Iijn de AEX-index.
A
d
v
e
r
t
o
r
i
a
I
De turbo is inmiddels een bekend begrip in de finan-
cile wereld en nog altijd is zijn populariteit groei-
ende. Turbos bieden beleggers de mogelijkheid om
versneld in te spelen op een koersstijging of -daling
van verschillende onderliggende waarden. Door het
grote assortiment kunt u met turbos te allen tijde
inspelen op wereldwijde marktontwikkelingen. Zo
kunt u naast de koersontwikkeling van individuele
aandelen tevens inspelen op de koersontwikkeling
van verschillende indices, grondstoffen, valutas of
obligaties.
TURBOS NADER BEKEKEN
De kenmerken
Een ABN Amro Turbo
is een beleggingspro-
duct waarmee u, door
versneld in te spelen
op een verwachte
koersbeweging van
een onderliggende
waarde, extra rende-
ment kunt behalen
ten opzichte van een
directe belegging in de
onderliggende waarde.
Deze versnelling komt
door de zogenaamde
hefboomwerking. De
hefboom ontstaat
doordat u slechts
een gedeelte van de
onderliggende waarde
hoeft te voldoen. Het
andere gedeelte komt
voor rekening van ABN
Amro. In tegenstelling
tot andere afgeleide
beleggingsproducten,
zoals opties, hebben
turbos geen verval-
datum. De turbo kan
echter enkel beindigd
worden wanneer de
koers van de onderlig-
gende waarde het stop-
lossniveau aanraakt.
Dankzij dit bescher-
mingsmechanisme
worden eventuele
verliezen beperkt tot
maximaal uw inleg.
Het winstpotentieel is
daarentegen ongelimi-
teerd.
In twee richtingen
Met turbos kunt u
inspelen op zowel
stijgende als dalende
koersbewegingen. Als
u een koersstijging
verwacht, dan kunt u
hierop inspelen met
een Turbo Long. Een
Turbo Long zal namelijk
in waarde stijgen wan-
neer de koers van de
onderliggende waarde
stijgt. Verwacht u daar-
entegen een koersda-
ling van een onderlig-
gende waarde, dan kunt
u kiezen voor een Turbo
Short. Deze zal name-
lijk in waarde toene-
men wanneer de koers
van de onderliggende
waarde daalt. Daarnaast
zijn Turbos Short ook
te gebruiken om een
eventueel koersrisico in
een bestaande porte-
feuille af te dekken.

Gebruiksvriendelijk
ABN Amro Turbos
kenmerken zich door
de aantrekkelijke com-
binatie van een hoog
winstpotentieel, een
transparante prijsvor-
ming en een goede
liquiditeit op een ruim
assortiment van onder-
liggende waarden. Han-
del in deze beleggings-
producten kan eenvou-
dig via uw eigen bank
of broker op Euronext
Amsterdam. Bovendien
kunt u eender welk
bedrag, klein of groot,
in turbos beleggen.
Risicoperceptie
Ondanks het grote
winstpotentieel, de
transparante prijs-
vorming en de goede
liquiditeit, zijn turbos
risicovolle beleggings-
producten en daardoor
alleen geschikt voor
ervaren en actieve
beleggers met een
hoog niveau van risi-
coacceptatie. Door de
ingebouwde hefboom
kunnen turbos procen-
tueel gezien namelijk
sterk in waarde dalen.
Alvorens in turbos
te beleggen is het
daarom van belang dat
u de kenmerken en de
risicos van dit product
volledig begrijpt. Lees
voor een uitgebreide
beschrijving van de
kenmerken en risicos
van turbos de algeme-
ne brochure, het basis-
prospectus, eventuele
bijbehorende supple-
15 nevember 2012 TRADERSCLUB MAGAZINE
A
d
v
e
r
t
o
r
i
a
I
menten en de defini-
tieve voorwaarden.
Afsluiting
Bent u klaar voor extra
rendement in het
woelige beursklimaat?
Is het tijd om diversi-
ficatie aan te brengen
in uw portefeuille, of
wenst u gemakkelijk te
handelen in turbos op
aandelen (zoals ING,
Shell of Apple), indices
(AEX, BEL20, CAC40),
grondstoffen (goud,
zilver of olie), valutas
of staatspapieren?
Informeer u over de
mogelijkheden voor u
op www.abnamromar-
kets.nl.
Voor vragen over dit
artikel of andere Turbo-
gerelateerde vragen,
kunt u telefonisch
contact opnemen met
ABN Amro Markets op
0900 226 1234 of per
e-mail naar markets@
nl.abnamro.com.
Turbos zijn risicovolle beleg-
gingsproducten en daardoor
alleen geschikt voor ervaren
en actieve beleggers met een
hoog niveau van risicoaccep-
tatie. Door de ingebouwde
hefboom kunnen turbos
procentueel gezien sterk in
waarde dalen. Het stoplossni-
veau zorgt er echter voor dat
u nooit meer dan uw inleg
kunt verliezen.
Alvorens in turbos te beleg-
gen is het van belang dat u de
kenmerken en risicos van dit
product volledig begrijpt. Op
basis van uw kennis, ervaring
en risicoprofiel dient u zorg-
vuldig af te wegen of turbos
voor u geschikt zijn. Lees
voor aankoop de algemene
brochure, het basisprospec-
tus, eventuele bijbehorende
supplementen en de defi-
nitieve voorwaarden. Deze
documenten en de meest
actuele informatie vindt u
op www.abnamromarkets.
nl/turbo.
* De naam TURBO wordt
gebruikt in licentie van de
rechthebbende van de gere-
gistreerde handelsnaam.
I
n
t
e
r
v
i
e
w
tekst: Mischa Peters
In de Ioop der jaren is het onomstoteIijke bewijs
geIeverd dat succesvoI traden een kwestie is
van vaardigheid en discipIine. In dit vakgebied
is het echter veeI eenvoudiger om te Ieren wat
je moet doen dan om het daadwerkeIijk te doen.
WiI je tot de winnaars behoren, dan moet je han-
deIen zoaIs de succesvoIIe minderheid dat doet.
TradersCIub Magazine sprak begin november
met de traders die tijdens het Trading Event van
ABN Amro (19 november 2012) achter de han-
deIsschermen zuIIen pIaatsnemen.
E.0 !"#$%&' F=.&0;%&0."=%./
"
e traders:
Michael Nabarro (MN): was Hoofd Technische
Analyse en sinds 1 september Investment mana-
ger Private Trading ABN Amro MeesPierson. Nabarro
heeft 23 jaar beleggingservaring en is presentator van
het Trading Event.
Viktor Ledeboer (VL): verbonden aan TradeSimple.
nl, een collectief van beleggers dat sinds juni 2011 is
gestart. Ledeboer heeft zestien jaar beleggingservaring.
Hans Schotema (HS): een echte systeembouwer en
initiator van TrendAlert dat sinds de start in 2006 geau-
tomatiseerde aan- en verkoopsignalen aan particuliere
en professionele beleggers levert. Schotema heeft ruim
25 jaar beleggingservaring
Henk Dooper (HD): sinds 2011 eigenaar van Wavetra-
ding, een adviesdienst die op basis van een wiskundig
algoritme aan- en verkoopsignalen per sms aan abon-
neehouders verschaft. Dooper heeft vijftien jaar beleg-
gingservaring.
Erem en Nikken: Gkhan Erem en Geert-Jan Nikken
vormen sinds medio jaren 90 een technisch-analyse-
duo. Thans voorzien zij via Leomont BV professionele
en particuliere beleggers dagelijks van technische
analyses. Zij hebben gezamenlijk meer dan dertig jaar
beleggingservaring. In verband met drukke werkzaam-
heden konden zij niet deelnemen aan het gesprek.
Kunnen jullie vertellen hoe en wanneer jullie met de
financile markten in aanraking zijn gekomen?
MN: Na mijn diensttijd in 1989 ben ik als account
executive aan de slag gegaan bij een partij die actief
was in commodities en valutahandel.
HS: Mijn eerste grote voorbeeld in de jaren 70 was
mijn opa, een raszuivere belegger met een echte kopen-
en-hopen-strategie. Hij geloofde vooral in Nederlandse
aandelen en het klassieke fysiek kopen van goud en
zilver. Zelf heb ik nooit echt kunnen begrijpen waarom
hij slecht of geen afscheid van bepaalde stukken kon
nemen. Er zat veel emotie bij die stukken, wat de winst
niet ten goede kwam. Als student heb ik deelgenomen
aan een beleggingsclub met zeven andere studenten.
Per maand legden wij ieder f25 in. Wij hebben daags
voor de Japanse crash al onze stukken en callopties
verkocht. Helaas waren we nog niet gehaaid genoeg
direct de positie te draaien.
VL: Tijdens de hausse van de jaren 90 ben ik gaan
beleggen en zoals velen met veel succes. De aan-
delenbeurzen stootten omhoog naar nieuwe alltime
highs en een weg terug leek niet te bestaan. Tussen
2001 en 2003 keerde het tij en kwamen de verliezen.
Als startende belegger was ik in aanraking gekomen
met technische analyse en ik merkte dat mijn ken-
nis ontoereikend was op dat moment. Ik besloot een
stevige leerschool in te gaan en de financile markten
te bestuderen. Ik ben erg genspireerd geraakt door
de cyclusanalyse. Grote beleggers van weleer, zoals
Elliott, Gann en van recentere datum Prechter, Ross
en DeMark, hebben bij mij de basis gelegd voor een
methode waarmee ik inzicht krijg in de beursbewegin-
gen.
HD: Ik heb altijd al belangstelling gehad in economie
en handelskennis. In mijn schooltijd behandelden we
al de aan- en verkoop van aandelen. Op latere leeftijd,
toen ik dagelijks de Telegraaf ontving, keek ik naar de
getallen en cijfers van aandelen en hoe dit dagelijks
fluctueerde. Eigenlijk ben ik er spelenderwijs rond mijn
25e levensjaar mee begonnen, maar in eerste instantie
meer op mijn gevoel. Mijn eerste ervaringen waren de
aan- en verkoop van opties. Dat heeft mooie rende-
menten opgeleverd, maar ook verliezen. Ook kocht ik
wel aandelen, waar ik op schreef. Hierbij komt dan het
gevoel en emotie voor de markt om de hoek kijken, en
ik weet nu: zonder systeem kun je niet beleggen.

Kunnen jullie een korte beschrijving geven van wat jul-
lie dienstverlening inhoudt?
VL: De menselijke psyche is de grootste valkuil voor
goede beleggingsresultaten. Als belegger moet je uit-
kijken dat je niet te veel gaat speculeren op trends, je
moet blijven beargumenteren. Trade Simple blijft uit
de emotie en speculeert niet op alle beursbewegingen.
Met behulp van een aantal spelregels wordt winstmaxi-
malisatie nagestreefd. Wij hebben geduld en dat wordt
uiteindelijk uitbetaald. Per 1 september 2012 hebben
wij drie verschillende modelportefeuilles voor drie ver-
schillende type beleggers gentroduceerd.
HS: Wij geven geautomatiseerde aan- en verkoopsig-
nalen per sms of direct op de effectenrekening van de
abonnee. Dit gebeurt zonder tussenkomst van mensen
of het hebben van een mening.
HD: In 2010 was ik lid van Wavetrading, maar sinds
vorig jaar augustus heb ik Wavetrading zelf overgeno-
men. Sinds kort doe ik ook snelle in- en uitstapmomen-
ten voor een beperkt aantal mensen, en ik zal dit rond
de jaarwisseling officieel in de markt brengen.
Sinds wanneer zijn jullie als turbotrader actief, en wat
zijn volgens jullie de grootste voor- en nadelen van
turbos ten opzichte van andere hefboomproducten?
HS: Vanaf eind 2009 geef ik mijn klanten al turbos
als attractief alternatief mee. Het grootste voordeel is
de vooraf vastgestelde stop en aanvangshefboom en
de enorme flexibiliteit die het product in portefeuille-
beheer geeft. Daarnaast heeft de turbo bij langlopende
trades geen last van het verlies van tijdswaarde. Als
I
n
t
e
r
v
i
e
w

grootste nadeel ervaar ik de ondoorzichtige financie-
ringsstructuur en de exacte kosten daarvan.
VL: Trade Simple is in juni 2011 gestart en wil op
stijgingen en dalingen handelen zonder daardoor te
veel risico te lopen in tijdswaarde. Opties lopen in de
tijd leeg, dat nadeel hebben turbos niet. We voelen ons
daarom erg thuis bij dit product, waarbij enerzijds heel
goede rendementen te behalen zijn en anderzijds het
risico op verlies minder groot is dan bij opties.
HD: Het grote voordeel van turbo's is dat ze niet
tijdsgebonden en geen emotionele waarde hebben ten
opzichte van de opties. En ook dat er een restwaarde
is, mocht de stoploss aangetikt worden. Wel moet je
er rekening mee houden dat de stoploss van een turbo
eens per maand, op basis van het actuele financierings-
niveau, wordt aangepast. Het grootste voordeel in mijn
optiek is dat turbos dezelfde karakteristieken hebben
als een future, maar dan met een gegarandeerde stop en
daarom zeer geschikt zijn voor aandelen. De grootste
nadelen zijn de verhandelbare tijden (met name 24-uur-
markten) en het feit dat deze producten niet geschikt
zijn voor zijwaartse markten.
Is het trackrecord zoals op jullie websites wordt gepu-
bliceerd gerealiseerd, of zijn de rendementen tot stand
gekomen door adviesposities?
HD: De resultaten zijn werkelijk gerealiseerd.
MN: Het gerealiseerde trackrecord is bij ons niet van
toepassing aangezien wij alleen gebruikmaken van
adviesposities.
VL: Alles wat wij adviseren, doen wij ook zelf.
HS: Het Trackrecord op de website is gebaseerd op
daadwerkelijk uitgevoerde transacties. We hebben een
accountantsverklaring voor alle sms-berichten op de
AEX dat 94% van de trades daadwerkelijk goed is en
dat het gerapporteerde aantal ook daadwerkelijk haal-
baar is geweest.
Wat zijn jullie favoriete markten, eventueel in combi-
natie met jullie favoriete timeframe?
MN: Alle markten zijn favoriet, maar als ik er n
mag kiezen, dan zijn het indices. Een combinatie
spreekt mij meer aan.
HD: Mijn favoriete markt is de AEX. In andere mark-
ten ben ik niet actief. Sinds kort doen wij ook aan dag-
handel op basis van een 10- ,15- en 30-minutengrafiek.
Een favoriet timeframe heb ik echter niet.
HS: Ik werk met geautomatiseerde systemen. Deze
zijn ontwikkeld om een zo stabiel mogelijk rendement
te verkrijgen. De meeste trades, zon 85%, wordt
dezelfde dag geopend en gesloten, maar dat is meer
gebaseerd op een optimaal resultaat dan dat er sprake is
van een favoriet timeframe. Elke markt heeft verschil-
lende ritmes en wordt dan ook zo benaderd. Het klein-
ste timeframe dat ik gebruik is 5 minuten en het groot-
ste is 240 minuten voor de S&P. Mijn systemen werken
echter allemaal met drie verschillende timeframes bin-
nen n systeem. Alleen al hierdoor kun je niet spreken
van een favoriet timeframe. Voor mij maakt het niet
uit wat ik handel, als het maar beweegt en als er maar
volume in de markt is. Ik heb wel een lichte voorkeur
voor indices en grondstoffen.
VL: TradeSimple houdt het ook echt simpel. We han-
delen alleen op de AEX, zowel long en short. Daarmee
blijven we optimaal gefocust. In onze fast portefeuille
richten wij ons op korte en snelle trades. Bij onze relax
portefeuille volgen we de trend en kan het veel langer
duren voordat we een rendement bijschrijven, soms
wel weken.
Van welke strategie, methode of werkwijze wordt er
gebruikgemaakt?
HD: Bij Wavetrading geldt dat het systeem voor 75%
leidend is en de rest wordt door mij zelf bepaald. Ik
neem altijd n positie in op basis van mijn systeem,
dat kan een long- of een shortpositie zijn.
VL: Wij handelen voornamelijk op trendanalyses. Het
is ons kompas waarmee we in- en uitstapmomenten
zoeken. Zodra de markt ons overtuigd dat we het bij
het juiste eind hebben, stappen we in.
HS: Ik maak gebruik van trend-, contraire en hybride
systemen en een mix van alle mogelijke timeframes,
range bars verdeeld over drie timeframes binnen n
systeem. Alle systemen die ik gebruik gaan zowel long
als short. Tevens hebben deze systemen vooraf bepaal-
de profit takes en stoplossniveaus. Deze instellingen
Michael Nabarro Viktor Ledeboer
I
n
t
e
r
v
i
e
w

worden na vrijwel elke trade opnieuw bekeken.
MN: ABN Amro Markets adviseert zowel long-
en shortposities in verschillende categorien zoals
grondstoffen, indices en valutas. Hierbij maken wij
voornamelijk gebruik van klassieke technische analyse
aangevuld met een aantal indicatoren die vooral trend-
volgend zijn. Voor aandelen passen wij ook een top
down-benadering toe, waarbij er eerst gekeken wordt
naar de beste sectoren en vervolgens naar de beste
aandelen.
Hoe groot is het statistisch voordeel dat met deze stra-
tegie of methode wordt behaald?
HS: Het voordeel van TrendAlert is dat alle trades
aantoonbaar zijn, en dat dus het percentage goede tra-
des op de AEX 94% is, en 90% op de S&P. Het gaat
natuurlijk niet altijd goed, maar ook dat wordt feilloos
vastgelegd.
VL: We hebben het niet altijd bij het rechte eind, en
we zien vaak dat de uitslagen niet helemaal overeenko-
men met ons verwachtingsmodel, maar altijd bevinden
we ons heel dicht bij de werkelijkheid. Onze methode
heeft goede winsten opgeleverd.
HD: Wavetrading heeft al grote rendementen behaald
ten opzichte van andere tradingsystemen. Het grote
voordeel van een tradingsysteem is dat het gevoel en
denkwerk uit handen wordt genomen.
Kunnen jullie wat statistische gegevens prijsgeven,
zoals max drawdown, gemiddeld rendement winnaars
ten opzichte van gemiddeld rendement verliezers en
het cumulatieve rendement?
VL: Wij zijn alleen actief op de AEX. Het gemiddelde
rendement van de winnaars en verliezers komt respec-
tievelijk uit op 44,2% en -48,1%. De hitratio is 68,6%.
Onze grootste winst tot op heden bedroeg 20 indexpun-
ten en ons grootste verlies 12 punten.
HD: Nu we met het nieuwe beleggen voor Wavetra-
ding van start gaan, zullen de verliezen beperkt wor-
den, want ik heb nu een prachtig hulpmiddel middels
de nieuwe korte timeframes. Het betekent ook dat we
meer dan eenmaal dezelfde positie kunnen innemen
voor het reguliere systeem. Kleinere winsten bij elkaar
opgeteld vormen een grote winst en het risico op ver-
lies wordt hiermee beperkt.
MN: In 2010 zijn we begonnen met onze eerste drie
Turbo-tips. Statistisch kun je daar nog weinig con-
clusies uit trekken. In 2011 gaven we veertien tips,
waarvan 79% positief werd afgesloten en in 2012 zitten
we nu op hetzelfde aantal en is 64% met een positief
rendement afgesloten. De totaalrendementen in 2011
en 2012 zijn respectievelijk 232% en 85,6%.
HS: Ik ben in tien verschillende markten actief met
eenzelfde aantal verschillende systemen. Hierbij is er
dus sprake van een groot aantal verschillende statistie-
ken. Er kan hierdoor geen sprake zijn van een gemid-
delde. Systemen variren van 94% winstgevendheid tot
45% winstgevendheid, maar dat wil niet zeggen dat ik
met het systeem dat voor 45% winstgevend is minder
verdien, of dat de maximale drawdown lager is.
Hoe belangrijk is het toepassen van moneymanage-
menttechnieken, kijkend bijvoorbeeld naar het bepalen
van de positiegrootte en het gebruik van stoplossni-
veaus of andere risicobeperkende technieken?
HS: Met verkeerd moneymanagement wordt zelfs het
best presterende systeem om zeep geholpen. Mensen
wachten als ze beginnen vaak eerst vijf trades af, dan
draaien ze vijf trades met n lot om vervolgens na
vijftien trades tien lots te doen. Deze laatste is dan
net verliesgevend waardoor de klant een rendement
behaald van -50%, terwijl het handelssysteem na deze
verliesgevende trade op +100% staat. Hiermee wil ik
aangeven dat moneymanagement even belangrijk, zo
niet belangrijker is als een goed systeem.
VL: Moneymanagement is zeer belangrijk in ons
model. We gebruiken een stoploss, bepalen de positie-
grootte en maken gebruik van steun- en weerstandslij-
nen om winstmarges te bepalen.
HD: Ik zeg onze leden altijd om met duizend turbo's
per !3000 de markt in te gaan. Indien ze een wat hoger
risico willen is dat duizend turbo's per !2500. Mocht
er een klein verlies optreden, dan kun je de volgende
keer met dezelfde hoeveelheid turbos meedoen.
MN: Binnen onze werkwijze speelt dit een cruciale
rol. De Turbo-adviezen van ABN Amro Markets zijn
Hans Schotema Henk Dooper
I
n
t
e
r
v
i
e
w
waarom zoveel traders er niet in slagen succesvol te
worden?
HS: Volgens mij is dat zelfoverschatting, het niet han-
teren van een (de juiste) methodiek, het hebben van een
veel te korte termijngeheugen en het op basis van buik-
gevoel acteren. We leren gemiddeld zestien jaar om
geld te verdienen en als men geld verdiend heeft, denkt
men te kunnen beleggen. Helaas en gelukkig voor ons
signaalaanbieders moet je daar ook voor leren en kei-
hard voor blijven werken, want dagen van veertien uur
zijn meer regel dan uitzondering om ook geautomati-
seerde systemen winstgevend te houden.
VL: Zolang je als belegger consequent blijft handelen
en daarbij de regels van moneymanagement toepast op
een succesvolle methode, is het mogelijk om winst te
maken op de beurzen. Zodra emoties een rol gaan spe-
len gebeurt het vaak dat beleggers te lang of juist veel
te kort in een positie blijven.
HD: Wanneer je op menselijke emotie en gevoel gaat
handelen loop je binnen de kortste keren tegen een
muur. Ik blijf erbij: zonder een goed systeem kun je
niet handelen. Het is ook uitermate belangrijk dat als de
markt zich tegen je positie inkeert, je deze op tijd moet
sluiten.
MN: Geen discipline hebben en denken dat de beurs
logisch is, in combinatie met afwijken van het originele
handelsplan.
Verandering is de enige constante in het leven. Hoe
gaan jullie als trader met veranderende marktomstan-
digheden om?
HD: Afgelopen zomer ben ik begonnen om mijn
systeem uit te spitten. We hebben dit jaar prachtige
rendementen behaald, maar ook te grote verliezen.
Ik heb vooral gekeken hoe de verliezen te beperken.
Zes weken geleden ontdekte ik een systeem in mijn
systeem, wat mij zeer positief verbaasde en ik heb dit
verder uitgewerkt. Ook heb ik mijn timeframes aan-
gepast om ook rendementen te behalen in een vlakke
markt en ik combineer dit nu ook voor mijn leden. Dit
betekent dat de mensen rond de jaarwisseling drie keu-
zes hebben om te profiteren van Wavetrading.
VL: Cyclusanalyse gaat juist uit van een constante
verandering, maar wel binnen herkenbare patronen.
Toch moet je dan nog alert zijn. Beleggen is beslist
een complexe aangelegenheid, ook als je inzicht hebt
in alle indicatoren. Daarom dien je altijd open te staan
voor het idee dat je eigen aannames onjuist zijn. Zoek
daar bevestiging voor en dan komt het moeilijkste:
handel er ook naar!
HS: TrendAlert werkt elke dag aan haar systemen en
kijkt of zaken verbeterd kunnen worden of dat er nieu-
we trends zijn waar rekening mee moet worden gehou-
den. Hierdoor veranderen wij vaak al zaken voordat de
markt ze oppikt.
MN: Zoals met alles: leren en aanpassen. De markt
blijft de eeuwige leraar!
altijd voorzien van een stoploss. Daarnaast werken we
met een eerste en tweede koersdoel. Deze winstdoelen
staan in een bepaalde verhouding tot het stoplossni-
veau, zijnde 1:1 voor het eerste koersdoel en het twee-
de, gedealiseerde koersdoel moet twee- tot driemaal
het toegestane verlies vergoeden.
Zijn jullie het met de uitspraak Trading is veel eenvou-
diger om te leren, dan om het daadwerkelijk te doen
eens of oneens?
VL: Beleggen lijkt heel simpel als je regels voor jezelf
toepast, maar dan moet je wel in staat zijn om het emo-
tionele aspect uit te sluiten en dan nog kun je steeds in
de uitzonderingsregel trappen. Beleggen is inderdaad
een complexe aangelegenheid en vraagt soms ijzeren
zenuwen. In ben het dus eens met de stelling.
MN: Ik ben het daar mee eens, de emotie zit veel men-
sen in de weg.
HS: Daar kan ik het niet mee eens zijn aangezien je
traden moet doen. Het heeft geen zin te weten hoe het
moet, om het vervolgens niet te doen. Aarzelen of uit-
stellen wordt direct afgestraft.
HD: Eigenlijk moet je deze vraag combineren, want
het blijft belangrijk om ook de marktontwikkelingen
te volgen. Ik zeg wel eens: het systeem is voor 75% de
baas en wat betreft de overige 25% is het mijn beslis-
sing om het te volgen of niet. Wel is het zo dat je moet
weten wat er onder de motorkap van het systeem zit en
dat is niet voor een ieder te snappen.
Klopt het dat de winnende strategien de neiging heb-
ben om tegen de normale menselijke emoties in te
gaan?
MN: Het afkappen van verliezen in voor velen lastig,
maar het laten doorlopen van winsten is voor velen ook
een kunst. Weinigen beheersen dat.
HS: Bij veel van mijn trades heb ik inderdaad ook het
gevoel waarom nu, waarom dit niveau? De succes-
volste systemen zijn contraire systemen. Dus systemen
die tegen de ogenschijnlijke trend, en dus het gevoel,
ingaan. Elke trend of beweging kent zijn eindedraai, om
vervolgens weer een nieuw middelpunt op te zoeken.
HD: Natuurlijk komt het voor dat het systeem tegen
de menselijke emotie ingaat. Gelukkig maar, want de
markt is altijd de baas. Ga maar eens naar verschillende
websites en zie hoe ze elkaar tegenspreken om zich
daarna in allerlei bochten te wringen omdat hun visie
niet uitkomt. Elke dag, elke minuut is anders, en daar
moet je op de juiste manier op inspelen.
VL: Beleggers die zich met technische analyse bezig-
houden zijn vaak gefocust op trendomkeringen. Zij
leren om in een eerste trendomkering mee te gaan
omdat dat meestal de momenten zijn waarop de koers
hard omhoog of omlaag gaat. Er is dan vaak veel te
verdienen, maar daarmee zijn tegengestelde strategien
nog geen winnende strategien. Een trend kan zich
vaak herhalen en zoals Kees de Korte recent in het FD
zei: Als je van bovenaf naar een kudde gnoes kijkt, is
het heel moeilijk om te bepalen welke kant zij zullen
oprennen. Dit leren we ook van Joe Ross; handel in de
richting van de trend vanuit de overtuiging dat deze de
trend blijft volgen totdat het tegendeel bewezen is.
Wat zijn volgens jullie de belangrijkste valkuilen
In de rubriek Interview een vraaggesprek met een
bekende analist of trader.
MISCHA PETERS
is initiatiefnemer van www.beurstrendsonline.nl en al sinds
1996 werkzaam in de financile sector.
20
L
e
z
e
r
s
v
r
a
g
e
n
.OLOMX !,( PK NYIUX
Loop je nu echt meer risico met
een hefboomproduct zoals een
CFD of turbo?
Theoretisch zeer zeker, maar
praktisch niet noodzakelij-
kerwijs, mits je wat verstand
hebt van risicomanagement. Er
zijn voldoende verhalen over
ongelukken, maar los van
systeemrisicos, faillissementen
van partijen et cetera, heeft het
meestal te maken met kennis en
kunde. Of een eventueel gebrek
daaraan beter gezegd. Ik leg
altijd veel nadruk op risicoma-
nagement, want van alle factoren
die relevant zijn in trading, is
deze eigenlijk het eenvoudigst
te begrijpen en het snelst toe te
passen. Het zal je beschermen
in slechte tijden en geeft je een
duwtje in de rug in goede tijden.
Te weinig aandacht hieraan
besteden is zoiets als met je ogen
dicht de snelweg oversteken.
Je maakt de factor geluk op die
manier veel groter dan daadwer-
kelijk nodig is.
De onwil van mensen om een
goed stuk opleiding te zoeken
voordat ze hun geld in de markt
gooien kan heel groot zijn en is
vaak gemakkelijk herkenbaar.
Zo zie je dat velen zich vooral
focussen op het voorspellen van
de markt en het zoeken van een
zo goed mogelijke entry. Iedere
goede trader weet echter dat dit
het minst belangrijke onderdeel
van een handelssysteem is.
Natuurlijk moet je een visie op
de markt hebben, maar ook niet
meer dan dat. Je weet verder
toch niet wat er gaat gebeuren en
moet maar afwachten of je vol-
gende trade toevallig een winner
of een verliezer wordt. Zoals het
gezegde gaat: Protect the down-
side and let the markets take
care of the upside. Je kunt wel
stellen dat je zonder een goed
zicht op het grote plaatje, ofte-
wel het hebben van een gedegen
handelssysteem verwerkt in een
goed tradingplan, snel bent over-
geleverd aan de grillen van de
markt en die van je eigen geest.
Als het gaat om hefboom heeft
het veel meer zin om naar de
hefboom op je account te kijken
dan naar die op het product.
Die is eigenlijk, in tegenstelling
tot wat aanbieders vaak vertel-
len, niet heel belangrijk voor je
risicomanagement. De hefboom
op je account bereken je een-
voudig door je marketexposure
te delen op je hele account. Dus,
als je handelt met !100.000
en je zit met drie AEX CFDs
in de markt, kun je de market-
exposure, en daarmee de hef-
boom, berekenen door het aantal
contracten te vermenigvuldigen
met de marktprijs en vervolgens
te vermenigvuldigen met de con-
tractwaarde. De contractwaarde
van een AEX CFD kan verschil-
len per broker, maar laten we
even uitgaan van een contract-
waarde van 200. Dat wil zeg-
gen dat iedere punt op de AEX
een waarde heeft van !200. De
market-exposure is dan bij drie
AEX CFDs en een koers van
330 gelijk aan !198.000. Op
een account van !100.000 is
daarmee je hefboom ongeveer
2. De meeste professionals zor-
gen er voor dat de hefboom op
een gehele account niet groter
wordt dan zeg 2 tot 3. En dat is
ook meer dan voldoende, wat je
zult zien als je er dieper induikt.
Verder moet je vooral je prakti-
sche risico beperken.
4PNNPK LNX]RXLL
Heeft het beperken van het poten-
tile verlies te maken met hoe en
waar je de stoploss legt?
Er zijn traders die stellen dat
stops alleen maar geld kosten.
Het punt is dat het gelijk van
je visie dan wel heel belangrijk
wordt. Je kunt wel vijftig winnen-
de trades hebben op rij en toch
nog met n verliesgevende flink
onderuit gaan op een marginpro-
duct. Spectaculair, dat wel, maar
professionele traders hebben vaak
een voorkeur voor saai, in tegen-
stelling tot het beeld dat mensen
nogal eens van ze hebben. Toch
beperkt de stoploss het verlies
niet per definitie. Je kunt in the-
orie je hele account verliezen
tussen je entry en je stop, want
het zegt nog niets over hoeveel
van je geld je riskeert! Het heeft
te maken met een combinatie
van drie dingen: 1. Waar zet je de
stop? 2. Hoeveel procent van je
account riskeer je op een indivi-
duele trade? en 3. Ben je dan in
staat om een goede positiegrootte
uit te rekenen?
Wat de stop betreft: er zijn vele
manieren om stops te zetten,
maar de basisfilosofie is eigenlijk
dat je een visie op een trade hebt,
een reden waarom je denkt dat
een bepaalde beweging zou kun-
nen gebeuren. Een beginner zou
zich kunnen afvragen: wanneer
zegt de markt dat ik ongelijk heb
en hoe herken ik dat? Dit punt in
de grafiek is eigenlijk de meest
logische plek voor een stop. Bij-
voorbeeld onder de laatste high of
low. De kunst is wel om er voor
te zorgen dat de stop niet al te ver
weg staat, want dan verlies je de
risk-reward-verhouding uit het
oog. Dat gaat echter iets te ver
Tradersvragen
Chris Boon beantwoordt ditmaal namens TradersClub Magazine vragen
omtrent trading. Boon is vanuit een achtergrond in psychologie vele jaren actief
geweest in training, coaching en business-consulting. Daarnaast bestudeerde
hij het denken en handelen van toptraders. Boon houdt zich nu dagelijks bezig
met het ontwikkelen van trading- en risicomanagementsystemen. Als 'De
Ontwaakte Trader' combineert hij zijn 'oude' wereld van opleiding, coaching en
consultancy met zijn huidige binnen de financile wereld. Tevens is hij oprich-
ter van de Online Trading Universiteit die binnenkort gelanceerd zal worden.
Voor meer informatie kunt u terecht op www.deontwaaktetrader.info. Uw vra-
gen omtrent trading kunt u e-mailen naar redactie@tradersclub.nl.
Chris Boon
21
L
e
z
e
r
s
v
r
a
g
e
n
november 2012 TRADERSCLUB MAGAZINE
+K^RXPT ]IPLOTPKNL^PIQOPE
LOKZPK *2
Kort geleden zijn de presidents-
verkiezingen in de Verenigde
Staten geweest. Nu heb ik begre-
pen dat die van invloed zijn op
de beursontwikkelingen en dat
er zelfs sprake is van een cyclus.
Is dit werkelijk zo en kun je die
gebruiken om te beleggen?
De cyclus waar u op doelt is de
zogenaamde 4-jarige Presidential
Cycle. Volgens de theorie volgt
de aandelenbeurs een voorspel-
bare cyclus die samenvalt met de
termijn van de presidenten van
de Verenigde Staten. Aandelen
doen het minder goed in de eer-
ste twee jaar dat een president
aan de macht is, maar laten met
name in het derde en vierde jaar
heel goede rendementen zien.
De reden hiervoor zou zijn dat
de president bij zijn aantreden
maatregelen neemt om de groei te
bevorderen, welke een paar jaar
nodig hebben om daadwerkelijk
effect te hebben. Een meer cyni-
voor nu. Het belangrijkste van het
werken met stops is dat je de uit-
slagen van je trades kunt gaan uit-
drukken in risk-reward-ratios en
dit is waar het echte spel eigenlijk
begint. Bedenk verder dat de cru-
ciale berekening van positiegroot-
tes gewoonweg niet mogelijk is
zonder een stop. Goede traders
zijn over het algemeen wel een
beetje tabellenfreaks: als je weet
wat je allemaal kunt doen met een
reeks uitslagen, dan krijg je steeds
meer grip op waar je mee bezig
bent en word je, ook emotioneel,
steeds minder afhankelijk van de
toevallige uitslag van je huidige
trade.
!,( X_ NYIUX`
Wat heeft uw persoonlijke voor-
keur: CFD of turbo/sprinters?
Ieder product heeft voor- en
tegenstanders en die vechten
elkaar natuurlijk de tent uit, zoals
in elk vakgebied, vermoed ik. Het
heeft alles te maken met je visie
op handelen en hoe je deze visie
werkend krijgt en in resultaten
omzet. Daar past dan vanzelf een
bepaald product beter bij dan
andere. Uit de behandeling van de
voorgaande vraag blijkt al dat ik
het erg belangrijk vind om posi-
tiegroottes goed te berekenen. Dat
houdt de verliezen stabiel en zorgt
voor een uitstekende vertaling
van de risk-reward-verhoudingen.
Dit verklaart waarom ik een voor-
keur heb voor CFDs: daarmee
is scherp snijden op het gebied
van positiegrootteberekening veel
eenvoudiger dan voor turbos. Dat
is, met alle respect, toch een iets
grover instrument. Dat gezegd
hebbende is het grote voordeel
van de turbo wel dat het absolute
verlies vaststaat. Je loopt dan niet
het risico, bij bijvoorbeeld een
panic-sell of een flash-crash,
dat de markt geen liquiditeit meer
biedt en je longs volledig door het
putje gaan. Waar je stops plaatst
maakt dan niet meer uit, tenzij ze
gegarandeerd zijn: er zijn gewoon
geen prijzen in de markt op dat
moment. Dit is een heel klein
risico, maar het kan wel degelijk,
en is ook al voorgekomen. De
nachtmerrie van de margintrader,
zullen we maar zeggen.
0IJTP VJKJZPK
Als je de markt in gaat en stops,
berekend op allerlei modellen,
zet, hoe beheers je de trade dan
verder als deze in de markt staat?
Wel, in alle eerlijkheid: niet!
Strategie en tactiek van traden
zouden in je marktplan verwerkt
moeten zitten. Als je een set-up
herkent en je de handelsregels
goed hebt getest en uitgewerkt,
ga je gewoon de markt in. Op
dat moment weet je ook onder
welke omstandigheden je er weer
uitgaat: door een stop of een
profit-exit. Sterker nog: je zou
de markt niet in moeten gaan
als je niet van te voren goed
hebt vastgelegd onder welke
omstandigheden je de exit doet!
De kunst is dan je te focussen op
de goede zaken. Het nadenken is
gedaan en nu is het aan de markt.
Je visie/set-up is in dat opzicht
altijd een experiment met de
markt. Je hebt een gedachte en
nu zullen we zien wat de werke-
lijkheid wordt. Waar veel mensen
dan energie instoppen is wat de
trade doet, hoe de profit/loss
zich ontwikkelt et cetera. Dat
doen veel goede traders niet, of
in ieder geval veel minder. We
zijn maar mensen en velen van
ons, ik ook, kunnen redelijk emo-
tioneel worden als je het geld op
en neer ziet gaan in de markt.
Vooral als je een mooie winner
lijkt te maken en de markt toch
weer terugzakt zie je de euros
weer wegvloeien en dat kan naar
zijn. Emoties leiden dan snel
tot ingrijpen en dat zou je niet
moeten doen als je een systeem
hebt waar je op vertrouwt. Je
systeem leidt tot rendement, niet
n individuele trade. Dus, trade-
management is eigenlijk: zelfma-
nagement! Dit is een van de vele
redenen waarom psychologie zo
belangrijk is in trading. In mijn
seminars leg ik daar grote nadruk
op. Mijn uitgebreide achtergrond
in psychologie, training en coa-
ching komt daar nog wel eens bij
van pas, eerlijk gezegd vooral
als het gaat om het aanreiken van
tools die echt werken!
Vragen aan de redactie
Jeroen Bijleveld behandelt namens de redactie van TradersClub Magazine
vragen van lezers. Het betreft de meer algemene vragen over beleggen en
onlangs verschenen artikelen. Uw vragen kunt u e-mailen naar redactie@
tradersclub.nl.
Dus, trade-management is eigenIijk:
zeIfmanagement!
V
r
a
g
e
n

a
a
n

d
e

r
e
d
a
c
t
i
e
sche verklaring is dat de president
er in de laatste twee jaar alles aan
doet om de economie te stimu-
leren om zo zijn herverkiezing
veilig te stellen.
Volgens de cijfers van Investo-
pedia lijkt deze cyclus aardig te
kloppen. De rendementen in het
derde jaar van de presidentile
cyclus zijn meer dan driemaal zo
hoog als die in elk van de andere
jaren. Verschillende onderzoeken
zijn naar deze cyclus gedaan.
Mark Hulbert van Market Watch
heeft teruggekeken naar data van
de Dow Jones vanaf 1896. In zijn
onderzoek is elk jaar genomen
van eind september tot en met
eind september het jaar erop,
omdat de verkiezingen altijd
begin november plaatsvinden.
Hij kwam tot de volgende con-
clusies:
1. Het derde jaar van een presi-
dentile cyclus laat een signifi-
cant beter resultaat zien dan de
andere jaren. Het rendement in
dit jaar is gemiddeld 15,5%, ten
opzichte van 8,8% in het eerste
jaar, 0,4% in het tweede jaar en
4,1% in het vierde jaar.
2. Het rendement in het derde
jaar van de presidentile cyclus
is niet-statisch gecorreleerd
aan het rendement in het jaar
ervoor. Met andere woorden:
het rendement in het derde jaar
is meestal beter dan de andere
jaren, ongeacht het rendement
in het tweede jaar.
3. Er is geen significante cor-
relatie tussen de waardering
van aandelen, uitgedrukt in de
koers/winstverhouding, en het
rendement in het derde jaar.
Gemiddeld genomen maakt
het voor het rendement in het
derde jaar niet uit of de koers-
winstverhoudingen hoog of
laag zijn.
Charles Sizemore, eveneens van
Marketwatch, wijst er terecht
op dat er vanaf 1900 slechts 18
presidenten geweest zijn en 27
presidentile termijnen. Volgens
de basisregels van de statistiek
zijn minimaal 30 waarnemingen
benodigd om zinvolle conclusies
te kunnen trekken. Toch is de
presidentile cyclus vanwege de
resultaten interessant genoeg om
rekening mee te houden, maar
alleen in combinatie met andere
analysetechnieken.
)JK]JLLOKZ IPQPKIPKNP
]PKLOXPK_XKTLPK
Laatst las ik dat voor de pensi-
oenfondsen de rekenrente is aan-
gepast, waardoor de dekkingsgra-
den hoger worden. Hierdoor hoeft
er waarschijnlijk bij een aantal
fondsen niet te worden gekort.
Wie denken ze hier nu eigenlijk
mee voor de gek te houden? Is
nu ineens alles wel goed? Dat is
toch onzin?! Wat is uw mening
hierover?
Het ministerie van Soci-
ale Zaken heeft samen met De
Nederlandsche Bank een nieuwe
rekenmethode gepresenteerd. De
langetermijnrente wordt gekop-
peld aan de Ultimate Forward
Rate. De rekenrente die momen-
teel rond de 2% ligt, stijgt hier-
door naar maximaal iets boven
4% op het lange eind van de
curve. Door de hogere rekenren-
te stijgt de dekkingsgraad van
veel pensioenfondsen en hoeft
er naar alle waarschijnlijkheid
minder te worden gekort. Maar
zelfs met de hogere rekenrente
zullen sommige pensioenfond-
sen nog steeds genoodzaakt zijn
om de uitkeringen te korten.
Zoals u terecht aangeeft is sim-
pelweg een hogere rekenrente
hanteren geen manier om de
problemen op te lossen. Een
beter alternatief zou zijn om
te kijken welk rendement een
fonds moet halen om aan haar
toekomstige verplichtingen
te voldoen. Dit minimaal te
behalen rendement kan bijvoor-
beeld worden afgezet tegen het
rendement dat het fonds in de
afgelopen jaren behaald heeft.
Zo kan een beter beeld worden
gekregen in hoeverre het pen-
sioenfonds in staat zal zijn om
aan de toekomstige verplich-
tingen te voldoen. Daarnaast
kan worden gekeken naar de
absolute hoogte van het vereiste
rendement. Pensioenfondsen die
hoge rendementen moeten beha-
len zullen hoogstwaarschijnlijk
in de problemen komen. In
ieder geval krijgt men op deze
manier een objectievere maat-
staf om een pensioenfonds te
beoordelen.
De presidentiIe cycIus is vanwege
de resuItaten interessant genoeg om
rekening mee te houden
Software voor:
Technische Analyse
Koersinforuatie
Fortefeuillebeheer
Succesvol beleggen is een keuze
Auteur. ert van Arkel
191 pagina's, C 39,95
lSN 978-90-77553-08-1
Succesvol traden in opties,
futures en turbos
Auteurs. Michael Ahrens, harry
0eels en Foubout Kerstens
10 pagina's, C 39,95
lSN 978-90-77553-0-0
Beleggen met technische analyse
Auteur. harry 0eels
320 pagina's, C 59,-
lSN 90-77553-03-7
Praktijkgids Indicatoren
Auteur. Foubout Kerstens
13 pagina's, C 39,95
lSN 978-90-77553-07-7
TA-script voor systeembouwers
Auteur. Eric Jansen
192 pagina's, C 39,-
www.keyword.nl software en boeken voor de ambitieuze belegger
KEYW-11011 adv 215x285.indd 1 13-01-11 11:03

TradersClub Magazine

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TradersClub Magazine

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

!

Na een periode van veeI door schuId gefinan-

-.>)!10- +&E -& $+020.""% $+0 -.2!1+##-&(-

():. 6&0) ?@ !"#$%&' ")):

A277.9=)* 0"#$.& %&

You might also like