Demonologia i Szatan

Gdzie w Biblii znale mona objanienia dotyczce pochodzenia i specyfiki Szatana !t"#e
f#agmenty s cz$ci ch#zecija%skiej demonologii
Na pytanie nadesane przez Czytelnika odpowiada Roman Zajc - biblista i demonolog z KUL
Przed omwieniem postaci Szatana w Biblii naley poczyni pewne rozrnienie metodologiczne.
Szatan (wystpujcy zawsze w liczbie pojedynczej nie moe by utosamiany z rnymi istotami
demonicznymi! "tre wywodz si z religijnego #ol"loru (przy"$adem jest %zazel! &ilit'!
%smodeusz itd.. ( Szatanie nie mwi rwnie te"sty! "tre tradycja c'rze)cija*s"a zwiza$a z
jego osob. +'odzi tutaj o #ragmenty ze S, (-z ./ i 0z 12! w "tryc' (jcowie 3o)cio$a widzieli
opis buntu Szatana. Problem w tym! e np te"st z -zajasza jest satyr na upade" w$adcy
babilo*s"iego i w ogle nie mwi o Szatanie. Pojawiajcy si w tym te"scie 4ellel ben Sza'ar
(dos$. 5a)niejcy syn 5utrzen"i zosta$ przet$umaczony przez )w. 4ieronima ja"o &uci#er (6ioscy
)wiat$o! co da$o pniej podstaw do nieuprawnionyc' twierdze*! ze ta" brzmi w$a)nie imi
Szatana. +o cie"awe w liturgii 7iel"iej Soboty luci#erem nazwany jest sam +'rystus. 8 "olei te"st
z 0z 12 odnosi si do w$adcy ,yru. ,e"sty te stanowi$y podstaw do twierdze*! e Szatan
zbuntowa$ si przeciw"o Bogu! bo pragn$ obj w$adz nad )wiatem. 9oim zdaniem ta"ie pogldy
ubliaj inteligencji Szatana! "try nie mg$ przecie liczy! ze zdetronizuje swego Stwrc. 5e)li
zna$ 5ego potg! wiedzia$! e nie moe si z ni rwna.
+o by$o wic przyczyn buntu Szatana: 3iedy) ju wspomina$em o tym. (t Szatan poczu$ si
zraniony w swej zac'$annej egoistycznej ;mi$o)ci; do Boga! "try obdarzy$ mi$o)ci cz$owie"a
(por. 9dr 1! 1<=1/. 6ie oznacza to! ze w tym momencie przesta$ s$uy Bogu. 7 S, jest wrcz
u"azywany ja"o urzdni" na dworze Boga! ale urzdni" "try gromadzi przeciw"o cz$owie"owi
materia$ dowodowy. Szatan nie jest wic wrogiem Boga! ale wrogiem cz$owie"a. (czywi)cie sta$
si on przez to rwnie przeciwni"iem planw! ja"ie Bg ma wzgldem ludz"o)ci. Po )mierci
5ezusa na "rzyu utraci$ za) moliwo) os"arania oraz zosta$ ;zrzucony; z nieba (%p .1.
Przyczyn upad"u Szatana (pod"re)lam to raz jeszcze nie by$a nienawi) do Boga! ale egoistyczna!
c'ora i pe$na zazdro)ci ;mi$o); do Boga (ja""olwie" dziwacznie brzmia$oby zestawienie mi$o)ci z
egoizmem i zazdro)ci! zw$aszcza je)li znamy 'ymn )w. Paw$a.
S$owo satan w j. 'ebr. znaczy ;przeciwni"; (i w tym sensie moe odnosi sie do ludz"ic'
nieprzyjaci$ na przy"$ad na wojnie! albo nawet do adwersarzy w pogldac' oraz ;os"aryciel;.
Samo w sobie s$owo to nie musi oznacza od razu negatywnej oceny. >dy %nio$ 5a'we stan$ na
drodze Bileama! aby nie pozwoli mu na rzucenie prze"le*stwa! sta$ sie dla niego szatanem.
(s"arenie rwnie moe by s$uszne! a zatem os"aryciel nie musi by "im) z$ym! tyl"o dlatego!
ze os"ara. 6atomiast grec"ie diabolos! bdce prze"$adem 'ebr. satan! zawiera ju jednoznaczn
ocen.
?iabolos to nie tyle os"aryciel! co oszczerca. S$owo diabolos poc'odzi od czas. dia=ballein
(dzieli! rzuca "$ody. ?iabe$ jest tym! "try prbuje oddzieli Boga od cz$owie"a.
S, wspomina o Szatanie bardzo rzad"o. 3olejne te"sty u"azuj go ja"o istot coraz bardziej
pograjc si w z$u. 6ajpierw nie c'ce pozwoli! aby -zrael (symbolizowany przez arcy"ap$ana
5ozuego uzys"a$ przebaczenie za swe grzec'y i domaga si "ary dla narodu wybranego! ale zostaje
s"arcony przez %nio$a 5a'we! mimo e jego os"arenie jest s$uszne (8a <! .=<. 7 3sidze 4ioba
(4i .=1os"arenie Szatana jest ju oszczerstwem. 3westionuje on bezinteresowno) ludz"iej
uczciwo)ci i prawo)ci. Szatan u"azany zosta$ tam ja"o jeden z synw Boyc' (anio$w! "try
s"$ada raport na temat postawy istot ludz"ic' zamiesz"ujcyc' ziemi. 8aley mu na tym! aby
przywie) do upad"u pobonego 4ioba! uc'odzcego za wzr wierno)ci. 7 ten sposb pragnie
udowodni! ze cz$owie" nie zas$uguje na Bo mi$o). 6a poddanie 4ioba prbie musi jedna"
uzys"a zgod ze strony Boga.
7 . 3rn 1.! . Szatan po raz pierwszy pojawia si poza "onte"stem dworu Boego i "usi ?awida!
aby do"ona$ spisu ludno)ci (wcze)niejszy te"st przypisuje ten sam czyn gniewowi 5a'we = 1 Sm 1/!
.. 7 )wietle 8a i 4i mona si domy)la! ze Szatan prowo"uje do grzec'u! aby p@niej mie
podstaw do os"arenia cz$owie"a przed Bogiem.
?opiero 9dr 1! 1<=1/ utosamia ?iab$a z tajemniczym 7em= "usicielem znanym z Adz < i czyni
go odpowiedzialnym za zaistnienie )mierci na )wiecie. Szatan prbuje zburzy relacje midzy
Bogiem a cz$owie"iem! pos$ugujc si "$amstwem oraz podstpem.
7 6, w przeciwie*stwie do S, s bardzo liczne wzmian"i o Szatanie! ja"o przeciwni"u Boyc'
planw realizowanyc' przez 5ezusa +'rystusa. syn Boy wype$nia obietnic dan przez 5a'we po
upad"u cz$owie"a! ze pewnego dnia ludz"o) zatrium#uje nad swym wrogiem (Adz <! .BC por. .
5<!2. +'rystus zmaga si z Szatanem na pustyni! gdzie ?iabe$ "usi >o! aby wy"orzysta$ swoj moc
do zaspo"ojenia ludz"ic' pragnie* i potrzeb (9t /!.=..! 9" .! .<C D" /! .=.<. 5est to rwnie
prba s"ierowania 5ezusa na tory mesjanizmu politycznego. 7yrazem wal"i z Szatanem jest
uwalnianie optanyc' spod w$adzy demonw! towarzyszce 9u przez ca$y o"res dzia$alno)ci i
obiecane 3o)cio$owi ja"o or wal"i ze z$ym (egzorcyzm. Szatan uwaa samego siebie ;za w$adc
tego )wiata; (5 .1! <.C ./! <EC.F! ..C1 3or/! /! lecz jego pozorne zwycistwo staje si dla niego
dniem sdu. 5an stwierdza! ze Szatan by$ od poczt"u zabjc (52! // oraz inspiratorem wszyst"ic'
zabjstw (.5 <! .1. 8$owroga dzia$alno) Szatana zmierza do wyrwania s$owa Boego z serc
ludz"ic' (9" /! .B! ;aby nie uwierzyli i nie byli zbawieni;. Szatan zasiewa ""ol! czyli z$o na
)wiecie (9t .<! <G oraz jest ojcem grzeszni"w (52! <2./..//. Szatan pragnie rwnie od"ry
s$abo) uczniw i os"ary ic' przed Bogiem! 5ezus jedna" wstawia si za nimi! aby nie usta$a ic'
wiara (D" 11! <..
7al"a szatana z +'rystusem znajduje swe przed$uenie w walce z 3o)cio$em (. ,es 1! .2C .,m B!
.B C %p 1! 1/. H"azany jest on pod postaci zg$odnia$ego lwa! "try dy do zniszczenia cz$owie"a
(. P B! 2. ,a"ty" Szatan s podstpy! zasadz"i! oszustwa i "rtactwa (1 3or 1! ..C 0# F! ..C . ,m
<! IC F! G oraz przybieranie postaci anio$a )wiat$o)ci (1 3or ..! ./. (statnim za) zauszni"iem i
narzdziem szatana bdzie %ntyc'ryst (1 ,es 1! <=2C .5 1! .1! "try za"westionuje dzie$o
od"upienia do"onane przez +'rystusa (.51! 11C /! <C 1 5 I. -stnieje jedna" esc'atologiczna
pewno) zwycistwa c'rze)cijan nad Szatanem (Az .F! 1E. +'rystus przez swoj od"upie*cz
)mier na "rzyu ju go po"ona$. %p .1! pos$ugujc si jzy"iem symbolicznym! wspomina o walce
rozegranej w niebie pomidzy 9ic'a$em i jego anio$ami a smo"iem (o"re)lonym ja"o w
starodawny! "try zwie si ?iabe$ i Szatan. 7ed$ug tej wizji odwieczny wrg rodzaju ludz"iego
zostaje strcony z nieba i nie ma ju mocy! aby os"ara ludzi! gdy zosta$ po"onany dzi"i "rwi
Baran"a. Bezsilny wobec niewiasty i jej potom"a zwraca si przeciw reszcie jej potomstwa (%p .1!
B=.I. Prze)ladowania inspirowane przez Szatana! "try pos$uguje si ludz"imi mocarstwami (%p
.<= .I! bd jedna" trwa$y do czasu wyznaczonego przez Boga i ostatecznie nastanie trium#
+'rystusa =Baran"a oraz 3o)cio$a (%p .2=11.
6a temat postaci Szatana w Biblii mona pisa bardzo d$ugo! a mimo to nie wyczerpa tego tematu!
dlatego zainteresowanym polecam wybran literatur w jzy"u pols"imJ
=8ajc Aoman. Szatan w Starym ,estamencie. &ublin! .GG2.
=8ajc Aoman. Szatan K'as$oL. 7J &e"sy"on ,eologii Mundamentalnej. &ublin=3ra"w! 1EE1 s.
..FI=..IE.
=8ajc Aoman. Szatan = nasz bli@ni: 7J 3alendarz 0"umeniczny 1EE.. &ublin 1EEE.
=3o)cielnia" 3rzyszto#. 8$e duc'y w Biblii i 3oranie J wp$yw demonologii biblijnej na "oraniczne
"oncepcje szatana w "onte")cie oddzia$ywa* religii staroytnyc'. 3ra"w! .GGG.
=3o)cielnia" 3rzyszto#. 8$o osobowe w Biblii J egzegetyczne! 'istoryczne! religioznawcze i
"ulturowe aspe"ty demonologii biblijnej. 3ra"w! 1EE1.
=9aggi %lberto. 5ezus i Belzebub J szatan i demony w 0wangelii )w. 9ar"a. 3ra"w! 1EE..
=>@d@ 3rzyszto# (red.. ,eologia o szatanie. &ublin 1EEE.
Polecam rwnie moj recenzj #ilmu Pasja pt. ;Szatan wed$ug 9ela >ibsona;! bo odwo$uj si w
niej do nauczania biblijnego.