Unofficial translation

30Doc 12462
7 janar 2011


Trajtimi njerzor i personave dhe trafikimi i paligjshm i
organeve njerzore n Kosov
1


Raport
2

Komiteti i shtjeve Juridike dhe i t Drejtave t Njeriut
Raporter : Z. Dick MARTY, Zvicr, Aleanca e Liberalve dhe Demokratve pr Evropn.


Prmbledhje

Sipas informacioneve t mbledhura, tregues t shumt konkret dhe konvergues konfirmojn
se disa serb, si dhe disa kosovar shqiptar jan mbajtur rob n vende t fshehta burgimi q
ishin nn kontrollin e U!K-s n veri t Shqipris, dhe u jan nnshtruar trajtimeve
njerzore e poshtruese, pr tu zhdukur m pas prfundimisht. Tregues t shumt me sa
duket vrtetojn se, n periudhn fill pas prfundimit t konfliktit t armatosur, prpara se
forcat ndrkombtare t merrnin n dor kontrollin e rajonit dhe t vendosnin rendin e
ligjshmrin, organe t trupit u jan marr disa robrve n nj klinik n territorin shqiptar,
pran Fush-Krujs, pr tu transportuar m pas jasht shtetit pr qllime transplantimi. Edhe
pse disa prova konkrete ka pasur edhe m prpara pr ekzistencn e trafikimeve t tilla qysh
n fillim t dhjetvjearit, autoritetet ndrkombtare q ushtronin pushtetin n rajon nuk e
pan t nevojshme q t bnin nj shqyrtim t thelluar t ktyre rrethanave, apo e bn at n
mnyr jo t plot e siprfaqsore.

Organizatat ndrkombtare t vendosura n Kosov u prirn drejt nj qasjeje politike
pragmatiste, duke menduar se duhej doemos favorizuar stabiliteti afatshkurtr, dhe duke
sakrifikuar kshtu disa parime t rndsishme t drejtsis. Ka qen i pamjaftueshm hetimi
pr lidhjen e antarve t U!K-s me krime lufte t kryera kundr popullsis serbe dhe
kosovarve shqiptar. Ekipi i prokurorve dhe hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit t
EULEX-it, ngarkuar pr t ndjekur pretendimet pr trajtime njerzore, prfshir edhe ato q
kan t bjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime, konkretisht ka
provuar ekzistencn e vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n veri t Shqipris, ku
thuhet se jan kryer trajtime njerzore, madje edhe vrasje.

Duhet goditur, pa kurrfar kompromisi, mosndshkimi i autorve t shkeljeve t rnda t t
drejtave t njeriut. Fakti q kto shkelje jan kryer n kuadrin e nj konflikti t dhunshm,
nuk mund t prligj kurr heqjen dor nga ndjekja penale e autorve t akteve t tilla. Nuk
mundet dhe nuk duhet t ekzistoj nj drejtsi pr fitimtart dhe nj tjetr drejtsi pr t
mundurit.

1
!do referenc lidhur me Kosovn q prmendet n kt tekst, qoft pr territorin, qoft pr institucionet apo
popullsin duhet kuptuar n prputhje t plot me Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t Kombeve t
Bashkuara, pa paragjykuar statusin e Kosovs.
2
I referohet Komitetit: Dok. 11574, Referenc 3446 e 29 majit 2008.

Shtetet antare t Bashkimit Europian dhe shtetet e tjera ndihmuese duhet ti prcaktojn
EULEX-it nj objektiv t qart dhe ti japin mbshtetjen e nevojshme politike pr t luftuar pa
kompromis krimin e organizuar, me qllim q drejtsia t vihet n vend, pa u prir kurrsesi
nga ndonj prfitim politik. Shqipria dhe administrata kosovare duhet t bashkpunojn pa
rezerv pr hetimet e sotme dhe ato n t ardhmen.

A. Projekt Rezolut
3


1. Asambleja Parlamentare u njoh me mjaft shqetsim me njoftimet e ish Kryeprokurores
pran Gjykats Penale Ndrkombtare pr ish Jugosllavin (GJPNIJ), e cila pretendoi se
gjat konfliktit n Kosov ishin kryer krime t rnda, prfshir trafikim organesh njerzore,
krime q deri m sot kan mbetur t pandshkuara dhe nuk kan qen objekt i asnj hetimi
serioz.

2. Gjithnj sipas ish Kryeprokurores, kto akte ishin kryer nga antar t milicive t Ushtris
!lirimtare t Kosovs (U!K) ndaj shtetasve serb mbetur n vend n fund t konfliktit t
armatosur dhe t cilt ishin zn robr.

3. Sipas informatave t mbledhura nga Asambleja dhe sipas hetimeve penale n proces,
shum tregues konkret e konvergues konfirmojn q disa serb, si dhe disa kosovar
shqiptar jan mbajtur robr n vende t fshehta burgimi t kontrolluara nga U!K-s n veri
t Shqipris dhe i jan nnshtruar trajtimeve njerzore e poshtruese, deri sa m n fund u
zhdukn.

4. Tregues t shumt duket q konfirmojn se, n periudhn menjher pas prfundimit t
konfliktit t armatosur, para se forcat ndrkombtare t merrnin me t vrtet n dor
kontrollin e rajonit dhe t vendosnin njfar rendi e ligjshmrie, robrve t zn duhet tu jen
marr organet n nj klinik t ndodhur n territorin shqiptar, pran Fush-Krujs, pr tu
transportuar m pas jasht shtetit pr qllime transplantimi.

5. Ky aktivitet kriminal, q u zhvillua duke prfituar nga kaosi q sundonte n rajon dhe me
nismn e disa drejtuesve t milicive t U!K-s t lidhur me krimin e organizuar, ka vazhduar,
ndonse n forma t tjera, gjer n ditt tona, si e vrteton nj hetim q po kryen Misioni i
Bashkimit Europian pr Shtetin Juridik n Kosov (EULEX) lidhur me klinikn Medicus n
Prishtin.

6. Megjithse disa prova konkrete t trafikimeve t tilla ka pasur qysh n fillim t
dhjetvjearit, autoritetet ndrkombtare q ushtronin pushtetin n rajon nuk e kan par t
nevojshme t bnin nj shqyrtim t thelluar t ktyre rrethanave, ose e bn at n mnyr jo
t plot e siprfaqsore.

7. Organizatave ndrkombtare, ngarkuar me sigurin dhe ligjshmrin (KFOR-it e UNMIK-
ut) u sht dashur t prballen, sidomos gjat viteve t para t pranis s tyre n Kosov, me
probleme t mdha strukturore dhe me mungesa serioze n personel t kualifikuar pr t
ushtruar detyrat e ngarkuara. Gjendja rndohej m tej nga qarkullimi i shpejt dhe i
vazhdueshm i kuadrove n poste n Kosov.


3
Projekt rezolut e miratuar me unanimitet nga komiteti, m 16 dhjetor 2010.
8. GJPNIJ, q kish nisur t bnte nj shqyrtim t par n vend pr t zbuluar pranin e
gjurmve t nj trafiku t mundshm organesh, i braktisi hetimet. Elementt e provs t
zbuluara n Rripe t Shqipris jan shkatrruar dhe rrjedhimisht, nuk mund t shfrytzohen
pr analiza t mtejshme. Kshtu, asnj hetimi nuk i sht shkuar m tej pr nj shtje t
konsideruar megjithat aq serioze sa ish Kryeprokurorja e GJPNIJ-s e pa t arsyeshme t
bnte publike n librin e saj.

9. Gjat fazs vendimtare t konfliktit t armatosur, NATO-ja ndrhyri me an goditjesh
ajrore, ndrkoh q operacionet toksore drejtoheshin nga U!K-ja, aleate faktike e forcave
ndrkombtare. Pas largimit t autoriteteve serbe, aktort ndrkombtar t ngarkuar me
sigurin n Kosov u mbshtetn gjersisht tek forcat politike n pushtet n Kosov, t dala
kryesisht nga kuadro t U!K-s.

10. Organizatat ndrkombtare t vendosura n Kosov u prirn drejt nj qasjeje politike
pragmatiste, duke menduar se duhej doemos favorizuar stabiliteti afatshkurtr, dhe duke
sakrifikuar kshtu parime t rndsishme t drejtsis. Pr nj koh t gjat, pak u b pr tu
dhn prgjigje sinjalizimeve q implikonin antar t U!K-s n krime kundr popullsis
serbe si dhe kundr Kosovarsh shqiptar. N fakt, menjher pas prfundimit t konfliktit,
kur U!K-ja kishte praktikisht e vetme kontrollin n terren, u kryen shum larje hesapesh
midis tarafesh t ndryshme dhe ndaj atyre q konsideroheshin, pa asnj form procesi
gjyqsor, si tradhtar, sepse dyshoheshin se kishin bashkpunuar m par me autoritetet serbe
n vend.

11. EULEX, q n fund t vitit 2008 mori prsipr funksione n fushn e drejtsis, t
ushtruara m par nga Kombet e Bashkuara (UNMIK), trashgoi nj gjendje t vshtir e
delikate, sidomos n fushn e lufts kundr kriminalitetit t rnd: dosje jo t plota,
dokumente t humbura, dshmi t pa mbledhura. Pr rrjedhoj, shum krime rrezikojn t
mbeten t pandshkuara. Pak ose aspak krkime t thelluara u bn n fushn e kriminalitetit
t organizuar dhe t lidhjeve t tij me prfaqsuesit e institucioneve politike, si dhe pr krimet
e lufts t kryera kundr serbve e kosovarve shqiptar t konsideruar si bashkpuntor apo
si pjesmarrs t fraksioneve kundrshtare. Kjo shtje e fundit prbn nj tabu t vrtet sot
e ksaj dite n Kosov, edhe pse goj m goj e me shum kujdes, t gjith flasin pr nj gj
t till. EULEX ka br koht e fundit, me sa duket, prparime n kt drejtim, dhe duhen
mbajtur t gjalla shpresat q vlersimet politike t mos ndrhyjn pr t penguar kt
angazhim.

12. Ekipi i prokurorve dhe hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit t EULEX-it,
ngarkuar pr t vrtetuar pretendimet lidhur me trajtimet njerzore, prfshir edhe ato q
kan t bjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime konkretisht pr sa i
prket provs s ekzistencs s vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n veri t Shqipris
ku thuhet se jan kryer trajtime njerzore, madje edhe vrasje. Hetimi, megjithat, nuk ka
gjetur mbshtetjen e duhur pr bashkpunim nga ana e autoriteteve shqiptare.

13. Emocioni q ngjalln n rrafsh botror krimet e llahtarshme t bra nga forcat serbe krijoi
nj atmosfer t till, q mund t vihej re edhe n qndrimin e disa instancave ndrkombtare,
duke u mbshtetur n mendsin se disa konsideroheshin doemos si xhelat, dhe t tjert si
viktima, pra pashmangshmrisht t pafajshm. Realiteti sht m i nuancuar e kompleks.

14. Asambleja ripohon me forc domosdoshmrin pr t luftuar, pa asnj kompromis,
mosndshkimin e autorve t shkeljeve t rnda t t drejtave t njeriut, dhe rikujton se fakti
q kto shkelje jan kryer n kuadrin e nj konflikti t dhunshm, nuk mund t prligj
kurrsesi heqjen dor nga ndjekja penale e autorve t akteve t tilla (shih Rezolutn 1675
(2009)).

15. Nuk mund dhe nuk duhet t ekzistoj nj drejtsi pr fituesit dhe nj tjetr drejtsi pr t
mundurit. N do konflikt, tr kriminelt duhet t ndiqen penalisht dhe t cilsohen
prgjegjs pr aktet e tyre t paligjshme, cilido qoft kampi t cilit i prkasin dhe pavarsisht
nga roli politik q kryejn.

16. !shtja m e mpreht dhe m delikate, nga pikpamja humanitare, sht ajo q ka t bj
me personat e zhdukur. Nga mbi 6 000 dosjet e personave t zhdukur t elura nga Komiteti
Ndrkombtar i Kryqit t Kuq, rreth 1 400 persona jan gjetur t gjall dhe 2 500 kufoma jan
arritur t zbulohen e t identifikohen. sht fjala n shumicn e tyre pr viktima kosovare
shqiptare t gjetura n varret masive t zbuluara n rajonet q jan nn kontroll serb dhe n
Kosov.

17. Bashkpunimi midis instancave ndrkombtare nga njra an, dhe autoriteteve kosovare e
shqiptare nga ana tjetr, pr t zbardhur fatin e personave t zhdukur sht ende m se i
pamjaftueshm. Ndrsa Serbia m n fund arriti t bashkpunoj, realizimi i grmimeve n
territorin e Kosovs u shfaq shum m i komplikuar, kurse n territorin shqiptar ka qen i
pamundur, t paktn gjer m sot,. Bashkpunimi me autoritetet kosovare l pr t dshiruar
sidomos pr sa u prket krkimeve pr rreth 500 persona zyrtarisht t zhdukur pas prfundimit
t konfliktit.

18. Grupi i puns pr personat e zhdukur, i bashk-kryesuar nga Komiteti Ndrkombtar i
Kryqit t Kuq dhe Zyra pr Personat e Zhdukur t EULEX-it, ka nevoj pr prkrahje t plot
e t gjithanshme t bashksis ndrkombtare, me qllim q t tejkalohen ngurrimet e
shfaqura nga do an. Njohja e s vrtets dhe krijimi i mundsis q m n fund familjet e
viktimave t mbajn zi sht kusht i domosdoshm pr pajtim midis bashksive dhe pr paqe
t qndrueshme n kt rajon t Ballkanit.

19. Asambleja fton me kt rast:

19.1. shtetet antare t Bashkimit Europian dhe shtetet e tjera ndihmse:

19.1.1. t pajisin EULEX-in me burimet e nevojshme, logjistike e me personel
tepr t kualifikuar pr ti br ball misionit jashtzakonisht kompleks e t
rndsishm q i sht besuar;

19.1.2. ti caktojn objektiv t qart EULEX-it si dhe ti japin prkrahje politike
t shkalls m t lart pr t luftuar pa kompromis krimin e organizuar dhe pr t
vn n vend drejtsin, pa kurrfar arsyetimi pr prshtatshmri politike;

19.1.3. t angazhojn tr mjetet e nevojshme pr t hartuar programe t
efektshme lidhur me marrjen n mbrojtje t dshmitarve;

19.2. EULEX-in:

19.2.1. t vazhdoj me kmbngulje punn e tij hetimore, pa marr aspak
parasysh funksionet e ushtruara nga t dyshuar t mundshm, apo origjinn e
viktimave, duke vn gjithka n zbatim pr t hedhur drit mbi zhdukjet
kriminale, mbi treguesit e trafikut t organeve, mbi korrupsionin dhe
bashkpunimin midis qarqeve mafioze e politike, aq shpesh t denoncuara;

19.2.2. t marr t gjitha masat e nevojshme pr t siguruar mbrojtje t
efektshme pr dshmitart dhe t fitoj besimin e tyre;

19.3. GJPNIJ-n, t bashkpunoj plotsisht me EULEX-in, konkretisht duke vn n
dispozicion t tij t dhnat dhe elementt e provs q disponon dhe q mund t
ndihmojn EULEX-in pr t ndjekur penalisht prgjegjsit e krimeve n baz t
kompetencs q ka;

19.4. autoritetet e Serbis:

19.4.1. t bjn t gjitha prpjekjet pr t kapur personat ende n krkim nga
GJPNIJ pr krime lufte, konkretisht gjeneralin Ratko Mlladi e Goran Hadzi,
mosndshkimi i t cilve vazhdon t jet penges serioze pr procesin e pajtimit
dhe q prmendet shpesh nga autoritetet e vendeve t tjera pr t prligjur
angazhimin e tyre t pakt n ndrmarrjen nga ana e tyre t veprimeve
gjyqsore;

19.4.2. t bashkpunojn ngusht me EULEX-in, konkretisht duke i dhn tr
informatat q mund t ndihmojn n zbardhjen e krimeve t kryera gjat dhe pas
konfliktit n Kosov;

19.4.3. t marrin t gjitha masat e nevojshme pr t penguar rrjedhje t
informatave n shtyp lidhur me hetimet q kan t bjn me Kosovn, gj q
dmton bashkpunimin me autoritetet e tjera dhe besueshmrin e puns
hetimore.

19.5. autoritetet e Shqipris dhe administratn kosovare:

19.5.1. t bashkpunojn pa rezerva me EULEX-in dhe me autoritetet serbe n
kuadrin e procedurave pr t hedhur drit mbi krimet e bra n Kosov,
pavarsisht nga origjina e njohur apo e hamendsuar e t dyshuarve dhe e
viktimave;

19.5.2. tu prgjigjen, n mnyr t veant, krkesave pr ndihm juridike t
EULEX-it lidhur me fakte t natyrs kriminale q pretendohet t ken ndodhur
n nj kamp t U!K-s n veri t Shqipris;

19.5.3. t ndrmarrin hetim serioz e t pavarur pr t hedhur drit plotsisht mbi
pretendimet ngandonjher konkrete e t sakta lidhur me ekzistencn e qendrave
t fshehta t burgimit ku pretendohet t jen kryer trajtime njerzore ndaj
robrve t ardhur nga Kosova, me origjin sa serbe aq edhe shqiptare, gjat dhe
menjher pas konfliktit; hetimi duhet t shtrihet gjithashtu n verifikimin e
pretendimeve, po aq specifike, lidhur me trafikim organesh q thuhet t ket
ndodhur gjat s njjts periudh, pjesrisht mbi territorin shqiptar;

19.6. t gjitha shtetete interesuara antare dhe vzhguese t Kshillit t Europs:

19.6.1. tu prgjigjen brenda afateve m t shkurtra krkesave pr bashkpunim
juridik q u ka drejtuar EULEX-i dhe autoritetet serbe n kuadrin e hetimeve t
tyre n proces lidhur me krimet e lufts dhe trafikun e organeve; vonesa pr kto
prgjigje sht e pakuptueshme dhe e papranueshme po t mbahet parasysh
rndsia dhe urgjenca e bashkpunimit ndrkombtar pr tu br ball dukurive
kriminale aq t rnda e t rrezikshme;

19.6.2. t bashkpunojn me EULEX-in n prpjekjet e tij pr mbrojtjen e
dshmitarve, konkretisht kur kta nuk mund t jetojn m n rajon, e
rrjedhimisht, duhet t marrin nj identitet t ri e t gjejn nj vend t ri qndrimi.

20. Asambleja, e ndrgjegjshme se trafikimi i organeve njerzore prbn tashm nj
dukuri me prmas botrore dhe jashtzakonisht serioze, q bie ndesh hapur me
normat m themelore t t drejtave dhe t dinjitetit t personit, prshndet dhe
mbshtet konkluzionet e studimit t bashkngjitur botuar m 2009 dhe realizuar nga
Kshilli i Europs dhe Organizata e Kombeve t Bashkuara. Mbshtet po ashtu
konkluzionin sipas t cilit sht e nevojshme t prpunohet nj instrument juridik
ndrkombtar q do bj t mundur t prkufizohet trafikimi i organeve, indeve e
qelizave me origjin njerzore, t prcaktohen masat q duhen marr pr t
parandaluar kt trafikim e pr t mbrojtur viktimat, si dhe masat e s drejts penale
pr shtypjen e ktij trafikimi.





























Doc. 12462

B. Raport shpjegues, nga M. Marty, raporter

Prmbledhje
Faqe

1. Vlersime paraprake - vshtrim trsor .......................................................................
2. Koment fillestar rreth burimeve.....................................................................................
3. Rezultatet e hollsishme t hulumtimeve tona..............................................................
3.1. Nj vshtrim trsor .................................................................................................
3.2. Tarafizimi i U!K-s dhe lidhjet me krimin e organizuar.......................................
3.3. Vendet e burgimit dhe trajtimi njerzor i robrve........................................
3.3.1. Burgime nga U!K n koh lufte Kategoria e par e robrve: robrit
e lufts............................................................................
3.3.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Cahan......................................
3.3.1.2. Karakteri i qendrave t burgimit: Kuks......................................
3.3.2. Burgime nga antar dhe simpatizant t U!K-s pas prfundimit t
konfliktit.....................................................................................................
3.3.2.1. Kategoria e dyt e robrve: t zhdukurit.....................................
3.3.2.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Rripe.......................
3.3.2.1.2. Hetime rreth kushteve t burgimit dhe transportit.........
3.3.2.2. Kategoria e tret e robrve: viktimat e kriminaliteti t
organizuar..................................................................................
3.3.2.2.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Fush-Kruj...........
4. Klinika Medicus..............................................................................................................
5. Tavanizimi i padukshm i detyrimit pr llogaridhnie.....................................................
6. Disa mendime prfunduese...........................................................................................
7. Shtojc: Harta.................................................................................................................


1. Vlersime paraprake - vshtrim trsor

1. N prill 2008, ish Kryeprokuroja pran Gjykats penale ndrkombtare pr ish Jugosllavin
(GJPNIJ), Znj. Carla del Ponte, botoi nj libr dshmi, n bashkpunim me Chuck Sudetic,
lidhur me prvojn e saj si magjistre n gjirin e ktij institucioni. Libri u botua n fillim n
italisht (La caccia Io e i criminali di guerra), pastaj u prkthye, konkretisht n frngjisht
(Gjuetia Un dhe kriminelt e lufts). N kt libr, gati dhjet vjet pas prfundimit t
lufts n Kosov, flitet pr nj trafikim organesh njerzore q u jan marr robrve serb,
trafikim i cili, si thuhet n libr, ishte i organizuar nga drejtues t Ushtris !lirimtare t
Kosovs (U!K). Kto pretendime ishin tronditse dhe ngjalln reagime t ashpra. Ishin
tronditse, fillimisht, sepse dilnin nga nj person q kishte punuar n postet m t larta n
zemr t sistemit gjyqsor t ngarkuar pr ndjekjen penale t krimeve t bra gjat konfliktit
q rrnoi ish Jugosllavin. Ishin gjithashtu, por mbi t gjitha, tronditse sepse ato nxorn n
pah mungesn me sa duket, t nj praktike apo reagimi zyrtar, lidhur me kto pretendime, t
gjykuara megjithat aq serioze, sa u rishfaqn n kujtimet e ish kryeprokurores, e cila nuk
mund t linte mnjan rndsin dhe peshn e akuzave q ajo vendosi ti bj publike.

2. Mbi bazn e nj propozim rezolute (Dok. 11574), n t cilin krkohej t bhej nj hetim i
thelluar lidhur me veprimet e prmendura nga Znj. Carla del Ponte dhe pasojat e tyre, me
qllim q t verifikohej nse ishin t vrteta, q t vendosej drejtsia pr viktimat dhe t
kapeshin autort e krimeve, Komisioni i shtjeve Juridike dhe i t Drejtave t Njeriut m
emroi raporter, duke m ngarkuar kshtu hartimin e raportit.

3. Mandati q mu besua u ndesh menjher me vshtirsi t jashtzakonshme Faktet e
pretenduara t mos harrojm se paaqiteshin nga nj ish magjistre e rangut ndrkombtar,
kishin ndodhur para gati dhjet vjetsh dhe nuk patn qen objekt i nj hetimi t vrtet prej
asnj nga autoritetet kombtare e ndrkombtare q vepronin n territoret prkatse. Gjithka
me sa duket tregon se prpjekjet pr t nxjerr n dukje faktet dhe pr t ndshkuar krimet e
lufts ishin prqendruar sidomos n nj drejtim, duke u mbshtetur n prezumimin e
nnkuptuar se njra pal ishte viktimat, dhe pala tjetr, xhelatt. Realiteti, si do ta shohim,
duket se ka qen m kompleks. Struktura ende tepr klanore e shoqris kosovare shqiptare, si
dhe mungesa e nj shoqrie t vrtet civile e bn jashtzakonisht t vshtir vendosjen e
kontakteve me burimet lokale. Shtojm ktu edhe frikn, shpesh nj tmerr i vrtet, q vum
re tek disa nga bashkbiseduesit tan sapo preknim temn e krkimeve tona. Madje edhe disa
prfaqsues t autoriteteve ndrkombtare nuk e fshihnin mungesn e gatishmris pr tu
marr me kto fakte: E shkuara sht e shkuar, tani duhet t shohim prpara, na than. Sa
pr autoritetet shqiptare, ato bn t ditur se territori i tyre ka qen jasht konfliktit dhe nuk
kishin asnj arsye pr fillimin e nj hetimi. Autoritetet serbe reaguan, ndonse mjaft me
vones, pa arritur megjithat ndonj rezultat domethns. Nga ana e saj, GJPNIJ kishte br
disa krkime eksploruese lidhur me t famshmen Shtpi e verdh, duke vepruar megjithat
n nj mnyr mjaft siprfaqsore dhe me nj shkall profesionalizmi q ngjall njfar habie.
Ksaj i shtohet edhe fakti q mandati i GJPNIJ-s ishte i kufizuar brenda nj hapsire dhe
periudhe kohore mjaft t prcaktuar: GJPNIJ kishte kompetenc pr ndjekje e gjykim t
krimeve t kryera deri n qershor 1999, q prbnte fundin e konfliktit n Kosov, dhe
kompetenca e saj nuk shtrihet n Shqipri, prve rastit nse Shqipria vet do t autorizonte
shprehimisht veprime hetimi n territorin e saj.

4. Veprimet me t cilat po merremi sot, pretendohet t ken ndodhur sidomos duke filluar
nga vera e vitit 1999, n gjendjen e pshtjellimit t madh q mbretronte n krejt rajonin:
forcat serbe t sigurimit kishin braktisur Kosovn dhe trupat e KFOR-it (Forcs
ndrkombtare t siguris n Kosov q ishte n kuadrin e NATO-s) kishin filluar t
vendoseshin ngadal, ndrkoh q qindra mijra refugjat kosovar shqiptar n fillim u
prpoqn t arrinin n Shqipri, dhe m pas t ktheheshin n vatrat e tyre, ndrsa serbt nga
ana e tyre po strehoheshin n territoret nn kontroll t ushtris serbe. Ishte kaos: administrata
kosovare nuk funksiononte, KFOR-it iu desh njfar kohe pr t marr n dor kontrollin e
gjendjes, pa pasur aftsin e nevojshme pr t prballur situata aq t jashtzakonshme.
Ndrhyrja e NATO-s u b kryesisht nprmjet nj fushate me bombardime ajrore n Kosov e
n Serbi operacione q u konsideruan prej disa burimeve se binin ndesh me t drejtn
ndrkombtare, duke qen se Kshilli i Sigurimit i Kombeve t Bashkuara nuk kishte dhn
autorizimin e tij ndrsa n terren, aleati faktik i NATO-s ishte U!K-ja. Ksisoj, n
periudhn kritike q sapo prshkruam, kjo e fundit kishte,kontrollin faktik mbi nj territor t
gjer q prfshinte Kosovn dhe rajonet kufitare t Shqipris veriore. Sigurisht, nuk bhej
fjal pr nj pushtet me t vrtet t strukturuar dhe as q bhej fjal se mund t kishte
konturet e nj shteti, prkundrazi. Pikrisht gjat ksaj periudhe u kryen krime t shumta, si
ndaj serbve t mbetur n rajon, ashtu dhe ndaj kosovarve shqiptar t dyshuar se kishin
qen tradhtar apo bashkpuntor, apo q kishin qen viktima t rivaliteteve midis
fraksioneve t U!K-s. Kto krime kan mbetur n shumicn e tyre t pandshkuara dhe
vetm pas vitesh t tra po fillohet, n mnyr mjaft t ndrojtur, angazhimi pr tu marr me
to.

5. Gjat ksaj faze kaotike, kufiri midis Kosovs e Shqipris nuk ekzistonte m. Nuk
ekzistonte asnj form kontrolli, gj q, nga ana tjetr, nuk do mund t ishte kurrsesi i
realizueshm po t mbahet parasysh fluksi i madh i refugjatve drejt Shqipris dhe kthimi i
tyre n t njjtat prmasa pas mbarimit t veprimeve luftarake. Gjat nj misioni n terren pr
llogari t Parlamentit tim, m 1999, un vet personalisht konstatova prmasn e gjer t
dukuris; sidomos vura re solidaritetin e shquar t shfaqur nga popullsia dhe autoritetet
shqiptare n pritjen e refugjatve kosovar. Pikrisht n kto rrethana milict e U!K-s
zhvendoseshin lirisht n t dy ant e kufirit, i cili, sikurse e theksuam, ishte shndrruar tanim
n nj vij ndarse krejt virtuale. Pra, ishte vetm U!K-ja ajo q ushtronte gjat ksaj
periudhe kritike kontrollin faktik n rajon, si n Kosov ashtu dhe n pjesn veriore t
Shqipris pran kufirit. Dhe me kta zotr t vendit bashkpunuan forcat ndrkombtare n
kuadrin e operacioneve ushtarake dhe t rivendosjes s rendit. Kjo situat solli gjithashtu si
pasoj q faktikisht t mbulohen e t mbeten t pandshkuara krime t kryera nga antar t
U!K-s, prfshir edhe drejtues t lart.

6. Krimet e kryera nga trupat serbe u dokumentuan, u denoncuan dhe, pr aq sa ishte e
mundur, edhe u gjykuan. Bhet fjal pr krime, karakteri i llahtarshm i t cilave nuk ka
nevoj t prshkruhet m tej. Ato ishin rezultat i nj politike t kobshme t urdhruar nga
Milloshevii dhe t zbatuar gjat nj periudhe t gjat, prfshir edhe kohn kur ky pritej me
t gjitha nderimet n shum kryeqytete t shteteve demokratike. Kto krime shkaktuan
dhjetra mijra viktima dhe tronditn krejt nj rajon t kontinentit ton. Gjat konfliktit t
Kosovs, popullsia me origjin shqiptare psoi dhunime t egra, pasoja t nj politike t marr
spastrimi etnik nga ana e diktatorit t athershm n krye t Beogradit. E gjith kjo nuk ka se
si t vihet n dyshim n kohn e sotme. Megjithat, duhet t jemi t ndrgjegjshm se n at
koh u zhvilluan nj klim dhe nj dinamik e till q bn t mundur t trajtohen tr ngjarjet
dhe faktet n nj optik dualiste: nga njra an serbt, domosdoshmrisht shtyps t kqij, dhe
nga ana tjetr kosovart shqiptar, pashmangshmrisht viktima t pafajshme. N tmerrin dhe
n kryerjen e krimeve nuk mund t ket parim t kompensimit. Ndjenja elementare e
drejtsis krkon q t gjith t trajtohen n t njjtn mnyr. Detyrimi pr t gjetur t
vrtetn dhe pr t dhn drejtsin sht nga ana tjetr nj premis e domosdoshme q nj
paqe e vrtet t rivendoset dhe q bashksit e ndryshme t arrijn t pajtohen e t fillojn t
jetojn e punojn s bashku.

7. Mirpo n rastin e Kosovs, duket se mori prparsi logjika e astit: t rivendoset sa m
shpejt rendi, duke shmangur gjithka q mund t destabilizoj rajonin, i cili vazhdon t jet n
gjendje ekuilibri mjaft t brisht. E gjith kjo solli vendosjen e nj drejtsie q mund t
cilsohet si selektive, pasoj e s cils ka qen dhe vazhdon t jet mosndshkimi i krimeve t
shumta, ku tr shenjat e besueshme tregojn se ato kan qen vepr, e drejtprdrejt a e
trthort, e drejtuesve t lart t U!K-s. Vendet perndimore q u angazhuan n Kosov iu
shmangn ndrhyrjes s drejtprdrejt n terren, duke paraplqyer prdorimin e goditjeve
ajrore. U!K-ja u b n kt mnyr aleati i tyre i domosdoshm pr veprimet toksore. U
paraplqye kshtu t mbylleshin syt ndaj krimeve t lufts t bra nga kjo e fundit, duke
favorizuar njfar stabiliteti afatshkurtr. N fakt, Kosova e re u ndrtua kryesisht mbi
strukturat ekzistuese t lvizjes atdhetare (homeland) kosovare shqiptare. Administratat
ndrkombtare q pasuan njra tjetrn n vend, si dhe administrata amerikane q, sipas
mendimit t prgjithshm luan nj rol t madh n mbarvajtjen e shtjeve t entitetit t ri
Kosov
4
, u bn pra njsh me aleatt e tyre faktik n terren, t cilt ishin br tashm
zotruesit e rinj t politiks lokale. Kjo gjendje, sikurse e theksuam, pengoi n fund t fundit
q t hidhet plotsisht drit mbi krimet e kryera, kur gjithka tregonte se ato ishin vepr e
personave q ishin n pushtet apo t afrt me ta. Ksaj i shtohet fakti q administrata
ndrkombtare e UNMIK-ut (Misionit administrativ t prkohshm t Kombeve t Bashkuara
n Kosov) kishte n dispozicion t vet, n mnyr sasiore e cilsore, mjete t pamjaftueshme
pr t ndjekur penalisht krimet e kryera n mnyr t efektshme dhe t paanshme. Personeli
ndrkombtar i caktuar n vend n kuadr t UNMIK-ut, rekrutohej n pjesn m t madhe
mbi baz kontratash pr periudh t kufizuar, gj q shkaktonte rotacion t vazhdueshm dhe
prbnte n kt mnyr nj penges madhore n administrimin e drejtsis. Drejtues t
administrats ndrkombtare na kan vn n dijeni t pamundsis pr kryerje t hetimeve
n mnyr t fsheht gj q sht kusht themelor pr prfundimin me sukses t nj hetimi
kriminal dhe kjo, konkretisht pr shkak t prdorimit t prkthyesve vendas q ua prcillnin
informatat t interesuarve. Pr hetime m delikate EULEX-it iu desh m pas t prdorte
prkthyes t ardhur nga vende t tjera. Po kto burime na than se gjith filozofia e bashksis
ndrkombtare mund t prmblidhej n parimin stabilitet e paqe me do kusht, gj q do t
thoshte sigurisht t mos prisheshe me pushtetin n vend.

8. Misioni i EULEX-it (Misioni europian i policis dhe drejtsis n Kosov), i vendosur q
prej fundit t vitit 2008, trashgoi n kt mnyr nj gjendje tejet t vshtir. Shum dosje
krimesh lufte, konkretisht ato pr t cilat dyshohen lufttar t U!K-s, u rimorn nga
UNMIK-u n gjendje t mjerueshme (prova dhe dshmi t humbura, koh mjaft e gjat
ndrmjet veprimeve krkuese t paplota), deri n at pik sa drejtues t EULEX-it nuk i
prtypnin fjalt gjat vizitave tona informuese dhe shprehn frikn q shum dosje duhej t
braktiseshin
5
. Disa bashkbisedues q prfaqsojn shoqrin civile kosovare n lindje e sipr
nuk i kursyen kritikat e tyre po ashtu kundr EULEX-it: pritej q EULEX-i t godiste m n
fund edhe t paprekshmit, e shkuara e t cilve njihet nga t gjith si nga m t turbulltat.
M kot: pati shum lajmrime, shum premtime, por rezultatet konkrete ve rrin e presin.
!shtja e Nazmi Bllacs, dhnsit t alarmit, q publikisht u vet-akuzua pr vrasje t
komanduara nga persona q sot jan t veshur me prgjegjsi t larta politike, sht
emblematike. U pritn katr dit para se t arrestohej e t vendosej nn mbrojtje. Mnyra se si
EULEX-i do ta trajtoj kt shtje prbn nj testim t rndsishm t vendosmris s tij
pr ti shkuar gjer n fund misionit t vet t drejtsis.

9. Megjithat, duhet prshndetur angazhimi i shquar i shum veprimtarve t EULEX-it sot
rreth 1 600 kuadro ndrkombtar dhe 1 100 npuns lokal si dhe vendosmria e tyre pr t
prballur sfidn e jashtzakont q u sht besuar. Prpjekjet po fillojn t japin rezultate t
dukshme, konkretisht pr sa i prket dosjeve t kampit t Kuksit dhe t kliniks Medicus n
Prishtin. EULEX-i duhet doemos t gzoj nj prkrahje m t qart e m t vendosur n
rrafshin m t lart politik europian. Asnj dykuptimsi nuk duhet t ekzistoj lidhur me
domosdoshmrin pr t goditur t gjith t dyshuarit e krimit, qoft edhe kur mbajn poste t
larta institucionale e politike. sht po ashtu urgjente ti jepen EULEX-it e drejta e futjes n
tr arkivat e instancave ndrkombtare q kan qen m par t pranishme n Kosov,

4
Shtetet e Bashkuara kan nj ambasad q disponon mjete nga m t fuqishmet, si dhe nj baz ushtarake,
Camp Bondsteel, rndsia e s cils shkon shum m prtej prmass krahinore.
5
Trashgimia e UNMIK-ut na u prshkrua n nj mnyr shum figurative, q nuk ka nevoj pr koment :
300 000 faqe rrmujazi.
prfshir edhe ato t KFOR-it, t atdhesuara ndrkoh n vendet pjesmarrse
6
, si dhe dosjet e
GJPNIJ
7
. Sipas praktikantve q punojn n vend, lypset t krijohet nj baz t dhnash e
unifikuar dhe e prbashkt e arkivave t krejt aktorve ndrkombtar, e hapur dhe pa
pengesa pr hetuesit e EULEX-it. Kemi t drejt t pyesim se cilat mund t jen arsyet q
pengojn zbatimin e nj krkese t till kaq themeltare.

10. Policia kosovare, me karakter ndretnik, sht e formuar nga ana profesionale, e pajisur
m s miri dhe e efektshme n luftn kundr kriminalitetit t vogl e t mesm. E prbr nga
mbi 7 200 polic me uniform dhe mbi 1 100 ndihms, ajo ka n gjirin e vet prfaqsues nga
13 grupet etnike, prfshir 10 % Serb. Sipas sondazheve t fundit, me sa duket, ajo gzon
besimin m t madh nga ana e t gjitha institucioneve n Kosov, pas KFOR-it. Drejtues t
lart ndrkombtar na pohuan se policia sht e mir, por gjykatsit prbjn problem
duke qen objekt goditjeje me an t friksimit, nn ndikimin politik apo korruptues.
Megjithat, edhe gjykimet ndaj policis jan t nuancuara n radht e vzhguesve q takuam.
Ky institucion duhet t vazhdoj t jap provat e veta dhe t fitoj krejt besimin e partnerve
ndrkombtar, prfshir edhe ata t misionit t EULEX-it, ku ne ndiem ende disa dyshime
lidhur me vullnetin politik t mass s drejtuesve t ksaj force t policis pr t luftuar pa
rezerva kundr t gjitha formave t kriminalitetit, e n mnyr t veant kundr krimit t
organizuar, krimeve q implikojn personalitete t larta politike, si dhe konkretisht, lidhur me
vullnetin dhe aftsin pr t siguruar nj mbrojtje me t vrtet t efektshme t dshmitarve,
aspekt shum delikat e i domosdoshm pr ndjekjene penale t kriminelve m t njohur e t
rrezikshm.

11. Korrupsioni dhe kriminaliteti i organizuar prbjn problem madhor n rajon, si e
tregojn shum studime ndrkombtare. Dukuria bhet edhe m e rnd po t mbahen
parasysh lidhjet ekzistuese midis kriminalitetit, korrupsionit dhe politiks. Prania masive e
veprimtarve ndrkombtar nuk i lehtson gjrat dhe on n rezultate perverse: nj shofer
apo nj pastruese n nj institucion ndrkombtar a n nj ambasad fiton, si rregull i
prgjithshm, shum m tepr se nj polic a nj gjykats. Kjo nuk bn gj tjetr vese cenon
shkalln e vlerave.

12. Dosja m urgjente nga pikpamja humanitare sht ajo e personave t zhdukur n kuadrin
e konfliktit t Kosovs. Numri i zhdukjeve sht shum i madh n raport me popullsin e
prgjithshme t Kosovs. Nga 6 005 dosje zhdukjesh t elura nga Komiteti ndrkombtar i
Kryqit t Kuq, rreth 1 400 persona u rigjetn t gjall dhe 2 500 trupa u arritn t zbulohen e
t identifikohen. Bhet fjal n shumicn e tyre pr viktima kosovare me prkatsi shqiptare
t rigjetura, gjysm prgjysm, prkatsisht n varre masive zbuluar n territor nn kontroll
efektiv serb, dhe n Kosov. Shifrs prej 1 869 vet t zhdukur gjat konfliktit, fati i t cilve
ende nuk dihet (nga t cilt rreth dy t tretat jan Kosovar me prkatsi shqiptare), i shtohen
470 personat e zhdukur pas mbrritjes s trupave t KFOR-it m 12 qershor 1999, prej t
cilve 95 jan t prkatsis shqiptare dhe 375 jo-shqiptar, n shumicn serb
8
.


6
Msuam se disa pjesmarrs t KFOR-it (pr shembull Mbretria e Bashkuar) morn me vete krejt arkivat: kto
jan t hapura pr hetuesit e EULEX-it vetm mbi bazn e krkesave individuale t motivuara, nj procedur
komplekse q e ngadalson s teprmi punn e drejtsis.
7
N kohn e vizits son n janar 2010, EULEX-i vazhdonte t mos kish t drejt futjeje n dosjet e GJPNIJ-s,
por prokurori i GJPNIJ, me sa duket, e paska siguruar EULEX-in se s shpejti do ti jepet kjo e drejt.
8
Jan shifra t OMPF ( Office for Missing Persons and Forensics Zyra e personave t zhdukur dhe e mjeksis
ligjore) lidhur me rastet ende t pasqaruara t fillimit t vitit 2010).
13. Lidhur me kto zhdukje, duhet theksuar se shum familje kosovare shqiptare q kan
humbur nj t afrt t tyre pas 12 qershorit 1999, do ken shpallur nj dat zhdukjeje prpara
ksaj date, nga frika se mos t afrmit e tyre cilsohen si tradhtar t ndshkuar nga U!K-
ja. sht domethns fakti q ligji kosovar mbi dmshprblimin e familjeve t dshmorve
prjashton shprehimisht personat e vdekur pas mbrritjes s KFOR-it. Pr sa i prket ligjit,
ende n diskutim, mbi dmshprblimin e familjeve t personave t zhdukur, qndrimi i
autoriteteve kosovare sht q t mbulohen vetm zhdukjet q kan ndodhur midis 1 janarit
1999 dhe 12 qershorit 1999. N fakt, kjo tregon se deri n pik ky problem i t zhdukurve
kosovar shqiptar sht ende i ndjeshm. Sipas nj pjese t mir t bashkbiseduesve tan,
shtja mbetet nj tabu e vrtet dhe vazhdon t jet nj penges serioze pr krkimin e s
vrtets, sepse gjuetia ndaj tradhtarve shpesh ka fshehur luftn e prgjakshme midis
grupazheve t U!K-s dhe ka shrbyer pr fshehjen e krimeve t bra nga antar t U!K-s
apo persona t lidhur me t.

14. Zyra e personave t zhdukur dhe e mjeksis ligjore
9
ka hasur n vshtirsi t mdha pr
t punuar me dokumentacionin, shpesh i nj cilsie t keqe, trashguar nga paraardhsit
10
; ka
po ashtu vshtirsi pr t motivuar e mbajtur personelin e vet, q paguhet keq n raport me
kualifikimet e krkuara. Bashkpunimi midis instancave t ndryshme ndrkombtare dhe
autoriteteve kosovare, si dhe i autoriteteve kompetente t Shqipris pr t zbardhur fatin e
personave t zhdukur l pr t dshiruar. Ndrsa Serbia ka bashkpunuar, jo pa ngurrime
fillimisht nga ana e saj, n operacionet e krkimit t varreve masive t dyshuara n territorin
q ndodhet nn kontrollin e saj, veprime t tilla krkuese u shfaqn shum m t komplikuara
n territorin e Kosovs
11
, madje t pamundura gjer tani n territorin shqiptar
12
. Bashkpunimi
me autoritetet kosovare sht i mangt n mnyr t veant pr sa i prket 470 zhdukjeve
zyrtarisht t ndodhura pas prfundimit t konfliktit
13
. Mungesa e bashkpunimit me autoritetet
kosovare e shqiptare pr krkimin e personave t zhdukur serb, madje edhe kosovar
shqiptar q mund t shfaqen si viktima t krimeve t kryera nga antar t U!K-s, ngjall
dyshime serioze pr sa i prket vullnetit politik t autoriteteve t sotme pr t nxjerr n drit
krejt t vrtetn lidhur me kto ngjarje.

15. Grupi i puns pr personat e zhdukur, i kryesuar nga Komiteti ndrkombtar i Kryqit t
Kuq, ka nevoj pr mbshtetje t plot e t gjithanshme nga ana e bashksis ndrkombtare
pr t dal mbi ngurrimet q vihen re nga do pal qoft, n interes t njerzve t afrt t
viktimave, vuajtjet e vazhdueshme t t cilve prbjn nj penges t madhe pr procesin e
pajtimit.

9
OMPF, aktualisht e bashkdrejtuar nga nj prfaqsues i EULEX-it dhe nj prfaqsues i autoriteteve kosovare,
me sa duket sht krijuar, si na than, pr t zhdukur kaosin e trashguar nga UNMIK dhe GJPNIJ.
10
Sidomos kur bhet fjal pr raste q kan t bjn me periudhn e kaosit nga qershori n fund t tetorit
1999; ushtart e KFOR-it nuk ishin t kualifikuar pr pun policie dhe raportet e tyre lidhur me vendet e krimeve
shpesh ishin t paprdorshme.
11
Nj shembull me t cilin u ndeshm gjat vizits son informative n Prishtin, lidhet me krkimet n nj
minier ku duhej t gjendeshin rreth tridhjet kufoma Serbsh. Ndrmarrjet zonale t prdorura pr kryerjen e
punimeve u krcnuan nga popullsia lokale, gj q i vonoi mjaft krkimet. Nga sa na than, qndrimi i popullsis
kosovare sht i till q e konsideron at q jep t dhna mbi varret e Serbve si nj tradhtar.
12
Anketues t EULEX-it na vun n dukje se bashkpunimi me autoritetet shqiptare sht zero. Prgjigja, pas
shum muajsh, pr nj krkes bashkpunimi zyrtar ishte se hulumtimet e krkuara (lidhur me kampin e Kuksit)
u vonuan pr shkak t nj katastrofe natyrore. Ndrkombtar t tjer na pohuan gjithashtu se ka nj
qndres t fort nga ana e autoriteteve kosovare pr t bashkpunuar pr zgjidhjen e rasteve t personave t
zhdukur serb e t ashtuquajturve tradhtar kosovar. Prfaqsues t tjer ndrkombtar na vrtetuan se
Shqipria asnjher nuk ka lejuar hapje varresh n territorin e saj: Ktu, nuk ka patur luft, pra nuk ka varre pr
t krkuar.
13
Ka pasur me sa duket ngurrime edhe brenda OMPF-s lidhur me zhdukjet e ndodhura pas 12 qershorit 1999.

16. E kemi vn tashm n dukje se si u bn publike pohimet pr trafikim organesh dhe se si
ato morn nj prmas ndrkombtare, aq sa e shtyn Asamblen parlamentare t krkoj
hartimin e ktij raporti. sht folur shum pr Shtpin e verdh q ndodhet n Rripe pran
Burrelit, n Shqiprin qendrore. Gjith vmendja me sa duket sht prqendruar n kt
shtpi. Por ajo nuk sht vese nj element i dors s dyt i nj shtjeje shum m t gjer e
t ndrlikuar. sht e vrtet se gjithka duket se ka filluar nprmjet njoftimeve lidhur me
Shtpin e verdh. N prill 2004, nj vizit vzhgimi n vend u organizua bashkrisht nga
GJPNIJ dhe UNMIK-u, me pjesmarrje t nj gazetari. N fakt, nuk mund t flitet pr nj
ekzaminim t vrtet t policis shkencore n baz t krejt rregullave t artit. Pjesmarrs t
ksaj vizite q intervistuam, denoncuan shprehimisht njfar mungese profesionalizmi,
konkretisht pr sa i prket marrjes s mostrave dhe konstatimeve shkencore. Megjithat,
qndrimi i antarve t familjes K. q jetojn n at shtpi, ngjall shum pikpyetje,
konkretisht lidhur me variantet e ndryshme dhe kontradiktore q dhan nj pas nj pr pranin
e njollave t gjakut (t nxjerra nprmjet prdorimit t luminolit) pran nj tryeze t dhoms
kryesore. Kryetari i familjes dha shpjegimin se kafsh t ferms ishin therur e rrjepur n at
vend, ndrkoh q u dha edhe shpjegimi tjetr sipas t cilit nj nga grat e shtpis kishte
lindur foshnjn pikrisht aty.

17. As GJPNIJ, as UNMIK, as prokuroria shqiptare nuk e ndoqn m pas kt vizit pr t
ndrmarr hetime m t thelluara. E jo vetm kaq, por hetuesi shqiptar q kish marr pjes n
vend n hartimin e procesverbalit, nuk do vononte t pohonte publikisht se nuk ekzistonte
kurrfar shenje e fardollojshme. Gjurmt materiale t marra n vend, m pas u shkatrruan
nga GJPNIJ, pasi u fotografuan, si na e vrtetoi kryeprokurori i Gjykats me an t nj
letre.
14
Sna mbetej tjetr ve t shprehnim habin ton.

18. Ekipi i Prokurorit t posam pr krimet e lufts n Beograd, q ka br prpjekje t
konsiderueshme, nuk arriti as ai n rezultate shum konkrete. Mediatizimi i fort q prfshiu
hetimin, sigurisht q skish si t ndihmonte n efektshmrin e tij. Falnderojm nga ana jon
prokurorin e posam pr bashkpunimin dhe gatishmrin e tij.

19. Ekipi i prokurorve dhe i hetuesve ndrkombtar n gjirin e misionit t EULEX-it, i
ngarkuar pr t hetuar lidhur me pohimet pr trajtime njerzore, prfshir edhe ato q kan t
bjn me nj trafikim t mundshm organesh, ka br prparime konkretisht pr sa i prket
provs s ekzistencs s vendeve t fshehta t burgimit t U!K-s n Veri t Shqipris, ku
do jen kryer edhe vrasje. Mirpo, ky hetim ndeshet gjer m sot me mungesn e
bashkpunimit nga ana e autoriteteve shqiptare q kan ln pa prgjigje krkesn pr
bashkpunim juridik t sakt e t hollsishm, q u sht drejtuar. Deri m sot, EULEX-i nuk
ka arritur t hyj n trsin e informatave t mbledhura nga GJPNIJ n kt fush.

20. Po ashtu, edhe hetimi i drejtuar nga EULEX-i n shtjen e kliniks Medicus n Prishtin
sht vshtirsuar nga ngadalsia e prgjigjeve t autoriteteve t shum vendeve antare dhe
vzhguese t Kshillit t Europs ndaj krkesave pr ndihm gjyqsore q u ka drejtuar
EULEX-i.
15
Duke pasur parasysh rndsin e fakteve t pohuara trafikim organesh

14
Letr e Serge Brammertz, Kryeprokuror i GJPNIJ q mban datn e 17 dhjetorit 2009. N nj bised q kam
pasur me Carla del Ponten m 2009, ish Kryeprokurorja m kishte siguruar se ai material do t ruhej n arkivat e
GJPNIJ-s dhe se shkatrrimi i tyre as q mund t konceptohej.
15
Krkesa t tilla u jan drejtuar n mars 2009 vendeve t mposhtme : Gjermanis, Bjellorusis, Kanadas,
Federats s Rusis, Izraelit, Moldavis, Polonis dhe Turqis. N astin e hartimit t ktij raporti, vetm
Kanadaja, me sa dim, ka dhn prgjigje t duhur.
njerzore! kto vonesa jan t pakuptueshme dhe t papranueshme. Kujtojm se ky hetim
oi n arrestimin, n nntor 2008, t nj numri personash t implikuar. Mandate arrestimi u
shprndan kundr personash t tjer t dyshuar, aktualisht n arrati
16
. Ky hetim tregon
gjithashtu pranin e infrastrukturave e t rrjeteve kriminale, ku prfshihen edhe mjek, q
veprojn n rajon n kuadrin e nj trafikimi ndrkombtar t organeve njerzore, pavarsisht
nga prania e forcave ndrkombtare. Do shohim se element mjaftueshmrisht serioz e
konkret jan t pranishm pr t pohuar se ky trafikim ekzistonte tashm para shtjes
Medicus dhe se disa drejtues e simpatizant t U!K-s nuk kan qen t huaj n t. N fund t
fundit, dyshimi sht i till sa q nuk duhet lejuar t mos elet nj hetim serioz, i pavarur dhe i
plot.

21. Rindrtimi i ngjarjeve gjat periudhs s ndezur e kaotike n vitet 1999-2000 n Kosov,
sht, si e kemi par, jashtzakonisht i vshtir. Ka pasur dhe vazhdon t ket, me prjashtim
t disa hetuesve t EULEX-it, nj munges vullneti pr t zbardhur t vrtetn dhe pr t
prcaktuar prgjegjsit lidhur me at ka ndodhi gjat asaj kohe. Trsia e treguesve
ekzistues kundr disa drejtuesve t lart t U!K-s shpjegon n pjesn m t madhe kto
ngurrime. Ka dshmitar t ktyre ngjarjeve q jan eliminuar, t tjer jan terrorizuar thjesht
nga fakti se krkohen n interpelanc pr kto ngjarje. Nuk kan absolutisht besim n masat
mbrojtse q mund tu jepen. Me nj numr bashkbiseduesish, na sht dashur t marrim
masa tepr t rrepta pr t siguruar anonimatin m t plot. I kemi gjykuar si t denj pr tu
besuar, dhe kemi mundur t konstatojm se deklaratat e tyre vrtetoheshin nga element
objektivisht t verifikueshm. Megjithat, qllimi yn nuk ishte t kryenim nj hetim
kriminal. Por prap, themi se kemi mbledhur element mjaftueshmrisht t rndsishm pr t
krkuar me forc q instancat ndrkombtare dhe shtetet prkatse t bjn m n fund
gjithka q e vrteta t dal n shesh dhe prgjegjsit t identifikohen qart e t japin llogari
pr aktet e tyre. Treguesit e lidhjes midis kriminalitetit dhe personave t veshur me prgjegjsi
politike e funksione institucionale jan tepr t shumt dhe tepr serioz pr t mos u marr
parasysh. sht nj e drejt themeltare e qytetarve kosovar pr t njohur t vrtetn, krejt t
vrtetn; sht po ashtu nj kusht i domosdoshm pr nj pajtim midis bashksive dhe pr nj
t ardhme t lulzuar t vendit.

22. Prpara se t hyjm n hollsi t krkimeve tona, do desha t falnderoj t gjith ata e t
gjith ato q m kan ndihmuar n kt pun sa t vshtir aq edhe delikate. Fillimisht
sekretariatin e komisionit, q m siguroi nj ekspert t jashtm, autoritetet e shteteve t
vizituara, si dhe gazetar hulumtimesh kompetent e t guximshm q ndan disa t dhna me
ne. Nj falnderim t veant pr personat q kan pasur besim n profesionalizmin ton,
konkretisht n detyrn ton pr t mbrojtur identitetin e tyre q t mos viheshin n rrezik.

2. Koment fillestar rreth burimeve

23. Gjat hetimit ton, ne mblodhm dshmi e dokumente nga mjaft duzina burimesh
kryesore, tek t cilat figurojn: lufttart dhe prkrahsit e grupimeve t armatosura q morn
pjes n luftimet e Kosovs; viktimat e drejtprdrejta t akteve t dhuns t kryera n Kosov
dhe n territoret prreth; antart e familjeve t personave t zhdukur apo t vdekur;
prfaqsuesit e sotm dhe t djeshm t institucioneve gjyqsore ndrkombtare q kan

16
Shih komunikatn e shtypit t EULEX-it t 15 tetorit 2010:
www.eulex-kosovo.eu/en/pressreleases/0098.php si dhe artikullin e Nebi Qena (AP) t 12 nntorit 2010:
http://news.yahoo.com/s/ap/20101112/ap_on_re_eu/eu_kosovo_organ_trafficking/print.


njohur ngjarjet n Kosov [duke filluar nga Misioni administrues i prkohshm i Kombeve t
Bashkuara n Kosov (UNMIK), Misioni europian i policis e i drejtsis n Kosov
(EULEX) dhe Gjykata penale ndrkombtare pr ish Jugosllavin (GJPNIJ)]; prfaqsuesit e
sistemeve gjyqsore kombtare, midis t cilve prokurort kompetent pr faktet e lidhura me
Kosovn [shrbimi i prokurorit t ngarkuar me krimet e lufts n Beograd; prokurori i
prgjithshm i Tirans; prokurort, funksionart e policis dhe veprimtart e siguris publike
t Prishtins dhe t tre shteteve fqinje]; agjencit humanitare [midis t cilave Komiteti
ndrkombtar i Kryqit t Kuq)
17
dhe Komisioni ndrkombtar pr personat e zhdukur
(ICMP)]; m n fund, antart e ndryshm t shoqris civile dhe t instancave mbrojtse t t
drejtave t njeriut, q kan hetuar mbi ngjarjet e ndodhura n Kosov gjat periudhs q na
intereson dhe q kan dhn llogari pr to [duke prfshir edhe Qendrn e s drejts
humanitare].

24. Sigurisht, ne u prpoqm, n do rast q ishte e mundur, ti mblidhnim vet drejtprdrejt
kto dshmi, qoft gjat mbledhjesh zyrtare, qoft nprmjet bisedimesh konfidenciale, gjat
vizitave t bra n Prishtin, Tiran e Beograd dhe n rajone t tjera t Ballkanit. Megjithat,
disa burime q na dhan kto dshmi nuk ishin n gjendje t na takonin personalisht pr arsye
t ndryshme, midis t cilave figurojn zhdukja e tyre pr shkaqe sigurie, transferimi i tyre
jasht shtetit dhe shtrngesat e programit zyrtar t mbledhjeve t parashikuara gjat misionit
ton n rajon.

25. Nga ana tjetr, n marrjen e dshmive t denja pr tu besuar lidhur me pohimet pr krime
t kryera nga Kosovar shqiptar, ne hasm n po ato vshtirsi q kishin njohur edhe
instancat e tjera hetimore gjat dhjet vjetve t fundit. Ndjenja e ngulitur thell e besnikris
ndaj klanit, si dhe koncepti i nderit, t cilat i ka prcaktuar ndoshta m mir raporti i
ekspertizs s paraqitur n GJPNIJ gjat shqyrtimit t shtjes Limaj dhe shq.
18
, na bllokonin
do kontakt me shumicn e dshmitarve t etnis shqiptare. Duke pasur parasysh faktin q
dy veprime t mdha drejtsie t ndrmarra nga GJPNIJ kishin shkaktuar vdekjen e nj numri
aq t madh dshmitarsh, gj q pengoi prfundimisht q drejtsia t vihej n vend
19
, ishte
shum pak e mundshme q nj raporter i Asambles, mjetet e t cilit ishin qesharake n do
viheshin n pesh, t arrinte q kta dshmitar t na drejtoheshin drejtprdrejt neve.

26. Nj numr i madh personash q punuan gjat vitesh n Kosov, dhe q bjn pjes n
radht e vzhguesve m t respektuar n fushn e drejtsis n rajon, na vun n dukje se
rrjetet shqiptare t kriminalitetit t organizuar (mafia shqiptare) t vendosura n Shqipri,
n vendet fqinje, konkretisht n Kosov dhe n ish Republikn jugosllave t Maqedonis, si
dhe n gjirin e diaspors shqiptare ishin, sipas gjasave, m t vshtira se Mafia italiane pr t
deprtuar n to; ekzekutuesit e thjesht, q gjenden n fund t shkalls hierarkike t ktyre
rrjeteve, do t paraplqenin t qndronin dhjetra vite n burg apo t dnoheshin qoft edhe
pr penges drejtsie, sesa t dorzonin nj antar t klanit t tyre.

27. Kemi qen pra t detyruar, por vetm kur nuk kishim rrug tjetr, t mbshteteshim mbi
regjistrime bisedash audio e video, n t cilat burime themelore pyeteshin nga t tjer persona
dhe jo nga ne. N kt rast, kemi br gjithka t mundur pr t krkuar identitetin,
vrtetsin dhe besueshmrin e ktyre burimeve; dshmit e tyre i krahasuam me t dhna t
tjera t mbledhura pran burimeve t veanta e t pavarura, pa pasur mes tyre kurrfar

17
CICR ka transmetuar vetm t dhna jo konfidenciale lidhur me personat e zhdukur.
18
Prmendur n vendimin Limaj.
19
Vet Carla del Ponte deklaroi lidhur me proesin Limaj se modnimi, i ushqyer nga frika, ishte n gjendje t
mbisundonte. Shih Del Pont e Sudetic, The Hunt, kreu 11: Confronting Kosovo, f. 26.
njohjeje; m n fund, morm drejtprdrejt nga vet personat q hynin n kto bashkbisedime,
t dhna mbi rrethanat dhe kushtet n t cilat ishin zhvilluar kto biseda.

28. Kto bashkbisedime jan zhvilluar nga prfaqsues t shrbimeve ndshkimore t
vendeve t ndryshme, nga hulumtues e universitar, si dhe nga gazetar investigues me nj
reputacion e besueshmri t njohur. U prkujdesm n mnyr sistematike pr t mbshtetur
dshmi t tilla.

3. Rezultatet e hollsishme t krkimeve tona


3.1. Nj vshtrim trsor

29. Nj vshtrim trsor q del nga anketimi yn ndryshon shum n mjaft drejtime nga
tabloja q jemi msuar zakonisht t shohim pr konfliktin n Kosov. Faktikisht, me gjith
intensitetin e pamohueshm t lufts s br pr fatin e territorit t Kosovs, grupimet
armiqsore rrall jan ndeshur n luftime t armatosura prgjat ndonj vije frontale t
fardoshme.

30. Dhunimet e urryera t bra nga ushtart dhe forcat e policis serbe, q prpiqeshin t
nnshtronin, dhe m pas t dbonin popullsin shqiptare t Kosovs, jan t njohura
publikisht dhe t prcaktuara m se qart.

31. Rndsia e elementve t provs q kemi zbuluar ka t bj ndoshta e sidomos me faktin
se ato shpesh jan n kontradikt me pamjen joshse t Ushtris !lirimtare t Kosovs,
paraqitur si nj ushtri guerilasish q kan luftuar trimrisht pr t mbrojtur t drejtn e
bashkpatriotve t tyre pr t jetuar n territorin e Kosovs.

32. Nse sht e pamohueshme se shum ushtar t guximshm, t gatshm pr t shkuar n
luft e pr ti br ball kundrshtarit, pr t vdekur, n rast nevoje, pr kauzn e nj atdheu
kosovar shqiptar t pavarur, ishin t pranishm n radht e U!K-s, prsri kta nuk prbnin
detyrimisht shumicn.

33. Sipas dshmive q ne kemi arritur t mbledhim, politika dhe strategjia e ndjekur nga disa
drejtues t U!K-s shkonte prtej ambicies s thjesht pr mposhtjen e shtypsve serb.

34. Nga njra an, udhheqja e U!K-s u prpoq t arrinte njohjen dhe mbshtetjen e
partnerve t huaj, midis t cilve figurojn konkretisht qeveria e Shteteve t Bashkuara. Pr
kt qllim, zdhnsit e U!K-s, q mbanin kontakte t shklqyera n skenn
ndrkombtare, duhej tu jepnin nj numr garancish partnerve e kontribuesve t tyre
dhe/apo t merrnin prsipr zotime konkrete q prbnin faktikisht kushtet pr arritjen e
mbshtetjes nga jasht.

35. Nga ana tjetr, nj numr kuadrosh t lart t U!K-s nuk do ken munguar t prfitojn
nga lufta, konkretisht n form prfitimesh materiale e personale. Synimi i tyre duhet t ket
qen t prfitonin apo tu siguronin antarve t familjeve t tyre a t klanit q prfaqsonin
nj numr burimesh n t ardhura, pr shembull nprmjet ushtrimit t funksioneve publike
apo veprimtarive n fushat fitimprurse, si sektori i nafts, ndrtimet dhe qiradhnia. Sipas
tyre, po vihej n vend ajo q konsideronin si padrejtsi, nga e cila kishte qen viktim
popullsia shqiptare e ish Jugosllavis. Nj numr i madh prej tyre do jen prpjekur t
prfitonin sa m shum nga pushteti q kishin gjat kohs kur disa zona jasht ligji ishin
vendosur nn autoritetin e tyre veprues (si n disa pjes t Kosovs jugore dhe perndimore)
dhe t prdornin ndikimin e tyre, sidomos pr sa i prket burimeve financiare, pr tu
vendosur n vende t tjera (pr shembull n Shqipri).

36. N realitet, veprimtarit kryesore operative t antarve t U!K-s para, gjat dhe
menjher pas konfliktit kryheshin n territorin shqiptar, ku forcat serbe t sigurimit nuk kan
qen asnjher.

3.2. Tarafizimi i U!K-s dhe lidhjet me krimin e organizuar

37. Gjat m shum se dy vjetve pas shfaqjes s saj t par m 1996, U!K-ja konsiderohej
nga vzhguesit perndimor si nj grup margjinal dhe i organizuar kryengritsish, sulmet e
s cils kundr shtetit jugosllav ngjasonin me aktet e terrorizmit.

38. Burimet tona pran U!K-s si dhe dshmi nga antar t U!K-s t zn robr nga policia
serbe vrtetojn se bazat kryesore t U!K-s ku mblidheshin rekrutt e saj ndodheshin n
Veri t Shqipris.

39. sht vrtetuar tashm m s miri se armt dhe municionet futeshin kontraband n rajone
t ndryshme t Kosovs, shpesh me kafsh t ngarkuara q nga Veriu i Shqipris, nprmjet
rrugsh malore t prdorura n fshehtsi. Sipas policis serbe, bhej fjal pr goditje
kriminale t kryera nga keqbrs q parashikonin t bnin akte terroriste kundr forcave serbe
t siguris. Kosovart shqiptar dhe shtetasit shqiptar q merrnin pjes n kto operacione
kontrabande i paraqisnin ato n t kundrt si akte heroike qndrese ndaj shtypjes serbe.

40. Forcimi i aftsis luftarake dhe i besueshmris s U!K-s tek popullsia shqiptare e
Kosovs, me sa duket ka ndjekur, sidomos gjat vitit 1998, nj trajektore t ngjashme me
prshkallzimin e akteve t egra t kryera nga ushtria dhe policia serbe.

41. Dhe vetm n gjashtmujorin e dyt t vitit 1998, U!K-ja arriti t imponohet n mendjen
e bashksis ndrkombtare, fal mbshtetjes s hapur t fuqive perndimore bazuar n
lobingun e Shteteve t Bashkuara, si tehu i lufts s Kosovarve shqiptar pr lirimin e
Kosovs.

42. Fakti q U!K-ja u shfaq si nj aktor i dors s par ishte i rndsishm, por ishte
njkohsisht edhe karta e saj m e muar. N fakt, kjo gj nxiti donatort m t kamur t
diaspors shqiptare pr t drguar fonde t konsiderueshme tek U!K-ja. Kjo paraqitje bri q
do prfaqsues i U!K-s ta shihte autoritetin e tij n rritje, gj q i bnte t mundur t fliste e
t vepronte n emr t krejt Shqiptarve t Kosovs, ndrkoh q personalitete t dor s par
t U!K-s shfaqeshin si zotruesit e mundshm t pushtetit n Kosovn e paslufts.

43. Ky rol i dukshm, i veant i U!K-s, q i detyrohet n pjesn m t madhe Amerikanve,
ishte n fakt i parashikueshm dhe prbnte bazn mbi t ciln u mbshtet U!K-ja pr t dal
mbi forcat e tjera politike shqiptare q synonin pushtetin, si Lidhja demokratike e Kosovs
(LDK) e Ibrahim Rugovs dhe qeveria n mrgim e Bujar Bukoshit.

44. Sipas burimeve q disponojm nga brenda, U!K-ja i kushtoi po aq energji, e me sa duket,
nj pjes t rndsishme t burimeve t veta dhe t kapitalit t saj politik, ruajtjes s
prparsis ndaj grupimeve rivale t etnis shqiptare, sa dhe realizimit t veprimeve ushtarake
t koordinuara kundr Serbve.

45. Paralelisht, duhet t kujtojm, pr ta vn m mir n dukje, se Ushtria !lirimtare e
Kosovs nuk prbnte nj grupim t vetm e t bashkuar lufttarsh, sipas mnyrs s nj
ushtrie konvencionale. Nuk kishte nj drejtues m t lart apo nj kryekomandant, caktuar
zyrtarisht, q autoriteti i tij t njihej botrisht nga komandantt e tjer dhe q urdhrat t
zbatoheshin nga krejt trupa.

46. Prkundrazi, ndrsa lufta pr pushtet n Kosovn e ardhme po njihte evolucion dhe
prhapja e konfliktit po afrohej, nj tarafizim i brendshm me rrnj t thella po prante
U!K-n.

47. Ambiciet e kundrta politike t personaliteteve m t rndsishme t U!K-s dhe t
kandidatve t saj pr drejtim, si dhe nj konceptim i kontrastuar lidhur me parametrat e
pranueshm t qndress s armatosur prbnin burime t rndsishme prarjeje.

48. Shum grupzime t ndryshme t U!K-s u shfaqn n kt mnyr m 1998 e 1999,
konkretisht pas vdekjes s komandantit t famshm fshatar t U!K-s Adem Jashari.
20


49. Secili nga grupzimet drejtohej nga nj prej antarve themelues t vetshpallur t U!K-
s dhe kishte rreth vetes nj brtham besnike rekrutsh e prkrahsish, shpesh t dal nga
disa klane apo familje t lidhura ngusht dhe/apo q prqendroheshin mbi nj zon
gjeografike t dhn t Kosovs. !do grup e konsideronte drejtuesin e tij si m t aftin pr t
drejtuar luftn e U!K-s kundr Serbve dhe m gjersisht, pr t arritur vet-vendosjen e
Shqiptarve t Kosovs, krahas bashkpunimit, n kuadr t oportunizmit, me komandantt e
tjer t U!K-s.

50. Antart dhe drejtuesit e ktyre grupzimeve, si dhe popullariteti q gzonte tashm m
par LKD-ja sigurisht q mbijetuan pas konfliktit, e n thelb, formuan peizazhin politik, t
Kosovs s paslufts.
21


51. Gjat dhjet vjetve t fundit, ish komandantt kryesor t U!K-s kan ndar midis tyre
ushtrimin e funksioneve m t larta drejtuese t Kosovs; n shumicn e fushatave elektorale,
kandidatt jan ndeshur duke nxjerr n pah pjesmarrjen e tyre prkatse n luftn pr lirim
dhe aftsin e tyre pr mbrojtjen e interesave t popullsis shqiptare t Kosovs ndaj
kundrshtarve t saj t njohur e t panjohur.


20
U!K-ja u zhvillua n Kosov gjat pjess m t madhe t viteve 90, duke mbledhur rreth vetes lufttar
vullnetar, njerz t do moshe dal nga fshatrat e tyre pr tu bashkuar rreth prijsash t till si Adem Jashari,
dhe pr t krijuar njsi t vogla t armatosura, apo brigada n krejt territorin e Kosovs. Shum rekrut t ksaj
U!K-je patriote, q prbnin efektivisht nj ushtri fshatare, kan ndjekur strvitje pr luftime guerile n
kampet e ngritura n Veri t Shqipris dhe kan kaluar n Kosov arm kontrabande, me t cilat do t kryheshin
veprime qndrese t armatosur. Kemi mbledhur gjat hetimit ton mbi nj duzin dshmish nga njerz q i
prkasin etnis shqiptare, t cilt kan marr pjes n kt fushat qndrese. Kur Jashari dhe shum antar t
familjes s tij, si dhe t tjer q i shkonin pas gjetn vdekjen gjat represionit t organizuar nga forcat serbe t
siguris m 1998, kjo form fillestare e U!Ks mori fund prfundimisht dhe hyri n folklor si nj shprehje
romantike pr lirimin e Kosovs, pr t ciln Jashari u shndrrua n martir.
21
Partit kryesore politike kundrshtare t serive t zgjedhjeve t kohve t fundit kan qen Partia demokratike
e Kosovs, apo PDK, dhe Aleanca pr t Ardhmrin e Kosovs apo AAK, t cilat jan q t dyja t drejtuara
nga komandant t ish grupzimeve t U!K-s dhe kan n radht e tyre si antar nj numr t madh ish
lufttarsh t U!K-s.
52. Ka dal qart se kto grupzime t ndryshme t U!K-s kan zhvilluar e ruajtur
strukturat e tyre informative, q i kishin ndr t tjera, si nj mjet pr t siguruar vazhdimsin
e tyre. Prkrahsit m t zellshm t ndjekjes faktike t ksaj forme lufte t U!K-s prdorn
t gjitha mjetet q kishin, duke e vn veten, n mnyr t pamohueshme, n kufirin e
ligjshmris, pr t mbikqyrur dhe shpesh pr t sabotuar veprimin e kundrshtarve, si dhe
t atyre q mund t dmtonin interesat e tyre politike a ekonomike.
22


53. Kemi konstatuar
23
nga ana tjetr se strukturat e njsive t U!K-s i ishin prshtatur n
pjesn m t madhe hierarkis, detyrimeve pr besnikri e bindje, si dhe kodit t nderit t
klaneve apo familjeve t mdha t etnis shqiptare, q formojn nj trsi rregullash t
njohura nn emrin kanun n rajonet e Kosovs nga kan dal komandantt e tyre.

54. Nisur nga analizat q na kan komunikuar shum misione ndrkombtare t kontrollit, dhe
q mbshteten nga burimet q ne kemi pran forcave europiane t rendit, si dhe nga ish
lufttar t U!K-s, kemi konstatuar se njsit kryesore t U!K-s dhe zonat e tyre prkatse
t komandimit operativ ishin pothuaj kopje e sakt e strukturave q kontrollonin format e
ndryshme t kriminalitetit t organizuar n territoret ku vepronte U!K-ja.

55. M thjesht, pr t kuptuar kush drejtonte trafikimet e ndryshme apo veprimtarit e
kontrabands, q lulzonin n rajon, mjafton t prcaktohet cili taraf apo cili klan
komandantsh a rekrutsh t U!K-s ishte prgjegjs i nj zone operative t prcaktuar t
U!K-s n Kosov apo n disa rajone t Shqipris.

56. Kemi br edhe nj konstatim tjetr nga m t prpiktt e hetimit ton: nj brtham e
ngusht, por uditrisht e fuqishme personalitetesh t U!K-s, duhet ket marr kontrollin,
shum-shum duke filluar nga viti 1998, t pjess m t madhe t veprimtarive kriminale t
paligjshme, n t cilat Shqiptart e Kosovs kan marr pjes n Republikn e Shqipris.

57. Ky grup personalitetesh t rendit t par t U!K-s sht vet-pagzuar Grupi i Drenics,
nj emr ky q t kujton lidhjet e tij me luginn e Drenics n Kosov
24
, brthama
tradicionale e qndress s antarve t etnis shqiptare ndaj shtypjes serbe n kohn e
Millosheviit dhe vendlindja e U!K-s.

58. Kemi konstatuar se drejtuesi i ktij Grupi t Drenics, apo pr t prdorur vet
terminologjin e rrjeteve t kriminalitetit t organizuar, kumbara e tij, nuk ishte tjetr vese
nj aktor i njohur i jets politike lokale dhe ndoshta personaliteti i U!K-s m i njohuri n
skenn ndrkombtare, Hashim Thai.
25



22
Kemi regjistruar n kt drejtim pohimet e vlefshme t Nazmi Bllacs, q u vetparaqit dhe deponoi vitin e
shkuar duke theksuar se kto shrbime informative kryenin vrasje t piketuara dhe prdornin forma t ndryshme
zhvatjesh; tabloja e ksaj bote t fsheht pasqyruar nga Bllaca prputhet me at q ne kemi zbuluar gjat
krkimeve tona.
23
N kt drejtim, konstatimet tona prputhen me konkluzionet e paraqitura nga prfaqsuesit ndrkombtar t
misioneve t kontrollit t ushtris e t shrbimeve informative q prej Forcs s stabilitetit t NATO-s pr
Kosovn (KFOR), gjer te Organizata pr sigurin dhe bashkpunimin n Europ (OSCE), duke kaluar nga
Central Intelligence Agency (CIA) e Shteteve t Bashkuara n raporte t botura pr shtje t ndyshme gjat
pesmbdhjet vjetve t fundit.
24
Zona e ndikimit e Grupit t Drenics dhe prkrahsve t tij n Kosov, n fakt sht shtrir shum m prtej
ktij vendi t prcaktuar: ata kontrollonin n fakt fuqimisht kartelet kriminale q ushtronin veprimtarit e tyre
konkretisht, por jo ekskluzivisht, n komunat e Istokut, Srbics, Sknderajt, Klins, Prizrenit e Prishtins.
25
Shih, pr shembull, gazetn le Monde t 11 dhjetorit 2010, Hashim Thai, njeriu i fort i Kosovs, n krkim
t mirnjohjes.
59. Thai mund t konsiderohet si artizan i ngjitjes s U!K-s drejt nj statusi prej aktori t
dors s par n periudhn q i parapriu bisedimeve t Rambujes, si n terren n Kosov,
ashtu dhe jasht shtetit. Ka ndihmuar gjithashtu shum n shfaqjen e nj fraksionimi t thell
t brendshm q karakterizonte U!K-n gjat viteve 1998 dhe 1999.

60. Nga njra an, Thai ia detyron pa asnj dyshim ngjitjen e tij personale prkrahjes politike
e diplomatike
26
t Shteteve t Bashkuara dhe t fuqive t tjera perndimore, t cilat e
konsideronin si partnerin lokal m t paraplqyer n projektin e tyre t politiks s jashtme
pr Kosovn. Kjo form prkrahjeje politike do ti ket krijuar konkretisht ndjenjn se sht i
paprekshm dhe e veshi kshtu me nj rndsi tej mase prej drejtuesi t ardhshm, t
besueshm, t Kosovs s paslufts.

61. Nga ana tjetr, sipas raporteve t dokumentuara m s miri t shrbimeve informative, q i
kemi studiuar n thellsi, dhe q mbshteten edhe nga takimet q kemi pasur gjat anketimit
ton, Grupi i Drenics i drejtuar nga Thai e prforcoi n prmasa fenomenale mbshtetjen
e tij mbi veprimtarit kriminale t organizuara gjat koh kur kto lulzuan n Kosov e n
Shqipri.

62. Thai do ket vepruar n kt fush me mbshtetjen dhe bashkfajsin jo vetm t
strukturave qeverisse zyrtare t Shqipris, dhe konkretisht t qeveris socialiste n pushtet
n at koh, por edhe t shrbimeve sekrete shqiptare dhe t mafias s tmerrshme shqiptare.

63. Shum komandant t U!K-s mbetn n territor shqiptar, disa duke vepruar madje edhe
nga kryeqyteti, Tirana, gjat gjith periudhs s lufts e m tej.

64. Gjat kohs s bombardimeve t kryera nga NATO-ja, e q zgjatn shum jav, ekuilibri i
pushteteve n Kosov ndryshoi doemos kryesisht nga vrshimi n rajon i shtetasve t huaj,
ardhur zyrtarisht apo gjysm-zyrtarisht pr t mbshtetur kauzn e U!K-s. Kjo mbshtetje e
huaj, q arrinte me vshtirsi t deprtonte n Kosov, do t kalonte transit kryesisht nga
Shqipria.

65. Shum funksionar t lart t U!K-s - duke u nxitur nga mundsia pr strehim q iu dha
n mnyr t heshtur nga autoritetet shqiptare, n mbshtetje t kauzs s tyre, t bindur
gjithashtu se ishte m praktike pr ta t vijonin veprimtarit e tyre n nj terren q e njihnin -,
do ken ngritur sistemin e tyre t zhvatjeve, n shprblim t mbrojtjes s tyre n zonat e
Shqipris sunduar nga antart e klanit t tyre apo ku gjetn nj terren marrveshjeje me
kriminalitetin e organizuar q kish qen vendosur aty dhe q zhvillonte veprimtari t tilla si
trafiku i qenieve njerzore, shitja e mjeteve t vjedhura dhe tregtia e seksit.

66. Shrbimet e ngarkuara me luftn kundr trafikut t drogs t paktn t pes vendeve,
prcaktojn me saktsi n raporte sekrete q shtrihen pr nj periudh mbi dhjetvjeare, se
tregtia e heroins dhe e narkotikve t tjer kontrollohej n mnyr t dhunshme nga Hashim
Thai dhe antar t tjer t Grupit t Drenics.
27



26
Thai pr shembull ka qen emruar kryetar i delegacionit t Shqiptarve t Kosovs n Samitin e Rambujes.
27
Administrata amerikane e ngarkuar me luftn kundr trafikut t drogs (Drug Enfocement Administration) ka
vn kshtu n dukje n nj raport t botuar n pranver 1999 se organizatat e trafikantve t drogs t prbr
nga Shqiptar t Kosovs zinin vendin e dyt, menjher pas gangve turq, n trafikun e heroins t qarkut t
Ballkanit.
67. Po ashtu, analist t shrbimeve informative t NATO-s, si dhe ata t katr qeverive t
huaja, t paktn t pavarur
28
, kan br nj konstatim t pamohueshm duke mbledhur t
dhna pr periudhn q pasoi menjher konfliktin e vitit 1999. Thai zakonisht prcaktohej e
cilsohej n raportet e shrbimeve sekrete si m i rrezikshmi i kumbarve t llumit t U!K-
s.
29


68. Gjat hulumtimeve tona, kemi pasur t dhna se shum antar t tjer t njohur t
Grupit t Drenics kan qen bashkfajtort kryesor t llojeve t ndryshme t veprimtarive
kriminale. Ndr ta figurojn Xhavit Haliti, Kadri Veseli, Azem Syla e Fatmir Limaj. Gjat
ktyre dhjet vjetve t fundit, secili prej tyre ka qen objekt akuzash t shumta pas
dyshimesh pr krime lufte apo pr bashkfajsi me keqbrs, prfshir edhe pr shtje t
rndsishme q u jan drejtuar prokurorve t UNMIK-ut, t GJPNIJ- s
30
dhe EULEX-it.
Deri m sot, ata t gjith i kan shptuar do drejtsie efektive.

69. Gjithka t l t besosh se kta individ do duhej t ishin dnuar pr krime t rnda dhe do
duhej t vuanin sot ndshkime afatgjata burgimi nse mosndshkimi i tyre nuk do qe siguruar
nga dy faktor trondits: n radh t par, me sa duket, ata kan arritur t eliminojn apo t
detyrojn me heshtje nprmjet friksimit pjesn m t madhe t dshmitarve t mundshm
apo t vrtetuar (si armiqt e tyre, ashtu dhe aleatt e vjetr), duke prdorur dhunime,
krcnime, shantazhe dhe allishverishe; s dyti, ka pasur nj munges vullneti politik nga ana
e bashksis ndrkombtare pr t goditur seriozisht ish drejtuesit e U!K-s. Kjo me sa duket
e ka lejuar Thain e rrjedhimisht edhe antart e tjer t Grupit t Drenics t prfitoj
nga pozita e tyre dhe t grumbulloj pasuri personale pa lidhje me veprimtarit e tyre t
deklaruara.

70. Thai dhe antart e tjer t Grupit t Drenics jan cilsuar vazhdimisht si aktort
ky n raportet e shrbimeve informative kushtuar strukturave t llojit mafioz t
kriminalitetit t organizuar t Kosvs
31
. Un i kam shqyrtuar kto raporte voluminoze me nj
ndjenj shtangieje przier me indinjat morale.

71. N mnyr t veant sht e habitshme t vrehet se trsia e bashksis ndrkombtare
n Kosov q prej qeverive t Shteteve t Bashkuara dhe t fuqive t tjera perndimore
aleate, gjer te autoritetet gjyqsore q ushtrojn veprimtarit e tyre nn tuteln e Bashkimit

28
sht fjala ndr t tjera pr shrbimet informative gjermane (BND), italiane (SISMI), britanike (MI6) dhe
greke (EYP).
29
Shih pr shembull raportin e Institut fr Europische Politik, Berlin, 9 janar 2007 hartuar nga ministria
federale gjermane e Mbrojtjes (Operationalisierung von Security Sector Reform (SSR) auf dem Westlichen Balkan
intelligente/kreative Anstze fr eine langfristig positive Gestaltung dieser Region); dokumenti, i klasifikuar sekret,
megjithat ishte i disponueshm n internet; n faqen 57, autort theksojn se Thai konsiderohet n qarqet e sigurimit si
shum m i rrezikshm nga Haradinaj, i cili, si ish drejtues i U!K-s zotron rrjete kriminale m t gjera n rrafsh
ndrkombtar. (prkthim i br nn prkujdesin ton).
Nj tjetr raport i shrbimit informativ gjerman (Bundesnachrichtendienst/BND), po ashtu i klasifikuar sekret, por i
disponueshm n internet (BND Analyse vom 22 shkurt 2005) i cilson ZZ. Haliti, Thai, Lluka e Haradinaj si personalitetet
kye t kriminalitetit t organizuar n Kosov dhe shtjellon n 27 faqe analizash t dendura, konkretisht degzimet e Grupit
t Drenics.
Ne nuk u kufizuam thjesht n studimin e ktyre raporteve dhe t tjerave, por n prpunimin e tyre, ne hym n kontakt dhe
biseduam n terren edhe me shum persona drejtprdrejt t implikuar.

30
Fatmir Limaj, ish komandant i rangut t lart t U!K-s u muar n shqyrtim, u gjykua dhe prfundimisht u
lirua nga GJPNIJ gjat nj procedure q hasi shum probleme integriteti prove.
31
Gjat dhjet vjetve t fundit, shrbimet informative t shum vendeve perndimore, shrbimet represive si
Federal Bureau of Investigation (FBI), n Shtetet e Bashkuara dhe analist t kombsive t ndryshme q punojn
pr strukturat e NATO-s, kan hartuar, mbi bazn e t dhnave t shndosha burimore, raporte me pesh, dhe q
mbshtesin njri-tjetrin lidhur me veprimtarit e paligjshme t ktij Grupi t Drenics.
Europian zotron pa dyshim t njjtat informacione drrmuese pr tr gamn e krimeve t
bra nga Grupi i Drenics
32
, por asnj prej tyre nuk duket i gatshm pr t reaguar prball
nj gjendjeje t till dhe pr t ndjekur penalisht prgjegjsit.

72. Burimet e drejtprdrejta q disponojm tregojn n mnyr t besueshme se Haliti, Veseli,
Syla e Limaj, si dhe Thai e antart e tjer t rrethit t bashkpuntorve t tyre t ngusht,
do ken urdhruar, e ndonjher do ken ndjekur edhe personalisht, realizimin e nj numri
vrasjesh, burgosjesh, agresionesh dhe marrjesh n pyetje, n rajone t ndryshme t Kosovs
dhe konkretisht, ka na intereson n mnyr m t veant, gjat operacioneve t kryera nga
U!K-ja n territorin shqiptar, n vitet 1998-2000.

73. Antart e Grupit t Drenics duhet t ken marr gjithashtu n dor kontrollin e
fondeve themelore t vna n dispozicion t U!K-s pr t financuar prpjekjet e lufts.
33
Ky
grup duhet t ket br me rrjetet ndrkombtare t kriminalitetit t organizuar shum
marrveshje q duhet ti ket dhn mundsin pr tu zgjeruar dhe pr tu prhapur n fusha
t reja veprimtarie, krahas rrugve t reja t kontrabands drejt vendesh t tjera t Europs.

74. M konkretisht, sipas vzhgimeve tona, prgjegjsia e par pr dy serit e krimeve t
papranuara dhe t prmendura n kt raport, duket se bie mbi drejtuesit e Grupit t
Drenics: administrimi i rrjetit ad hoc t qendrave t burgimit t U!K-s n territorin
shqiptar
34
dhe prcaktimi i fatit t robrve t ruajtur n kto qendra, dhe konkretisht civil t
shumt rrmbyer n Kosov dhe drguar prtej kufirit, n Shqipri.

75. Kur ne u prpoqm t kuptojm se si kto akte kriminale kishin arritur nj shkall t till
t veant njerzimi, domethn duke shkuar gjer n marrje t detyruar organesh njerzore
me qllim trafikimi, identifikuam nj tjetr personalitet t U!K-s q duket q bn pjes n
radhn e par t aktorve bashkfajtor t ktyre akteve: Shaip Muja.

76. Biografia personale e Shaip Mujs n luftn pr lirimin e Shqiptarve t Kosovs i ngjan,
deri n njfar pike, asaj t antarve t tjer t Grupit t Drenics, ndr t cilt vet
Hashim Thait : militant student n fillim t viteve 90
35
, ai u b nj nga antart e grupit elitar

32
E pakta q mund t thuhet sht se ekzistojn prova t shndosha dokumentuese q lejon t vrtetohet se ky
grup dhe ortakt e tyre financiar kan marr pjes n veprimtari pr pastrim parash, pr kontraband droge e
cigaresh, pr trafik qeniesh njerzore dhe prostitucion, krahas nj monopolizimi t dhunshm t sektorve m t
rndsishm ekonomik, ndr t cilat karburantet dhe ndrtimi.
33
Kto fonde vinin para s gjithash nga kontributet e derdhura nga diaspora kosovare; ishin vn n llogari
bankare t huaja, konkretisht n Gjermani e Zvicr. Mjetet financiare t vna n dispozicion t Thait e t rrethit
t bashkpuntorve t tij u shtuan n mnyr t konsiderueshme me krijimin e nj fondi t posam destinuar
pr U!K-n, Atdheu Thrret.
34
M duket e drejt t theksoj hetimin e shklqyer gazetaresk t Ballkan Insigh Reporters Network (BIRN), q i
kushtoi n prill 2009 nj artikull elementve t rrjetit t kampeve t burgimit t U!K-s n Shqipri (Altin
Raxhimi, Vladimir Karaj e Michael Montgomery).
35
Ndrsa Thai ishte i regjistruar n Universitetin e Prishtins dhe u dallua si udhheqsi i lvizjes s studentve
shqiptar t Kosovs, Muja studjoi pr kardiologji n Universitetin e Tirans dhe u bashkua me elementt m
militant t qndress shqiptare ndaj shtypjes serbe t Kosovs.
36
Muja ishte koordinatori mjeksor i prgjithshm i shtabit t prgjithshm t U!K-s, nj funksion q i jepte
mundsi t kontrollonte furnizimin me trajtime mjeksore destinuar pr ushtart e plagosur t U!K-s dhe rastet
e tjera urgjente n zonat operative t U!K-s. Muja ka prdorur konkretisht spitalin ushtarak t Tirans n
Shqipri, dhe ka administruar furnizimet dhe materialin e konsiderueshm q U!K-ja merrte fal dhurimeve
ardhur nga jasht. M 1998 dhe 1999, n cilsin e tij t prfaqsuesit zyrtar t U!K-s, dhe i ndihmuar nga
element t ushtris shqiptare dhe t shrbimeve t fshehta shqiptare, Muja administroi gjithashtu nj trsi
infrastrukturash t tjera t ndryshme: nj helikopter, t paktn, shum projekte ndrtimi t financuara fuqimisht
dhe pajisje banesash t improvizuara konkretisht shtpi dhe apartamente private t destinuara pr
t koordinatorve t U!K-s vendosur n Shqipri
36
, m pas, antar i qeveris s
prkohshme t Kosovs dhe kryekomandant i Korpusit t mbrojtjes s Kosovs (KPC)
37
; pasi
kaloi n funksionin e prgjegjsit politik civil t Partis demokratike t Kosovs (PDK), ai
ushtron aktualisht funksione t rndsishme pran autoriteteve t sotme t Kosovs.
38


77. Veprimtaria e ushtruar nga Muja n sektorin mjeksor sht filli drejtues i krejt
funksioneve t tij. Nuk e marrim me lehtsi faktin q ai prezantohet dhe konsiderohet n
shum qarqe si Dr Shaip Muja, mjek e kirurg, por edhe si prakticien humanitar e prkrahs i
progresit.
39


78. Kemi zbuluar shum tregues konvergjent pr rolin kapital t luajtur gjat m shum se
dhjet vjetsh nga Muja n rrjete t tilla ndrkombtare q jan shum larg pr tu mburrur, si
ato t trafikantve t qenieve njerzore, t sekserve t akteve kirurgjikale t paligjshme dhe
t aktorve t tjer t kriminalitetit t organizuar.

79. Kta tregues dhe element prove kan br t dyshohet q Muja, n pjesn m t madhe
fal karriers mjeksore n dukje shembullore q vazhdonte t bnte paralelisht, ka arritur t
lidh kontakte, t fshihet prapa funksioneve t veta mbuluese dhe t gzoj kshtu nj
mosndshkim t shklqyer pr ushtrimin e veprimtarive kriminale t organizuara. Mund t
vendoset ktu nj analogji me mnyrn se si Thai dhe antar t tjer t Grupit t Drenics
kan prfituar nga funksionet publike q ushtronin, shpesh n kuadrin e diplomacis
ndrkombtare. I vetmi dallim, pr Mujn, ka t bj me faktin q roli i tij brenda
kriminalitetit t organizuar gati sht i panjohur jasht rrjeteve kriminale me t cilat ka punuar
dhe nga disa hetues q i kan ndjekur penalisht.

80. Sipas dshmive t mbledhura pran atyre burimeve nga tonat q kan marr pjes n
operacionet e U!K-s n Shqipri, si dhe pran bashkpatriotsh t tjer t Shaip Mujs t
pranishm n gjirin e ushtris e t qarqeve politike, dhe q e njihnin at nga afr, ky i fundit
do ket arritur t fitoj e t ruaj nj ndikim t fsheht n allishverishet e U!K-s, gjat ksaj
periudhe vendimtare t fundit t viteve 90, kur ajo fitoi prkrahjen e bashksis
ndrkombtare.

81. Gjat operacioneve luftarake q tronditn Veriun e Shqipris dhe zonn prgjat kufirit
t Kosovs, dhe q prkojn me ndrhyrjen e NATO-s m 1999, Muja, ashtu si shumica e
komandantve t U!K-s do ket mbetur i trhequr nga vija e frontit, duke mbajtur bazn e
komandimit operativ t U!K-s n Tiran.

82. Muja, Haliti e Veseli do ken krkuar konkretisht mjete novatore pr t prdorur e
investuar milionat e dollarve t fondit t lufts krijuar nprmjet dhurimeve t derdhura

komandantt, t rekrutuarit dhe forcat ndihmse t U!K-s q shkonin n Shqipri q nga jasht shtetit, prfshir
edhe ata q kalonin transit pr n Kosov.
37
Muja ushtroi funksionin e dyfisht t koordinatorit pr prkujdesjet mjeksore dhe shndetin n qeverin e
prkohshme t Kosovs, nn tuteln e Kryeministrit t prkohshm Thai, si dhe funksionin e komandantit t
batalionit t 40 mjeksor t Korpusit t mbrojtjes s Kosovs (KPC).
38
N astin e hartimit t ktij raporti, n dhjetor 2010, Shaip Muja ushtronte n gjirin e administrats s Hashim
Thait funksionin e kshilltarit politik kryesor pran kabinetit t Kryeministrit, ku ishte i ngarkuar konkretisht
me portofolin e shndetsis.

39
I njihet prgjithsisht Mujs fakti se ka ndihmuar n ngritjen e nj sistemi telemjeksie n Kosov, q lejon
t zbatohen prkujdesje shndetsore dhe kryerje veprimesh kirurgjikale n distanc, me ndihmn e mjekve,
duke u lidhur pjesmarrsit fal internetit.
jasht shtetit pr kauzn e U!K-s. Muja e Veseli do ken arritur nga ana tjetr, t lidhin
kontakte, pr llogari t Grupit t Drenics, me shoqri t huaja ushtarake e t sigurimit.
40


83. Na duket interesante n mnyr t veant t nxjerrim n pah se Thai dhe Grupi i tij i
Drenics kan prfituar nga dy evolucione madhore t gjendjes pas 12 qershorit 1999.

84. S pari, trheqja e forcave serbe t siguris nga Kosova u lejoi grupzimeve t ndryshme
t U!K-s, pra dhe Grupit t Drenics t Thait, t marrin me t vrtet n dor kontrollin,
pa asnj penges, t nj hapsire territoriale t gjer n t ciln ata mund t kryenin trafikime
dhe veprimtari t ndryshme kontrabande.

85. Pas bombardimeve t NATO-s m 1999, KFOR-i dhe UNMIK-u ishin t paaft pr t
siguruar n Kosov respektimin e ligjit dhe kontrollin e lvizjeve t popullsis apo kontrollin
e kufijve. Fraksionet e ndryshme t U!K-s dhe grupet disidente q kontrollonin zona t
veanta t Kosovs (fshatra, pjes rruge, shpesh edhe disa godina) ishin n gjendje t
ndrmerrnin veprimtari t kriminalitetit t organizuar praktikisht sipas dshirs s tyre,
prfshir edhe ruajtjen e trofeve t fitores q dukej se kishin arritur mbi Serbt.

86. S dyti, pushteti politik i prforcuar, arritur nga Thai (kur ai u vet-shpall Kryeministr i
qeveris s prkohshme t Kosovs), duket q i dha Grupit t Drenics vendosmrin pr t
eliminuar, n mnyr sa m agresive, ata q ai i konsideronte si rival, tradhtar e persona t
dyshuar pr bashkpunim me Serbt.

87. Sipas burimeve tona, harai i rnd i viktimave paguar nga popullsia shqiptare e Kosovs,
n mnyr t veant m 1998 dhe n fillim t 1999-s, para dhe gjat ndrhyrjes s NATO-s,
e kishte acaruar komandn dhe militantt e U!K-s n Shqipri. Kur policia serbe dhe forcat
paraushtarake u trhoqn n qershor 1999, njsit e U!K-s t vendosura n Veri t
Shqipris u prhapn n Kosov me objektivin e shpallur pr t siguruar territorin, por
edhe t nxitur nga ana tjetr nga nj ndjenj e paprmbajtshme zemrimi e, le ta themi hapur,
hakmarrjeje ndaj t gjith atyre q dyshoheshin prej tyre se kishin marr pjes n shtypjen e
popullsive t etnis shqiptare.

88. Banort serb t lokaliteteve me shumic shqiptare shpejt u bn pika e shnjestrs s
reprezaljeve, n po at shkall sa do person i dyshuar qoft edhe nisur nga akuza pa baz,
t lshuara nga antart e nj klani kundrshtar apo n kuadrin e nj gjakmarrjeje t vjetr se
kishte bashkpunuar me administratn serbe apo kishte punuar pr llogari t saj. Trupat e
U!K-s morn urdhr t hartonin, n kuadr t nj fushate friksimi duke shkuar der m
der, listn e emrave t atyre q kishin punuar pr autoritetet e prjashtuara t ish Jugosllavis
(pavarsisht se far funksioni administrativ kishin kryer) ose kur prindrit apo partnert e
tyre kishin ushtruar funksione t tilla. Nj numr i madh antarsh t etnis shqiptare, si dhe
minoritar rom e t tjer u klasifikuan n kt mnyr n kategorin e ktyre
bashkpuntorve t hamendsuar.

89. Nisur nga kto elemente, arritm n konkluzionin se dhunimet e kryera nga antart dhe
simpatizantt e U!K-s n Shqipri shkojn prtej marrzive t thjeshta q do ken qen

40
Ndikimi i prbashkt i Mujs e Veselit n kt fush ka zgjatur gjat gjith fazs s tranzicionit t Korpusit t
mbrojtjes s Kosovs: t dy personat do ken luajtur nj rol qendror n konceptimin e strukturave informative
dhe t mekanizmave t marrjes s vendimeve strategjike n gjirin e PDK-s. Ndr kontribuesit e jashtm t
shrbimeve q duhet ti ken ndihmuar figurojn, sipas disa t dhnave, antart e shrbimeve t fshehta
shqiptare, t shoqrive amerikane t sigurimit dhe ushtarak privat.
vepr individsh jasht ligji apo rebelsh t ndonj force luftarake pr m tepr t disiplinuar.
Ne mendojm n t kundrt se kto dhunime ishin t prgjithsuara n mnyr aq t
mjaftueshme, sa korrespondojn me nj mnyr veprimi sistematik.

90. Pavarsisht nga disa akte q dshmojn pr egrsin apo prbuzjen e veant q kan
treguar autort e tyre ndaj viktimave, ne kemi vn re se, n mnyr t prgjithshme, kto
dhunime, me sa duket kan qen t koordinuara e t mbuluara nga nj strategji globale, e
paramenduar dhe evolutive, vendosur nga drejtues t Grupit t Drenics.

91. N trsi, kto dhunime jan simptomatike pr rolin e dors s par q ka luajtur
kriminaliteti i organizuar n gjirin e tarafit t brendshm sundues t U!K-s. T mbaje
persona t kapur n vende burgimi t improvizuara, jasht njohjes apo dijenis s do
autoriteti, dhe t detyroje me heshtje do person q kishte msuar natyrn e vrtet t
veprimtarive t paligjshme t rojtarve t burgjeve, kjo bn pjes n metodologjin m se t
njohur t pjess m t madhe t strukturave mafioze dhe Grupi i Drenics nuk ishte aspak
i ndryshm.

92. Vet Grupi i Drenics me sa duket ka njohur evolucion: nse m par ka qen pjes e
nj force t armatosur U!K-s, e angazhuar haptas n luftn pr lirim, m pas, do jet
shndrruar n nj band e mbifuqishme ndrmarrsish kriminel (duke synuar marrjen e
kontrollit t shtetit t ardhshm). Paralelisht, kemi zbuluar gjithashtu nj transformim t
veprimtarive t antarve t Grupit n nj fush t veant: Vendet e burgimit dhe trajtimi
njerzor i robrve.

3.3. Vendet e burgimit dhe trajtimi njerzor i robrve

93. Gjat krkimeve tona, kemi regjistruar gjasht pika t veanta t paktn n territorin
shqiptar, t ndodhura n nj zon q shtrihej nga Cahani rrz Malit Pashtrik, n pjesn m
veriore t Shqipris, gjer n rrugn bregdetare t Durrsit, prgjat bregdetit mesdhetar t
Shqipris perndimore.

94. U!K-ja sigurisht nuk ka pasur zotrimin e plot dhe t vazhdueshm t ktij territori gjat
periudhs q na intereson, por kjo vlen gjithashtu pr cilindo shrbim apo entitet tjetr q
skish pse t mos donte apo t mos ish n gjendje t vepronte pr t respektuar aty ligjin.

95. Kjo munges ruajtjeje e rendit publik dshmonte nga ana tjetr pr paaftsin e policis
dhe t shrbimeve informative shqiptare pr shtypjen e banditizmit mafioz, t organizuar e t
ushqyer nga disa njsi t U!K-s q ishin vendosur n Veri dhe n Qendr t Shqipris, dhe
pr dhnien fund t mosndshkimit t tyre. Udhheqsit rajonal t U!K-s vepronin n fakt
n mnyr t till q t sundonte ligji i tyre n zonn prkatse q kishin vendosur nn
kontroll.

96. Vendet e burgimit pr t cilat morm dshmi t drejtprdrejta nga burimet tona, t
mbshtetura nga elemente t mbledhura prej gazetarsh investigues (disa datojn q prej
dhjet vjetsh a m shum), dhe m pran n koh, t mbshtetura nga prpjekjet e hetuesve
dhe prokurorve t EULEX-it prfshijn: Cahan, Kuks (rrethina), Bicaj, Burrel, Rripe
(fshat n jug-perndim t Burrelit n rrethin e Matit), Durrs, dhe ndoshta m i rndsishmi
nga t gjith n kuadrin e mandatit ton t veant, Fush-Kruja.

97. Gjat krkimeve tona, arritm t shkojm n zonn e dy prej ktyre qendrave t U!K-s
ngritur n Shqipri, por pa mundur t deprtojm brenda tyre. Po ashtu, pr katr qendra t
tjera t paktn, pr t cilat jemi n dijeni t ekzistencs s tyre, morm drejtprdrejt dshmi
nga shum persona q, si e vrtetuam, kishin qen personalisht n njrn prej tyre, madje
edhe n shum prej tyre, qoft kur ishin prdorur nga U!K-ja, qoft me rastin e misioneve t
kontrollit t kryera q ather.

98. Prdorimi i ktyre qendrave nuk bhej n mnyr t pavarur apo autonome: ato ishin, t
themi, nj komponent i t njjtit rrjet t koordinuar, vendosur nn autoritetin dhe mbikqyrjen
e disa komandantve t lart t U!K-s. Emruesi i prbashkt i tr ktyre qendrave ishte
fakti se n to mbaheshin civil, n territor shqiptar, n duart e antarve dhe simpatizantve t
U!K-s.

99. Harta grafike q prfshihet n kt raport tregon vendet ku, sipas informatave tona,
ekzistonin qendra burgimi, si dhe rrugt e transportit q i lidhnin.

100. Megjithat, kishte dallime t mdha pr sa i prket periudhs dhe objektivave pr
prdorimin e secils prej ktyre qendrave t burgimit. sht e qart se do pik burgimi kishte
profilin e vet veprues, n raport konkretisht me mnyrn se si krijoheshin lidhjet pr t br
t mundur: realizimin e ruajtjes n burgim dhe t veprimtarive shtojc; karakterin dhe
prbrjen e grupeve t robrve; modalitetet pr drgim t robrve; dhe fatin q i priste robrit
gjat dhe pas periudhave prkatse t ruajtjes.

101. Po e fillojm me nj prshkrim t prgjithshm t burgimeve nga U!K-ja n koh lufte
(disa prej tyre me sa duket e kan kaluar pragun e krimeve t lufts), dhe t burgimeve pas
prfundimit t konfliktit nga antart dhe simpatizantt e U!K-s (q me sa duket prbjn
veprimtari t sfers s krimit t organizuar). M pas, do t shqyrtojm m nga afr ka ndodhi
n seciln nga pikat e burgimit t ngritura n territorin shqiptar.

3.3.1. Burgime nga U!K-ja n koh lufte Kategoria e par e robrve: robrit e
lufts

102. N muajt prill-qershor 1999, burgime personash nga U!K-ja n territor shqiptar
bazoheshin dukshm, sipas protagonistve, n domosdoshmrit strategjike t luftimit t nj
gueriljeje t caktuar.

103. Gjat lufts dhe periudhs s lvizjeve masive t refugjatve drejt Shqipris, politika e
ndjekur nga U!K-ja do jet prir drejt marrjes n pyetje t do personi t dyshuar se mund
t kishte n fardolloj mnyre njohuri pr veprimet e autoriteteve serbe dhe konkretisht t
gjitha atyre q dyshoheshin se ishin bashkpuntor.

104. Kjo politik do jet zbatuar me forc n territor shqiptar nga element t fuqishm t
shrbimeve informative kombtare, midis t cilve SHIK (i shndrruar n SHISH) dhe nga
shrbimet informative t ushtris, disa antar t s cils do ken marr pjes madje edhe
gjat marrjes n pyetje. Frymzuesi kryesor i ksaj politike duhet t ket qen Kadri Veseli
(alias Luli), nj personazh-ky i Grupit t Drenics.

105. Vendet e burgimit ku do ken ndodhur kto marrje n pyetje konkretisht ato m
pran kufirit me Kosovn ishin njkohsisht baza apo kampe ushtarake vende
strvitjeje nga ku drgoheshin n front lufttar apo furnizoheshin me arm e municione.
Bhej fjal pr prona tregtare me destinacion t ndryshuar apo t prvetsuara pr kt qllim
(prfshir edhe nj hotel e nj uzin) n qytete t rndsishme provinciale apo n rrethinat e
tyre, t vna n dispozicion t U!K-s, kryesisht nga simpatizant shqiptar q mbshtesnin
kauzn patriotike.

106. Disa nga kto kampe t kohs s lufts shrbenin njkohsisht si vende burgimi, por
edhe pr qllime t tjera, si pr grumbullim mjetesh, pr fshehje materiali ushtarak t rnd,
pr depozitim materiali logjistik apo furnizime, si uniforma e arm zjarri, pr riparime
mjetesh t dmtuara, apo pr mjekime ushtarsh t plagosur, madje edhe si piktakimi pr
komandantt e ndryshm t U!K-s.

107. Vese, n shumicn e rasteve, robrit do jen mbajtur mnjan operacioneve q mund t
klasifikohen si klasike n koh lufte, dhe nga ana tjetr shum larg syve t shumics s
lufttarve t U!K-s e t vzhguesve t jashtm q mund t ken vizituar kto baza.

108. Duke filluar nga asti kur tr robrit e transportuar n Shqipri nga U!K-ja
shprndaheshin n kategori t ndryshme brenda grupit t prgjithshm t robrve ku bnin
pjes, dhe kjo n funksion t fatit q i priste, kemi shum t drejt t mendojm se kategoria
m e vogl numerikisht ishte ajo e robrve t lufts: ata q mbaheshin t izoluar vetm pr
periudhn e konfliktit n Kosov, nga t cilt disa arritn t arratiseshin nga Shqipria apo u
liruan, u kthyen n vatrat e tyre gjall e shndosh dhe vazhdojn t jen edhe sot n jet.

109. Jemi vn n dijeni t ekzistencs s personave t mbijetuar t ksaj kategorie, q m
pas dshmuan pr krimet e bra nga komandant t ndryshm t U!K-s, n tre vendet e
mposhtme t burgimit:

- Cahan: kamp i U!K-s q ndodhet pran vijs s frontit t Kosovs, dhe q ka
shrbyer gjithashtu si kamp baz pr prhapjen e trupave;

- Kuks: ish uzina metalurgjike e shndrruar n qendr t U!K-s, e destinuar pr
prdorime t ndryshme dhe q prmban t paktn dy kazerma qelish pr ruajtjen e
robrve;

- Durrs: vendi i marrjes n pyetje nga U!K-ja, q ndodhet nga pas hotelit Drenica,
shtatmadhoria dhe qendra e rekrutimit t U!K-s.

110. Sipas dshmive t drejtprdrejta, t mbshtetura nga elementt e akt-akuzave t ngritura
nga Hetuesia e posame e Republiks s Kosovs, e vlersojm t paktn n 40 persona
numrin e prgjithshm t robrve t burgosur nga U!K-ja n nj a m shum nga tre vendet e
msiprme t burgimit
41
dhe q kan mbijetuar deri m sot.

111. Ky nngrup prfshinte kryesisht civil q i prkisnin etnis shqiptare, si dhe rekrut t
U!K-s t dyshuar se ishin bashkpuntor apo tradhtar, akuzuar pr spiunazh n prfitim
t Serbve apo se kishin mbshtetur a br pjes tek kundrshtart politik e ushtarak t
U!K-s, konkretisht LDK-ja dhe Forcat e reja t armatosura t Republiks s Kosovs
(FARK).
42


41
Kjo shifr prej 40 personash nuk prfshin ata q jan mbajtur pr nj koh tepr t shkurtr n Durrs, kur
vetm jan marr n pyetje nga agjent t shrbimeve informative t U!K-s.
42
Grupi ushtarak i pagzuar Forcat e Armatosura t Republiks s Kosovs, apo FARK, luftonte zyrtarisht pr
lirimin e Kosovs ashtu sikurse U!K-ja, por komandantt e ksaj t fundit e trajtonin me prbuzje e dyshim, si

112. Personat q prbnin kt nngrup ishin t destinuar kryesisht pr tiu nnshtruar nj
hetimi; shum prej tyre kan vn n dukje se kan qen marr n pyetje n mnyr t egr
nga agjent t shrbimeve informative shqiptare e t U!K-s. Gjat periudhs s mbajtjes n
izolim q pasonte hetimin dhe q mund t zgjaste nga disa dit deri n mbi nj muaj, shumica
e ktyre robrve rriheshin nga rojet ose keqtrajtoheshin pa asnj shkak, n kuadrin e masave
q duket se kishin pr qllim ti ndshkonin, ti friksonin e ti terrorizonin.


113. Sabit Geqi, Riza Alija (alias komandant Hoxhaj) dhe Xhemshit Krasniqi figurojn
ndr komandantt e U!K-s t akuzuar se kan qen n krye t ktyre qendrave t burgimit.
Kta tre persona zn nj vend t rangut t par edhe n hetimet e mparshme elur nga
UNMIK-u lidhur me krimet e lufts t kryera n Veri t Shqipris; tashm po i nnshtrohen
nj hetimi nga ana e Hetuesis s posame t Kosovs dhe s shpejti duhet t gjykohen nga
gjykata e shkalls s par t Kosovs
43
; pasurit e tyre t patundshme jan bllokuar
plotsisht.

114. Elementt e provs t mbledhur me rastin e ktyre procedurave duket q tregojn se kta
veprimtar t U!K-s si dhe komandanti i tyre rajonal i Veriut t Shqipris, Xheladin Gashi,
sot i vdekur, ishin t afrt t Grupit t Drenics drejtuar nga Hashim Thai dhe vepronin
konkretisht s bashku me Kadri Veselin.

3.3.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Cahan

115. Kampi i Cahanit ishte m veriori i qendrave t burgimit vendosur n Shqipri nga U!K-
ja; ishte rrjedhimisht m ngusht i lidhur me aktivitetet e vijs s frontit.
44
Nuk gjetm asnj
shenj t transportimit t robrve nga Cahani drejt qendrash t tjera burgimi q ndodheshin n
Shqipri, edhe pse kjo mundsi nuk mund t prjashtohet.

116. Duket se sa m thell drejt territorit shqiptar ndodhej nj vend burgimi, aq m pak ai
ishte drejtprdrejt i lidhur me prpjekjen pr luft t U!K-s, dhe aq m shum ishte i lidhur
me qarkun e kriminalitetit t organizuar.

117. Personat q kan treguar se jan mbajtur t izoluar dhe jan keqtrajtuar n Cahan, me sa
duket, jan kapur kryesisht n mnyr arbitrare dhe relativisht spontane, shpesh gjat

nj kundrshtar. FARK-t, politikisht t prafrt me LDK-n, konsideroheshin si krahu i armatosur i qeveris n
mrgim t Bujar Bukoshit. N t kundrt t U!K-s, FARK-t u formuan nisur nga nj brtham oficersh me
prvoj t dal nga etnia shqiptare dhe q kishin shrbyer n Ushtrin federale jugosllave. Komandantt e U!K-
s i shihnin me shum dyshim FARK-t dhe prpiqeshin ti pengonin n rekrutimin e lufttarve t rinj dhe n
furnizimin me arm e municion. U!K-ja ka mbajtur t burgosur shum persona, sidomos civil me origjin nga
Kosova, n Veri t Shqipris, pran kufirit me Kosovn, persona q ajo i akuzonte se mbshtesnin FARK-t dhe
se nuk tregoheshin t ndershm ndaj kauzs s U!K-s.
43
Geqi e Alija jan arrestuar prkatsisht n maj e qershor 2010, dhe akuzuar pr krime lufte ndaj popullsis
civile. Megjith provat e mjaftueshme t mbledhura kundr t dyshuarit t tret, Krasniqi, ky vazhdonte t ishte
n arrati deri n astin e hartimit t ktij raporti dhe nuk mund t vihej nn akuz n kuadrin e procedurs penale
kosovare. Duke pritur arrestimin e Krasniqit dhe administrimin e efektshm t drejtsis, procesi ndaj t tre
personave duhej t ishte kryer para gjykats s shkalls s par t Prishtins e t Mitrovics n fillim t 2011.
44
Burimet q disponojm nga brenda U!K-s na kan vn n dukje se Cahani ishte n fakt nj kamp etape, ku
U!K-ja bnte ndales gjat prparimit t saj prmes kufirit malor t Kosovs. Lufttart e U!K-s t stacionuar
n Cahan njihen pr shprthimin e Operacionit Aero, nj msymje e jashtzakont n territorin serb n fund t
majit 1999.

patrullimeve t kryera nga U!K-ja n afrsi t vet kampit ose pran postesh kontrolli t
ndryshme, vendosur n pikat e kalimit t kufirit midis Kosovs e Shqipris.

118. Personat q prbjn kt nngrup t par, me sa duket jan liruar n pjesn m t madhe
t tyre kur luftimet prfunduan n front dhe kur forcat serbe t siguris u trhoqn nga
pozicionet q zinin n Kosov n qershor 1999. Mbijetesa e nj numri t madh t ktyre
robrve vrtetohet konkretisht nga nj list me mbi 12 persona t prcaktuar e cilsuar si
viktima/dshmitar n procedurn penale t nisur kundr komandantve t kampeve t
Cahanit e Kuksit.

3.3.1.2. Karakteri i qendrave t burgimit: Kuks

119. Ndr qendrat konkrete t burgimit t fsheht t civilve nga U!K-ja, kemi marr t
dhna t plota pr nj baz t vendosur n godinat e nj uzine t transformuar, q ndodhet n
periferi t qytetit t Kuksit, n Veri t Shqipris.

120. Dy dshmitar t drejtprdrejt na kan shpjeguar se si transportoheshin robrit n pikn
e Kuksit dhe se si rraseshin n qeli t improvizuara e t pista, pa uj, pa ushqim. Aty,
rregullisht do tu jen nnshtruar marrjes n pyetje n mnyr t egr nga ana e ushtarve t
U!K-s, duke psuar goditje pa hesap prej tyre.

121. Prmasa e keqtrajtimeve q psonin robrit e ksaj qendre sht pasqyruar me imtsi
konkretisht nga veprimtart kosovar dhe ndrkombtar t shrbimeve t Hetuesis s
posame t Kosovs. Hetuesi ka mbledhur m 2009 dhe 2010 deponimet e mbi 10 personave,
praktikisht t gjith nga etnia shqiptare, q kan treguar se jan mbajtur t burgosur gjat nj
periudhe t pacaktuar, se jan goditur me shkopinj gome dhe objekte t tjera dhe se kan
psuar forma t ndryshme keqtrajtimi njerzor n pikn e Kuksit. Shum dshmitar kan
deklaruar se dgjonin n korridore britmat e agonis t personave t izoluar larg qelave t
tjera.

122. Qeveria shqiptare sht shprehur se asnj trup njeriu vrar gjat konflikti t Kosovs nuk
sht varrosur n territor shqiptar dhe se asnjher nuk ka pasur rast t till. Rasti i Kuksit
tregon karakterin krejt t pasakt t ktij pohimi.

123. S pari, trupa t vrvitur n lumenjt e Kosovs jan uar nga rryma drejt kufirit
shqiptar. Zbulimi i ktyre trupave dhe trheqja e kufomave nga prfaqsuesit e OMPF-s n
Kosov nuk ka pse t shkaktoj polemik; por autoritetet shqiptare deri m sot kundrshtojn
kategorikisht do ndrhyrje n kto shtje.

124. S dyti, ka dal qart tashm se n disa raste t prcaktuara e t njohura, trupa
Kosovarsh t vrar jan varrosur n Shqipri. Kto shtje kan uar n raste t vrtetuara
nga gazetar shqiptar e ndrkombtar, pr t cilat jemi n dijeni n bisedime t gjata por
t matura midis familjeve t ktyre Kosovarve dhe autoriteteve t ngarkuara pr
administrimin e ksaj varreze (ktyre varrezave) n Shqipri. sht pr tu vn n dukje n
fund t fundit se n nj rast q na sht shpjeguar me hollsi nga nj prej burimeve tona t
drejtprdrejta, trupat jan zhvarrosur dhe riatdhesuar n Kosov pr tu varrosur sipas t gjitha
rregullave nga familjet. Autoritetet shqiptare na kan thn se ato nuk kishin dijeni pr shtje
t ksaj natyre.

125. S treti, disa pohime prmendin ekzistencn e varreve masive n territorin shqiptar.
Shrbimet e hetuesis serbe t ngarkuara pr krime lufte na kan deklaruar se zotronin
fotografi t marra me satelit t zonave n t cilat ndodheshin kto varre; por vet varret ende
nuk jan gjetur gjer m sot, me gjith krkesn zyrtare pr t br krkime paraqitur nga
autoritetet serbe pran autoriteteve shqiptare.

126. Kemi marr regjistrat e varrezs s Kuksit, q duket se japin nj konfirmim t
rndsishm pr kt shtje: trupat e personave me origjin nga Kosova jan varrosur m s
miri n Veri t Shqipris. Dokumenti m i rndsishm ishte nj list imigrantsh t vdekur
t Kosovs, 28 mars 1999 - 17 qershor 1999 prej pes faqesh, e hartuar nga kontrollori i
shrbimeve publike t komuns s Kuksit n Veri t Shqipris.

127. Ky dokument, m pas u kalua n dosje si element prove nga gjykata e instancs s par
t Mitrovics, n Kosov, paraqitur nga Hetuesia e posame e Kosovs. Doli se nj nga
personat e vdekur q figurojn n kt list Anton Bisaku, n138 bnte pjes ndr viktimat
e njohura t burgimeve t fshehta dhe t trajtimeve njerzore t qendrs s U!K-s n Kuks
t Shqipris.

128. Sipas nj akt-akuze t hartuar n gusht 2010, Bisaku dhe nj numr jo i prcaktuar
civilsh t tjer t burgosur n Kuks jan rrahur e goditur shum her me radh me shkopinj
gome e me dru, me shkelma, si dhe jan shar e torturuar. N akt-akuzn drejtuar ndaj t
pandehurit Sabit Geci pr krime lufte t kryera ndaj popullsis civile dhe pr vrasjen e nj
civili n Kuks, Anton Bisakut, t drrmuar nn goditjet dhe t ekzekutuar, prokurori i
posam i EULEX-it saktsoi se Bisaku ishte vrar me plumba, me nj arm zjarri drejtuar
mbi t, ndrkoh q ishte objekt keqtrajtimesh, goditjesh e aktesh torture t kryera m 4
qershor ose rreth 4 qershorit 1999.

3.3.2. Burgime nga antar dhe simpatizant t U!K-s pas prfundimit t
konfliktit

129. Pas 12 qershorit 1999, Kosovar shqiptar vazhduan t mbajn persona t burgosur pr
motive t ndryshme, ku futen dshira pr hakmarrje, ndshkimi dhe lakmia pr fitime.
Autort, t gjith antar dhe simpatizant t U!K-s, sipas burimeve tona, zhvilluan mnyra
t reja pr t kapur dhe pr t prfituar nga civil, duke i transportuar jasht Kosovs, drejt
vendesh t reja burgimi n Shqipri, t ndryshme nga ato ku operonte U!K-ja n koh lufte.

130. N muajt q pasuan menjher shpalljen e mbarimit t konfliktit n Kosov n qershor
1999, antar dhe simpatizant t U!K-s do ken mbajtur n burgim t fsheht n territorin
shqiptar nj numr t madh personash t rrmbyer.

131. sht jashtzakonisht shqetsuese pr ne q vazhdojm t jemi pa asnj lajm pr
shumicn drrmuese t personave pr t cilt kemi mundur t prcaktojm se kan qen
trajtuar n kt mnyr, ndr t cilt figurojn shum antar t etnis shqiptare; elja e nj
hetimi pr kt shtje dhe zgjidhja e saj nga autoritetet shqiptare duhet t jen nj detyr
parsore.

132. Sipas informatave q kemi, nuk ekzistonte n Shqipri nj struktur unike pr kto
burgime sekrete pas konfliktit, por nj rrjet ad hoc i plot instalimesh t ktij lloji, t lidhur
me njri-tjetrin nprmjet komunikimesh t mbikqyrura nga patrulla q kryenin shpesh
kalimet nga njri vend n tjetrin prmes rrugve shqiptare dhe prmes kufirit t deprtueshm
e kaotik (sidomos n astin e zhvendosjeve masive t refugjatve n mesin e viti 1999) midis
Kosovs e Shqipris.

133. Kemi marr kshtu dshmin e drejtprdrejt, mbshtetur edhe prej elementve t tjer,
se lufttar e simpatizant t U!"-s kan kryer transportime t shumta drejt e ndrmjet
qendrave t prmendura n kt raport dhe kan transportuar po ashtu robr nga shumica e
ktyre vendndodhjeve.

134. Gjat ktyre udhtimeve, t rekrutuarit dhe prkrahsi e tyre t U!K-s do jen
zhvendosur nga nj qendr n tjetrn shpesh n karvan, me mjete private, pa targa, konkretisht
kamion e furgona. Do ken transportuar kshtu personelin dhe materialin logjistik t U!K-
s, furnizime ushqimore, alkool apo cigare si dhe grupe grash t destinuara pr shfrytzim
seksual. Sidomos, duke filluar nga korriku 1999 e gjer n gusht 2000, ata do ken transportuar
robr.

135. Vendet e burgimit t periudhs pas konfliktit dallohen nga vendet e prdorura n koh
lufte: kemi gjetur se bhet fjal n radh t par pr banesa fshati n zonat fshatare apo
prreth-urbane, prfshir edhe ferma shqiptare tradicionale me godinat e tyre shtojc.

136. Kishte gjithashtu t paktn nj struktur t ndrtuar pr qllime t posame n gjirin e
rrjetit t vendeve t burgimit t pas-konfliktit, e vetme pr sa i prket pamjes dhe prdorimit t
saj. Ishte nj qendr pritse e fjals s fundit pr krimin e organizuar t trafikut t organeve.
Kjo struktur shfaqej si nj klinik kirurgjikale e improvizuar, dhe ishte vendi ku disa persona
t burgosur nga antart dhe simpatizantt e U!K-s do ken psuar heqje t veshkave t tyre
nprmjet detyrimit. Sipas burimeve tona, organizatort e ksaj ndrmarrjeje kriminale do ti
ken transportuar m pas organet njerzore jasht Shqipris pr tua shitur klinikave private
t huaja q bjn pjes n rrjetin e tregut t zi ndrkombtar t trafikut t organeve pr
qllime transplantimi.

3.3.2.1. Kategoria e dyt e robrve: t zhdukurit

137. Robrit e ksaj kategorie t dyt kan qen viktima zhdukjeje t detyruar: asnj prej tyre
nuk sht par as sinjalizuar dhe askush nuk ka dgjuar t flitet pr ta qkurse jan rrmbyer
nga Kosova n javt dhe muajt q pasuan menjher 12 qershorin 1999.

138. Ata q orkestruan kt ndrmarrje kriminale do ken ngritur n kmb nj sistem
shoshits n baz t t cilit nj numr i vogl personash t przgjedhur nga do grup m i
madh robrish prcillej n nj vend tjetr. T dhnat e mbledhura t bjn t mendosh se kjo
procedur shoshitjeje e robrve duhej t shrbente pr t prcaktuar aftsin e personave t
zgjedhur pr prdorimin pr t cilin destinoheshin.

139. Ndr faktort e gjykuar vendimtar n kt proces shoshits, si na e prsritn shum
nga burimet tona, figurojn mosha, seksi, gjendja shndetsore dhe n fakt, origjina etnike e
robrve, ku piketoheshin n radh t par Serbt.

140. Na kan sinjalizuar shum her se robrit jo thjesht transferoheshin, por ata edhe
bliheshin e shiteshin gjithashtu. N baz t ktyre treguesve, u prpoqm t prcaktojm
degzimet midis, nga njra an, rrmbimeve dhe burgimeve jo t deklaruara t kryera n
kuadrin e konfliktit dhe, nga ana tjetr, veprimtaris s kriminalitetit t organizuar, q luante
n at koh, dhe vazhdon me sa duket t luaj, nj rol domethns n shum sektor t jets s
prditshme t rajonit.

3.3.2.1.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Rripe

141. Gjat krkimeve tona, kemi prcaktuar se t paktn tri burime, prej t cilave kemi marr
dshmit, kan qen, padyshim, fizikisht t pranishm n shtpin e familjes K. n Rripe
(Shtpia e Verdh) pran Burrelit, n kuadrin e akteve kriminale t kryera nga U!K-ja, ku
kan qen t pranishm.

142. Secila nga kto burime ka qen n gjendje t jap t dhna t panjohura e t veanta mbi
vendndodhjen dhe pamjen e sakt t ksaj shtpie, karakteristikat e pronarit t saj, njerzit e
U!K-s q ishin t caktuar, si dhe t dhna rreth natyrs dhe prgjegjsit hierarkik t
veprimtarive t jashtligjshme t kryera n kt vend nga 1999 n 2000.

143. Mbi bazn e dshmive t ktyre burimeve, mund t arrijm n prfundimin se shtpia e
familjes K. ka qen pushtuar dhe vendosur nn autoritetin e U!K-s, q ishte pjes e nj rrjeti
aktiv n gati krejt gjysmn veriore t Shqipris.

144. Nj grup i vogl oficersh t lart t U!K-s do ken drejtuar e mbikqyrur drgime t
shumta robrish civil n shtpin K. gjat nj periudhe prej gati nj viti, nga korriku 1999
deri n mesin e vitit 2000. Shumica e ktyre robrve do jen rrmbyer n provincat jugore t
Kosovs dhe drguar n Shqipri sipas modaliteteve transportuese tashm t parashtruara.
Ndryshe nga robrit e Kuksit, ata t Rripes i prkisnin kryesisht etnis serbe.

145. Sipas disa burimeve t prafrta t U!K-s, del nga ana tjetr se nj numr i madh grash
e vajzash, viktima t trafikimit t qenieve njerzore jan uar n shtpin e familjes K. ku
kan qen objekt i nj shfrytzimi seksual si nga ana e antarve t U!K-s ashtu dhe nga
disa njerz t komuns s Rripes.

146. Gjat periudhs kur U!K-ja ka shfrytzuar shtpin K., heshtja e banorve t Rripes
lidhur me pranin e njsive t U!K-s dhe veprimtarin e tyre do jet arritur si nprmjet
krcnimit ashtu dhe nprmjet shprblimeve materiale, konkretisht n formn e shumave t
mdha parash, konsumim falas t alkoolit, drogs apo prostitutave.

147. Prova t mjaftueshme tregojn se nj numr i vogl robrish t rrmbyer nga U!K-ja,
disa prej t cilve me etni serbe, kan gjetur vdekjen n Rripe, n shtpin K. apo n afrsi t
saj. Kto vdekje na jan sinjalizuar jo vetm nga dshmit e ish ushtarve t U!K-s q do
ken marr pjes n ruajtjen dhe transportimin e robrve ende n jet, por edhe fal dshmive
t personave q kan asistuar n mnyr t pavarur n varrimin, varrimin, transportin dhe
varrimin e ri t trupave t robrve, si gjat kohs kur U!K-ja mbante t pushtuar shtpin K.,
ashtu dhe pas ikjes s U!K-s dhe kthimit n t t familjes q banonte m par.

148. Konstatimet tona lidhur me shtpin K. me sa duket mbshtesin, n nj mas t gjer,
konkluzionet n t cilat ka arritur nj ekip gazetarsh investigues q punojn pr llogari t
shoqris s prodhimit t dokumentarve American Radio Works. Kto konkluzione jan
prmbledhur n nj shnim t brendshm konfidencial dorzuar UNMIK-ut m 2003, q u b
shkak pr drgimin e misionit hetimor n shtpin e familjes K. q prmendem sa m sipr.

149. Por dshmit q ne kemi mbledhur kan nxjerr n pah edhe nj prmas tjetr t
operacioneve t kryera nga U!K-ja n shtpin K., q nuk ka qen e prmendur deri m sot as
nga ekipi i American Radio Works, as nga memuaret e ish kryeprokurores s GJPNIJ, Carla
del Ponte, as edhe gjat zbulimeve mediatike t njpasnjshme.

150. U!K-ja n fakt, nuk u mjaftua vetm me drgim robrish n Rripe; ajo do ket
transportuar po ashtu disa robr t Rripes drejt qendrash t tjera ruajtjeje. Sipas dshmive t
mbledhura tek shofer t ngarkuar pr transportin e robrve, disa persona t ngarkuar n Rripe
kan qen transportuar tashm nn prkujdesjen e tyre q nga Kosova, ndrsa t tjer robr t
Rripes prcilleshin drejt nj vendi tjetr, t panjohur nga shofert dhe q ata nuk kishin arritur
ti prcaktonin.

151. Shtpia K., rrjedhimisht, nuk prfaqsonte nj pik prfundimi, as nj destinacion
prfundimtar n rrjetin e transportimit t robrve e t qendrave t burgimit t lidhura njra me
tjetrn. Roli i sakt i ksaj shtpie dhe rndsia q ajo kishte n trsin e operacioneve
ndoshta ka qen vlersuar keq gjer m sot.

152. Shtpia K. duket n realitet se, edhe m shum, ka qen nj vend etape ndrmjetse, ku
robrit n transit mbaheshin duke pritur t prcilleshin pr n drejtimin e tyre prfundimtar
dhe ku, sipas disa burimeve, ata i nnshtroheshin formave t trajtimit apo t shoshitjes, n
dukje t uditshme, dhe konkretisht testimeve t gjakut apo ekzaminimeve shndetsore.

3.3.2.1.2. Hetime rreth kushteve t burgimit dhe transportit

153. Robrit do jen mbajtur t burgosur n fshehtsi n kto qendra, nn mbikqyrjen e
vazhdueshme t rojeve t armatosura, qoft npr dhomat e godinave kryesore, qoft n
hangare, garazhe, depo apo edhe pika t tjera depozitimi.

154. Gjat transportit t tyre nga nj qendr n tjetrn, robrit zakonisht duhet t jen rrasur
n furgona e kamion, me duart e lidhura nga pas kurrizit dhe t mbrthyer n element t
palvizshm brenda mjetit.

155. Shofert e furgonave dhe kamionve shum prej t cilve u bn dshmitar kapital
pr llojet e dhunimeve t treguara kan par e dgjuar robr duke vuajtur mjaft gjat ktyre
transportimeve, konkretisht pr shkak t mungess s ajrit n pjesn e brendshme t mjetit ku
ndodheshin, ose pastaj, si pasoj e vuajtjeve psikologjike tek shihnin ku po i vrviste fati q i
priste, n baz t hamendsove q bnin.

3.3.2.2. Kategoria e tret e robrve: viktimat e kriminaliteti t organizuar

156. Nngrupi q trheq m shum vmendjen ton, konkretisht sepse fati i tij ka prbr
objektin e nj buje shum t madhe dhe prgjithsisht sht kuptuar keq, ka t bj me robrit
q ne i konsiderojm si viktima t kriminalitetit t organizuar. Ne mendojm se nj grusht
prej tyre jan uar n qendr t Shqipris pr tu vrar para se tu jen hequr veshkat e tyre
n nj klinik t sajuar.

157. Robrit e ksaj kategorie kan psuar n mnyr t pamohueshme nj tortur t
tmerrshme n duart e gardianve t tyre t U!K-s. Sipas dshmive t drejtprdrejta, robrit e
prfshir n kt nngrup t fundit pas nj przgjedhjeje, mbaheshin n jet n nj etap t
par, ushqeheshin mir, lejoheshin t flinin dhe trajtoheshin pa ndonj teprim nga ana e
rojtarve dhe ekzekutorve t U!K-s q zakonisht i godisnin robrit si t mundnin e ku t
mundnin.

158. !do rob do ket ndenjur n t paktn dy qendra ruajtjeje tranzitore apo kampe etapash,
para se ti dorzohej kliniks q kryente operacionin. Kto kampe etapash, me sa duket t
kontrolluara nga veprimtar e ndihms s U!K-s t afrt me Grupin e Drenics do jen
ngritur konkretisht n vendruajtjet e mposhtme:

- Bicaj (rrethina e): shtpi q i prket me sa duket nj pronari privat dhe vendosur n nj
fshat t vogl n jug t Bicajt, n fush t hapt, pran rrugs kryesore t Peshkopis;

- Burrel: nj trsi e vendosur n periferi t qytetit t Burrelit dhe prbr t paktn nga
dy struktura t veanta, n t cilat mbylleshin robrit, si dhe nj shtpi ku mblidheshin
e lodheshin veprimtart;

- Rripe: shtpi autonome me dy kate e nj ferme bujqsore, e quajtur shtpia K. apo
shtpia e verdh, q ka qen objekt i nj vizite mediko-legale t prbashkt t
UNMIK-ut dhe GJPNIJ-s m 2004, pasi ka qen identifikuar m par nga gazetart
investigues;

- Fush-Kruj: shtpi tjetr autonome me dy kate, q bn pjes n nj ferm bujqsore
dhe q ndodhet e shmangur nga rrugkalimet e mdha, n qendr t nj kompleksi t
gjer, q do ket shrbyer si streh qoft pr prkrahsit e U!K-s, qoft pr grupet
e tjera t kriminelve t organizuar q bnin trafik droge dhe trafikim t qenieve
njerzore.

3.3.2.2.1. Karakteri i qendrave t burgimit: Fush-Kruj

159. N kt vendndodhje t fundit, zbuluar gjat anketimit ton, n Fush-Kruj, do jet
prfunduar procesi i shoshitjes dhe do ket gjetur vdekjen grupi i vogl i robrve t
przgjedhur nga U!K-ja.

160. Shum element t qndrueshm q kemi mbledhur pran dshmitarve t drejtprdrejt,
t bjn t mendosh se gjat kalimit t tyre transit n pika t ndryshme t prkohshme, disa
robr t paktn ishin ndrgjegjsuar pr fatin q i priste. N qendrat e ruajtjes ku ndodheshin e
ku mund t dgjoheshin nga persona t tjer viktima t trafikimit t qenieve njerzore, si dhe
gjat transportimit t tyre, disa nga kta robr u jan lutur gardianve t tyre q t paktn t
mos i prisnin copa-copa
45
.

161. Robrit duhet t jen vn n dijeni shum-shum kur u merrej gjak me an shiringe pr
kryerjen e testimeve (nj mas q duket se i ngjan testimeve t prputhshmris
imunologjike apo prcaktimit t niveleve t prputhshmris s transplantimit t organeve),
apo kur ekzaminoheshin fizikisht nga njerz t cilsuar mjek se po trajtoheshin si nj lloj
produkti mjeksor. Sipas dshmis nga burime t drejtprdrejta, kto testime dhe ekzaminime
ishin zbatuar si n Rripe ashtu dhe n Fush-Kruj.


45
Do doja t theksoja, pr t qen sa m objektiv, se disa burime e kan prmendur kt frik q ndienin robrit
duke i dramatizuar faktet s teprmi. Pr shembull, nuk kemi gjetur asnj element q t mbshtes pohimin sipas
t cilit disa viktimave u ishte hequr njra veshk, m pas ishin riqepur dhe prsri mbajtur n ruajtje para se tu
hiqej edhe veshka e dyt.
162. Dshmit mbi t cilat mbshteten konkluzionet tona prmendin n mnyr t besueshme
e koherente metodologjin e ndjekur pr vrasjen e t gjith robrve, prgjithsisht me plumb
n kok, para se t operoheshin pr tu marr nj a m shum organe. Msuam se bhej fjal
kryesisht pr tregti veshkash t marra nga kufoma, domethn pr marrje veshkash pas
vdekjes, dhe jo pr nj seri procedurash kirurgjikale t sofistikuara q do t krkonin kushte
klinike t kontrolluara dhe, pr shembull, prdorim intensiv anesteziksh.

163. Burime t pavarura e t veanta, t brendshme t U!K-s, na komunikuan nj numr
elementesh e kndvshtrimesh rreth funksionimit t rrjetit t trafikimit t organeve: nga njra
an, kndvshtrimi fokusuar drejt shoferve, truprojeve e t tjer ndihmsve t vegjl
ngarkuar me detyra logjistike e praktike pr dorzimin e trupave n klinik; nga ana tjetr,
kndvshtrimi fokusuar drejt organizatorve dhe drejtuesve t rrjeteve kriminale q do ken
lidhur marrveshje tregtare pr furnizim organesh njerzore pr qllime transplantimi n
kmbim t shprblimeve financiare t majme.

164. Pamja konkrete e ktij trafiku ishte relativisht e thjesht. Robrit e prcjell gjer n
Fush-Kruj (gj qo do t thot shum or udhtimi t vshtir nga Rripe n Burrel), fillimisht
mbaheshin n shtpi strehimi. I zoti i ksaj shtpie, me etni shqiptare, do ket mbajtur sa
lidhje klanore aq dhe marrdhnie kriminaliteti t organizuar me antart e Grupit t
Drenics.
46


165. Kur konfirmohej se kirurgt e ngarkuar pr transplantimin ishin n vend, t gatshm pr
t operuar, robrit duhet t jen nxjerr nj nga nj jasht strehimit, ekzekutoheshin shpejt e
shpejt me plumb nga nj veprimtar i U!K-s dhe trupat e tyre transportoheshin menjher n
klinikn ku kryhej operacioni.

166. Procedura kirurgjikale e zbatuar nxjerrje veshkash nga nj kufom, n vend t nj
heqjeje kirurgjikale mbi nj dhurues t gjall sht mjeti m i rndomt pr t shtn n
dor organe e inde pr qllime transplantimi, pa folur ktu pr ann kriminale t marrjes s
tyre nga kufomat. Sipas ekspertsh t shquar n transplantime organesh q konsultuam gjat
hetimit ton, kjo metod sht e efektshme dhe paraqet rreziqe t pakta.
47


167. Sipas burimeve, boshti Fush-Kruj ishte zgjedhur pr vendosjen e instalimeve pr shkak
t afrsis s tij me aeroportin kryesor q i shrben Tirans. Instalimet e ksaj platforme t
rrjetit t trafikut t organeve strehimi dhe klinika e prdorur pr operacionet paraqisnin
rrjedhimisht lehtsi praktike si pr pritjen e vizitorve ndrkombtar ashtu dhe pr t kryer
ekspedimin e organeve.

4. Klinika Medicus

168. Gjat hulumtimeve tona, u njohm me t dhna q shkojn m larg pr nga
prshkallzimi e hollsit nga ato q kemi paraqitur n kt raport. Ato duket q tregojn
pranin e nj trafikimi t vrtet ndrkombtar kriminal t organeve njerzore, ku prfshihen

46
Bashkpunimi i fsheht i pronarit me rrjetet e shfrytzimit seksual, t imigracionit ilegal n Europ e t
kontrabands, konkretisht pr trafik droge e arm, oi n arrestimin e tij nga forcat shqiptare t rendit;
megjithat, duket sikur nuk ka patur asnj lidhje me krimet e kryera nga rrjeti i U!K-s.
47
N t kundrt t skepticizmit t prgjithshm rreth mundsis se mund t jen kryer operacione n Shqipri n
vitet 1999-2000 pr t ushqyer trafikimin e organeve, ekspertt q ne konsultuam drejtprdrejt e gjykuan
prdorimin e ksaj metodologjie krejtsisht t mundshme, dhe kishin dijeni pr veprimtari t prngjashme, po aq
t paligjshme, n t cilat jan br heqje organesh mbi kufoma.
bashkfajsi n t paktn tre vende t ndryshme t huaja (ve Kosovs), gjat m shum se
nj dhjetvjeari. Konkretisht, kemi mbledhur t dhna t besueshme e konverguese q na
ojn n konkluzionin se trafiku i organeve q ka ndodhur pas mbarimit t konfliktit dhe q e
paraqitm n kt raport, sht n fakt i lidhur ngusht me shtjen e sotme rreth kliniks
Medicus me t paktn, pjesrisht, t njjtt aktor, si kosovar dhe t huaj. Pr t respektuar
hetimin dhe procedurn gjyqsore n vazhdim drejtuar nga UELEX-i dhe Zyra e Prokurorit t
posam t Kosovs, ne hprh, nuk po i bjm publike rezultatet e krkimeve tona pr kt
aspekt t veant. Megjithat, na mbetet ve t nxisim fuqimisht tr autoritetet e vendeve q
kan t bjn me shtjen Medicus t bashkpunojn plotsisht pr t ndalur kt veprimtari
t turpshme dhe pr t nxjerr para drejtsis prgjegjsit.

5. Tavanizimi i padukshm i detyrimit pr llogaridhnie

169. Kemi konstatuar se hetimet e sotme dhe vniet tashm nn akuz q jan br nn
kujdestarin e Prokuroris s posame t Kosovs vuajn nga nj tavanizim i padukshm i
detyrimit pr llogaridhnie q bie mbi prgjegjsit e ktyre akteve.

170. Aksioni i ndrmarr nga Prokuroria e posame e autoriteteve t Kosov q drejtsia t
jepet n emr t popullsis kosovare, me sa duket po ndeshet n dy pengesa kryesore:
Vshtirsia e par ka t bj me faktin se autoritetet e Kosovs administrojn dhe kufizojn
me kujdes shtrirjen e hetimeve; bashkpunimi i tyre me EULEX-in vuan ksisoj nga nj
munges e thell besimi.
48


171. S dyti, me sa duket, autort e ktyre akteve do t paraplqenin t dilnin para drejtsis
pr rolin q mendohet se kan luajtur prkatsisht n administrimin e kampeve t burgimit
dhe n trafikimin e organeve njerzore, sesa t kompromentonin ish komandantt e lart t
U!K-s nn urdhrat e t cilve ata do ken vepruar dhe q sot jan br drejtues politik e
ekonomik.

172. Para s gjithash, sht zakoni i lasht, me rrnj ende t thella n disa shtresa t
shoqris, i ndershmris s natyrshme ndaj klanit, apo ndaj ekuivalentit t tij n sfern e
kriminalitetit t organizuar q, me sa duket, pengon Kosovar t shumt pr t br t mundur
q drejtsia t vihet me t vrtet n vend. Edhe kur keqbrsit nuk jan pjes e t njjtit klan
apo e nj njjts familje t zgjeruar, besnikria e tyre ndaj kumbars s llumit sht po aq e
pathyeshme sa dhe lidhjet familjare.

48
Hyrja e kufizuar e hetuesve t EULEX-it n bazat e t dhnave t krijuara n fushn e kriminalitetit nga
homologt e tyre t Kosovs pasqyron kt shtje t administrimit t informacionit. Drejtuesit lokal u dhan
veprimtarve t EULEX-it, pa kurrfar dshire nga ana e tyre, t drejtn pr t hyr n sistemin informatik t
policis s Kosovs (KPIS), por vetm nprmjet nj numri t caktuar emr-prdruesish e fjal-kalimesh q
duhej ti bashkngjiteshin procedurs ndrlidhse t nj oficeri t njohur e t prcaktuar nga EULEX-i. Krkimet
e bra npr secilin prej ktyre emr-prdoruesve mund t mbikqyreshin kshtu drejtprdrejt nga oficert
ndrlidhs t policis s Kosovs, q e dinin kshtu sistematikisht n cilin ast dhe n ciln frekuenc EULEX-i
kishte kryer krkime dhe pr cilin person konkret. Kjo gjendje nuk i lejoi hetuesit e policis s kohve moderne
ti shptonin problemeve t rndomta teknike, duke qen se sistemi informatik KPIS rregullisht prishej. Edhe
ekuilaventi i vet kushtuar targave t mjeteve, KVIS u arrit po ashtu t konsultohej nga hetuesit e EULEX-it, pas
nj periudhe bisedimesh me policin e Kosovs, q shum pak u tregua e gatshme pr bashkpunim. Por gjuha e
ksaj baze t dhnash t vn n dispozicion t tyre ishte vetm n shqip, ndryshe nga prototipi fillestar i
prpunuar bashkngjitur nn autoritetin e UNMIK-ut. MMA (Monitoring, Mentoring and Advising), emblema
treguese e lidhjeve midis EULEX-it dhe policis kosovare, as q ka rndsi kur partnert kosovar bjn tepr
sakt at q duan; veprimtarve ndrlidhs ndrkombtar nuk u mbetet ather gj tjetr ve t hartojn nj
raport, q do ndjek rrugn hierarkike dhe do prfundoj pa dyshim n ndonj zyr, diku n Bruksel, pr tu
trajtuar me zellin m minimal, thjesht pr respekt t rrethanave politike.

173. Pikrisht pr kt arsye, Sabit Geqi do t shmang me kujdes t kompromentoj
prgjegjsit e vrtet sot t shndrruar n personalitete publike t nderuara lidhur me aktet
e torturs t kryera ndaj robrve civil n Kuks. Po ashtu, Ilir Rrecaj do t vazhdoj t
pranoj ti bien n kurriz pasojat e statustit t tij si dash kurban pr aktet autorizuese e
financuese t paligjshme t kliniks Medicus t Prishtins, se sa t prcaktoj prgjegjsit e
vrtet t ktyre veprimeve kriminale t organizuara n Kosov n sektorin e shndetsis.

174. E gjith kjo ka pr qllim q tu bj t mundur disa udhheqsve politik t shmangin
n mnyr t besueshme pohimet sipas t cilave U!K-ja do ket marr pjes n akte burgimi,
torture dhe vrasje n Shqipri, dhe ti paraqes si nj spektakl i thjesht, orkestruar nga
propaganda politike serbe, thnie serioze q meritojn, si e pam, hetime shum m t thella
se ato q jan br gjer m sot.

6. Disa mendime prfunduese

175. Ky raport le ta kujtojm edhe nj her mori shkas nga njoftimet e botuara n librin e
ish Kryeprokurores s GJPNIJ-s. E tronditur nga kto zbulime, Asambleja parlamentare na
besoi misionin pr t kryer nj shqyrtim m t thelluar lidhur me kto pohime e shkelje t t
drejtave t njeriut q do jen br gjat periudhs n fjal n Kosov. Faktet e denoncuara n
librin e ish Magjistres i referohen kryesisht nj trafiku organesh njerzore. Krkimet tona, t
vshtira e delikate na lejuan jo vetm t vrtetojm kto pohime, por edhe t saktsojm e t
shfaqim nj tablo t errt e shqetsuese pr at q ka ndodhur dhe, pjesrisht, vazhdon t
ndodh n Kosov. Detyra jon nuk ishte t bnim nj hetim penal nuk kemi pr kt as
fuqin e as, sidomos, mjetet e aq m pak t jepnim gjykime dnimi apo fajsimi.

176. Faktet q kemi mbledhur jan megjithat t nj rndsie t jashtzakont dhe kan
ndodhur n zemrn e Europs. Kshilli i Europs dhe shtetet e tij antare nuk mund t
qndrojn indiferent prball nj gjendjeje t till. Kemi vn n dukje ekzistencn e nj
dukurie t rndsishme kriminaliteti t organizuar n Kosov. sht e vrtet se nuk sht nj
risi dhe nuk sht nj prjashtueshmri e Kosovs. N rajon, krimi i organizuar sht shum i
tmerrshm po ashtu edhe n Serbi, Mal t Zi, Shqipri, pr ti marr si shembull. Ekzistojn
nga ana tjetr lidhje dhe bashkfajsi t habitshme e shqetsuese midis ktyre bandave t
ndryshme. Bashkpunimi i tyre duket pr m tepr shum m i efektshm sesa midis
autoriteteve gjyqsore kombtare e ndrkombtare. Vum n dukje dhe dokumentuam lidhjet
e turbullta, shpesh t dukshme, midis krimit t organizuar dhe politiks, prfshir edhe
prfaqsues t institucioneve; edhe kjo nuk sht nj risi, t paktn pr ata q nuk kan dashur
kurrsesi t mbyllin syt e vesht. Heshtja dhe mungesa e reagimeve prball nj skandali t
till jan n fakt po aq t rnda dhe t papranueshme. Ne nuk u bm prhaps fjalsh t
thjeshta lart e posht, por prshkruam fakte q mbshteten n dshmi t shumta, n
dokumente dhe fakte objektive. Ajo ka zbuluam nuk sht krejt e pabotuar: raporte nga t
rndsishmit t shrbimeve informative e policis kan denoncuar tashm dhe pasqyruar me
hollsi po kto fakte q prej kohsh. Pa u dhn vazhdimsi, sepse kancelarit privilegjonin
n do rast profilin e ult, heshtjen, pr t ashtuquajturat konsiderata prshtatshmrie
politike. Por interesa mund t prligjin nj qndrim t till q prbuz krejt vlerat dhe q
kurr nuk mungohet t prmendet publikisht? T gjith jan n dijeni t asaj ka ndodhi n
Kosov, dhe t asaj ka ndodh edhe sot, por njerzit nuk flasin, n mos n mnyr intime; ata
presin prej kohsh q e vrteta, krejt e vrteta jo ajo zyrtarja m n fund t vendoset.
Ambicia jon e vetme sot sht t jemi zdhnsit e atyre burrave e grave t Kosovs, por
edhe t Serbis e t Shqipris, pa dallim etnie apo feje, q nuk kan vese nj aspirat: q e
vrteta t dal n shesh dhe q ti jepet fund nj mosndshkimi skandaloz, dhe prfundimisht
q t mund t jetojn n paqe. sht nj kusht i domosdoshm pr nj ripajtim t vrtet dhe
pr nj stabilitet t qndrueshm n kt rajon. Gjat misionit ton, kemi takuar persona
lokal e ndrkombtar me vler shum t madhe q luftojn kundr indiferentizmit dhe pr
nj shoqri m t drejt. Ata nuk meritojn vetm simpatin ton, por gjithashtu e sidomos,
mbshtetjen ton t plot.






Shtojc


Qendra burgimi n Shqipri t prdorura nga antart e U! !! !K-s dhe
ndihmsit e tyre pr qllime trajtimi njerzor dhe trafikimi t paligjshm
organesh njerzore

Asambleja parlamentare
Komisioni i shtjeve juridike dhe t drejtave t njeriut
Raporter : Dick Marty, Zvicr, ADLE





BURGIME NGA U! !! !K N KOH LUFTE

N kto vende robrit e lufts jan mbajtur n ruajtje, jan pyetur dhe trajtuar n mnyr
njerzore, gjer n fund t lufts s Kosovs n qershor 1999 (shih pjesn 3.3.1. t raportit).



BURGIME PAS MBARIMIT T KONFLIKTIT

Nga korriku 1999 n gjysmn e 2000, t zhdukur mjaft t shumt jan ruajtur n nj rrjet ad
hoc prqendrimesh. T gjith do jen vrar. Nj grusht prej tyre kan qen viktima t
kriminalitetit t organizuar, duke qen se u jan hequr veshkat pr tu prdorur nga nj rrjet
ndrkombtar trafiku organesh (shih pjesn 3.3.2. t raportit).




LVIZJE ROBRISH

Robrit e rrmbyer n Kosov drgoheshin n ann tjetr t kufirit poroz. Pas nj
shoshitjeje t njpasnjshme dhe gjithnj e m shum przgjedhse, bazuar konkretisht n
origjinn etnike dhe gjendjen shndetsore, robrit prcilleshin n nj vend tjetr. Disa kan
kaluar nga shum kampe etapash para se t dorzoheshin prfundimisht n klinikn q
kryente operacionin.




* !do referim pr Kosovn prmendur n kt tekst, qoft territori, institucionet apo
popullsia, duhet kuptuar n prputhje t plot me Rezolutn 1244 t Kshillit t Sigurimit t
Kombeve t Bashkuara dhe pa paragjykuar statusin e Kosovs.


Konceptimi grafik nga Once Were Farmers