De winnaars

van die Wende
Door Rens Lieman
LEIPZIG – Dit zijn ‘de winnaars van Die Wende’. Een van hen althans. Een 
van de Oost­Duitsers die creatief omgingen met de spannende en 
tegelijkertijd  beangstigende  werkelijkheid  die  onstond  na  de  val  van  de 
Muur. Omdat werkloosheid hun eer te na was, brachten zij het onderne­
merschap dat ze nooit dachten in zich te hebben, dapper naar boven. 
Met alle gevolgen van dien.
 W
........at nooit voor mo­ randeren en hij een enorm succesvol bedrijf 
gelijk werd gehouden,  zou opstarten. 
gebeurde. Zich eenmaal 
neergelegd bij de situatie  Illusie 
dat niets kon en niets mocht, viel de Muur  Elders in Leipzig, luttele kilometers ver­
die Oost en West­Duitsland gescheiden  wijderd van waar Löschkes PC­Ware tegen­
hield. De Muur die een land van tal van  woordig hoofdkwartier voert, blikt Dr. Wolf­
mogelijkheden en een ongeremde geest,  gang Mothes terug op zijn route naar het 
scheidde van een land waar creativiteit de  ondernemerschap. Aan de Theodor­Neubau­
kop ingedrukt werd. Totdat de Muur viel en  er­Straße zetelt het Gesellschaft für Metallre­
een herenigd Duitsland onstond. Ineens  cycling dat Mothes 18 jaar geleden oprichtte. 
werd alles mogelijk. Een realiteit die voor  In het kantoor loopt hij nog druk pratend te­
velen niet alleen onwerkelijk mooi was, maar  gen zijn collega de “sitzungszimmer” binnen, 
ook verschrikkelijk beangstigend.  waar het vol staat met herinneringen aan de 
bedrijfsvoering vroeger. Ingelijste foto’s van 
Frisse wind Knut Löschke (r) tijdens de beursgang van PC­Ware (2000) Wolfgang Mothes in zijn laboratorium. In zijn hand: kogels met historische waarde metaalafval, van immense, logge, machines, 
Leipzig, 2009. Tegenwoordig een plaats met  en een glazen potje met munitie.
de allure van een wereldstad. Een stad die 
bloeit, barst van de winkels en bedrijven.  vrouw streden zij voor hervormingen. Niet  “Wij hadden als eerste groep onderzoekers  “Druk druk druk. Altijd druk”, zegt Mothes 
Kolossale renaissancegebouwen zoals het  per se een totaal nieuw (economisch) sys­ ‘s werelds eerste ‘red­light­diode’ gemaakt.  gehaast terwijl hij plaats neemt aan tafel.  
Oude raadhuis sieren de historische bin­ teem, laat staan een verenigd Duitsland, zo  Het verder ontwikkelen tot een verkoopbaar  Hij heeft het zichzelf zo druk gemaakt. Ook 
nenstad, die tevens rijk is aan vele musea en  leggen de Löschkes uit in een knus cafeetje  product was echter niet mogelijk . Enkele  Mothes ondervond problemen vergelijkbaar 
theaters. Volgens de meest romantische  in het centrum van Leipzig.  maanden later schreef een collegaprofessor  met die van Löschke en menig ander Oost­
reisgidsen is ‘de frisse wind van vrijheid’  mij vanuit Japan dat ze daar wel gewoon al  Duitser, met het verschil dat hij wel een van 
voelbaar in Leipzig. Realistischer is het  “Je kunt nog steeds niet zeggen dat het com­ in de schappen lagen. Dat voelde heel naar.”  zijn ideeën verwezenlijkt zag worden. Nog 
winterse briesje dat de bewoners en toeris­ munistische systeem slecht is”, stelt Löscke  Volgens Löschke een typisch voorbeeld van  voor de val van de Muur. Dat hij daarmee 
ten voelen in november, de vrijheid is al lang  vastberaden. “De basis van het systeem  de situatie in de DDR: “We hadden een hoop  gelijk de basis zou leggen voor een carrière 
vanzelfsprekend. Toch roept een bezoekje  dat wij hadden in de DDR, was goed. Het  ideeën en wetenschappelijke resultaten,  als succesvol ondernemer, had hij toen ech­
aan de Nikolaikerk herinneringen op. Twintig  systeem was sociaal, voorzag iedereen van  maar konden dit niet snel genoeg omzetten  ter nooit durven en kunnen dromen.
jaar geleden werd hier voor het eerst open­ werk en een vast inkomen en zorgde voor  naar verkoopbare producten. Er was simpel­
lijk het communisme bekritiseerd, om vlak  vrede in de samenleving. Maar tegelijkertijd  weg geen geld voor.” “In die tijd had je het gevoel dat alles al voor 
daarna de wel bekende Montagsdemon­ was er geen ruimte voor het verwezenlijken  je gepland was. Je zou een familie stichten, 
strationen te organiseren. Leipzig vormde  van ideeën. Er was geen welvaart, zoals die  Maar Löschke gaf niet op. Hoewel hij zich 
!"#$%"&'($)*+$%"$""(,#"$-.//(0123"$,0''4­ er wel was in kapitalistische landen.” realiseerde dat het een onmogelijke missie 
werkzaamheden aan de Muur. Al wist men  was, stapte hij in de lente van 1988 naar de 
dat toen nog niet. Het spel Oost­Duitse ‘Kamer van Koophandel’: de 
Löschke runde tot twee maanden geleden  Wirtschaftsrat des Bezirkes. “Met mijn idee 
Dr. Knut Löscke, een geboren Leipziger die  PC­Ware, een multinational dat miljarden  in de broekzak ben ik naar ze toe te gaan, 
nog steeds woont en werkt in zijn geliefde  omzet. Een softwarelicentiebedrijf dat hij  om te kijken of ik een bedrijfje in software­
stad, nam eveneens deel aan de zoge­ zelf opzette, direct na de val van de Muur.  ontwikkeling mocht starten. Eigenlijk wist ik 
naamd stille demonstraties. Samen met zijn  Löschke ging creatief om met de veranderin­ al dat het een spel zou worden. Ik speelde 
gen die daarop volgden, maar daar gaat een  een toneelstukje, het zou immers toch 
geschiedenis vol frustraties en ontmoedigin­ geen kans van slagen hebben.” Hij kreeg 
gen aan vooraf.  gelijk. De dame achter de balie lachte hem 

Hoezo een bedrijf

haast uit. Een bedrijfje starten? Waarom 
De nu 59­jarige Leipziger haalde zijn doc­ zou hij? Hij had toch te eten, hij verdiende 
toraat nadat hij in 1973 zijn studie aan de  toch geld? Löschke wilde echter meer, hij 

oprichten? Hij had Karl­Marx­University of Leipzig had af­

gerond. Ook hij liep, eenmaal aan de slag 
gegaan in het bedrijfsleven, met zijn vele 
wilde dat zijn ideeën van de grond kwamen. 
Daar had de bewuste ambtenaar niets mee 
te maken. Aanvraag afgewezen. Löschke 

toch te eten? ideeën op tegen de onzichtbare muur op van 

het sociaaleconomisch systeem in de DDR. 
ging – toch teleurgesteld, ondanks dat hij 
dit zag aankomen ­ weer aan het werk, niet 
wetende dat enkele jaren later alles zou ve­
 een kamer of huurhuis krijgen waar je je  van de overheid, als je maar een idee hebt 
kinderen groot zou brengen, en als chemicus  dat hen op den duur geld bespaart. Dat lukte 
in een van de industrial research centers  ons door het waardevolle kwik te recyclen en 
terug te brengen in de industrie. ” De autorit­
eiten maakten de rekensom en gaven groen 
licht. Mothes en zijn collegae mochten aan 
de slag en kregen geld om de situatie op het 
werk te verbeteren.” 

Het zuiveren en doorverkopen van kwik 
bleek een gat in de markt, maar daar had het 
westen geen boodschap aan na de val van 
de Muur. Mothes: “Thyssen nam ons bedrijf 
over, en besloot dat het ons en onze plan­
nen met kwik niet nodig had. Mijn collega en 
ik stonden van de ene op de andere dag op 
straat. Net als vele anderen, vonden ook wij 
dat iemand die werkloos was simpelweg niet 
de wil had om te werken. Immers, werk­
loosheid bestond bij ons niet. Je was in onze 
ogen gewoon lui als je zonder werk zat, en 
nu werd ik het zelf. Het was de vervelendste 
Mothes´ Gesellschaft für Metallrecycling in Leipzig
periode van mijn leven.”

Wat nu, was de vraag. Samen met zijn voor­ het potje en laat zien waarmee hij destijds  Oude bekende

malige collega, ging Mothes er eens goed  zulke enorme risico’s nam. Het geld om een  Tegelijkertijd heeft ook Löschke zijn bed­
voor zitten. Beiden wilden zo snel mogelijk  onderneming te starten kwam namelijk bij  rijf in no­time zien groeien. En ook Löscke 
weer aan de slag. “Zelfstandig verder gaan  elkaar via een zakenrelatie, en Mothes had  moest wel. “Mij was een baan als hoogleraar 
was de enige oplossing. We besloten maar  een megadeal binnengesleept wat inhield  aan de universiteit beloofd, maar door alle 
te gaan doen waar we goed in waren: kwik  dat ze kwik uit Oost­Duitse munitie moesten  ontwikkelingen na de val van de Muur was 
recyclen. Alle twee hadden we echter geen  verzamelen. Een procedure met veel risico’s  daar geen behoefte meer aan. De belofte 
idee hoe je een onderneming op moest rich­ en gevaren (de kogels konden exploderen)  werd zomaar verbroken. Ik zat echter nog 
ten. Ik heb daarop maar een boek gekocht:  maar Mothes dacht maar niet aan de gevol­ met dat idee in mijn hoofd om een bedrijfje 
‘how to found a  gen. “God, als  zelf op te richten, en ben opnieuw naar de 
PC­Ware vroeger en nu: boven de bouw van het allereerste kantoor in 1990,  company?’ (hoe  ik nu teurg­ ‘Kamer van Koophandel’ gegaan.” Löschke 
onder het huidige complex van drie gebouwen aan de Blochstraße in Leipzig
richt ik een bedrijf  denk aan  weet het nog goed. “1 maart 1990, hetzelfde 

“Ik had een Trabant en een

op?).” Het was het  alles wat we  vrouwtje zat achter de balie. Echt waar. Ze 
werken. De gedachte dat je daar vanaf zou  beste om mee te  gedaan heb­ zei niets extra’s, behalve dat ik van start 
wijken bestond gewoon niet. Ook ik had niet  beginnen. Breed  ben... Ik zou  mocht gaan.” En dat deed de ondernemer, 

loterijticket als onderpand.

die illusie.”  grijnzend vervolgt  het nooit weer  vol motivatie. Met twee man personeel ge­
hij: “Toen we naar  doen.” Mothes  start als software ontwikkelaar voor andere 
de bank gingen voor  en collega dr.  kleine ondernemers, om al snel uit te groeien 
Trabant
In zijn tijd als laborant bij de Kombinatt 
of Metall Aufbereitung (behandeling van 
een lening, vroegen 
ze wat ik kon bie­
den als onderpand. 
Dat vonden ze niet genoeg.” Rainer Andrae 
bleven ech­
ter bespaard 
tot een bedrijf met 1800 medewerkers en 
-01*0"+$)"(,4("1%$')"($56$0*+%"+7
metaalafval) werkte Mothes samen met zijn 
Ik vertelde ze dat  van ellende  In Leipzig, aan de rand van de stad, is nog 
collega’s in erbarmelijke omstandigheden. 
ik in een huurhuis  en blufte zich  steeds het hoofdkantoor van PC­Ware 
“De apparatuur was hopeloos verouderd en 
woonde, een Trabant bezat en een loterijtick­ door de opstartjaren. Het V.O.F.’je is inmid­ gevestigd. Wie voor het complex van drie 
het dak waaronder wij werkten lekte voort­
et in de portemonnee had zitten met kans op  dels uitgegroeid tot een bedrijf dat klanten  enorme, strakke gebouwen staat, kan haast 
durend. We klaagden, maar er was geen 
de jackpot. Dat vonden ze niet voldoende.” over de gehele wereld heeft. Het DDR  niet bevatten dat dit uiteindelijk het werk is 
geld om de condities te verbeteren. We 
   laboratorium waar alles is begonnen, is nog  van één Oost­Duitse ondernemer, die ook 
namen daarom het heft in eigen hand. Er is 
Mothes (nu 59) pakt een handvol kogels uit  steeds in gebruik. nog eens op alle fronten was tegengewerkt. 
namelijk wel een manier om geld te krijgen 
En nu schitteren bij binnenkomst de vele 
De Therese­Malten­Villa: gebouwd voor operazanger Therese Malten, nu een sfeervol Bed & Breakfast, gerund door de familie Scharfe Stefan en Ines Scharfe. Inzet: een van de kamers met uitzicht op rivier De Elbe

prijzen die PC­Ware heeft gekregen je tege­ geboren Dresdenaar, een stad 120 kilome­ woongedeelte van de Scharfes, 

moet. Het pand is rijk aan planten en schil­ ter van Leipzig verwijderd. Scharfe, ten tijde  boven ontvangen ze gasten  in hun Bed and 
derijen (maandelijks wisselend), er is een 
interne massagesalon en huisartsenpraktijk 
“Werklozen zijn van de DDR kinderarts van beroep, werd 
ook min of meer gedwongen op eigen benen 
Breakfast Dresden at the Therese­Malten­
Villa. 
voor de medewerkers en de kantoren zijn  te staan in het herenigd Duitsland. “Zieken­
ingericht met open werkplekken in plaats van 
de anonieme dichtgetimmerde cubicles. 
lui, dacht ik huizen moesten bezuinigen op artsen, en ik 
kwam zonder werk te staan. Ik kon echter 
De praktijk voorzag hen immers wel van een 
inkomen om goed van te leven, maar Ste­

altijd. Tot ik er
samen met een collega een eigen praktijk  fans vrouw Ines zocht nog een goede tijds­
De kernwaarde die Löschke leerde van zijn  oprichten, die direct goed liep.” besteding. Samen besloten zij de villa te ko­
vader is erin terug te vinden: ga met je per­ pen en een Bed and Breakfast te beginnen. 

zelf een werd.

soneel om alsof het je eigen familie is.  De praktijk, gevestigd in Dresden, loopt nog  “Het was iets wat wij voorheen nooit voor 
Enigszins treurig is het dan dat de ‘vader’  steeds goed. Scharfe komt pas om 20:00  mogelijk hadden gehouden”, legt Scharfe uit. 
van de familie het niet zelf allemaal kan laten  thuis. Zijn vrouw heeft dan al de hartige  Vroeger was hij al geïnteresseerd in mensen 
zien. Löschke waagt zich niet meer in het 
pand, nadat hij twee maanden geleden af­
scheid heeft genomen. “Er kwamen nieuwe 
De vervelendste taart in de oven gezet. ‘Thuis’ is voor de 
familie Scharfe tegenwoordig een enorme 
villa aan de Wilhelm­Weitling­Straße. Een 
uit andere landen, met andere culturen. 
Maar als gewone burger mocht je in de DDR 
niet reizen, iets wat Scharfe erg tegen zijn 
managers met een ander beleid voor ogen. 
Ik kon mij daar niet mee verenigen.” Nu 
houdt Löschke zich bezig met het helpen 
periode uit mijn straat waar ’s avonds geen enkele activiteit 
is te bespeuren, vol met fraaie vrijstaande 
huizen, elk in haar eigen stijl. De villa van 
borst stuitte.Nu runt hij samen met zijn vrouw 
zijn eigen B&B, en ontvangt hij gasten uit 
allerlei landen. “Dat we deze villa nu kunnen 
van nieuwe jonge ondernemers. Net als hij 
vroeger was, alleen dan in een andere tijd. leven.” Scharfe is een van de fraaiste: het pand is 
in 1893 gebouwd voor Therese Malten, een 
bekende lokale operazanger. Alles verkeert 
betalen was ondenkbaar. Nu is het er toch 
van gekomen. Maar het had ook heel anders 
kunnen lopen na de val van de muur. Geluk­
Winnaars nog, zij het netjes gerestaureerd, in de oude  kig zijn wij door hard werken goed terecht 
Löschke en Mothes hebben het duidelijk  nemer Stefan Scharfe het verwoordt, “de  stijl. Compleet met plafondschilderingen en  gekomen. Wij zijn de winnaars van Die 
voor elkaar. Zij zijn, zoals collega­onder­ winnaars van Die Wende”. Net als hij, een  antiek eikenhout meubilair. Beneden is het  Wende.”