‫ﻤﺘﻥ ﺍﻵﺠﺭﻭﻤﻴﺔ‬

matan ajurumiah
bagi Syeikh as-Shanhaji rahimahullahu taala
dengan terjemahan melayu
 ‫ﻴ ﹺﻡ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻥ ﺍﻟ‬
‫ﻤ ﹺ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﷲ ﺍﻟ‬
ِ ‫ﺴ ﹺﻡ ﺍ‬
 ‫ﹺﺒ‬

Kalam dan Bahagiannya

‫ﻌﻨﹰﻰ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺀ ِﻟ‬ ‫ﺎ‬‫ﻑ ﺠ‬
‫ﺭ ﹲ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻌ ٌل‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ‬ ‫ﻼ ﹶﺜ ﹲﺔ‬
‫ﻪ ﹶﺜ ﹶ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃ ﹾﻗﺴ‬ .‫ﻀ ﹺﻊ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺏ ﺍﻟ‬
 ‫ﺭﻜﱠ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻅ ﺍﻟ‬
‫ﻭ ﺍﻟﱠﻠ ﹾﻔ ﹸ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻼ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬
1. Kalam (kata-kata-percakapan) ialah lafaz yang yang tersusun yang
memberi faedah, dengan hantaran. Bahagian-bahagiannya tiga : isim - fe’el dan
huruf yang datang dengan satu makna.

Alamat Isim
‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍﻟﹶﻰ‬‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻰ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺨ ﹾﻔﺽﹺ‬
‫ﻑ ﺍﻟ ﹶ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻼ ﹺﻡ‬
‫ﺍﻟ ﱠ‬‫ ﻭ‬‫ﻭ ِل ﺍ َﻷﻟِﻑ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺩ ﹸ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻨ ﹺﻭ‬‫ﺽ ﻭ‬
‫ﺨ ﹾﻔ ﹺ‬
‫ﺭﻑﹸ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻓﹶﺎ‬
.‫ﺀ‬ ‫ﺍﻟﺘﱠﺎ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﺒ‬‫ﻭ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻰ ﹶﺍ ﹾﻟﻭ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻡﹺ‬‫ﻭﻑﹸ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻘﺴ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺍﻟﻼﱠ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﺍ ﹾﻟﻜﹶﺎ ﹸ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﺒ‬‫ ﻭ‬‫ﺭﺏ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻰ‬‫ﻭﻓ‬
2. Maka isim itu dikenali dengan khafad dan tanwin dan masuk alif dan lam
dan huruf khafad. Ia adalah ‫ﻦ‬ْ ‫ ِﻣ‬- ‫ ِإَﻟ ﻰ‬- ‫ﻦ‬
ْ ‫ﻋ‬
َ -‫ﻋَﻠ ﻰ‬
َ - ‫ ِﻓ ﻰ‬- ‫ ُربﱠ‬- ba’ - kaf - lam - dan
huruf-huruf qasam. Ia adalah wau - ba’ dan ta’.

Alamat fe’el
.‫ ﹶﻨﺔ‬‫ﺎﻜ‬‫ﺙ ﺍﻟﺴ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺀ ﺍﻟ ﱠﺘ ْﺄ‬ ‫ﻭﺘﹶﺎ‬ ‫ﻑ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺴ‬‫ﻥ ﻭ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍﻟ‬‫ﺩ ﻭ‬ ‫ﺭﻑﹸ ﹺﺒ ﹶﻘ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻌ ُل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
3. Fe’el itu dikenali dengan ‫ َﻗ ْﺪ‬- ‫ س‬- ‫ف‬
َ ‫ﺳ ْﻮ‬
َ dan ta’ ta’nith yang mati.

Alamat huruf
.‫ﻌ ِل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻴ ٌل ﺍﻟ‬ ‫ﺩ ِﻟ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ﺴ ﹺﻡ ﻭ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻴ ٌل ﺍ‬ ‫ﺩ ِﻟ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺢ‬
 ‫ﺼﻠﹸ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺎ ﹶﻻ‬‫ﻑ ﻤ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
4. Huruf adalah kalimah yang tidak sesuai dengannya dalil isim dan tidak dalil
fe’el.

BAB I’RAB

Bahagian I’rab
‫ﻊ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ‬ : ‫ ﹲﺔ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻪ َﺃ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃ ﹾﻗﺴ‬ .‫ﺍ‬‫ﻴﺭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻭ ﹶﺘ ﹾﻘ‬ ‫ﺎ ﹶﻟ ﹾﻔﻅﹰﺎ ﹶﺍ‬‫ﻴﻬ‬ ‫ﻋ ﹶﻠ‬
 ‫ ﹶﻠﺔ‬‫ﺍﺨ‬‫ﻤ ِل ﺍﻟﺩ‬ ‫ﺍ‬‫ﻋﻭ‬
 ‫ﻼﻑ‬
‫ ﹶ‬‫ﺨﺘ‬
‫ ﹾ‬‫ﻡﹺ ﻻ‬‫ﺨ ﹺﺭ ﹶﺍ ﹾﻟ ﹶﻜﻠ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺭ َﺃﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻭ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻐ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻋﺭ‬
 ‫ﺍ ِﻹ‬
.‫ﻡ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺽ‬
 ‫ﺨ ﹾﻔ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹶﻨ‬
5. I’rab ialah perubahan akhir kalimah kerana berlain-lainan ‘amil-‘amil yang
masuk keatasnya, pada lafaz atau pada takdir. Bahagian-bahagiannya empat :
rafa’ - nashab - khafad dan jazam.

‫ﻡ‬ ‫ﺯ‬ ‫ـ‬‫ﺍ ﹾﻟﺠ‬‫ﺏ ﻭ‬

 ‫ﺼ‬
 ‫ﺍﻟﻨﱠ‬‫ﻊ ﻭ‬ ‫ ﹾﻓ‬‫ ﺍﹶﻟﺭ‬‫ﻥ ﹶﺫﻟِﻙ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺎ ِل‬‫ﻸ ﹾﻓﻌ‬
َ ‫ﻭ ِﻟ‬ ‫ﺎ‬‫ﻴﻬ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ ﹶﻻ‬‫ﺽ ﻭ‬
 ‫ﺨ ﹾﻔ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﺏ ﻭ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﺍﻟﻨﱠ‬‫ﻊ ﻭ‬ ‫ ﹾﻓ‬‫ ﺍﹶﻟﺭ‬‫ﻥ ﹶﺫﻟِﻙ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻸ‬
َ ‫ﻠ‬ ‫ﹶﻓ‬
.‫ﺎ‬‫ﻴﻬ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﺨ ﹾﻔﺽ‬
‫ ﹶﻻ ﹶ‬‫ﻭ‬
6. Maka bagi isim daripada demikian itu adalah rafa’ - nasab dan khafad, tidak
ada jazam padanya. Bagi fe’el daripada demikian itu rafa’ - nashab dan jazam,
dan tidak ada khafad padanya.
 BAB MENGENAL ALAMAT I’RAB
Alamat Rafa’
‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍﻟﻨﱡ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﺍ َﻷ ِﻟ ﹸ‬‫ﻭ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻭﺍ ﹾﻟﻭ‬ ‫ﻤ ﹸﺔ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ ﺍﹶﻟ‬: ‫ﺕ‬
ٍ ‫ﺎ‬‫ﻼﻤ‬
‫ﻋﹶ‬
 ‫ﻊ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ ﹺﻊ َﺃ‬ ‫ﻟِﻠ‬
7. Bagi rafa’ itu empat alamat : dhommah - wau - alif dan nun

Rafa’ dengan dhommah

‫ـ ﹺﻊ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ،‫ﻴﺭﹺ‬ ‫ـ‬‫ـ ﹺﻊ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻜﺴ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ،‫ﺭﺩ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺴ ﹺﻡ ﺍﻟ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻰ ﺍ‬‫ ﻓ‬: ‫ﻊ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻰ َﺃ‬‫ﺭ ﹾﻓ ﹺﻊ ﻓ‬ ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺎ ﺍﻟ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﺀ‬ ‫ﻰ‬
‫ﺸ‬
‫ﻩ ﹶ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺼ ْل ﺒﹺﺂ‬
 ‫ﻴ ﱠﺘ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻯ ﹶﻟ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻉ ﺍﱠﻟ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ِل ﺍﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬،‫ﺎ ِﻟﻡﹺ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﺍﻟ‬
8. Maka adapun dhommah maka adalah ia menjadi alamat rafa’ pada empat
tempat : pada isim mufrad - jamak taksir - jamak muannath salim dan fe’el
mudhari’ yang tidak berhubung sesuatu dengan akhirnya.

Rafa’ Dengan Wau

‫ﻰ‬
 ‫ـ‬‫ﻭﻫ‬ .‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻰ ﺍ َﻷ‬‫ﻭﻓ‬ ،‫ﺎ ِﻟﻡﹺ‬‫ﻤ ﹶﺫ ﱠﻜﺭﹺ ﺍﻟﺴ‬ ‫ﻤ ﹺﻊ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻰ‬‫ ﻓ‬: ‫ﻥ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ ﹺﻊ ﻓﹶﻰ‬ ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﺍ‬‫ﺎ ﺍ ﹾﻟﻭ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
.‫ﺎ ٍل‬‫ﻭ ﻤ‬ ‫ﻭ ﹸﺫ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹸﻓ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭﻙ‬ ‫ﺨ‬
‫َﺃ ﹸ‬‫ ﻭ‬‫ﻭﻙ‬ ‫ﺒ‬ ‫َﺃ‬
9. Adapun wau maka adalah ia menjadi tanda bagi rafa’ pada dua tempat:
pada jamak muzakkar salim dan isim-isim yang lima. Ia adalah : ‫ أﺑﻮك‬- ‫ أﺧﻮك‬- ‫ﺣﻤ ﻮك‬
- ‫ ﻓﻮك‬- ‫ ذو ﻣﺎل‬.

Rafa’ dengan Alif

.‫ﺼ ﹰﺔ‬
 ‫ﺀ ﺨﹶﺎ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ ﺍ َﻷ‬‫ﻴﺔ‬ ‫ﻰ ﹶﺘ ﹾﺜﻨ‬‫ﺭ ﹾﻓ ﹺﻊ ﻓ‬ ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍﻟﻨﱡ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﺎ ﺍ َﻷ ِﻟ ﹸ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
10. Adapun alif dan nun maka adalah ia tertentu menjadi tanda bagi rafa’ pada
isim tathniah.

Rafa’ dengan Nun

‫ﻭ‬ ‫ـ ﹴﻊ َﺃ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻤ‬ ‫ـ‬‫ﻭ ﻀ‬ ‫ـ ٍﺔ َﺃ‬‫ﻨﻴ‬ ‫ﺭ ﹶﺘ ﹾﺜ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻪ‬ ‫ َل ﹺﺒ‬‫ﻉ ِﺇﺫﹶﺍ ﺍ ﱠﺘﺼ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ِل ﺍﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻰ ﺍﻟ‬‫ﺭ ﹾﻓ ﹺﻊ ﻓ‬ ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ ﺍﻟﻨﱡ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
.‫ﺔ‬‫ﻁﺒ‬
‫ﻤﺨﹶﺎ ﹶ‬ ‫ ﺍﻟ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨ ﹶﺜﺔ‬ ‫ﺭ ﺍﻟ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬

11. Adapun nun maka adalah ia menjadi tanda bagi rafa’ pada fe’el mudhari’
apabila berhubung dengannya dhamir tathniah atau dhamir jamak atau dhamir
muannathah mukhatabah.

Alamat Nashab
.‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﻑ ﺍﻟ ﱡﻨ‬
‫ﺤ ﹾﺫ ﹸ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﻴ‬‫ﺭ ﹸﺓ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﺍ َﻷِﻟ ﹸ‬‫ﺤ ﹸﺔ ﻭ‬
 ‫ ﺍﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬: ‫ﺕ‬
ٍ ‫ﺎ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﺱ ﻋ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺏ ﹶ‬
‫ﺼ ﹺ‬
 ‫ﻭﻟِﻠ ﱠﻨ‬
12. Bagi nashab lima tanda : fathah - alif - kasrah - ya’ dan hazaf nun.

Nashab dengan Fathah

‫ﺩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺴ ﹺﻡ ﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻰ ﺍ‬‫ ﻓ‬: ‫ﻊ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﻼ ﹶﺜﺔ‬
‫ﻰ ﹶﺜ ﹶ‬‫ﺏ ﻓ‬‫ﺔﹰ ﻟِﻠ ﱠﻨﺼ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺤ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﺀ‬ ‫ﻰ‬
‫ﺸ‬
‫ﻩ ﹶ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺼ ْل ﺒﹺﺂ‬
 ‫ﻴ ﱠﺘ‬ ‫ﻉ ِﺇﺫﹶﺍ ﹶﻟﻡﹺ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ِل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻴ ﹺﺭ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻤ ﹺﻊ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻜ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬
13. Maka adapun fathah maka adalah ia menjadi alamat bagi nashab pada tiga
tempat : pada isim mufrad dan jamak taksir dan fe’el mudhari’ apabila tidak
berhubung sesuatu dengan akhirnya.
 Nashab dengan Alif
،ٍ‫ﺎل‬‫ﻭﺫﹶﺍ ﻤ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻭﻓﹶﺎ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺤﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻭَﺃﺨﹶﺎ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺕ َﺃﺒ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫ﺭَﺃ‬ :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﺴﺔ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻰ ﺍ َﻷ‬‫ﺏ ﻓ‬
‫ﺼ ﹺ‬
 ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ ﱠﻨ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻑ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
‫ﺎ ﺍ َﻷ ِﻟ ﹸ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬
14. Adapun alif maka adalah ia menjadi tanda bagi nashab pada isim-isim yang
lima seperti : ‫ل‬
ٍ ‫ك َوذَا ﻣَﺎ‬
َ ‫ك َوﻓَﺎ‬
َ ‫ﺣﻤَﺎ‬
َ ‫ك َو‬
َ ‫ك َوَأﺧَﺎ‬
َ ‫ﺖ َأﺑَﺎ‬
ُ ‫ َرَأ ْﻳ‬dan apa yang menyerupai demikian itu

Nashab dengan Kasrah

.‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﻤ ﹺﻊ ﺍﻟ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻰ‬‫ﺏ ﻓ‬
‫ﺼ ﹺ‬
 ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ ﱠﻨ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﺓ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
15. Adapun kasrah maka adalah ia menjadi tanda bagi nashab pada jamak
muannath salim.

Nashab dengan Ya’

.‫ﻤ ﹺﻊ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺔ ﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﻰ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﺜ‬‫ﺏ ﻓ‬
‫ﺼ ﹺ‬
 ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ ﱠﻨ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺀ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎ ﺍ ﹾﻟﻴ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
16. Adapun ya’ maka adalah ia menjadi tanda bagi nashab pada tathniah dan
jamak.

Nashab dengan Hazaf Nun

.‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺕ ﺍﻟ ﱡﻨ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺎ ﹺﺒ ﹶﺜﺒ‬‫ﻌﻬ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ‬ ‫ﻰ‬
 ‫ﺘ‬ ‫ ﺍﱠﻟ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺎ ِل ﺍﻟ ﹶ‬‫ﻰ ﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬‫ﺏ ﻓ‬
‫ﺼ ﹺ‬
 ‫ﺔﹰ ﻟِﻠ ﱠﻨ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﻑ ﺍﻟ ﱡﻨ‬
‫ﺤ ﹾﺫ ﹸ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
17. Adapun hazaf-nun maka adalah ia menjadi tanda bagi nashab pada fe’el-
fe’el yang mana rafa’nya dengan sabit nun.

Alamat Khafad
.‫ﺤ ﹸﺔ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﻴ‬‫ﺭ ﹸﺓ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ ﹶﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ‬: ‫ﺕ‬
ٍ ‫ﺎ‬‫ﻼﻤ‬
‫ﻋﹶ‬
 ‫ﺙ‬
‫ﻼ ﹸ‬
‫ﺨ ﹾﻔﺽﹺ ﹶﺜ ﹶ‬
‫ﻟِ ﹾﻠ ﹶ‬‫ﻭ‬
18. Bagi khafad itu tiga tanda: kasrah - ya’ dan fathah.

Khafad dengan Kasrah

‫ﻴ ﹺﺭ‬ ‫ـ‬‫ـ ﹺﻊ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻜﺴ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻑ‬
 ‫ﺼ ﹺﺭ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﺩ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺴ ﹺﻡ ﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻰ ﺍ‬‫ ﻓ‬: ‫ﻊ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﻼ ﹶﺜﺔ‬
‫ﻰ ﹶﺜ ﹶ‬‫ﺽ ﻓ‬
‫ﺨ ﹾﻔ ﹺ‬
‫ﺔﹰ ِﻟ ﹾﻠ ﹶ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﺓ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﻤ ﹺﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻑ‬
 ‫ﺼ ﹺﺭ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬
19. Adapun kasrah maka adalah ia menjadi tanda bagi kasrah pada tiga tempat
: pada isim mufrad yang menerima tanwin dan pada jamak taksir yang menerima
tanwin dan pada jamak muannath salim.

Khafad dengan Ya’

.‫ﻤ ﹺﻊ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺔ ﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﺜ‬‫ ﻭ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻰ ﺍ َﻷ‬‫ ﻓ‬: ‫ﻊ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﻼ ﹶﺜﺔ‬
‫ﻰ ﹶﺜ ﹶ‬‫ﺽ ﻓ‬
‫ﺨ ﹾﻔ ﹺ‬
‫ﺔﹰ ِﻟ ﹾﻠ ﹶ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺀ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎ ﺍ ﹾﻟﻴ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
20. Adapun ya’ maka adalah ia menjadi tanda bagi khafad pada tiga tempat :
pada isim-isim yang lima dan isim tathniah dan isim jamak.

Khafad dengan Fathah

.‫ﻑ‬
‫ﺼ ﹺﺭ ﹸ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﺴ ﹺﻡ ﺍﱠﻟﺫﹾﻯ ﹶﻻ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻰ ﺍ‬‫ﺽ ﻓ‬
‫ﺨ ﹾﻔ ﹺ‬
‫ﺔﹰ ِﻟ ﹾﻠ ﹶ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺤ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
21. Adapun fathah maka adalah ia menjadi tanda bagi khafad pada isim yang
tidak menerima tanwin.

Alamat Jazam
.‫ﻑ‬
‫ﺤ ﹾﺫ ﹸ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ ﹸﻜ‬‫ ﺍﹶﻟﺴ‬: ‫ﻥ‬
‫ﻤﺘﹶﺎ ﹺ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻋﹶ‬
 ‫ﺯ ﹺﻡ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ ِﻟ ﹾﻠ‬
22. Bagi jazam dua alamat : sukun dan hazaf.
 Jazam dengan Sukun
.‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺢ ﺍﻵ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﺤ‬
‫ﺼ‬ ‫ﻉ ﺍﻟ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ِل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻰ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺯ ﹺﻡ ﻓ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺔﹰ ِﻟ ﹾﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﹶﻓ ﹶﺘ ﹸﻜ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ ﹸﻜ‬‫ﺎ ﺍﻟﺴ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
23. Maka adapun sukun maka adalah ia menjadi tanda bagi jazam pada fe’el
mudhari’ yang sahih akhir.

Jazam dengan Hazaf

ٍ‫ـﺎﺕ‬‫ـﺎ ﺒﹺ ﹶﺜﺒ‬‫ﻌﻬ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ‬ ‫ـﻰ‬‫ﺎ ِل ﺍﱠﻟﺘ‬‫ﻰ ﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬‫ﻭﻓ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﻌ ﹶﺘ ﱢل ﺍﻵ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻉ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ َل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻰ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺯ ﹺﻡ ﻓ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺔﹰ ِﻟ ﹾﻠ‬‫ﻼﻤ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸ‬ ‫ﻑ ﹶﻓ‬
‫ﺤ ﹾﺫ ﹸ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
.‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺍﻟ ﱡﻨ‬
24. Adapun hazaf maka adalah ia menjadi tanda bagi jazam pada fe’el
mudhari’ yang mu’tal akhir dan pada fe’el-fe’el yang rafa’nya dengan tetap huruf
nun.

‫ﻜﹶـﺎﺕ‬‫ﺭ‬‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﺤ‬

 ‫ﺭ‬ ‫ـ‬‫ﻴﻌ‬ ‫ﻱ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ ﻓﹶﺎﻟﱠـ‬.‫ﻑ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
 ‫ﺭﻜﹶﺎ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ،‫ﺎﻥﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺎ ﹸ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬ ‫ ﺍ ﹾﻟ‬.‫ﺼ ٌل‬
 ‫ﹶﻓ‬
‫ـ ْل‬‫ﻴ ﱠﺘﺼ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻱ ﻟﹶـ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻉ ﺍﱠﻟ‬
 ‫ﺎ ﹺﺭ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ُل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ ﻭ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹺﺭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻊ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻜ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ ﺍﻻ‬: ‫ﻉ‬
‫ﺍ ﹴ‬‫ ﹸﺔ َﺃ ﹾﻨﻭ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫َﺃ‬
.‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺴ ﹸﻜ‬
 ‫ﻡ ﺒﹺﺎﻟ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ‬ ‫ﺓ‬‫ﺴﺭ‬
 ‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻜ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺔ‬‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘﺤ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﺔ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻊ ﺒﹺﺎﻟ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﺎ ﺘﹸ‬‫ﻭ ﹸﻜﱡﻠﻬ‬ .‫ﺀ‬ ‫ﻲ‬
 ‫ﺸ‬
‫ﻩ ﹶ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺒﹺﺂ‬
25. Fasal. Kalimah-kalimah yang dii’rabkan itu dua bahagian, satu bahagian
dii’rabkan dengan baris-baris dan satu bahagian dii’rabkan dengan huruf-huruf.
Maka yang dii’rabkan dengan baris-baris itu empat bagai : isim mufrad dan jamak
taksir dan jamak muannath salim dan fe’el mudhari’ yang tidak berhubung
dengan akhirnya sesuatu. Semuanya dirafa’kan dengan dhommah dan
dinashabkan dengan fathah dan dikhafadhkan dengan kasrah dan dijazamkan
dengan sukun.

‫ـ ُل‬‫ﻔﻌ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺔ ﻭ‬ ‫ﺤ‬

 ‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﻑ‬
‫ﺼ ﹺﺭ ﹸ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﻱ ﹶﻻ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻡ ﺍﱠﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍﻻ‬‫ ﻭ‬‫ﺓ‬‫ﺴﺭ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻜ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻥ ﹶﺫﻟِﻙ‬
‫ﻋ‬
 ‫ﺝ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺨ‬
‫ ﹶ‬‫ﻭ‬
.‫ﻩ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
‫ﻑﺁ‬
 ‫ﺤ ﹾﺫ‬
 ‫ﻡ ﹺﺒ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﻌ ﹶﺘ ﱢل ﺍﻵ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻉ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬
26. Keluar daripada demikian itu jamak muannath salim, dinashabkan ia
dengan kasrah, dan isim yang tidak menerima tanwin, dikhafadkan ia dengan
fathah dan fe’el mu’tal akhir, dijazamkan ia dengan hazaf huruf akhirnya.

،ِ‫ﺴ ﺔ‬
َ ‫ﺨ ْﻤ‬
َ ‫ﺴ ِﺔ وَا َﻷ ْﻓ َﻌ ﺎ ُل ا ْﻟ‬
َ ‫ﺨ ْﻤ‬
َ ‫ﺳ ﻤَﺎ ُء ا ْﻟ‬
ْ ‫ﺴ ﺎ ِﻟ ِﻢ وَا َﻷ‬
‫ﺟ ْﻤ ُﻊ ا ْﻟ ُﻤ َﺬ ﱠآ ِﺮ اﻟ ﱠ‬
َ ‫ع اﻟﺘﱠ ْﺜ ِﻨﻴﱠ ُﺔ َو‬ ٍ ‫ف َأ ْر َﺑ َﻌ ُﺔ َأ ْﻧﻮَا‬ ِ ‫ﺤ ُﺮ ْو‬
ُ ‫ب ﺑِﺎ ْﻟ‬ُ ‫ي ُﻳ ْﻌ َﺮ‬ْ ‫وَاﱠﻟ ِﺬ‬
.‫ﻦ‬
َ ‫ن َو َﺗ ْﻔ َﻌ ِﻠ ْﻴ‬
َ ‫ن َو َﺗ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬
َ ‫ن َو َﻳ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬ِ‫ﻼ‬َ ‫ن َو َﺗ ْﻔ َﻌ‬
ِ‫ﻼ‬َ ‫ﻲ َﻳ ْﻔ َﻌ‬
َ ‫َو ِه‬
27. Yang dii’rabkan dengan huruf-huruf itu empat bagai : tathniah dan jamak
muzakkar salim dan isim-isim yang lima dan fe’el-fe’el yang lima iaitu “
‫ن‬
ِ‫ﻼ‬َ ‫ ” َﻳ ْﻔ َﻌ‬dan “‫ن‬
ِ‫ﻼ‬
َ ‫ ” َﺗ ْﻔ َﻌ‬dan “‫ن‬
َ ‫ ” َﻳ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬dan “‫ن‬
َ ‫ ” َﺗ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬dan “‫ﻦ‬
َ ‫” َﺗ ْﻔ َﻌِﻠ ْﻴ‬.

‫ﺏ‬
 ‫ـ‬‫ﻴ ﹾﻨﺼ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ ﹺﻭ‬‫ﻊ ﺒﹺـﺎ ﹾﻟﻭ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ ﹶﻓ‬‫ﻤ ﹶﺫ ﱠﻜﺭﹺ ﺍﻟﺴ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃﻤ‬ .‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﻊ ﺒﹺﺎ َﻷﻟِﻑ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﻴ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹸﺘ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺎ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﺜ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
‫ـﺎ ُل‬‫ـﺎ ﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬‫ﻭَﺃﻤ‬ .‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺏ ﺒﹺﺎ َﻷﻟِﻑ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﺍ ﹺﻭ‬‫ﻊ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻭ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ ﹶﻓ ﹸﺘ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﺎ ﺍ َﻷ‬‫ﻭَﺃﻤ‬ .‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﺎ‬‫ﻓﻬ‬ ‫ﺤ ﹾﺫ‬
 ‫ﻡ ﹺﺒ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﻊ ﺒﹺﺎﻟ ﱡﻨ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ ﹶﻓ ﹸﺘ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬
28. Maka adapun tathniah maka ia dirafa’kan dengan alif dan dinashabkan dan
dikhafadkan dengan ya’. Adapun jamak muzakkar salim maka ia dirafa’kan
dengan wau dan dinashabkan dan dikhafadkan dengan ya’. Adapun isim-isim
yang lima maka ia dirafa’kan denga wau dan dinashabkan denga alif dan
dikhafadkan dengan ya’. Adapun fe’el-fe’el yang lima maka ia dirafa’kan dengan
nun dan dinashabkan dan dijazamkan dengan hazafnya.
 Kalimah Yang Dii’rabkan Dengan Baris
: ‫ﺍﻉﹴ‬‫ ﹸﺔ َﺃﻨﹾـﻭ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﺕ َﺃ‬
 ‫ﺭﻜﹶﺎ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻑ ﻓﹶﺎﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
 ‫ﺭﻜﹶﺎ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺎ ﹸ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
.‫ﺀ‬ ‫ﻰ‬
‫ﺸ‬
‫ﻩ ﹶ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺼ ْل ﺒﹺﺂ‬
 ‫ﻴ ﱠﺘ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻯ ﹶﻟ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻉ ﺍﱠﻟ‬
‫ﺎ ﹺﺭ ﹺ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ َل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ ﻭ‬‫ ﺍﻟﺴ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻨﺙ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹺﺭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻊ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﻜ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ِﺇ‬
29. Kalimah-kalimah yang dii’rab itu dua bahagian : satu bahagian dii’rabkan
dengan baris dan satu bahagian dii’rabkan dengan huruf. Maka yang dii’rabkan
dengan baris adalah isim mufrad - jamak taksir - jamak muannath salim dan fe’el
mudhari’ yang tidak berhubung dengan akhirnya sesuatu.

Asal pada i’rab dengan Baris

.‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺴ ﹸﻜ‬
 ‫ﻡ ﺒﺎﻟ‬ ‫ﺠ ﹺﺯ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ‬ ‫ﺓ‬‫ﺴﺭ‬
 ‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻜ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺔ‬‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘﺤ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﺔ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻊ ﺒﹺﺎﻟ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﺎ ﺘﹸ‬‫ﻭ ﹸﻜﱡﻠﻬ‬
30. Kesemuanya dirafa’kan dengan dhommah, dinashabkan dengan fathah,
dikhafadkan dengan kasrah dan dijazamkan dengan sukun.

Yang keluar daripada asal itu

‫ﺽ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﻑ‬
‫ﺼ ﹺﺭ ﹸ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﻯ ﹶﻻ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻡ ﺍﻟﱠﻠ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﺍ‬‫ ﻭ‬،‫ﺭﺓ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻜ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ،‫ﺎ ِﻟﻡﹺ‬‫ﻤ َﺅﻨﱠﺙﱢ ﺍﻟﺴ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 : ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺸﻴ‬
‫ﻼ ﹶﺜ ﹸﺔ َﺃ ﹾ‬
‫ ﹶﺜ ﹶ‬‫ﻥ ﹶﺫﻟِﻙ‬
‫ﻋ‬
 ‫ﺝ‬‫ﺨﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﻭ‬
‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﻌ ﹶﺘ ﱠل ﺍﻵ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻉ ﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﺎ ﹺﺭ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻌ ُل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬،‫ﺤﺔ‬
 ‫ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻔ ﹾﺘ‬
.‫ﻩ‬ ‫ﺨ ﹺﺭ‬
‫ﻑﺁ‬
‫ ﹾﺫ ﹶ‬‫ﻡ ﺒﹺﺤ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻴ‬
31. Keluar daripada demikian itu oleh tiga perkara : jamak muannath salim ;
dinashabkan dengan kasrah, dan isim yang tidak menerima tanwin : dikhafadkan
dengan fathah, dan fe’el mudhari’ yang mu’tal akhir : dijazamkan dengan hazaf
huruf akhirnya.

Kalimah Yang Dii’rabkan Dengan Huruf

‫ـﺎ ُل‬‫ﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬‫ﺔ ﻭ‬ ‫ـ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ـﻤ‬‫ﺍ َﻷﺴ‬‫ـﺎ ِﻟ ﹺﻡ ﻭ‬‫ﻤ ﹶﺫ ﱠﻜﺭﹺ ﺍﻟﺴ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ ﹸﺔ‬‫ﻨﻴ‬ ‫ ﺍﹶﻟ ﹶﺘ ﹾﺜ‬: ‫ﻉ‬
‫ﺍ ﹴ‬‫ ﹸﺔ َﺃ ﹾﻨﻭ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻑ َﺃ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﺍﱠﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﻴﻥ‬ ‫ﻠ‬‫ ﹶﺘ ﹾﻔﻌ‬‫ ﻭ‬‫ﻭﻥ‬ ‫ﹸﻠ‬‫ ﹶﺘ ﹾﻔﻌ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻌﹸﻠ‬ ‫ﻴ ﹾﻔ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻼﻥﹺ‬
‫ ﹶ‬‫ﺘ ﹾﻔﻌ‬‫ﻼﻥﹺ ﻭ‬
‫ ﹶ‬‫ ﹾﻔﻌ‬‫ﻰ ﻴ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺔ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬
32. Yang dii’rab dengan huruf empat bagai : tathniah dan jamak muzakkar
salim dan isim yang lima dan fe’el yang lima. Iaitu - ‫ن‬ َ ‫ َو َﺗ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬- ‫ن‬
َ ‫ َو َﻳ ْﻔ َﻌُﻠ ْﻮ‬- ‫ن‬
ِ‫ﻼ‬
َ ‫ وَﺗ ْﻔ َﻌ‬- ‫ن‬
ِ‫ﻼ‬
َ ‫َﻳ ْﻔ َﻌ‬
‫ﻦ‬
َ ‫ َو َﺗ ْﻔ َﻌِﻠ ْﻴ‬.

Isim Tathniah
.‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹲﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﻸﻟِﻑ‬
َ ‫ﻊ ﺒﹺﺎﻟ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﻴ ﹸﺔ ﹶﻓ ﹸﺘ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺎ ﺍﻟ ﱠﺘ ﹾﺜ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
33. Maka adapun tathniah maka ia dirafa’kan dengan alif dan dinashabkan dan
dikhafadkan dengan ya’.

Jamak Muzakkar Salim

ِ.‫ﺎﺀ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ ﹺﻭ‬‫ﻊ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻭ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺎ ِﻟ ﹺﻡ ﹶﻓ‬‫ﻤ ﹶﺫ ﱠﻜﺭﹺ ﺍﻟﺴ‬ ‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
34. Adapun jamak muzakkar salim maka ia dirafa’kan dengan wau,
dinashabkan dan dikhafadkan dengan ya’.

Isim Yang Lima

.‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻴ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭﺘﹸ ﹾ‬ ‫ﺏ ﺒﹺﺎ َﻷﻟِﻑ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﺍ ﹺﻭ‬‫ﻊ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻭ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ ﹶﻓ ﹸﺘ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺀ ﺍﻟ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﺎ ﺍ َﻷ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
35. Adapun isim-isim yang lima maka ia dirafa’kan dengan wau, dan
dinashabkan dengan alif dan dikhafadkan dengan ya’.

Fe’el-Fe’el yang Lima

 ‫ﺎ‬‫ﻓﻬ‬ ‫ﺤ ﹾﺫ‬
 ‫ﺽ ﹺﺒ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻭ ﹸﺘ ﹾ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻭ ﹸﺘ ﹾﻨ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﻊ ﺒﹺﺎﻟ ﱡﻨ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ ﹶﻓ ﹸﺘ‬‫ﺔ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺎ ُل ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﺎ ﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
36. Adapun fe’el-fe’el yang lima maka ia dirafa’kan dengan nun, dinashabkan
dan dijazamkan dengan menghazafkannya.

BAB FE’EL

‫ـ ﹺﺭ‬‫ﺡ ﺍﻵﺨ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔﺘﹸـ‬ ‫ﻰ‬‫ﺎﻀ‬‫ ﻓﹶﺎ ﹾﻟﻤ‬.‫ﺏ‬
 ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺏ ﻭ‬
 ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍ َﻷ‬‫ﻉ ﻭ‬
 ‫ﺎ ﹺﺭ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻰ ﻭ‬‫ﺎﻀ‬‫ ﻤ‬: ‫ﻼ ﹶﺜ ﹲﺔ‬
‫ﺎ ُل ﹶﺜ ﹶ‬‫ﹶﺍ َﻷ ﹾﻓﻌ‬
‫ﻰ‬
 ‫ـ‬‫ﻭﻫ‬ .‫ﺕ‬
‫ـ ﹸ‬‫ َﺃ ﹶﻨﻴ‬‫ﻭﹸﻟﻙ‬ ‫ﺎ ﹶﻗ‬‫ﻌﻬ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻴ‬ ,‫ﻊﹺ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﺩ ﺍ َﻷ‬ ‫ﺍ ِﺌ‬‫ﺯﻭ‬ ‫ﻯ ﺍﻟ‬‫ﺤﺩ‬
 ‫ﻪ ِﺇ‬ ‫ﹸﻟ‬‫ﻥ َﺃﻭ‬
 ‫ﺎ ﻜﹶﺎ‬‫ﻉ ﻤ‬
 ‫ﺎ ﹺﺭ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬،‫ﺍ‬‫ﺩ‬‫ﻡ َﺃﺒ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍ َﻷ‬‫ ﻭ‬،‫ﺍ‬‫ﺩ‬‫َﺃﺒ‬
.‫ﻡ‬ ‫ﺎ ﹺﺯ‬‫ﻭ ﺠ‬ ‫ﺏ َﺃ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ ﻨﹶﺎ‬‫ﻴﻪ‬ ‫ ﹶﻠ‬‫ﺨ َل ﻋ‬
‫ﺩ ﹸ‬ ‫ﺤﺘﱠﻰ ﻴ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺒﺩ‬ ‫ﻉ َﺃ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬
37. Fe’el-fe’el itu tiga bagai : madhi dan mudhari’ dan amar. Umpama : - ‫ب‬ َ ‫ﺿ َﺮ‬
َ
‫ب‬
ْ ‫ﺿ ِﺮ‬
ْ ‫ا‬-‫ب‬
ُ ‫ﻀ ِﺮ‬
ْ ‫ َﻳ‬. Maka fe’el madhi difatahkan huruf akhirnya selama-lama. Fe’el
amar dijazamkan selama-lama. Fe’el mudhari’ adalah fe’el yang mana awalnya
satu daripada huruf-huruf tambahan yang empat. Menghimpunkannya oleh kata
kamu : ‫ﺖ‬ ُ ‫َأ َﻧ ْﻴ‬. Fe’el mudhari’ ini adalah marfu’ selama-lama, sehingga masuk
atasnya oleh suatu yang menashabkan dan yang menjazamkan.

‘Amil Nashab
.‫ﻭ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺍ ﹺﻭ‬‫ﺍ ﹾﻟﻭ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺏ ﺒﹺﺎ ﹾﻟﻔﹶﺎ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺠﻭ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺤﺘﱠﻰ ﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
‫ﺠ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻭ ﹶﻻ‬ ‫ﻰ‬
 ‫ﻡ ﹶﻜ‬ ‫ﻭ ﹶﻻ‬ ‫ﻰ‬
 ‫ﻭ ﹶﻜ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﺇِ ﹶﺫ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭ ﹶﻟ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻰ َﺃ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ ﹲﺓ‬‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﺏ ﻋ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻓﹶﺎﻟ ﱠﻨﻭ‬
38. Maka ‘amil-‘amil nashab itu sepuluh. Iaitu ‫ن‬
ْ ‫ َأ‬- ‫ﻦ‬
ْ ‫ َﻟ‬- ‫ن‬
ْ ‫ ِإ َذ‬- ‫ﻰ‬
ْ ‫ َآ‬- ‫ﻰ‬
ْ ‫ﻻ ُم َآ‬
َ - ‫ﺤ ْﻮ ِد‬
ُ‫ﺠ‬
ُ ‫ﻻ ُم ا ْﻟ‬
َ
- ‫ﺣﺘﱠﻰ‬
َ dan jawab dengan fa’ dan jawab dengan wau dan ‫أو‬.

‘Amil Jazam
‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻭِﺇ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺩﻋ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻰ ﻭ‬
‫ﻬ ﹺ‬ ‫ﻰ ﺍﻟ ﱠﻨ‬‫ ﹶﻻ ﻓ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺩﻋ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻤﺭﹺ ﻭ‬ ‫ﻡ ﺍ َﻷ‬ ‫ﻭ ﹶﻻ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃ ﹶﻟﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫َﺃ ﹶﻟ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﻭ ﹶﻟﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻰ ﹶﻟ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ ﹶﺔ ﻋ‬‫ﻴ‬‫ﺎﻨ‬‫ﻡ ﹶﺜﻤ‬ ‫ﻭﺍ ﹺﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﺼ ﹰﺔ‬
 ‫ﻌ ﹺﺭ ﺨﹶﺎ‬ ‫ﺸ‬
‫ﻰ ﺍﻟ ﱢ‬
 ‫ﻓ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﺇِ ﹶﺫ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﻴ ﹶﻔﻤ‬ ‫ﻭ ﹶﻜ‬ ‫ﺎ‬‫ﻴ ﹸﺜﻤ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭَﺃﻨﱠﻰ‬ ‫ﻴﻥ‬ ‫َﺃ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃﻴ‬ ‫ﻯ‬
‫ﻭَﺃ ﱞ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭِﺇ ﹾﺫﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻬﻤ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬
39. ‘Amil-‘amil jazam itu lapan belas. Iaitu ‫ ﻟﻢ‬- ‫ ﻟﻤ ﺎ‬- ‫ أﻟ ﻢ‬- ‫ وأﻟﻤ ﺎ‬- lam amar - lam doa
- ‫ ﻻ‬nahi dan doa - ‫ إن‬- ‫ ﻣﺎ‬- ‫ ﻣﻦ‬- ‫ ﻣﻬﻤﺎ‬- ‫ إذﻣﺎ‬- ‫ أى‬- ‫ أﻳﺎن‬- ‫ أﻳﻦ‬- ‫ أﻧﻰ‬- ‫ آﻴﻔﻤﺎ – ﺣﻴﺜﻤﺎ‬dan ‫ إذن‬yang
khas pada syair.

Isim-isim marfu’
‫ـﺎ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫ﻭَﺃ ﹶ‬ ‫ﻡ ﻜﹶـﺎﻥ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻩ ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺨ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺩُﺃ‬ ‫ﺒ ﹶﺘ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻋﻠﹸ‬
 ‫ ﻓﹶﺎ‬‫ﺴﻡ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻯ ﹶﻟ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻭ ُل ﺍﱠﻟ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻋ ُل ﻭ‬
 ‫ﻰ ﺍﻟﻔﹶﺎ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻌ ﹲﺔ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺕ‬
‫ﺎ ﹸ‬‫ﻭﻋ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
.‫ﺩ ُل‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﻁ ﹸ‬
‫ﻌ ﹾ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺩ ﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ‬‫ﺕ ﻭ‬
‫ﻌ ﹸ‬ ‫ﻭ ﺍﻟﻨﱠ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ،‫ﻭﻉﹺ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻊ ِ ِﻟ ﹾﻠ‬ ‫ﺍﻟﺘﱠﺎ ﹺﺒ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﺭ ِﺇ‬ ‫ﺨﺒ‬
‫ ﹶ‬‫ﻭ‬
40. Isim-isim yang dirafa’kan itu tujuh. Ia adalah fa’el - maf’ul yang tidak
disebutkan fa’elnya - mubtada’ – khabar mubtada’ - isim ‫ آ ﺎن‬dan saudara-
saudaranya – khabar ‫ إن‬dan saudara-saudaranya dan yang mengikut bagi
marfu’. Iaitu sifat - taukid - ‘ataf - badal.

BAB FA’EL

.‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬

 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ ﻅﹶﺎ‬: ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻪ‬ ‫ﻌﻠﹸ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺒ ﹶﻠ‬ ‫ﻭ ﹺﺭ ﹶﻗ‬ ‫ﻤ ﹾﺫ ﹸﻜ‬ ‫ﻉ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻋ ُل‬
 ‫ﹶﺍ ﹾﻟﻔﹶﺎ‬
41. Fa’el adalah isim yang di rafa’kan yang disebutkan fe’elnya sebelumnya. Ia
terbahagi kepada dua : fa’el zahir dan fa’el dhamir.
 Fa’el Zahir
‫ﻗﹶـﺎﻡ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺍ ﹺ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬: ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬: ‫ﺭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻓﹶﺎﻟﻅﱠﺎ‬
‫ﻡ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹶﺘﻘﹸـ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻬﻨﹸـ‬ ‫ﺕ ﺍﻟ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺍ ﹺ‬‫ﻡ ﺍﻟ ﹺﻬ ﹾﻨﺩ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹶﺘﻘﹸ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺍ ﹺ‬‫ﺕ ﺍﻟ ﹺﻬ ﹾﻨﺩ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻫ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹶﺘﻘﹸ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻫ ﹾﻨ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﺎ ُل‬‫ﺭﺠ‬ ‫ﻡ ﺍﻟ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺎ ُل‬‫ﺭﺠ‬ ‫ﺍﻟ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ،‫ﻤﻰ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻏﹶ‬
‫ﻡ ﹸ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻰ‬‫ﻼﻤ‬
‫ﻏﹶ‬‫ﻡ ﹸ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻡ َﺃﺨﹸ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭﻙ‬ ‫ﺨ‬
‫ﻡ َﺃ ﹸ‬ ‫ﻭﻗﹶﺎ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻬﻨﹸ‬ ‫ﺍﻟ‬
42. Maka fa’el zahir itu umpama kata kamu : ‫ ﻗ ﺎم زﻳ ﺪ‬- ‫ ﻳﻘ ﻮم زﻳ ﺪ‬- hingga kepada
katanya : dan apa yang menyerupai demikian itu.

Fa’el dhamir
‫ﺏ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ـ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺒ ﹸﺘﻥ‬ ‫ﺭ‬ ‫ـ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺒ ﹸﺘ‬ ‫ﺭ‬ ‫ـ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ ﹸﺘﻤ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
 ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹶ‬ ‫ﺭ‬‫ﻀ‬‫ﺒﻨﹶﺎ ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 : ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ ﹶﻨ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﻥ‬
 ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﺒﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹾ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬
43. Fa’el dhamir itu umpama kata kamu: ‫ ﺿﺮﺑﺖ‬- ‫ﺿﺮﺑﻨﺎ‬, hingga keakhir katanya.

Naib fa’el
،‫ﺨﺭﹺ‬
 ‫ﺒ َل ﺍﻵ‬ ‫ﺎ ﹶﻗ‬‫ﺭ ﻤ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ ﹸﻜ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﹸﻟ‬‫ َﺃﻭ‬‫ﻀﻡ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻀﻴ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻌ ُل ﻤ‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ‬  ‫ ﹶﻓ ِﺈ‬.‫ﻪ‬ ‫ﻋﻠﹸ‬
 ‫ﻥ ﻜﹶﺎ‬  ‫ﺭ ﻓﹶﺎ‬ ‫ﻴ ﹾﺫ ﹶﻜ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻯ ﹶﻟ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﻉ ﺍﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﺨ ﹺﺭ‬
 ‫ﺒ َل ﺍﻵ‬ ‫ﺎ ﹶﻗ‬‫ﺢ ﻤ‬
 ‫ﺘ‬ ‫ﻭ ﹸﻓ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﹸﻟ‬‫ َﺃﻭ‬‫ﻀﻡ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺎ ﹺﺭﻋ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻥ ﻜﹶﺎ‬
 ‫ﻭِﺇ‬
44. Ia adalah isim marfu’ yang tidak disebutkan fa’elnya. Maka sekiranya
adalah fe’el itu fe’el madhi didhommahkan awalnya dan dikasrahkan huruf
sebelum akhirnya, dan sekiranya adalah ianya fe’el mudhari’ didhommahkan
awalnya dan difathahkan huruf sebelum akhirnya.

Naib Fa’el Yang Zahir

‫ﻡ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴﻜﹾـ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ‬‫ـﺭ‬‫ﻋﻤ‬
 ‫ﻡ‬ ‫ﻭُﺃ ﹾﻜ ﹺﺭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺏ‬‫ﻀﺭ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 : ‫ﻭ ﻗﻭﻟﻙ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ ﹶﻨ‬ ‫ﻫ‬ ‫ ﻓﹶﺎﻟﻅﱠﺎ‬.‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ ﻅﹶﺎ‬: ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﻭ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬

45. Ianya dua bahagian : zahir dan dhomir. Maka naib fa’el zahir umpama kata
kamu: ‫ ﺿﺮب زﻳﺪ‬dan ‫ ﻳﻀﺮب زﻳﺪ‬dan ‫ أآﺮم ﻋﻤﺮو‬dan ‫ﻳﻜﺮم ﻋﻤﺮو‬.

Naib Fa’el Dhamir

‫ﺏ‬
 ‫ـ ﹺﺭ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺒ ﹸﺘﻥ‬ ‫ـ ﹺﺭ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺒ ﹸﺘ‬ ‫ـ ﹺﺭ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ ﹸﺘﻤ‬ ‫ـ ﹺﺭ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺕ‬
 ‫ﺒ‬ ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ ﹶ‬‫ﻀﺭﹺﺒ‬
 ‫ﺒﻨﹶﺎ ﻭ‬ ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺒﺕﹸ‬ ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 : ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ ﹶﻨ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﺍ‬‫ﺒﻭ‬ ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻀ ﹺﺭﺒ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹾ‬ ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻭ‬
46. Naib fa’el daripada dhamir umpama kata kamu: ‫ ﺿ ﺮﺑﺖ‬- ‫ ﺿ ﺮﺑﻨﺎ‬hingga
akhirnya.

BAB MUBTADA DAN KHABAR

‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬‫ﻴﻪ‬ ‫ﺩ ﺇِ ﹶﻟ‬ ‫ﺴ ﹶﻨ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻉ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ ﻭ‬.‫ﺔ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻅ‬
 ‫ﻤ ِل ﺍﻟﱠﻠ ﹾﻔ‬ ‫ﺍ‬‫ﻌﻭ‬ ‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﻋﹺ‬
 ‫ﺎﺭﹺﻯ‬‫ﻉ ﹶﺍ ﹾﻟﻌ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺩُﺃ‬ ‫ﺒ ﹶﺘ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
.‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻥ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﺎﻥﹺ ﻭ‬‫ﻥ ﻗﹶﺎ ِﺌﻤ‬
‫ﺍ ﹺ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺩ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ : ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﹶﻗ‬
47. Mubtada’ ialah isim marfu’ yang sunyi daripada ‘amil-‘amil lafzi. Khabar
ialah isim marfu’ yang disandarkan kepada mubtada’. Umpama kata kamu: ‫زﻳﺪ ﻗ ﺎﺋﻢ‬
- ‫ اﻟﺰﻳﺪان ﻗﺎﺋﻤﺎن‬- ‫ اﻟﺰﻳﺪون ﻗﺎﺋﻤﻮن‬.
 Mubtada’ daripada Dhamir
‫ﺕ‬
‫ﻭَﺃﻨﹾـ ﹶ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺤ‬
 ‫ﻭ ﹶﻨ‬ ‫ﻰ َﺃﻨﹶﺎ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﺍ ﹾﺜﻨﹶﺎ ﻋ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬.‫ﻩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺫ ﹾﻜ‬ ‫ﺩﻡ‬ ‫ﺎ ﹶﺘ ﹶﻘ‬‫ﺭ ﻤ‬ ‫ﻫ‬ ‫ ﻓﹶﺎﻟﻅﱠﺎ‬.‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻥ ﻅﹶﺎ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﺩُﺃ‬ ‫ﺒ ﹶﺘ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
‫ﻪ‬‫ﺎ َﺃﺸﹾـﺒ‬‫ﻭﻤ‬ ،‫ﻭﻥ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻥ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬
‫ﺤ‬
 ‫ﻭ ﹶﻨ‬ ‫ﻡ‬ ‫ َﺃﻨﹶﺎ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬: ‫ﻙ‬
 ‫ﻭ ِﻟ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻫﻥ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻫﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻰ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭَﺃ ﹾﻨ ﹸﺘﻥ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭَﺃ ﹾﻨ ﹸﺘ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭَﺃ ﹾﻨ ﹸﺘﻤ‬ ‫َﺃ ﹾﻨﺕ‬‫ﻭ‬
.‫ﹶﺫﻟِﻙ‬
48. Mubtada’ itu dua bahagian, zahir dan dhamir. Maka mubtada’ zahir itu
adalah apa yang terdahulu sebutnya. Mubtada’ yang dhamir dua belas : ‫ أﻧ ﺎ‬- ‫ ﻧﺤ ﻦ‬-
‫ أﻧ ﺖ‬hingga akhir. Umpama kata kamu :‫ أﻧ ﺎ ﻗ ﺎﺋﻢ‬- ‫ ﻧﺤ ﻦ ﻗ ﺎﺋﻤﻮن‬dan apa yang menyerupai
demikian itu.

Khabar mufrad
.‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻥ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﺎﻥﹺ ﻭ‬‫ﻥ ﻗﹶﺎ ِﺌﻤ‬
‫ﺍ ﹺ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺩ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺩ ﹶﻨ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ ﻓﹶﺎ ﹾﻟ‬.‫ﺭ ٍﺩ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﻭ‬
49. Khabar itu terbahagi kepada dua : mufrad dan bukan mufrad. Maka khabar
mufrad itu umpama : ‫ زﻳﺪ ﻗﺎﺋﻢ‬- ‫ اﻟﺰﻳﺪان ﻗﺎﺋﻤﺎن‬- ‫ اﻟﺰﻳﺪون ﻗﺎﺋﻤﻮن‬.

Selain Khabar Mufrad

‫ﻭ‬ ‫ـ‬‫ ﹶﻨﺤ‬.‫ﻩ‬ ‫ـ ﹺﺭ‬‫ﺨﺒ‬
‫ﻊ ﹶ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺩُﺃ‬ ‫ﺒ ﹶﺘ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬،‫ﻠﻪ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻊ ﻓﹶﺎ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻌ ُل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬،‫ﺭﻑﹸ‬ ‫ﻅ‬
‫ﺍﻟ ﱠ‬‫ ﻭ‬،‫ﻭﺭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺭ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ ﹶﺍ ﹾﻟﺠ‬: ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺸﻴ‬
‫ ﹸﺔ َﺃ ﹾ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﺭ ٍﺩ َﺃ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﻭ ﹶ‬
.‫ﺒ ﹲﺔ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻪ ﺫﹶﺍ‬ ‫ﻴ ﹸﺘ‬ ‫ﺎ ﹺﺭ‬‫ﺩ ﺠ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻩ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻡ َﺃ‬ ‫ﺩ ﻗﹶﺎ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺩ‬ ‫ﻋ ﹾﻨ‬
 ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ ﹺﺭ‬‫ﻰ ﺍﻟﺩ‬‫ﺩ ﻓ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ :‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﹶﻗ‬
50. Khabar bukan mufrad itu empat perkara : jar dan majrurnya - zaraf - fe’el
serta fa’elnya - mubtada’ serta khabarnya. Umpama kata kamu: ‫ زﻳ ﺪ ﻓ ﻰ اﻟ ﺪار‬- ‫زﻳ ﺪ‬
‫ ﻋﻨﺪك‬- ‫ زﻳﺪ ﻗﺎم أﺑﻮﻩ‬- ‫زﻳﺪ ﺟﺎرﻳﺘﻪ ذاهﺒﺔ‬.

BAB ‘AMIL YANG MASUK ATAS

MUBTADA DAN KHABAR

.‫ﺎ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
‫ﻅ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭِﺇ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻰ ﻜﹶﺎ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
51. Ia adalah ‫ آ ﺎن‬dan saudara-saudaranya dan ‫ إن‬dan saudara-saudaranya
dan ‫ ﻇﻦ‬dan saudara-saudaranya.

‫ ﺍﻥ‬dan Saudara-Saudaranya
‫ﺭ‬ ‫ﺼ ﹾﺎ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ ﹾﺎ ﹶ‬‫ﺒ‬‫ﻅ ﱠل ﻭ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﻰ‬‫ﻀﺤ‬
 ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺢ‬‫ﺼﺒ‬
 ‫َﺃ‬‫ﻰ ﻭ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﻰ ﹶﻜ ﹾﺎﻥ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺭ‬‫ﺨﺒ‬
‫ﺏ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬
 ‫ ﹶﺘ ﹾﻨﺼ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻊ ﺍ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ﺎ ﹶﻓ ﹶﺘ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ ﻭ‬‫ﺎ ﹶﻜ ﹾﺎﻥ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
،‫ﻭﻜﹸـﻥ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸـ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ ﻜﹶـ ﹾﺎ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺎ ﹶﻨ‬‫ﻤ ﹾﻨﻬ‬ ‫ﻑ‬
‫ﺭ ﹶ‬ ‫ﺎ ﹶﺘﺼ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺩ ﹾﺍ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﺡ‬
 ‫ﺒ ﹺﺭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﺊ‬
َ ‫ﺎ ﹶﻓﺘ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺎ ﺍ ﹾﻨ ﹶﻔ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﺍ َل‬‫ﺎ ﺯ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻴﺱ‬ ‫ ﹶﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ،‫ﺎ‬‫ﺨﺼ‬
 ‫ﻭ ﺸﹶﺎ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻴﺱ‬ ‫ ﹶﻟ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺩ ﻗﹶﺎ ِﺌﻤ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ ُل ﹶﻜ ﹾﺎﻥ‬ ‫ ﹶﺘ ﹸﻘ‬.‫ﺢ‬
 ‫ﺼ ﹺﺒ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺢ ﻭ‬
 ‫ﺼ ﹺﺒ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺢ‬‫ﺼﺒ‬
 ‫َﺃ‬‫ﻭ‬
52. Adapun ‫ آ ﺎن‬dan saudara-saudaranya maka ia merafa’kan isim dan
menashabkan khabar. Ia adalah ‫ آ ﺎن‬- ‫ﻟ ﻴﺲ‬, hingga kepada ‫ﻣ ﺎ دام‬, dan apa yang
tertasrif daripadanya, seperti ‫ آﺎن‬- ‫ ﻳﻜﻮن‬- ‫ آﻦ‬- ‫ أﺻﺒﺢ‬- ‫ ﻳﺼﺒﺢ‬- ‫اﺻﺒﺢ‬. Kamu kata : ‫آﺎن زﻳ ﺪ‬
‫ ﻗﺎﺋﻤﺎ‬dan ‫ ﻟﻴﺲ ﻋﻤﺮ ﺷﺎﺧﺼﺎ‬dan apa yang menyerupai demikian itu.

‫ ﺇﻥ‬dan Saudara-Saudaranya
‫ﻥ‬
 ‫ﻭ ُل ِﺇ‬ ‫ ﹶﺘﻘﹸـ‬.‫ ﱠل‬‫ ﹶﻟﻌ‬‫ﺕ ﻭ‬
‫ﻴ ﹶ‬ ‫ ﹶﻟ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ ﹶﻜ َﺄ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ ﹶﻟﻜ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻰ ِﺇ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺭ‬‫ﺨﺒ‬
‫ﻊ ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬ ‫ﺭ ﹶﻓ‬ ‫ ﹶﺘ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﺏ ﺍ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﺎ ﹶﺘ ﹾﻨ‬‫ﺎ ﹶﻓ ِﺈ ﱠﻨﻬ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﺎ ِﺇ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
‫ﻤﻨﱢـﻰ‬ ‫ﺕ ﻟِﻠ ﱠﺘ‬
‫ﻴ ﹶ‬ ِ‫ﻪ ﻭﹺﻟ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺸ ﹺﺒ‬
‫ﻥ ﻟِﻠ ﱠﺘ ﹾ‬
 ‫ ﹶﻜ َﺄ‬‫ﻙ ﻭ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺩﺭ‬ ‫ﺘ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻺ‬
ِ ‫ﻥ ِﻟ‬
 ‫ ﹶﻟﻜ‬‫ﺩ ﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﻟِﻠ ﱠﺘ‬
 ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻌﻨﹶﻰ ِﺇ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺹ‬
 ‫ﺨ‬
 ‫ﺍ ﺸﹶﺎ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﺕ‬
‫ﻴ ﹶ‬ ‫ ﹶﻟ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺍ ﻗﹶﺎ ِﺌ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬
.‫ﻭ ﱡﻗ ﹺﻊ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ‬‫ﻰ ﻭ‬‫ﺭﺠ‬ ‫ ﱠل ﻟِﻠ ﱠﺘ‬‫ ﹶﻟﻌ‬‫ﻭ‬
53. Adapun ‫ إن‬dan suadara-saudaranya maka ia menashabkan isim dan
merafa’kan khabar. Ia adalah ‫ إن‬- ‫ أن‬- ‫ ﻟﻜﻦ‬- ‫ آﺄن‬- ‫ ﻟﻴﺖ‬- ‫ﻟﻌﻞ‬. Kamu kata : ‫ إن زﻳﺪا ﻗﺎﺋﻢ‬- ‫ﻟﻴ ﺖ‬
‫ﻋﻤ ﺮا ﺷﺎﺧﺼ ﺎ‬. Makna ‫ إن‬dan ‫ أن‬untuk taukid, dan ‫ ﻟﻜ ﻦ‬untuk istidrak, dan ‫ آ ﺄن‬untuk
tasybih, dan ‫ وﻟﻴﺖ‬untuk angan-angan dan ‫ ﻟﻌﻞ‬untuk harapan.

‫ ﻅﻥ‬dan Saudara-Saudaranya
‫ﺕ‬
‫ﺨﻠﹾـ ﹸ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ـ‬‫ﺤﺴ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻅ ﹶﻨ ﹾﻨ ﹸ‬
‫ﻰ ﹶ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺎ‬‫ﻥ ﹶﻟﻬ‬
‫ﻭ ﹶﻻ ﹺ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺎ‬‫ﻬﻤ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ َﺃ ﱠﻨ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﺍ ﻭ‬‫ﺒ ﹶﺘﺩ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺏ ﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﺎ ﹶﺘ ﹾﻨ‬‫ﺎ ﹶﻓ ِﺈ ﱠﻨﻬ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
‫ﻅ‬
‫ﺎ ﹶ‬‫ﻭَﺃﻤ‬
‫ﻼ َل‬
‫ﺕ ﺍ ﹾﻟﻬﹺـ ﹶ‬
‫ﺨﻠﹾـ ﹸ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻠﻘﹰﺎ‬ ‫ﻁ‬
‫ﻤ ﹾﻨ ﹶ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻅ ﹶﻨ ﹾﻨ ﹸ‬
‫ﻭ ُل ﹶ‬ ‫ ﹶﺘ ﹸﻘ‬.‫ﺕ‬
‫ﻌ ﹸ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻌ ﹾﻠ ﹸ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺨ ﹾﺫ ﹸ‬
‫ﺍﺘﱠ ﹶ‬‫ﺕ ﻭ‬
‫ﺩ ﹸ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻤ ﹸ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺭ َْﺃ ﹸ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻤ ﹸ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ،‫ﺎ‬‫ﹶﻻﺌِﺤ‬
54. Adapun ‫ ﻇ ﻦ‬dan saudara-saudaranya maka ia menashabkan mubtada’ dan
khabar diatas bahawa keduanya menjadi maf’ul baginya. Ia adalah ‫ ﻇﻨﻨﺖ‬dan ‫ﺣﺴ ﺒﺖ‬
, hingga katanya “dan ‫ﺳﻤﻌﺖ‬.” Kamu kata : ‫ ﻇﻨﻨﺖ زﻳﺪا ﻣﻨﻄﻠﻘﺎ‬dan ‫ ﺧﻠﺖ اﻟﻬﻼل ﻻﺋﺤ ﺎ‬, dan apa
yang seumpama demikian itu.

BAB SIFAT
‫ﺍ‬‫ـﺩ‬‫ﺯﻴ‬ ‫ﺕ‬
‫ـ ﹸ‬‫ﺭَﺃﻴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻗ ُل‬ ‫ﺎ‬‫ﺩ ﹶﺍ ﹾﻟﻌ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬:‫ﻭ ُل‬ ‫ ﹶﺘ ﹸﻘ‬.‫ﻴﺭﹺﻩ‬ ‫ ﹶﺘ ﹾﻨﻜ‬‫ ﻭ‬‫ﻪ‬‫ﻴﻔ‬ ‫ﻌﺭﹺ‬ ‫ ﹶﺘ‬‫ ﻭ‬‫ﻪ‬‫ﺨ ﹾﻔﻀ‬
‫ ﹶ‬‫ ﻭ‬‫ﺼﺒﹺﻪ‬
 ‫ ﹶﻨ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ‬ ‫ﻰ‬‫ﺕ ﻓ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻊ ِﻟ ﹾﻠ‬ ‫ﺕ ﺘﹶﺎ ﹺﺒ‬
‫ﻌ ﹸ‬ ‫ﺍﹶﻟﻨﱠ‬
.‫ﻗ ِل‬ ‫ﺎ‬‫ﻴ ٍﺩ ﹶﺍ ﹾﻟﻌ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ ﹺﺒ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻗ َل‬ ‫ﺎ‬‫ﹶﺍ ﹾﻟﻌ‬
55. Sifat mengikut mausufnya pada rafa’nya, nashabnya, khafadnya,
makrifahnya dan nakirahnya. Kamu katakan : ‫ ﻗﺎم زﻳﺪ اﻟﻌﺎﻗﻞ‬- ‫ رأﻳﺖ زﻳﺪا اﻟﻌﺎﻗﻞ‬- ‫ﻣﺮرت ﺑﺰﻳﺪ‬
‫اﻟﻌﺎﻗﻞ‬.

Isim Makrifah
‫ﻬ ﹺﻡ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ ِﻹ‬‫ ﻭ‬،‫ﻤ ﱠﻜﺔﹶ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬‫ ﹶﻠﻡ‬‫ﻡ ﺍ ﹾﻟﻌ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ ِﻹ‬‫ ﻭ‬،َ ‫ﻭَﺃﻨﹾﺕ‬ ‫ َﺃﻨﹶﺎ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺭ ﹶﻨ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ ﺍ ِﻹ‬: ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺸﻴ‬
‫ﺴ ﹸﺔ َﺃ ﹾ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺨ‬
‫ﻌﺭﹺ ﹶﻓ ﹸﺔ ﹶ‬ ‫ﺍ ﹾﻟﻤ‬‫ﻭ‬
‫ـ ٍﺩ‬‫ﺍﺤ‬‫ﻑ ِﺇﻟﹶﻰ ﻭ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺎ ُﺃ‬‫ﻭﻤ‬ ،‫ﻼﻡ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹸﻐ ﹶ‬‫ﺠ ُل ﻭ‬
 ‫ ﺍﹶﻟﺭ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻡ ﹶﻨ‬ ‫ﺍﻟﻼﱠ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﻪ ﺍ َﻷ ِﻟ ﹸ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻯ‬‫ﻡ ﺍﱠﻟﺫ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ ِﻹ‬‫ ﻭ‬،‫ﻫ ُﺅ ﹶﻻﺀ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻩ‬ ‫ﺫ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻫﺫﹶﺍ‬ :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﹶﻨ‬
.‫ﺔ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻩ ﺍ َﻷ‬ ‫ﺫ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ‬
56. Isim makrifah itu lima perkara : isim dhamir, umpama ‫ أﻧ ﺎ‬dan ‫أﻧ ﺖ‬, dan isim
‘alam umpama : Zaid dan Makkah, isim mubham, umpama ‫ ه ﺬا‬dan ‫ ه ﺬﻩ‬dan ‫ه ﺆﻻء‬,
isim yang padanya alif dan lam umpama ‫ اﻟﺮﺟ ﻞ‬dan ‫اﻟﻐ ﻼم‬, dan isim yang
diidhafatkan kepada satu daripada empat perkara ini.

Isim Nakirah
‫ﻑ‬
 ‫ﻭ ُل ﺍ َﻷﻟِـ‬ ‫ﺩﺨﹸـ‬ ‫ﺢ‬
 ‫ﺼﹸﻠ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻪ ﹸﻜلﱡ ﻤ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻭ ﹶﺘ ﹾﻘ ﹺﺭ‬ .‫ﺨﺭﹺ‬
‫ﻥﺁﹶ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﺹ ﹺﺒ‬
 ‫ﺨ ﹶﺘ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﻪ ﹶﻻ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺠ ﹾﻨ‬
‫ﻰ ﹺ‬‫ﺴ ﹴﻡ ﺸﹶﺎ ِﺌ ﹴﻊ ﻓ‬
 ‫ﺭ ﹸﺓ ﹸﻜلﱡ ﺍ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﻨ‬‫ﻭ‬
.‫ﻡ‬ ‫ﻼ‬
‫ﺍ ﹾﻟﻐﹸ ﹶ‬‫ﺠ ُل ﻭ‬
 ‫ ﺍﹶﻟﺭ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻼ ﹺﻡ‬
‫ﺍﻟ ﱠ‬‫ﻭ‬
57. Isim nakirah adalah isim yang meratai pada jenisnya, tidak tertentu
dengannya oleh sesaorang tidak orang yang lain. Menghampirkannya kepada
faham, setiap isim yang sesuai dimasuki oleh alif dan lam atasnya, umpama : ‫اﻟﺮﺟﻞ‬
dan ‫اﻟﻐﻼم‬.

BAB ‘ATAF

‫ﺽ‬
‫ﻌ ﹺ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻰ‬‫ﺤﺘﱠﻰ ﻓ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ ﹶﻟﻜ‬‫ ﹶﻻ ﻭ‬‫ﺒ ْل ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭِﺇﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭِﺇﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﻭ ﹸﺜﻡ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺍ ﹾﻟﻔﹶﺎ‬‫ﻭ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻰ ﹶﺍ ﹾﻟﻭ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ ﹲﺓ‬‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﻑ ﻋ‬
 ‫ﻁ‬
‫ﻌ ﹾ‬ ‫ﻭﻑﹸ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬
.‫ﻀ ﹺﻊ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻤﻭ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬
58. Huruf-huruf ‘ataf itu sepuluh. Ia adalah ‫ اﻟ ﻮاو‬dan ‫ أم‬dan ‫ إﻣ ﺎ‬Hingga kepada
katanya “dan ‫”ﺣﺘﻰ‬, pada sebahagian tempat.

Hukum Kalimah Yang Di’atafkan

‫ﻭ ﹴﻡ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ َﺃ‬
‫ﻀ ﹸ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﺽ ﹶ‬
‫ﻭ ﹴ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ َﺃ‬
‫ﺒ ﹶ‬ ‫ﺏ ﹶﻨﺼ‬
‫ﻭ ﹴ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺕ َﺃ‬
‫ﻌ ﹶ‬ ‫ ﹶﻓ‬‫ﻉ ﺭ‬
‫ﻭ ﹴ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺕ ﹺﺒﻬ‬
‫ﻁ ﹾﻔ ﹶ‬
‫ ﹶ‬‫ﻥ ﻋ‬
 ‫ﹶﻓ ِﺈ‬
.‫ﺩ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻴ ﹾﻘ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ ﹶﻟ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻴ ﹸﻘ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺩ ﹶﻟ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻤﺭﹴﻭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ٍﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ ﹺﺒ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫َﺃ‬‫ﺭ‬‫ﻭ ﻭ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬: ‫ﻭ ُل‬ ‫ ﹶﺘ ﹸﻘ‬.‫ﺕ‬
‫ﻤ ﹶ‬ ‫ﺯ‬‫ﺠ‬
59. Maka jika kamu ‘atafkan sesuatu kalimah dengan huruf-huruf ‘ataf itu atas
kalimah yang marfu’ kamu rafa’kan ia, atau atas kalimah yang manshub kamu
nashabkan ia, atau atas kalimah yang makhfud, kamu khafadkan ia, atau atas
kalimah yang majzum, kamu jazamkan ia. Iaitu ma’tufnya. Seperti : ‫ ﻗ ﺎم زﻳ ﺪ وﻋﻤ ﺮو‬-
‫ رأﻳﺖ زﻳﺪا وﻋﻤﺮا‬- ‫ ﻣﺮرت ﺑﺰﻳﺪ وﻋﻤﺮ‬- ‫ ﻣﺮرت ﺑﺰﻳﺪ وﻋﻤﺮ‬- ‫زﻳﺪ ﻟﻢ ﻳﻘﻢ وﻟﻢ ﻳﻘﻌﺪ‬.

BAB TAUKID

.‫ ﻭﻴﻜﻭﻥ ﺒﺄﻟﻔﺎﻅ ﻤﻌﻠﻭﻤﺔ‬.‫ﻪ‬‫ﻴﻔ‬ ‫ﻌﺭﹺ‬ ‫ ﹶﺘ‬‫ ﻭ‬‫ﻪ‬‫ﺨ ﹾﻔﻀ‬

‫ ﹶ‬‫ ﻭ‬‫ﺼﺒﹺﻪ‬
 ‫ ﹶﻨ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺭ ﹾﻓ‬ ‫ﻰ‬‫ ﻓ‬‫ﻤ َﺅ ﱠﻜﺩ‬ ‫ﻊ ِﻟ ﹾﻠ‬ ‫ﺩ ﺘﹶﺎ ﹺﺒ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍﹶﻟ ﱠﺘ‬
60. Taukid mengikut muakkadnya pada rafa’nya dan nashabnya dan khafadnya
dan makrifahnya. Ianya adalah dengan lafaz-lafaz yang tertentu.

Lafaz-Lafaz Taukid
‫ﺕ‬
‫ـ ﹸ‬‫ﺭَﺃﻴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺩ ﹶﻨ ﹾﻔ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ ُل ﻗﹶﺎ‬ ‫ ﹶﺘ ﹸﻘ‬:‫ﻊ‬ ‫ﺒﺼ‬ ‫َﺃ‬‫ﻊ ﻭ‬ ‫ﺒ ﹶﺘ‬ ‫َﺃ‬‫ﻊ ﻭ‬ ‫ﻰ َﺃ ﹾﻜ ﹶﺘ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻊ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻊ َﺃ‬ ‫ﺍ ﹺﺒ‬‫ﻭ ﹶﺘﻭ‬ ‫ﻊ‬ ‫ﺠﻤ‬
 ‫َﺃ‬‫ﻭ ﹸﻜلﱡ ﻭ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺱ ﻭ‬
 ‫ﻰ ﺍﹶﻟﻨﱠ ﹾﻔ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﻴﻥ‬ ‫ﻌ‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭ ﹺﻡ َﺃ‬ ‫ﺕ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ ﹶﻘ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻡ ﹶﻨ ﹾﻔ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ ﹶﻘ‬
61. Adalah ia dengan lafaz-lafaz yang maklum. Ia adalah ‫ اﻟﻨﻔﺲ‬dan ‫ اﻟﻌ ﻴﻦ‬dan ‫– آ ﻞ‬
‫ أﺟﻤﻊ‬, dan pengikut-pengikut ‫ أﺟﻤﻊ‬, iaitu ‫ أآﺘﻊ‬- ‫ أﺑﺘﻊ‬- ‫أﺑﺼﻊ‬. Kamu kata : ‫ ﻗﺎم زﻳﺪ ﻧﻔﺴﻪ‬- ‫رأﻳﺖ‬
‫ اﻟﻘﻮم ﻧﻔﺴﻬﻢ‬- ‫ﻣﺮرت ﺑﺎﻟﻘﻮم أﺟﻤﻌﻴﻦ‬.

BAB BADAL

.‫ﻪ‬ ‫ﺍ ﹺﺒ‬‫ﻋﺭ‬
 ‫ﺍ‬ ‫ﻴ ﹺﻊ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻰ‬‫ﻪ ﻓ‬ ‫ﻌ ٍل ﹶﺘﺒﹺﻌ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻌ ٌل‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺴ ﹴﻡ َﺃ‬
 ‫ﻥﺍ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ َل ﺍ‬‫ﺒﺩ‬ ‫ِﺇﺫﹶﺍ ُﺃ‬
62. Apabila dibuat badal satu isim dari satu isim yang lain, ia mengikutnya pada
semua i’rabnya.

Bahagian-Bahagian Badal
: ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺩ ُل ﺍ ﹾﻟ ﹶﻐ ﹶﻠﻁ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺎ ِل‬‫ﺘﻤ‬ ‫ﺸ‬
‫ﺩ ُل ﺍ ِﻹ ﹾ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻥ ﹸﻜلﱢ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺽ‬
‫ﻌ ﹺ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺩ ُل ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻭ‬ ٍ‫ﻰﺀ‬
‫ﺸ‬
‫ﻥ ﹶ‬
 ‫ﻤ‬ ٍ‫ﻰﺀ‬
‫ﺸ‬
‫ﺩ ُل ﹶ‬ ‫ﺒ‬ : ‫ﺎ ﹴﻡ‬‫ ﹸﺔ َﺃ ﹾﻗﺴ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻭ َﺃ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
‫ﺱ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻭ َل ﹶﺍ ﹾﻟﻔﹶـ‬ ‫ﻥ ﹶﺘﻘﹸـ‬
 ‫ﺕ َﺃ‬
‫ﺩ ﹶ‬ ‫ َﺃﺭ‬،‫ﺭﺱ‬ ‫ﺍ ﹶﺍ ﹾﻟ ﹶﻔ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫َﺃ‬‫ﺭ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻋ ﹾﻠ‬
 ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻰ‬‫ﻌﻨ‬ ‫ﻭ ﹶﻨ ﹶﻔ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻑ ﹸﺜﹸﻠ ﹶﺜ‬
‫ﻴ ﹶ‬ ‫ﺭﻏ‬ ‫ﺕ ﺍﻟ‬
‫َﺃ ﹶﻜ ﹾﻠ ﹸ‬‫ ﻭ‬‫ﻭﻙ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺩ َﺃ ﹸ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﹶﻗﺎ‬
.‫ﻪ‬ ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ‬
‫ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﺒﺩ‬ ‫ﺕ ﹶﻓ َﺄ‬
‫ﻁ ﹶ‬
‫ ﹾ‬‫ﹶﻓ ﹶﻐﻠ‬
63. Ianya empat bahagian : ‘badal suatu dari suatu’ dan ‘badal sebahagian dari
semua’ dan ‘badal melengkapi’ dan ‘badal silap’. Umpama : ‘berdiri Zaid saudara
kamu’, dan ‘aku makan roti sebahagiannya’, dan ‘bermanfaat kepadaku oleh Zaid
ilmunya’, dan ‘melihat aku akan Zaid kuda’, kamu hendak menyebut kuda maka
tersilap kamu maka kamu gantikan Zaid darinya.
 BAB ISIM MANSHUB

‫ﺯ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ‬‫ﺎ ُل ﻭ‬‫ﺍ ﹾﻟﺤ‬‫ﻥ ﻭ‬

‫ﻤﻜﹶﺎ ﹺ‬ ‫ﻑ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﻅ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻤ ﹺ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻑ ﺍﻟ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﻅ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻭ َل ﹺﺒ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﻰ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ ﹶﺔ ﻋ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺕ ﹶ‬
‫ﺎ ﹸ‬‫ﻭﺒ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
‫ﻭ ُل‬ ‫ـ‬‫ﻤ ﹾﻔﻌ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬‫ﻪ‬‫ﺠﻠ‬
 ‫ﻥ َﺃ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ ُل‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺘﻬ‬ ‫ﺍ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻡ ِﺇ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺘﻬ‬ ‫ﺍ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﺭ ﻜﹶﺎ‬ ‫ﺨﺒ‬
‫ ﹶ‬‫ﻯ ﻭ‬‫ﻤﻨﹶﺎﺩ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻡ ﹶﻻ ﻭ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺴ ﹶﺘ ﹾﺜﻨﹶﻰ ﻭ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﺩ ُل‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺩ ﻭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﺘ‬‫ﻑ ﻭ‬
‫ﻁ ﹸ‬
‫ﻌ ﹾ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺕ ﻭ‬
‫ﻌ ﹸ‬ ‫ ﺍﹶﻟﻨﱠ‬: ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﺸﻴ‬
‫ ﹸﺔ َﺃ ﹾ‬‫ﻌ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻭ َﺃ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﺏ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻊ ِﻟ ﹾﻠ‬ ‫ﺍﻟﺘﱠﺎ ﹺﺒ‬‫ﻪ ﻭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬
64. Isim-isim yang dinashabkan lima belas. Ia adalah maf’ul bih - masdar -
zaraf masa - zaraf tempat - hal - tamyiz - mustathna - isim ‫ ﻻ‬- munada - khabar ‫آﺎن‬
dan saudara-saudaranya - isim ‫ إن‬dan saudara-saudaranya - maf’ul min ajlih -
maf’ul ma’ah dan yang mengikut isim yang dinashabkan. Iaitu sifat - taukid - ‘ataf
dan badal.

BAB MAF’UL BIH

.‫ﺱ‬‫ﺕ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻔﺭ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻌ ُل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻪ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻊ ﹺﺒ‬ ‫ﻴ ﹶﻘ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﺏ ﺍﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬

65. Ia adalah isim yang manshub yang jatuh atasnya suatu perbuatan.
Umpama ‫ ﺿﺮﺑﺖ زﻳﺪا‬dan ‫ورآﺒﺖ اﻟﻔﺮس‬.

Maf’ul Bih Terbahagi Kepada Dua

.‫ ٌل‬‫ﻤ ﹾﻨ ﹶﻔﺼ‬ ‫ﺼ ٌل ﻭ‬
 ‫ﻤ ﱠﺘ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬.‫ﻩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺫ ﹾﻜ‬ ‫ﺩﻡ‬ ‫ﺎ ﹶﺘ ﹶﻘ‬‫ﺭ ﻤ‬ ‫ﻫ‬ ‫ ﻓﹶﺎﻟﻅﱠﺎ‬.‫ﻤ ﹴﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻫ ﹴﺭ‬ ‫ ﻅﹶﺎ‬:‫ﻥ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
66. Ianya diatas dua bahagian : zahir dan dhamir. Maka yang zahir adalah apa
yang telah terdahulu sebutnya. Yang dhamir terbahagi kepada dua : dhamir
muttasil dan dhamir munfasil.

Maf’ul bih dhamir Muttasil

‫ﻥ‬
 ‫ﺒ ﹸﻜ‬ ‫ﺭ‬ ‫ـ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺒ ﹸﻜ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒ ﹸﻜﻤ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺒﻨﹶﺎ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻰ‬‫ﺒﻨ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 :‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ ﹶﻗ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﺍ ﹾﺜﻨﹶﺎ ﻋ‬ ‫ﺼ ُل‬
 ‫ﻤ ﱠﺘ‬ ‫ﻓﹶﺎ ﹾﻟ‬
.‫ﻥ‬
 ‫ﻬ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﻬﻤ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺒﻬ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﻭ‬
67. Maka dhamir muttasil itu dua belas. Umpama kata kamu : ‫ ﺿ ﺮﺑﻨﻰ‬- ‫ ﺿ ﺮﺑﻨﺎ‬-
‫ﺿﺮﺑﻚ‬, hinggan akhir.

Maf’ul bih dhamir Munfasil

‫ﺎ‬‫ﻫﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎﻫ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻩ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎ ﹸﻜﻥ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺎ ﹸﻜ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎ ﹸﻜﻤ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﺎﻨﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬ : ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬‫ﺸﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﺍ ﹾﺜﻨﹶﺎ ﻋ‬ ‫ﺼ ُل‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ ﹶﻔ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
.‫ﻫﻥ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍﻴ‬‫ﻭ‬
68. Dhamir munfasil itu dua belas. Umpama kata kamu : - ‫ك‬ ِ ‫ َوِا ﱠﻳ ﺎ‬- ‫ك‬
َ ‫ َوِاﻳﱠﺎ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎﻧﺎ‬- ‫ى‬
َ ‫ِاﻳﱠﺎ‬
‫ َوِاﻳﱠﺎ ُه ْﻢ – َوِاﻳﱠﺎ ُهﻦﱠ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎ ُهﻤَﺎ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎهَﺎ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎ ُﻩ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎ ُآﻦﱠ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎ ُآ ْﻢ‬- ‫ َوِاﻳﱠﺎ ُآﻤَﺎ‬.

BAB MASDAR

.‫ﺎ‬‫ﺭﺒ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺏ‬
 ‫ﻀ ﹺﺭ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 : ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻌ ِل‬ ‫ﻔ‬ ‫ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻴﻑ‬ ‫ﺼﺭﹺ‬
 ‫ﻰ ﹶﺘ‬
 ‫ﻓ‬ ‫ﺀ ﺜﹶﺎ ِﻟﺜﹰﺎ‬ ‫ﻰ‬
‫ﺠ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﺏ ﹶﺍﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ ﺍﻻ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
69. Ia adalah isim yang dinashabkan yang datang hal keadaannya yang ketiga
pada tasrif fe’el. Umpama kata kamu : ‫ ﺿﺮب‬- ‫ ﻳﻀﺮب‬- ‫ﺿﺮﺑﺎ‬.
 Bahagian Masdar
‫ﻥ‬
 ‫ﻭِﺇ‬ ،‫ﻪ ﻗﹶـ ﹾﺘﻼﹰ‬ ‫ ﹶﻗ ﹶﺘ ﹾﻠﺘﹸـ‬: ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﻅﻰﱞ‬
 ‫ ﹶﻟ ﹾﻔ‬‫ﻬﻭ‬ ‫ﻪ ﹶﻓ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻅ‬
‫ﻪ ﹶﻟ ﹾﻔ ﹶ‬ ‫ﻕ ﹶﻟ ﹾﻔﻅﹸ‬
‫ﺍ ﹶﻓ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ ﹶﻓ ِﺈ‬.‫ﻯ‬
‫ﻌ ﹶﻨﻭﹺ ﱞ‬ ‫ﻤ‬‫ﻰ ﻭ‬
‫ﻅﱞ‬
 ‫ ﹶﻟ ﹾﻔ‬: ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺴﻤ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﻭﻓﹰﺎ‬ ‫ﻭ ﹸﻗ‬ ‫ﺕ‬
‫ﻤ ﹸ‬ ‫ﻭ ﹸﻗ‬ ‫ﺍ‬‫ﻭﺩ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺕ ﹸﻗ‬
‫ﺴ ﹸ‬
 ‫ﺠ ﹶﻠ‬
 :‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﻌ ﹶﻨ ﹺﻭﻯﱞ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻬﻭ‬ ‫ ﹶﻓ‬‫ﻪ‬‫ﻥ ﹶﻟ ﹾﻔﻅ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻪ‬ ‫ﻠ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﻌﻨﹶﻰ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻕ‬
‫ﺍ ﹶﻓ ﹶ‬‫ﻭ‬
70. Ianya dua bahagian : lafzi dan maknawi. Maka jika muafakat lafaznya
dengan lafaz fe’elnya maka ia adalah masdhar lafzi, umpama kata kamu : ‫ﻗﺘﻠﺘ ﻪ ﻗ ﺘﻼ‬.
Jika ia muafakat makna fe’elnya tidak lafaznya maka ia adalah masdhar
maknawi, umpama : ‫ ﺟﻠﺴﺖ ﻗﻌﻮدا‬- ‫ﻗﻤﺖ وﻗﻮﻓﺎ‬.

BAB ZARAF

Zaraf masa
‫ﺍ‬‫ﻭﻏﹶـﺩ‬ ‫ﺍ‬‫ﺤﺭ‬
‫ﺴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ ﹰﺓ‬ ‫ﺒ ﹾﻜ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻭ ﹰﺓ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻏ‬
‫ﻭ ﹸ‬ ‫ﻴ ﹶﻠ ﹶﺔ‬ ‫ﺍﻟﱠﻠ‬‫ ﻭ‬‫ﻭﻡ‬ ‫ ﹶﺍ ﹾﻟﻴ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﻰ‬‫ﻴﺭﹺ ﻓ‬ ‫ﺏ ﺒﹺ ﹶﺘ ﹾﻘﺩ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻥ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺯﻤ‬ ‫ﻡ ﺍﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺯﻤ‬ ‫ﻑ ﺍﻟ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﻅ‬
‫ﹶ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻴﻨﹰﺎ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻤﺩ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺍ‬‫ﺒﺩ‬ ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ﻤﺴ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎﺤ‬‫ﺼﺒ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ ﹰﺔ‬ ‫ﻋ ﹾﺘ‬
 ‫ﻭ‬
71. Zaraf masa adalah nama masa yang dinashabkan dengan takdir “pada”.
Umpama : ‫ اﻟﻴﻮم‬- ‫ اﻟﻠﻴﻠﺔ‬- ‫ﻏﺪوة‬, hingga akhirnya.

Zaraf Tempat
‫ﺕ‬
‫ـ ﹶ‬‫ﻭ ﹶﺘﺤ‬ ‫ﻕ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ ﹶﻓ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻭﺭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺍ‬‫ﻭ ﹸﻗﺩ‬ ‫ﻑ‬
‫ﺨ ﹾﻠ ﹶ‬
‫ ﹶ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ َﺃﻤ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﻓﻰ‬ ‫ﻴﺭﹺ‬ ‫ﺏ ﺒﹺ ﹶﺘ ﹾﻘﺩ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻥ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
‫ﻤﻜﹶﺎ ﹺ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻤﻜﹶﺎ ﹺ‬ ‫ﻑ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﻅ‬
‫ﻭ ﹶ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻭ ﹶﺜ‬ ‫ﻫﻨﹶﺎ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺘ ﹾﻠﻘﹶﺎ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺤﺫﹶﺍ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺍ‬‫ﺍﺯ‬‫ﻭ‬ ‫ﻊ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻋ ﹾﻨ‬
 ‫ﻭ‬
72. Zaraf tempat adalah nama bagi tempat yang dinashabkan dengan takdir
“pada”. Umpama: ‫ أﻣﺎم‬- ‫ ﺧﻠﻒ‬- ‫ ﻗﺪام‬dan apa yang menyerupai demikian itu.

BAB HAL

‫ﺎ‬‫ﺴ َﺭﺠ‬
 ‫ﻤ‬ َ‫ﺕ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻔﺭَﺱ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺎ َﻭ َﺭ‬‫ﻜﺒ‬ ‫ﺩ ﺭَﺍ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺎ‬‫ ﺠ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺕ‬
 ‫ﺂ‬‫ﻬﻴ‬ ‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺎ ﺍ ﹾﻨ‬‫ﺭ ِﻟﻤ‬ ‫ﻤ ﹶﻔﺴ‬ ‫ﺏ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺎ ُل‬‫ﹶﺍ ﹾﻟﺤ‬
.‫ﺎ‬‫ﻜﺒ‬ ‫ﷲ ﺭَﺍ‬
ِ ‫ﺒ َﺩ ﺍ‬ ‫ﻋ‬
َ ‫ﺕ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫ﻭَﹶﻟﻘ‬

73. Hal adalah isim yang dinashabkan yang mentafsirkan apa yang kesamaran
daripada kelakuan-kelakuan. Umpama : ‫ ﺟ ﺎء زﻳ ﺪ راآﺒ ﺎ‬- ‫ رآﺒ ﺖ اﻟﻔ ﺮس ﻣﺴ ﺮﺟﺎ‬- ‫ﻟﻘﻴ ﺖ ﻋﺒ ﺪ اﷲ‬
‫ راآﺒﺎ‬.

.‫ﻌﺭﹺ ﹶﻓﺔﹰ‬ ‫ﺎ ِﺇ ﱠﻻ ﻤ‬‫ﺒﻬ‬ ‫ﺤ‬

 ‫ﺎ‬‫ﻥ ﺼ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ﻼﻡﹺ ﻭ‬
‫ﺎ ﹺﻡ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬‫ﺩ ﹶﺘﻤ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻥ ِﺇ ﱠﻻ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ﹸﻜ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ﺓﹰ ﻭ‬‫ﺭ‬‫ﺎ ُل ِﺇ ﱠﻻ ﹶﻨﻜ‬‫ﻥ ﺍ ﹾﻟﺤ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ﻭ‬
74. Tidak adalah hal itu melainkan nakirah, dan tidak adalah ia melainkan
selepas sempurna kata-kata, dan tidak adalah shahibnya melainkan makrifah.

BAB TAMYIZ

‫ﺭ‬ ‫ﺒﻜﹾـ‬ ‫ ﹶﺘ ﹶﻔ ﱠﻘ َﺄ‬‫ﺭﻗﹰﺎ ﻭ‬ ‫ﻋ‬

 ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺒﺏ‬ ‫ ﹶﺘﺴ‬: ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ﻭ ﹶﻗ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺕ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻥ ﺍﻟ ﱠﺫﻭ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻬ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺎ ﺍ ﹾﻨ‬‫ﺭ ِﻟﻤ‬ ‫ﻤ ﹶﻔﺴ‬ ‫ﺏ ﹶﺍ ﹾﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻼ‬
 ‫ﻭ ﺍﻟ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻴ‬‫ﺍﹶﻟ ﱠﺘﻤ‬
‫ـ ُل‬‫ﺠﻤ‬
 ‫ﻭَﺃ‬ ‫ﺎ‬‫ﻙ َﺃﺒ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺩ َﺃ ﹾﻜ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺔﹰ‬‫ﻌﺠ‬ ‫ﻥ ﹶﻨ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺸ ﹺﺭ‬
‫ﻋ ﹾ‬
 ‫ﺕ‬
‫ ﹶﻠ ﹾﻜ ﹸ‬‫ﻤ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﻼﻤ‬
‫ﻏﹶ‬‫ﻥ ﹸ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺸ ﹺﺭ‬
‫ﻋ ﹾ‬
 ‫ﺕ‬
‫ﻴ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺸ ﹶﺘ‬
‫ﺍ ﹾ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺩ ﹶﻨ ﹾﻔﺴ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺏ‬
 ‫ﻭﻁﹶﺎ‬ ‫ﺎ‬‫ﺤﻤ‬
‫ﺸ‬‫ﹶ‬
.‫ﻼﻡﹺ‬
‫ﺎ ﹺﻡ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬‫ﺩ ﹶﺘﻤ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﻥ ِﺇ ﱠﻻ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ ﻭ‬،‫ﺭﺓﹰ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﻥ ِﺇ ﱠﻻ ﹶﻨ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﻜﹸ‬ ‫ ﹶﻻ‬‫ ﻭ‬.‫ﺎ‬‫ﺠﻬ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻙ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬

75. Tamyiz adalah isim yang dinashabkan yang mentafsirkan perkara yang
kesamaran pada zat-zat. Tidak adalah ia melainkan nakirah, dan tidak adalah ia
melainkan selepas sempurna kata-kata.
 BAB ISTITHNA’

.‫ﺎﺸﹶﺎ‬‫ﻭﺤ‬ ‫ﺍ‬‫ﻋﺩ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻼ‬
‫ﺨﹶ‬
‫ ﹶ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﻭ ﹶ‬ ‫ ِﺇ ﱠﻻ‬: ‫ﻰ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻴ ﹲﺔ‬ ‫ﻨ‬ ‫ﺎ‬‫ﺀ ﹶﺜﻤ‬ ‫ﺘ ﹾﺜﻨﹶﺎ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭﻑﹸ ﺍ ِﻹ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻭ‬
76. Huruf-huruf istithna lapan. Ia adalah ‫ إﻻ‬dan ‫ ﻏﻴ ﺮ‬dan ‫ ﺳ ﻮى‬dan ‫ ﺳ ﻮى‬dan ‫ﺳ ﻮاء‬
dan ‫ ﺧﻼ‬dan ‫ ﻋﺪا‬dan ‫ ﺣﺎﺷﺎ‬.

Mustathna dengan ‫ﺇﻻ‬

.‫ﺍ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﺱ ِﺇ ﱠﻻ‬
 ‫ ﺍﻟﻨﱠﺎ‬‫ﺝ‬‫ﺨﺭ‬
‫ ﹶ‬‫ﺍ ﻭ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ ِﺇ ﱠﻻ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻘ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﺎ‬‫ﺠﺒ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻡ ﺘﹶﺎﻤ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬
 ‫ﺏ ِﺇﺫﹶﺍ ﻜﹶﺎ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻴ ﹾﻨ‬ ‫ﺴ ﹶﺘ ﹾﺜﻨﹶﻰ ﹺﺒ ِﺈ ﱠﻻ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻓﹶﺎ ﹾﻟ‬
77. Maka mustathna (isim yang dikecualikan) dengan ‫ إﻻ‬dinashabkan ia
apabila adalah kalam itu kalam yang tamam lagi mujab, umpama : ‫ ﻗﺎم اﻟﻘ ﻮم إﻻ زﻳ ﺪا‬-
‫ ﺧﺮج اﻟﻨﺎس إﻻ ﻋﻤﺮا‬.

.‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ ِﺇ ﱠﻻ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻘ‬ ‫ﺎﻗﹶﺎ‬‫ ﻤ‬: ‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﺘ ﹾﺜﻨﹶﺎﺀ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻋﻠﹶﻰ ﺍ ِﻹ‬
 ‫ﺏ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﺍﻟﻨﱠ‬‫ ُل ﻭ‬‫ﺩ‬‫ﻪ ﹶﺍ ﹾﻟﺒ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻓ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎ ﺠ‬‫ﺎ ﺘﹶﺎﻤ‬‫ﻔﻴ‬ ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬
 ‫ﻥ ﻜﹶﺎ‬
 ‫ﻭِﺇ‬
78. Jikalau adalah kalam itu kalam manfi lagi tamam, harus padanya oleh badal
dan nashab diatas istithna. Umpama ‫ﻣﺎﻗﺎم اﻟﻘﻮم إﻻ زﻳﺪ وزﻳﺪا‬.

‫ﺕ‬
‫ﺭ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺕ ِﺇ ﱠﻻ‬
‫ﺒ ﹸ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻀ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ ِﺇ ﱠﻻ‬ ‫ﺎ ﻗﹶﺎ‬‫ ﻤ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،ِ‫ﻤل‬ ‫ﺍ‬‫ﻌﻭ‬ ‫ﺏ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﺴ ﹺ‬
 ‫ﺤ‬
 ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻥ‬
 ‫ﺎ ﻜﹶﺎ‬‫ﻗﺼ‬ ‫ﻡ ﻨﹶﺎ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻥ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻜ ﹶ‬
 ‫ﻥ ﻜﹶﺎ‬
 ‫ﻭِﺇ‬
.‫ﻴ ٍﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ِﺇ ﱠﻻ ﹺﺒ‬
79. Jikalau adalah kalam itu naqis, adalah ia diatas sekira-kira ‘amil-‘amil.
Umpama : ‫ ﻣﺎ ﻗﺎم إﻻ زﻳﺪ‬- ‫ ﻣﺎ ﺿﺮﺑﺖ إﻻ زﻳﺪا‬- ‫ﻣﺎ ﻣﺮرت إﻻ ﺑﺰﻳﺪ‬.

Mustathna Dengan Selain ‫ﺇﻻ‬.

‫ﻪ‬ ‫ﺒ‬ ‫ـ‬‫ﺯ ﹶﻨﺼ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻴ‬ ‫ﺎﺸﹶﺎ‬‫ﻭﺤ‬ ‫ﺍ‬‫ﻋﺩ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻼ‬
‫ﺨﹶ‬
‫ﺴ ﹶﺘ ﹾﺜﻨﹶﻰ ﺒﹺ ﹶ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ ﻭ‬.‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﺭ ﹶﻻ ﹶ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ٍﺀ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻯ‬‫ﺴﻭ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴﺭﹺ‬ ‫ﺴ ﹶﺘ ﹾﺜﻨﹶﻰ ﺒﹺ ﹶﻐ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﻭ‬
‫ﺍ‬‫ﻋﺩ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻴ ٍﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻼ‬
‫ﺨﹶ‬
‫ﻡ ﹶ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻘ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻩ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬
.‫ﻴ ٍﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺎﺸﹶﺎ‬‫ﻭﺤ‬ ‫ﻤ ﹴﺭ‬ ‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻤﺭ‬ ‫ﻋ‬

80. Mustathna dengan ‫ ﻏﻴ ﺮ‬- ‫ ﺳ ﻮى‬- ‫ ﺳ ﻮى‬dan ‫ ﺳ ﻮاء‬adalah dijarkan, tidak
lainnya. Mustathna dengan ‫ ﺧ ﻼ‬- ‫ ﻋ ﺪا‬dan ‫ﺣﺎﺷ ﺎ‬, harus nashabnya dan jarnya,
umpama :‫ ﻗﺎم اﻟﻘﻮم ﺧﻼ زﻳﺪا وزﻳﺪ وﻋﺪا ﻋﻤﺮا وﻋﻤﺮ وﺣﺎﺷﺎ زﻳﺪا وزﻳﺪ‬.

BAB ‫ﻻ‬
‫ﻥ‬
 ‫ ﹶﻓ ِﺈ‬.‫ﺍ ﹺﺭ‬‫ﻰ ﺍﻟﺩ‬‫ﺠ َل ﻓ‬
 ‫ ﹶﻻ ﺭ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﺭ ﹶﻻ‬ ‫ﺭ‬ ‫ ﹶﻻ ﹶﺘ ﹶﺘ ﹶﻜ‬‫ ﹶﺓ ﻭ‬‫ﺭ‬‫ﺕ ﺍﻟ ﱠﻨﻜ‬
‫ﺭ ﹾ‬ ‫ﺸ‬
‫ﺎ ﹶ‬‫ﺍﺫﹶﺍ ﺒ‬ ‫ﻴﻥﹴ‬ ‫ﻴﺭﹺ ﹶﺘ ﹾﻨﻭﹺ‬ ‫ﺕ ﺒﹺ ﹶﻐ‬
 ‫ﺍ‬‫ﻜﺭ‬ ‫ﺏ ﺍﻟ ﱠﻨ‬
 ‫ﺼ‬
 ‫ﻥ ﹶﻻ ﹶﺘ ﹾﻨ‬
 ‫ َﺃ‬،‫ﻋ ﹶﻠﻡ‬
 ‫ﺍ‬
.‫ﺭَﺃ ﹲﺓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻻ ﺍ‬‫ﺍ ﹺﺭ ﻭ‬‫ﻰ ﺍﻟﺩ‬‫ﺠ َل ﻓ‬
 ‫ﻭ ﹶﻻ ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﺭ ﻻﹶ‬ ‫ﺍ‬‫ﺏ ﹶﺘ ﹾﻜﺭ‬
 ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻊ‬ ‫ ﹾﻓ‬‫ﺏ ﺍﻟﺭ‬
 ‫ﺠ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺭﻫ‬ ‫ﺸ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻡ ﹸﺘﺒ‬ ‫ﹶﻟ‬
81. Ketahuilah bahawa ‫ ﻻ‬menashabkan isim-isim nakirah tanpa tanwin, apabila
ia menyertai1 nakirah dan tidak berulang-ulang. Umpama : ‫ﻞ ﻓِﻰ اﻟ ﺪﱠا ِر‬
َ‫ﺟ‬ُ ‫ﻻ َر‬َ . Maka jika
ia tidakmenyertainya wajib rafa’ dan wajib ulangan ‫ﻻ‬ َ , umpama “ ‫ﻻ‬ َ ‫ﻞ ِﻓ ﻰ اﻟ ﺪﱠا ِر َو‬
َ ‫ﺟ‬
ُ ‫ﻻ َر‬
َ
‫”ا ْﻣ َﺮَأ ٌة‬.

1. artinya tidak diselangi oleh sesuatu.

 Memperamal dan Melaghakan ‫ﻻ‬.
:‫ﺕ‬
‫ﺕ ﹸﻗﻠﹾـ ﹶ‬
‫ـ ْﺌ ﹶ‬‫ﻥ ﺸ‬
 ‫ﻭِﺇ‬ ،‫ﺭَﺃﺓﹶ‬ ‫ـ‬‫ ﹶﻻ ﺍﻤ‬‫ﺍ ﹺﺭ ﻭ‬‫ﻰ ﺍﻟﺩ‬‫ﺠ َل ﻓ‬
 ‫ ﹶﻻﺭ‬:‫ﺕ‬
‫ﺕ ﹸﻗ ﹾﻠ ﹶ‬
‫ ْﺌ ﹶ‬‫ﻥ ﺸ‬
 ‫ ﹶﻓ ِﺈ‬.‫ﺎ‬‫ﺀﻫ‬ ‫ﻭِﺇ ﹾﻟﻐﹶﺎ‬ ‫ﺎ‬‫ﺎﹸﻟﻬ‬‫ﻋﻤ‬
 ‫ﺯ ِﺇ‬ ‫ﺎ‬‫ﺕ ﺠ‬
‫ﺭ ﹾ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻥ ﹶﺘ ﹶﻜ‬
 ‫ﹶﻓ ِﺈ‬
.‫ﺭَﺃ ﹲﺓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ ﹶﻻ ﺍ‬‫ﺍ ﹺﺭ ﻭ‬‫ﻰ ﺍﻟﺩ‬‫ﺠ ٌل ﻓ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﹶﻻ‬
82. Maka jikalau berulang-ulang ‫ ﻻ‬harus memperamalkannya dan
melaghakannya. Jika kamu kehendaki kamu kata : ‫ﻻرﺟ ﻞ ﻓ ﻰ اﻟ ﺪار وﻻ اﻣ ﺮأة‬, dan jika
kamu kehendaki boleh kamu kata: ‫ﻻرﺟﻞ ﻓﻰ اﻟﺪار وﻻاﻣﺮأة‬.

BAB MUNADA

‫ﻪ‬ ‫ﻤﺸﹶـﺒ‬ ‫ﺍﻟ‬‫ﻑ ﻭ‬

‫ـﺎ ﹸ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺩ ٍﺓ ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻘ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﺭ ﹸﺓ ﹶ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﻨ‬‫ﺩ ﹸﺓ ﻭ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻘ‬ ‫ﺭ ﹸﺓ ﹶﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﻨ‬‫ ﹶﻠﻡﹺ ﻭ‬‫ﺩ ﹶﺍ ﹾﻟﻌ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻤ ﹾﻔ‬ ‫ ﺍﻟ‬: ‫ﻉ‬
‫ﺍ ﹴ‬‫ﺴ ﹸﺔ َﺃ ﹾﻨﻭ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺨ‬
‫ﻯ ﹶ‬
 ‫ﺩ‬ ‫ﻤﻨﹶﺎ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
.‫ﻑ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻤﻀ‬ ‫ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
83. Munada itu lima bagai : mufrad ‘alam - nakirah yang dimaksudkan - nakirah
yang tidak dimaksudkan - mudhaf - yang menyerupai mudhaf.

.‫ـ ُل‬‫ﺭﺠ‬ ‫ـﺎ‬‫ﻭﻴ‬ ‫ﺩ‬ ‫ـ‬‫ﺯﻴ‬ ‫ـﺎ‬‫ ﻴ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬

 ‫ ﹶﻨ‬،‫ﻴﻥﹴ‬ ‫ﻴﺭﹺ ﹶﺘ ﹾﻨ ﹺﻭ‬ ‫ﻏ‬
‫ﻥ ﹶ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻀ ﹺﻡ‬
 ‫ﻋﻠﹶﻰ ﺍﻟ‬
 ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺒ ﹶﻨﻴ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺩ ﹸﺓ ﹶﻓ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻘ‬ ‫ﺭ ﹸﺓ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻜ‬ ‫ﺍﻟ ﱠﻨ‬‫ﻡ ﻭ‬ ‫ﻌ ﹶﻠ‬ ‫ﺩ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺎ ﺍﻟﹾﻤﻔﹸ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﺭ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﻏ‬
‫ﺒ ﹲﺔ ﹶﻻ ﹶ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻴ ﹸﺔ‬ ‫ﻗ‬ ‫ﺎ‬‫ﻼ ﹶﺜ ﹸﺔ ﺍ ﹾﻟﺒ‬
‫ﺍﻟ ﱠﺜ ﹶ‬‫ﻭ‬
84. Maka adapun mufrad ‘alam dan nakirah yang dimaksudkan maka
keduanya dibina diatas dhommah dengan tidak ada tanwin, seperti: ‫ ﻳ ﺎ زﻳ ﺪ‬dan ‫ﻳ ﺎ‬
‫ رﺟﻞ‬. Tiga yang tinggal lagi itu dinashabkan, tidak lainnya.

BAB MAF’UL MIN AJLIH

‫ﺀ‬ ‫ﺘﻐﹶﺎ‬ ‫ﺒ‬ ‫ ﺍ‬‫ﺩ ﹸﺘﻙ‬ ‫ ﹶﻗﺼ‬‫ ﻭ‬،‫ﻤﺭﹴﻭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻼﻻﹰ ِﻟ‬
‫ﺠﹶ‬
 ِ‫ﺩ ﺇ‬ ‫ﻴ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ ﻗﹶﺎ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻌ ِل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻉ ﺍ ﹾﻟ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﻭ ﹸﻗ‬ ‫ﺏ‬
‫ﺒ ﹺ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺎﻨﹰﺎ ِﻟ‬‫ﺒﻴ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻴ ﹾﺫ ﹶﻜ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﺏ ﺍﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻭ ﺍ ِﻹ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ﻙ‬
 ‫ﻓ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬
85. Ia adalah isim yang dinashabkan yang disebutkan kerana menerangkan
sebab berlakunya fe’el. Umpama : ‫ ﻗﺼﺪﺗﻚ اﺑﺘﻐﺎء ﻣﻌﺮوﻓﻚ – ﻗﺎم زﻳﺪ اﺟﻼﻻ ﻟﻌﻤﺮ‬.

BAB MAF’UL MA’AH

‫ﻯ‬‫ـ ﹶﺘﻭ‬‫ﺍﺴ‬‫ ﻭ‬،‫ﻴﺵﹶ‬ ‫ـ‬‫ﺍ ﹾﻟﺠ‬‫ﺭ ﻭ‬ ‫ـ‬‫ﻤﻴ‬ ‫ﺀ ﺍ َﻷ‬ ‫ﺎ‬‫ ﺠ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻨ‬.‫ﻌ ُل‬ ‫ﻔ‬ ‫ﻪ ﺍ ﹾﻟ‬ ‫ﻌ‬ ‫ﻤ‬ ‫ َل‬‫ﻥ ﹸﻓﻌ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﻥ‬
‫ﺎ ﹺ‬‫ﺒﻴ‬ ‫ﺭ ِﻟ‬ ‫ﻴ ﹾﺫ ﹶﻜ‬ ‫ﻯ‬
 ‫ﺫ‬ ‫ﺏ ﹶﺍﱠﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺼ‬
 ‫ﻤ ﹾﻨ‬ ‫ﻡ ﺍﻟ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻻ‬ ‫ﻭ ﺍ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬
.‫ ﹶﺔ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺨ ﹶ‬
‫ﺍ ﹾﻟ ﹶ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﻤ‬
86. Ia adalah isim manshub yang disebut untuk menerangkan orang yang
dibuat sesuatu perbuatan besertanya.

‫ﺩ‬ ‫ﻊ ﹶﻓ ﹶﻘ‬ ‫ﺍ ﹺﺒ‬‫ ﺍﹶﻟ ﱠﺘﻭ‬‫ ﹶﻜ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﺕ ﻭ‬

 ‫ﺎ‬‫ﻭﻋ‬ ‫ﺭ ﹸﻓ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﻰ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﺎ ﻓ‬‫ﻫﻤ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺫ ﹾﻜ‬ ‫ﺩﻡ‬ ‫ﺩ ﹶﺘ ﹶﻘ‬ ‫ﺎ ﹶﻓ ﹶﻘ‬‫ﺘﻬ‬ ‫ﺍ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﻡ ِﺇ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﺍ‬‫ﺎ ﻭ‬‫ﺍ ﹸﺘﻬ‬‫ﺨﻭ‬
‫َﺃ ﹶ‬‫ﻥ ﻭ‬
 ‫ﺭ ﻜﹶﺎ‬ ‫ﺒ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺎ ﹶ‬‫َﺃﻤ‬
.‫ﻙ‬‫ﻫ ﹶﻨﻠ‬ ‫ﺕ‬
‫ ﹾ‬‫ﺩﻤ‬ ‫ﹶﺘ ﹶﻘ‬
87. Adapun khabar ‫ آ ﺎن‬dan saudara-saudaranya dan isim ‫ إن‬dan saudara-
saudaranya maka sungguhnya telah terdahulu perbincangannya pada isim-isim
yang marfu’, begitu juga tawabi’, maka sungguhnya telah terdahulu disana.
 BAB ISIM-ISIM YANG
DIKHAFADKAN

.‫ﺽ‬
‫ﻭ ﹺ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻊ ِﻟ ﹾﻠ‬ ‫ﻭﺘﹶﺎ ﹺﺒ‬ ‫ﺎ ﹶﻓﺔ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ِﻹﻀ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻑ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ : ‫ﻼ ﹶﺜ ﹲﺔ‬
‫ﺕ ﹶﺜ ﹶ‬
‫ﺎ ﹸ‬‫ﻭﻀ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﹶﺍ ﹾﻟ‬
88. Isim-isim yang dikhafadkan ada tiga : yang dikhafadkan dengan huruf,
yang dikhafadkan dengan sandaran dan yang mengikut (tabi’) isim yang
dikhafadkan.

Khafad Dengan Huruf

‫ﻼ ﹺﻡ‬
‫ﺍﻟـ ﱠ‬‫ ﻭ‬‫ﺍ ﹾﻟﻜﹶـﺎﻑ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ـﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﺒ‬‫ ﻭ‬‫ﺭﺏ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻰ‬‫ﻭﻓ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻥ‬
‫ﻋ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻭِﺇﻟﹶﻰ‬ ‫ﻥ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺽ ﹺﺒ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﺎ‬‫ ﻤ‬‫ﻬﻭ‬ ‫ﻑ ﹶﻓ‬
 ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﺽ ﺒﹺﺎ ﹾﻟ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﺨ ﹸﻔ‬
‫ﻤ ﹾ‬ ‫ﺎ ﺍ ﹾﻟ‬‫ﹶﻓ َﺄﻤ‬
.‫ﻤ ﹾﻨﺫﹸ‬ ‫ﻭ‬ ‫ﻤ ﹾﺫ‬ ‫ﻭ ﹺﺒ‬ ‫ﺀ‬ ‫ﺍﻟﺘﱠﺎ‬‫ﺀ ﻭ‬ ‫ﺎ‬‫ﺍ ﹾﻟﺒ‬‫ﻭ ﻭ‬ ‫ﺍ‬‫ﻰ ﹶﺍ ﹾﻟﻭ‬
 ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ ،‫ﺴﻡﹺ‬
 ‫ﻭﻑﹸ ﺍ ﹾﻟ ﹶﻘ‬ ‫ﺭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﹺﻭ‬
89. Maka adapun isim yang dikhafadkan dengan huruf maka ia adalah isim
yang dikhafadkan dengan ‫ ﻣﻦ‬- ‫ إﻟﻰ‬- ‫ﻋﻦ‬, hingga akhir.

Khafad Dengan Idhafat

‫ﻼﻡ‬
‫ ﻏﹸـ ﹶ‬: ‫ﻭ‬ ‫ـ‬‫ﻼ ﹺﻡ ﹶﻨﺤ‬
‫ﺭ ﺒﹺﺎﻟ ﱠ‬ ‫ﻴ ﹶﻘﺩ‬ ‫ﺎ‬‫ ﻤ‬: ‫ﻥ‬
‫ﻴ ﹺ‬ ‫ﻤ‬ ‫ﺴ‬
 ‫ﻗ‬ ‫ﻋﻠﹶﻰ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ﻫ‬ ‫ﻭ‬ .‫ﻴ ٍﺩ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﻡ‬ ‫ﻼ‬
‫ﻏﹶ‬
‫ ﹸ‬: ‫ﻭﻟِﻙ‬ ‫ ﹶﻗ‬:‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ ﹶﻓ ﹶﻨ‬‫ﺎ ﹶﻓﺔ‬‫ﺽ ﺒﹺﺎ ِﻹﻀ‬
 ‫ﺨ ﹶﻔ‬
‫ﻴ ﹾ‬ ‫ﺎ‬‫ﻤﹼﺎ ﻤ‬ ‫ﻭَﺃ‬
.‫ ﹶﺫﻟِﻙ‬‫ﻪ‬‫ﺸﺒ‬
‫ﺎ َﺃ ﹾ‬‫ﻭﻤ‬ ،ٍ‫ﻴﺩ‬ ‫ﺩ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻡ‬ ‫ﻭﺨﹶﺎ ﹶﺘ‬ ‫ﺝ‬
‫ﺎ ﹴ‬‫ﺏ ﺴ‬
 ‫ﺎ‬‫ﻭﺒ‬ ‫ﺯ‬ ‫ﺨ‬
‫ﺏ ﹶ‬
 ‫ﻭ‬ ‫ ﹶﺜ‬: ‫ﻭ‬ ‫ﺤ‬
 ‫ﻥ ﹶﻨ‬
 ‫ﻤ‬ ‫ﺭ ﹺﺒ‬ ‫ﻴ ﹶﻘﺩ‬ ‫ﺎ‬‫ﻭﻤ‬ ،ٍ‫ﻴﺩ‬ ‫ﺯ‬
90. Adapun isim yang dikhafadkan dengan idhafat maka umpama : ‫ﻏ ﻼم زﻳ ﺪ‬.
Idhofat itu adalah diatas dua bahagian : idhafat yang ditakdirkan dengan lam,
umpama ‫ﻏ ﻼم زﻳ ﺪ‬, dan idhafat yang ditakdirkan dengan ‫ﻣ ﻦ‬, umpama : ‫ ﺛ ﻮب ﺧ ﺰ‬- ‫ﺑ ﺎب‬
‫ ﺳﺎج‬- ‫ ﺧﺎﺗﻢ ﺣﺪﻳﺪ‬dan apa yang menyerupai demikian itu.