MEUNARODNI ODNOSI NIJAZ DURAKOVID

Faktori meunarodne vanjske politike:

a) Unutranji ili domadi faktori su:
1) Politiki sistem i dravni oblik,
2) Ekonomski sistem i ekonomski potencijal,
3) Vojna mod,
4) Kulturna i komunikacijska premod,
5) Supremacija u procesu globalizacije,
6) Socijalni sistem i njemu primjereni elementi nadgradnje.

b) Vanjski faktori:
1)meunarodni sistem ili oficijelno uspostavljen sistem relevantnih meunarodnih faktora,
2) vojna mod u kontekstu raspodjele snaga i diktata koji vri jedna strana (SAD i NATO), nasuprot
teorijama o bipolarnosti i ravnotei snaga,
3) meunarodna saradnja i sve izraenija konfliktnost,
4) stanje i potencijal meunarodne ekonomije labavih institucija prava i morala.

Liberlani pogled na svijet
Poetak klasinog liberalizma vezuje se za A. Tocquevilla, koji u svom poznatom djelu Demokratija u
Americi istie da demokratske nacije su prirodno naklonjene miru to proizilazi iz njihovih interesa i
sklonosti.
Pojanjavajudi Liberalni pogled na svijet Kegley i Witcopf istiu da je u sutini liberalizma naglasak na
uticaju ideja na ponaanje, jednakost, dostojanstvo i slobodu pojedinca, kao i potreba zatite ljudi od
pretjerane dravne regulative. Liberalizam posmatra pojedinca kao skup moralnih vrijednosti i vrlina
postavkom da ljudska bida treba posmatrati kao cilj umjesto kao sredstvo. Time liberalizam naglaava
moralni princip prije nego tenju za vladu i institucije prije nego sposobnosti kao sile koje oblikuju
odnose izmeu drava, a politiku na meunarodnom nivou ne definie kao borbu za mod i presti, nego
prije kao borbu za saglasnost.
Za razvoj liberalizma, posebno u SAD, naroito je zasluan Woodrow Wilson.


Wilsonova liberalna doktrina se moe saeti u slededim stavovima:
1) Rezultat novijih promjena u meunarodnim odnosima je vede jedinstvo izmeu drava svijeta,
pri emu razliite forme vladavine bivaju postepeno zamjenjivane oblicima vladavine
zasnovanim na predstavnikoj demokratiji i narodnoj kontroli vlasti;
2) Kao to je demokratrski politiki sistem uslov miroljubive vanjse politike, isto tako je od znaaja
da drutvo drava bude u cjelini demokratizovano;
3) Demokratija treba da bude viena kao mehanizam realizacije ljudskih prava kroz vladine
institucije na naine koje odredi volja naroda;
4) Uzroci ratova nalaze se u razliitoj snazi drava i posebno njihovoj razliitoj veliini teritorije i
gustini stanovnitva, kao i tenji da se ne dopust jaanje konkurentskih sila.
5) Imperijalne pojave koje nastaju kao rezultat razlike u snazi drava, mogu se efikasno sprijeiti
stvaranjem univerzalne meunarodne organizacije koja treba da razvije metode za mirno
rjeavanje sporova u okviru svojih tijela;
6) Uspostavljanjem meunarodne organizacije, male drave treba da dobiju zatitu od mogude
agresije ili osvajanja, dok vleike drave treba da dobiju instrument koji bi omogudio da se
otklone uslovi za izbijanje novog svjetskog rata;
7) Ovi uslovi treba da obezbijede univerzalnost lanstva u organizaciji;
8) Meunarodna globalna organizacija treba da bude zasnovana na principu kolektivne
bezbjednosti u koju se prava lanica prenose na ovu instituciju, odnosno dravama se umanjuje
sloboda spoljnopolitike akcije i posebno pribjegavanje nasilnim sredstvima, pri emu se lanice
organizacije obavezuju u pruanju svakog vida pomodi u otklanjanju sukoba;
9) Tajni ugovori i savezi bi trebalo da se zabrane
10) Drave odmah po ulasku u meunarodnu organizaciju treba da pristupe pregovorima o
razoruavanju,
11) Drave se moraju odredi svakog zahtjeva da nadjaaju ili osvoje slabiju dravu,
12) lanice organizacije moraju da se odreknu prava da u svojim sporovima sa drugim lanicama
meunarodne zajednice u sluaju sukoba odmah primjenjuju silu.
to se tie samog programa liberalne reforme, postajalo je nekoliko pravaca: prvi su se zalagali za
stvaranje meunarodnih institucija koje bi zamijenile anarhian i za rat podsticajan sistem ravnotee sile,
koji se karakterizira koalicijama nezavisnih drava formiranih radi voenja rata ili zatite slabijeg
koalicionog partnera od rata. U tom smislu liberalni reformisti su nastojali da stvore novi sistem
temeljen na kolektivnoj bezbjednosti. Taj pristup je problem rata rjeavao tako to je agresiju bilo koje
drave proglaavao za agresiju protiv svih, koji bi zajedniki djelovali da bi sprijeili agresora.
Kolektivna bezjbednost oznaava bezbjednosni reim uspostavljen dogovorom velikih sila kojim su
postavljena pravila za odravanje mira, voenja principom da de akt agresije naidi na kolektivni odgovor
ostalih. Drugi pravac u prvi plan istie upotrebu pravnih postupaka kao to su posredovanje i arbitraa
da bi se rijeili sporovi i izbjegli oruani sukobi.
Neki liberalni reformisti su se posebno zalagali za princip samoopredjeljenja kojim se narodima daje
pravo da se putem demokratskog izjanjavanja opredijele za samostalnu dravu, prije svega s ciljem da
se politika geografija ili demografska karta svijeta ponovno iscrta tako da granice nacija odgovarjau
etnikom grupisanju.
Realizam i realistiki pogled na svijet
Glavni zagovornici tog novog pogleda na svijet su: E. H Carr, George F Kennan, Hans J. Morgenthau,
Reinhold Niebuhr, Kenneth Thompson.
Realizam poimaju kao teoriju zasnovanu na pretpostavci da je svjetska politika u sutini i nepromjenjiva
borba meu dravama od kojih svaka gleda primarno sopstveni interes, za premod i poloaj u uslovima
meunarodne smuenosti i anarhije, pri emu svaka od pojedinih drava tei za ostvarivanjem
sopstvenih nacionalnih interesa.
Realpolitika je tvrdnja da drave treba da se pripremaju za rat kako bi odrale mir.
Realpolitika je teorijski koncept kojim se propisuje da zemlje moraju staviti svoje nacionalne interese
iznad interesa globalne zajednice.
Realistika shvatanja po Carru iz djela Dvadeset godina krize:
1) Liberalni racionalisti su u svom pogledu na meunarodne odnose posmatrali tadanja, preteno
homogenizovana nacionalna drutva to ih je navelo na utopistiki zakljuak da meu dravama
postoji prirodna harmonija interesa koja vodi stvaranju zajednice naroda.
2) Kasniji istorijski razvoj ekonomskog i politikog sistema drava koje su u meusobnim odnosima,
sve vie odbacuju naela Laissez-faire (slobodne trgovine) pojaavajudi konfliktne interese koji
su mogli da budu rjeavani samo neposrednim pregovorima zainteresovanih drava, to je
umanjilo prije svega znaaj moralnih normi u razrjeavanju sporova;
3) Socijalni motivi, prije svega unutar razvijenih kapitalistikih drava, kao to su nezaposlenost,
jednaka raspodjela dohotka, sindikalna zatita radnika itd, postaali su primarniji od
maksimiziranja proizvodnje, profita, ekstra profita i sl.
4) Ideoloko vjeto prikrivana tendencija eliminacije prioriteta jaanja profita prenosi se u oblast
vanjske politike gdje sila sve vie, a profit sve manje, postaje osnovni prioritet;
5) Ekonomska saradnja, koja je ranije imala samo profitni motiv, sve je vie predmet bezbjednosnih
i vojnih konsideracija;
6) Etiko shvatanje da je ono to je ekonomski dobro ne mora da bude i moralno dobro prenosi
se na vanjsku politiku, pri emu se polazi od pretpostavke da socijalni ciljevi mogu da se
ostvaruju samo ukoliko se utie na politike drugih zemalja;
7) Nacionalni interes se ne poklapa sa moralom i ak sila drave kreira moral potreban za zatitu
interesa;
8) Sila u meunarodnim odnosima ima primat nad moralom;
9) Da bi se stvorio meunarodni poredak potrebo je da jedna drava bude znatno jaa od drugih
drava i da ima takvu prevlast koja de obezbjeivati da sama ne mora u konfliktnim situacijama
zauzimati odreenu stranu.
Bihejvioristika teorija u meunarodnim odnosima
U najkradem, bihejviorizam jeste pristup prouavanju meunarodnih odnosa koji naglaava primjenu
naunih metoda i koji insistira da se puna panja posveti politikom znaaju naunog istraivanja.
Bihejviorizam se zalae za principe i postupke istraivanja meunarodnih pojava kako bi se dolo do
uoptavanja ili stavova o meunarodnim pravilnostima, koje izmeu njih vae bez obzira na mjesto i
vrijeme. Bihejvioristi, takoe, naglaavaju potrebu za egzaktnim empirijskim podacima o
karakteristikama zemalja i kako se ponaaju jedna prema drugoj. U najkradem, bihejvioristiki pogled
insistira na uporednom i kvantitativnom prouavanju meunarodnih odnosa.
Funkcionalizam, neoliberalizam i teorija meuzavisnosti
Osnovne ideje funkcionalistike doktrije meunarodnih odnosa mogu se iskazati u sljededim stavovima:
a) Funkcije odreenih nacionalnih i meunarodnih interesa odreuju oblik saradnje, koje na
meunarodnom planu ostvaruju drave i transnacionalni subjekti meunarodnih odnosa;
b) Unutranje i meunarodne potrebe razliiti subjekti koji uestvuju u meunarodnim odnosima
zadovoljavaju samo u oblastima u kojima imaju svoje interese, koji nisu samo nacionalnog nivoa,
ved se ostvaruju na svim nivoima i u svim podrujima gdje se pokau motivi za funkcionalno
povezivanje;
c) Funkcionalna saradnja obezbjeuje ostvarivanje interesa svih subjekata, sa minimalnim
ugroavanjem pojedinanih interesa
d) Samo saradnja temeljena na funkcionalnom povezivanju subjekata moe da obezbijedi
harmonino meunarodno organizovanje, koje moe da bude u skladu sa principom nacionalne
slobode;
e) Teritorijalne jedinice, kao to je drava, ne mogu izvriti selekciju zajednikih interesa
meunarodnih subjekata;
f) Kako svi interesi nisu zajedniki svim subjektima, tako zajedniki interesi nisu u jednakoj mjeri
bitni svim subjektima, a jedino slobodno povezivanje subjekata meunarodne saradnje moe
dovesti do funkcionalnog i organizacionog skladnog zadovoljenja potreba;
g) Meunarodnom miru posebno doprinosi transnacionalno jaanje meunarodne saradnje, koje
postepeno slabi elemente suvereniteta drave i relativizuje znaaj meunarodnih granica.
Marksistiki pristup meunarodnim odnosima
Na teorijskoj batini Marksa i Engelsa marksistiki pristup meunarodnim odnosima utemeljuju prije
svega Rosa Luxemburg, Bernstein, L.D. Trocki, Zinovjev, Tomski, te kasnije itava plejada marksista-
lenjinista itd.
Glavno polazite je da meunarodni odnosi nastaju s pojavom klasnih drutava, odnosno da unutranja
politika odreuje vanjsku politiku, a drutveno-ekonomski sistem je bitan faktor u profiliranju te politike.
Uticaj drutveno-ekonomskog sistema na vanjsku politiku ispoljava se kao projekcija drutvenih interesa,
odnosno primarno klasnih interesa u meunarodnim odnosima.
Meunarodni odnosi u svjetlu versajskog mira i novog evropskog poretka
Poslije ujedinjenja 1871., Njemaka ved poetkom 20. stoljeda postaje snana industrijska, ekonomska i
vojna sila. S tom snagom se javila i ambicija da se preuzme primat u Evopi i da se suzbije do tad
nepriksonovna mod Velike Britanije.
Njemaka je traila preraspodjelu tadanje kolonijalnog kolaa. iredi svoje ambicije i mimo evropskih
granica.
Veoma brzi uspon Njemaake radikalno pomjera i ravnoteu sile i to tako da sve veda snaga Njemake i
globalne aspiracije Njemake i njenih saveznika mijenjaju ukupnu geopolitiku situaciju.
Teorija ravnotee sile se zasnivala na hipotezi da de se mir i stabilnost najvjerovatnije odrati u situaciji
kada je vojna sila rasporeena tako da ni jedna sila ili blok ne mogu dominirati. Tako je npr. Trojni savez
osnovan 1882 (Njemaka, Austrougraska i Italija) i obnovljen 1902. Savez Ente Cordiale (Srdani
sporazum) je zakljuen 1904. uzmeu Velike Britanije i Francuske kasnije poznat kao Antanta.
Poetkom 20. stoljeda je ojaala i Rusija koja je irila svoje granic ei postala prijetnja Njemakoj.
Njemaka je glavnog saveznika imala u Austro-Ugarskoj monarhiji, a u ratnoj strani Trojnog saaveza
uskore de udi i onemodala Turska, koja je imala veliki strah od hegemonistiki nastrojene Rusije.
Atentat na prestolonasljednika A.U. Ferdinanda, izvren je u Sarajevu 28. juna 1914 i to je bio povod
za austrougarski napad na Srbiju, tj. realizaciju ratnih planova Trojnog saveza koji su mnogo prije
skrojeni. (ovo je uzrok)
Njemaka je znala da im ne odgoara dugotrajni rat zbog jake snage Velike Britanije i Francuske, pa su
zato sile Osovine procijenile da je kratkotrajan lokalizirani i pobjedniki rat mogud. (Blitz Krieg)
Njemaka je Austro-Ugarskoj dala odrijeene ruke da zauzme Srbiju. Ipak, loa je procjena Njemake
komande da de napad na Srbiju i Belgiju (kasnije) nede izazvati brzu reakciju Francuske i Rusije.
Naprotiv, Francuska, Rusija i Velika Britanija su se udruile u aprilu 1917. a silama Antante se pridruuju i
SAD (kao odgovor na kontinuirane napade njemakih podmornica na amerike trgovake brodove) i
ulaskom SAD u rat rat je poprimio svjetske razmjere.
Neki drugi uzroci izbijanja prvog svjetskog rata: neki historiari misle da su domadi inioci, pogotovo
nacionalizam u Jugoistionoj Evropi glavni, uzronici.
Uprkos nacionalnim strastima, 1. svjetski rat se vjerovatno ne bi ni dogodio da nije bilo anglo-njemakog
trgovinskog suparnitva, francusko-ruskog saveznitva i formiranja dvije zamrene alijanse. Izbijanje
ovog rata se ne moe zamisliti bez prisustva Trojne atante, koja je postojala kao savez ideoloki razliitih
vlada ujedinjujudi Britaniju, Francusku i Rusiju. Shodno tome, podjela multipolarnog sistema ravnotee
sila koja je sve vedi broj suparnikih sila odvukla u bipolarne koalicije i odsustvo hegemona koji bi
odravao red moda je uinio rat neizbjenim.

Posljedice koje je ovaj rat imao na ukupne meunarodne odnose:
Strahovita razaranja, velika materijalna bijeda i smrt miliona ljudi
Promjena geopolitike karte Evrope
Njegovim zavretkom (decambar 1918.) propala su etiri carstva: Njemako, Austrougarsko,
rusko i Osmansko, a na njihovim ruevinama su formirane nezavisne drave: Poljska,
ehoslovaka, Kraljevina SHS, Maarska i Austrija
Stvorene su i nove drave: Finska, Estonija, Letonija i Litvanija.
U oktobru 1917. je podignuta i Oktobarska revolucija pod vostvom komunista
Pod vodstvom Lenjina formirana je i prva Socijalistika Svojetska Republika (Ruska SFSR, 1918.) i
ona de biti stoer stvaranja SSSR-a
Poslijeratni meunarodni poredak se poinje kreirati poetkom 1919. gdine, kada su se predstavnici sila
pojbjednica sastali u Parizu da bi ugovorili mirovni sporazum Versajski sporazum 28. juna 1919. Ipak,
bog graanskog rata i intervencije zapadnih sila u Rusiji (s ciljem da se srui boljevika vlast), te
neuspjele intervencije zapadnih sila u Turskoj (s ciljem da se maloazijski dio Turske podijeli i da se ovlada
Bosforom i Dardanelima), te neuspjele intervencije otro konfrontiranih interesa Britanije, Francuske i
SAD-a mnoga pitanja koja su bila na dnevnom redu Versaja nisu rijeena sve do 1920., a sluaj Turske
do 1923.
Pol Kenedi smatra da je naujupadljivija promjena u Evropi bila pojava pregrti nacionalnih drava
umjesto zemalja koje su ranije bile dijelovi carstva Habzburga, Romanova ili Hoencolerna.
Njemaka nije pretrpjela ogromne teritorijalne gubitke, ali je njena mod pogoena na druge naine:
Povratak Alzasa i Lorene Francuskoj
Ispavka granica sa Belgijom i Danskom
Saveznika okupacija rajneske oblasti i francuskom prvrednom eksploatacijom Sara
Demilitarizacija bez aviona, podmornica, tenkova, pruskog generaltaba
Gubitak prostranog kolonijalnog carstva u korist Britanije i Francuske
Japan je naslijedio nekadanju njemaku grupu ostrva sjeverno od ekvatora, mada je antung
vraden Kini 1922.
Na Vaingtonskoj konferenciji 1921 1922 sile su se dogovrile da ogranie veliinu ratnih flot, ime je
zaustavljena anglo-amerika-japanska pomorska trka.

Kada govorimo o Drutvu naroda, Kenedi govori o dezertiranju SAD- a, jer je Liga naroda neto za to se
zalagao predsjednik Vilson , ali to nikada nije ratificirano na amerikom kongresu, jer su demorkate
izgubili izbore 1919. Drutvo naroda se pokazalo neefikasnim i neuinkovitim u smislu ouvanja
svjetskog mira i zbog injenice da u njemu nisu uestvovale SAD.
Osnivai Drutva su bile drave koje su uestovale u ratu protiv Njemake, te novostvorene drave
(Hedas, Poljska, ehoslovaka). Drugu grupu drava su predstavljale one drave koje su odmah b ile
pozvane da uu u Drutvo naroda: Argentina, Venecuela, danska, panija, Kolumbija, Holandija,
Norveka, Paragvaj, Persija, Salvador, ile, vajcarska i vedska i u novembru-decembru 1920. sve su
one pristupile Drutvu.
Ulazedi u Drutvo vicarska se ogradila da de uvati svoju neutralnost, pa je dobila priznati 'izuzetan
poloaj' istakavi da de ona u vojnim intervencijama uestvovati samo pruanjem ekonomske modi.
Treda grupa su bile sve ostale drave svijeta i za njihovo lanstvo bilo je potrebno dvije tredine glasova
Skuptine Lige naroda i jednoglasna odluka Savjeta.
Osnovni organi Drutva:
Skuptina svih predstavnika lanova Drutva naroda - Svaki lan je imao jedan glas. (Tako je
Velika Britanija s Irskom imala 7 glasova)
Savjet - po prvobitnom Paktu se sastojao od 9 lanova pet stalnih (Britanija, Italija, SAD,
Francuska i Japan) i etiri privremena koja su se smjenivala svake godine. Prve su bile Belgija,
Grka, panija i Brazil. No kako SAD nije ula u ovaj Pakt, Savjet je imao 8 lanova.
Sekretarijatom.
to se tie mandata, oni su bile podijeljene u tri kategorije.:
Prva kategorija oblasti Turske koje su dostigle takav stepen razvoja da njihovo postojanje kao
samostalnih naroda moe biti privremeno priznato. Drave koje su dobile mandat na oblasti te
kategorije upravljade njima dok zemlje pod mandatom ne postanu sposobne da upravljaju
sobom.
Druga kategorija oblasti centralne Afrike kojima upravljaju mandatori, ali se brani trgovina
robljem, orujem i alkoholom, a potuje se sloboda savjesti i vjere podjarmljenog stanovnitva.
Treda kategorija kolonije u jugozapadnoj Africi i neka ostrva u junom dijelu Tihog okeana
ovim kolonijama upravlja se po zakonima drave mandatora kao sastavnim dijelom teritorije te
drave.
Pri drutvu naroda je osnovan i Meunarodni biro rada u koji su mogle udi i zemlje koje nisu bile
pozvane u Drutvo nego je to bila svojevrsna komisija za one koji ele biti primljeni u lanstvo.
Drutvo naroda je osnovano s ciljem da bude glavni meunarodni subjekt ouvanja svjtskog mira, ali se
to pokazalo neuinkovito i raspalo se poetkom drugog svjetskog rata.
I 2. svjetski rat je bio repriza Prvog borba za mod. Novu raspodjelu kolonija i utvrivanje novih granica i
interesnih sfera u Evropi i svijetu. Formirana je nova Trojka osovnine: Njemaka, Italija, Japan, sa
kasnijim satelitima Maarska, Rumunija, Slovaka, Bugarska, NDH. Turska ostaje neutralna, ba kao i
Frankova panija i Salazarov Portugal. S druge strane se pojavljuje nova Antanta Britanija, Francuska,
SAD i SSSR.
Njemakoj je trebalo manje od 20 godina da postane nova sila vodedi se nacifaizmom, tj. ekstremni
nacionalizam, autoritarno drutvo s jednopartijskim sistemom sa diktatorskim vodstvom.
Uz faizam ide i Machtpolitik njemaka realistika filozofija upravljanja dravom koja ekspanziju
dravne modi i teritroije, upotrebom oruane sile smatra za legalan i legitiman cilj. Faistike ideje su se
zasnivale i na rasizmu, tj. superiornost arijevske rase i njemake nacije.
Drugi svjetski rat je trajao punih 6 godina razaranje, ljudske rtve, materijalne tete, genocid...
pobijeno preko 23 miliona ljudi.
U osnovi njemako-talijanski japanski i ini faizmi su zasnovani na teoriji o rasnoj nadmodi, porobljavanju
i genocidu, s ciljem da se te vrijednosti nametnu cijelom ovjeanstvu.
Mnogi razloge za nereagiranje svjetskih sila spram njemakom ubrazanom naoruavanju vide u tome to
se Britanija, prije svega pouzdavala u anglo-ameriku saradnju s ciljem odravanja onakvog svjetskog
poretka kakav jei nstaliran Versajem, poretka u kojem su SAD izabrale politiku izolacionizma
Izolacionizam povlaenje iz aktivnog ueda dotine drave sa ostalim uesnicima u svjetskim
poslovima i primarna orijentacija drave na bavljenje unutranjim poslovima.
Pristanak na njemako naoruanje doveo je do politike poputanja ili pacificiranja potencijalnih agresora
putem ustupaka. Hitler se obvezao da nede iriti teritoriju Njemake silom, ali je to iznevjerio u martu
1938. kada je natjerao Austriju u saez sa Njemakom.
Strah od njemake ekspanzije doveo je do Minhenske konferencije u septembru 1938. gdje us
prisustvovali Hitler, britanski premijer emberlen i vpe Francuske i Italije. Na osnovu pogrenog
uvjerenja da de poputanje zaustaviti dalji njemaki ekspanzionizam i dovesti do mira naeg vremena,
embrlen i ostali su pristali na Hitlerove zahtjeve i otvorili irom vrata faistikoj agresiji.
Napadom Hitlera na Poljsku 1. septembra 1939., Veliak Britanija i Francuska su samo dva dana poslije
objavile rat Njemakoj i tako je poeo 2. svjetski rat.
Uz faizam kao sestrinska ide i tzv. Machtpolitik, odnosno njemaka realistika filozofija upravljanja
dravom koja ekspanziju dravne modi i teritorije, upotrebom oruane sile smatra za legalan i legitiman
cilj.
Politika izolacionizma povlaenje iz aktivnog ueda SAD sa ostalim uesnicima u svjetskim poslovima i
primarna orijentacija drave na bavljenje unutranjim poslovima.
inioci u meunarodnim odnosima
Znaaj inilaca je razliit, a to su:
- Socijalno-ekonomska struktura;
- Ekonomska, vojna i politika mod;
- Demokgrafske strukture;
- Geopolitiki poloaj i veliina zemlje, i sl.
Danas se finansijska trita dijele na trita novca, trita deviza i trita kapitala.
Svjetski kapital, kapital uopte ima gvozdenu logiku, koja se zasniva na nekoliko etabliranih pravila: prvo,
svaki kapital, prije svega, trai veliko trite. Drugi uslov da bi kapital uao u dotinu zemlju jeste
politika stabilnost te zemlje; tredi uslov je pravna stabilnost i garancija dotine drave za sudbinu
uloenog kapitala, etvrto je jeftina radna snaga i jeftine sirovine, a peto je geopolitiki poloaj pojedine
drave.
Svjetsko trite karakterizuje:
1) Kretanje roba
2) Kretanje kapitala
3) Kretanje radne snage
4) Kretanje tehnologija
5) Kretanje informacija.
Teorija domina teorija koja tvrdi da je komunizam natjeran da osvaja jednu po jednu zemlju, i da je bio
inherentno ekspanzionistiki.
Drava kao subjekt meunarodnih odnosa
Drava je nesporno glavni subjekt meunarodnih odnosa, a po mnogim autorima ona je i jedini subjekt
meunarodnih odnosa.
Bitne karakteristike svake drave, jesu :
- Teritorija,
- Stanovnitvo,
- Glavni centar odluivanja.
Dravna teritorija je dio prostora koji naseljava i koristi odreeno stanovnitvo i koje se nalazi pod vladu
vlade te drave. U vezi s stim najvanije je:
1) Veliina teritorije
2) Kvalitet
3) Geografski poloaj
Stanovnitvom drave smatraju se ljudi koji na njenoj teritoriji trajno prebivaju. U tom smislu, broj
stanovnika je osnovno kvantitativno mjerilo za mod dotine drave.
Meunarodne organizacije kao subjekti savremenih meunarodnih odnosa
Uglavnom se meunarodna organizacija posmatra kao zajednica vie drava osnovana meunarodnim
ugovorom, zajednica koja ima vlastite organe, a slui postizanju zajedniki odreenih ciljeva. Mnogi
autori smatraju da pored drave, meunarodne organizacije spadaju u drugu grupu osnovnih
meunarodno-pravnih lica.
Prema R. Vukadinovidu, porast broja meunarodnih organizacija uzrokuju razliiti faktori:
- Drave vie nisu samodovoljno ni u ekonomskom, kulturnom i drutvenom, a esto ni u
politikom pogledu i nuno trae mogudnost udruenog djelovanja.
- Razvoj vojnih i tehnikih sredstava uinio je postojanje bilo kakvih utvrda nemogudima, razorio
je sve predodbe o nekoj zatvorenosti i izolovanosti drave;
- Stvaranje socijalistikih drava nakon II svjetskog rata i hladnoratovska polarizacija ubrzali su i
ojaali trendove poveivanja;
- U dananjoj fazi mirnijih meunarodnih odnosa, prirodno je da jaa elja najvedeg broja drava
da djeluju aktivno u meunarodnim organizacijama.
Meunarodne organizacije obino se dijele na meunarodne vladine organizacije, u kojima drave
djeluju na osnovu meunarodnog ugovora i na meunarodne nevladine organizacije, koje tvore iri krug
razliitih skupina, grupa i pojedinaca iz razliitih drava.
Meunarodne vladine organizacije dijele se na:
- Univerzalne (UN)
- Regionalne (NATO, Organizacija amerikih drava, Organizacija afrikog jedinstva).
Charles W kegley nudi neto drugaiji, savremeniji pristup meunarodnim organizacijama. Ovi autori
smatraju da danas postoje dvije glavne vrste nedravnih inilaca meunarodnih odnosa, i to:
meuvladine organizacije (MVO) iji su lanovi drave i nevladine organizacije (NVO) iji su lanovi
pojedinci i grupe.
Transnacionalni subjekti meunarodnih odnosa
Transnacionalni subjekti meunarodnih odnosa karakteriu se, prije svega, u tome to su u njima
okupljeni ljudi iz razliitih drava, bez posredovanja svojih drava.
Za vrijeme vladavine Musolinija, faistika Italija je 1929. Godine priznala suverenitet pape nad
vatinkanskim gradom (taj akt je ponat pod nazivom Lateranski ugovor).
Dva su istorijska pokreta bili temeljni uzrok stvaranja razliitih ogranaka hridanstva, koji postoje i danas.
Prvi je bio tzv. Velika izma izmeu Istoka i Zapada 1054. Godine, i drugi veliki raskol u 16. Vijeku, poznat
kao Reformacija, koju nasljeuje Protestantizam.
Kako je istaknuto, katolici su pripadnici Rimokatolike crkve. Sama hridanska crvka podijeljena je 1054.
Godine na zapanu i istonu. Taj istorijski dogaaj je poznat kao crkveni raskol.
Na meunarodnom planu, nominalno na elu Pravoslavne crkve danas je Vaseljenski sabor sa sjeditem
u Istanbulu, a Carigradska patrijarija i njen patrijarh su samo primus inter pares meu drugim
crkvama patrijarijama.
Dvije najvede podgrupe muslimana su sunniti i iiti. Sunniti sainjavaju veliki postotak muslimanskog
svijeta, iako i danas dosta iita ivi u zemljama Bliskog Istoka. Sve do propasti Osmanskog carstva,
odnosno sultanata, islam je u organizacijskom i hijerarhijskom smislu imao univerzalni karakter. Na elu
svih muslimana zavisno od istorijskog perioda, bio je sam padiah(sultan), odnosno eihul-islam
(najstariji vjerski dostojnik muslimana u Turskoj carevini) sa sjeditem u Istanbulu. Raspadom
Osmanskog carstva, ukidanjem sultanata, u turskoj revoluciji pod vostvom Mustafe-pae Kemala
Ataturka, ukida se i halifat i time se islam poinje organizovati na nacionalnoj osnovi.
Notorno je da je judaizam najstarija od tri svjetske religije. Judaizam je i izvor i hridanstva i islama. U
osnovi tog uenja jeste vjerovanje da postoji samo jedan Bog, koji je stvoritelj i vladar svijeta. Objavio je
svoj Zakon (Tora) jevrejskom narodu i izabrao ga da bude svjetlo i uzor itavom ovjeanstvu. Talmud je
velika vjerska zbirka poslije biblijskih tumaenja Starog zavjeta, obrednih pravila, pravnih propisa, pria i
izreka. Sastoji se iz dva dijela: Miina (tekst uenja) i Gemara (objanjenja uenja).
Nakon dugih kgodina progonstva Jevreji su shvatili da de kao vjerska manjina prestati trpjeti samo ako
budu ponovo mogli ivjeti u svojoj vlastitoj zemlji. Iz tih shvadanja, ideologija i elja rodio ce cionizam,
ijom je zaslugom i uspostavljena drava Izrael. 1942. Godine cionistiki pokret usvaja tzv. Baltimorski
program, koji poziva na uspostavu idovske drave u britanskom mandatu Palestini. Drava Izrael je
uspostavljena 14. Maja 1948. Godine odlukom Generalne skuptine UN.
Spoljnopolitika sredstva
Danas se moe redi da su glavna sutinska sredstva u spoljnoj politici ubjeivanje, obedanje, prijetnja,
nagrada, kazna i prinuda.
Primjer prijetnje masovnom odmazdom jeste prijetnja koju je u spoljnju politiku SAD bio ugradio
dravni sekretar Don Foster Dales u doba hladnog rata. Ona se svodila na to da de SAD za svaku
promjenu na periferiji svoje sfere uticaja, ak i onda kada je u pitanju unutranji prevrat, smatrati
odgovornim vodede socijalistike zemlje, SSSR i Kinu i da de se osvetiti, odmah sredstvima i na mjestima
po sopstvenom izboru, tj. upotrebom nuklearnog oruja.
Savremeni terorizam
U teoriji meunarodnih odnosa, kada smo govorili o spoljnopolitikim postupcima, pored ostalih,
ukazuje se i na znaaj postupka prvenstveno vezanih za prinudu. Takav postupak je zastraivanje. Drugi
oblik postupaka vezanih za prinudu spada u grupu pojedinanih akata nasilja. Podjela se vri prema tome
jesu li napadnuti ljudi, materijalni objekti i mogu se razlikovati: terorizam, sabotaa i diverzije.
Teror kao orue manjine
Terorizam lat. Teror strah; u terminologiju ulazi putem Francuske revolucije (jakobinizam). Jakobinci
su smatrali da se rezultati revolocijue ne mogu sauvati prema svim njenim protivnciima ako im se ne
utjera golemi strah, a to je postizano giljotinom, potocima krvi, nemilosrdnim proganjanjem itd.
Po genezi imena, iz obiljeja terora do danas se iskazuju neke konstante:
Teror je svagdje orue manjine koja smatra da je ugroen neki opdi interes i u tom svom
sopstvenom strahu za ouvanje opdih interesa, manjina eli da izazove strah i jezu stvarnog ili
imaginarnog neprijatelja.
Terorizam po pravilu ne moe da razlui prave krivce od onih koji su nevini.
Neki teoretiari smatraju da je nedopustiva identifikacija terorizma i anarhizma. Ona se ponajede
ideoloki motivira, jer oni koji je vre stoje na stanovitu da je terorizam sredstvo kojim se uglavnom
slui ljevica. Ali i kod glavnih anarhistikih mislilaca, mogu se pronadi stavovi koji eksplicite negiraju ovu
vezu.
Ipak, treba istadi da se mnoge teroristike grupe u proteklih 50 godina (IRA, ETA, Al Qaida, Hezbolah)
nadahnjuju likom i djelom i prototipom pravog anarhiste, koji je bedutan, fanatino odan ciljevima
revolucije, spreman na rtvu, nepokolebljiv i preziran spram bizarnosti, moralnom posrnudu, hipokriziji
nekapitalistikog drutva itd...
Jedan anarhist Sergej Njeajev kae: Revolucionar prezire svako doktrinerstvo i odbija svjetovne nauke,
ostavljajudi ih bududim generacijama. On zna za samo jednu nauku, nauku unitenja. Za njega je moralno
sve to moe pomodi pobjedi revolucije. Nemoralno i zloinako je sve to joj stoji na putu.

Katihizis pokvarenog drutva
Prema V. Dimitrijevidevoj analizi, Katihizis dijeli cijelo ovo pokvareno drutvo na est kategorija.
1) Prvu sainjavaju oni koji su smjesta osueni na smrt i tu je najvanija razlika u odnosu na
tiranoubojstvo, a poetak prave teroristike logike- njihov spisak nede praviti prema zloinima
koje su poinili i prema tome koliko su u narodu omrznuti, nego prema mjeri koristi kju de od
neije smrti imati stvar revolucije.
2) Drugu kategoriju predstavljaju, ustvari, pravi sadisti i tlaitelji, ali de njima privremeno podariti
ivot, kako bi svojim zvjerskim ponaanjem navodili narod na neizbjenu pobunu.
3) Tredu grupu sainjava stoka na visokom poloaju koja dobro ivi u postojedem drutvu. Nju
treba iskoritavati i ucjenjivati.
4) U etvrtoj su grupi politiki ambiciozni ljudi naprednih pogleda, s kojima treba prividno
saraivati i upotrijebiti ih za izazivanje nereda.
5) Petoj grupi pripadaju verbalni doktrinari i revolucionari, koje treba podsticati na to ede iskaze
da bi vlast unitila vedinu, dok bi od manjine revolucija moda imala i koristi.
6) ene su svrstane u posebnu, estu kategoriju; vedina se uporeuje sa tredom, etvrtom i petom
kategorijom mukaraca, samo mali broj, potpuno posvedenih i predanih, dragocjen je za pokret.
Teoretiar Kropotkin terorizam odobrava kao pobunu manjine. Smatra da je terorizam dobar nain da se
privue opda panja, da se na drastian i spektakularan nain dokae da je poredak slabiji nego to
izgleda ili da se teroristikim aktom izazove surova reakcija reima. (11.septembar 2011 reakcija kao da
je nacrtana po Kropotkinovoj analizi). On terorizam razumijeva i dijelom opravdava i kao osvetu onih koji
su dovedeni do oajanja.
irenje meunarodnog terorizma
Terorizam nije svuda isti i o njemu se ne moe uopteno govoriti.
Moe se govoriti samo o savremenim metodama i orujima terorista, savremenoj propagandi i
mundijalnoj, satelitskoj medijskoj prezentaciji terorizma i gotvo nauno-fantastinih teroristikih akcija
koji u ovoj otuenoj civilizaciji postaju predmet najunosnijeg medijskog i drugog biznisa.
Terorizam, kao taktika ili kao pojedinana akcija moe biti uspjean smislu izazivanja neposrednih
posljedica i fantastinih propagandnih efekata, ali kao strategija teko moe izazati sutinske politike
promjene.
Terorizmu su pribjegavale i danas pribjegavaju razliite socijalne i politike snage, grupacije i organizacije
i njihovi povodi i ciljevi su razliiti. npr. ideoloki program, nacionalnooslobodilaka borba, vjerski
fanatizam, institucionalizirani teror diktatura, demonstracione i samoubilake akcije itd.
Protiv svijeta terora
Vijede sigurnosti UN-a je 13.11.2001. usvojilo rezoluciju kojom se od lanica trai aktivno uede u borbi
protiv meunarodnog terorizma i onih koji da podravaju. Navedeno je da je terorizam jedna od
najozbiljnijih prijetnji meunarodnom miru i sigurnosti u ovom stoljedu.
Bajtal smatra da vie nije mogude govoriti o terorizmu u svijetu nego o svojetu terora. Terorizam su
dakle: progoni, muenja, klanja, ubijanja, silovanja, koncentracioni logori, deportacije. Sve se to ini u
ime Istine (Bog, vjera, nacija, partija, siste, demokratija, sloboda, humanizam).
Postoji nekoliko karakteristika terorizma:
1. Nasilje (po Dimitrijevidu) ono je instrumentalno (nije samo sebi svrha) i sadri prijetnju
bududim nasiljem. Nije usmjereno samo prema ljudima nego i na ruenje objekata simbolike
vrijednosti (npr. Kongres SAD, Pentagon, Svjetski trgovinski centar)
2. Izazivanje straha kod protivnika djelovanje na volju i psiholoko raspoloenje ljudi (psihika
reakcija intenzivnog straha). Predmet zastraivanja je obino ira grupa koja se moe
identificirati sa rtvama i koja dramatino ili intenzivno osjeda da joj je upudena prijetnja.
3. Uticaj na iru okolinu terorist obuava da svoju akciju usmjerava na neopredijeljenu, internu,
nesvjesnu masu, prema kojoj je on emocionalno indiferentan. Krajnji cilju mu je da vedina
stanovnitva prestane podravati poredak koji on napada.
4. Nenormalnost terorizma teroristikim se moe nazvati samo onaj vid politikog nasilja koji
odstupa od opdeprihvadenih pravila i koji je na odreen nain nezakonit, nedozvoljen,
neuobiajen.
Otklanjanje uzroka globalnog terorizma
Dimitrijevid smatra da bi se moralna osuda terorizma mogla svesti na staru tvrdnju kako uzvieni cilj ne
opravdava neasno i nisko sredstvo.
U pojanjavanju svakog terorizma treba pojasniti i uzroke i uslove pod kojima se on javlja:
Spoljni uzroci kolonijalizam, agresija, strana okupacija, mijeanje u unutranje stvari drugih
zemalja, politika ekspanzionizma i hegemonije, nepravedan meunarodni ekonomski poredak,
strana eksploatacija prirodnih izvora neke zemlje i sistematsko unitavanje neke zemlje.
Unutranji uzroci rasizam, rasna diskriminacija, aparthejd, genocid, faizam, etnofaizam,
postojede politike i drutvene nepravednosti i eksploatacija, masovne povrede ljudskih prava,
siromatvo, glad, bijeda, osujedenost.
Kombinacija spoljnih i unutranjih uzroka guenje vjerskih sloboda, nacionalna
neravnopravnost, zabrana maternjeg jezika i pisma, negiranje prava na autonomiju ili na
samoopredjeljenje naroda, nacionalni hegemonizam, fanatizam, ponienje, unitarizam,
separatizam, iredentizam, itd.
Uspjenost borbe de biti u direktnoj korelaciji s uspjenosti prevazilaenja navedenih uzroka i pojava,
uspostavom globalnog mira i demokratije, s ublaavanjem kardinalnih razlika u stepenu razvijenosti i sa
ubrzanijim ekonomskim napretkom zemalja, ije je stanovnitvo na granici bioloke egzistencije.

Meunarodni odnosi i globalizacija
Globalizacija je drugo ime za skup pojava koje su meusobno povezane, i koje tako, zajedniki djelujudi,
preobraavaju svjetsku politiku. Prema MMF-u globalizacija je sve tjenja meunarodna integracija
trita i robe i usluga i kapitala.
Digitalni jaz je podjela izmeu globalnog sjevera, bogatog internet tehnologijom i globalnog juga.
Novi svjetski informativni i komunikacijski poredak (NWICO) je kontroverzni poziv koji je manje razvijeni
Globalni jug uputio 1980. Godine u borbu protiv onoga to je oznaio ka kulturni imperijalizam. Globalni
jug je pozvao na zaobilaenje i odbacivanje vijesti i informacija koje emituju transnacionalne zapadne
novinske agencije.
Uloga sile u meunarodnim odnosima
Osmog maja 1945. Godine, kada su Sovjeti ved bili zauzeli potpuno narueni Berlin i okupirali kompletnu
Istonu Njemaku, a Saveznici okupirali njen Zapadni dio, feldmaral Kajtel je u ime ved do nogu
potuene Njemake potpisao bezuslovnu kapitulaciju. U avgustu 1945. Godine Amerikanci
upotrebljavaju novo oruje i bacaju japanske gradove Hiroimu i Nagasaki (6. I 9. Avgust 1945.)
Velika trojka Vinston eril, Frenklin Ruzvelt i Josif Visarionovi Staljin sastala se na Konferenciji u
Jalti, februara 1945. Godine, da bi stvorili novi svjetski poredak.
Posljedice drugog svjetskog rata i izmjenjena uloga sile u meunarodnim odnosima
8. maja 1948. je Njemaka kapitulirala.
Uprkos tome rat jo nije bio zavren, jer je Japan idalje vodio rat protiv SAD-a na Pacifiku. Odlukom
Postdamske konferencije (1945.) SSSR takoer ulazi u rat protiv Japana, koji je bio na izdisaju.
U avgustu 1945. Amerikanci bacaju novo oruje atomsku bombu na japanske gradove Hiroimu i
Nagasaki.
Stvaranje nuklearne bombe je dovelo u pitanju ravnoteu snaga i stvorilo mogudnost da se ta nuklearna
mod upotrijebi protiv i dojueranjih saveznika. Danas mnogi smatraju da je sreda to je nekoliko godina
kasnije i Rusija proizvvela bombu, te da je tako dolo do ravnotee snaga, ali i do ravnotee straha.
2. svjetski rat je okonao suparnitvo velikih sila u Evropi, irenje tog suparnitva na vedi dio svijeta
putem imperijalizma kao i evropsku dominaciju u svjetskom privrednom razvoju i kulturi. Neposredno
po zavretku ovoga rata jedan globalni sistem se zavrio, a nove karakteristike transformiranog sistema
jo nisu postale jasne.
Velika trojka eril, Ruzvelt i Staljin su se sastali na konferenciji u Yalti u februaru 1945. da bi stvorili
novi svjetski poredak.
Nakon bezuslovne predaje Njemake u maju iste godine, velika trojka (Truman umjesto Ruzvelta) se
ponovno sastala u julu 1945. u Postdamu. Sastanak je zavren bez sporazuma, a fasada zajednikog
jedinstva je poela da se kruni. Staljin je lukavo isposlovao da SSSR ue u rat protiv Japana, iako je znao
da je Japan pred neminovnim porazom.
Konferencija u Yalti je sastanak na najviem nivou da bi se rijeila poslijeratna teritorijalna pitanja i
postupak glasanja u UN-u u cilju kolektivnog upravljanja svjetskim poretkom.
Nakon rata, SAD i SSSR su ostale dvije velike sile idalje snane sa sposobnodu da nametnu svoju volju.
Njemaka i Japan pali su sa poloaja velikih sila, ba poput Britanije.
Taj odnos SAD-SSSR je na kraju postao hladni rat, Vaington i Moskva su krostili novostvorene UN za
meusobno nadmetanje umjesto odravanje mira.
Ravnotea snaga
Ravnotea snaga jeste tip ili sistem meudravnih odnosa koji se predlae radi zatite nekih univerzalnih
i zajednikih vrijednosti. Ravnotea snaga podrazumijeva da se na osnovi karakteristika ponaanja drava
u odreenom razdoblju moe dati opis tog razdoblja meunarodnih odnosa.
Prema R. Vukadinovidu glavne pretpostavke ravnotee snaga su:
- Postojanje vedeg broja samostalnih drava koje meusobno stupaju u razliite odnose,
- Nepostojanje nekog velikog centra koji bi imao vedu mod iznad sile pojedinih drava,
- Drave raspolau svojom silom koju de upotrijebiti kao krajnje sredstvo za ostvarivanje svojih
interesa,
- Sila se jedino moe neutralizovati silom, tj. nede biti upotrijebljena ako na drugoj strani postoji
druga, otprilike jednaka takva sila.
Najjednostavnije reeno, ravnotea snaga u svojoj biti je ideja da de mir proistedi kada je vojna mod
rasporeena tako da ni jedna drava nije dovoljno jaka da dominira drugim.
Balanser je u sistemu ravnotee snaga jedna uticajna, globalna ili regionalna velika sila koja dejsvoju
podrku na odluan nain nekoj odbrambenoj koaliciji. Najede se navodi primjer VB.
Osim potrebe za jednim balanserom drave trebaju (po Kegliju i Witkopfu) ispotovati i sljededa pravila:
Da povedavaju svoje potencijale, ali da radije pregovaraju nego da se bore
Radije se boriti nego ne uspjeti povedati potencijale
Bolje da prestanu da se bore nego da eliminiraju bitnog aktera
Da se suprotstave svakoj koaliciji ili pojedinanom akteru sklonom da preuzme poloaj prevlasti
unutar sistema
Da obuzdaju aktere koji prihvataju nadnacionalne organizacione principe
Da dopuste poraenom ili obuzdanim bitnim nacionalnim akterima da ponovo uu u sistem kao
prihvatljivi partneri u toj ulozi.

Pax atomica je miljenje i uvjerenje da je upravo nuklearno oruje ouvalo svjetski mir.
Hladni rat je trajao 42 godine (od 1949-1991.) godine.
Glavne teorije sile

Realistina teorija- to je jedna od najstarijih. Tvorac ove teorije je Hans Morgenthau. Realisti u prvi plan
stavljaju dva najvanija elementa u MO:
-Nacionalni interes drave
-Silu kao sredstvo ostvarenja tog interesa

Sila se smatra najuinkovitijim sredstvom za zadovoljavanje bitnih interesa drave. U vezi s tim kljuni
elementi MO temelje se na kategorijama interesa modi i sile koji u pozitivnoj interakciji predstavljaju
nacionalnu mod.

Realisti su najvedu pozornost obratili na dva instrumenta diplomaciju i strategiju, ija kombinacija ustvari i
predstavlja vanjsku politiku neke zemlje i pokazatelj je njezine nacionalne modi. ( Termin strategija koristi
se kao sinonim za politiku pozicija sile u MO, dakle kao antagonizam pojmu diplomacija koji se koristi za
oznaavanje miroljubivih metoda vanjske politike).

Realistina teorija, bila je vodeda teorija MO pedesetih i ezdesetih god.u SAD-u i tad je imala snaan ak i
presudan utjecaj na tadanju ameriku vanjsku politiku. Danas, u savremenim MO ova teorija je postala
povjesnom kategorijom, zajedno sa ravnoteom sila, blokovskom bipolarizacijom i haldnoratovskom
politikom.

Teorija rata i mira

Najistaknutiji predstavnik je Rajmund Aron. U ovom sluaju MO se shvadaju meuovisnim djelovanjem
stratega i diplomata u kategorijalnom odnosu rat-mir, te kalkulacije sile i diplomatskih sredstava. Po njima,
rat i mir predstavljaju prirodno stanje mogudih odnosa u meudravnim relacijama, jer se MO ponajprije
smatraju politikom, a politika je primarno izraz sile i nacionalne sile. Ova teorija osim ravnotee sila u MO,
verificira i nunost postizanja ravnotee intenziteta sile, jer tumai da je prekomjerna upotreba sile kao i
njeno pomanjkanje jednako opasno za mir.

Teorija faktora i polova

Formulirao ju je Quincy Wright, postavivi cjelokupne MO izmeu 2 pola- mir i rat. Te polove odreuju 4
temeljna faktora koji opredjeljuju ljudski ivot, nalaze se u neprekidnoj korelaciji: gospodarsko-tehnoloki,
pravni, socio-politiki, bioloko-kulturoloki faktori, meu kojima su vani materijalni (gospodarski, vojni,
demografski..), a manje pouzdani moralni(ideologija, mentalitet, tradicija..), ali i one mogu imati znaajnu
ulogu u def. MO.

Teorija meunarodnog ekvilibrija

Bave se problemom ravnotee MO iji klju su meunarodne razvijene institucije. Institucionalni ekvilibriji
odreuju razliite elemente, ali sutinu predstavlja formiranje multinacionalnih institucija preko kojih bi se
uspostavila kontrola meunardone ravnotee, i time ograniila mogudnost nametanja rata kao oblika
ponaanja drava u MO. Ova teorija ustvari zagovara i potvruje blokovsku politiku, moe se smatrati jednim
od oblika realistine teorije.


Marksistika klasna teorija
Ova teorija stanje rata i mira u MO postavlja na razinu antagonizma meu drutvenim klasama, odnosno
suprotnosti izmeu proleterijata i buruazije.

Savremena teorija- polazi od teze da je sila temeljni sadraj MO, a rat je primjena sile. Prema ovoj teoriji
postoji nacionalna i internacionalna sila, ije najvanije sastavnice su vrstoda, nacionalna snaga, i odlunost
u ostvarivanju cilja. Glavna zadada novih teorija MO je definiranje mjesta i uloge svakog meunarodnog
subjekta u viestrukoj interakciji odnosa i komunikacija unutar meunarodne zajednice.

Hladni rat, Tredi svijet,, i politika nesvrstavanja

Nakon Drugog svejtskog rata veoma brzo dolazi do otrih ideolokih i politikih konfrontacija, posebno do
amerikog sovjetskog suparnitva. Najvie stradanja u antifaistikoj koaliciji imali su Sovjet, prije svega u
ljudstvu, ogromnom materijalnom razaranju, unitavanju ekonomije itd... SSSR je u Drugom svjetkom ratu
izgubio preko 20 miliona ljudi, stoga je sovjetska politika bila odluna u namjeri da se geostrateki, vojno i
politiki onemogudi bilo kakva nova agresija koja bi dolazila sa Zapada.

Bila je odluna da ponovo uspostavi kontrolu nad balitkim dravama (Estonija, Letonija, Litvanija), da se
proiri ka Zapadu preko poljsko-ruske granice, te da preuzme dijelove teritorije od Finske, Maarske i
Ruminije. Zapad je najvie brinula ideoloka ambicija Sovjeta, a to je da u svim dravama koje su postale
interesna zona SSSR-a instaliraju komunistiki reim.

Druga polovina 20 st. je karakterizirana Hladnim ratom, izraenom vojnom blokovskom podjelom svijeta,
prijetnjama svjetskom miru, te estokim ideolokim konfrontacijama. U takvoj klimi i svjetskim odnosima,
javlja se i svjetski Pokret nesvrstavanja. Zaeci ovog pokreta seu u 1955 g. kada su se u Bandunu sastali
predstavnici 29 azijskih i afrikih zemalja. Glavni cilj te konferencije bio je izrada programa i strategije za
borbu protiv kolonijalizma.

Na inicijativu predsjednika Socijalistike Jugoslavije Josipa Broza Tita 1961 g. u Beogradu su se sastale voe
25 zemalja uglavnom bivih kolonija. Historijski znaaj te Beogradske konferencije ogleda se u tome to je na
njoj formiran Trajni politiki savez, odnosno Pokret nesvrstanih. U vrijeme zaetka politike nesvrstavanja
uporedo se razvija i ideja koegzistencije, kasnije nazvana Aktivna i miroljubiva koegzistencija. Prvu
zvaninu ideju koegzistencije dao je dravni sporazum izmeu Kine i Indije iz 1954 kojim se predvialo mirno
rjeavanje Tibeta. Taj sporazum poznat kao sporazum Pana ila.




Koegzistencija se moe okaraktazirati kao:
-tip meunarodne saradnje karakteristian za dravu s razliitim, ak i suprotnim drutveno-politikim i
ekonomskim urenjem.
-aktivnu saradnju drava na raznim podrujima meusobnih veza, posebno kojoj je svrha odravanje mira i
sigurnosti.
-meunarodnu saradnju u skladu s naelima Povelje UN-a
-oblik meunarodne saradnje koji ne moe biti shvaden kao sredstvo kojem je svrha zaustaviti daljnje procese
drutvenog razvoja.


U Deklaraciji o naelima meunarodnih prava o prijateljskim odnosima i saradnji drava, prihvadenoj na
zasjedanju Opde skuptine UN-a 1970-te, prihvadena su slj.naela koegzistencije:

1.zabrana od prijetnje i upotrebe sile protiv teritorijalog integriteta ili politike nezavisnosti bilo koje drave
ili na bilo koji nain suprotan ciljevima UN-a
2.Mirno rjeavanje meunarodnih sporova
3. Zabrana intervencije, mjeanja u unutranje poslove drugih drava.
4.suverena jednakost drave
5.ravnopravnost i samoodreenje naroda
6.svjesno ispunjavanje meunarodnih obaveza u slkladu s poveljom UN-a
7.obeveza saradnje drave u skladu s Poveljom.

U prilog Pokreta nesvrstanih i ideja o koegzistenciji pojavila se Teorija detanta (francuski detente-
oputanje), koja je oznaavala zahtjev za otopljavanjem hladnoratovske klime i odnosa uspostavljenim
blokovskom podjelom svijeta i trkom u naoruavanju. Detant je bio proizvod racionalnog politikog
promiljanja da i pored svih veoma izraenih suprotnosti u svijetu, izlaz nije u novom-III svjetkom ratu.

Kraj Hladnog rata, koji se uglavnom omeava padom Berlinskog zida, ujedinjenjem Njemake, raspadom
SSSR-a i rasputanjem Varavskog pakta, ujedno je bio i poetak kraja utjecaja svjetskog Pokreta
nesvrstavanja.

MO i diplomacija

Diplomacija je oblik dravne djelatnosti usmjeren na odnose sa drugim zemljama i subjekima MO.
U osnovi radi se o ciljevima politike odreenih drava, a ti se ciljevi primarno ogledaju u spoljnoj politici
drava.
Diplomacija je instrument pomodu kojeg se ostvaruje ta politika. Pojam diplomacija dolazi od gr.rijei
diploma to znai presavijeni list, odnosno dvostruko presavijeni list.
U francuskom jeziku la diplomatie pojavljuje se prvi put 1726g. a oznaava nauku ili umijede o
meunarodnim govorima. Diplomacija obavlja veoma vane zadatke, ali u sutini cilj diplomacije je afirmacija
interesa i poloaja vlastite drave, spreavanje rata i sl.

U modernom dobu pojaao se zahtjev za tzv.javnom diplomacijom, prije svega u cilju onemogudavanja
zakulisnih sporazuma ili odluka koje bi bile skrivene od javnosti. Moderna diplomacija danas je usmjerena na
ono to se zove ekonomska diplomacija, kojom se oznaavaju diplomatske aktivnosti usmjerene prema
unapreenju i zatiti ekonomskih interesa odreene zemlje. To se odnosi na pitanje unapreenje izvoza,
privlaenje stranih investicija, borbu za nova trita, investiranje na globalnoj razini, razmjenu informacija,
unapreenju kulturne i sportske suradnje..

EU i MO

EU je specijalna nadnacionalna politika, ekonomska, carinska, monetarna, ali i odbrambeno-sigurnosna
intergracija drava Europe. Proces europskog integriranja zapoeo je stvaranjem Europske zajednice za ugalj
i elik 1951g. Europske zajednice za atomsku energiju 1957, i europske ekonomske zajednice 1958g. Cilj tog
saveza je u poetku bio usredotoen na trgovinu i razvoj.

Glavno upravno tijelo EU je: Savjet ministara, taj savjet ine ministri vlada drava lanica EU koji
uestvuju u donoenju najvanijih odluka. Savjet utvruje smjernice opde politike Europskoj komisiji koja se
sastoji od 20 komesara. Sjedite Europske komisije je u Briselu, i ona je stvorena da izgradi zajedniku
ekonomsku politiku i da nadgleda ukupan rad europske administracije. Bitne funkcije europske komisije:
predlae nove zakone za EU, nadgleda ugovore EU, i izvrava odluke Europskog savjeta.

Europski parlament je predstavniko tijelo politikih partija. Ima 630 poslanika, koji se najmanje 4 puta
godinje sastaju u Strazburu, kako bi raspravljali o pitanjima od programskog i stratekog znaaja za EU.
Europski parlament vlast dijeli sa Savjetom ministara, a poslanici donose zakone, odobravaju budet EU,
nadgledaju rad Europske komisije i mogu oboriti njene odluke.

Europski sud pravde smjeten je u Luksenburgu; data mu je odgovornost da rjeava sporove meu
vladama EU i novim institucijama koje je EU stvorila. Sud se sastoji od 15 sudija koji tumae prava EU , donosi
odluke o pravnim pitanjima unutar institucija EU. Njegove odluke su obavezujude.
Za usvajanje uputstava i propisa EU u praksi se koriste dvije procedure donoenjea odluka: savjetovanje i
saradnja; koja de se procedura koristiti zavisi od prirode prijedloga koji se razmatra.

Europska unija je osnovana Ugovorom o EU koji je potpisan u Mastrichtu 10.12.1991 g. U Mastrichtu su
udareni temelji Unije koja osim primarno ekonomskih interesa, ima i druge ambicije: jaanje zajednike
vanjske i sigurnosne politike, te saradnju u oblasti unutrane politike i pravosua.

Europski ustav je postignut na samitu u Briselu juna 2004g. Njegovo usvajanje je pretpostavljalo
ratifikaciju u svih 25 drava lanica od kojih je makar 9 drava moralo da odri raferendum. Meutim,
Europski ustav nije stupio na snagu jer referendum nije uspio u 2 drave lanice- Francuskoj i Holandiji.
Europski ustav je dokument iji je cilj da olaka i uini djelotvornijim funkcionisanje proirene unije od 27
drava lanica.

Ustav se satoji od 4 djela. Prvi dio predvia naela, funkcije i organe. Drugi sadri Povelju o ljudskim
pravima, tredi propisuje pravila za donoenje odluka i primjenu razliitih politika EU, etvrti dio sadri pravila
o stupanju na snagu protokola i deklaracije.

Europa danas sebe smatra drugom federalnom demokratskom super silom. Ona sve vie postaje snani
pobornik integracije i institucionalnih pristupa ouvanja mira. Bezbjednosna strategija EU sve vie poziva na
naela neoliberalnog institucionalizma, to znai da EU svoju bududnost vidi u irenju meunarodnih
organizacija, europskom ujedinjenju, potivanju meunarodnog prava, razoruanju i promovisanju
demokracije. U vezi stim EU je najvedi zagovornik stvaranja zajednike bezbjednosne politike, s ciljem da
stvori sveevropske ekspedicione snage najmanje 60.000 vojnika.



BiH i EU

Bilateralni odnosi izmeu BiH i EU uspostavljeni su meunarodnim priznavanjem Republike BiH kao
nezavisne i suverene drave u aprilu 1992g. To je znaajno doprinijelo da ved u maju 1992g. BiH postane
punopravna lanica UN. U martu 1993g. uspostavljeni su puni diplomatski odnosi BiH i EU. Spoljna politika
BiH po Ustavu, prije svega, u nadlenosti Presjednitva BiH, Vijeda ministara BiH itd...
Poev od 2000-te EU energinije preuzima inicjativu i zemljama Zapadnog Balkana nudi mogudnost
stabilizacije radi pridruenja Uniji. Stoga je smiljen novi predpristupni mehanizam, tzv. Mapa puta, sa 18
uslova koje je BiH morala ispuniti kako bi se kvalificirala za testiranje o spremnosti za uede o pregovorima o
stabilizaciji i pridruenju.

Tek u decembru 2002g. ispunjeno je svih 18 uslova iz mape puta. Tako je BiH ula u Partnerstvo za mir, u
Savjet europe, a polovinom 2008g.konano je potpisan i Sporazum o pridruivanju. Strateki cilj BiH i dalje
ostaje ulazak u EU i NATO. Ulaskom u NATO sigurno bi se trajno izbjegli ratni sukobi unutar BiH, potpuno
izbjegla mogudnost agresije na BiH od strane susjednih ili nekih drugih zemalja. S druge strane ulaskom u
NATO pakt BiH bi mnogo dobila na unutarnjoj stabilnosti i bezbijednosti, to bi privuklo domade i strane
investitore, odnosno europski i svjetski kapital, to bi onda bio generator za bri ulazak BiH u EU.

Kolektivna bezbjednost
Neki teoretiari smatraju da je uzrok 1. svjetskog rata upravo mehanizam ravnotee snaga. Wilson je bio
jedan od naedih kritiara ravnotee snaga i on se zalagao za princip kolektivne bezbjednosti, tj. sistem
svjetskog poretka u kojem de agresija bilo koje drave biti suoena sa kolektivnim odgovorom.
Koncept kolektivne bezbjednosti, poeo je neposredno poslije Versajske konferencije, i to je globalni ili
regionalni sigurnosni reim dogovoren izmeu velikih sila. To je reim koji postavlja pravila radi ouvanja
mira, rukovoen principom da de se jednom inu agresije od strane bilo koje drave, automatski
suprotstaviti kombiniran vojni odgovor od strane ostalih.
U tom cilju je odlueno u Versaju formiranje Lige naroda koja je trebala otjelotvoriti ubjeenja o
kolektivnoj bezbjednosti. Formirana je na pretpostavci da miroljubive drave mogu zajedniki da sprijee
i da protivdejstvuju na in agresije.
Osnovna ideja je bila da se rat ne prihvati kao legitimni instrument nacionalne politike i da se insistira na
kolektivnoj bezbjednosti koja bi pronalazila puteve da se sprijei rat i to prijetnjom kolektivne akcije.
Taj koncept se zasniva na sljededem:
Da se izvri odmazda na svaku agresiju ili pkuaj da se uspostavi hegemonija, ne samo onih
lanova koji su prijetili odreenim dravama
Da ukljui ulede svih drava lanica ne samo dovoljan broj kako bi se zaustavio agresor
Da se stvori meunarodna organizacija koja de prepoznavati prijetnje po bezbjednost i
organizirati vojni odgovor na njih ne samo da se dopusti pojedinim dravama da same
odluuju da li da preuzmo mjere samo-pomodi.
Ovaj princip se moe definisati kao kolektivno samoregulisanje jedna grupa drava pokuava smanjiti
opasnost po bezbjednost tako to se slau da kolektivno kazne svaku dravu lanicu koja kri norme
sistema.
Ipak ovaj koncept nisu odobrile naposlijetku ni drave koje s se za nju zalagale , npr. SAD
Liga naroda je iznevjerila oekivanja i naposlijetku se sama od sebe raspala.
HLADNI RAT (164 166 str)
Ovo je trat u kojem su dominirale dvije super sile Sovjetski Savez i SAD. Dakle, o je bipolarni raspored
modi koji se sastojao od mnogih suverenih drava van evropskog jezgra.
Pojava nuklearnog oruja je radikalno promijenila ulogu koju de prijetnja ratom igrati u svjetskoj politici i
iz tih okolnosti se rodila konkurencija izmeu SAD i SSSR za hegemonistiko vodstvo.
Uzroci i evolucija hladnog rata
Postoji nekoliko postuliranih uzroka trede hegemonistike borbe za dominaciju.
Prvu zagovaraju realisti. Oni kau da je hladni rat rezultat tranzicije sile koji je izbacio SAD i SSSR na vrh
meunarodne hijerarhije, zbog ega je svaka od njih prirodno postala sumniava prema drugoj, a njihov
rivalitet neizbjean. Okolnosti su svakoj supersili davale razloga da se boji i bori protiv potencijalnog
globalnog vodstva one druge i podsticala je svaku od protivnikih supersila da ostvari i uspostavi
dominantan utjecaj u svojoj sopstvenoj sferi utjecaja ili odreenom podruju svijeta.
Ovaj rat je trajao 42 godine (1949 1991) s ciljem da se ogranii ekspanzija protivnika i osvoji prevlas u
svijetu.
Drugo tumaenje je da je hladni rat bio prouetak uzajamnog prezira supersila za proklamirane stavove
druge strane o politici i ekonomiji. SAD je od straha od marskizma podsticao pojavu antikomunizma kao
suprotstavljene ideologije i krenula je u misionarski rat da zauzdaju i uklone ateistiko komunistiko zlo.
Sovjet je s druge strane smatrao da kapitalizam ne moe da koegzistira sa komunizmom.
Mnogi opisuju ovaj rat kao neto ukroijenjeno u psiholokim injenicama, pogotovo pogrenim
predstavama supersila o motivima druge strane.
Dodatni faktori koji potiu iz suprotnih interesa, ideologija i predstava su nesumnjivo kombinacijom
proizveli ovo eksplozivno ameriko-svojetsko hegemonistiko drutvo. Priroda hladnog rata mijenjala se
tokom njegovog trajanja.
HLADNI RAT, TREDI SVIJET I POLITIKA NESVRSTAVANJA (172 179 str)
Vedina teoretiara se slae da je u poetku hladni rat bio usredsreen na evropske probleme i na
prepravljanje evropskih granica.
SSR je imao najvie stradanja u antifaistikoj koaliciji. SSSR je izgubio preko 20 miliona ljudi i zato je bio
odluan u namjeri da se gesotrateki, vojno i politiki onemogudi bilo kakva nova agresija sa Zapada.
Druga bojazan SSSR je bila ideoloke naravi da se Britanija, SAD i druge kapitalistike zemlje ne mire s
tekovinama Oktobarske revolucije i da glavnog ideolokog i politikog protivnika vide u komunizmu.
SSSR je bio odluan da se ponovo uspostavi kontrola nad Baltikim dravanma, da se proiri ka Zapadu
preko poljsko-ruske granice, da se eliminra istona Pruska, preuzmu dijelovi teritorije od Finske,
Maarske i Rumunije.
Zbog svih tih razloga za Svojet je bilo kljuno da insistira na odluivanju o sudbini njemakog naroda.
Poslije 1945. dolazi do estoke ideoloke konfrontacije pradene u ubrzanoj trci u naoruanju, koja svoje
fantastine oblike dobija i sa proizvodnjom nove, mnogo stranije hidrogenske bombe, pa sve do
neutronske bombe.
Berlinska kriza 1948 1949 je dodatno zaotrila antagonizam. Britanci i Amerikanci su eljeli da se
suprotstave komunistikom izazovu, to je SAD naposlijetku i uradio.
U martu 1948. Truman je traio od Kongresa da ponovo uvede vojnu obavezu. Sve ove poteze je
podstakla sovjetska blokada kopnenih prilaza Berlinu.
Druga polovina 20. stoljeda je karakterizirana hladnim ratom, izraenom vojnom blokovskom podjelom
sviejta, bjesomunom trkom u naoruavanju, prijetnjama svjetskom miru, te estokim ideolokim
konfrontacijama.
U takvoj klimi i svjetskim odnosima se javlja i svjetski Pokret nesvrstanja.
Uloga politike nesvrstanja u meunarodnim odnosima
Zaeci ovog pokrata seu u 1955, kada su se u Bandunu sastali predstavnici 29 azijskih i afrikih zemalja. I
glavni cilj te konferencije je bio izrada programa i strategije za borbu protiv kolonijalizma.
Na incijativa Tita 1961. su se u Beogradu sastale voe 25 zemalja, gulavnom bviih kolonija. Historijski
znaaj Beogradsk konferencije je u tome to je na njoj formiran trajni politiki savez odnosno Pokret
nesvrstanih.
Od 25 zemalja predstavljenih na Beografskoj konferenciji, on je narastao u svjetski pokret sa vie od 100
zemalja.
Primarni cilj je bio da se izbjegne uvlaenje u hladnoratovsko nadmetanje ili u saveznitvo sa velikim
silama i da istovremeno unapreuju zajednike interese nerazvijenog svijeta, primarno u oblasti
ekonomske saradnje, nauno-tehnolokog razvoj ai rasta.
Osnivai ovog pokreta se smatraju Nehru, Tito, Naser, Nekrumah, Sukarno predsjednici Indije,
Jugoslavije, Egipta, Gane i Indonezije.
Sutina ove platforme ukljuuje napore za nove demokratske meunarodne odnose i na svestranu
saradnju meu svim zemljama i narodima. Glavni akcent je na potrebu uvrdenja ekonomske
nezavisnosti, uslovima za privredni razvoj i pravedniji meunarodni ekonomski poredak.
U to vrijeme se razvija ideja koegzistencije, kasnije nazivana aktivna i miroljubiva koegzistencija.
Prvu zvaninu konkretizaciju te ideje je dao dravni sporazum izmeu Kine i Indije iz 1954. kojim se
predvialo mirno rjeavanje Tibeta. Taj sporazum pod nazivom Pana ila je istakao sljededa naela:
Uzajamno potivanje teritorijalnog integriteta i suverenosti
Uzajamno nenapadanje
Nemijeanje u unutranje poslove drugih drava
Ravnopravnost i zajednika korist
Mirna koegzistencija.
Koegzistencija je:
Tip meunarodne saradnje karakteristine za dravu s razliitim, pa ak i suprotnim drutveno-
politikim i ekonomskim ureenjem
Aktivna saradnja drava na raznim podrujima meusobnih veza,posebno takva kojoj je svrha
odravanje meunarodnog mira i sigurnosti, to je osobito vano u doba postojanja razornog
nuklearnog oruja
Meunarodnu saradnju u skladu s naelima Povelje UN-a
Oblik meunarodne saradnje koji ne moe biti shvaden kao sredstvo koje treba konzervirati
postojede oblike drutvenog ureenja, niti pak kao sredstvo kojem je svrha da zaustavi dalje
procese drutvenog razvoja, posebno procese kojima se eli ostvariti samostalnost naroda.
U Deklaraciji o naelima meunarodnog prava o prijateljskim odnosima i saradnji drava prihvadenoj od
strane UN-a 1970. prihvadena su sljededa naela koegzistencije:
Zabrana od prijetnje ili upotrebe sile protiv teritorijalnog integriteta ili politike nezavisnosti bilo
koje drave na bilo koji nain suprotan ciljevima UN-a
Mirno rjeavanje meunarodnih sporova
Zabrana intervencije, mijeanja u unutranje poslove drugih drava
Suverena jednakost drave
Ravnopravnost i samoodreenje naroda
Savjesno ispunjavanje meunarodnih obaveza prihvadenih u skladu s Poveljom UN-a
Obaveza saradnje drava u skladu sa Poveljom.
U prilog Pokreta nesvrstanih se pojavila i teorija detanta (franc. Oputanje). T ideja je oznaavala zahtjev
za otopljavanjem hladnoratovske klime i odnosa uspostavljenim blokovskom podjelom svijeta i trkom u
naoruanju. Detant je bio proizvod racionalnog politikog promiljanja da i pored svih veoma izraenih
suprotnosti u savremenom svijetu, izlaz nije u novom tredem svjetskom ratu.
Kraj Hladnog rata se omeava padom Berlinskog zida, ujedinjenjem Njemake, raspadom SSSR-a,
rasputanjem Varavskog pakta, a to je ujedno bio i poetak kraja utjecaja svjetskog Pokreta nesvrstanih.




2. UJEDINJENE NACIJE (NARODI) KAO BITAN SUBJEKT MEUNARODNIH ODNOSA
UN su najpoznatija svjetska organizacija. I ono to ih izdvaja od drugih MVO jeste skoro univerzalno
lanstvo (192 zemlje lanice)
UN je nastao 1945. Ipak procesom prijema su od poetka upravljali politiki sukobi koji pokazuju stepen
u kome organizacija odslikava odnose pet velikih sila koje su je stvorile i vladale njima kroz mehanizam
veta u Savjetu bezbjednosti.
Tokom 6 decenija ekspanzije UN su sve vie ukljuivale zemlje Globalnog juga.
Po pravilu svaka suverena drava koja prihvata dokumente i principe UN-a, moe postati lanicom, ali
velike sile su esto doputale da intersi realpolitike diktiraju koje de drave biti primljene u lanstvo.
Tako, tokom hladnog rata i SAD i SSSR su sprjeavali da se ulane zemlje bliske protivniku.
Ovdje se UN esto pozivaju na realpolitiku. Ali tu se ona esto promiplja kao teorijski koncept kojim se
propisuje da zemlje moraju staviti svoje nacionalne interse iznad interesa globalne zajednice.
Ciljevi i program UN-a
Glavni ciljevi su:
Odravanje meunarodnog mira i bezbjednosti
Razvijanje priajteljskih odnosa izmeu naroda na osnovu uvaavanja principa jednakih prava i
samoopredijeljenja naroda
Postizanje meunarodne saradnje u rjeavanju meunarodnih problema ekonomskog,
socijalnog, kulturnog ili humanitarnog karaktera i unapreivanje i podsticanje potivanja ljudskih
prava i osnovnih sloboda za sve
Funkcionisanje u ulozi centra za usaglaavanje djelovanja svih naroda na postizanju ovih
zajednikih ciljeva.
Mir i bezbjednost su bili bitni i za prethodnika UN-a Ligu naroda. Liberalno uvjerenje da rat nije
nizbjean nego da se moe drati pod kontrolom reformisanjem meunarodne anarhije koja ga podstie,
inspirisalo je stvaranje obje institucije.
Prva, Liga naroda je n astojala sprijeiti ponavljanje 1. svjetskog rata zamjenom sistema ravnotee sile sa
sistemom zasnovanim na kolektivnoj bezbjednosti. Tj. na bezbjedonosnom reimu, koji su stvorile velike
sile i kojim su postavljena pravila za odravanje mira na osnovu principa da de akt agresije bilo koje
drave naidi na kolektivni odgovor ostalih.
Kada govorimo o UN, on je ved 1992. po pitanju BiH iskazao svu nemod i politiku ispraznost, jer odluke
UN-a zavisi od onoga ko UN dobrim dijelom finansira, a to je danas prije svega SAD:
Od svog utemljenja 1945. Un su teile da spoje dva cilja:
Ouvanje mira
Poboljanje ivota na planeti.
Ideologija UN-a je izraena kroz njenih 6 osnovnih principa kljunih za meunarodne odnose u 21.
stoljedu: sloboda, jednakost, solidarnost, tolerancija, potivanje prirode i osjedaj za zajedniku
odgovornost.
Organi UN-a su:
Savjet bezbjednosti ovlatenje da pokrede akcije i upotrebu sile
Generalna skuptina daje preporuke; bavi se bezbjedonosnim, socijalnim i ekonomskim
problemima.
Ekonomski i socijalni savjet
Starateljski savjet
Sekretarijet
Meunarodni sud pravde.
Budet UN-a se sastoji od 3 odvojena elementa:
Osnovni budet
Budet za odravanje mira
Budet za dobrovoljne programe
PRILOG BR. 1: UJEDINJENE NACIJE
UN globalno udruenje vlada koje sarauju na polju meunarodnog prava, globalne bezbjednosti,
ekonomskog razvoja i socijalne jednakosti. Osnovane su 1945. kao zamjena za Ligu naroda, od strane 51
zemlje.
Najznaajnija i najpoznatija javna linost UN-a je Generalni sekretar.
Prednost koje UN ima nad Ligom naroda je sposobnost da odravaju i upuduju oruane snage svojih
lanica kao mirotvorce.
Ovaj termin UN je skovao Ruzvelt, kojim je oznaio saveznike 2. svjetskog rata.
25. aprila 1945 odrana je prva konferencija UN u San Francisku. Povelja UN-a je potpisaa 2 mjeseca
kasnije, 26. juna.
Pet stalnih lanica bezbjednosti Republika Kina, Francuska, Sovjetski Savez, UN i SAD
Trenutno sjedite ove organizacije je u New Yorku
UN se finansira na dva naina:
Oporezovanim prilozima zemalja lanica
Dobrovoljnim prilozima zemalja lanica
Regularni dvogodinji budet UN-a i njenih agencija se finansira oporezivanjem. Na Generalnom
zasjedanju se odreuje budet i odluuje porez za svaku lanicu. Visina poreza zavisi od relativne
sposobnosti svake zemlje da plati porez, mjereno prihodima po glavi stanovnika zajedno sa drugim
faktorima.
Generalna skuptina moe organizovati meunarodno konferenciju kako bi privukla svjetsku panju i
stvorila konsenzus za koordinisanu akciju. Neki primjeri su:
Konferencija UN o odrivom razvoju Rio, Brazil, 1992. dovela je dos tavaranja UN komisije o
odrivom razvoj
Meunarodna konferencija o razvoju Kairo, Egipat, 1994. odobren program bududih akcija za
rjeavanje vanih problema i meuodnosa izmeu drutava i odrivog razvoja u narednih 20
godina
Svjetski samit o unapreenju trgovinskih odnosa Kolumbus, Ohajo, 1994. fokus na pitanju
koritenja savremenih informatikih tehnologija u cilju proirenja meunarodne trgovinske
razmjene
Svjetski samit za drutveni razvoj Kopenhagen, Danska, 1995. nacionalna odgovornost za
odrivi razvoj, obavezao zemlje na vede investiranje u osnovno kolstvo, zdravstveno osiguranje,
ansu za zapoljavanje itd
etvrta svjetska konferencija o pravima ena Peking, Kina, 1995. implementacija prava ena
Druga konferencija UN o ljudskim naseljima Istanbul, Turska, 1996. izazovi razvoja i odravanja
ljudskih naselja u 21. vijeku
Povelja UN-a razmatra sistem regulacije koji de osigurati minimalno koritenje ljudskih i ekonomskih
resursa u svijetu za oruane snage. Zalau se za koncept kontrole oruja i razoruanja
UN ima ulogu i u mirovnim misijama i tada alju mirovnjake u razliite regione gdje postoje oruani
konflikti, u cilju sprovoenja uslova mirovnih pregovora i kako bi onemogudili dalji nastavak borbi.
Tenja ka ostvarenju ljudskih prava je glavni razlog tvaranja UN-a. Po uzoru na genocid nad Jevrejima u
2.svjetskom ratu donesen je konsenzus da nova organizacija mora djelovati u cilju sprjeavanja slinih
tragedija u bududnosti.
U skorije vrijeme se javljaju sve vedi zahtjevi za reformom UN-a. Neki ele da UN igraju znaajniju ili
efikasniju ulogu u svjetskim zbivanjima, a drugi ele da se njena uloga svede na humanitarnu.
Ipak, postoje i neuspjesi ove organizacije poput: Uvoenje embarga na uvoz oruja u BiH i nemod prema
agresiji na BiH, neuspjeh u sprjeavanju genocida u Ruandi, neuspjeh sprjeavanja srebrenikog
masakra, seksualno zlostavljanje od strane mirovnjaka UN, nemod UN-a povodom invazije na Irak i
Afganistan itd.
PRILOG BROJ 2: SPECIJALIZIRANE USTANOVE UN-a
Postojanje specijaliziranih ustanova meunarodnih organizacija zasniva se na posebnim statutima. UN
su dobile time izvjesna, oprezno formuliraa ovlatenja.
esto se za ovakve ustanove kae da pripadaju porodici UN-a, tj. mogu egzistirati samostalno, neovisno
od djelokruga i volje UN-a. Postojanje i funkcioniranje ovih organizacija se usko vezuje za rad
Ekonomskog i socijalnog savjeta UN-a
Osiguranje saradnje i bezbjednosti drava na meunarodnom polju svakako je nemogude zamisliti bez
postojanaj i djelovanja jednog ovakvog organizma.
Meunarodna agencija za atomsku energiju (IAEA) nastoji ubrzati i proiriti primjenu atomske
energije za mir, zdravlje i napredak, te obezbijediti da se ta energija ne koristi u vojne svrhe. Razmjena
naunih informacija i strunjaka. Sjedite je u Beu.
Meunarodna organizacija rada (ILO) obezbijediti puno upoljavanje i podizanje ivotnog standarda
radnika, usavravanje radnika, stvaranje pogodnih uslova za migraciju, pravina plata, radno vrijeme,
uslovi rada itd. eneva
Meunarodna organizacija za civilno vazduhoplovstvo (OCAO) razvija naela i tehnike na kojima se
zasniva vazduna plovidba i unapreivanje meunarodnog (uravnoteenog) vazdunog transporta;
Kanada Montreal
Meunarodna unija za telekomunikacije (ITU) unapreivanje meunarodne saradnje u racionalnom
koritenju telekomunikacija i u tehnikom usavravanju te slube; eneva
Meunarodni monetarni fond (IMF) unapreenje meunarodne monetarne saradnje putem stalnog
konsultovanja; olakavanje uravnoteenog razvoja meunarodne trgovine i stabilnosti razmjene;
davanje sredstava na zajam itd; Vaington
Meunarodna banka za obnovu i razvoj (IBRD) olakavanje investiranja kapitala u produktivne svrhe i
pomaganje nedovoljno razvijenih zemalja;podsticanje inostranih investicaija; davanje zajomva;
unapreivanje uravnoteenog rasta trgovine; Vaington;
Meunarodna finansijska korporacija (IFC) - podsticanje privatnih preduzeda u dravama lanicama;
Vaington
Meunarodna pomorska organizacija (IMO) obezbjeivanje mehanizma za saradnju vladaa na
regulisanju tehnikih pitanja brodarstva angaovanog u meunarodnoj trgovini; uklanjanje
diskriminatorskih mjera i nepotrebnih restrikcija koje se tiu pomorstva; razmjena informacija; London
Organizacija UN za industrijski razvoj (UNIDO) ubrzati i unaprijediti industrijalizaciju zemalja u razvoju,
koordinirati napore organizacija sistema UN-a u postizanju navedenog cilja; Be
Organizacija UN za ishranu i poljoprivredu (FAO) -prikupljanje, analiza, tumaenje, irenje informacija u
vezi sa ishranom i poljoprivredom; Rim
Meunarodno udruenje za razvoj (IDA) nastojanje na unapreivanju ekonomskog razvoja i
povedanje produktivnosti u nedovoljno razvijenim oblastima, finansiranjem potreba njihovog razvoja uz
odreene uslove; Vaington
Organizacija UN za prosjetu, nauku i kulturu (UNESCO) doprinos odravanju mir, bezbjednosti putem
razvoja saradnje meu dravama u prosvjeti, nauci i kulturi; razvijanje uzajamnog potovanja i
razumijevanja meu narodima putem sredstava javnih komunikacija i predlaganjem meunarodnih
sporazuma; irenje znanja i zatita kulturnog naslijea svijet; Pariz
Svjetska meteoroloka organizacija (WMO) olakanje stvaranje svjetske mree stanica za
meteoroloka osmatranja i druga geofizika mjerenja kao i pruanje meteorolokih usluga; ostvarenje i
odravanje sistema za razmjenu informacija; unapreivanje meteorologije u vazduhoplovstvu,
pomorstvu. eneva
Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) uanpreenje zdravlja u svijetu putem meunarodne
saradnje i kontaktima sa zdravstvenim upravama lanica i profesionalnim organizacijama; stimulisanje
mjera za iskorijenjivanje epidemija; rad na dijagnostici; posebno staranje o zdravlju majke i djeteta;
eneva
Svjetski potanski savez (UPU) unapreivanje potanskih slubi na meunarodnom planu polazedi od
toga da je svijet jedinstvena potanska teritorija za uzajamnu razmjenu pote; Bern
Opti sporazum o carinama i trgovini (GATT) uzajamno davanje najvedeg povlatenja ugovornica. Tei
se potpunom ukidanju kvantitativnih ogranienja prilikom uvoza ili izvoza robe. Smanjivanje carine i
drugih ogranienja koja pogaaju izvjesnu robu iz nerazvijenih zemalja. eneva.

Specijalizirane ustanove nastoje djelovati na unapreivanju i razvijanju uzajamne komunikacije meu
stanovnitvom, koja se postepeno potiskuje iz ljudske svakodnevnice i normalnih odnosa. Ovakve
ustanove idu ka potpunoj zatiti svih ljudskih prava i sloboda ije je krenje u svakodnevnom usponu.
Primjetna je njihova tendencija ka univerzalnosti lanstva.
PRILOG BROJ 3: ORGANIZACIJA SJEVERNOATLANTSKOG SPORAZUMA (NATO)
NATO je osnovan 1949 potpisivanjem sjevernoatlantskog sporazuma u Washingotnu meu 12. drava
tadanjeg zapadnog bloka.
Sjedite ove organizacije je u Briselu u Belgiji.
Danas NATO ima 26 drava lanica.
Drave osnivai su 4.aprila 1949. potpisale NATO sporazum: Belgija, Kanada, Danska, Island, Francuska,
Italija, Luksemburg, Holandija, Norveka, Portugal, UK, SAD
Prvo bitni cilj NATO-a je ouvanje mira i sigurnosti svih svojih lanica, putem politikih i vojnih sredstava
u skladu s naelima povelje UN-a.
Promie vrijednosti demokratije, ljudska prava i vladavinu zakona.
Kada govorimo o organizacijskoj strukturi: Sjevernoatlantsko vijede, Odbor za odbrambeno planiranje i
Skupina za nuklearno planiranje su glavne institucije za razvoj politike i donoenje odluka. Odluke koje je
donijelo svako od ovih tijela imaju istu vanos i predstavljaju dogovorenu politiku zemalja lanica bez
obzira na razinu na kojoj su donesene. Ovim tijelima su potinjeni specijalizirani odbori
Sjevernoatlantsko vijede
Jedino tijelo uspostavljeno NATO sporazumom. Ono ima politike ovlasti i pravo donoenja odluka koje
se tiuu Saveza. Sastoji se od stalnih predstavnika svih drava lanica koji se sastaju najmanje jedanput
sedmino.
Vijede se takoer sastoji i na viim razinama koje obuhvataju efovi drava i vlada, ministre vanjskih
poslova, ministre odbrane.
Sjednicama predsjedava Glavni sekretar NATO-a ili njegov zamjenik.
Stalni predstavnici rade prema uputstvima svojih vlada. Tj. predmete rasprave moe predloiti bilo koji
od nacionalnih predstavnika ili Glavni sekretar.
Odluke u Vijedu se donose jednoglasno, zajednikim pristankom. Nema glasnja niti se odluke donose
vedinom. Svaka drava lanica zadrava potpunu suverenost i odgovornost pri donoenju svojih odluka.
Pripreme za rad Vijeda vre potinjeni odbori.
Odbor za odbrambeno planiranje
Sastavljen je od stalnih predstavnika, ali se sastaje i na razini ministara odbrane najmanje 2x godinje. U
radu odbora sudjeluju sve drave lanice osim Francuske.
Odborom predsjedava Generalni sekretar NATO-a.
Odbor je glavno tijelo za donoenje odluka glede pitanja planiranja kolektivne odbrane i integrirane
NATO vojne strukture, te daje smjernice vojim vlastima NATO-a.
Ima vedi broj podreenih odbora, meu kojima je najvaniji Odbor za odbrambenu reviziju koji nadzire
postupak organizacije oruanih snaga unutar NATO-a i prouava druga pitanja vezana uz zdruenu vojnu
strukturu.
Skupina za nuklerano planiranje
Sastoji se od ministara odbrane drava lanice koje sudjeluju u radu Odbora za odbrambeno planiranje.
Raspravlja se o posebnim politikim pitanjima koja se tiu nuklearnog naoruanja.
Predsjedava Generalni sekretar NATO-a
Rad ove Skupine priprema Skupina osoblja NPG.
Civilna organizacija i strukture:
Stalni predstavnici i nacionalna izaslanstva
Glavni sekretar
Meunarodno osoblje

Vojna organizacija i strukture:
Vojni odbor
Vojno-zapovjedna struktura:
- savezniko zapovjednitvo za operacije
- savezniko zapovjednitvo za transformaciju
Meunarodno vojno osoblje
Partnerstvo za mir
Je politiko-vojni program NATO-a usmjeren ka stvaranju povjerenja izmeu NATO i drugih zemalja
Evrope i nekadanjeg Sovjeta, uspstavljanju meusobne vojne saradnje ir egionalne stabilnosti.
Osnovan je 1994. nakon pada istonog bloka.
Partnerstvom za mir upravlja Savjet evroatlantskog partnerstva, koje se sastoji od 26 lanica NATO
saveza i 23 lanice Partnerstva za mir.
BiH, Srbija, Crna gora su programu pristupile 14.12.2006.
Cilj partnerstva za mir je zasnovan na posvedenosti demokratskim principima na kojima se temelji i sama
alijansa, da poveda stabilnost, umanji opasnost za mir i izgrafi ojaane bezbjedonosne veze izmeu
partnerskih zemalja i NATO-a, kao i izmeu samih partnerskih zemalja.
PRILOG BR.5: ULOGA I DJELOVANJE SAD U MEUNARODNIM ODNOSIMA UNIPOLARNOG
GLOBALIZMA (290 -296 st)
Dvije prelomne take skorije historije meunarodnih odnosa bitne za problem kojim se bavimo:
Okonanje 2. svjetskog rata i pobjede SAD-a, Britanije i Sovjetskog Saveza nad faistikim silama
Raspad Sovjetskog bloka u posljednjoj deceniji 20. vijeka
Svim ovim takama su se meunarodni odnosi sutinski promijenili i ukoliko posmatramo geopolitiku,
ideoloko-politiku i vojno-bezbjedonosnu dimenziju ovih odnosa, shvatidemo da smo uli u novo doba,
u novi poredak.
Najvedi zaokret u rasporedu politike i vojne modi doivjela je Evropa. (21 vijek) Nestali su drutva i
sistemi nazivani socijalistikim. Nestao je SSSR kao geopolitika i politika, te ideoloka supersila kljuni
akter prethodnog bipolarnog poretka. Tada SAD iri svoj uticaj na Evropu.
Poetkom 90-tih godina 20. vijeka uspostavljen je novi evropski i svjetski geopolitiki i vojno-
bezbjedonosni poredak. Za razliku od prethodnog bipolarnog, ameriko-sovjetskog poretka u kome je 45
godina vladala ravnotea u pogledu nuklearne, konvencionalne i geopolitike modi dvije supersile,
zahvaljujudi i kojoj je Evropa bila poteena ratova posljednjih 10-15 godina unazad govorimo o
unipolarnom, unisonom ameriko-natovskom poretku.
Ovaj poredak je i poredak meunarodne, trilateralne, zajednice postindustrijskih, postliberalnih
demokratija.
Karakteriu ga neravnotea sile i modi koja dovodi do dugorone politike nestabilnosti (entropije) u
svijetu.
Vodedu ulogu u pripremi i izgradnji novog poretka, za Evropu i za svijet uopte, preuzela je zemlja kojoj
je inae misionarstvo i mesijanstvo tradicionalno utkano u politiki establiment SAD.
SAD danas svoju najnoviju, plantarnu civilizaciju i geopolitiku misiju izgradnje novog poretka zapoele
su da realizuju i kroz sistem Ujedinjenih nacija. One instrumentalizuju ovu meunarodnu organizaciju
nadlenu za ouvanje mira i bezbjednosti u svijetu, te sve ede djeluju izvan UN, kredi ih i ignoriudi.
SAD su dominantan agens globalnih promjena i na smjeni milenija su doivjele svojevrsnu evolutivnu,
tranzicionu revoluciju vlastite dotadanje pozicije. Vode neoimperijalnu, ratniku politiku. U globalizmu
se prepoznaju totalitarne tendencije koje podsjedaju na ideju oblikovanja 4. rajha.
Globalizacija, ija su pokretaka i udarna snaga SAD, moe se tumaiti i kao samo nii, prelazni,
evolutivni stepen potencijalnog novog totalitarizma SAD u meunarodnim odnosima.
Totalitarnos politike SAD se reflektuje , izmeu ostalog, u tome da se ne dozvoli pojava bilo koje druge
globalne sile (ak ni iz sopstvenih redova) i da se sopstveni politiki i demokratski okvir u obrazac ivota
nametne kao jedini racionalni, a time i optimalni put.
Totalitarizam SAD u meunarodnim odnosima i u meunarodnom djelovanju SAD poprima obrise
legitimnog, predutno prihvadenog meunarodnog dravnog terora supersile u globalnim razmjerima.
Dogaaje na balkanu (kraj 20.stoljeda) treba posmatrati u kontekstu ideje irenja sistema NATO baza koji
bi ino vrst bedem protiv Rusije, kao i obezbjeivanja homogene pozadine za djelovanje prema Bliskom
Istoku.
O povezanosti Balkana sa amerikim dugoronim geopolitikim planovima vezanim za crnomorski i
kaspijski region govori i sama odrednica Evroazijski Balkan. SAD su uvijek smatrale Balkan kao krilo
Bliskog Istoka. A na Bliskom Istoku, s ogromnim energetskim potencijalima, SAD su od 2. svjetskog rata
insistirale na svojoj unilateralnoj kontroli.
Ovaj najnoviji prodor Amerike u Evropu i uevrdenje u njoj je kljuna odrednica dananje Evrope.