BUSINESS Uitgesproken

De aanpak van Premier Leterme in 2010 : werk, concurrentiekracht, energie

“Met grote principes alleen kom je niet ver”

Dixit Yves Leterme. Op 23 november keerde Leterme terug naar de Wetstraat 16. Medio december kreeg hij
met twee netelige socio-economische dossiers – de onenigheid tussen het federale niveau en Vlaanderen over
steunmaatregelen bij de aanwerving van bepaalde doelgroepen en het conflict tussen de werkgevers en de vak-
bonden over de harmonisering van het arbeiders- en bediendestatuut – de kans om een stempel te drukken op
het beleid en blijk te geven van een zin voor compromis die sommigen niet eerder in hem zagen.

O
ndertussen blijven de economische
vooruitzichten uitermate somber en
dreigen er heel wat faillissementen,
waardoor 2010 geen rooskleurig sociaal jaar
beloofd te worden. Het lot van de werkne-
mers hangt echter in de eerste plaats af van
de soliditeit van de bedrijven. Daarnaast
brengt de Premier tijdens het gesprek nog-
maals de dramatische budgettaire situatie in
herinnering. De urgentie om het concurren-
tievermogen van ons economisch weefsel te
vrijwaren, dwingt ons land bijgevolg tot struc-
turele hervormingen om nieuwe middelen vrij
te maken. Een mogelijke piste is het verlagen
van de overheidskosten. De Premier haalt
hiervoor enkele belangrijke projecten aan,
onder meer bij Defensie en Justitie, en ver-
meldt in het bijzonder besparingen bij Bui-
tenlandse Zaken. Wie echter precieze doel-
stellingen verwacht, blijft nog op zijn honger
zitten. “Ik verkies stille daden boven grote
aankondigingen.” Waarvan akte.
© Photonews

Geen mirakels
De Centrale Raad voor het Bedrijfsleven
wees erop dat onze concurrentiepositie
verslechterde ten opzichte van die van on-
ze buurlanden. De heropleving zou bij ons
minder krachtig zijn dan in Frankrijk of
Duitsland. U verklaarde zeer bezorgd te
zijn over het concurrentievermogen van
onze bedrijven. Op welke manier wilt u
hier oplossingen voor uitwerken?
“In het kader van de uitvoering van het laat-
ste interprofessioneel akkoord hebben we
met het geld van de belastingbetaler al een
aanzienlijke lastenverlaging doorgevoerd. Dit
volstaat niet helemaal om het gedurende 15
à 20 jaar opgebouwde verschil inzake concur-
rentievermogen met onze buurlanden volle-
dig terug te draaien, maar anderzijds bestaan
er ook geen mirakeloplossingen: we trachten
om de overheidsuitgaven zo goed mogelijk
te beheren door de primaire uitgaven te ver-
minderen, maar het is maar bij een reële op-
leving van de economie dat we de lasten
spectaculair kunnen laten dalen. Maar ook
dan zullen we nog rekening moeten houden
met de Europese regels en de Maastricht-
normen voor inflatie, stabiliteit, groei, enz.
We doen niet zomaar wat we willen.”
Eind januari komt er een nieuwe meerja-
renbegroting in samenwerking met de
deelstaten. Bent u van plan de Staats-
schuld versneld af te bouwen nu de voor-
spellingen van de Nationale Bank positie-
ver zijn dan die van de overheid?
“Laat ons realistisch blijven: we spreken
over getallen na de komma. De prognose
mikt op een hogere groei van 0,6%. Pas de
gulden regel van drie toe en dat resulteert
in een daling van de globale overheids-
schuld met 0,2 tot 0,3%. Die meerinkomsten
moeten we niet uitgeven, maar gebruiken
om zo snel mogelijk opnieuw aan te sluiten
bij het oorspronkelijke traject van de begro-
ting. We gaan het herstelbeleid dat Europa
ons vraagt niet op de helling zetten, maar
eventuele meevallers maximaal benutten
om onze schuld sneller af te bouwen.
Daarmee volgen we het advies van het
Internationaal Monetair Fonds.”

48 • JANUARI 2010

Moeilijke hervormingen
Om middelen vrij te maken moeten we
meer structurele hervormingen doorvoeren,
bijvoorbeeld voor onze eindeloopbaansys-
temen. Waarom is het bij ons zo moeilijk om
het pensioensysteem te hervormen, terwijl
men er in Nederland wél in slaagde om bij-
voorbeeld de pensioenleeftijd van 65 jaar
naar 67 jaar op te trekken?
“De federale overheid levert al inspanningen,
in het bijzonder bij Defensie, waar minister De
Crem een goed besparingsplan heeft uitge-
werkt. Er wordt gesproken van een
vermindering van het aantal militairen
met niet minder dan 15% en de slui-
“Vóór de zomer van 2010 moet
er een algemene reflectie plaats-
vinden over de energieprijs voor
bedrijven en grote verbruikers”
ting van bepaalde kazernes. Bij Justi-
tie werkt minister De Clerck aan een
verhoging van de efficiëntie, wat een
impact op de overheidsfinanciën in
hun totaliteit zal hebben. Ik kom terug
op uw vraag over de pensioenen: ons
Rijnlandmodel voor de sociale be-
scherming kan inderdaad enkel be-
houden worden indien we de moed
hebben om mensen langer te laten
werken. Ik denk echter niet dat er
nood is aan een debat, zoals in Ne-
derland of Duitsland, over de wettelij-
ke pensioenleeftijd. We moeten eerst
de vervroegde pensioneringen ont-
moedigen, net als alle systemen die
ervoor zorgen dat teveel mensen van-
af 52 of 53 jaar de arbeidsmarkt verlaten. Het is
niet eenvoudig om ondernemers, die hun
eigen verplichtingen hebben, uit te leggen dat
het van cruciaal belang is dat die werknemers
een band houden met het bedrijf. Daarom wil
de regering het in bepaalde gevallen moeilij-
ker maken om mensen te ontslaan.”
Maar u bent dus tegen een verhoging van
de pensioenleeftijd...
“Ooit zullen we die leeftijd moeten verhogen
door de gestegen levensverwachting, maar we
zullen in de eerste plaats de participatiegraad
van 50-plussers moeten verhogen. In vergelij-
king met onze buurlanden is daar zeker nog
een aanzienlijke marge voor verbetering.”
Ziet u nog andere domeinen waar hervor-
mingen structurele middelen zouden kun-
nen opleveren?
“De ministers Vervotte en Vanackere doen
momenteel inspanningen om een kleiner ge-
deelte ambtenaren dat met pensioen vertrekt
te vervangen. Anderzijds moeten we de infor-
matisering bij de overheid nog versnellen. We
kunnen beter beslissingen nemen en daden
stellen dan eeuwig te blijven discussiëren over
het percentage ambtenaren dat bij pensione-
ring mag worden vervangen. Zonder dat dit
opgemerkt werd, hebben De Post, de NMBS
en de federale overheid in enkele jaren tijd al
heel wat besparingen kunnen doorvoeren.”
Werden er voor de plan-
nen van de aangehaalde
ministers duidelijke doel-
stellingen bepaald?
“Met zomaar een doel-
stelling te poneren of grote
principes te lanceren komt
men meestal niet ver. We
moeten verder kunnen
gaan dan de symbolische en emotionele de-
batten, die overigens vaak denigrerend zijn
voor de overheid en de ambtenarij.”
Om het risico van een algemeen verzet te
vermijden?
“Inderdaad, want dan geraakt er niets meer
vooruit!”
Estland
De informatisering wordt al meer dan een
decennium als remedie voorgesteld voor
een meer efficiënte overheidswerking, maar
het blijft maar aanslepen…
“Op een aantal vlakken werkt de federale
overheid al heel efficiënt. Om enkele parade-
paardjes op te noemen: honderdduizenden
mensen doen hun belastingaangifte via Tax-
on-web, de SIS-kaart, de Kruispuntbank,…
België rijdt op het vlak van de informatisering
dan wel niet in de spits, maar we bengelen
toch ook niet achteraan in het peloton.”
U ging ons land qua efficiënte werking
benchmarken. Welke landen vormen een
voorbeeld?
“Estland is een extreem voorbeeld. De Est-
landers hadden het greenfield-voordeel.
Maar hun huidige economische toestand is
het bewijs dat een uitermate efficiënte over-
heid geen garantie biedt voor duurzame
groei. Ook België heeft een aantal best prac-
Uitgesproken BUSINESS
tices: denk maar aan het gebruik van elektro-
nische bankkaarten.”
Op welke terreinen kan de overheid als
voorbeeld fungeren voor bedrijven op het
vlak van efficiëntie?
“De SIS-kaart is een heel efficiënt systeem.
Hamvraag blijft of we erin slagen om de inte-
gratie van een aantal applicaties zoals de elek-
tronische identiteitskaart globaal en nog ge-
bruiksvriendelijker door te voeren, om zo tot
een nog betere doorstroming te komen.”
Kunt u de federale initiatieven stroomlijnen
met de initiatieven van de regio’s?
“Dat is niet gemakkelijk, maar er bestaan sa-
menwerkingsakkoorden. Ik denk aan het door-
sturen van de data van de Dienst Inschrijving
Voertuigen (DIV), of de fiscale gegevens. Kort-
om, de wederzijdse informatiedoorstroming tus-
sen overheid en burger/onderneming kan nog
aanzienlijk worden versterkt en verbeterd.”
Logistieke achterstand
Hebt u in uw contacten met buitenlandse
investeerders pistes opgemerkt om de aan-
trekkelijkheid van ons land te verbeteren?
“We moeten opnieuw investeren in wat tradi-
tioneel onze kracht uitmaakt: onze geografi-
Beter spaaklopend en
moeilijk sociaal overleg
dan stakingen
Yves Leterme verklaart zich “ongerust,
maar begripvol” ten aanzien van de hui-
dige onderbreking in het sociaal overleg,
nadat de werkgevers en de vakbonden
de bruggen opbliezen omdat er geen
begin van een compromis kon worden
bereikt over de harmonisering van het
arbeiders- en bediendestatuut. Een kwes-
tie die de Premier omschrijft als het “BHV
van het sociaal overleg”. Zolang deze
kwestie niet opgelost is, zal het voor de
sociale partners moeilijk zijn om compro-
missen te vinden, aldus Leterme. Hij ver-
wacht echter dat het overleg in januari,
ten laatste februari, al wordt voortgezet,
want “de groep van tien bestaat uit ver-
antwoordelijke en intelligente mensen”.
Ofschoon hij meent dat de manifestatie
van het ABVV begin december, die de
besprekingen tussen werkgevers en vak-
bonden sterk heeft bemoeilijkt, “geen
verstandig initiatief was”, tempert de
Pemier de huidige storm door erop te wij-
zen dat ons land tot nog toe gevrijwaard
bleef van de grote stakingen en sociale
conflicten die andere landen wél kenden.
 BUSINESS Uitgesproken
sche positie als ‘gateway to Europe’ en de lo-
gistieke opportuniteiten die hieruit voort-
vloeien. We zijn hiervoor achterstand aan het
oplopen. Er moet verder geïnvesteerd wor-
den in de haven van Antwerpen, de Ooster-
weelverbinding, de luchthaven van
Zaventem en het spoorwegennet.
We moeten ook bijkomende inspan-
ningen leveren om toegevoegde
waarde te creëren. We staan zeer
sterk voor de productie van halffabri-
katen. We genereren vooral marges
aan het begin van de productieketen
en te weinig naarmate men in het
productieproces dichter bij het afge-
werkte consumentenproduct komt.
Ten slotte zijn we mondiaal bekend
voor onze openheid en onze talen-
kennis. Die troef is echter niet voor
eens en voor altijd verworven, we
moeten deze via ons onderwijs in
stand houden.”
Het plafond voor de notionele in-
terest werd verlaagd, terwijl Ne-
derland op dat vlak steeds agres-
siever wordt. Lopen onze aanmoe-
digingen, in het bijzonder de fisca-
le, niet het risico om minder aan-
trekkelijk te worden?
“Gelet op de budgettaire situatie is
© Photonews
het al goed dat het systeem van de
notionele interestaftrek, dat inder-
daad een belangrijke troef is, behou-
den bleef. Ik wil uw voorbeeld ook
even omdraaien: u weet wellicht dat Neder-
land bezig is met het kopiëren van ons sys-
teem van economische werkloosheid…”
In welke mate werken de initiatieven van
de federale overheid om België als merk in
het buitenland te promoten complemen-
tair met de activiteiten van gewestelijke
instanties als FIT en AWEX?
“Met het Interfederaal Agentschap en met
Buitenlandse Zaken moeten we de inspannin-
gen van de gewesten faciliteren. Ik ben ervan
overtuigd dat we het merk ‘België’ en het
merk ‘Brussel’ moeten blijven behouden en
uitspelen in onze internationale netwerking.
Vlaanderen en Wallonië zijn relatief onbeken-
Minder diplomatieke posten
Tijdens het gesprek liet Premier Leterme zich ook uit over onze diplomatie-
ke aanwezigheid in het buitenland: “Na vier maanden minister van
Buitenlandse Zaken geweest te zijn, ben ik beginnen nadenken over de
toekomst van ons diplomatiek corps. Buitenlandse Zaken heeft 3.200 men-
sen in dienst. Met enerzijds het aantreden van de Hoge Vertegenwoordiger
de begrippen. Buitenlandse Zaken moet facili-
teren, internationale handelsmissies mogelijk
maken en de inspanningen van de gewesten
valideren. Ook Brussel is een begrip, zij het
soms met negatieve connotaties – de plek
waar alle regeltjes worden uitgedokterd. Hoe
dan ook, behalve België doet ook Brussel een
belletje rinkelen.”
Heel wat bedrijven kampen met liquiditeits-
problemen en men vreest voor een groot
aantal faillissementen in de volgende maan-
den. Wat kan de overheid, buiten de verlen-
ging van het systeem van economische werk-
loosheid voor bedienden tot de zomer, nog
doen om de bedrijven meer zuurstof te
geven?
“Er is een princiepsbeslissing voor het verlen-
gen van het Belgacap-systeem (aanvullende
dekking bij de kredietverzekering waarvoor
de overheid zich borg stelt, nvdr.).”
van de Unie en anderzijds de groeiende rol van de Gewesten en
Gemeenschappen buiten onze grenzen, zijn er mogelijkheden om andere
accenten te leggen, bijvoorbeeld voor economische diplomatie, maar ook
om het met minder mensen te doen, zowel op het niveau van het aantal
diplomatieke posten als het aantal personeelsleden.”
De overheid had er zich toe verbonden om
het voorbeeld te geven voor het tijdig be-
talen van facturen. Werd deze belofte ge-
houden?
“Ik ben in 2008 met deze operatie gestart.
Men ziet nu zwart op wit dat de fede-
rale overheid haar facturen op tijd
betaalt. Het probleem situeert zich
niet op federaal niveau. Anderzijds
moet ik toegeven dat we vooral con-
sumptie-uitgaven hebben, voor een-
voudige dingen, terwijl de investerings-
uitgaven veeleer door de Gewesten
worden gedaan. Bij ons overlegcomité
kunnen we zeker de aandacht op dit
punt vestigen.”
Sinds de financiële crisis is de over-
heid sterker vertegenwoordigd in de
raden van bestuur van verschillende
banken. U kunt die banken voortaan
dus aanzetten tot het makkelijker
opendraaien van de kredietkranen?
“Wij blijven aandringen, keer na keer,
maar het blijven nog altijd private be-
drijven die de aandeelhouders winst
moeten opleveren.”
Bent u een voorstander van aan-
moedigingsmaatregelen voor be-
paalde groepen van werknemers?
“We weten dat bepaalde groepen van
werknemers extra kwetsbaar zijn wan-
neer de economie het minder goed
stelt. Een doelgroepenbeleid kan hel-
pen om de schade te beperken, om ontslagen
uit te stellen.”
Is dit geen vorm van discriminatie voor men-
sen die net buiten de doelgroep vallen?
“Het omgekeerde, discriminatie in de andere
richting door geen aanmoedigingsmaatrege-
len te nemen, is ook zeer nadelig. De Belgische
economie moet steunen op een groter aantal
mensen dat lokaal aan het werk is én blijft.”
Vindt u quota een goed idee om meer vrou-
wen in raden van bestuur van bedrijven en
organisaties te krijgen? In België zetelen er
vandaag slechts 4,8% vrouwen in de raden
van bestuur van de Bel20-ondernemingen.
 Uitgesproken BUSINESS

“Ik heb dat probleem gekend in de Vlaamse
regering en probeerde dat toen op te lossen
met gezond verstand. Enerzijds door het prin-
cipe naar voor te schuiven en het vervolgens
binnen de regering dossier per dossier ook af
te dwingen. Als er een raad van bestuur wordt
voorgesteld met 1 vrouw op 22 leden, dan
zegt het gezond verstand dat je niet kunt
eisen dat de representativiteit in een ruk wordt
opgetrokken tot 30%. Dan volstond een bete-
kenisvolle vooruitgang. Een algemene regel
kan, maar dan moet je in voldoende soepel-
heid of afwijkingsmogelijkheden voorzien bij
de uitvoering ervan. Vraag blijft: hoe motiveer
je die afwijkingen?”
Ontsporende energieprijzen
Heel wat bedrijven, vooral in energie-inten-
sieve sectoren, vrezen voor grote stijgingen
van de elektriciteitsprijzen in 2010, door de
investeringen in windenergie en de onlangs
aangekondigde toename (56% op een jaar!)
van de federale bijdrage op elektriciteit.
Plant u compenserende maatregelen?
“Het is nog te vroeg om hier uitspraken over
te doen. Eén ding is zeker: vóór de zomer
van 2010 moet er een algemene reflectie
plaatsvinden over de energieprijs voor bedrij-
ven en grote verbruikers. Een ontsporing is
inderdaad niet ondenkbaar.”
Hoe staat u tegenover het idee om een
deel van de nucleaire rente te benutten
voor de financiering van windenergie?
“In elk geval zal het fonds dat nu wordt opge-
richt en dat gevoed wordt met de inkomsten
die met GDF-Suez wer-
den overeengekomen,
deels worden benut voor “plaats
We zullen in de eerste
de participatie-
de productie van alterna-
tieve energie.” graad van 50-plussers
Belgisch EU- moeten verhogen”
voorzitterschap
Wordt het in de nieuwe Europese organi-
satie (Verdrag van Lissabon) nog mogelijk
om als land een echte stempel te drukken
op de agenda tijdens het voorzitterschap?
“Mijn ambitie als voorzitter, in naam van de
Belgische regering, is om de Europese instel-
lingen goed te doen werken. We hebben
acht jaar getrokken en gesleurd om het
Verdrag van Lissabon rond te krijgen. Dat
moet Europa nieuwe impulsen geven. Daarbij
is het vooral belangrijk dat de Europese instel-
lingen zich kunnen concentreren op hun core-
business. Dat betekent voor 2010 een nieuwe
economische strategie uitwerken en zwaarder
doorwegen op het internationale speelveld in
een multipolaire wereld.
Dat we tijdens ons voorzitterschap ook eigen
accenten zullen leggen, lijkt me evident. Maar
ik zal het voorzitterschap al geslaagd vinden
als onze (vak)minist-
ers de dingen kun-
nen doen vooruit-
gaan en de juiste be-
slissingen op het
juiste moment kun-
nen laten nemen.
Het Verdrag van Lis-
sabon vermindert effectief de reikwijdte van
het tijdelijk voorzitterschap. Je moet dat loyaal
en naar de geest van het verdrag invullen.”
Uw persoonlijke voornemens voor 2010?
“Gelukkig proberen te zijn. Een jaar met zo-
veel mogelijk dagen waar ik ga slapen met
een goed gevoel!” 
Interview: Olivier Fabes
& Johan Van Praet