LITSGER

um rtt til leirttinga neytendalna erlendum myntum

samkvmt brabirgakvi X. laga nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu sbr. lg nr. 151/2010

Gumundur sgeirsson
Reykjavk, oktber 2014

I. Inngangur
Tilefni litsgerar essarar eru litaml sem komu upp kjlfar gengishruns slensku krnunnar ri
2008, varandi ln sem voru miu vi erlenda gjaldmila. Fjrh og greislubyri eirra a
jafnviri slenskra krna hkkai grarlega miki stuttum tma sem olli mrgum lntakendum
verulegum bsifjum, ekki sst eim sem hfu aeins innlendar tekjur slenskum krnum.
ri 2009 hfu vakna efasemdir um lgmti ess a vertryggja ln slenskum krnum annig a
vertryggingin tki mi af gengi erlendra gjaldmila. Me dmum sem kvenir voru upp Hstartti
slands ann 16. jn 2010 voru svo tekin af ll tvmli um a slk gengistrygging brjti bga vi lg
nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu og a slkir skilmlar su v skuldbindandi.
Samkvmt upplsingum fr Selabanka slands nmu gengisbundin baln bankanna til heimila
gst 2008 rmum 84 milljrum krna, en mnui sar september 2008 hfu au aukist um
107,5 milljara krna, og m a lkindum rekja hkkun a mestu leyti til gengishrunsins sem
var. sama tma nmu baln bankanna til heimila alls tpum 583 milljrum krna gst og
tpum 607 milljrum krna september. Af essu m ra a hlutfall gengisbundinna tlna af
heildarfjrhum balna bankanna til heimila hafi veri umtalsvert ea bilinu 14-17%.
Strax og ljst var a gengistrygging lna slenskum krnum vri lgmt vknuu sjnarmi um a
lnveitendur hefu haga framkvmd slkra lnveitinga me misjfnum htti, og jafnframt var ljst
a einhverjum hluta tilfella kynni a hafa veri um a ra viskipti ar sem erlendar myntir hefu
raunverulega skipt um hendur rtt fyrir allt. tti v fyrirsjanlegt a etta myndi reyna fyrir
dmstlum og lklegt a lnveitendur myndu a minnsta kosti einhverjum hluta tilfella byggja v
a um raunveruleg gjaldeyrisln vri a ra, til a gta hagsmuna sinna a v leyti. etta gti
hinsvegar a breyttu leitt til ess a niurstur um skuldbindingar einstakra aila kynnu a vera
afar lkar eftir v hvort vikomandi ln teldust vera gengistrygg ea gjaldeyri.
Gripi var kjlfari til missa agera v skyni a jafna a nokkru leyti stu eirra heimila sem
hfu fjrmagna bakaup sn me lntku me erlendum gengis- ea gjaldeyrisvimium. ar
meal voru tilmli Selabanka slands og Fjrmlaeftirlitsins nr. 20 ann 30. jn 2010, ar sem v var
beint til fjrmlafyrirtkja a sta gengistryggingar og erlends vaxtavimis skyldi mia treikning
slkra lna vi vexti sem Selabanki slands kveur me hlisjn af lgstu vxtum njum
almennum tlnum sbr. 18. og 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu. kva Hstirttur
slands upp dm ann 16. september ar sem fallist var sambrilegan treikning gengistryggum
blasamningi. Me vsan til essa fordmis var s framkvmd svo bundin lg nr. 38/2001 um vexti
og vertryggingu me breytingum eim samkvmt lgum nr. 151/2010.

1 / 18

II. Tilgangur og markmi

Umfjllun essari er fyrst og fremst tla a fjalla um ann rtt sem vi eim tilvikum ar sem
fyrir liggur, ea taldar eru meiri lkur v en minni a um s a ra gjaldeyrisln, frekar en ln
slenskum krnum me lgmtri gengistryggingu. Leitast verur vi a varpa ljsi au kvi
laga nr. 38/2001 sem geta tt vi um endurtreikning gjaldeyrislna og gildissvi eirra, einkum me
hlisjn af brabirgakvi X. sbr. a-li 2. gr. laga nr. 151/2010.
Rtt er a taka fram a greiningsml sem hafa risi um mat hvort ln teljist vera gengistrygg ea
raunveruleg gjaldeyrisln hafa ekki veri a fullu til lykta leidd me almennum htti a svo stddu,
og hafa mis sjnarmi veri nefnd v sambandi sem ekki hefur veri reynt til hltar. Almennt
hefur dmaframkvmd hinsvegar mtast lei a vi slkt mat veri fyrst og fremst a leggja til
grundvallar form og efni eirra gerninga sem umrddar skuldbindingar byggist . ar a auki veri
einnig a lta til atria vi samningsgerina, svo og framkvmdar samnings, ef essi ggn taki ekki af
ll tvmli um efnislegt inntak samningsins a essu leyti.
Umfjllun essari er ekki tla a n srstaklega til litaefna er vara au ln sem liggur fyrir a hafi
veri slenskum krnum me lgmtri gengistryggingu. Um endurtreikning slkra lna hafa falli
msir dmar, ekki sst um gildi fullnaarkvittana, sem gengi hafa lengra lntakendum hag en
upphaflega var kvei um me urnefndum fyrirmlum um a mia skuli vi almenna vexti. Ekki
er heldur tlunin a fjalla um lntkur fyrirtkja ea tengslum vi atvinnurekstur, heldur er
umfjllunarefni afmarka vi rttindi einstaklinga vegna lntku v skyni a fjrmagna kaup
barhsni (neytendaln) og ar sem lnsfjrh er tilgreind erlendum myntum.
Samkvmt upplsingum sem koma fram minnisblai Fjrmlaeftirlitsins ann 13.4.2012, vegna
dms Hstarttar 15. febrar 2012 mli nr. 600/2011, nmu gengisbundin ln einstaklinga ann
31.12.2011 a bkfru viri um 117,5 milljrum krna, en ar af nmu ln sem egar hafi veri
viurkennt a teldust fela sr lgmta gengistryggingu rmum 105 milljrum. Af essu m ra
a au ln sem deila mtti um hvort teldust vera gengistrygg ea gjaldeyrisln hafi numi a
hmarki 12,5 milljrum krna ea rmlega 10% af gengisbundnum lnum einstaklinga.
Ekki liggur fyrir hversu str hluti gengisbundinna lna heimila s vegna bakaupa. m ra af
tlum fr Selabanka slands a allt fram a fjrmlahruninu sem var hausti 2008 hafi baln veri
innan vi helmingur gengisbundinna lna heimila, en eftir hruni hafi hlutfall eirra hkka yfir 50%
rtt fyrir a sama tma hafi heildarfjrhir gengisbundinna lna lkka hrum skrefum.
Hugsanlega m skra essa run me v a str hluti gengisbundinna lna heimila hafi fram a
hruninu veri til kominn vegna hlutabrfakaupa ea annara fjrmlagjrninga tengslum vi umsvif
viskiptalfinu eim tma, en vi hruni hafi lkkun eirra komi hraar fram vegna afskrifta
tengslum vi gjaldrot strra fyrirtkja og hrif eirra umsvifamikla einstaklinga.
A llu framangreindu virtu m draga lyktun a umfang gengisbundinna balna til heimila sem
hugsanlega gtu talist vera erlendri mynt frekar en slenskum krnum me gengistryggingu, s hr
um bil 5-10% af gengisbundnum balnum ea bilinu 0,7-1,7% af llum balnum, me eim
fyrirvara a essar niurstur eru mikilli vissu har. rtt fyrir a ekki s um htt hlutfall a ra
er markmi essarar umfjllunar a varpa skrara ljsi rttindi eirra lntakenda sem etta vi
um. Er a ekki sst nausynlegt ljsi ess a s hpur hefur fram til essa ekki tt kost
sambrilegum leirttingum og ailar me gengistrygg ea hefbundin vertrygg ln.

2 / 18

III. Lagagrundvllur
Hr verur ger grein fyrir kvum laga sem n srstaklega til balna erlendum gjaldeyri.
Lg nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu
13. gr. laganna segir:
kvi essa kafla gilda um skuldbindingar sem vara sparif og lnsf slenskum
krnum ar sem skuldari lofar a greia peninga og ar sem umsami ea skili er a
greislurnar skuli vertryggar. Me vertryggingu er essum kafla tt vi breytingu hlutfalli
vi innlenda vervsitlu. Um heimildir til vertryggingar fer skv. 14. gr. nema lg kvei um
anna.
Afleiusamningar falla ekki undir kvi essa kafla.
1. mgr. 14. gr. laganna sbr. lg nr. 57/2007 segir:
Heimilt er a vertryggja sparif og lnsf skv. 13. gr. s grundvllur vertryggingarinnar
vsitala neysluvers sem Hagstofa slands reiknar samkvmt lgum sem um vsitluna gilda og
birtir mnaarlega Lgbirtingablai. Vsitala sem reiknu er og birt tilteknum mnui gildir um
vertryggingu sparifjr og lnsfjr fr fyrsta degi ar nsta mnaar.
18. gr. laganna sagi upphaflega:
Ef samningur um vexti ea anna endurgjald fyrir lnveitingu ea umlun skuldar ea
drttarvexti telst gildur og hafi endurgjald veri greitt ber krfuhafa a endurgreia skuldara
fjrh sem hann hefur annig ranglega af honum haft. Vi kvrun endurgreislu skal
mia vi vexti skv. 4. gr., eftir v sem vi getur tt.
Me lgum nr. 151/2010 var 18. gr. breytt annig a ar segir:
Ef samningskvi um vexti ea anna endurgjald fyrir lnveitingu ea umlun skuldar
ea drttarvexti teljast gild skal peningakrafan bera vexti skv. 1. mlsl. 4. gr., enda eigi nnur
kvi essarar greinar ekki vi. Hi sama vi ef samningur kveur um vertryggingu
skuldar samhlia vaxtakvum, og anna tveggja er gilt, og skulu bi kvi
samningsins um vexti og vertryggingu fara eftir v sem kvei er um 4. gr. og v sem
greinir nnar essari grein.
S lnssamningur til lengri tma en fimm ra skal a loknu uppgjri skv. 5. mgr. mia vi
lgstu vexti njum almennum vertryggum tlnum hj lnastofnunum sem Selabanki
slands kveur og birtir skv. 10. gr. Um vertryggingu skal mia vi vsitlu neysluvers, sbr.
1. mgr. 14. gr., fr uppgjrsdegi. Afmrkun eirra skuldbindinga sem falla undir essa
mlsgrein skal vera samrmi vi skilyri kvis B-liar 68. gr. laga um tekjuskatt, nr.
90/2003. kvi essarar mlsgreinar eru frvkjanleg ef skuldari ks a lnssamningur hans
beri heldur vexti samrmi vi 4. gr. ea ef sami er um betri kjr honum til handa.
Vexti samkvmt kvum 1. mgr. skal reikna fr og me stofndegi peningakrfu, nema
sami veri um anna, sbr. 3. gr.
Skuldara skal heimilt a greia peningakrfur a fullu, n uppgreislugjalds, teljist
samningskvi um vertryggingu og vexti gild, sbr. 1. mgr., me fllnum vxtum skv. 1.
mgr.
3 / 18

Krfuhafa ber a endurgreia skuldara fjrh sem hann hefur annig ranglega af honum
haft vegna lgmtra vaxta og/ea vertryggingar. Vi kvrun endurgreislu ea
treikning stu skuldar skal upphaflegur hfustll skuldar vaxtareiknaur samkvmt
kvum 1. mgr. Fr hfustl og fllnum vxtum skal draga r fjrhir sem inntar hafa
veri af hendi fram a uppgjrsdegi vexti, hvers kyns vanskilalgur og afborganir mia vi
hvern innborgunardag. annig treiknu fjrh myndar eftirstvar skuldarinnar og skulu
upphaflegir ea sar kvarair endurgreisluskilmlar gilda a v er varar lnstma,
gjalddaga og ara tilhgun greislu skuldar, allt a teknu tilliti til eirra breytinga sem leiir af
kvum essarar greinar. Hafi skuldari noti greislujfnunar grundvelli kva laga nr.
63/1985, ea samkvmt srstku samkomulagi, skal hn falla niur og fjrh
jfnunarreikningi btast vi hfustl lnsins. Nti skuldari sr rtt til vertryggingar velns
skv. 2. mgr. skal greislujfnun aftur taka gildi, nema skuldari ski srstaklega eftir a vera
undaneginn greislujfnun, og skal greislumark skv. 3. gr. laga nr. 63/1985 taka gildi v
tmamarki sem umreikningur lns samkvmt essari mlsgrein miast vi.
Ef treikningur uppgjri skv. 5. mgr. leiir til ess a krafa s a fullu greidd skal
lnveitandi gefa t fullnaarkvittun, hlutast til um aflttingu vebanda og gefa t r
yfirlsingar sem nausyn krefur. Ef skuldari a loknum treikningi skv. 5. mgr. krfu
lnveitanda skal lnveitandi greia fjrh sem upp vantar eigi sar en 30 dgum fr v
a krafa er ger um endurgreislu.
N hafa, einu sinni ea oftar, ori aila- ea skuldaraskipti a lnssamningi ar sem um
er a ra lgmta vexti og/ea vertryggingu. Skal hver skuldari eiga sjlfstan rtt
gagnvart krfuhafa til leirttingar greislum eim sem eir inntu af hendi vegna lnsins, svo
og rtt ea skyldu til leirttingar vegna breytinga hfustl lnsins vegna hrifa
gengistryggingar. Rttindi og skyldur hvers og eins aila skulu miast vi ann tma sem
vikomandi var skuldari lnssamnings. Leirtting nr bi til greislna og hfustls v
tmabili samkvmt eftirfarandi reglum:
a. Greisluuppgjr. Reiknaur skal mismunur allra eirra greislna sem skuldari innti af hendi
og ess sem hefi tt a greia mia vi vexti skv. 4. gr. og ara skilmla lnssamnings.
b. Hfustlsleirtting. Breytingar hfustl vegna lgmtrar vertryggingar sem
reiknaur hefur veri hfustl lns mean hver aili var skuldari lns skal koma til
srstaks uppgjrs sem miast vi dagsetningu ailaskipta a lnssamningi og miast rttur
ea skylda hvers aila til leirttingar vi ann dag.
S aili ekki lengur skuldari lns skal mismunur vegna greislna og leirtting hfustls vegna
lgmtrar vertryggingar koma til srstaks uppgjrs. S aili enn skuldari skal mismunur
greislna frur hfustl lns ea dreginn fr honum samkvmt rum kvum essarar
greinar.
kvi essarar greinar um greislur r hendi skuldara eiga, eftir v sem vi , vi um
greislur sem inntar hafa veri af hendi af rum ailum fyrir skuldara, sem og
byrgarmnnum fjrskuldbindinga, og jafnframt greislur sem krfuhafi hefur fengi vegna
fullnustugera. Sanni byrgarmaur ea veeigandi rtt sinn skulu greislur til eirra ganga
fyrir rum greislum til skuldara vi uppgjr skv. 6. og 7. mgr.
Ef greiningur um rtt til greislu rs innbyris milli skuldara skv. 7. mgr. ea skuldara og
rija manns skv. 8. mgr. skal krfuhafi greia uppgjrsfjrh inn geymslureikning
samrmi vi kvi laga nr. 9/1978 me eim skilmlum a deiluailar sanni rtt sinn til
greislunnar me gildu samkomulagi ea a fullnaardmur hafi gengi um greining eirra.

4 / 18

 3. gr. laganna segir:

Almenna vexti skal v aeins greia af peningakrfu a a leii af samningi, venju ea
lgum. Vexti skal greia fr og me stofndegi peningakrfu og fram a gjalddaga.
4. gr. laganna segir:
egar greia ber vexti skv. 3. gr., en hundrashluti eirra ea vaxtavimiun er a ru
leyti ekki tiltekin, skulu vextir vera hverjum tma jafnhir vxtum sem Selabanki slands
kveur me hlisjn af lgstu vxtum njum almennum vertryggum tlnum hj
lnastofnunum og birtir skv. 10. gr. eim tilvikum sem um vertrygga krfu er a ra skulu
vextir vera jafnhir vxtum sem Selabankinn kveur me hlisjn af lgstu vxtum njum
almennum vertryggum tlnum hj lnastofnunum og birtir skv. 10. gr.
brabirgakvi X. laganna sbr. a-li 2. gr. laga nr. 151/2010 segir:
Hafi hsnisln til neytanda veri greitt t slenskum krnum ea umbreyting r
erlendum myntum er hluti vikomandi lnssamnings, en endurgreisla skuldarinnar miast a
einhverju leyti vi gengi erlendra gjaldmila, fer um uppgjr vegna ofgreislu og
framtarskilmla skuldbindingarinnar eftir v sem greinir 18. gr. laganna. Afmrkun eirra
skuldbindinga sem falla undir essa grein skal vera samrmi vi skilyri kvis B-liar 68. gr.
laga um tekjuskatt, nr. 90/2003. S slkur lnssamningur til lengri tma en fimm ra skal , ef
skuldari ks, a loknu uppgjri skv. 5. mgr. 18. gr. laganna mia vexti nstu fimm ra ar
eftir vi lgstu vexti njum almennum vertryggum tlnum hj lnastofnunum sem
Selabanki slands kveur og birtir skv. 10. gr. laganna. Um vertryggingu skal mia vi
vsitlu neysluvers, sbr. 1. mgr. 14. gr., fr uppgjrsdegi. A linum fimm rum skulu vaxtakjr
endurskou og er lnveitanda heimilt a kvea vaxtakjr sem miast vi sambrilegar
lnveitingar hans eim tma er til endurskounar kemur. Lnveitanda ber a hafa frumkvi
a uppgjri vegna lna sem falla undir 1. mlsl. essa kvis og skal slkt uppgjr fara fram
innan 90 daga fr gildistku laga essara. kvi etta tekur jafnframt til lnssamninga og
eignaleigusamninga sem einstaklingar hafa gert vi fjrmlafyrirtki, sbr. lg nr. 161/2002,
vegna kaupa bifrei til einkanota.
brabirgakvi XI. laganna sbr. b-li 2. gr. laga nr. 151/2010 segir:
Fjrmlafyrirtki sem veitt hefur ln er fellur undir kvi kvis til brabirga X skal
eigi sar en 60 dgum eftir gildistku laga essara senda skuldara treikning njum
hfustl og/ea endurgreislu ofgreidds fjr sem af uppgjrinu leiir. Slkan treikning skal
jafnframt senda byrgarmanni ea veeiganda, sbr. 8. mgr. 18. gr. laganna. Sanni
byrgarmaur ea vehafi ekki rtt sinn til greislna innan eirra tmamarka sem
fjrmlafyrirtki setur tilkynningu skv. 1. mlsl. essa kvis er fjrmlafyrirtki heimilt a
fra hfustl til samrmis vi treikning ea endurgreia skuldara ofgreitt f ski hann ess.
Rherra er heimilt a fela umbosmanni skuldara a hafa eftirlit me treikningum
fjrmlafyrirtkja samkvmt essari grein, ska eftir upplsingum um forsendur treikninga
og kvea um rbtur ef rf krefur. Rherra er heimilt a kvea nnar um framsetningu
treiknings uppgjri vegna lgmtra vaxta og/ea vertryggingar regluger.

5 / 18

Lg nr. 90/2003 um tekjuskatt

1. og 2. mgr. B-liar 68 gr. lagana sagi vi gildistku laga nr. 151/2010:
Maur sem skattskyldur er skv. 1. gr. og ber vaxtagjld af lnum, sem tekin hafa veri
vegna kaupa ea byggingar barhsni til eigin nota, ar me talin kaup bseturtti
samkvmt lgum nr. 66/2003 og kaup eignarhlut almennri kaupleigub samkvmt eldri
lgum, rtt srstkum btum, vaxtabtum, enda geri hann grein fyrir lnum og
vaxtagjldum af eim srstakri greinarger me skattframtali v formi sem rkisskattstjri
kveur.
Vaxtagjld, sem mynda rtt til vaxtabta, eru vaxtagjld vegna fasteignavelna til
a.m.k. tveggja ra ea lna vi lnastofnanir me sjlfskuldarbyrg til a.m.k. tveggja ra,
enda su lnin sannanlega til flunar barhsni til eigin nota. Sama vi egar um er a
ra ln fr balnasji sem tekin eru vegna verulegra endurbta barhsni til eigin
nota. Vaxtagjld vegna lna, sem tekin eru til skemmri tma en tveggja ra, er einungis heimilt
a telja me nstu fjrum rum tali fr og me kaupri ef um er a ra kaup b til
eigin nota. S um nbyggingu a ra er heimilt a telja au me nstu sj rum tali fr og
me v ri egar bygging hefst, ea til og me v ri sem hsni er teki til bar ef a er
sar. Vaxtagjld teljast essu sambandi:
1. Gjaldfallnir vextir og gjaldfallnar verbtur afborganir og vexti.
2. Affll af verbrfum, vxlum og srhverjum rum skuldaviurkenningum sem
framteljandi hefur gefi t sjlfur og selt rija aila og nota andviri til fjrmgnunar
bar til eigin nota, enda s kaupandi brfanna nafngreindur. Affllin reiknast hlutfallslega
mia vi afborganir lnstmanum.
3. Lntkukostnaur, rlegur ea tmabundinn fastakostnaur, knanir, stimpilgjld og
inglsingarkostnaur af lnum.
Til vaxtagjalda teljast ekki uppsafnaar fallnar verbtur af lnum sem kaupandi yfirtekur vi
slu bar n heldur uppsafnaar fallnar verbtur ln skuldara sem hann greiir
lnstma umfram kvi vikomandi skuldabrfs.
Lg nr. 161/202 um fjrmlafyrirtki
1. mgr. sbr. 2. tl. 3. gr. laganna sagi vi gildistku laga nr. 151/2010:
Eftirtalin starfsemi er starfsleyfisskyld samkvmt lgum essum:

3. Eignaleiga egar fyrirtki hefur slka starfsemi a meginstarfsemi sinni. Me eignaleigu

er tt vi leigustarfsemi me lausaf ea fasteignir ar sem leigusali selur leigutaka hi leiga
gegn umsmdu leigugjaldi tiltekinn lgmarksleigutma.
1. og 2. mgr. 19. gr laganna segir:
Gir viskiptahttir og venjur.
Fjrmlafyrirtki skal starfa samrmi vi elilega og heilbriga viskiptahtti og venjur
fjrmlamarkai.
Fjrmlaeftirliti setur reglur um hva teljist elilegir og heilbrigir viskiptahttir
fjrmlafyrirtkja samkvmt lgum essum.

6 / 18

IV. Lgskringar
athugasemdum me frumvarpi til laga nr. 151/2010 er m.a. a finna eftirfarandi upplsingar um
umfang gengisbundinna lna til neytenda, vegna bakaupa og blafjrmgnunar:
Umfang gengistryggra lna til heimila og skipting eirra.
Gengistrygg ln til heimila uru ekki algeng fyrr en sasta ratug og einskorast nnast
vi rabili 2005 til 2008. Rtt er a benda a ln erlendri mynt til heimila, sem hafa ekki
mguleika a verjast gengisfalli, hafa aukist verulega adraganda fleiri fjrmlakreppa en
eirrar slensku. essa run mtti sj adraganda snsku fjrmlakreppunnar upphafi tunda
ratugarins, eirra assku undir lok tunda ratugarins og va Eystrasaltsrkjunum og
Austur-Evrpu undanfrnum rum. Hlutfall eirra af heildarskuldsetningu heimila er einnig mun
lgra. Aeins um 9% balna eru me einhverja tengingu vi erlendar myntir, hvort sem mia
er vi gengistryggt ln, myntkrfuln ea ln ar sem erlend mynt hefur skipt um hendur, ar
af eru aeins um 1.500 heimili sem hafa aeins hsnisln sem eru me essum htti tengd
erlendri mynt ea erlendri mynt. Umfang blalna af essu tagi er hins vegar mun meira. Bkfrt
viri essara blalna er um 61 milljarur kr. samkvmt tlum fr Fjrmlaeftirlitinu.
ar sem strsti hluti fjrskuldbindinga er formi ver- ea gengisbundinna lna jukust
skuldir skuldara jafnframt mjg vi hruni. Me lgum nr. 107/2009, um agerir gu
einstaklinga, heimila og fyrirtkja vegna banka- og gjaldeyrishrunsins, var lgfest a markmi
lggjafans a koma jafnvgi milli viris eigna og greislugetu annars vegar og fjrskuldbindinga
einstaklinga, fyrirtkja og heimila hins vegar. eirri lagasetningu flst viurkenning lggjafans
mikilvgi ess a skuldir yru hratt lagaar a greislugetu. Strfelld aukning skulda jarbsins
samfara mikilli lkkun eignavers hefur valdi v a efnahagslegar forsendur fyrir fullri
endurheimt allra krafna einstaklinga landinu eru ekki til staar. Geta hagkerfisins til
vermtaskpunar stendur me rum orum ekki undir endurgreislu allra skuldanna. annig er
uppi mikil vissa um hvaa skuldir er raunhft a innheimta og a hve miklu leyti. Brnt er a eya
vissu ar um sem allra fyrst.

balnamarkaurinn.
Um 9% heimila me baln eru me gengistrygg fasteignaveln a hluta ea llu leyti.
Um 5.500 heimili eru me blndu fasteignaveln, .e. gengistrygg ea erlendri mynt a
einhverju leyti. Auk ess eru um 1.500 heimili eingngu me gengistrygg ea erlend
fasteignaveln.
...
athugasemdunum er einnig a finna umfjllun um framkvmd gengisbundinna lnveitinga:
Bent skal a fjrmlafyrirtkjunum var ljst a gengistrygging var bnnu og hvaa rk
stu til ess. Hstirttur sr stu til a rtta etta dmunum fr 16. jn 2010 me essum
orum:
egar mlt var fyrir frumvarpinu Alingi kom einnig fram a samkvmt reglum ess
yru heimildir til a binda skuldbindingar slenskum krnum vi gengi erlendra gjaldmila felldar
niur, enda elilegt, ef menn vildu mia fjrh skuldbindingar vi erlendan gjaldmiil, a hann
yri notaur beint. lgskringarggnum liggur a auki fyrir a vi mefer frumvarpsins Alingi
geru Samtk banka og verbrfafyrirtkja r athugasemdir umsgn a ekki yri s hvaa
7 / 18

rk vru fyrir v a takmarka heimildir til vertryggingar 14. gr. ess vi tilteknar vsitlur, en
ni frumvarpi fram a ganga yri eins og eftir gildandi lgum heimilt a tengja
lnssamninga slenskum krnum vi erlenda mynt mean ekkert bannai a veita ln beint
erlendu myntinni. Frumvarpinu var engu breytt a essu leyti og var a a lgum nr. 38/2001.
ljsi dma Hstarttar fr 16. jn og 16. september 2010, sem stafestu lgmti
gengistryggra lnssamninga og mltu fyrir um vexti af eim, er ljst a veri frumvarp etta a
lgum hrflar a ltt vi strstum hluta eirra samninga sem falla undir gildissvi ess. a felur
annig raun ekki sr afturvirkni. Tilgangur ess er a fyrst og fremst a gta jafnris meal
einstaklinga sem teki hafa ln erlendri mynt ea ln sem tengjast erlendri mynt me einum ea
rum htti.

au sjnarmi sem hr hafa veri rakin valda v a brnt er a setja lg kvi sem
tryggja samrmda mefer sambrilegra mla, tryggja a unni veri r hinum mikla mlafjlda
innan fjrmlafyrirtkja og hj eim ailum sem sinna flki greislu- ea skuldavanda me
sanngjrnum og skilvirkum htti og a lggjafinn taki af skari um au litaefni, sem leiir af
framangreindum dmsrlausnum, ljsi eirrar leisagnar sem lesa m r dmsrlausnum
Hstarttar.

er htt vi v a rttltiskennd almennings veri misboi og greisluvilji einstaklinga

verri ef fjrhagsleg staa heimila verur ltin rast a strum hluta af tilviljunarkenndu oralagi
samningum sem einstaklingar hfu ekki forsendur til ess a meta sjlfstan htt. v er
htt vi a a jafnri sem myndast egar einn aili fr gengistryggingu dmda lglega en
annar stendur uppi me lgmtan lnssamning dragi r greisluvilja eirra sarnefndu. Af eim
skum er sanngjarnt sem og mikilvgt fyrir fjrmlastugleika a jafnris s gtt mefer
sams konar og elislkra neytendalna.

Fjlmrg lnsform voru ntt vi ger gengistryggra balna samkvmt athugun

Fjrmlaeftirlitsins eim lnssamningum sem tkast hafa um gengistrygg baln. rtt fyrir
a markassetning og hin eiginlegu viskipti virist vera me svipuum htti eru skjl mist tbin
sem skuldaviurkenningar erlendum myntum (stundum a jafnviri tiltekinnar slenskrar
upphar) en rum samningum er skuldaviurkenningin slenskum krnum og eina tengingin
vi erlendar myntir er hin eiginlega gengistrygging. milli essara tveggja forma eru svo nokkrar
tfrslur. Svo virist sem tilviljun ein ri v hvernig skjlin hafa veri tbin og eir einstaklingar
sem lnin tku virast ekki hafa haft val um a hvernig gengi var fr skjlum og nnast ekkt
a eir hafi leita sr utanakomandi rgjafar vi essar lntkur. Finna m dmi um
mismunandi skjalager innan smu fjrmlafyrirtkja. Veigamikil rk mla me v a allir eir
sem tku gengistrygg baln, .e. ln til a festa kaup eigin hsni, eigi a f smu rlausn
sinna mla, h v hvernig gengi var fr lnsskjlum einstkum tilvikum. Um var a ra
fjrfestingu slenskum eignum og takmarkair mguleikar hj skuldurum a verja sig fyrir
breytingum gengi slensku krnunnar, hva eim mli sem sar var. essi afmrkun
frekari sto skrri stjrnarskrrvernd heimilisins skv. 71. gr. stjrnarskrr.

8 / 18

Jafnframt er athugasemdunum a finna mis frekari rk fyrir nausyn lagasetningarinnar:

Til eru fordmi fyrir v a sett hafi veri lg sem vilna skuldurum fasteignalna umfram
skuldara annarra lna, enda viurkennt a almenn ln til flunar barhsnis su veigamikill
ttur jflagsgerinni og mikilvgt tki til a ba almenningi viunandi lfskjr. Hi opinbera
hefur fr fornu fari lti au ml sig miklu vara m.a. a alu manna s gert kleift a standa
skilum me slk ln egar a kreppir efnahagslfi. tengslum vi etta atrii m nefna lg um
greislujfnun fasteignalna til einstaklinga, nr. 63/1985. m vsa til laga nr. 50/2009, um
tmabundna greislualgun fasteignavekrafna barhsni. Einnig liggur fyrir a
lggjafinn hefur nokkrum tilvikum sett srreglur sem gilda aeins um veln, svo sem reglur um
vaxtabtur sem bundnar eru vi ln sem tekin eru vegna kaupa eigin barhsni.
Framangreind atrii veita nokku sterka vsbendingu um a a svokllu veln njti nokkurrar
srstu egar kemur a lnum til einstaklinga, en a annars konar ln, sem tlu eru til neyslu
ea skammtmafjrfestinga, hafi ekki smu stu me tilliti til almannaheillasjnarmia og
velferar. Srreglur um uppgjr lnum vegna barhsnis, en er tt vi ln vegna eigin
barhsnis, virast byggjast eim grunni a mlaefnaleg rk standi a baki v a verja og
vernda einstaklinga vegna lna sem eir hafa teki til a fjrmagna eigin hsni. Verur ekki
anna s en a fjrmlafyrirtkin byggi sjlf v a rtt og elilegt s a gera greinarmun
lnum essum grundvelli. Ekki er v tilefni til a draga ara lyktun en a mlefnaleg og
hlutlg rk standi til ess a mismuna einstaklingum vi gildistku laga um mefer og uppgjr
lgmtra gengistryggra lna, me eim htti a srregla veri sett um uppgjr velnum,
enda vri markmi eirrar lagasetningar a verja heimili einstaklinga og ekki vri gengi lengra
mismunun en nausyn krefi.
lgum m va finna srreglur um ln til einstaklinga ea neytenda, svo sem lg um
neytendaln, nr. 121/1994, lg um greislujfnun fasteignalna til einstaklinga, nr. 63/1985, lg
um agerir gu einstaklinga, heimila og fyrirtkja vegna banka- og gjaldeyrishrunsins, nr.
107/2009, X. kafli a lgum nr. 21/1991, um gjaldrotaskipti o.fl., um greislualgun, sbr. lg nr.
24/2009. er skattaleg mefer lnum er lk, t.d. er rttur til vaxtabta bundinn vi
einstaklinga. A auki er vert a benda a a allmrg fjrmlafyrirtki, sem sett hafa
starfsreglur um uppgjr skuldum, hafa sett mismunandi reglur um uppgjr skulda einstaklinga
og fyrirtkja, einnig a egar gert var samkomulag um notkun sjlfsskuldarbyrga milli samtaka
fjrmlafyrirtkja, Neytendasamtakanna og inaar- og viskiptaruneytis, fyrst rinu 1998,
var gildissvi samkomulagsins takmarka vi byrgir einstaklinga og byrgir vegna
einstaklinga, .e. gerur var greinarmunur lnum til einstaklinga og fyrirtkja. Samkvmt v
sem a framan hefur veri raki m sj a almennt virist a vera viurkennt, af hlfu
lggjafans, stjrnvalda, sem og af hlfu fjrmlafyrirtkjanna, a mismunandi sjnarmi gildi
um mefer og uppgjr lnum til einstaklinga (neytenda) og fyrirtkja, og a hin mismunandi
sjnarmi rttlti lkar reglur um mefer essara lna. Lagasetning sem kveur um
mismunandi mefer mla einstaklinga ea fyrirtkja er v ekki andstu vi au
jafnrissjnarmi sem ba a baki kvum 72. gr. stjrnarskrrinnar.

9 / 18

 segir athugasemdum vi a kvi sem var a brabirgakvi X.:

a-li, sem verur brabirgakvi X, er lagt til a egar um hsnisln til neytenda
er a ra skuli ekki skipta mli me hvaa htti hefur veri gengi fr ger skjala ea
peningamillifrslum tengslum vi viskiptin. essu sambandi m nefna a sumum tilvikum
voru hsnisln veitt formi veskuldabrfs ar sem srstaklega er tilgreint hver skuldin er, .e.
fjrh, skilmlar og ess httar. rum tilvikum var um a ra srstakan lnssamning tilefni
hsniskaupa, en s skuld svo trygg me vei fasteigninni grundvelli tryggingarbrfs (.e.
vebrfi sem setur vetryggingu fyrir skuld sem stofnu er ur ea skuld sem rgert er a
stofnist sar). kvinu er tla a n til beggja essara samningsforma. Aalatrii er a
sjlfsgu hvort vikomandi ln fr til hsniskaupa, .e. ln fari sannanlega til flunar
barhsni til eigin nota. Almennt tti ekki a leika vafi v hvort ln er veitt til
hnsiskaupa. tla verur a almennt liggi fyrir ggn sem sna fram etta, svo sem inglstir
kaupsamningar um vikomandi eign, peningamillifrslur milli seljanda og kaupanda o.s.frv. er
lagt til a hsnisln samkvmt essari grein veri afmrku samrmi vi skilyri B-liar 68.
gr. laga um tekjuskatt, nr. 90/2003. Hr er tt vi hin efnislegu skilyri sem fram koma 1. mgr.
B-liar 68. gr. laganna, en ar er tengslum vi vaxtabtur viki a lnum sem tekin hafa veri
vegna kaupa ea byggingar barhsni til eigin nota, ar me talin kaup bseturtti
samkvmt lgum nr. 66/2003 og kaup eignarhlut almennri kaupleigub samkvmt eldri
lgum. Skv. 2. mgr. B-liar 68. gr. laganna er a skilyri ess, a vaxtagjld geti mynda rtt til
vaxtabta, a um s a ra fasteignaveln til a.m.k. tveggja ra ea ln vi lnastofnanir me
sjlfskuldarbyrg til a.m.k. tveggja ra enda su lnin sannanlega til flunar barhsni til
eigin nota. kvinu er tt vi hin efnislegu skilyri ess a ln veri tali til hsniskaupa,
annig a a rur t.d. ekki rslitum hvort skuld hafi ekki veri skr skattframtali, enda tt
a gti veri til snnunar um a ln hafi veri teki til hsniskaupa, eftir atvikum samt
rum ggnum. Eins og a framan segir tti sjaldnast a leika vafi essu. Ljst er a
gengistrygg ea erlend ln til hsniskaupa voru kynnt sem eina og sama jnustan og
almenningur hafi engin tk a hlutast til um ger lnsskilmla. Fjlmrg dmi eru um a eir
sem fru inn bankana nkvmlega smu erindagjrum og fengu raun alveg smu skilmla
eigi httu a vera flokkair annars vegar me gild erlend ln og hins vegar me gilda
gengistryggingu. Jafnframt er kvei um a ar sem veln hafa veri veitt til lengri tma en
fimm ra skuli liti svo a endurskoair vexti og vertrygging miist vi vsitlu neysluvers og
vertryggingu. Ljst er a meginorri allra hsnislna landinu er vertryggum kjrum og a
hkkun ea lkkun eirra lna miast vi almennar kostnaarbreytingar samflaginu. Vextir af
lnum sem trygg eru me vsitlu eru v mun lgri ar sem lnveitandi arf a gera grein r
fyrir verblgu og httu vegna verblgubreytinga. Greislubyri af vertryggum lnum er
talsvert lgri en af eim lnum sem bera vertrygga vexti ar sem skuldarinn fr raun lna
fyrir vaxtahkkunum me hkkun hfustlsins. Jafnframt ykir rtt a svokllu blaln
einstaklinga falli undir reglu sem hr er lg til, hvort heldur sem um er a ra lnssamning
ea eignaleigusamning.
S um a ra lnssamning vegna bahsnis til lengri tma en fimm ra getur
skuldari ef hann svo ks tt kost vertryggu lni mia vi lgstu vexti njum almennum
vertryggum tlnum hj lnastofnunum sem Selabanki slands kveur og birtir skv. 10. gr. A
fimm rum linum er mia vi a lnveitenda s heimilt a endurskoa vaxtakjr mia vi
sambrilegar lnveitingar hans eim tma. essu fimm ra tmabili getur lntakandi greitt
lni upp n kostnaar.

10 / 18

Ljst er a kvi a-liar kunna einhverjum tilvikum a leia til lakari rttarstu
krfuhafa. er til ess a lta a mrgum tilvikum hafa fjrmlafyrirtki boi einstaklingum
me gengistrygg ln a f au lkku verulega gegn endursamningum um ara skilmla. er
ljst a mrgum tilvikum er gjrsamlega tiloka fyrir einstaklinga a greia til baka au
gengistryggu ln sem mest hafa hkka. Vafasamt er v a tjn hljtist af v a lkka
umrdda samninga til ess sem hr er lagt til.
Mlefnaleg rk eru sem ur greinir fyrir v a jafna hlut eirra einstaklinga sem tku ln
nkvmlega sama tilgangi og hfu enga mguleika v a verja sig n bregast vi eirri
grarlegu veikingu krnunnar sem um ori hefur sustu 23 r. Er ar bi um strfellt
almannaheillaml a ra sem og veigamikil jafnrisrk. Allt ru mli gegnir um sem tku
ln rum og fjlbreyttari tilgangi, sem og fjrfestingar- og rekstrarfyrirtki. Runeyti hefur
jafnframt kynnt helstu fjrmlafyrirtkjum landsins efni essarar greinar.
Loks segir athugasemdum vi a kvi sem var a brabirgakvi XI.:
b-li, sem verur kvi til brabirga XI, er kvei um srstaka tmafresti til uppgjrs
samkvmt kvum a-liar, kvi til brabirga X, og eftirlit me v uppgjri. Mikilvgt er a
gengi veri a gera upp fortina og skipa mlum til framtar sem fyrst annig a heimilin
landinu geti gert tlanir og vissa fist um framtarskuldbindingar. Rtt ykir ljsi
neytendasjnarmia a eftirlit veri haft me eim uppgjrum sem fram fara lnum sem falla
undir kvi til brabirga X, .e. hsnis- og blaln einstaklinga.
athugasemdum vi 12. gr. frumvarps til laga nr. 75/2010 um breyting lgum nr. 161/2002 segir:
Fjrmlafyrirtkjum hefur me lgum nr. 107/2009 veri lg s skylda herar a setja
skrar reglur um verklag vi rlausn mla eirra einstaklinga og fyrirtkja sem eiga
greisluerfileikum. ... etta frumvarp gerir einnig r fyrir v a Fjrmlaeftirliti setji reglur um
hva teljist elilegir og heilbrigir viskiptahttir. Slkar reglur geta, eftir atvikum, gert
fjrmlafyrirtkjum skylt a fylgja tilteknum leikreglum komi au a fjrhagslegri
endurskipulagningu eigna og skulda viskiptamanna.
Auki umfang greisluerfileika getur leitt til ess a hefbundin rri rttarfarslaga eigi
ekki jafn vel vi og elilegu rferi. Mikilvgt er v, ekki sst eim erfia tma sem gengur n yfir
slensku jina, a viskiptavinir fjrmlafyrirtkja su vel upplstir um au rttarrri sem
eim bjast og a fjrmlafyrirtkin hafi agengilegar upplsingar um a hvaa rttarrri
standi viskiptavinum eirra til boa rsi greiningur. Er v frumvarpinu ger tillaga um
framangreint en fyrirkomulag sem etta ykir jafnframt betur til ess falli a tryggja gagnsi a
essu leyti og a llum viskiptavinum bjist sambrileg rri. Byggist tillaga frumvarpsins
sambrilegu kvi lgum um vtryggingarsamninga.
3. gr. reglugerar nr. 670/2013 um elilega og heilbriga viskiptahtti fjrmlafyrirtkja segir:
Fjrmlaeftirliti leggur mat hvort fjrmlafyrirtki starfi samrmi vi elilega og
heilbriga viskiptahtti og venjur fjrmlamarkai a teknu tilliti til 3. mgr. 1. gr.
Mat Fjrmlaeftirlitsins grundvallast : [m.a.] 1. kvum laga, reglugera og reglna sem
gilda um starfsemina, markmium og tilgangi eirra, 2. leibeinandi tilmlum Fjrmlaeftirlitsins,
3. tilkynningum og kvrunum Fjrmlaeftirlitsins, [o.fl.].

11 / 18

V. Srkvi um neytendaln
Eins og a framan greinir hafa lg nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu, me breytingum eim
samkvmt lgum nr. 151/2010, a geyma mis srkvi sem eiga vi um ln neytenda sem
einhvern htt miast vi erlenda gjaldmila, h v hvort tiltekin ln teljist vera erlendri mynt ea
slenskum krnum me lgmta gengistryggingu. rtt fyrir a sar hafi falli dmar sem hafa
gengi lengra um endurtreikning gengistryggra lna grundvelli fullnaarkvittana, hefur ekki enn
reynt fyllilega sambrileg sjnarmi varandi raunveruleg gjaldeyrisln.
Burts fr essu er hinsvegar ekkert v til fyrirstu a egar um s a ra neytendaln eins og
au eru skilgreind frumvarpinu til laganna hljti kvi eirra engu a sur a eiga vi um
treikning eirra. a er a segja samkvmt brabirgakvi X. ar sem segir a um uppgjr
vegna ofgreislu og framtarskilmla slkrar skuldbindingar skuli fara eftir v sem greinir 18. gr.
laganna, nnar tilteki a hn skuli bera almenna vexti skv. 1. mlsl. 4. gr.
Gildissvi brabirgakvis X. er annig skilgreint a a ni yfir hsnisln til neytanda sem
hafi veri greitt t slenskum krnum. r skuldbindingar sem falla undir essa grein eru nnar
skilgreindar annig a s afmrkun skuli vera samrmi vi skilyri kvis B-liar 68. gr. laga um
tekjuskatt, nr. 90/2003. Umrtt kvi skattalaga fjallar um rtt til vaxtabta vegna lna til flunar
barhsnis, og felst v kvein samrming v a notast vi essa skilgreiningu.
Vi tlkun gildissvii kvisins er jafnframt mikilvgt a taka mi af lgskringarggnum ar sem
segir a hr s tt vi hin efnislegu skilyri ess a ln veri tali til hsniskaupa, annig a a
skuli t.d. ekki ra rslitum hvort skuld hafi ekki veri skr skattframtali. Af essu m ra a
kvi skuli gilda um ln sem hgt er a sanna a hafi veri tekin vegna kaupa ea byggingar
hsni til eigin nota, h v hvort lntakandi hafi ntt hugsanlegan rtt sinn til vaxtabta.
Auk hsnislna segir kvinu a a ni jafnframt til lnssamninga og eignaleigusamninga sem
einstaklingar hafi gert vi fjrmlafyrirtki, vegna kaupa bifrei til einkanota. Er ar vsa til
skilgreiningar laga nr. 161/2002 um fjrmlafyrirtki, en kvi m skra annig a a ni
almennt til samninga sem einstaklingar hafi gert um agang a lnsf tengslum vi bifreiakaup.
Algengastir eirra voru svokallair blasamningar, en egar dmar fllu upphaflega um lgmti
gengistryggingar voru ar einmitt til rlausnar greiningsml um slka samninga ea uppgjr eirra.
Lnveitendur hafa almennt viurkennt a skilmlar slkra samninga um gengistryggingu hafi veri
lgmtir og endurreikna samrmi vi a. Vera au litaefni v ekki rakin nnar hr.
Hugtaki neytandi er almennt annig skilgreint slenskum rtti a a ni yfir einstaklinga sem
stunda viskipti eigin gu, en til a mynda ekki gu atvinnurekstrar ea vegna viskipta me
fjrmlagjrninga ar sem reglur um fjrfestavernd eiga frekar vi. ar af leiandi geta lgailar
almennt ekki talist falla undir skilgreiningu neytanda. Sambrileg afmrkun er sett fram lgum nr.
151/2010 og srstaklega lgskringum me frumvarpi til laganna, ar sem koma skrt fram r
forsendur lggjafarinnar a henni s tla a jafna stu neytenda, frekar en fyrirtkja.
kemur einnig fram umrddum lgskringum a fyrirsjanlega muni essi srstaka vilnun vegna
balna fela sr skeringu rttarstu krfuhafa einhverjum tilvikum. Slk skering er aftur
mti rkstudd me vsan til rkra almannahagsmuna og srstu heimilanna, sem lti ekki smu
lgmlum og fyrirtki atvinnurekstri ea ailar sem eiga raun utanrkisviskiptum.

12 / 18

VI. Framkvmd endurtreikninga

rtt fyrir framangreinda lagasetningu, virist sem einhverjum tilvikum hafi ori misbrestur
framkvmd eirra kva laganna sem um rir. Vera hr rakin nokkur tilfelli ar sem dmi eru
um a framkvmd endurtreikninga og tilmla stjrnvalda hafi ekki staist nnari skoun.
Tilmli um vaxtatreikning og niurstaa umbosmanns Alingis
ann 30.6.2010 kjlfar dma Hstarttar slands, sendu Fjrmlaeftirliti og Selabanki slands fr
sr tilmli nr. 20/2010 ar sem v var beint til fjrmlafyrirtkja a endurreikna lnasamninga sem
a eirra mati innihldu skuldbindandi gengistryggingarkvi, og mia eim treikningi vi
almenna vexti samkvmt 18. og 4. gr. laga nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu.
Umbosmaur Alingis sendi fyrirspurnarbrf til Fjrmlaeftirlitsins og Selabanka slands tilefni af
kvrtun lntaka me gengistryggt ln sem taldi sig v hafa hagsmuni af v a stjrnvld legu ekki
lnur til handa fjrmlafyrirtkjum a essu leyti. Kvartandinn taldi a me tilmlum snum hefu
Fjrmlaeftirliti og Selabanki slands fari t fyrir valdsvi sitt og skort heimild lgum til a senda
umrdd tilmli til fjrmlafyrirtkja.
Umbosmaur Alingis komst a niurstu mlinu (nr. 6077/2010) ann 26.8.2013, og segir ar
a oralag og framsetning tilmla Fjrmlaeftirlitsins og Selabanka slands til fjrmlafyrirtkja
vegna skuldbindandi gengistryggingarkva, hafi ekki veri samrmi vi r reglur sem telja
veri a gildi um tgfu skuldbindandi og leibeinandi tilmla af hlfu stjrnvalda og vandaa
stjrnssluhtti. essi niurstaa verur hinsvegar a llum lkindum a skoast ljsi ess a svo
a lagaheimild kunni a hafa skort fyrir tilmlunum egar au voru veitt snum tma, var
sambrilegri framkvmd veitt sto me lgum nr. 151/2010 sem tku gildi talsvert lngu ur en
umbosmaur birti essa niurstu sna, en hn hefur engin hrif gildi eirra laga.
Afturkllun lnveitenda endurtreikningnum
Eftir a lg nr. 151/2010 tku gildi og endurtreikningar samkvmt eim hfu fari fram lnum
neytenda langflestum tilvikum, voru engu a sur einhvern dmi um a neytendur hefu ekki
llum tilfellum fengi endurtreikning gengisbundnum lnum. Jafnvel voru einhver dmi um a eir
endurtreikningar sem egar hefu veri gerir, vru sar dregnir til baka af krfuhafa.
Til a mynda hf Fjrmlaeftirliti lok jn 2013 athugun v hvort starfshttir Drma hf. fyrir hnd
slitaba SPRON og Frjlsa tengslum vi endurtreikning gengislna og aflttingu vebanda
samrmdust kvum laga nr. 38/2001 um vexti og vertryggingu. Tilkynnt var um niurstur
athugunarinnar vef eftirlitsins ann 29.10.2013, en ar kom meal annars fram a Drmi hf. hefi
a minnsta kosti einu tilviki afturkalla endurtreikning, og jafnframt a fyrirtki teldi sig bundi af
kvum vaxtalaga eins og eim var breytt me lgum nr. 151/2010 ar sem tiltekin kvi eirra
brytu a mati Drma hf. bga vi stjrnarskr lveldisins slands nr. 33/1944.
Fjrmlaeftirliti fr hinsvegar fram a Drmi hf. gtti ess a standa vi gera endurtreikninga
samkvmt vaxtalgum og myndi ekki afturkalla nema a gttum vnduum viskiptahttum
varandi rksemdir og upplsingagjf til viskiptavinar. Einnig var tilkynningunni vakin athygli v
a Drmi hf. hefi kvei a hfa ml til gildingar essari kvrun Fjrmlaeftirlitsins.

13 / 18

VII. Dmaframkvmd um gjaldeyrisln

ar sem srkvi laga nr. 151/2010 um endurtreikning lna erlendri mynt h samningsformi n
eingngu til neytendalna, vera dmar um ln fyrirtkja undanskildir fr essari umjllun. Hinsvegar
er rtt a gera hr grein fyrir nokkrum dmum sem falli hafa tilvikum neytenda.
ann 8. desember 2011 kva Hstirttur upp dm mli nr. 62/2011, sem lnveitandi hafi hfa
til innheimtu krfu grundvelli lnssamnings sem hrasdmur taldi a vri erlendum myntum.
greinarger til Hstarttar krafist lnveitandinn stafestingar hrasdmsins, en virist hafa falli
fr eirri krfu fyrir munnlegan flutning mlsins og lagt fram nja krfu sem byggist treikningi
samkvmt kvum laga nr. 151/2010. Samkvmt dmsori byggi lnveitandinn v a vegna
kvis til brabirga X. vi lg nr. 38/2001 sbr. 2. gr. laga nr. 151/2010, sem teki hefi gildi eftir
eftir uppkvaningu hrasdms, bri honum a endurreikna krfu sna grundvelli eirra me
almennum vxtum, jafnvel tt skuldbindingin teldist gild erlendum gjaldmilum. Hstirttur taldi
hinsvegar enga heimild fyrir slkri breytingu krfuger og vsai mlinu v fr dmi.
ann 7. jn 2012 kva Hstirttur upp dm mli nr. 524/2011, ar sem tekist var um hvort ln
einstaklings samkvmt skuldabrfi vri gengistryggt slenskum krnum og skuldbindingin v
lgmt, ea a lni hafi veri erlendum myntum og gilt sem slkt. Niurstaa Hstarttar var s
a um ln erlendum myntum hafi veri a ra, og byggist a einkum oralagi fyrirsgn
skuldabrfsins og ess hvernig lnsfjrh var fyrst tilgreint erlendum myntum og san jafnviri
lnsins slenskum krnum. Vi mat fordmisgildi dmsins verur a lta til ess a mli var
ingfest hrasdmi ann 3. mars 2010, meira en nu mnuum fyrir gildistku laga nr. 151/2010,
og var v ekki unnt a byggja dmkrfur neytandans mlinu kvum eirra.
Aftur mti kemur fram dmsori a vi inghald hrai hafi lnveitandinn lagt fram breytta
krfuger sem tk mi af endurtreikningi sem gerur hafi veri mia vi almenna vexti sem m
ra a hafi veri sambrilegur vi fyrirmli laga nr. 151/2010. Hstirttur fllst niurstu
sem fl sr verulega lkkun lnsins, en tk hinsvegar ekki afstu til ess hvort a s breyting hefi
gengi framar lagaskyldu samkvmt gildandi rtti. annig hefur essi niurstaa ekki tvr
fordmishrif varandi endurtreikninga samkvmt lgum nr. 151/2010.
ann 11. oktber 2012 kva Hstirttur upp dm mli nr. 467/2011, ar sem fjrmlafyrirtki
krafi neytanda um greislu skuldar gjaldeyrisreikningi. Neytandinn byggi m.a. v a uppgjri
skuldarinnar tti a haga samrmi vi X. kvi til brabirga lgum nr. 38/2001, sbr. 2. gr. laga
nr. 151/2010, rtt fyrir a lni teldist vera erlendum gjaldeyri. Hstirttur fllst hinsvegar ekki
a ar sem tborgun af gjaldeyrisreikningi vri mynt reikningsins, og kvi gti v ekki tt vi
um skuldbindinguna. Me essu m segja a gildissvi kvisins hafi veri stafest, en ein af
forsendum ess a a eigi vi er a ln hafi raun veri greitt t slenskum krnum.
ann 16. ma 2013 kva Hstirttur slands upp dm mli nr. 3/2013, ar sem greiningur var um
hvort ln neytanda teldist gengistryggt ea erlendri mynt. Fram kemur dmsori a afstaa
krfuhafa til lnsins hafi veri lei a um gilt gjaldeyrisln vri a ra og hefi hann ar af
leiandi beinlnis neita lntakandum um endurtreikning ess. Af dmsorinu verur einnig helst
ri a mlatilbnaur fyrir hnd vikomandi einstaklings hafi aallega byggst rksemdafrslu
fyrir v a lni vri slenskum krnum og ar af leiandi lglega gengistryggt, en til vara a ef
a teldist gjaldeyrisln yri lnveitanda gert a afhenda lnsfjrhina erlendum myntum.

14 / 18

Niurstaa Hstarttar var essu tilfelli s a um gilt ln erlendum gjaldmilum vri a ra.
Varakrfu um a lni yri greitt t erlendum gjaldmilum var jafnframt hafna me vsan til eirra
forsendna hrasdms a lnveitandinn hefi rtt fyrir allt efnt skyldu sna me v a greia
lni t slenskum krnum. Ekki verur hinsvegar s a mlatilbnai hafi srstaklega veri byggt
kvum laga nr. 38/2001 um bann vi gengistryggingu lnsfjr slenskum krnum, heldur fyrst
og fremst efni og inntaki samningsgerar mlsaila. virast ekki hafa veri gerar neinar krfur
til rautavara um endurtreikning lnsins samkvmt kvum laga nr. 151/2010, og fst v ekki
s a dmurinn veiti fordmi um gildi eirra ea treikning samkvmt eim.
ann 19. september 2013 kva Hstirttur upp dm mli nr. 499/2013, ar sem neytandi geri
krfu um endurtreikning samkvmt lgum nr. 151/2010 og endurgreislu ofgreiddu f, vegna
lns sem hann hafi greitt upp hj upphaflegum lnveitanda ann 9. oktber 2008, tveimur dgum
eftir a rekstur lnveitandans hafi veri yfirtekinn af Fjrmlaeftirlitinu og settur undir skilanefnd.
Hstirttur taldi a um ln erlendum myntum hafi veri a ra og fllst jafnframt a me
hrasdmi a lg nr. 151/2010 gtu ekki teki til lgskipta sem var loki fyrir setningu laganna lkt
og essu tilviki. Me essu var sett fram s skring gildissvii essara laga a au hafi ekki
afturvirk hrif, og ni ar af leiandi ekki til lna sem hafi veri uppgreidd fyrir gildistku eirra.
Loks verur minnst hr framhjhlaupi dm Evrpudmstlsins ann 30. aprl 2014 mli C-26/13.
Til rlausnar var greiningur um baln erlendum gjaldmili ar sem sami var um a bi
tgreisla og afborganir skyldu fara fram innlendum gjaldmili en tkju mi af skru gengi erlenda
gjaldmiilsins hverjum tma. Dmstllinn taldi essa framkvmd hafa lykilingu, ar sem
aalskylda samningsins teldist ar me fela sr ln innlendum gjaldmili, en a skilmlarnir um
gengisvimi teldust til aukaskyldu og fllu v undir gildissvi reglna um neytendavernd.
VIII. lyktanir og niurstur
Af framangreindum lagakvum og lgskringum verur ekki anna ri en skr vilji lggjafans til
ess a endurtreikningur grundvelli kva laga nr. 151/2010, skuli n til allra balna sem og
blasamninga neytenda, h v hvort vikomandi ln teljist fela sr skuldbindingu erlendri mynt
ea slenskum krnum me gengistryggingu. hefur dmaframkvmd um endurtreikning
gengistryggra lna gengi lengra lntakendum hag og tryggt hagsmuni eirra talsvert betur.
Ekki verur ri af stjrnsslu- ea dmaframkvmd, neitt sem girir fyrir a s rttur sem hr um
rir skuldir gilda. vert mti hefur Fjrmlaeftirliti veitt a minnsta kosti einu tilviki fyrirmli um
a fjrmlafyrirtki skuli fara eftir vikomandi lagakvum. hefur Hstirttur byggt niurstur
snar v a brabirgakvi X. laga nr. 38/2001 geti tt vi, til a mynda mli nr. 467/2011 ar
sem ln taldist ekki falla undir gildissvi kvisins, og einnig mli nr. 499/2013 ar sem
kvi var tali eiga vi en a a gilti hinsvegar ekki me afturvirkum htti.
Ekkert hefur komi fram neinum tilvikum sem hnekkir gildi brabirgakvis X., heldur renna
framangreind dmi vert mti frekar stoum undir a kvi eigi vi eim tilvikum ar sem
neytendaln hefur veri greitt t slenskum krnum og hefur ekki veri greitt upp fyrir gildistku
laga nr. 151, ann 29. desember 2010. Af v leiir jafnframt a neytendur (einstaklingar) sem enn
skulda ln til kaupa barhsni sem tekin voru erlendum gjaldmilum, eiga rtt fyrir allt a
lgmarki rtt a eim s umbreytt slenskar krnur samkvmt 18. gr. laga nr. 38/2001 um vexti
og vertryggingu, me endurtreikningi mia vi almenna vexti samkvmt 4. gr. smu laga.

15 / 18

Heimildaskr
Samkomulag um beitingu greislujfnunar gengistryggra fasteignavelna einstaklinga.
Viskiptaruneyti, Samtk fjrmlafyrirtkja og skilanefnd SPRON. Reykjavk, 8. aprl 2009.
http://www.atvinnuvegaraduneyti.is/utgafa/frettir/eldri-frettir/evr/nr/2749

LEX, lgfristofa: Heimildir til vertryggingar samkvmt lgum nr. 38/2001 um vexti og
vertryggingu. Lgfrilit fyrir Selabanka slands. Reykjavk, 12.5.2009.
http://www.sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=8005

Sigrur Logadttir: Heimildir til gengistryggingar lna skv. lgum nr. 38/2001 um vexti og
vertryggingu. Minnisbla. Selabanki slands. Reykjavk, 18.5.2009.
http://www.sedlabanki.is/lisalib/getfile.aspx?itemid=8006

Eyvindur G. Gunnarsson: Um gengistrygg ln og vertryggingu. lfljtur, 3. tbl. 2009, bls. 315.

Tilmli Fjrmlaeftirlitsins og Selabanka slands til fjrmlafyrirtkja vegna skuldbindandi
gengistryggingarkva. Selabanki slands og Fjrmlaeftirliti. Reykjavk, 30.6.2010.
http://www.sedlabanki.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettasafn/frett/2010/06/30/Fjrmlaeftirliti-
og-Selabanki-slands-senda-fjrmlafyrirtkjum-tilmli-/
http://www.fme.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettir/nr/650

Umbosmaur Alingis: Fyrirspurnarbrf til Fjrmlaeftirlitsins og Selabanka slands.

Fjrmlastarfsemi. Tilmli. Gengistryggingarkvi. Fyrirspurnarbrf. (Ml nr. 6077/2010).
Reykjavk, 7.7.2010. http://www.umbodsmadur.is/ViewCase.aspx?Key=1328&skoda=mal
Fjrmlaeftirliti: Svar vi fyrirspurnarbrfi umbosmanns Alingis dags. 7.7.2010 vegna tilmla til
fjrmlafyrirtkja dags. 30.6.2010. Reykjavk, 27.7.2010.
http://www.fme.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettir/nr/658

Selabanki slands: Svar vi fyrirspurnarbrfi umbosmanns Alingis dags. 7.7.2010 vegna tilmla til
fjrmlafyrirtkja dags. 30.6.2010. Reykjavk, 27.7.2010.
http://www.sedlabanki.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettasafn/frett/2010/07/27/Svar-Selabanka-
slands-til-umbosmanns-Alingis-vegna-tilmla-Fjrmlaeftirlitsins-og-Selabanka-slands-til-fjrmlafyrirtkja/

Benedikt Bogason: Rttur samningsaila til a halda eigin greislu vegna vanefndar gagnaila.
Tmarit lgfringa, 4. tbl. 2010, bls. 325.
Magns Ingi Erlingsson: Vaxtadmur Hstarttar. Tmarit lgfringa, 4. tbl. 2010, bls. 413.
Sigurvin lafsson: Blinda auga Hstarttar. Pressan, Reykjavk, 3.12.2011.
http://www.pressan.is/pressupennar/Lesa_Sigurvin/-blinda-auga-haestarettar

Fjrmlaeftirliti: Tilmli vegna dms Hstarttar slands fr 15. febrar 2012 mli nr. 600/2011.
Reykjavk, 1. mars 2012. http://www.fme.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettir/nr/1485
sa lafsdttir: Meginregla slensks samningarttar um rangar forsendur og endurreikningur
lgmtra gengislna. lfljtur, 1. tbl. 2012, bls. 5.
Fjrmlaeftirliti: Minnisbla vegna dms Hstarttar 15. febrar 2012 mli nr. 600/2011.
Reykjavk, 13.4.2012. http://www.fme.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/frettir/nr/1507

16 / 18

Benedikt Bogason: Endurheimta ofgreidds fjr. Tmarit lgfringa, 4. tbl. 2012, bls. 407.
Stefn A. Svensson: Hvenr telst ln vera erlent? - lyktanir af dmaframkvmd. Tmarit
Lgrttu, 1. tbl. 2013, bls. 9.
Benedikt Bogason: Rttur krfuhafa til vibtargreislu og fullnaarkvittun. Tmarit lgfringa, 2.
tbl. 2013, bls. 117.
Sigurvin lafsson: Happdrtti Hstarttar. Pressan, Reykjavk, 26.8.2013.
http://www.pressan.is/pressupennar/Lesa_Sigurvin/happdraetti-haestarettar

Umbosmaur Alingis: Fjrmla- og tryggingastarfsemi. Fjrmlaeftirlit. Leibeinandi tilmli.

Lagaheimild. Vandair stjrnssluhttir. (Ml nr. 6077/2010 og 6436/2011). Reykjavk, 26.8.2013.
http://www.umbodsmadur.is/ViewCase.aspx?Key=2302&skoda=mal

Fjrmlaeftirliti: Athugun starfshttum Drma hf. tengslum vi afturkllun endurtreiknings og

aflttingu vebanda. Reykjavk, 29.10.2013.
http://www.fme.is/utgefid-efni/frettir-og-tilkynningar/gagnsaeistilkynningar/nr/1972

Dmaskr
Dmar Hstarttar:
- um lgmta gengistryggingu:

Hrd. 16. jn 2010 (92/2010)

Hrd. 16. jn 2010 (153/2010)
Hrd. 16. september 2010 (471/2010)
Hrd. 14. febrar 2011 (603/2010)
Hrd. 14. febrar 2011 (604/2010)
Hrd. 8. mars 2011 (30/2011)
Hrd. 8. mars 2011 (31/2011)
Hrd. 9. jn 2011 (155/2011)
Hrd. 15. febrar 2012 (600/2011)
Hrd. 18. oktber 2012 (464/2012)
Hrd. 30. ma 2013 (50/2013)
- um neytendaln erlendum gjaldeyri:

Hrd. 8. desember 2011 (62/2011)

Hrd. 7. jn 2012 (524/2011)
Hrd. 11. oktber 2012 (467/2011)
Hrd. 16. ma 2013 (3/2013)
Hrd. 19. september 2013 (499/2013)
Dmur Evrpudmstlsins:
EBD, ml C-26/13, OJ C 156 (1.6.2013)

17 / 18

Viauki: bendingar til neytenda og mlflytjenda

Me hlisjn af eim rtti sem neytendum er a lgmarki tryggur til endurtreiknings lna sem
hugsanlega gtu rtt fyrir allt talist vera erlendum myntum, er mikilvgt a haga samskiptum vi
lnveitendur og mlatilbnai ef til slks kemur me ann rtt huga. Annars er htta a hagsmunir
neytenda veri fyrir bor bornir, til dmis ef krfuger dmsmli gerir ekki r fyrir eim
mguleika og svo heppilega vill til a ln telst fyrir dmi vera gjaldeyri, gti s neytandi jafnvel
seti uppi me afararhfan dm fyrir fullri fjrh lnsins mia vi erlenda gjaldmila.
Til ess a koma veg fyrir a svo fari getur veri vel vi hfi a hafa uppi krfu, til a mynda sem
ftustu varakrfu, bygga brabirgakvi X. laga nr. 38/2001 sbr. 2. gr. laga nr. 151/2001.
a getur einnig tt vi jafnvel aalkrafa og arar fremri krfur byggist v a vikomandi ln s
slenskum krnum me lgmtri gengistryggingu, v ef ekki verur a fallist yri rtt fyrir allt
a leysa r mlinu grundvelli hinnar aftari krfu samkvmt brabirgakvi X. annig vri s
lgmarksrttur sem kvi veitir a minnsta tryggur, anna fengist ekki viurkennt.
Einnig er mikilvgt a hafa huga hvenr kvi gildir og hvenr ekki, en til nnari skringar v
er gildissvi ess sett hr fram einfaldaan htt.
kvi gildir:

Ekki um ln til fyrirtkja og annara lgaila

Ekki um ln einstaklinga til fjrmgnunar atvinnutkja
Ekki um ln einstaklinga til kaupa lausaf, ru en einkabifreium
Ekki um ln einstaklinga til kaupa fasteignum, rum en barhsni
Ekki um ln einstaklinga til verbrfaviskipta ea annarra fjrmlagjrninga
Ekki um ln einstaklinga sem voru uppgreidd fyrir 29. desember 2010

kvi gildir:

Aeins um ln til neytenda (einstaklinga)

Aeins um hsnisln ea blaln vegna einkabifreia
Aeins um ln sem voru uppgreidd ann 29. desember 2010

Skilgreiningar:

Rttur til endurtreiknings er hur samningsformi ea tilgreiningu mynta

Rttur vegna blalna er hur samningsformi og nr einnig yfir kaupleigu
Rttur vegna hsnislna fer eftir smu skilgreiningu og rttur til vaxtabta
Rttur essi er ekki hur vitku vaxtabta heldur aeins smu skilyrum

Loks er rtt a treka a hr eru aeins skilgreind au lgmarksrttindi sem neytendum voru trygg
vegna gengisbundinna lna me setningu laga nr. 151/2010. Eftir a au voru sett hafa hinsvegar
gengi dmar sem hafa leitt til betri niurstu vegna lna me lgmta gengistryggingu heldur
en hr er fjalla um. er jafnframt rtt a benda a mis fleiri sjnarmi eru uppi sem gti enn tt
eftir a reyna fyrir dmstlum, til dmis um fullnaarkvittanir ea reglur um neytendavernd, sem
gtu lagt skrari lnur hva varar trustu rttindi neytenda en au sem hr hafa veri rakin.
- o -

18 / 18