Wpyw zawartoci korundu na twardo cermetalowych

powok aluminiowych (Al + Al

2
O
3
) nanoszonych metod
!"#$%
Bartomiej Sidmak
1
, ukasz abski
1
, mgr in. Marcin Winnicki
2
,
dr in. Magorzata utko!ska"#orcz$ca
2
$treszczenie& %rt$ku &rzedsta!ia !$niki bada' &odsta!o!$c( !a)ci!o)ci cermeta*o!$c(
&o!ok %* + %*2,- naniesion$c( metod. niskoci)nienio!ego natr$ski!ania na zimno " /01S 2z
ang. /o! 0ressure 1o*d S&ra$ing3. Badania obejmuj. ana*iz4 mikrostruktur$ oraz &omiar$
t!ardo)ci. ,&isano r!nie za*eno)ci mi4dz$ za!arto)ci. &rocento!. 5az$ korundu ! strukturze
a t!ardo)ci. &o!ok.
Sowa kluczowe: natr$ski!anie metod. 1o*d S&ra$, &o!oki cermeta*o!e, mikrot!ardo)6.
'% Wprowadzenie
Istnieje wiele sposobw termicznego natryskiwania powok ochronnych na powierzchnie
robocze, m. in. natryskiwanie pomieniowe przy zastosowaniu drutu lub proszku, natryskiwanie
pomieniowe naddwikowe H!", natryskiwanie ukowe, natryskiwanie plazmowe oraz
detonacyjne. #e wszystkich wymienionych metodach dochodzi do wcze$niejszego stopienia
nanoszonego materiau przed tra%ieniem na docelow& powierzchni. 'od koniec ((w. opracowano
metod, w ktrej natryskiwane cz&stki nie zmieniaj& swojego stanu skupienia, pozostaj&c ciaami
staymi. )est to tak zwane natryskiwanie na zimno *z ang. +old ,pray-, przy czym rozr.nia si
metody nisko/ i wysokoci$nieniow& 01/23.
4atryskiwane powoki maj& peni5 %unkcj ochronn& powierzchni, na ktre zostay
naniesione poprzez zwikszenie ich odporno$ci na korozj, dziaanie wysokich temperatur czy te.
$cieranie. #ykorzystuj&c metod +old ,pray mo.na rwnie. uzupeni5 ubytki materiau
w metalowych cz$ciach elementw eksploatowanych.
# tym artykule przedstawiono wpyw zawarto$ci cz&steczek ceramicznych *korundu 6l
7
!
2
-
na twardo$5 powoki aluminiowej nanoszonej metod& natryskiwania na zimno pod niskim
ci$nieniem.
2% (etodyka procesu nanoszenia warstw
# przeprowadzonych badaniach warstwy naniesiono metod& niskoci$nieniowego
natryskiwania na zimno. 8ziki zastosowaniu gazu pod ci$nieniem i dyszy o zde%iniowanym
przekroju cz&stki uzyskuj& prdko$ci naddwikowe. 4atryskiwana powierzchnia powinna by5
wcze$niej odpowiednio przygotowana w celu zagwarantowania odpowiedniej chropowato$ci
powierzchni i usunicia powierzchniowej warstwy tlenkw 9 np. wypiaskowana. :rz&dzenie
su.&ce do nanoszenia warstw skada si z dyszy naddwikowej *ktrej budowa oparta jest na
zasadzie dziaania dyszy de ;a<ala-, nagrzewnicy gazu oraz dozownika proszku *rys. 16-.
=az po przej$ciu przez nagrzewnic i uzyskaniu zadanej temperatury natra%ia na zw.enie
dyszy, gdzie nastpuje jego kompresja, po czym dostaje si do obszaru dyszy o zwikszaj&cym si
1
>oo 4aukowe ?ateriaoznawstwa im. doc. @udol%a Haimanna, Aakad ?ateriaoznawstwa, #ydzia ?echaniczny
'olitechniki #rocawskiej, ul. ,moluchowskiego 7B, BC/2D1, #rocaw,
7
>atedra ?ateriaoznawstwa, #ytrzymao$ci i ,pawalnictwa, #ydzia ?echaniczny, 'olitechnika #rocawska,
ul. ,moluchowskiego 7B, BC/2D1, #rocaw, malgorzata.rutkowska/gorczycaEpwr.edu.pl
2
przekroju, gdzie nastpuje jego dekompresja, co skutkuje zwikszeniem prdko$ci czynnika
roboczego01/F3.
@ys. 1. 6 / ,chemat pistoletu do natryskiwania 073, G 9 >ierunek natryskiwania 9 opracowanie wasne
Aaletami stosowania tej metody jest minimalna ilo$5 powstaych tlenkw metali
w powoce, ze wzgldu na brak nadtopienia cz&stek metalu, co powoduje wysok& jako$5, a tak.e
du.& przyczepno$5 nanoszonych warstw, niskie napr.enia wewntrzne oraz mo.liwo$5 nanoszenia
warstw o maej odporno$ci cieplnej.
3% (ateria i metodyka )ada*
8o badaH u.yto sze$ciu prbek z naniesion& warstw& cermetalow& aluminiowo/korundow&,
wykonanych w technologii +old ,pray. 'rbki r.niy si midzy sob& parametrami nanoszenia
warstw, tj. temperatur&, do jakiej zosta podgrzany gaz, oraz jego ci$nieniem, parametry te podano
w tabeli 1. ?ateriaem wyj$ciowym by proszek o strukturze s%eroidalnego aluminium z dodatkiem
tlenku aluminium 6l
7
!
2
*6l I JCK obj. 6l
7
!
2
-, o granulacji 9 BCI1CLm. #arstwy naniesiono na
podo.e stalowe o wymiarach BCM2CM2 mm wykonane ze stali ,72B)@ o skadzie chemicznym
zgodnym z norm& '4/N4 1CC7BO7CC7, tj. maM. C,7K+, maM. 1,FK?n, C,CFBK', C,CFBK, oraz
C,CCPK4. 8la wszystkich prbek ustalono szybko$5 ruchu dyszy na 1C mmQs, przy wydatku
proszku rwnym FC gQmin oraz odlego$ci dyszy od podo.a rwnej 7C mm.
Rabela 1. 'arametry procesu ;'+,
4r
prbki
+i$nienie gazu, ?'a
Remperatura
podgrzanego gazu, >
1 C,B BD2
7 C,B JD2
2 C,J BD2
F C,J JD2
B C,D BD2
J C,D JD2
# celu ujawnienia mikrostruktury powok, prbki zostay zainkludowane, wyszli%owane
oraz wytrawione 1CK roztworem kwasu %luorowodorowego H". 8o badaH zastosowano mikroskop
$wietlny 4I>!4 N+;I',N ?67CC z wykorzystaniem oprogramowania 4I, Nlements G@ stosuj&c
powikszenia od 1CC do 1CCCM oraz skaningowy mikroskop elektronowy 'henom =7, stosuj&c
powikszenia do BCCCM. 'omiary twardo$ci wykonano metod& ickersa przy u.yciu
mikrotwardo$ciomierza ??R/(2 zgodnie z norm& '4/N4 I,! JBCD/7O1PPP. +zas trwania
A B
pomiaru wynosi 1Bs i odbywa si pod obci&.eniem BCg, 7CCg oraz 1CCCg *tj. C,FP4, 1,PB4
i P,S4-.
+% Wyniki )ada*
'omiary wykazay, .e %aza ceramiki ma znaczny wpyw na twardo$5 powok. # celu
wyeliminowania pomiarw twardo$ci w cz&stkach korundu pomiary przeprowadzono przy r.nych
obci&.eniach. #yniki twardo$ci zmierzone dla r.nych obci&.eH przedstawiono w tabeli 7.
:zyskane wyniki wskazuj& na nierwnomierne rozmieszczenie korundu w naniesionej warstwie.
#iksz& twardo$5 wykazuj& prbki, w ktrych zawarto$5 procentowa korundu bya wiksza, co
uzyskano przy ni.szej temperaturze procesu, tj. BD2>. 'rbki nr 1, 2 i B charakteryzuj& si
najwy.sz& zawarto$ci& korundu i tym samym wykazuj& najwy.sz& twardo$5, niezale.nie od
obci&.enia. 'rzy niewielkich obci&.eniach i uzyskaniu maego odcisku wgbnika twardo$ciomierza
wybrany %ragment mo.e zawiera5 wicej ceramicznych cz&steczek korundu, ktre mog&
podwy.szy5 twardo$5 powoki. 8latego przy obci&.eniu BC g uzyskano najwiksze rozbie.no$ci
w wynikach, na co wskazuje odchylenie standardowe. "akt niejednorodno$ci rozo.enia cz&stek
ceramicznych wynika z charakterystyki procesu 9 poszczeglne T$ciegiU warstwy nie maj&
jednakowych grubo$ci, co wpywa zarwno na ilo$5 korundu, jak i jego rozmieszczenie. 'rzy
obci&.eniu 1CCC g pozyskane wyniki s& najbardziej rwnomierne. # prbie nr J uzyskano
najwy.sz& twardo$5 dla prb z temperatur& JD2 >, mimo najni.szej zawarto$ci korundu
w strukturze. 4ajwy.sze parametry procesu przeo.yy si na wikszy zgniot cz&stek aluminium,
ktry prowadzi do wy.szej twardo$ci.
Rabela 7. #yniki pomiarw twardo$ci dla r.nych obci&.eH oraz zawarto$5 procentowa korundu
V 9
odchylenie standardowe
8o wyznaczenia $redniej zawarto$ci procentowej korundu w uzyskanych powokach
u.yto programu Image). Gadania wykazay, .e poza liczn& obecno$ci& du.ych cz&stek korundu
w powoce, %aza ta obecna jest jako niewielkie wydzielenia wewn&trz poszczeglnych cz&stek
aluminium *rys. 2-.
'rbka
nr
HC,CB V HC,7 V H1 V K6l
7
!
2
1 SC J,1P SC S,FB DD B,JD 2D,F
7 JD F,PB D1 2,FS BD B,CJ 7S,C
2 S1 J,2B SS 2,DJ S1 B,SP 2C,D
F J2 S,2P J1 B,SS JS F,S2 7J,J
B DF P,JC SJ F,F7 DJ 2,SD 7S,B
J DD 11,CB DD B,CP D7 2,B7 7F,F

@ys. 2. 6 / ?ikrostruktura prbki nr 7, ciemne wydzielenia %azy korundu na tle jasnej osnowy aluminiowej.
G / #izualizacja wyznaczania $redniej zawarto$ci dodatku korundu, czerwona %aza obrazuje ilo$5 korundu w powoce.
,% Wnioski
'rzeprowadzone badania wykazay $cis& zale.no$5 pomidzy procentow& zawarto$ci&
korundu, a twardo$ci& warstwy. Im wy.sza zawarto$5 6l
7
!
2
, tym powoka charakteryzuje si
wy.sz& twardo$ci&. "akt ten wynika z charakterystyki materiau, jakim jest ceramiczny i twardy
korund. Rak.e charakterystyka metody +old ,pray odgrywa znacz&c& rol. @ozpdzone drobiny
korundu bombarduj&c cz&steczki aluminium, utwardzaj& je w dwojaki sposb 9 zarwno poprzez
zgniot, jak i poprzez przedostanie si drobnych ziaren 6l
7
!
2
do wewn&trz ziaren aluminium.
4astpuje wic umocnienie analogiczne do umocnienia roztworowego w stalach.
!iteratura
013 . >. +hampagne, 7(e 1o*d S&ra$ materia*s de&osition &rocess " 8undamenta*s and
a&&*ications, #oodhead 'ublishing ;imited, +ambridge, 7CCD.
073 6. 'apyrin, 1o*d S&ra$ 7ec(no*og$, Nlse<ier, !M%ord, 7CCD.
023 @. =. ?ae<, . ;eshchynsky, 9ntroduction to /o! 0ressure #as :$namic S&ra$, #I;NW/
+H erlag =mbH X +o. >=a6, #einheim, 7CCS.
0F3 H. >oi<uluoto, ). ;agerbom, ?. >ylmalahti, '. uoristo, Microstructure and Mec(anica*
0ro&erties o5 /o!"0ressure 1o*d"S&ra$ed 2/01S3 1oatings, )ournal o% Rhermal ,pray
Rechnology, ol. 1D *B/J-, 7CCS, pp. D71/D7D.
-A./01$$ O2 A!+A!
2
O
3
#O("O$341 #OA4305$ /1"O$341/ 67 !"#$ (14-O/
/81 4O A!8(30A #O04104%
Rhis article presents the results o% cermet coatings 6l I 6l
7
!
2
basic properties deposited with
low/pressure cold spraying method / ;'+,. Rhe study includes an analysis o% the microstructure
and hardness measurements. Rhe relationship between the percentage contents o% alumina phase in
the coating structure and coating hardness is described.
A B