QERSHOR 2014
NGJALLJA
Nr. 6 (258) Viti XXII i botimit
U krye Shërbesa e Shenjtërimit të Katedrales “Ngjallja e Krishtit”, në Tiranë
Ngjarje e madhe historike
për Kishën tonë dhe gjithë vendin
Liturgjia e përbashkët Hyjnore e Kryetarëve
të Kishave Orthodhokse, u kryesua nga Tërëshenj-
tëria e Tij, Patriarku Ekumenik, Vartholomeu I, me
pjesëmarrjen e Fortlumturive të Tyre, Patriarkut
të Jerusalemit, Theofilit; të Serbisë, Irineut; të Ru-
manisë, Danielit; të Kryepiskopit të Qipros, Kri-
sostomit; të Athinës, Jeronimit; të Varshavës, Savës,
si dhe të Kryepiskopit të Tiranës, Anastasit. Bashkë-
meshuan edhe Hirësitë e Tyre Mitropolitë, përfa-
qësuesit e Patriarkëve, i Aleksandrisë, Mitropoliti
i Ptoleimadhës Proterios dhe Mitropoliti i Kampa-
lës Jona; i Antiokisë, Mitropoliti Isak; i Moskës,
Mitropoliti i Tambovit Theodhosi; i Bullgarisë,
Mitropoliti Serafim i Nevrokopit dhe i Gjeorgjisë,
Mitropoliti Gerasim i Zugdidi dhe Tsaishit.
NGJALLJA
QERSHOR 2014
Ditën e diel, më 1 qershor 2014, shenj-
tërimi i Kishës së re Katedrale “Ngjallja
e Krishtit”, mblodhi në Tiranë kryetarët
dhe përfaqësuesit e Kishave Orthodho-
kse, duke e kthyer për një ditë Shqipërinë,
si kurrë në histori, në qendrën e botës
Orthodhokse. Është kjo ngjarje një vle-
rësim përfundimtar, burim krenarie për
veprën e jashtëzakonshme të Kryepisko-
pit Anastas, që e ringjalli Kishën tonë nga
hiri i gërmadhave ateiste dhe e bëri të
barabartë me të gjitha Kishat e tjera. Ishte
dhe kurorëzimi më domethënës i Auto-
qefalisë reale të arritur në këto vite, pas
rrugës së mundimshme në shek. XX.
Festa filloi me pritjen në aeroportin e
1
Çmimi 20 lekë
Rinasit të patriarkëve, kryepiskopëve dhe
përfaqësive, nga ana e Kryepiskopit
Anastas dhe anëtarëve të Sinodit të Shenj-
të të Kishës sonë. Veçanërisht mbresë-
lënëse ishte pritja e Patriarkut Ekumenik,
Tërëshenjtërisë së Tij, Vartholomeut, nga
Fortlumturia e Tij, Anastasi, dhe anëtarët
e Sinodit, si dhe të rinj orthodhoksë me
kostume kombëtare, që i dhuruan buqeta
me lule dhe morën bekimet e tij.
Anëtarët e delegacioneve u vendosën
në Hotel Sheraton dhe për disa prej tyre
që erdhën më shpejt u krijua mundësia
për të bërë vizita e për të parë nga afër
disa nga arritjet e këtyre viteve.
(vijon në faqen 3)
2 NGJALLJA
Koncert festiv me rastin e përurimit të Katedrales
Morën pjesë Primatët dhe përfaqësitë Orthodhokse
Pasditen e së dielës, ora 18:oo,
programi i ditës vijoi me një kon-
cert festiv rinor në Qendrën Kultu-
rore moderne, në ambientin poshtë
Kishës Katedrale.
Në të morën pjesë të gjitha de-
legacionet, miqtë e ftuar, përfaqë-
sues të komuniteteve fetare, poli-
tikanë, intelektualë e besimtarë
orthodhoksë dhe veçanërisht shu-
më të rinj, që e bënë atmosferën
të hareshme.
Koncerti u hap me himnin
“Krishti u Ngjall”, të kënduar nga
kori i Kishës, i drejtuar nga diri-
gjenti Milto Vako, i shoqëruar nga
Orkestra Simfonike e Teatrit Ko-
mbëtar të Operës dhe Baletit, nën
drejtimin e dirigjentit Edmond
(Aristotel) Doko, të interpretuar
në 6 gjuhë.
Më pas vijuan tri pjesë orke-
strale nga tre autorë orthodhoksë,
Josif Minga, Thoma Gaqi dhe
Vasil Tole. Shfaqja vijoi me himnin
“Beko Zotin”, interpretuar nga kori
i Katedrales “Ngjallja e Krishtit”,
nën drejtimin e z. Milto Vako.
Më pas skenën do ta “pushto-
nin” të rinjtë orthodhoksë, me gru-
pet e tyre të këngës bizantine, asaj
popullore dhe të valleve. Publiku
duartrokiti korin “Shën Joan Ku-
kuzeli”, me studentë të Shkollës së
Muzikës Bizantine, Tiranë, nën
drejtimin e z. Theodhor Peci; korin
QERSHOR 2014
“Shën Joan Damaskini”, nga stu- nga ringritja e Kishës Orthodhokse ndeti Patriarku Ekumenik,
dentë të Akademisë Teologjike Autoqefale të Shqipërisë”. Vartholomeu dhe Kryepiskopi
“Ngjallja e Krishtit, Shën Vlash - Në fund, të rinjtë i përshë- Anastas.
Durrës” dhe nxënës të Liceut
kishtar “Kryqi i Nderuar”, Sukth Programi i veprimtarive
- Durrës, nën drejtimin e Harallamb
Tereziut. U vlerësuan dhe morën E shtunë, 31 maj 2014
duartrokitje edhe kori i të rinjve - Pritja në Aeroportin e Tiranës “Nënë Tereza” e Primatëve
të Beratit, nën drejtimin e Agron dhe e Përfaqësive të Kishave Orthodhokse Autoqefale.
Gjyzarit; kori i shkollës shqiptaro- - Akomodimi në Hotel Sheraton.
amerikane “Protagonistët”, Tiranë, 20:00 - E lirë - Darkë në Hotel Sheraton.
nën drejtimin e znj. Agi Nano; grupi E diel, 1 qershor 2014
artistik i vajzave të konviktit “Trë- 07:00 - Shërbesa e Mëngjesores në Kishëzën “Lindja e Krishtit”.
ndafili i pafishkur”, Bularat, Gjiro- 08:00 - Nisja e Shërbesës së Shenjtërimit.
kastër, grupi artistik i të rinjve or- 09:15 - Liturgjia Hyjnore - Bashkëmeshim i Primatëve dhe i Përfaqë-
thodhoksë të Korçës dhe orke- sive të Kishave Orthodhokse Autoqefale i kryesuar nga
strina popullore e qendrës shpir- Tërëshenjtëria e Tij, Patriarku Ekumenik Vartholomeu I.
tërore “Ngjallja e Krishtit”, Kël- 11:30 - Kokteil në Qendrën Sinodike. Shkëmbimi i dhuratave.
cyrë, nën drejtimin e atë Romano 13:00 - Drekë zyrtare në Hotel Sheraton - Fjalime.
Tralos. 15:00 - 17:00 - Çlodhje.
Shfaqja vijoi me vallet e hare- 18:00 - Festival rinor në Qendrën Kulturore të Katedrales.
shme të grupit të Gjinarit, krahina 20:00 - Darkë-bufe në Sallën e Takimeve të Qendrës Kulturore të
e Shpatit dhe grupit artistik të Katedrales.
fëmijëve të Shtëpisë Orthodhokse E hënë, 2 qershor 2014
të Shpresës, Shën Vlash - Durrës. 09:30 - Vizitë e Primatëve Presidentit të Republikës së Shqipërisë,
Më pas shfaqja vijoi me korin Shkëlqesisë së Tij z. Bujar Nishani.
dhe orkestrinën e Radios “Ngjallja”, 10:15 - Vizitë e Primatëve Kryetarit të Kuvendit, Shkëlqesisë së Tij
Tiranë, nën drejtimin znj. Joli Goro z. Ilir Meta.
dhe pjesën “Dedikim”, krijuar dhe 11:00 - Vizitë e Primatëve Kryeministrit, Shkëlqesisë së Tij z. Edi
interpretuar nga Kristian Koro- Rama.
veshi. 12:00 - Vizitë e Primatëve Kryetarit të Bashkisë së Tiranës, njëkohë-
Shfaqja u mbyll me dy filma sisht Kryetar i Partisë Demokratike, z. Lulzim Basha.
dokumentarë, që u ndoqën me 14:00 - Drekë në Akademinë Teologjike në Manastirin e Ri të Shën
Vlashit, Durrës.
shumë interes nga të pranishmit:
Pasdite - Largimi i Primatëve dhe i Përfaqësive të Kishave Orthodho-
“Faza nga ndërtimi i Katedrales së
kse Autoqefale.
re “Ngjallja e Krishtit” dhe “Çaste
QERSHOR 2014 NGJALLJA 3

Ngjarje e madhe historike

për Kishën tonë dhe gjithë vendin
Të dielën në mëngjes, Mëngje-
sorja dhe Shërbesa e Shenjtërimit
nisën në kishëzën “Lindja e
Krishtit”, pjesë e kompleksit të
Katedrales. Aty ishin edhe lipsanet
e martirëve të shenjtë që do ve-
ndoseshin më pas në Tryezën e
shenjtë të Katedrales. Që aty ni-
sën tri litanitë me lipsanet rreth
Katedrales, në të cilën morën pje-
së të gjithë Patriarkët, Kryepisko-
pët dhe përfaqësuesit e Patriarkë-
ve, bashkë me klerikë të shumtë.
Lipsanet u mbajtën me radhë nga
i Ptoleimadhës Proterios dhe Mi-
tropoliti i Kampalës Jona; i Antio-
kisë, Mitropoliti Isak; i Moskës,
Mitropoliti i Tambovit Theodhosi;
i Bullgarisë, Mitropoliti Serafim i
Nevrokopit dhe i Gjeorgjisë, Mitro-
politi Gerasim i Zugdidi dhe Tsaishit.
Për të nderuar këtë ngjarje të
shënuar për Kishën Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë erdhën
Presidenti, z. Bujar Nishani, Krye-
tari i Parlamentit, z. Ilir Meta,
Kryeministri, z. Edi Rama dhe
zonja Rama, Kryetari i Opozitës
çantë unitetin e Orthodhoksisë, të
vërtetën se “në qoftë se një pjesë
vuan, gjithë pjesët vuajnë bashkë
me të; ose në qoftë se nderohet një
pjesë, të gjitha pjesët gëzohen ba-
shkë me të” (1Kor. 12:26-17). Pra
ngjarja e sotme nuk përbën nder
të madh vetëm për Kishën e Shqi-
përisë, por njëkohësisht është edhe
një dëshmi më e gjerë e Orthodho-
ksisë Mbarëbotërore, “që shtrihet
nga njëri skaj i botës në tjetrin”.
Dita e sotme vulos një periudhë
historike Pësimi, Varrosjeje dhe
Ekumenik, Vartholomeu I, i cili tha:
“Na ka mbledhur sot kjo ngjar-
je e madhe dhe historike: Ceremo-
nia e shenjtërimit të Kishës së
Shenjtë të Ngjalljes, e cila vërteton
edhe ngjalljen e Kishës Orthodho-
kse Autoqefale në Shqipëri. Ne të
krishterët shpresëtarë e orthodho-
ksë dallohemi për faktin se besoj-
më në ngjalljen e të vdekurve, du-
ke pasur të parë Zotin tonë të Ngja-
llur, Jisu Krishtin. Jisu Krishti u
ngjall me fuqinë Tij dhe bashkë-
ngjall me Veten e Tij të gjithë be-

Patriarkët, të cilët lexuan edhe
lutjet në gjuhët e tyre. I pari në
Katedrale Hyri Patriarku Eku-
menik, i pasuar nga të gjithë kleri-
kët e tjerë dhe lumi i besimtarëve.
Pas vendosjes së lipsaneve në
Tryezën e shenjtë, filloi Liturgjia e
përbashkët Hyjnore e Kryetarëve
të Kishave Orthodhokse, që u krye-
sua nga Tërëshenjtëria e Tij, Patri-
arku Ekumenik, Vartholomeu I, me
pjesëmarrjen e Fortlumturive të Tyre,
Patriarkut të Jerusalemit, Theofilit;
të Serbisë, Irineut; të Rumanisë,
Danielit; të Kryepiskopit të Qipros,
Krisostomit; të Athinës, Jeronimit;
të Varshavës, Savës, si dhe të Krye-
piskopit të Tiranës, Anastasit. Ba-
shkëmeshuan edhe Hirësitë e Tyre
Mitropolitë, përfaqësuesit e Patri-
arkëve, i Aleksandrisë, Mitropoliti
z. Lulzim Basha e zonja Basha,
zëvendëskryeministri z. Niko
Peleshi, zëvendëskryetari i Kuve-
ndit, z. Vangjel Dule, Ministri i Mi-
rëqenies Sociale dhe Rinisë, z.
Erion Veliaj, Nuci apostolik. Mons.
Ramiro Ingles, Kryetari i Konfe-
rencës Ipeshkvnore të Kishës Ka-
tolike në Shqipëri, Mons. Angelo
Masafra, Kryegjyshi bektashian,
Baba Edmond Brahimaj dhe për-
faqësues të tjerë të komuniteteve
fetare, deputetë, politikanë, amba-
sadorë etj.
Në fund të Liturgjisë e mori
fjalën Kryepiskopi Anastas, i cili
tha ndër të tjera:
“Prania juaj këtu, në të Dielën
e sotme, e cila përkon me kujtimin
e 318 Etërve të Sinodit të Parë Eku-
menik, thekson me një emfazë të ve-
Ngjalljeje të Kishës Orthodhokse
të Shqipërisë. Nuk do t’u referohe-
mi kushteve, rrugëve pa krye, keq-
kuptimeve, shpifjeve, vështirësive
objektive, sprovave të vështira apo
arritjeve gjatë këtyre 23 viteve të
gjata. Tashmë nuk mund të vihet në
dyshim se, në një epokë pasigurie
dhe trazirash, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë, me pra-
ninë dhe nismat e saj sociale të shu-
manshme, forcoi besimin, dashuri-
në dhe shpresën e popullit ortho-
dhoks dhe të shoqërisë shqiptare në
përgjithësi. Me aktivitetin e saj, kon-
tribuoi në mënyrë thelbësore në një
periudhë historike kritike, për rindër-
timin e gjithanshëm dhe zhvillimin
shpirtëror e social të Shqipërisë...”
Më pas e mori fjalën për të përshë-
ndetur Tërëshenjtëria e Tij, Patriarku
simtarët, i fton të gjithë njerëzit që
të marrin pjesë në ngjallje. Për ata
që nuk besojnë te Jisu Krishti ngjall-
ja duket si mit. Por, nga përvoja e
shenjtorëve, ne kemi përvojën e
Ngjalljes, e cila është edhe realiteti,
dhe përvoja jonë biomatike. Në kë-
të kuptim, edhe shenjtërimi i kë-
saj Kishe të shkëlqyer Katedrale
të Ngjalljes, përbën sot një provë,
se Ngjallja është realiteti, se Kisha
Orthodhokse e Shqipërisë, e cila
dikur ishte e vdekur për shkak të per-
sekutimeve ateiste, tashmë është
e gjallë, plot jetë dhe kreativitet”.
Mbarimi i Liturgjisë ishte një
festë e vërtetë, me shtrëngime du-
arsh, falënderime dhe fytyra të ha-
reshme nga gëzimi i kësaj ngjarjeje
të jashtëzakonshme për ortho-
dhoksët e Shqipërisë.
4 NGJALLJA
Drekë zyrtare me rastin e përurimit të Katedrales
“Ngjallja e Krishtit”
Pas mbarimit të Liturgjisë
Hyjnore, në sallën e madhe të Ho-
tel “Sheraton” u shtrua dreka e
rastit, për ngjarjen e shënuar për
gjithë orthodhoksët, atë të Shenj-
tërimit të Katedrales së Re të
Tiranës.
Në të merrnin pjesë të gjithë
Patriarkët, Kryepiskopët dhe për-
faqësuesit e Patriarkëve, bashkë
me delegacionet që i shoqëronin.
Merrnin pjesë të ftuar edhe per-
sona që kanë dhënë ndihmesë të
shënuar në ngritjen e kësaj vepre,
arkitektë, ndërtues, donatorë etj.
Morën pjesë edhe kryetarët e ko-
muniteteve fetare, ambasadorë,
intelektualë të njohur orthodhoksë,
miq të Kishës sonë etj.
Nderuan me pjesëmarrjen e
tyre edhe Presidenti i Republikës,
z. Bujar Nishani, Kryetari i Kuve-
ndit, z. Ilir Meta dhe Kryetari i
opozitës, z. Lulzim Basha.
Gjatë drekës u shkëmbyen
shumë fjalime urimi, ku u vlerësua
ndërtimi Katedrales madhështore
dhe gjithë vepra e jashtëzakon-
shme e Kryepiskopit Anastas. Në
Nga përshëndetja e Patriarkut Ekumenik Vartholomeu në drekën e rastit
... Gëzohemi sinqerisht, duke u
ndërgjegjësuar se dita e sotme vulos
veprën kolosale të Ngjalljes, të
kryer nga hiri, të Kishës fort të
Shenjtë të Shqipërisë.
Një vepër, që ne nga Patriarkana
Ekumenike e kemi ndjekur dhe e
ndjekim me kujdes që nga hapat e
parë të vështirë e të mundimshëm
e deri në arritjet e bëra gradualisht,
të pashpresuara nga ana njerëzore,
me vepra dhe fjalë. Një vepër që e
shikojmë dhe e admirojmë të gjithë.
Në mënyrë të veçantë Patriarkana
Ekumenike, gëzohet dhe ngazëllo-
het, sepse në këtë përgjegjësi për-
zgjodhi dhe dërgoi një bujk të për-
shtatshëm, Fortlumturinë Tuaj, që
punoi me të vërtetë, duke e bërë të
mirë, “tokën e mbetur” nga “shka-
tërrimi” dhe e ktheu në Kishë të
fjalën e tij, Patriarku Ekumenik
Vartholomeu do të theksonte ndër
të tjera, se: “...Besimi dhe përjeti-
mi i përbashkët shpirtëror janë
ato elemente, që i ndihmojnë të
krishterët të krijojnë midis tyre
dhe në mbarë botën, ndjesinë e
thellë dhe vëllazërore të unitetit
dhe të mbështetjes së ndërsjellë”.
Më pas të pranishmit në drekë i
përshëndeti dhe i falënderoi ngroh-
tësisht edhe Kryepiskopi Anastas.
Një vend të veçantë Fortlumturia
e Tij ia kushtoi atyre që kontribu-
uan që Katedralja të bëhej realitet.
gjallë. Për këtë vepër të madhe,
Modestia Juaj, ka të gjithë mirë-
njohjen dhe vlerësimin.
Sigurisht, Fortlumturi, kjo vepër
është vepra e një njeriu që frymë-
zohet nga Perëndia. Kisha Mëmë
ua besoi pikërisht përpara njëzet e
katër vitesh dhe Ju e kryet më së miri
detyrën e ngarkuar, duke pasur si
qëllim dobinë e përbashkët të po-
pullit që banon në Ilirikum, pavarë-
sisht besimit fetar. E vaditët popu-
llin Tuaj dhe Kishën Mëmë të Kon-
standinopojës me ngazëllim, me
konstatimin e kryerjes nga ana juaj
të një vepre të pasur frytdhënëse.
Sot Kisha e Shqipërisë flet drejt-
përdrejt në zemrat e njerëzve, duke
zbuluar të vërtetën dhe misteret e je-
tës së ardhshme dhe duke i çuar ata
në burimet e përjetshme, prej të
Ai përmendi veçanërisht edhe 5
kryeministrat që mbështetën këtë
projekt Meta, Majko, Nano, Berisha
dhe Rama. Liturgjia e përbashkët
Hyjnore e Kryetarëve të Kishave
Orthodhokse, që u kryesua nga
Tërëshenjtëria e Tij, Patriarku
Ekumenik, Vartholomeu I, me pjesë-
marrjen e Fortlumturive të Tyre,
Patriarkut të Jerusalemit, Theofilit;
të Serbisë, Irineut; të Rumanisë,
Danielit; të Kryepiskopit të Qipros,
Krisostomit; të Athinës, Jeronimit;
të Varshavës, Savës, si dhe të Krye-
piskopit të Tiranës, Anastasit. Ba-
cilave popujt orthodhoksë marrin
frymëzimet më fisnike, që dëshiro-
hen gjithnjë.
Besimi dhe përjetimi i përba-
shkët shpirtëror janë ato elemente,
që i ndihmojnë të krishterët të kri-
jojnë midis tyre dhe në mbarë botën,
ndjesinë e thellë dhe vëllazërore të
unitetit dhe të mbështetjes së ndër-
sjellë. Dhe është diçka që pranohet
nga të gjithë, se gjatë gjithë kësaj ko-
he të gjatë të kryepriftërisë Suaj dhe
perëndipëlqyer në Shqipëri, punuat
me sukses, për kultivimin e dashurisë
dhe të bashkëpunimit midis gjithë
njerëzve, pavarësisht besimit fetar.
Është e vërtetë, Fortlumturi, se me
anë të shembullit tuaj historik, u tre-
guat të gjithëve se Kisha Orthodho-
kse në Shqipëri i përqafon të gjithë
me të njëjtën dashuri të madhe.
QERSHOR 2014
shkëmeshuan edhe Hirësitë e Tyre
Mitropolitë, përfaqësuesit e Patri-
arkëve, i Aleksandrisë, Mitropoliti
i Ptoleimadhës Proterios dhe Mi-
tropoliti i Kampalës Jona; i Antio-
kisë, Mitropoliti Isak; i Moskës,
Mitropoliti i Tambovit Theodhosi; i
Bullgarisë, Mitropoliti Serafim i
Nevrokopit dhe i Gjeorgjisë, Mitro-
politi Gerasim i Zugdidi dhe Tsaishit.
Rama.
Në fund të çdo përshëndetjeje,
nga delegacionet u bë shkëmbimi i
dhuratave të rastit me Kryepisko-
pin Anastas.
Urojmë, bashkë me të gjithë, që
hiri dhe bekimi i isapostullit të
shenjtë, Kozma dhe i rreshtit të artë
të martirëve, priftërinjve, episkopë-
ve, oshënarëve dhe shenjtorëve të
besimit, që e bënë të shkëlqejë rro-
bën e Kishës së Shqipërisë, t’ju
fuqizojnë të gjithë ju dhe ta ruajnë
gjithmonë atë.
Duke admiruar nga afër veprën
e jashtëzakonshme të Fortlumturisë
Suaj dhe të Kishës Orthodhokse në
Shqipëri, lartësojmë me mallëngjim
të thellë kupën dhe ngremë dolli
për shëndetin dhe jetëgjatësinë e
Fortlumturisë Suaj, që të vazhdoni
veprën Tuaj, të pëlqyer për Perë-
ndinë dhe të dashur për njeriun, për
të mirën e popullit, të dashur për
ne, të Shqipërisë.
Kështu u bëftë!
QERSHOR 2014 NGJALLJA 5

Simboli i një Orthodhoksie të hapur ndaj botës bashkëkohore

Fjalimi i Fortlumturisë së Tij, Kryepiskopit të Tiranës, Durrësit dhe të Gjithë Shqipërisë,
† ANASTASIT
“Kjo është dita që bëri Zoti, le të ngazëllohemi dhe le të dëfrehemi në të” (Ps.117:43)
Tërëshenjtëri, Patriark Ekumenik i Kon-
standinopojës, zoti Vartholome; Shkëlqesia
Juaj, President i Republikës; Fortlumturitë
Tuaj, Primatë dhe Hirësi përfaqësues të Ki-
shave Orthodhokse Lokale, përfaqësues të
nderuar të Komuniteteve Fetare në Shqipëri,
zotërinj ambasadorë, vëllezër dhe motra të
shtrenjtë,

1. Ndjenja falënderimi, mirënjohjeje dhe

ngazëllimi përmbushin shpirtrat e orthodhoksë-
ve të Shqipërisë, ndërkohë që kujtojmë bami-
rësitë e jashtëzakonshme të Perëndisë gjatë 23
viteve të fundit. Dhe në mënyrë spontane na
vjen në mendje përsëri kontakti i parë personal
me popullin e vuajtur orthodhoks të këtij vendi.
Në fillimet e vitit 1991, Sinodi i Shenjtë i Pa-
triarkanës Ekumenike mori nismën dhe më
ngarkoi të vija në Shqipëri si ekzark patriarkal,
për të shqyrtuar se çfarë kishte mbetur nga
shkatërrimi ateist. Ishte qershori i vitit 1991 kur,
me dy persona të tjerë që më shoqëronin, mbë-
rritëm në aeroportin e Tiranës. Na priti një grup
i vogël burrash të moshuar, të munduar nga
persekutimi i gjatë. Prej andej u drejtuam për te
kisha - rrënojë e Ungjillëzimit. Që në çastin e
parë m’u desh të përcaktoja mesazhin thelbësor
të misionit tim. Kërkova të marrin të gjithë nga
një qiri dhe pyeta se si i thonë në gjuhën shqipe
“Hristos Anesti”. Ndeza qiriun duke thirrur
“Krishti u Ngjall”. Njëri pas tjetrit, ndezën qirinjtë
edhe besimtarët e tjerë të paktë të ndodhur aty,
të cilët u përgjigjën me lot në sy: “Vërtet u
Ngjall”. Nga ai çast, “Krishti u Ngjall” u bë
mesazhi me të cilin rrugëtuam deri më sot. Ky
mesazh fali dritë në vjeshtën melankolike dhe
në dimrin e akullt që pasuan. Ai mbizotëron në
pranverën shpirtërore që më në fund na fali
Perëndia. Ngjallja e Krishtit u bë simboli më
shprehës i Kishës sonë.
Me mirënjohje të thellë, Tërëshenjtëri, kujtoj-
më gjithmonë, si kleri dhe populli, dashurinë dhe
përkujdesjen sypafjetur të Patriarkanës Ekume-
nike, të Kishës Mëmë, në vitet e errëta të perse-
kutimit totalitar dhe veprimet Tuaja personale të
drejtpërdrejta për ringritjen e Kishës Orthodho-
kse Autoqefale të Shqipërisë. Pikërisht në këto
çaste të Shenjtërimit të Kishës së re Katedrale,
“përsëri dhe përsëri”, ndiejmë detyrimin të
shprehim me gjithë shpirt falënderimet tona.
Gjithashtu nga zemra Ju falënderoj edhe Ju,
Fortlumturi Patriarkë të Jerusalemit z. Theofil, të
Serbisë z. Irine, të Rumanisë, z. Daniel dhe Ju Fort-
lumturi, Kryepiskopë, të Qipros z. Hristostom, i
Athinës z. Jeronim, i Varshavës z. Sava, si edhe Ju
Hirësi Mitropolitë, përfaqësues të Patriarkanave
të Aleksandrisë, Antiokisë, Rusisë, Bullgarisë
dhe Gjeorgjisë, sepse patët mirësinë të merrni pje-
së në këtë ditë historike për Kishën e Shqipërisë.
Prania juaj këtu, në të Dielën e sotme, e cila
përkon me kujtimin e 318 Etërve të Sinodit të
Parë Ekumenik, thekson me një emfazë të veça-
ntë unitetin e Orthodhoksisë, të vërtetën se “në
qoftë se një pjesë vuan, gjithë pjesët vuajnë
bashkë me të; ose në qoftë se nderohet një pjesë,
të gjitha pjesët gëzohen bashkë me të” (1Kor.
12:26-17). Pra ngjarja e sotme nuk përbën nder
të madh vetëm për Kishën e Shqipërisë, por
njëkohësisht është edhe një dëshmi më e gjerë
e Orthodhoksisë Mbarëbotërore, “që shtrihet
nga njëri skaj i botës në tjetrin”.
Dita e sotme vulos një periudhë historike
Pësimi, Varrosjeje dhe Ngjalljeje të Kishës
Orthodhokse të Shqipërisë. Nuk do t’u refero-
hemi kushteve, rrugëve pa krye, keqkuptimeve,
shpifjeve, vështirësive objektive, sprovave të
vështira apo arritjeve gjatë këtyre 23 viteve të
gjata. Tashmë nuk mund të vihet në dyshim se,
në një epokë pasigurie dhe trazirash, Kisha
Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë, me pra-
ninë dhe nismat e saj sociale të shumanshme,
forcoi besimin, dashurinë dhe shpresën e popullit
orthodhoks dhe të shoqërisë shqiptare në për-
gjithësi. Me aktivitetin e saj, kontribuoi në më-
nyrë thelbësore në një periudhë historike kritike,
për rindërtimin e gjithanshëm dhe zhvillimin
shpirtëror e social të Shqipërisë.
2. Simbol i qartë i rindërtimit të mundim-
shëm nga themelet në të gjitha fushat, i Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, është kjo
Kishë e re Katedrale. Konceptimi i përgjith-
shëm i arkitekturës së saj gërshetohet me shumë
simbolika të Traditës Orthodhokse. Burim fry-
mëzimi, ka qenë arritja madhështore e arkitektu-
rës orthodhokse, “Shën Sofia”, duke kërkuar
mënyrë të re shprehjeje, të bazuar në teknologji-
në bashkëkohore. Kisha mbështetet në katër
shtylla të mëdha, që formojnë kryqin. Sipër tij
lartësohet kubeja me 52 dritare, simbol i javëve
të vitit dhe në majën e saj mbizotëron mozaiku i
Pantokratorit, i të Gjithëpushtetshmit, që lidh
kohën e krijuar me përjetësinë.
Në absidën e Hierores, një tjetër mozaik i
madh lidhet me triumfin mbarëbotëror të të
(vijon në faqen 6)
6 NGJALLJA
Simboli i një Orthodhoksie të hapur ndaj botës bashkëkohore
(vijon nga faqja 5)
Ngjallurit, me porosinë dhe me premtimin me
të cilin mbyllet Ungjilli sipas Mattheut: “M’u dha
çdo pushtet në qiell dhe mbi dhé. Shkoni pra
mësoni të gjithë kombet... Dhe ja, unë jam
bashkë me ju gjithë ditët deri në fund të jetës”
(Matth. 28:19-20). E gjithë skena lidhet me
fillesën e re hierapostolike që nisi në Kishën
Orthodhokse para rreth një gjysmë shekulli.
(Pikturimi parashikohet të plotësohet me Darkën
Mistike dhe skena të tjera).
Në këtë pikë, lejomëni të bëj një parantezë.
Para pak ditëve, u mbushën pesëdhjetë vjet nga
dorëzimi në prift (24 maj 1964) i personit që po
ju flet dhe largimit të tij, po atë ditë, për në Afrikë.
Ishte përfaqësues i një grupi të ri që dëshironte
ringjalljen e Hierapostullimit të jashtëm Ortho-
dhoks dhe që, duke dëgjuar porosinë e fundit të
Zotit të Ngjallur “Shkoni....”, dëshironte të shkonte
në kufij të rinj, për të transmetuar mesazhin e Ngjall-
jes, në njerëz të etur për të vërtetën e Ungjillit, të
cilëve u ishte bërë padrejtësi. Shumë vonë, nga
Afrika, iu përgjigj thirrjes për një tjetër rrugëtim,
për në Shqipërinë e plagosur nga persekutimi ateist.
Hyrja qendrore në pjesën perëndimore të
Katedrales, të sjell në mendje përqafimin e ha-
pur, që në heshtje u drejton ftesën e Zotërisë së
shtëpisë, të Krishtit “ejani tek unë gjithë sa jeni
të lodhur e të ngarkuar dhe unë do t’ju preh ju”
(Matth.11:28). Një ftesë që përmbledh mesazhin
e misionit tonë.
Një tablo e ndritshme e kaltër prej qelqi, të
çon tek ylberi, shenja e paqes dhe e shpresës
pas përmbytjes. Sipër hyrjes qendrore, lartëso-
het një kryq prej bakri, i rrethuar nga dy kallinj,
simbol i dashurisë sakrifikuese dhe i përku-
shtimit, siç e përcaktoi Krishti para Pësimit të
Tij: “Në mos rëntë kokrra e grurit në dhé e të
vdesë, ajo mbetet e vetme; por në vdektë, sjell
shumë pemë” (Jn. 12:24). Ky varg është për-
caktues për të gjithë rrugëtimin.
Sa i takon kambanores, katër llambadhe pas-
kale të çojnë te katër Ungjillorët, të cilët shpallin
Ngjalljen e Krishtit. Kishëza e Lindjes së Krishtit,
rikujton se të gjitha nisën nga përulësia dhe
dashuria e Fjalës së bërë njeri. Katedralja rre-
thohet nga Qendra Sinodike dhe ajo Kulturore,
duke nënvizuar bindjen tonë se kultura lidhet
direkt me jetën e Kishës. Të gjitha theksojnë se
në traditën orthodhokse e vërteta, dashuria e
bukuria lidhen në mënyrë të ndërsjellë.
Dita e sotme vulos një periudhë
historike Pësimi, Varrosjeje dhe
Ngjalljeje të Kishës Orthodhokse të
Shqipërisë. Nuk do t’u referohemi
kushteve, rrugëve pa krye, keqku-
ptimeve, shpifjeve, vështirësive
objektive, sprovave të vështira apo
arritjeve gjatë këtyre 23 viteve të
gjata. Tashmë nuk mund të vihet në
dyshim se, në një epokë pasigurie
dhe trazirash, Kisha Orthodhokse
Autoqefale e Shqipërisë, me pra-
ninë dhe nismat e saj sociale të
shumanshme, forcoi besimin,
dashurinë dhe shpresën e popullit
orthodhoks dhe të shoqërisë shqip-
tare në përgjithësi. Me aktivitetin
e saj, kontribuoi në mënyrë thelbë-
sore në një periudhë historike
kritike, për rindërtimin e gjithan-
shëm dhe zhvillimin shpirtëror e
social të Shqipërisë.
Në realizimin e ngritjes së kësaj Kishe
Katedrale, kontribuuan shumë njerëz të njohur
dhe anonimë: Si fillim, kryeministrat e Shqipë-
risë, që kanë shërbyer gjatë dhjetëvjeçarit të
fundit. Shumë donatorë dhe bashkëpunëtorë nga
vende të ndryshme. Diptikët e lutjes së Kishës,
përfshijnë qindra emra, të atyre që kontribuuan
në ngritjen e saj. Falënderimi ynë ndaj të gjithë
këtyre, mbetet i sinqertë dhe shumë i thellë.
...Ngjarja e sotme nuk përbën nder
të madh vetëm për Kishën e Shqipërisë,
por njëkohësisht është edhe një dësh-
mi më e gjerë e Orthodhoksisë Mbarë-
botërore, “që shtrihet nga njëri skaj
i botës në tjetrin”.
Shpresojmë se kjo Kishë Katedrale do të
jetë -siç u lutëm në Shërbesën e Shenjtërimit-
“liman për ata që ndodhen në stuhi, spital ku
shërohen pasionet, strehë e të sëmurëve”, burim
ngushëllimi, dashurie dhe shprese, duke kontri-
buuar në zhvillimin e një jete liturgjike dinamike
dhe të jetës shpirtërore orthodhokse. Gjithashtu
ajo do të ofrojë, frymëzim të pandërprerë për
të “vazhduar liturgji pas Liturgjisë”. Që jeta jonë
e përditshme të transformohet në një liturgji
QERSHOR 2014
personale, ku me predispozitë dhoksologjike, do
të ndajmë me njerëzit tanë, me vepra dhe fjalë,
dhuratat që na ka falur Perëndia.
3. Brenda kufijve të këtij gëzimi dhe bekimi
të përgjithshëm, na kërkohet të tregojmë kuj-
des edhe për mesazhin mistik, të cilin e dërgon
Perëndia për secilin nga ne personalisht me
rastin e këtij shenjtërimi: Detyrimin që ne kemi
për ripërtëritjen personale të qenies sonë që të
jemi “tempuj të Perëndisë së gjallë”.
Në fjalën e tij “Në të Dielën e re”, shën Grigor
Theologu gërsheton thirrjen për ripërtëritje rrë-
njësore të të gjithave, e cila kryhet me Ngjalljen
e Krishtit, me detyrimin e të krishterit për një
përpjekje të pareshtur rinovuese. Mesazhi i tij
kryesor kulmon me apostrofin: “Le të kremtoj-
më shpirtërisht këtë përurim”. “Të vjetrat shku-
an, ja ku u bënë të gjitha të reja”. “Në këtë të
kremte jep fryte, ndryshohu me ndryshimin e
mirë”. “Ripërtërihuni, o vëllezër, dhe hidhni tej
njeriun e vjetër, jetoni në risinë e jetës”. “Kështu
ripërtërihet njeriu, kështu le të nderohet dita e
ripërtëritjes”. “Ripërtërihu!” e nxit Kisha secilin
nga ne. Përkushtoja me korrektesë jetën tënde
Perëndisë së dashurisë.
Por kryesorja, ajo që i kërkohet çdo besim-
tari, është dhe mbetet se si do të bëhemi tempuj
të Shpirtit të Shenjtë. Jo me përgjithësime dhe
abstraksione, por duke kultivuar frytin e Shpirtit
të Shenjtë në jetën tonë të përditshme. Dhe se
si me jetën tonë, do të jemi dëshmitarë fuqisë
së Kryqit dhe gëzimit të Ngjalljes. Le të urojmë
njëri-tjetrin, që drita e tërëndritshme ngjallësore,
të ndriçojë qenien tonë, të fuqizojë besimin tonë
te Krishti i Kryqëzuar dhe i Ngjallur dhe të mbë-
shtesë përpjekjet tona për përparimin shpirtëror
të vendit tonë e të mbarë botës.
Le të lutemi që kjo Kishë Katedrale të bëhet
simboli i një Orthodhoksie të hapur ndaj botës
bashkëkohore - vend ku do të përjetohet dhe do
të predikohet misteri i Perëndisë Triadik, ekono-
mia hyjnore në Krishtin me anën e Shpirtit të Shenj-
të; një fidanishte e vërtetë e kultivimit shpirtëror
të besimtarëve me ndërgjegjen ngjallësore që për-
qafon të gjithë Ekumenin, botën dhe rrezaton të
vërtetën, fuqinë dhe bukurinë e Orthodhoksisë.
“Atij që sipas fuqisë që veprohet te ne mund
të bëjë shumë më tepër nga gjithë sa kërkojmë
ose mendojmë, atij i qoftë lavdia në kishë me
anë të Krishtit Jisu në gjithë brezat në jetë të
jetëve. Amin” (Efes.3:20-21).
QERSHOR 2014
Pas vuajtjes së skajshme, erdhi ringritja dhe çlirimi,
pas sprovës, vlerësimi....
Fjalimi i Tërëshenjtërisë së Tij, Patriarkut Ekumenik të Konstandinopojës,
Shkëlqesia Juaj, zoti President i Republi-
kës së Shqipërisë,
Fortlumturi, Kryepiskop i Tiranës, Durrë-
sit dhe Elbasanit, dhe i Gjithë Shqipërisë,
vëlla i shtrenjtë në Krishtin dhe bashkë-
meshtar, zoti Anastas,
Fortlumturi dhe vëllezër fort të nderuar në
Krishtin, Primatë të Kishave Fort të Shenjta
Orthodhokse të Jerusalemit, Serbisë, Ruma-
nisë, Qipros, Greqisë, Polonisë bashkë me
personat e nderuar që ju shoqërojnë,
Fort të shenjtë, Hirësitë Tuaja, përfaqë-
sues të Kishave të shenjta Orthodhokse në
vende të ndryshme,
Fort të shenjtë dhe Hirësi, vëllezër të shenjtë,
Popull i zgjedhur dhe i bekuar i Perëndisë,
Na ka mbledhur sot kjo ngjarje e madhe dhe
historike: Ceremonia e shenjtërimit të Kishës
së Shenjtë të Ngjalljes, e cila vërteton edhe ngjall-
jen e Kishës Orthodhokse Autoqefale në Shqipë-
ri. Ne të krishterët shpresëtarë e orthodhoksë
dallohemi për faktin se besojmë në ngjalljen e
të vdekurve, duke pasur të parë Zotin tonë të
Ngjallur, Jisu Krishtin. Jisu Krishti u ngjall me
fuqinë Tij dhe bashkëngjall me Veten e Tij të
gjithë besimtarët, i fton të gjithë njerëzit që të
marrin pjesë në ngjallje. Për ata që nuk besojnë
te Jisu Krishti ngjallja duket si mit. Por, nga për-
voja e shenjtorëve, ne kemi përvojën e Ngjalljes,
e cila është edhe realiteti, dhe përvoja jonë bio-
matike. Në këtë kuptim, edhe shenjtërimi i kësaj
Kishe të shkëlqyer Katedrale të Ngjalljes, përbën
sot një provë, se Ngjallja është realiteti, se Kisha
Orthodhokse e Shqipërisë, e cila dikur ishte e
vdekur për shkak të persekutimeve ateiste, tash-
më është e gjallë, plot jetë dhe kreativitet.
Patriarkana Ekumenike, Kisha Mëmë e Kon-
standinopojës, ndien një gëzim të gjithanshëm,
duke parë mrekullinë e rilindjes së Kishës Or-
thodhokse në Shqipëri dhe përgëzon nga thellë-
sia e zemrës të gjithë ata që kontribuuan në
ngjalljen e saj. Punëtori i parë, sigurisht, ka qenë
Fortlumturia e Tij, Kryepiskopi i Tiranës, Du-
rrësit, Elbasanit dhe i Gjithë Shqipërisë, zoti
Anastas, njeri me shumë përvojë dhe plot me
zell e dashuri hyjnore. Bashkëpunëtorët e tij, ky
numër i madh klerikësh dhe laikësh të zellshëm,
NGJALLJA
† VARTHOLOMEUT
anonimë dhe me emër, të njohur dhe më së
shumti të panjohur.
Shtysa e gjithë këtyre ka qenë dëshira për
t’i bërë të ditur botës dashurinë e Perëndisë për
njeriun, në përputhje me porosinë e Zotit: “Do
të më jeni dëshmitarë në të gjithë ekumenin,
botën, deri në skajet e dheut”. Sepse çfarë gjëje
tjetër kryen Kisha përveçse të dëshmojë vazh-
dimisht e në çdo drejtim dashurinë e Perëndisë
për njeriun dhe të shfaqë Ungjillin? Të trans-
metojë lajmin e gëzuar, se Perëndia u shfaq në
mish dhe të ofrojë paqen dhe dashurinë, si
dhurata të pakapërcyeshme për njerëzit?
Bëhet fjalë për dëshmi, që pranohet lirisht
ose hidhet poshtë lirisht, sipas zgjedhjes së çdo
personi. Kisha dhe të krishterët nuk i imponojnë
askujt të pranojë dëshminë për të vërtetën. E
megjithatë, u persekutuan në të shkuarën me
ashpërsi dhe pa mëshirë, njësoj sikur të propo-
zonin dhe të predikonin në shoqëri teori të dëm-
shme. U përndoqën paqebërësit, u bënë shpifje
7
kundër atyre që ishin njeridashës dhe të drejtë.
Madje në shumë raste, njerëz që nuk kanë njohje
për ato që ndodhin “në brendësi”, prej atyre që
kanë dhe që mbartin pushtetin, i kundërshtuan
dhe i hodhën poshtë predikimet e dashurisë. Me-
gjithatë, ne të krishterët vazhdojmë të dëshmoj-
më të vërtetat e përjetshme se gëzim të pashter-
shëm ka në Krishtin, i Cili u fal zemrave të be-
simtarëve paqen shpirtërore, që nuk zhvlerë-
sohet dhe që nuk u hiqet kurrë.
Qëllimi i dëshmisë sonë, është pjesëmarrja
e bashkënjerëzve tanë në gëzimin tonë. Duke
besuar në fjalën e Zotit “se më i lumtur është ai
që jep sesa merr” (Veprat 20:35-36), japim pa
kurrfarë interesi dëshminë tonë rreth faktit se
gëzimi dhe paqja ekziston te Krishti. Oferta e
të krishterëve nuk shteron te fjalët, por reali-
zohet edhe me anë të ndihmave materiale të
domosdoshme dhe të shërbimit ndaj njerëzve
në nevojë. Provë e jashtëzakonshme e kësaj,
janë veprat e mëdha filantropike e arsimore
dhe në përgjithësi për të gjithë njerëzit, të ci-
lat Kisha Orthodhokse Autoqefale në Shqi-
përi nëpërmjet Fortlumturisë Suaj të nderuar,
vëlla Anastas, i ofroi popullit, me gjithë mjetet
e pakta që kishte në dispozicion.
Historia, nga ana tjetër, na vërteton se Kisha
Orthodhokse gjatë gjithë kohës frymëzohet nga
dëshira për të ofruar e gjithmonë ofron, madje edhe
duke kapërcyer mundësitë e saj, sepse gëzohet
me gëzimin e tjetrit dhe synon të gëzojë nëpër-
mjet ofrimit të gëzimit te bashkënjerëzit tanë.
Nuk numëron pasuesit, nuk regjistron arritjet
materiale, gëzohet duke shpërndarë gëzim e lehtë-
sim dhe i fton ata që janë të munduar e të ngar-
kuar të vijnë te Krishti, që të marrin prehje për
shkak të mijëra mundimeve e të këqijave të jetës.
***
Kisha motër Orthodhokse që ndodhet në
Shqipëri, u persekutua në të shkuarën deri në
zhdukjen e saj të plotë. Pas vuajtjes së skaj-
shme, i erdhi ringritja dhe çlirimi, pas sprovës,
vlerësimi.
Lavdërojmë dhe falënderojmë nga thellësia
e zemrës Zotin e Hirit, të Mëshirës, të Dhembshu-
rive dhe të çdo ngushëllimi, sepse Ai mirëpëlqeu
që nëpërmjet zellit apostolik të Fortlumturisë
(vijon në faqen 8)
8 NGJALLJA
Pas vuajtjes së skajshme, erdhi ringritja dhe çlirimi,
pas sprovës, vlerësimi....
(vijon nga faqja 7)
Suaj fort të dashur për ne, vëlla i shenjtë i Tiranës,
zoti Anastas dhe me anë të bashkëpunimit të
zellshëm të shumë punëtorëve të Ungjillit, të
njohur e të panjohur, dhe në pjesën më madhe
që nuk duken, të ngjallë nga hiri Kishën Ortho-
dhokse të Shqipërisë dhe ta rivendosë atë në
“lavdinë e hershme”, me shkëlqim dhe plot jetë
në rreshtat e Kishave orthodhokse autoqefale.
Rezultatet e dashurisë së painteres dhe të
pakufishme ndaj të gjithëve, që tregoi dhe që
vazhdon të tregojë Fortlumturia Juaj, nga çasti i
parë i caktimit të misionit nga Patriarkana Eku-
menike dhe i mbërritjes suaj në Shqipëri, në cilë-
sinë e Ekzarkut të patriarkut të paharruar, Dhimi-
trit dhe në vazhdim, pikërisht pas një viti, si pro-
todhjakon i përgjegjësisë dhe hierapostull, duke
ndjekur besnikërisht shembullin dhe rrugën në
këto vende të shenjta të Kozmait të Etolisë dhe
duke mbajtur mbi vete çdo ditë për një çerek
shekulli, kryqin e martirizimit dhe të dëshmisë,
përbëjnë nga ky çast një parashijim të ngjalljes.
Janë një eksperiencë ngjallësore: Ne në Patriar-
kanën Ekumenike, pamë se Kisha Orthodhokse
në Shqipëri, kaloi nga vdekja në jetë, sepse Ju,
Fortlumturi, i deshët me të vërtetë vëllezërit.
Nga ana tjetër e dimë se “ai që nuk do vëllain
mbetet në vdekje” (1 Joan.3:15).
***
Këtë Ngjallje të Kishës Orthodhokse të Shqi-
përisë shijojmë sot dhe ne të gjithë. Në emër të
vëllezërve primatë të Kishave Orthodhokse, por
edhe të gjithë klerit dhe popullit, e përgëzojmë,
siç i ka hije, Fortlumturinë Tuaj dhe jemi të de-
tyruar t’ju falënderojmë, jo vetëm për veprën e
mrekullueshme që keni kryer me hirin e Perë-
ndisë gjatë kësaj periudhe të shërbimit tuaj si
hierark i parë në Shqipëri, por edhe për plotë-
simin para pak ditësh, më 24 maj, të një pesë-
dhjetëvjeçari shërbese të frytshme në fushën
kishtare, me dorëzimin Tuaj në prift dhe të
dyzetvjetorit të vënies në lëvizje të veprës suaj
të shkëlqyer hierapostolike në kontinentin e
Afrikës.
Dëshmia nuk është vetëm shenjtërimi i kësaj
Kishe kaq të bukur Katedrale. Është edhe ndër-
timi nga themelet dhe rindërtimi i mbi 150 ki-
shave e manastireve të shenjta në mbarë terri-
torin e Shqipërisë. Themelimi i shtëpive të fë-
mijës, i kopshteve dhe i shkollave të Kishës,
veçanërisht i Akademisë Theologjike të hiero-
martirit, Shën Vlashit në Durrës, për formimin
e klerikëve kandidatë dhe kultivimin e shkencës
së shenjtë të theologjisë, ngritja e një Qendre
Mjekësore shumëkatëshe dhe shumëfunk-
sionale, të pajisur më së miri, që ngjall admirim
te të gjithë, si edhe e njësive mjekësore në zona
të ndryshme të vendit, veprat botuese dhe për-
kthyese të një niveli të lartë, organizimi siste-
matik i katekizmit të popullit nëpërmjet Shko-
llës së Katekizmit në funksionim, Kompleksi i
punishteve kishtare “Nazaret” dhe shumë e
shumë vepra të tjera të mira, dëshmojnë për-
kujdesjen e Kishës për popullin në të gjitha
fushat e jetës.
***
Por, si Patriark Ekumenik dhe përfaqësues i
Kishës së dialogut, të paqes dhe të mirëpëlqimit,
Patriarkana Ekumenike, Kisha
Mëmë e Konstandinopojës, ndien një
gëzim të gjithanshëm, duke parë
mrekullinë e rilindjes së Kishës Or-
thodhokse në Shqipëri dhe përgëzon
nga thellësia e zemrës të gjithë ata
që kontribuuan në ngjalljen e saj.
Punëtori i parë, sigurisht, ka qenë
Fortlumturia e Tij, Kryepiskopi i
Tiranës, Durrësit, Elbasanit dhe i
Gjithë Shqipërisë, zoti Anastas, njeri
me shumë përvojë dhe plot me zell e
dashuri hyjnore.
në mënyrë të veçantë duhet të kujtojmë si një
prej arritjeve tuaja më të mëdha, Fortlumturi,
kultivimin e klimës së pajtimit, bashkëpunimit
dhe bashkëjetesës paqësore midis të gjitha palë-
ve të popullit të Shqipërisë. Prandaj dhe Kisha
Orthodhokse e Shqipërisë, ashtu siç i ka hije,
është lidhja përbashkuese dhe elementi dinamik
i përparimit të vendit. Këtë klimë pajtimi,
bashkëpunimi dhe dialogu e kultivuat qysh prej
fillimit, jo pa mundime për shkak të paragjykime-
ve dhe antitezave të rrënjosura, dhe arritët riba-
shkimin e ndasive dhe bashkëpunimin harmonik
midis të gjithëve, për të mirën e përbashkët dhe
të gjithanshme.
Pra sot, të kremten e Treqind e tetëmbëdhjetë
Etërve, që predikuan të vërtetën e Orthodhoksi-
së në Sinodin e Parë Ekumenik në Nikea të Vi-
thinisë dhe njëkohësisht, në kujtim të martirit të
shenjtë, Justin Filozofit, Kisha Orthodhokse e
Shqipërisë, ka ditën e saj të Zotit: ditën e Ngjall-
QERSHOR 2014
jes së saj, që vuloset me Shenjtërimin e Kishës
së Ngjalljes. Sikundër Zoti doli fitimtar nga varri
dhe shpërndau në botë rrezet e dritës së Ngjalljes
së Tij, kështu edhe kjo Kishë doli fitimtare nga
periudha e gjatë e sprovës dhe e tundimit, gjatë
së cilës ndodhej e mbyllur “si në varr”.
Dhe tani nga kjo Kishë e bukur e Ngjalljes
dhe nga të gjitha kishat e shenjta të ndërtuara
rishtas apo të rindërtuara nga themelet, por ve-
çanërisht nëpërmjet kishave të gjalla shpirtërore
të besimtarëve të saj, shpërndan dritën e fitores
kundër errësirës dhe vdekjes. Kjo Kishë Kate-
drale do të dëshmojë gjithnjë se “dyert e hadhit
nuk do ta mposhtin atë” (Matth. 16:18-19).
***
“Duke kujtuar të gjithë shenjtorët” në kryer-
jen e Adhurimit Hyjnor të pagjaktë dhe në “thy-
erjen e Bukës” madje shenjtorët dhe martirët
mbrojtës që prej fillimit dhe deri në kohët e fundit,
të Kishës Orthodhokse të Shqipërisë, nga hiero-
martiri Elefther dhe Vlashi të viteve të para të
krishtera, shën Asti në Durrës, Mbreti i Shenjtë
Joan Vladimiri, neomartiri shën Nikodhim nga
Elbasani, deri tek isapostulli i madh Kozma
Etolosi, veten tonë dhe njëri-tjetrin dhe të gjithë
jetën e Kishës Orthodhokse të Shqipërisë, Krishtit
Perëndisë le t’ia parashtrojmë. Me ndërmjeti-
met dhe ndihmën e tyre lusim për forcimin e
kësaj Kishe të shenjtë dhe të Kishës Ortho-
dhokse në Shqipëri në jetë të jetëve.
Kjo Kishë e shenjtë, që shenjtëruam sot,
është streha për çdo njeri; është dhënëse jete
dhe frymëzimi për vepra të mira, shërbyese e
njeriut, nënë e dhembshur, mjeke dhe mbroj-
tëse, çliruese nga robëri shpirtërore, dëshmitare
e së vërtetës, tregues i rrugës drejt gëzimit dhe
përjetësisë.
Përgëzojmë Shkëlqesinë Tuaj fort të nde-
ruar, zoti President i Republikës, Qeverinë e
nderuar të Shqipërisë dhe të gjithë banorët e
saj për këtë arritje, për këtë Kishë të shenjtë të
përuruar, sepse rrezet e dritës, të dashurisë, ba-
shkimit dhe vëllazërimit që burojnë prej saj, u
drejtohen të gjithëve dhe u bëjnë mirë të gjithëve,
pa kurrfarë dallimi.
Dërgojmë tek të gjithë bashkëpunëtorët e
kësaj vepre të mirë, pëlqimin e Patriarkanës
Ekumenike dhe bekimin tonë atëror e patriarkal
dhe urojmë me të gjithë shpirtin që hiri i Pe-
rëndisë t’u bëjë të mira të gjithë banorëve të
këtij vendi dhe mbarë botës. Amin.
QERSHOR 2014 NGJALLJA
KISHA ORTHODHOKSE AUTOQEFALE E SHQIPËRISË
PROTESTË
Për Televizionin Kombëtar “Klan”
DREJTORISË,
Jemi të detyruar të shprehim publikisht protestën tonë për
emisionin tuaj “Opinion”, të datës 3/6/2014, me titull “Kryepeshkopi
i Serbisë dhe Kisha e Janullatosit”. Edhe vetëm titulli që mbizotëron-
te gjatë tërë emisionit, tregonte qartazi shtrembërimin e qëllimshëm
të së vërtetës, duke keqinformuar telespektatorët. Nuk ka “kryepeshkop”
të Serbisë, por patriark të Serbisë. Sa i takon emrit të Kishës sonë,
emri i saj është Kisha Orthodhokse Autoqefale e Shqipërisë.
Për fatin e mirë, prania e tre intelektualëve të njohur orthodhoksë,
kthjelltësia, njohja e plotë e çështjes dhe dinamizmi i tyre, i hodhi
poshtë sulmet e organizuara dhe argumentet e gënjeshtërta që u
sollën. Me gjithë këto, ishte shumë e qartë parapërgatitja sistematike
me shfaqje videosh të fabrikuara, si dhe predispozita e përgjithshme
për të bërë shpifje, duke promovuar një person të dyshimtë, që e
përdorin për të mashtruar opinioni publik, ndërkohë që asnjë Kishë
Orthodhokse në Botë nuk e njeh si prift. Nuk pati asnjë informim
objektiv në lidhje me ngjarjen historike të Përurimit të Kishës së re
Sekretariati i Sinodit të Shenjtë
9
Vizita të delegacioneve
të Kishave Orthodhokse
Patriarku Ekumenik Vartholomeu
dhe pjesëtarët e delegacioneve bënë
edhe vizita të ndryshme. Ata u ndalën
në Universitetin “Logos”, ku u njohën
me veprimtarinë e tij mësimore dhe
bashkëbiseduan me pedagogët.
Më pas, ndalesa ishte në mjedisin e
bukur të shkollës së mesme kishtare
“Kryqi i nderuar”, në Sukth, ku u pritën
me ngrohtësi nga nxënësit dhe mësue-
sit. Vizitat përfunduan në Manastirin e
Shën Vlashit dhe Akademinë Teologjike
“Ngjallja e Krishtit”, ku miqtë e shquar
u pritën nga studentë e pedagogë, fëmi-
jët e Shtëpisë Orthodhokse të Shpresës
etj. Pas vizitës në mjediset e ndryshme,
u shtrua një drekë, ku përshëndetën Pa-
triarku Ekumenik Vartholomeu, Kryepi-
skopi Anastas dhe Kryepiskopi i Kishës
Orthodhokse të Amerikës, Dhimitri.
Më pas, Patriarku Ekumenik dhe
miqtë e tjerë u përcollën për në Rinas,
të rrethuar nga dashuria, respekti dhe
falënderimi.
Katedrale dhe të pranisë së personaliteteve të shquara nga e gjithë
bota orthodhokse, që nderuan Shqipërinë.
Nuk është hera e parë që në këto emisione përpiqen të shpifin
kundër Kishës sonë. Në këtë rast nuk bëhet fjalë vetëm për fyerje
të Kishës Orthodhokse, por edhe për shkelje të kodit të etikës së
gazetarisë dhe mbi të gjitha kemi të bëjmë me minim të harmonisë
fetare gjë, për të cilën mburret Shqipëria.
Siç është e njohur, nuk ka pasur ndonjëherë emisione televizive
ku anëtarë të Kishës Orthodhokse të jenë përpjekur të sulmojnë
ose të kenë fyer me çfarëdolloj mënyre komunitete të tjera fetare
të vendit. Është koha të marrin fund shpifjet televizive ndaj Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë, anëtarë të së cilës janë
qindra mijë qytetarë shqiptarë, si dhe ato kundër primatit të saj, të
cilët siç është e pranuar nga të gjithë, i respektojnë të gjithë dhe u
bëjnë mirë të gjithëve.
10 qershor 2014
10 NGJALLJA QERSHOR 2014

Kalendari
Shkrime dhe reagime në shtyp i Liturgjive Hyjnore,
në lidhje me shenjtërimin e Katedrales së Re KORRIK 2014
1 E Martë † Anargjendët Kozma e
Damian, romakë. Osh. Petro, patric.
2 E Mërkurë Rroba e Hyjlindë-
ses në Vllahernë. Juvenali i Je-
rusalemit. (Vaj e verë)
5 E Shtunë † Osh. Athanas athoniti.
Osh. Lambadhi. Oshd. i ri Qipriani.
6 E Diel † 4 MATEUT. Hierod.
Asti i Durrësit. Osh. Sisoi.
Dëshg. Luçia etj.
8 E Martë † Dëshm. Prokopi e
Theodhosia, nëna e tij. Hierod. i
ri Anastasi.
10 E Enjte † Dësh. i ri Nikodhimi
në Berat. 45 dësh. në Armeni.
12 E Shtunë † Dësh. Prokli e
Ilariu. Veronika, gjakrrjedhësja.
Dësh. Serapioni.
13 E Diel † E ETËRVE SIN. IV
EK. Mbledhja e Kr/engjëllit
Gavriil. Osh. Stefani.
17 E Enjte † Dëshmg. Marina.
Dësh. Sperati dhe Veronika.
19 E Shtunë † Oshg. Makrina.
Osh. Dhiosi, Dhioklisi. Osh. Paisi
në Kiev.
20 E Diel † 6 MATEUT. Pr. Ilia
Thesviti. Osh. Avrami në Radonezh.
24 E Enjte † Dëshmg. Kristina.
Omol. Athinagora. Dësh. Borisi
e Gljebi.
25 E Premte † Fjetja e Sh. Anës.
Oshg. Olimbiadha. Etërit e Sin.
V Ekumenik. (Vaj e verë)
26 E Shtunë † Oshdg. Parashqevia
(Premtja). Hierod. Hermolau, Ermipi.
27 E Diel † 7 MATEUT. Dëshm.
Pandeleimoni. Osh. Angjelari etj.
(Bëhet Efqeli)

NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë

Themelues:
Kryepiskopi Anastas

Del nën kujdesin

e Këshillit Botues

Kryeredaktor: Thoma Dhima

Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
Fax: 2232 109
Shtypur
në shtypshkronjën “Ngjallja”
QERSHOR 2014 NGJALLJA 11

Takim në Jerusalem mes Patriarkut Ekumenik dhe Papës

50 vjet pas takimit mes Patriarkut Ekumenik

Athenagora dhe Papës Pavli VI, pasuesit e tyre, Pa-
triarku Ekumenik Vartholomeu dhe Papa Françesku,
u takuan të dielën pasdite, 25 maj, në qytetin e
Jerusalemit, ku u kryqëzua dhe u Ngjall Zoti Jisu
Krisht.
Në fillim, u zhvillua një takim privat mes dy
udhëheqësve të krishterë, të cilët shkëmbyen dhu-
ratat e rastit dhe nënshkruan një deklaratë të përba-
shkët me 10 pika. Më pas ata u takuan përsëri në
Kishën e Varrit të Krishtit, në prani të të gjithë lide-
rëve të krishterë të Tokës së Shenjtë, ku u lutën të
gjithë përpara Varrit të Shenjtë.

Jerusalem, 50 vjet më parë: Çast nga takimi historik midis Gjimnazi “Kryqi i Nderuar”
Patriarkut Ekumenik Athenagora dhe Papës Pavli VI. - zgjedhja juaj për të ardhmen
NJOFTIM!
Nëse jeni në mëdyshje për shkollimin
e fëmijëve tuaj, zgjedhja duhet të jetë
gjimnazi “Kryqi i Nderuar”, i cili ndodhet
në një kodër piktoreske në Sukth të Du-
rrësit, buzë autostradës Tiranë-Durrës.
Të gjithë maturantët e parë të këtij gjim-
nazi, në vitin shkollor 2009-2010, fituan
të drejtën e studimit në universitetet e
vendit.
Regjistrimi kryhet para datës 20 gusht
2014 dhe në këtë institucion arsimor
pranohen vetëm djem që kanë njohuri
të gjuhës angleze.
Kusht për regjistrimin tuaj është
dëftesa e lirimit.
Testimi zhvillohet në ambientet e
shkollës më datë 23.08.14 ora 10:00.
Nr. kont.: 05322080,
cel 0682005524, 0692340205
Papa Françesku, Patriarku Ekumenik Vartholomeu, Presidenti palestinez Abu Mazen
e-mail: knderuarjop@yahoo.com
dhe ai izraelit Shimon Peres, duke mbjellë një ulli, si kujtim të takimit të përbashkët për paqen.
12
Takime të delegacioneve orthodhokse
me krerët më të lartë të shtetit
Ditën e hënë, 2 qershor, Prima-
tët dhe përfaqësuesit e Kishave
Orthodhokse, të shoqëruar nga
Kryepiskopi Anastas dhe anëtarë
të Sinodit të Shenjtë, vijuan taki-
me me krerët më të lartë të shtetit.
Takimin e parë e bënë me Pre-
sidentin, z. Bujar Nishani. Duke iu
uruar edhe njëherë mirëse-
ardhjen, Kreu i Shtetit vuri në duk-
je, se pas një gjysmë shekulli dikta-
ture, ku praktikimi i fesë ishte i
ndaluar me ligj, ku klerikët u për-
ndoqën pa mëshirë dhe objektet
e kultit u shkatërruan, Shqipërisë
sot i është shtuar edhe një objekt
tjetër madhështor kulti - Kate-
dralja e re Orthodhokse në qendër
të Tiranës.
Presidenti Nishani vuri në dukje
vlerat e pamohueshme të popullit
tonë: tolerancën, harmoninë dhe
bashkëjetesën e shkëlqyer fetare.
“Këto virtyte të shqiptarëve, të har-
monisë, tolerancës e bashkëjete-
sës fetare, Shqipëria do t’ia ofrojë
si vlera të shtuara edhe familjes së
madhe evropiane, ku ne synojmë
të bëjmë pjesë dhe të integrohemi
së shpejti”, theksoi Presidenti.
Duke falënderuar Presidentin
Nishani për mikpritjen, Tërëshenj-
tëria e Tij, Patriarku Ekumenik
Vartholomeu, vlerësoi ndryshimet
e përparimet që ka shënuar vendi
ynë, duke vënë në dukje se Kate-
dralja e re Orthodhokse është një
tjetër provë e qartë se Shqipëria
gëzon tërësisht lirinë e praktikimit
të fesë, pas së kaluarës së hidhur
që ka përjetuar.
Gjithashtu, Patriarku Ekumenik
shprehu urimin dhe bekimin e Tij
që Shqipëria të marrë sa më shpejt
statusin e vendit kandidat, sepse
përveç arritjeve të shënuara, ko-
mbi shqiptar, duke qenë njëri prej
më të vjetërve në kontinent, e
meriton plotësisht të jetë në gjirin
e Bashkimit Evropian.
Primatët dhe përfaqësuesit Or-
thodhoksë, së bashku me Kryepi-
skopin Anastas, u takuan dhe me
NGJALLJA
Kryetarin e Kuvendit, z. Ilir Meta.
Ai u shprehu urimet më të ngrohta
për Shenjtërimin e Kishës së Re
Katedrale “Ngjallja e Krishtit”,
QERSHOR 2014
ke e kthyer Tiranën në një qendër
të orthodhoksisë botërore gjatë ce-
remonisë së Shenjtërimit. Z. Meta
vlerësoi punën e madhe që është
bërë nga Kisha Orthodhokse Auto-
qefale e Shqipërisë gjatë këtyre 23
viteve në të gjithë vendin.
Patriarku Ekumenik shprehu
mirënjohjen e tij dhe të të gjithë
Kishës Orthodhokse për kontributin
e autoriteteve shqiptare në drejtim
të forcimit të rolit të Kishës Ortho-
dhokse në shërbim të shoqërisë
shqiptare dhe në veçanti duke
mbështetur projektin madhor të
ndërtimit të Katedrales “Ngjallja
e Krishtit”. Patriarku vuri në dukje
gjithashtu se Shqipëria ka pësuar
ndryshime rrënjësore gjatë këtyre
viteve, duke u transformuar në një
vend evropian të rilindur shpirtë-
risht dhe në një shembull të lirisë
dhe bashkëjetesës fetare.
Primatët dhe përfaqësuesit e
Kishave Orthodhokse, të shoqë-
ruar nga Kryepiskopi Anastas dhe
anëtarë të Sinodit të Shenjtë, pa-
tën një takim edhe me Kryemini-
strin z. Edi Rama, në selinë e Kë-
shillit të Ministrave.
Edhe Kryetari i Bashkisë dhe i
Opozitës, z. Lulzim Basha priti
Tërëshenjtërinë e Tij, Patriarkun
Ekumenik, Vartholomeun I, si dhe
Primatët dhe përfaqësuesit e Ki-
shave Orthodhokse, të shoqëruar
nga Kryepiskopi Anastas dhe Mi-
tropoliti i Korçës, Imzot Joani.
“Shenjtërimi i Katedrales dhe
prania e Primatit të Kishës Ortho-
dhokse në Tiranë, - u shpreh krye-
bashkiaku Basha, - është një tjetër
dëshmi e tolerancës dhe bashkë-
jetesës ndërfetare në vendin tonë.”
Patriarku Ekumenik Vartholo-
meu shprehu falënderime për qyte-
tarët e Tiranës, për mikpritjen që
u kanë rezervuar gjatë qëndrimit
dhe theksoi se Shqipëria është një
duke përcjellë mirënjohjen për nde- shembull që duhet ndjekur për
rimin që Patriarku Vartholomeu I bashkëjetesën dhe tolerancën mes
dhe Patriarkët e tjerë i kanë bërë po- qytetarëve me besime fetare, tra-
pullit shqiptar me praninë e tyre, du- dita dhe kultura të ndryshme.