Kapitulli VIII

Kercimi Hidraulik

8.1Kuptimekryesore
Ne studimin e levizjes te qendrueshme te lengjeve ne shtreter te hapur kur emeruesi i barazimit diferencial te kesaj levizjeje:
Nestudiminelevizjesteqendrueshmetelengjeveneshtretertehapur,kuremeruesiibarazimitdiferencialtekesajlevizjeje:

behetzero,dmthkurh=hkdhevleradh/dL=,funksioninh=f(L),qepershkruansiperfaqenelireterrjedhjespesonnje
k
keputje.Kjokeputjeevazhdueshmerisesesiperfaqesselirengathellesiah1<hk
tj Kj k
tj
hd h
i
i f
li
th ll i h1 hk neh2>hk,nukbehetmenjehereporkerkon
h2 hk
kb h t
j h
k k
njelargesiLk,gjatesecilesnukkeminjelakoretevazhdueshmetesiperfaqesselire,pornjeshkumezimintensivnekete
siperfaqe.Njeparaqitjeetilleelevizjesselengjevetregohetnefiguren8.1.

Paraqitjahidraulikeekarakterizuarmenjezrnadhimtemenjehershemtethellesise,nenjegjatesijoshumetemadhe,mete
cilenkryhetkalimiirrjedhjesngagjendjaerrembyeshmenegjendjeteqete,quhetkercimhidraulik.
2

Shpeshkercimihidraulikquhetparaqitjahidraulike,kubehetshnderrimiienergjisekinetikeneenergjipotenciale.

Treguesitkryesoretekercimithidraulikjane:thellesitereciproke h1eh2 ;lartesiaekercimita=h2 h1dhegjatesiaekercimit

Lk.
Ne kercimin hidraulik dallojme dy zona kryesore: zonen 1 ne te cilen kerni nje levizje shtjellore intensive te mbyllur me nje
Nekerciminhidraulikdallojmedyzonakryesore:zonen1netecilenkerninjelevizjeshtjelloreintensivetembyllurmenje
zhvillimshkumezimineshkallenmetelartedukebereketezonekryesishttejotejdukshmedhe,zonen2,ecilaperben
rrjedhjenkryesoretekercimit,zonemenjeperziejeintensiveturbulente,epasurmemjaftflluskaajri,poretejdukshme.
Mbistrukturenelevizjesselengutnekerciminhidraulikkapasurshumemendime.Disastudjuesmendoninsemasaelengut
ezones1bennjelevizjetenjeshtjelletembyllur,neforrnenenjezinxhiritenjefaktori,plotesishteizoluarngamasa tjetere
lengut zones 2 , mase lengu e ingranuar dhe e vene ne levizje nga kjo e fundit. Disa te tjere mendonin qe masa e lengut ne
lengutzones2,maselengueingranuardheevenenelevizjengakjoefundit.Disatetjeremendoninqemasaelengutne
zonen1bennjelevizjeneformenenjefjongoje(saltomortale),dmthmasaelengutqehynneketezonepasibennjelevizje
perqarksajdeljashtedukerrjedhurmerrymenkryesore.Studimetendryshmetemevonshmekanetreguarqeasmendimii
paredheasidytinukipergjigjenrealitetit,porketukeminjeshfaqjendermjetseqeinenshtrohetligjitterastesise.Keshtupo
tehedhimnjetruptengurtenotuesnezonen1,trupiheremundteqarkullojevetemnjehere
g j
p
p
q
p
j gj
dhetedalengakjozonepertelevizurneaneneposhtme,herernundteqarkulloredisahere,paiunenshtruarndonjeligjite
caktuar.
3

Studimetendryshmetemevonshmekanetreguarqeasmendimiiparedheasidytinukipergjigjenrealitetit,porketukemi
njeshfaqjendermjetseqeinenshtrohetligjitterastesise.Keshtupotehedhimnjetruptengurtenotuesnezonen1,trupi
heremundteqarkullojevetemnjehere
dhetedalengakjozonepertelevizurneaneneposhtme,herernundteqarkulloredisahere,paiunenshtruarndonjeligjite
caktuar.
kt
Pertepasurnjeidembikinematikenelevizjesselengut,nekercirninhidrauliknefiguren8.2janedhenedisaepjurete
shpemdarjesseshpejtesisebrendatij.

Ne studimin e kercimit hidraulik pervec vertetimit matematik me ndihmen e barazimit 81,

Nestudiminekercimithidraulikpervecvertetimitmatematikmendihmenebarazimit8
1,lindpyetjanesemundte
lind pyetja nese mund te
shpjegohetngaanafizikepselindkercimiose,psekalimingathellesiah1nethellesineh2nukbehetmeanene
njelakorejengritesepor,meanenkercirnithidraulik.
Perteshpjeguarnjefenomentetilletepranojmepernjecastsekercimihidraulikbehetpahumbjeenergjie(netevertete,si
dotashohimmeposhte,nekercimkeminjehumbjetemadheenergjie),dmthenergjiaecdokilograrnilengne
siperfaqen e gjalle
siperfaqenegjalleparadhepaskercimitmbetetepandryshuarE
para dhe pas kercimit mbetet e pandryshuar E1=E'2=E'o
1=E 2=E o.
4

Dukepranuarnjegjetetille,sipasfigures8.3,sikurtezmadhohetgradualishtthellesiaerrjedhjesdukefilluarngah1 sipasnje
lakorejengritese,duhejqeenergjiaE'nefillim,derinethellesinehk,tezvogelohejnemadhesineE'min,pastajme
zmadhiminethellesisederineh2tearrinteperserivleftenE'o,.Qeterealizohetnjegjeetilleduhetqerrjedhjadatekalirnit
tethellesisengah1nehkteakumulonteenergjiseE'dikujashtesaj,pastajgjatekalimittethellesisengahk ne
h2 tamerrteperseriate.
t
t
i t
Mirepo,pasinjegjeetillenukeshteemundur,ajoeshteedetyruartebejenjekercimpertekaluarngathellesiah1 ne
thellesineh2.

Kercimihidrauliknepergjithesimundtejete:kercimivertete,nefomevaledhekercimnesiperfaqe(shihpekatesishtskemat
a,b,ctefigures8.4).

Kercimiiverteteformohetkur a>h1dheneketerastzona1
delnedukjeqarte.

Kercimi ne forme vale formohet kur lartesia e tij eshte

Kercimineformevaleformohetkurlartesiaetijeshte
relativishtevogela<h1,kuzona1nukdallohetdhekercimi
merrformenenjeserivaleshqevijnedukeushuar.

Kercimi ne siperfaqe formohet pas nje pragu ne renie te nje

Kerciminesiperfaqeformohetpasnjepragunerenietenje
digekaperderdheseose,tenjekanalidhe,karakterizohet
nganjevalezimimadhnesiperfaqedhenganjeshtjelle
nente.

Kercimethidrauliketepermenduramelartmundtejene:
telira,tepenguaradhetegufuara.
Nefiguren8.5,neskemata,b,ceshtetreguarperkatesishtkercimiivertetepertetrirastet.

Kercimiilireformohet,kurshtratieshteirrafshetdhenukka
asnjepengesenete.

Kercimiipenguarformohetkurneshtratkemindonjepengese
neformepragu,sharsiartificialetj.

Kercimiigufuarformohet,kurthellesianeaneneposhtemehb
eshtemeemadhesereciprokuithellesiseseshtypurhs

Meqenesenekerciminepenguarpjesaethellesiseh2 eshteengurte,giatesiaetijLk<Lk.Shkallaepengimitvaretnga
pjestimi c/h2 por megjithate zakonisht pranohet Lk=(0
pjestimic/h2,pormegjithatezakonishtpranohetL
k=(0,7
70
0.8)Lk.
8) Lk

Nekerciminegufuar,shkallaegufimitvaretngavlerahb/h2,prandaj
/
sipaskesajshkallemundtekemiLk<Lk<LkoseLk<Lk<Lk.

Kercimethidraulike(fig.8.4)mundtejene:kercimetethjeshte,kur
formohenperpendikularmerrjedhjendhekercimetepjerretkur
b j
bejnemetenjekendtendryshemnga90sidhekercimete
t j k dt d h
90 i dh k i
t
cfaredoshemnehapesire.

Nefiguren8.6janetreguarperkatesishtneskemaa.b.c,planimetrite
etyreperkerciminevertete.

8.2Marredhenietthemelore.
1.Barazimiipergjithshemikercimithidraulikdhefunksioniitij.
Marrdheniandermjetthellesivereciprokeh1 dheh2 eshteerendesishmetekercimihidraulik,pasimendihmenesajgjenden
tegjithamarredhenietetjera.Kjomarredheniequhetbarazimipergjithshemikercimithidraulik.
P
Pernxjerrjeneketijbarazimineshekullinekaluarjaneberemjaftperpjekje.Njengaatokaqenedheperdorimiiligjitte
j j
k tij b
i i
h k lli k l
j
b
j ft
j kj Nj
t k
dh
d i i i li jit t
ruajtjesseenergjise,shprehurnebarazimineBernulit,pordukeqeneseenergjiaqehumbetnekercimeshteteperemadhe,
kjoperpjekjenukdharezultat.Perpjekjaeciladhamundesipergjetjenekesajmarrdhenieje,ishteperpjekjaeberenga
Belanzhe nevitet40teshekullitteIX,iciliperdoriligjinetretekryesortehidraulikes,dmthligjinesasiseselevizjes barazme
impulsineforcave.
Ne nxjerrjen e kesaj marredhenieje duke zbatuar kete ligj do te marrim ne studim kercimin hidraulik te vertete qe ndodh ne
Nenxjerrjenekesajmarredhenieje,dukezbatuarketeligj,dotemarrimnestudimkerciminhidraulikteverteteqendodhne
njeshtratcilindrikhorizontal(i0=0)dheabsolutishtilemuar,figura8.7.

MasaelengutqekalonnenjesineekohesnepersiperfaqenS1dheS2eshte:

ku0 eshtekoeficientiisasiseselevizjes(Busineskut)imarremevleretenjellojtepertedyprerjet.
Nd hi i i
Ndryshimiisasiseselevizjes(m*v)nenjesineekohesngaprerja11,neprerjen22dotejete:
i
l ij ( * )
j i
k h
j 11
j 22d t j t
(8.3)
Dukemarrenestudimmasenelenguttezones2tekercimithidraulik,heqimmasenelengutqendodhetngaemajtae
prerjes11dhepertemosundryshuarekuilibridinamik,vendosimforcenP1 =*y1*S1 qeushtronkjomaselengumbimasen
elenguttezones2,poashtudukehequrmasenelengutnelevizjengaanaedjathteeprerjes22vendosimforcen
P2 =*y2*S2,qeushtronkjomasendajasajtelenguttezones2ngaedjathtanetemajte.
Neketoshprehjey1 dhey2 janethellesiteeqendravetegravitetitC1 dheC2 tesiperfaqevetegjallaS1 dheS2.
D k h
Dukehequredhemasenelenguttezones2ezevendesojmeatemeforcenvertikaleG.
dh
l
tt
2
d j
t
f
tik l G
Ndryshimiiimpulsitteforcavenenjesineekohesteprojektuarneboshtinhorizontalngaprerja11neprerjen22dojete:
(8.4)

10

Dukebarazuar,nebazeteligjittesasisetelevizjes,anetedjathtateshprehjeve(8.3)dhe(8.4),nxjerrim:

(8.5)

kkyeshtebarazimiipergjithshemikercimithidraulik.
ht b
i ii
jith h i k i it hid lik
Dukeshenuarme:

kuFk(h) quhetfunksioniikercimithidraulik,ngaicilirrjedhFk(h1)=Fk(h2),dmththellesitereciprokekanefunksionete
kercimit hidraulik te barabarte
kercimithidrauliktebarabarte.
Kurthellesiah0,siperfaqjaegjalleS gjithashtushkonnezero
ndersa,funksioniFk(h);

kurhsiperfaqjaS dhe,posipasshprehjes(8.6)
Fk(h) .Sikurseshihetfunksioniikercimithidraulik
Fk(h)
. Sikurse shihet funksioni i kercimit hidraulik
merrvlerenminimale,kurthellesiaerrjedhjesh=hk.
Perketethellesiedheenergjiaesiperfaqessegjalle
merrvlerenminimale.

11

PernjeshtratprizmatiktedhenedhenjeprurjetecaktuarQ,dukeidhenevleratendryshmethellesiseh,mundte
plotesojmepasqyren8.1.

Neshtretermeformetrapezi,qeindeshimmeshumenepraktike,thellesiaeqendressegravitetitpercaktohetmeshprehjen:

ku:b eshtegjeresiaefunditteshtratitdhem koeficientiipjerresires.Metedhenatekolonave1e6,sidhemeatote

kolonave1e9mundtendertojmeparaqitjengrafikeFk(h)dheE'(h)tetreguarnefiguren8.8.

12

DukepasurtendertuargrafikunFk(h)dhevlerenethellesiseh1 sidhe,dukediturqeFk(h1)=Fk(h2),sipasvijesh1Abh2 ne
figurepercaktojmethellesinereciproketedyteh2.
PertethjeshtuarpunenllogaritesedheatetendertimitgrafiktefunksionittekercimitFk(h)nellogaritjettonapraktike,ne
figuren8.9pojapimgrafikunelidhjessethellesisereciprokeperkanalinmeforme:
Trekendeshi,kub
T k d hi k b =0
0 osem*h
*hk/b =
Drejtkendeshi,kum=0 osem*hk =0
Trapeziperm*hk/b =010

13

Keshtupsh.perkanalinmeformetrapezimegjeresib=6m,mekoeficienttepjerresiresseskarpatesm=1.5,methellesi
kritikehk=2m dhemethellesineeparereciprokeh1=0.6m,pasipercaktojmeh1/hk =0.6/0.2=0.3dhe
m*hk/b =1.5*2/6=0.5
sipasrrugesgjejmesirrjedhimthellesiaedytereciprokeekercimithidraulikdel
h2=2.3*hk=2.3*2=4.6m

14

2.Barazimiikercimitpernjeshtratprizmatikneformedrejtkendeshi.
Kurshtratikaformenedrejtkendeshitdheprizmatikdmth,kurgjeresiabmbetetepandryshuarnetegjithegjatesineetij
kemi:
(8.8)

Dukezevendesuarketovleraperthellesiteh1dheh2neshprehjen,(8;5),shprehjamerrformen:

dhepasthjeshtimesh:

Kyeshtebarazimiigradessedytedhesimetrik,tecilindukeezgjidhurkundrejtthellesisesedytereciprokenxjerrim:

dhe kundrejt thellesise se pare reciproke:

dhekundrejtthellesiseseparereciproke:

osedukepasurparasyshvlerenehknga(8.8),kemi:

15

3.Energjiaqehumbetnekerciminhidraulik.
Nepergjithesienergjiaqehumbetnekercirninhidraulikeshterelativishtshumeemadhe.Nedigatelartadhemeprurjete
madhekjoenergjiehumburmundtearrijederinedisamilionekilovat.
KurkemitendertuarparaqitjengrafiketefunksioneveFk(h)dheE'(h)(figura8.8),largesiahorizontaleepikaveC dheD najep
energjineEw
ji E qehumbetcdokilogramlengqekalonneperkercimin
h b t d kil
l
k l
k i i
everteteteformuarneshtratinprizmatikmepjerresii0=0,energjie
shprehurnemetra.
Kurkemitedhenathellesitereciprokeh1eh2,formeneshtratitdhe
prurjenQ,percaktojmeshpejtesineV1eV2dhe,dukezbatuarbarazimin
e Bernulit per prerjet 1 1 dhe 2 2 ne figuren 8 10 nxjerrim:
eBernulitperprerjet11dhe22nefiguren8.10,nxjerrim:

16

Energjiaqehumbetegjitherrjedhjanekercim,nenjesineekohes,nekilogrametradotejete:
(8.16)

Dukepranuarperujin =1000kg/m3,Qnem3/sekdheEwnemetra,nxjerrimenergjineqehumbetnekercimnenjesinee
k h t h h
kohesteshprehurnekilovat:
kil t
(8.17)
Dukezevendesuarperkatesishtvlereneenergjisekinetikepernjeshtratprizmatikneformedrejtkendeshisimeposhte
dukepaturparasyshdhemarredhenieteshprehjes(8.10),me

neshprehjen(8.15),nxjerrim:

(8.20)

17

Energjiaqehumbitetnekercimeshtedhjetraheremeemadheseenergjiaqedotehumbisterrjedhjaeqetemethellesih2
aporrjedhjaerrembyeshmemethellesih1negjatesineLk.
Megjithatekjoenergjieshteshumemeevogelsikurtapranonimatesihumbjeenergjienezgjeriminemenjehershem,dmth.

(8 21)
(8.21)

NeshprehjenemesipermedukepasurparasyshbaraziminevazhdueshmeriseV1h1=V2h2dheshprehjen(8.18),mundte
shkruajme:
(8.22)

Dukepjestuar(8.20)me(8.21)nxjerrim:
(8.23)

dmthenergjiaehumburnekerciminhidraulikteverteteeshteshumemeevogelseenergjiaqehumbetnezgjerimine
menjehershern ne nje shtrat te mbyllur per kushte te njejta zgjerimi te rrjedhjes, prandaj dhe mekanizmi i humbjes se
menjehershernnenjeshtrattembyllurperkushtetenjejtazgjerimiterrjedhjes,prandajdhemekanizmiihumbjesse
energjiseduhettejeteindryshem.

18

Dukezevendesuarneshprehjen(8.17):

sidhevlereneEw nga(8.20),nxjerrim:
(8.25)

Nje tjeter tregues i rendesishem i energjise qe humbet ne kercimin hidraulik eshte treguesi:
Njetjetertreguesirendesishemienergjiseqehumbetnekerciminhidraulikeshtetreguesi:

(8.26)

iciliquhetkoeficientiishuarjesseenergjisenekerciminhidraulik
koeficientiishuarjesseenergjisenekerciminhidraulik.
p
j
y
g
pj
gj q
j
j p
,
Kuptimifizikiketijkoeficientieshteky:Aitregonsec'pjeseeenergjiseqekarrjedhjaparakercimit,humbetnekercim.
Dukezevendesuarneshprehjen(8.26)vlereneEwnga(8.20)dhe:

kemi:
(8.28)

19

4.Gjatesiaekercimithidraulik.
Perpjekjetpertepercaktuargjatesineekercimithidrauliknerrugeteorikenukkanepatursukses.Perketearsyekjogjatesi
kryesishtpercaktohetmeanenevaresiveempiriketenxjerranerrugeeksperimentalenelaboratordhenenatyre.
Perllogaritjenegjatesisesekercimit,kanjenumertemadhformulashtedhenangaautoretendryshem.
M
Meposhtepojapimdisaprejtyreqejanemetenjohura:
ht
j i di
jt
j
t j h

Llogaritja e gjatesise se kercimit, per nje rast te dhene, sipas ketyre marredhenieve dhe formulave te tjera qe nuk jane
Llogaritjaegjatesisesekercimit,pernjerasttedhene,sipasketyremarredhenievedheformulavetetjeraqenukjane
pershkruar,jeprezultateshumetendryshme.
Njegjeetilleshpjegohetseketomarredheniejanenxjerreperkushtedhefazatecaktuaratekrijimittekercimithidraulik,
dmth,eshte:njekercimivertete,kercimneformevaleapo,kercimenesiperfaqeetj.

20

Nerrugeeksperimentaleeshtegjeturse,ndermjetraportittethellesivereciprokeh2/h1qepercaktonllojinekercimit
hidraulikdhe,terrenjeskatroretenumritteFruditFr1persiperfaqeneparereciproketekercimithidraulik,kukeminjevaresi
drejtvizore(fig.8.11).

Pertepercaktuargjatesineekercimitnetegjithafazateshtjellimittetijeshtemeepershtatshmeqegjatesiterelativete
/(
)
/
/
j p g
j
p
kercimitLk/(h2h1),Lk/h1oseLk/h2tejepengrafikishtnevaresiterrenjeskatroretenumritteFrudit,dmthdukepasur
parasyshfiguren8.11,nevaresiteh2/h1.
21

Perqellimepraktike,eshtemeepershtatshmevaresiasepse,grafikuqedelneketemenyrendan mjaftmire
fazatendryshmetetreguarnefiguren8.12.

Nepjeseneparea1 teketijgrafikukuh2/h1=12 keminjekercimneformevale;

ne pjesen a2 ku h2/h1 =2
nepjesena2kuh2/h1
23
3keminjekercimteverteteshumetelehte,qeiafrohetneshumenjekercimineformevale,
kemi nje kercim te vertete shume te lehte, qe i afrohet ne shume nje kercimi ne forme vale,
nepjesena3 kuh2/h1=36keminjekercimteverteteshumepulsant,tekicilirrymaqendanzonenshtjellorengazonabaze
eshteteperlekundese,
nepjesena4kuh2/h1=612keminjekercimteverteteteqendrueshem;
nepjesena5kuh2/h1=1218keminjekercimtevertetetefuqishemdhe,
pj
/
keminjekercimtevertetetekrijuarnenjepustemadhshuarjejeenergjiedhemeashpersifundore
j
j
j p
j j
gj
p
nepjesena6kuh2/h1>18
temadhe.
22

Ngatedhenategrafikutnefiguren8.12,arrihetneperfundimqeperkercimhidraulikneformevaleLk=(34)h2ndersaper
kercimineverteteLk=(46.2)h2oseperkercimetevertetemetecilinkemitebejmemetepernepraktikemundtemerret
mesatarishtLk=5h2.
Grafikuidhenenefiguren8.12eshtenxjerrefillimishtperkercimenekanaledrejtkendeshepor,dukemunguartedhenate
tj
tjera,aimundteperdoretnemenyreorientueseedheperkercimenekanalemeformetrapezi.
i
dt
d t
i t
dh
k i
k l
f
t
i
Perpercaktiminegjatesidsekercimit,nakanalemeformetrapezi,kamjaftformula.Njengaatoqeperdoretshpesheshte
edheformula:

ku B1 dhe B2 jane gjeresite e siperfaqeve te gjalla reciproke para dhe pas kercimit Kur B1 = B2 ne kushtet e problemit plan
kuB1dheB2janegjeresiteesiperfaqevetegjallareciprokeparadhepaskercimit.KurB1=B2,nekushteteproblemitplan,
pershtreterdrejtkendeshdelLk=5h2,dmthperputhetmevlerenmesataretenxjerrengagrafiku8.12perkerciminevertete.

23

8.3Llojetekercimevehidraulikedhetreguesitetyrekryesore
1.Kerciminefomevale
Kykercim,siupermendedhemelart,formohetkurh2/h1=12 osekurnumriiFruditperthellesineeparereciprokeFr1=13
Mekercimetetillakemitebejmemjaftnepraktikesip.sh.,nerrjedhjetnennjeure,nekercimeqeformohennekanalete
ndryshmenegypadhetuneleqepunojnepashtypje,neveprahidroteknikelumoretevogladhetemesme,etj.
d h
dh t
l
j
ht j
hid t k ik l
t
l dh t
tj
Megjithesekykercimndeshetshpeshnepraktike,eshtestudjuarpak.
Vertetimetepershkruaramelart,ndertaedhebarazimiiperjithshemikercimithidraulik(8.5)dhefunksioniitij(8.6)jane
tevlefshemvetemperkerciminevertete.

Mjaftautoremendojneqekercimihidraulikneformevaleeshtenjerastivecanteilevizjesselengutneformevale,dmthi
levizjessepaqendrushmeneshtretertehapur,kurvalaeshteekundertpozitivedheshpejtesiaC=0(fig.8.13).
Ngateoriaekesajlevizjeje,kurC<0kercimilevizneanenesiperme,dmthnedrejtimtekundertterrjedhjesndersa,kurC>O
p
j
j
g
j
p
ailevizsipasrrjedhjesselengutnedrejtimteportesderisazhduket.
24

Ngashprehja(8.13)letenxjerrim:

Dukezevendesuarneketeshprehjeh1=h2a,kua eshtelartesiaekercimit,kemi:

Nekerciminneformevaledukediturqelartesiaekercimitnekrahasimmethellesineh2,eshterelativishtevogel(a0.5h2),
dukeberea=0 neshprehjen(8.37),delqe:
(8 38)
(8.38)
dmthenjellojtemeformuleneLagranzhit(7.32)kurshpejtesiaelevizjessevalesC=0.
Ngashprehja(8.38)dukenxjerrethellesineh2dhedukepasurparasyshqeper =1;q/g=bk,kemi:
(8.39)

ecilamundteshkruhetedhe:

(8.40)

Shprehja(8.39)jeplidhjenethellesivereciprokete
kercimittevertete.

25

Nedallimngateoriaepermendurmelartperkerciminneformevale,studimeteksperimentale,tekryerangaautorete
ndryshemkanedhenemarredhenietetjera,qenukekanevertetuarshprehjen(8.40)sitedrejte.Etilleeshtedhe
marredhenia:
(8.41)

Pertekrahasuarketomarredhenieedheneatetekercimittevertete,shprehjen(8.11)poeshkruajmeneformen:

(8.42)

Ne figuren 8 15 me a b dhe c perkatesisht jane paraqitur grafikisht marredheniet e shprehjeve (8 42) (8 43) dhe (8 40) Nga
Nefiguren8.15mea,bdhecperkatesishtjaneparaqiturgrafikishtmarredhenieteshprehjeve(8.42).(8.43)dhe(8.40).Nga
tedhenateketijgrafikudelqeperthellesinekritikehk(oseq)tedhenedheperthellesineh1(oseV1)tedhene,shprehja
(8.41)jepnjethellesireciprokeh2pakmetevogelseajoekercimittevertetendersa,shprehja(8.40)njethellesireciproke
h2shumemetemadheseajoekercimittevertete.
Meqenesenjerezultatitillenukperputhetmetedhenateksperimentaledhemevetedukurinefizike,zbatimiiteorisete
levizjesneformevalenekerciminnefomevalebiesiepavertete.
levizjes ne forme vale ne kercimin ne fome vale bie si e pavertete.
levizjesneformevalenekerciminnefomevalebiesiepavertete
pavertete

26

Sirrjedhim,nekerciminneformevaledmthperh2/h1<2,duhetperdorurshprehja(8.41)egjetureksperimentalisht
ndersa,perh2/h1>3,kurkercimimerrformeneplotetenjekercimitevertete,shprehja(8.42).
Perzonenkalimtareh2/h1=23,ngakercimineformevalenekercimteverteteteplote,dmthngaperdorimiishprehjes
(8.41)ne(8.42),duhetteperdoretmarredheniakalimtare12etreguarnefiguren8.14.
P
Perpercaktiminegjatesisetekercimithidraulikneformevale,kamjaftformulatedhenangaautoretendryshemtenxjerre
kti i
j t i t k i it hid lik f
l k j ft f
l t dh
t
t d h
t
j
nerrugeeksperimentale,njeprejtyreeshtedhemarredhenia:

27

1.Kercimihidrauliknesiperfaqe
Nefiguren8.16eshtetreguarnjekercimitille.Qeteformohetnjekercimnesiperfaqe,nevojitetnjeshtreselengud ne
aneneposhtme,nennivelinefunditteshtratitteanessiperme.

Pernjevleretedhenatethellesiseh1,shpejtesiseV1dhereniesd,thellesiaeanesseposhtmehb,mundteketevleraqete
bijen ne pese zona te ndryshme
bijennepesezonatendryshme.
Kurthellesiahb>h1 kercimizhvendosetngaanaesipermedheleviznedrejtimtekundertterrjedhjes.Kufiriisipermi
kercimiteshteperhb=h1.
Kurthellesiahb<hvkercimizhvendosetngaanaeposhtmeerrjedhjes.
Sirrjedhimkerciminesiperfaqepasrenies dmundteekzistoje,
kur h1 > h > hv.
kurh1>h>hv.
Nezonat IIdhe IVkercimieshtemjaftiqendrueshem,kursenezonen
III nenjegjendjevalore.Dukeperdorurligjinesasiseselevizjesdhe
atetevazhdueshmirise,ugjetenmarredhenieanalitiketehb =f(h1,v1,d)
perzonatIIdhe IV,tecilatuvertetuanedheeksperimentalisht.
j
p q
g
g
Ketomarredheniejaneparaqiturgrafikishtnefiguren8.16.
28

2.Kercimihidraulikipenguar.
Kykercimmundteformohetmendihmenenjepengeseneformepragu,neformekaperderdhesimepragtemprehtedhe
neformekaperderdhesimepragtegjere(osepraktik),tetreguarperkatesishtnefiguren8.17,a,b,c.

hb

h2

h1

H=h2p

h2

hb

h1

H=h2p

h2

h1

hb

29

Edheketungaautoretendryshem,janebereperpjekjenerrugeteorikepertegjeturmarredhenietndermjettreguesve
kryesoretekercimittepenguar,porendenukkemistudimetetillaqetejenevertetuareksperimentalishtdheqetejenete
pershtatshmeperprojektim.
Nefiguren8.19jepenmarredhenietetreguesvekryesoretekercimittepenguarmepragvertikalmelartesip,dhenenga
autoretendryshem,tenxjerranerrugeeksperimentale.Neketoeksperimenteeshtembajturgjatesiaekercimittepenguar
t
t d h
t
j
k
i
t l N k t k
i
t
ht
b jt
j t i k i it t
x=5(p+hb).
Pernjerasttedhenejepet v1, h1,ehb dhekerkohetlartesiap epragutqeteformohetkercimiipenguar.
Mendihmenevleravehb/h1 dhepercaktojmenjepiketeplanitnefushenegrafikut8.19.
Nerastsepikaegjeturbienefushenategrafikut,dmthnefushenhb>h2,kercimidotejeteimbyturosedotejetei
zhvendosur nga ana e siperme
zhvendosurngaanaesiperme.

30

Nerastsebienefushenc dmthnefushenhb<hk kjodotethotesegjendjaneaneneposhtmeeshteerrembyeshmedhe

kercimimbaronnethellesikritikembipragunepengesesvertikale,dmthpengesapunonsikaperderdhesmepragte
mprehtedheperketeduhetteperdoretgrafikuifigures8.20.

Nerastsepikabienefushenb gjejmeraportinp/h1dhemetej,
dukeishumezuaratomeh1,percaktojmelartesineekerkuarte
pragut p dhe,kurbienemestedylakoreveegjejmeme
pragutp
dhe, kur bie ne mes te dy lakoreve e gjejme me
interpolin.

31

Pernjepragtendertuarmelartesip',pernjevleretedheneteV1,h1dhehbmundtekemitriraste.
Kurlartesiaepragutqecaktojmengagrafiku8.19delp<p',kercimiperketotedhenambytet,osezhvendosetngaanae
sipermenedrejtimtekundertterrjedhjes;
Kurp=p formohetkercimiipenguardhe,kurp>p'kercimishpelahetdhezhvendosetneaneneposhtmepaspragut,ne
d jti t j dhj
drejtimterrjedhjes.
Nefiguren8.20jepenmarredhenietetreguesvekryesoretekercimittepenguarmekaperderdhesmepragtemprehtedhe
mepragtegjere,perkatesishtmelakoretadheb.

Pernjerrjedhjeterrembyeshmetedhenemendihmenegrafikut8.20percaktojmevlerenp/h1,metejlartesinepte
kaprderdhesit(mepragtemprehteosemepragtegjere)pertekrijuarkerciminepenguar.
Negrafikun8.20vihetreqelakorjaa ndodhetmelartselakorjab.Keshtu,pertekrijuarnjekercimtepenguar,me
p
p g
p
p
j j
j
j
p g p meemadhesenekaperderdhesme
p
kaperderdhesmepragtemprehtepernjerrjedhjetecaktuar,duhetnjelartesipragup
pragtegjere.
32

Kuptohet,edheketusinepengesenneformepragu,nerastsendertojmenjepragmetelarteseaiqejepgrafiku8.19,
kercimidotezhvendosetneanenesiperme,nedrejtimtekundertterrjedhjes,drejtburimit,nerasttekundertai
zhvendosetneaneneposhtmedukekrijuarshpelarjenekercimit.
Nenjekaperderdhesmepragtemprehteduhettesigurojmegjatesinex=5h2 sidhekushtinemosmbytjesse
k
kaperderdhesith
d dh it h2 0,75pqekercimiipenguartezhvillohetplotesisht.
0 75
k i ii
t h ill h t l t i ht
Perrastinepengesesneformenekaperderdhesitmepragtegjereduhettesigurohetgjatesiax=5(p+hb) dhehb<(2h2+P)/3
qeaitemosmbytet.

33

4.Kercimihidrauliknenjeshtrattepjerret.
Nenxjerrjenebarazimittepergjithshem8.5tekercimittevertete,pranojmepjerresineefunditteshtratiti0 =0,d.m.th.
nukmarrinparasyshforcenegravitetittemasesselengutqendodhetndermjetdyprerjevetethellesivereciproke,sepse
kjoforcenukushtronasnjeveprimnedrejtimterrjedhjes.Edhekurpjeresiaefunditteshtratiteshterelativishtevogel, per
shkaktevleressevogeltekesajforce,kybarazimeshteivlefshem.ndersa,kurpjerresieshterelativishtemadhe,
hk k t l
lt k jf
k b
i
ht i l f h
d
k
j
i ht
l ti i ht
dh
mosmarrjaparasysheforcessegravitetitnevertetiminebarazimittekercimithidraulik,jepgabimetepalejueshme.

34

Duhetshenuarqekurpjerresiaeshteendjeshme,sirregulltejetemeemadhesepjerresiakritike,dmthi0>ikdhe,si
rrjedhimikesaj,lakorjaesiperfaqesselirepaskercimithidrauliksirregullduhettejeteetipita3 dhejoetipita1 osee
ndonjetipitjeter.
ZbatojmeligjinesasiseseIevizjesnenjesineekohespermasenelenguttekufizuarndermjetprerjeve11dhe22te
k i it hid lik
kercimithidraulikneshtratinepjerrettetreguarnefiguren820.
ht ti
j
tt t
fi
8 20

(8.44)

ku,perrastinenjeshtratiprizmatikmeforme
drejtkendeshi me gjeresi b kemi:
drejtkendeshimegjeresib,kemi:

dhe:

ForcaGepeshesseujitmundtellogaritetdukeepranuarsiperfaqenekercimitmeprofildrejvizor.Ndryshimindermjet
profilitdrejtvizordheatijtevertete,mundternerretparasyshmeanetekoeficientitk,dmth.

35

DukezevendesuarvlerateG,F1.F2dheG ngashprehjetemesiperneneshprehjen(8.44),nxjerrim:

ku:

Kurkendi =0,dmthi0=0,koeficientiqemerrparasyshpjerresinebehetK0=1 dheshprehja(8.48)kthehetne

shprehjen (8 42) Duke ditur qe h1=h
shprehjen(8.42)Dukediturqeh
=h1 cos
cos dheh
dhe h2=h
=h2cos,barazimi(8.48),mundteshkruhet:
cos barazimi (8 48) mund te shkruhet:

36

Pertelehtesuarperdoriminpraktikteshprehjeve(8.48)ose(8.51),nefiguren8.21eshtedhenegrafikishtvaresiaeketyre
raportevenefunksiontepjerresiseiodhe.Nefiguren8.22,tendertuarngatedhenaeksperimentalenga
autoretendryshem,jepetgjatesiaekercimitnenjeshtrattepjerretnevaresiteh2,iodhe

37

DukeshkruarbarazimineBernulitperprerjet1'1'dhe2'2'perkerciminneshtratinmepjerresitefigures8.20,kemi:

prejsecilesnxjerrirnhumbjeneenergjisenenjekercimtetille:
j
il
j i h bj
ji
j k i t till

38

5.Kerciminmerezistence.
Nestudiminekercimittevertetepernxjerrjenebarazimittepergjithshemtetij,nenjeshtrathorizontalosemepjerresi,
rezistencaeashpersiseseshtratitnukmerretparasysh,sepsehumbjaeenergjiseqeshkaktonkjorezistence,nekrahasim
mehumbjeneenergjisenevetekercimin,eshteteperevogel.
Sh h
Shpeshnepraktikekercimizhvillohetmbishtretermeashpersiartificialetekrijuarqellimishtpertefrenuaroseperte
ktik k i i h ill h t bi ht t
h
i tifi i l t k ij
lli i ht
t f
t
penguarkercimin,ashpersiqekrijonnjerezistencetemadhehidraulikedheqeduhettemerretparasyshnellogaritjete
kercimit.
Ashpersiaartificialemundtejeteecfaredoshme,disaprejtyrejanepermendurnestudimineshtretervemeashpersine
artificiale.Nerastinekercimithidraulik,kukemitebejmemeforcatemedha,ketorezistencaartificialeformohenprej
traresh te forte betoni te armuar te vendosur horizontalisht dhe te fiksuar mire ose te vendosur vertikalisht ne forme
trareshtefortebetonitearmuar,tevendosurhorizontalishtdhetefiksuarmireose,tevendosurvertikalishtneforme
shtyllash(shihmeposhteshuesitartificiale).

39

Nefiguren8.23eshtetreguarneprerjenjekercimiformuarmbinjerezistenceartificialemeshtyllateshkurtraneforme
kubikeshtevendosurasipasrregullitteshahut.
Dukeshkruarligjinesasiseselevizjesnenjesineekohespermasenelengutqendodhetndermjetprerjeve11dhe22,per
njeshtratprizmatikkemi:
(8 54)
(8.54)

qeketejnxjerrimbaraziminepergjithshemtekercimithidraulikmerezistence:
(8.55)

ose:
(8.56)

ku:Fk1 eFk2 janefunksionetekercimithidraulik,ndersaR eshteforcakundershtareqelindngarezistencaartificiale.

40

Nekerciminmerezistence,sikurseshtrihetedhengagrafikuikercimitfigura8.23,derisaFk2<Fk1,thellesiaedyte
reciprokeh2eshtemeevogelsenerastinekercimitparezistence.Poashtuedhegjatesiaekercimitneketerasteshte
mjaftmeevogel.

(8.55)

Me ndihmen e barazirnit (8.55), kur njohim thellesite h1 eh2,ndermjettecilavekerkojmetevendosetkercimi,percaktojme

Mendihmenebarazirnit(8.55),kurnjohimthellesiteh1
e h2, ndermjet te cilave kerkojme te vendoset kercimi, percaktojme
vleren Rdhemetejllojinerezistencesqeshkaktonnjeforcetetille.Meteperkybarazimperdoretkurshuesiartificiali
energjiseeshtendertuar,nelaboratorosenenatyredhe,percaktojmeforcenerezistencesRqeshkaktonkjorezistence
hidraulike,pasitekemimaturthellesitereciprokeh1 dheh2.

41

6.Kercimihidraulikipjerret.
Njengamenyratklasiketekercimittepjerret,eshteajoqebehetmeanetendryshimittedrejtimittemurittedrejtevertikal
qekufizonnjerrjedhjeterrembyeshme,figura8.24.

Rrjedhja e rrembyeshme me shpejtesi V1 dhe me thellesi h1, duke u devijuar nga muri BC nen nje kend , peson gjate vijes
RrjedhjaerrembyeshmemeshpejtesiV1dhemethellesih1,dukeudevijuarngamuriBCnennjekend,pesongjatevijes
BD njerritjetemenjehershmetethellesise,ngah1neh2,dukekrijuarneketemenyregjatekesajvije,njekercimhidraulik
tepjerret,nennjekend medrejtiminkryesortelevizjes.
VijaedrejteBDquhetfrontiivales,ndersakendi ,icilikryesishtvaretngakendiidevijimit,quhetkendiifrontitte
vales.
j
=0dhenukkandonjepengeseneaneneposhtme,kuptohetqekercimiipjerretzhduketdhe,
j p g
p
p
q
pj
Kurkendiidevijimiteshte
kurkanjepengesetetille,krijohetfrontiivalesperpendikularmerrjedhjen,dmth=90.
42

Zakonishtnepraktikendeshimraporteh2/h1<2 dmthmenjenumerFrudi Fr1<3,prandajnepraktikekercimiipjerretme

tepereshikojmeneformenenjevaletepjerretteqendrueshme.
Poashtuduhettheksuarqenekanaletezakonshmemerrjedhjeterrembyeshmerrallelindnjekercimipjerretivetem,
sepseatjezhvillohetnjenumerimadhkercimeshtepjerrta,
t k ht
tekushtezuarangareflektimiivalevetemureveperballedhenganderprerjaefrontevetevaleve,studimiitecilaveiperket
fl kti i i l
t
b ll dh
d
j f t
t
l
t di i i t il
i
k t
studimittelevizjesserrembyeshmedypermasore.

ShpejtesianormalemefrontinevaleseshteVn1=V1 *sin,ndersanumriiFruditnormalmefrontinevalesparakercimit
eshte:

43

Meqenesenormalmefrontinevaleslindnjekercimhidraulikizakonshem,nengjashmerimeformulen(8.11)ose(8.52),
mundteshkruajme:
(8.58)
ose:
(8 59)
(8.59)

Shpejtesitetangencialemefrontinevales,paradhepaskercimit,janeperkatesishtbarazme:
Vt1=Vn1/tg dheVt2=Vn2/tg( ).
Mirepo,derisanukkemindryshimtesasiseselevizjesparalelmefrontinevalesketoshpejtesijanetebarabarta,dmth
Vt1
t1 =V
= Vt2
t2 ose

(8.60)

Dukeunisurngakushtetevazhdueshmerise
h1Vn1=h
h2Vn2,barazimi(8.60)
, barazimi (8.60)
mundteshkruhet:

(8.61)

44

Dukebarazuaranetedjathtateshprehjeve(8.59).e(8.61)dhedukebereveprimetenevojshmenxjerrim:

45

Mendihmeneketijbarazimimundtegjendetkendiifrontittevales kurjanedhene Fr1 dhe .Perpercaktimii

drejtperdrejteikenditmeaneneketijbarazimieshtepraktikishtipamundur,prandajperketeqellim
perdoretgrafikuifigures8.25.
TedhenatteoriketepershkruaranelartjanedhenengaIppeni.
K t t dh
Ketotedhenajanetevertetuaradheeksperimentalisht.
j
t
t t
dh k
i
t li ht

46

8.4eshtjetevecantatekercimithidraulik
1.Gjatesiaenormalizimitterrjedhjespaskercimithidraulik
Pasthellesisesedytereciproke,nembarimtekercimit,rrjedhjanukeshtenormalizuar,dmthligjiishperndarjesse
shpejtesisedheshtypjesneprerjenedytereciprokenukeshteaiirrjedhjesnormaleneaneneposhtmetevepres(fig.8.26).

Lk

Ln
Lkn

Pert'unormalizuarrrjedhja,asajiduhetnjegjatesinormalizimiLn.Kjopjeseerrjedhjeskarakterizohetmepulsimete
shpejtesise dhe te shtypjes. Per kete arsye percaktimi i gjatesise Ln ka rendesi te madhe ne percaktimin e gjatesise se
shpejtesisedheteshtypjes.PerketearsyepercaktimiigjatesiseLnkarendesitemadhenepercaktiminegjatesisese
forcimitteshtratitpasnjeveprehidroteknike.
Thellesiaedytereciprokeh2eshtemeevogelsethellesianormaleneaneneposhtmehb,megjithatenepraktikepranohet
h2=hb.
NepercaktiminegjatesiseLnderitaninukkandonjerrugeteorike,porautoretendryshemkanedhenerekomandimedhe
j
g
p
y
formulatenxjerrangatedhenateksperimentalenelaboratordhenenatyre.
47

Njengaketorekomandimeeshtedheaiqejepketegjatesinevaresitekoeficientitteashpersisen teshtratitdhete
thellesise se anes se poshtme hb:
thellesiseseanesseposhtmeh

Dheniaegjatesisesenormalizimitnevaresitekoeficientitteashpersise,perputhetmekuptiminfiziktedukurise,sepseme
zmadhimineashpersisekjogjatesizvogelohet.Keshtup.sh.kurshtratieshteibetonuarnekushtenormalen=0.014
(pasqyra4.9)delL
(p
qy
)
n=28.6hb;;ndersa,kurshtratieshteihapurmireneshkembosenezhavorre,kun=0.020,delL
,
p
,
,
n=20hb,,
etj.
Autoretetjereketegjatesieshprehimnevaresitegjatesisesekercimithidraulik:

DukepranuarLk =6hb,kemi:

Lk

Ln
Lkn
48

Nemarredhenietemesiperme,mundtejepetmeperafersigjatesiaepergjithshmeekercim normalizimit.

Lk

Ln
Lkn

49

2.Vendndodhjaekercimithidraulik
Kercimi hidraulik vendoset gjithnje ndermjet dy thellesive reciproke h1 dhe h2 Ne figuren 8 27 jane treguar tre rastet e
Kercimihidraulikvendosetgjithnjendermjetdythellesivereciprokeh1dheh2.Nefiguren8.27,janetreguartrerastete
mundshmetevendosjessekercimit,pasnjepritekaprderdhesemeprofiltelakuar.
Kurthellsiaeanesseposhtmeeshteebarabartemethellesinereciproketethellesiseseshtypur,dmthhb2=h2,atehere
kercimihidraulikfillonmenjeherepasthellesiseseshtypurhs.
Kurthellesiaeanesseposhtmehb1<h2,ateheredoteformohetkercimiilarguar,dukeuvendosurnelargesine,kuthellesia
j
j
g
,
p
errjedhjesdukeuzmadhuargradualishtarrinvlerenh'b1,sithellesireciprokeehb1.
Kurthellesiaeanesseposhtmehb3>h2,ateheredoteformohetkercimiigufuar(imbytur).

50

Nefiguren8.28janetreguarperseritrerasteteformimitdhetevendosjessekercimithidraulikpasrrjedhjesnen
nje porte hidroteknike
njeportehidroteknike.

Nefiguren8.29janetreguartrerastetemundshmetevendosjessekercimithidraulik,nevendinetakimittedykanaleve
mepjerresitendryshme,pastakimitdheparavendtakimittetyre.Nerastineparethellesianormaleekanalittedyteeshte
reciprokeethellesisenormalenekanalinepare,dmthho1=h1dheh02=h02=h2;nerastinedyteh02=hb2=h2;dhe,ne
rastinetreteh02=hb3>h2.

51