1

Obud w sobie olbrzyma

I miej wpyw na cae swoje ycie od zaraz
Antony Robbins

Dedykuj t ksik nieograniczonej mocy,

jaka spoczywa w Tobie.
Nie pozwl jej spa duej.
Ale przede wszystkim dedykuj j mojej onie Becky, ktra jest ywym przykadem
bezinteresownej mioci i wsparcia. Kocham Ci, moja droga.

Tytu oryginau: Awaken The Giant Within

Przekad: Pawe Cichawa
Projekt graficzny okadki: Marek Zadworny
Redakcja: Barbara ebrowska
Redakcja techniczna: Marzenna Kiedrowska
Korekta: Magorzata Merkel-Masse
Copyright 1991 BY ANTHONY ROBBINS First Fireside Edition 1992 Copyright Polish
edition by Wydawnictwo Studio EMKA Warszawa 2002
Wszelkie prawa wcznie z prawem do reprodukcji tekstw w caoci lub w czci, w
jakiejkolwiek formie - zastrzeone
Informacji udziela:
Wydawnictwo Studio EMKA
Al. Jerozolimskie 101/43, 02-011 Warszawa
tel./fax (022) 628 08 38, 621 39 07
e-mail: wydawnictwo@studioemka.com.pl
Internet: http://www.studioemka.com.pl
ISBN 83-85881-20-4
Skad i amanie: Video Art Studio Sp. z o.o.
Druk i oprawa: Zakady Graficzne "MOMAG" S.A.
97-200 Tomaszw Maz., ul. Farbiarska 28/32
tel. (044) 724-28-87, 724-68-09; fax 724-22-71

SPIS TRECI
Podzikowania
Przedmowa
Cz pierwsza - Udowodnij swoj sil
Rozdzia pierwszy
Marzenia o przeznaczeniu
Rozdzia drugi
Decyzje: Droga ku potdze
Rozdzia trzeci
Sia, ktra ksztatuje twoje ycie
Rozdzia czwarty
Systemy przekona: Sia tworzenia i sia niszczenia
Rozdzia pity
Czy zmiana moe si dokona w jednej chwili?
Rozdzia szsty
Jak zmieni dowolny aspekt ycia: Nauka Warunkowania Neuroasocjacyjnego
Rozdzia sidmy
Jak zdoby to, czego chcesz
Rozdzia smy
Odpowiedzi s pytania
Rozdzia dziewity
Sownictwo sukcesu
Rozdzia dziesity
Przetnij zasieki, zburz mury, zerwij wizy i tanecznym krokiem zmierzaj do
sukcesu
Rozdzia jedenasty
Dziesi emocjonalnych skadnikw siy
Rozdzia dwunasty
Cudowna obsesja -jak stworzy nieodpart przyszo
Rozdzia trzynasty
Dziesiciodniowe wyzwanie
Cz druga - Sprawowa kontrol. System nadrzdny
Rozdzia czternasty
rdo wszystkiego: System Nadrzdny
Rozdzia pitnasty
Wartoci yciowe: Twj osobisty kompas
Rozdzia szesnasty
Reguy.-Jeli jeste nieoszczdny, oto wyjanienie dlaczego
Rozdzia siedemnasty
Odniesienia: Osnowa ycia
Rozdzia osiemnasty
Tosamo: Klucz do rozwoju

Cz trzecia - Nowe ycie w siedem dni

Rozdzia dziewitnasty
Przeznaczenie emocjonalne.-Jedyny prawdziwy sukces
Rozdzia dwudziesty
Przeznaczenie fizyczne: Wizienie cierpienia czy paac
przyjemnoci
Rozdzia dwudziesty pierwszy
Przeznaczenie w kontaktach z ludmi: Dbaj o innych i dziel si z nimi
Rozdzia dwudziesty drugi
Przeznaczenie finansowe: Mae kroki do maej (lub wielkiej) fortuny
Rozdzia dwudziesty trzeci
Bd' nieskazitelny: Twj kodeks zachowania
Rozdzia dwudziesty czwarty
Opanuj swj czas i swoje ycie
Rozdzia dwudziesty pity
Odpocznij i rozerwij si: Nawet Bg sidmego dnia odpoczywa
Cz czwarta - Lekcja przeznaczenia
Rozdzia dwudziesty szsty
Ostateczne wyzwanie: Co moe zrobi jeden czowiek

PODZIKOWANIA
Kiedy zaczynam rozmyla nad ogromem tego projektu, przypominam sobie sytuacj,
kiedy sawny baseballista wbiega na boisko w ostatnim kwadransie meczu, odbywa narad z
innymi graczami, pewny siebie biegnie ku linii kocowej i rzutem na odlego pidziesiciu
jardw zdobywa zwycisk bramk! Kibice wiwatuj, trenerzy s poruszeni, a baseballista z
pen radoci rozkoszuje si chwa zwycistwa. By to jednake wysiek caego zespou.
Baseballista sta si bohaterem w oczach ogu, lecz w grze, jak jest ycie, jest wielu
uczestnikw zwycistwa ukrytych za plecami bohaterw. Tak te byo w przypadku tego
projektu. Nigdy nie miaem problemw z przelaniem sw na papier, ale kiedy prbuj przela
na uczucia, jakie ywi do tak wielu lojalnych i nadzwyczaj bezinteresownych czonkw
mojej rodziny, przyjaci i wsppracownikw, czuj zakopotanie. Trudno mi tu sporzdzi
ich list wedug jakiej hierarchii, poniewa by to prawdziwie zespoowy wysiek od samego
pocztku.
Podzikowania skadam:
Mojej onie Becky, mojej mamie oraz czwrce moich dzieci: Jairekowi, Joshowi, Jolie i
Tylerowi. Wasza mio stanowi o mojej sile. Nie ma dla mnie nic waniejszego.
Moim asystentkom, Deenie Tuttle i Karen Risch, dwm zadziwiajcym kobietom,
penym siy i energii, ktre pozostay wierne i przekonane do koca o tym, e to, co robimy, nie
jest bez znaczenia, nawet wtedy, kiedy oznaczao to cale noce spdzane z dala od mw i
dzieci, podanie za m n po caym kraju, zawsze z umiechem na twarzy i gotowoci
wspierania mnie. Ksika ta nigdy nie zostaaby ukoczona bez ich niezachwianej wiernoci.
Przedstawicielom oraz kierownictwu Field Sales za ich codzienn prac organizacyjn,
dziki ktrej mogem w spokoju przybywa do zatoczonych sal w miastach, gdzie odbyway
si seminaria. Konsultantom z Personal Development, ktrzy pomogli mi udowodni, e
seminaria z wykorzystaniem wideo s lepsze. Dzikuj Wam za odwag i oddanie.
Przedstawicielom Obsugi Klientw z Robbins Research International, ktrzy suc sw
inspiracj sprawiali, e klienci przystpowali do dziaania oraz osigali nowe jakociowo
poziomy. Jestem im za to bardzo wdziczny.
Caemu zespoowi z biura Robbins Research International w San Diego, ktrzy spdzajc
w pracy ogromn liczb godzin, podsuwali mi pomysy oraz dbali o zachowanie integralnoci
mojej wizji.
Moim partnerom i wsppracownikom z Anthony Robbins Companies, szczeglnie z a
moim drogim przyjacioom z Fortune Management - wzruszyo mnie do gbi serca Wasze
zrozumienie mojego nieprawdopodobnie napitego planu dziaania.
Uczestnikom moich seminariw. Wiele si od Was nauczyem, dzikuj wic za Wasz
wkad do tej pracy. Specjalne podzikowania skadam grupie, ktra uzyskaa wiadectwa w
1991 roku. Rocznik ten udzieli mi wyjtkowego wsparcia, kiedy to przez ponad dwa tygodnie
pracowaem po caym nocach, aby ksika ukazaa si na czas.
Hrabiemu Strumpell, ktrego przyja i powicenie kadej chwili po to, aby dostarczy
mi wszelkich niezbdnych materiaw, pozwalao mi zachowa spokj duszy podczas
tworzenia ksiki.
Robertowi Bays, mojemu drogiemu przyjacielowi, ktrego mdro i bezinteresowna
przyja pozwoliy mi przeby wszystkie wyboiste drogi. Jestem nieskoczenie wdziczny za
jego cenny wkad. Dzikuj rwnie Vicki St.George, prawdziwy to klejnot w przyjani.
Michaelowi Hutchisonowi, ktry sw wiedz zawsze reprezentowa najwyszy poziom.
Kontakt z nim by dla mnie bogosawiestwem. Wdziczny jestem rwnie mojemu
najlepszemu przyjacielowi Michaelowi Keyes - dziki, przyjacielu, za twoje poczucie humoru i
mdro, twoje zaangaowanie i przyja. Mam nadziej, e dane mi bdzie cieszy si Twoj
przyjani jeszcze dugo w przyszoci.

Zaodze zamku", szczeglnie Theresie Lannon i Elizabeth Calfee, ktre stanowiy

najlepszy na wiecie zesp. Dzikuj za to, e potrafiycie dom czowieka uczyni jego
zamkiem.
Moim dobrym przyjacioom z Guthy Renker Corporation, Gregowi Renker, Billowi
Guthy, Lenny'emu Lieberman, Jonowi Schulberg i Johnowi Zahody, ktrzy wraz z
pracownikami Cassette Productions pomogli mi rozprowadzi ponad siedem milionw t a s ' m
wideo w cigu zaledwie dwu lat oraz przekaza filozofi zawart w Personal Power ludziom na
caym wiecie. Bardzo ceni sobie Wasz przyja.
Peterowi Guber za jego inspirujce rozmowy telefoniczne oraz wsparcie. Gboko
powaam sobie nasze kontakty.
Ken i Marge Blanchardom - kwartalne spotkania Becky i moje z Wami s zawsze
rdem wzajemnego oczarowania i stale rosncego szacunku.
Martinowi i Janet Sheenom za to, e byli mi przykadem wyjtkowej pasji, integralnoci i
oddania. Dzikuj za to, e suylicie mi za wiato.
Wszystkim ochotnikom z Anthony Robbins Foundation - dziki Waszemu
bezinteresownemu oddaniu i zaangaowaniu los bezdomnych, winiw, dzieci oraz starszych
ludzi nigdy ju nie bdzie taki sam jak dawniej. Was to rzeczywiCie obchodzi!
Robertowi Cialdiniemu, Stu Mittlemanowi, Philowi Maffetone'owi, Paulowi Pilzerowi
oraz Johnowi Robbinsowi - za Wasz wkad w t ksik, ktry bdzie mia wpyw na jakosC
ycia ludzi.
Wielkiemu mistrzowi tae kwon do, Jhoonowi Rhee, ktrego staa przyja, wierno oraz
wiedza suyy mi jako natchnienie do dalszego dziaania. Skadam przed Panem pokony pene
szacunku.
Personelowi na Fidi z kurortu Namale Plantation oraz mieszkacom ssiednich wiosek
Viville i Nadi. Suc swoim przykadem, nauczylicie mnie, e ycie jest darem i radoci oraz
e uczucie szczcia jest jedynym sposobem na to, by y.
Janowi Millerowi oraz jego sprawnemu zespoowi - chyl czoo przed Wami w
podzikowaniu za wierny kontakt w tym trudnym przedsiwziciu wydawniczym. Dickowi
Snyderowi, Bobowi Asahina i Sarah Bayliss dzikuj jeszcze raz za wiar we mnie.
Ponawiajc podzikowania zoone w mej ksice Unlimited Power, przekazuj jeszcze
raz wyrazy wdzicznoci wszystkich olbrzymom, na ktrych ramionach znajdowaem
wsparcie. Dzikuj nauczycielom, ktrzy uksztatowali m o j filozofi, strategi i
umiejtnoci. I na zakoczenie dzikuj wszystkim tym ludziom, ktrzy stali gdzie za scen i
udzielali mi swojego wsparcia, by wymieni takie osoby jak: Kathy Moeller, Suzy Gonzales,
Joan Meng, Nancy Minkus, Shari Wilson, Mary Kent, Valerie Felts, Leigh Lendzian, Dave
Polcino, Cherrell Tarantino, Mark Lamm, Robert Mott za prac artystyczn oraz panom z
Franklin Type z Nowego Jorku.
Ludzie ci nigdy nie akceptowali pogldu, e co moe by niemoliwe. Wszyscy w czasie
tej odysei oczekiwalimy i dowiadczylimy cudw. Wszyscy wydorolelimy i stalimy si
bogatsi w tym procesie. Jestecie wszyscy olbrzymami w moim yciu.

PRZEDMOWA
Jako gwny psycholog szpitala Bellevue w Nowym Jorku, dostrzegam ogrom
ludzkiego nieszczcia i to nie tylko w odniesieniu do leczonych przez nas pacjentw
cierpicych na choroby umysowe, ale rwnie w kontaktach z normalnym", zdrowym"
personelem, ktry ich leczy. Te same cierpienia spotykam rwnie w swojej prywatnej
praktyce, gdzie opiekuje si ludmi, ktrzy zajmuj wysokie stanowiska i odnosz wzgldne
sukcesy. Do czsto ten bl i cierpienia nie s konieczne i znikaj ostatecznie w momencie,
kiedy ludzie przejmuj pen kontrol nad swoimi przekonaniami, uczuciami oraz dziaaniem
po to, aby zmieni swoje ycie. Niestety, w wikszoci przypadkw tak si nie dzieje. Ludzie
na co czekaj, po czym prbuj co zmieni, by osign lepsze rezultaty, lecz czsto
ograniczaj si do potrzeby narzekania na swoje straszne ycie i licz, e kto' inny ich
problemy za nich zaatwi".
Uwiadomienie tym ludziom, e to oni sami decyduj o ostatecznym rezultacie swojego
ycia, nie jest czsto proste. Jest to w rzeczywistoci zwykle niezmiernie trudne zadanie. Std
te cigle poszukuj nowych metod i sposobw, ktre mgbym zastosowa zarwno w
odniesieniu do moich pacjentw w szpitalu, jak i tych, ktrych przyjmuj prywatnie. Pi lat
temu usyszaem po raz pierwszy o pracach prowadzonych przez Tony'ego Robbinsa.
Uczestniczyem w jednym z jego seminariw w Nowym Jorku. T a k jak oczekiwaem, by to
prawdziwie niezwyky wieczr. Tym natomiast czego nie oczekiwaem, by geniusz
Tony'ego, jaki okaza w dziedzinie zachowa i komunikacji midzyludzkiej. Tego wieczora
dowiedziaem si rwnie, i Tony podziela moj wiar, e kady przecitnie zdrowy
umysowo czowiek jest w stanie peni kontrol nad swoim yciem i cieszy si nim w peni.
Wkrtce potem zaczem uczszcza na dwutygodniowy kurs Tony'ego. Wiele z tego, czego
si tam nauczyem, przekazaem swoim kolegom oraz pacjentom. Kurs ten nazwaem
podstawowym kursem ycia". Nastpnie polecaem wszystkim t seri kaset oraz pierwsz
ksik Robbinsa zatytuowan Unlimited Power.
Chocia cz moich kolegw oburza si czy te okazuje zdziwienie tym, e polecam
prace takiego modego czowieka, ktry nie posiada dyplomw akademickich, ci, ktrzy
naprawd go czytaj lub suchaj, zgadzaj si ze mn. Poza zrozumiaymi i dobrymi
informacjami, Tony ma talent oraz styl, ktry pozwala na atwe przyswojenie sobie tych
informacji. Ostatecznie moja ona i ja wzilimy udzia w kursie Dat with Destiny (Randka z
Przeznaczeniem), zawierajcym wiele koncepcji, ktre potem ukazay si w oddzielnej
publikacji Tony'ego Awaken the Giant within. T e n weekend pozwoli nam dokona zmian
co do wartoci, jakie wyznawalimy, i kontroli zasad, ktre pozwoliy nam w cigu ostatnich
dwch lat sta si bardziej wydajnymi ludmi oraz osign wiele rzeczy.
Tony jest dla mnie wielkim trenerem w grze zwanej yciem. Jego dogbna wnikliwo,
inteligencja, pasja i oddanie d a j si zauway wszdzie i zawsze su za inspiracj.
Czytajc t ksik, czuj si tak, jakbym siedzia naprzeciwko Tony'ego i prowadzi z nim
niezwykle powan i zabawn rozmow. Naley si do tej ksiki odwoywa cigle i
traktowa j jak instrukcj zawsze, kiedy ycie stawia przed nami jakie' nowe wyzwanie lub
wymaga zmiany w postpowaniu. To arsena peen narzdzi, ktre pomog ci dokona
dugotrwaych zmian lub wprowadzi nowe jakoci do twojego ycia. W gruncie rzeczy
gdyby t ksik przeczytaa wikszo ludzi i gdyby szczerze zastosowali si do jej poucze,
ja i wielu moich kolegw pozbawieni zostalibymy pracy.
DR FREDERICK L. COVAN
Upione gboko w czowieku tkwi moce, ktre wprawiyby go w osupienie o ktrych
istnieniu nawet nie marzy; siy, zrewolucjonizowayby jego ycie. ktre, rozbudzone i
zaprzgnite do dziaania,
ORISON SWETT MARDEN

Cz pierwsza
UWOLNIJ SWOJ SI
Rozdzia pierwszy
MARZENIA O PRZEZNACZENIU
Czowiek konsekwentny wierzy w przeznaczenie, czowiek kapryny w przypadek.
BENJAMIN DISRAELI
Kt z nas nie ma marze? Gboko w duszy kady z nas chce wierzy, e posiada ten
szczeglny dar, dziki ktremu potrafi poruszy innych na swj specjalny sposb i potrafi
ulepszy wiat. Na pewnym etapie w kadym z nas skrystalizowaa si wizja poziomu ycia,
na jaki sobie zasugujemy, jakiego pragniemy. Jednak frustracje i rutyna dnia codziennego
przesoniy u wielu z nas marzenia te tak bardzo, e zaprzestalimy ju nawet prb ich
spenienia. W zbyt licznych wypadkach marzenia te si rozwiay, a wraz z tym znikna ch
ksztatowania wasnego przeznaczenia. Wielu z nas utracio to poczucie pewnoci, ktre
prowadzi do zwycistwa. Celem mojego ycia stao si przywrcenie marze i
urzeczywistnienie ich, cige przypominanie o tkwicych w nas nieograniczonych
moliwociach, namawianie do wykorzystywania upionych mocy, ktre drzemi w kadym
z nas.
Nigdy nie zapomn dnia, kiedy dotaro do mnie, e wprowadziem w ycie moje
marzenia. Siedziaem wtedy na pokadzie mojego helikoptera, w drodze ze spotkania w Los
Angeles do Orange County, gdzie miaem poprowadzi seminarium. Kiedy znajdowaem si
nad Glendale, rozpoznaem nagle pewien duy budynek, zatrzymaem helikopter i zawisem
w powietrzu. Zdaem sobie spraw z faktu, e w tym wanie budynku zaledwie dwanacie lat
wczeniej pracowaem jako odwierny!
W tamtych dniach martwiem si, czy dugo mj volkswagen rocznik 1960 wytrzyma
trzydziestominutow drog do pracy. Cae moje ycie skupiao si na tym, jak przetrwa.
Czuem si osamotniony i przestraszony. Tego dnia, kiedy w swoim helikopterze unosiem si
w powietrzu, pomylaem: Jakie zmiany moe przynie jedno dziesiciolecie."
Dwanacie lat temu rwnie i ja miaem marzenia, ale wydawao mi si wtedy, e nigdy
si nie speni. Dzi jestem przekonany, e wszystkie moje przesze niepowodzenia i
frustracje stanowiy w rzeczywistoci podstaw wiedzy i zrozumienia, dziki ktrym mog
si cieszy obecnym poziomem mojego ycia.
Kontynuowaem lot na poudnie tras prowadzc wzdu wybrzea. Dostrzegem
delfiny bawice si wrd fal z amatorami surfingu. Wraz z moj on Becky uwaamy
wspomnienie tego widoku za jeden z najcenniejszych skarbw, specjalny dar od ycia.
Wreszcie dotarem nad Irvine. Spojrzaem w d i troch zmartwi mnie widok parkingu przy
budynku, w ktrym miao si odbywa moje seminarium: mniej wicej na mil dookoa
zapchany by samochodami zaparkowanymi zderzak przy zderzaku.
adnie! Mam nadziej, e cokolwiek tam si odbywa, pjdzie szybko i ludzie, ktrzy
przyjad na spotkanie ze mn, bd mogli dosta si do budynku" - pomylaem.
Kiedy schodziem do ldowania, przed moimi oczami roztoczy si zupenie inny
widok: tysice ludzi powstrzymywanych przez suby porzdkowe przed wtargniciem na
ldowisko. I wtedy zaczem rozumie, co tak naprawd si tam dzieje. Korek uliczny
spowodowali ludzie, ktrzy przyjechali tu na spotkanie ze mn! Spodziewalimy si okoo

dwch tysicy uczestnikw, tymczasem stanem przed siedmiotysicznym tumem zebranym

na widowni, ktra co najwyej moga pomieci pi tysicy!
Kiedy z ldowiska przechodziem na scen, otaczay mnie setki ludzi, ktrzy chcieli
mnie uciska albo opowiedzie o tym, jak moja praca zmienia ich ycie.
Historie, ktrymi dzielili si ze mn, byy wrcz nieprawdopodobne. Pewna kobieta
przedstawia mi swojego syna, ktry zosta kiedy uznany za nadpobudliwego" i
niezdolnego do nauki". Tymczasem zastosowanie prezentowanych w tej ksice zasad
KONTROLI STANW pozwolio jej nie tylko odstawi zaordynowan przez lekarzy ritalin,
lecz rwnie przenie si do Kalifornii, gdzie jej syna poddano ponownym testom i uznano
za geniusza! Szkoda, e nie widzielicie twarzy tej kobiety, kiedy chwalia si now etykietk
przyczepion jej synowi!
Pewien mczyzna z dum opowiada, jak uwolni si od kokainy za pomoc technik
WARUNKOWANIA SUKCESU, o ktrych przeczytasz na kartach tej ksiki. Maestwo
dobrze po pidziesitce zwierzao mi si, jak po pitnastu latach wsplnego poycia
balansowao na krawdzi rozwodu, dopki nie dowiedziao si o WASNYCH ZASADACH.
Pewien handlowiec mwi z radoci, e w cigu zaledwie szeciu miesicy jego zyski
skoczyy z dwch do dwunastu tysicy dolarw, a jaki przedsibiorca krzycza, e w cigu
osiemnastu miesicy zwikszy zyski firmy o ponad trzy miliony dziki zastosowaniu zasad
WACIWYCH PYTA i KONTROLI EMOCJONALNEJ. Pikna moda kobieta
pokazywaa mi swoje zdjcie sprzed miesicy, z radoci podkrelajc, e zrzucia
pidziesit dwa funty dziki zastosowaniu zasady LEWARW ANIA, opisywanej
szczegowo w tej ksice.
Emocje panujce na sali wzruszyy mnie tak bardzo, e pocztkowo nie byem w stanie
wydoby z siebie nawet sowa. Kiedy patrzyem na swoich suchaczy i widziaem pi tysicy
umiechnitych, penych radoci i mioci twarzy, w tej wanie chwili zrozumiaem, e moje
marzenia S JUZ rzeczywistoci! C to za uczucie! Nie byo cienia wtpliwoci, e
posiadam wiedz, umiejtnoci, znajomo filozofii i strategii, ktre mog pomc kademu z
tych ludzi, mog wzmocni ich na tyle, by przedsiwzili zmiany, ktrych potrzebuj i
pragn! Przetoczya si przeze mnie prawdziwa burza uczu i wspomnie. Przypomniaem
sobie, jak kilka lat wczeniej siedziaem samotnie w swojej malutkiej kawalerce w Venice w
Kalifornii i pakaem, suchajc sw piosenki Neila Diamonda. Doskonale pamitaem
ogarniajce mnie wtedy przekonanie, e moje ycie jest nic warte, a wiat zewntrzny
cakowicie nade mn panuje.
Przypomniaem te sobie moment, w ktrym zmienio si wszystko, kiedy
powiedziaem sobie: Dosy tego! Wiem, e sta mnie na wicej emocjonalnie, umysowo i
fizycznie." W tamtej wanie chwili PODJEM DECYZJ, ktra miaa cakowicie
odmieni moje ycie. Postanowiem zmieni dosownie kady aspekt mojej egzystencji.
Postanowiem, e ju nigdy wicej nie zgodz si na ycie poniej wasnych moliwoci.
Kt wtedy pomylaby, e ta decyzja doprowadzi mnie do tak wspaniaego i
podniosego momentu?
Podczas tamtego spotkania daem z siebie wszystko i kiedy wyszedem z sali, tumy
odprowadzay mnie na ldowisko. Stwierdzenie, e byem tym wszystkim poruszony do
gbi, byoby niedopowiedzeniem. Kiedy dzikowaem Stwrcy za te wspaniae dary, po
policzku spyna mi za, a gdy mj helikopter oderwa si od ziemi, a musiaem si
uszczypn. Czy to wszystko wydarzyo si naprawd? Czy rzeczywicie jestem tym samym
facetem, ktry kilka lat temu walczy sam ze sob, by sfrustrowany i osamotniony, czu si
niezdolny do jakiegokolwiek dziaania? Czy to naprawd ja byem za gruby, czy to ja
zastanawiaem si, czy uda mi si przetrwa? Jak chopak taki jak ja, ktry skoczy tylko
szko redni, mg doprowadzi do tak radykalnej zmiany?

Odpowied j e s t prosta: nauczyem si stosowa zasad, ktr dzisiaj nazywam

ZASAD KONCENTRACJI SIY. Wikszo ludzi nie ma pojcia, jak olbrzymie
moliwoci mog si w nich samych ujawni natychmiast po skupieniu caej uwagi na jednej,
wybranej dziedzinie ycia. Skupiona uwaga jest jak wizka laserowa, ktra moe przeci
wszystko, co staje na naszej drodze. Jeli konsekwentnie skupiamy si na wybranej dziedzinie
ycia, potrafimy wypracowa unikalne rozwizania pozwalajce nam j ulepszy. Wikszo
z nas przechodzi przez ycie, nie decydujc si na opanowanie czegokolwiek do perfekcji.
Jestem przekonany, e niepowodzenia wikszoci ludzi spowodowane s tym, i zbyt wielk
wag przykadaj do rzeczy bahych. Wierz, e jedn z najwaniejszych yciowych
umiejtnoci jest zrozumienie, dlaczego postpujemy w taki, a nie inny sposb. Co ksztatuje
ludzkie zachowania? Odpowiedzi na to pytanie daj podstaw do ksztatowania wasnego
przeznaczenia. Moje ycie przez cay czas koncentrowao si wok jednego nurtujcego
pytania: Co jest przyczyn rnic w JAKOCI ycia ludzi? Jak to si dzieje, e czsto ludzie
startujcy z bardzo skromnych pozycji, egzystujcy w przeraajco zych warunkach potrafi
mimo wszystko stworzy swoje ycie tak, by inspirowa nim innych? I odwrotnie, dlaczego
tak wielu ludzi przychodzcych na wiat w uprzywilejowanych warunkach, posiadajcych w
zasigu rki wszystkie rodki potrzebne do osignicia sukcesu, doprowadza si do marnego
koca, nierzadko penego frustracji i uzalenie. Co takiego z ycia jednych czyni przykad, a
z ycia drugich ostrzeenie? Jaki sekret tworzy pen pasji, szczcia i wdzicznoci
egzystencj wielu, podczas gdy inni mog sobie tylko powiedzie: Czy to ju wszystko?"
Moja wielka, wspaniaa obsesja zacza si od kilku prostych pyta: Jak mog przej
kontrol nad wasnym yciem? Co mog zrobi dzi, teraz, w tej chwili, by zmieni moje
ycie, by sobie i innym pomc ksztatowa wasne przeznaczenie? Jak mog si rozwija,
dorasta, uczy i co mam zrobi, by swoj wiedz w przystpny sposb dzieli si z innymi?"
Na bardzo wczesnym etapie ycia zaczem ufa, e zadaniem kadego z nas jest
wniesienie do losw wiata czego unikalnego, e w kadym z nas tkwi jaki gboko ukryty
dar. Naprawd wierz, e w kadym z nas spoczywa upiony olbrzym. Kady z nas ma jaki
talent, jaki dar, wasny geniusz czekajcy tylko, by go odkry. Moe to by talent do muzyki
lub plastyki, albo dar tworzenia specjalnych wizi z bliskimi, talent do handlu, prowadzenia
interesw, odkrywania wynalazkw albo predyspozycje do zawrotnej kariery zawodowej.
Wierz, e Stwrca nie ma swoich wybracw, e kady z nas stanowi jak indywidualno
i kademu dane s rwne szanse doznania peni ycia.
Ju wiele lat temu postanowiem, e najwaniejszym w yciu bdzie dla mnie
poczynienie inwestycji w co, co przetrwa duej ni ja sam. Postanowiem, e musz jako
przyczyni si do czego, co bdzie yo jeszcze dugo po mojej mierci.
Dzi dany mi jest niewiarygodny wrcz przywilej dzielenia si odczuciami i
przemyleniami dosownie z milionami ludzi za porednictwem moich ksiek, programw
na tamach wideo oraz audycji telewizyjnych. Tylko w cigu ostatnich kilku lat spotkaem si
osobicie z ponad wier milionem ludzi. Pracowaem z czonkami Kongresu, gowami
pastw i prezesami wielkich korporacji, rodzicami, dyrektorami firm, handlowcami,
ksigowymi, prawnikami, lekarzami, doradcami, psychologami i zawodowymi sportowcami.
Pracowaem z ludmi cierpicymi na rnego rodzaju fobie, depresje, ludmi o
skomplikowanych zaburzeniach osobowoci oraz takimi, ktrzy sdzili, e nie maj adnej
osobowoci.
A teraz staje przede mn niepowtarzalna moliwo podzielenia si tym, co w mojej
wiedzy najlepsze, wanie z tob. Bardzo mnie ta moliwo cieszy i jestem za ni
prawdziwie wdziczny losowi.

Dziki temu wszystkiemu mogem obserwowa potg, ktr posiadaj poszczeglni

ludzie po to, by w jednej chwili zmienia w swoim yciu dosownie wszystko. Przekonaem
si, e zasoby potrzebne do zmiany marze w rzeczywisto tkwi w nas, e tylko czekaj,
bymy zdecydowali si z nich zaczerpn, bymy upomnieli si o nalene nam z urodzenia
prawa.
Napisaem t ksik z j e d n e g o powodu: chciaem, aby bya sygnaem
rozbudzajcym wszystkich tych, ktrzy chc y i korzysta z danej im przez Boga siy.
Zawiera ona pomysy i sposoby, ktre pomog ci spowodowa konkretne, wymierne i dugotrwae zmiany w tobie samym i innych.
Jestem bowiem przekonany, e wiem, kim naprawd jeste. Wierz, e ty i ja
stanowimy pokrewne dusze. Pragnienie rozwoju doprowadzio ci do tej ksiki. Wioda ci
do niej niewidzialna sia. Wiem, e chcesz od ycia wicej, bez wzgldu na to, na jakim jego
etapie w tej chwili si znajdujesz. Niewane, jak dobrze szo ci dotychczas, niewane, jakie
stoj przed tob zadania! Gdzie gboko w tobie tkwi przekonanie, e twoje yciowe
dowiadczenie moe by bogatsze, ni jest, i e bdzie bogatsze! Twoim przeznaczeniem jest
wasna niepowtarzalna wielko, czy ma to by kariera zawodowa, uczenie innych, robienie
interesw czy te rodzicielstwo. Co waniejsze, nie tylko w to wierzysz, ale ju przystpie
do dziaania. Zacze od kupienia tej ksiki, ale teraz robisz co o wiele cenniejszego czytasz j! Ze statystyki wynika, e zaledwie dziesi procent nabywcw ksiek kontynuuje
lektur powyej pierwszego rozdziau. C za nieprawdopodobna strata! Trzymasz w rku
ksik, ktra moe wprowadzi do twojego ycia wielkie zmiany. Nie jeste oczywicie
typem czowieka, ktry oszukiwaby sam siebie, czytajc po ebkach. Konsekwentnie wykorzystujc kady z rozdziaw tej ksiki, zwikszysz swoje moliwoci jak najlepszego
spoytkowania tkwicych w tobie potencjaw.
Namawiam ci nie tylko do lektury tej ksiki w caoci (w odrnieniu od tych, ktrzy
tego nie czyni), ale te i do wykorzystywania wszystkiego, czego si dowiesz, w prostych
codziennych czynnociach. To najwaniejszy krok, niezbdny, aby osign cel, na ktrym ci
zaley.
JAK POWODOWA TRWAE ZMIANY
Jeli zmiany maj mie jakkolwiek warto, musz by trwae i konsekwentne.
Wszyscy dowiadczylimy chwilowych zmian, ktre doprowadziy nas jedynie do
rozgoryczenia i rozczarowania. W rzeczywistoci wielu ludzi podejmuje prby zmian z poczuciem strachu i z niechci, poniewa podwiadomie s przekonani, e bd to tylko
zmiany chwilowe. Dobrym przykadem moe tu by kto, kto musi przej na diet, ale cigle
to odkada, gwnie ze wzgldu na przekonanie, i jakiekolwiek wyrzeczenia prowadzce do
osignicia zamierzonej zmiany przynios mu jedynie tymczasowe rezultaty.
Przez wikszo swojego ycia odkrywaem zasady, ktre w moim przekonaniu rzdz
wprowadzaniem trwaych zmian. Na kolejnych kartach tej ksiki poznasz wikszo z nich
oraz nauczysz si sposobw ich wykorzystywania. Jednak teraz chciabym powiedzie ci o
trzech podstawowych zasadach, ktre kady z nas moe zastosowa natychmiast po to, by
zmieni swoje ycie. Chocia bardzo proste, odpowiednio spoytkowane mog one wiele
zdziaa. Dokadnie to samo musi uczyni czowiek chccy zmieni swoj osobowo,
przedsibiorstwo pragnce zwikszy swj potencja i kraj, ktry chce podwign si na
lepsz pozycj w wiecie. Kady z nas, jako czonek wiatowej spoecznoci, musi poczyni
te zmiany po to, aby zachowa jako ycia na caym globie.

KROK PIERWSZY
Wymagaj wicej
Ilekro szczerze pragniesz jakiej zmiany, przede wszystkim musisz zwikszy swoje
wymagania. Kiedy kto mnie pyta, co tak naprawd zmienio moje ycie par lat temu,
odpowiadam, e zdecydowanie najwaniejsza bya zmiana wymaga stawianych samemu
sobie. Spisaem na kawaku papieru wszystko to, czego nie chciaem ju duej akceptowa w
moim yciu, wszystko, czego nie mogem ju tolerowa, oraz wszystko to, co chciaem
osign.
Pomyl tylko, jak olbrzymie konsekwencje spowodowali ludzie, ktrzy podwyszali
wymagania wobec samych siebie, ktrzy nie chcieli ju duej by pobaliwi i dotrzymywali
danego sobie sowa. Historia zapisaa wiele inspirujcych przykadw, jak choby Leonardo
da Vinci, Abraham Lincoln, Helen Keller, Mahatma Gandhi, Marthin Luther King Junior,
Rosa Parks, Albert Einstein, Cesar Chavez, Soichiro Honda i wielu, wielu innych, ktrzy
poczynili pierwszy krok i zaczli od siebie wicej wymaga. Ta sama sia, ktra staa si ich
udziaem, dostpna jest rwnie i tobie, jeli tylko starczy ci odwagi, by si o ni upomnie.
Zmienianie firmy, kraju, a nawet wiata zaczyna si od bardzo prostego kroku: zmiany
samego siebie.
KROK DRUGI
Zmie ograniczajce ci przekonania
Jeli zwikszysz swoje wymagania, lecz nie uwierzysz, e moesz im sprosta, po
prostu sabotujesz samego siebie. Nawet nie sprbujesz si zmieni, poniewa zabraknie ci
poczucia pewnoci, ktre pozwala korzysta z gboko ukrytych moliwoci. Nasze
przewiadczenia s jak niezomne nakazy, ktre mwi nam o tym, jak jest, co jest, a co nie
jest moliwe, co moemy osign, a co ley poza naszymi moliwociami. Ksztatuj
wszystkie nasze dziaania, wszystkie myli i odczucia, ktrych doznajemy. Dlatego te
zmiana wasnego systemu przekona jest podstawowa dla poczynienia jakichkolwiek
trwaych zmian w naszym yciu. Musimy wytworzy w sobie poczucie pewnoci, e
MOEMY I CHCEMY sprosta nowym wymaganiom. Musimy uwierzy, e to zrobimy,
zanim jeszcze zajd oczekiwane przez nas zmiany. Bez przejcia kontroli nad wasnymi
przekonaniami moesz stawia sobie dowolnie wysokie wymagania, lecz zabraknie ci
pewnoci, na ktrej moesz oprze swoje dziaania. Jak sdzisz, co osignby Gandhi, gdyby
caym sob nie wierzy w potg biernego oporu? Wanie niezachwiana wiara daa mu
dostp do wewntrznych rde si i moliwoci, pozwolia mu sprosta wyzwaniom, ktre
obezwadniyby kogo mniej oddanego sprawie. Wiara dajca poczucie pewnoci i si kryje
si za kadym sukcesem w historii ludzkoci.
KROK TRZECI
Zmie swoj strategi
Aby podtrzyma swoj wiar i oddanie, musisz dysponowa najlepszymi strategiami
osigania sukcesu. Jestem gboko przekonany, e jeli postawisz sobie wysze wymagania i
uwierzysz w swoje moliwoci, z pewnoci wyszukasz te waciwe dla twoich potrzeb
strategie. Po prostu ZNAJDZIESZ JAKI SPOSB, by osign swoje cele. O tym tak
naprawd mwi caa ta ksika. Opisuje strategie osigania celu. Jednak ju teraz chciabym
ci powiedzie, e najlepsz strategi niemal w kadym wypadku jest znalezienie wzorca,
kogo, kto osign ju interesujce ci rezultaty, i czerpanie z jego wiedzy. Dowiedz si, co
ten kto robi, w co wierzy i jak myli. Nie tylko uczyni ci to bardziej efektywnym, lecz
rwnie pomoe ci zaoszczdzi mnstwo czasu, poniewa nie bdziesz musia na nowo

odkrywa rzeczy dawno odkrytych. Tak zdobyt wiedz moesz dostosowywa do wasnych
potrzeb, dowolnie ksztatowa, a nawet ulepsza.
Ksika ta da ci wiedz i impet do dziaania, pozwoli przyj za wasne owe trzy
podstawowe zasady wprowadzania trwaych zmian. Pomoe ci wymaga wicej poprzez
uwiadomienie ci, jakie s i jakie powinny by twoje obecne wymagania.
Pomoe ci pozby si tych przekona, ktre nie pozwalaj ci dotrze tam, gdzie chcesz
si znale, i umocni te, ktre ju dobrze ci s u . Wreszcie, pomoe ci wypracowa
strategie, ktre pozwol ci szybciej, atwiej i z wiksz k l a s osign podane rezultaty.
Musisz sobie bowiem uwiadomi, e w yciu wielu ludzi wie, co robi, ale tylko
niewielu postpuje zgodnie ze swoj wiedz. Nie wystarczy wiedzie! Trzeba dziaa. Jeli
tylko mi na to pozwolisz, za porednictwem tej ksiki stan si twoim nauczycielem i
opiekunem, twoim trenerem.
Jakie s zadania trenerw? Przede wszystkim d b a j oni o swoich podopiecznych. S
to ludzie, ktrzy caymi latami zajmowali si okrelon dziedzin, wiedz wic, jak
najszybciej osign w niej dobre wyniki. Wykorzystujc strategie, ktrych uczy ci twj
trener, moesz szybko i radykalnie zmieni swoje dziaanie. Bywa czasem tak, e trener nie
mwi ci niczego nowego, a tylko przypomina o czym, o czym ju wiesz, i nakania ci, by
to zrobi. Tak wanie rol, oczywicie za twoim przyzwoleniem, bd w naszych kontaktach
peni za porednictwem kart tej ksiki.
W jakich dziedzinach bd twoim trenerem? Bd ci mwi, jak trwale poprawi jako
twojego ycia. Wsplnie, dokadnie (a nie po ebkach!) zastanowimy si nad sposobami
opanowania do perfekcji piciu dziedzin ycia, ktre w moim przekonaniu s dla kadego z
nas najwaniejsze. Oto one.
1. Perfekcja emocjonalna
Ju opanowanie tej lekcji posunie ci znacznie do przodu na drodze do opanowania
pozostaych czterech. Tylko pomyl! Dlaczego chcesz schudn? Czy tylko po to, by pozby
si nadmiaru tuszczu? A moe ze wzgldu na to, e czuby si lepiej, gdyby straci zbdne
kilogramy, zyskaby wicej energii i witalnoci, staby si atrakcyjniejszy dla innych, a
przez to podnisby znacznie samoocen i wiar w siebie? DOSOWNIE WSZYSTKO, CO
ROBIMY, PODYKTOWANE JEST CHCI ZMIANY NASZYCH ODCZU. A mimo to
tak niewielu z nas kiedykolwiek uczyo si, jak robi to szybko i skutecznie. To wrcz nieprawdopodobne, jak czsto za pomoc wasnego intelektu wpdzamy si w nieproduktywne
stany emocjonalne, zapominajc o niezliczonych wrodzonych talentach, ktre posiadamy.
Zbyt wielu z nas zdaje si na ask czynnikw zewntrznych, na ktre nie m a m y adnego
wpywu. Zamiast kontrolowania wasnych uczu i odczu - ktre w caoci pozostaj w
naszej dyspozycji - zdajemy si na krtkotrwae i dorane rozwizania i ustalenia. Jak
bowiem inaczej wytumaczy fakt, e cho w Stanach Zjednoczonych mieszka niespena pi
procent populacji wiata, rozchodzi si tu ponad pidziesit procent produkowanej na caym
wiecie kokainy? Albo to, e na konsumpcj alkoholu przeznaczamy kwot r w n
rocznemu budetowi obronnemu naszego pastwa, ktry siga przecie miliardw dolarw?
Czy mona inaczej wytumaczy fakt, e co roku u pitnastu milionw Amerykanw
rozpoznaje si depresj p s y c h i c z n , a roczna warto sprzeday antydepresyjnego leku
prozac wynosi piset milionw dolarw?
Dziki tej ksice odkryjesz, dlaczego postpujesz tak, jak postpujesz. Dowiesz si, co
najczciej uwalnia twoje emocje. Nastpnie otrzymasz dokadne instrukcje, ktre poka ci,
jak krok po kroku rozpozna, ktre z nich d o d a j ci si, a ktre obezwadniaj, i nauczysz
si, jak je wszystkie spoytkowa w sposb najlepszy dla ciebie po to, aby emocje stay si
nie przeszkod, ale potnym narzdziem pomagajcym ci jak najlepiej i jak najskuteczniej
wykorzysta wasne moliwoci.
2. Perfekcja fizyczna

Czy warto posiada wszystko, o czym si kiedykolwiek marzyo, i nie mie przy tym
zdrowia, by si tym cieszy? Czy kadego ranka budzisz si peen energii i zdrowia, gotw
radowa si nadchodzcym dniem? Czy te wstajesz, czujc si rwnie zmczony jak
poprzedniego dnia, obolay i peen niechci do zaczynania wszystkiego od pocztku? Czy
twj obecny styl ycia przyczynia si do wspomnianych wyej przeraajcych statystyk?
Co drugi Amerykanin umiera na chorob wiecow, a co trzeci na raka. Jak mawia
yjcy w XVII wieku lekarz Thomas Mo-ffet, wasnymi zbami kopiemy swj grb".
Zamiecamy swj organizm tustymi pokarmami bez adnej wartoci odywczej. Trujemy si
papierosami, alkoholem, lekarstwami i narkotykami, siedzc bezczynnie przed ekranem
telewizora. Opanowanie drugiej lekcji pomoe ci przej kontrol nad wasnym zdrowiem.
Dziki temu bdziesz nie tylko wyglda, ale i czu si zdrowo. Zyskasz wiadomo
KIEROWANIA wasnym yciem, PANOWANIA nad wasnym ciaem, ktre zacznie
emanowa witalnoci, co pozwoli ci osign wyznaczone cele.
3. Perfekcja w kontaktach z innymi
Poza opanowaniem wasnych emocji i kontrol zdrowia fizycznego, nie mgbym
chyba wskaza na rzecz waniejsz ni panowanie nad kontaktami z innymi ludmi - w sferze
uczuciowej i spoecznej, w interesach i rodzinie. Trzecia z prezentowanych w tej ksice
lekcji odkryje przed tob sekrety, ktre pozwol ci wypracowa waciwe stosunki - przede
wszystkim z samym s o b , a potem z innymi. Zaczniesz od zrozumienia, co jest dla ciebie
najcenniejsze, jakie s twoje oczekiwania, wedle jakich regu prowadzisz gr zwan yciem i
jak wszystko to ma si do innych graczy. Pniej, kiedy ju opanujesz do perfekcji t jake
wan umiejtno, dowiesz si, jak czy si z innymi na najwyszym moliwym poziomie
i jak w nagrod dowiadczy czego, co wszyscy chcemy przey: poczucia
wspuczestniczenia, wiadomoci, e cho troch zmienilimy na lepsze ycie innych ludzi.
Przekonaem si, e dla mnie najwikszy potencja stanowi kontakty z innymi, poniewa d a
j mi dostp do wszystkich rde, ktrych potrzebuj. Opanowanie tej lekcji stworzy ci
nieograniczone moliwoci rozwoju i przyczyniania si do rozwoju innych ludzi.
4. Perfekcja finansowa
Wikszo Amerykanw zamartwia si miertelnie albo wrcz umiera przed
szedziesitym pitym rokiem ycia. Zdecydowanie nie jest to przyszo, ktr
chcielibymy dla siebie widzie, gdy patrzymy przed siebie i zastanawiamy si nad zotym
wiekiem naszego ycia. Jednak jak zmieni wspaniae scenariusze naszych marze w
rzeczywisto bez przekonania, e zasugujemy sobie na godziwe zabezpieczenie finansowe, i
bez odpowiedniego planu, ktry mona wprowadza w ycie? Czwarta lekcja powie ci, jak
osign co wicej ni tylko wegetacj w jesieni ycia. I to ju teraz! Poniewa mamy
szczcie y w kraju kapitalistycznym, kady z nas dysponuje moliwoci
urzeczywistniania swoich marze. Mimo to wikszo z nas odczuwa cig presj finansow
i wyobraa sobie, e posiadanie wikszych pienidzy zmniejszyoby t presj. Tymczasem to
tylko kulturowo uwarunkowana iluzja. Uwierz mi na sowo, e im wicej bdziesz mia
pienidzy, tym prawdopodobnie bdziesz odczuwa wiksz presj. Rozwizaniem problemu
nie jest cige gonienie za bogactwem, ale zmiana nastawienia i przekona na temat
pienidzy. Bogactwo naley postrzega jako rodek sucy jakiemu celowi, a nie cel sam w
sobie i rdo szczcia.
Aby zapewni sobie dostatni przyszo, najpierw musisz nauczy si, jak zmieni
wszystko to, co powoduje twoje niedostatki. Pniej dowiesz si, jak kierowa si zasadami,
przekonaniami i emocjami, ktre s niezbdne, aby korzysta % bogactwa, cieszy si nim i
cigle je pomnaa. W kocu zdefiniujesz swoje cele i uksztatujesz marzenia, majc na
uwadze osignicie moliwie najwikszego dostatku, co zapewni ci spokj umysu i uwolni
od koniecznoci cigego wypatrywania nastrczajcych si w yciu okazji.

5. Perfekcja w wykorzystaniu czasu

Stworzenie wielkiego dziea wymaga czasu. Ilu z nas wie, jak z niego korzysta? Nie
mam tu na myli oszczdnego gospodarowania czasem, by wypeni go do maksimum.
Chodzi mi natomiast o wykorzystywanie czasu i manipulowanie nim tak, aby sta si twoim
sojusznikiem, a nie wrogiem. Temu wanie ma suy pita lekcja. Najpierw nauczysz si,
jak krtkowzroczne oceny mog doprowadzi do dugotrwaego cierpienia.
Dowiesz si, jak podejmowa prawdziwe decyzje i jak panowa nad chci cigego
dogadzania sobie, co pozwoli w peni dojrze twoim pomysom i dzieom, a nawet tkwicym
w tobie potencjaom. Nastpnie nauczysz si tworzy strategie pozwalajce na wykonanie
wasnej decyzji, zamienianie jej w rzeczywisto dziki przemonej chci dziaania oraz
cierpliwoci, ktra pozwoli Ci czeka na rezultaty. Zdobdziesz te umiejtno korygowania
wasnej postawy tak czsto, jak bdzie to konieczne. Kiedy ju opanujesz wszystkie te
techniki, przekonasz si o prawdziwoci powiedzenia, e wikszo ludzi przecenia swoje
moliwoci w skali roku, ale nie docenia tego, do czego moe doj w cigu dziesiciu lat.
Przekazujc ci t wiedz, nie chc wcale udowadnia, e znam odpowiedzi na wszystkie
pytania i dlatego moje ycie jest doskonae i przebiega bez adnych problemw. Przeyem
niejedn trudn chwil. Ale dziki temu zdoaem wiele si nauczy, nie zaamywaem si i
udao mi si przez cae lata odnosi sukcesy. Ilekro stawaem przed jak przeszkod,
wykorzystywaem dotychczasow wiedz, aby po raz kolejny podnie poziom swojego
ycia. Moje umiejtnoci w tych piciu dziedzinach cigle si powikszaj, podobnie jak
twoje.
Zdaj sobie rwnie spraw z tego, e mj styl ycia moe ci nie odpowiada. Twoje
marzenia i cele mog by zupenie inne ni moje. Jednak wierz, e to, czego si nauczyem,
moja wiedza, jak zmienia marzenia w rzeczywisto, jak chwyta, co nieuchwytne, i
wprowadza to w ycie, stanowi podstaw osignicia yciowego i zawodowego sukcesu.
MOIM ZAMIERZENIEM JEST, BY KSIKA TA STAA SI PRZEWODNIKIEM,
PODRCZNIKIEM, KTRY NAUCZY, JAK NIEUSTANNIE PODNOSI POZIOM
YCIA I CZERPA Z NIEGO WCI WICEJ RADOCI. Nadal jestem dumny ze swojej
pierwszej ksiki Unlimited Power (Nieograniczona sia) oraz z wpywu, jaki wywara ona na
ycie ludzi na caym wiecie. Jednak jestem przekonany, e obecna ksika pozwoli ci
jeszcze inaczej spojrze na tkwice w tobie siy i pomoe przesun si na kolejny stopie.
Podstawowe informacje bdziemy czsto powtarza, poniewa praktyka czyni mistrza.
Dlatego wanie mam nadziej, e bdziesz cigle wraca do tej ksiki, aby pomc sobie
znale rozwizania, ktre tkwi w tobie samym. Ale pamitaj, e nie musisz przyj ani
stosowa wszystkiego, co w niej przeczytasz. WYCHWY TO, CO JEST WEDUG CIEBIE
POYTECZNE, I NATYCHMIAST WPROWAD W YCIE. Nie bdziesz musia stosowa
wszystkich opisanych tu strategii ani wykorzystywa wszystkich podawanych ci narzdzi, aby
wprowadzi w swoim yciu zasadnicze zmiany. Kada z nich osobno da ci moliwo zmiany
wasnego ycia, jednak wykorzystane cznie, zadziaaj z si wybuchu.
Ksika ta pena jest tak bardzo ci potrzebnych strategii osigania sukcesu. Zawiera te
strategie, ktre przejem od najbarwniejszych postaci w naszej kulturze. Miaem bowiem
rzadkie moliwoci rozmowy z bardzo wieloma ludmi i naladowania ich - ludmi
wpywowymi i o wielkim charakterze, od Normana Cousinsa po Michaela Jacksona, od
trenera Johna Woodena po finansowego czarodzieja Johna Templetona, od przemysowych
rekinw po takswkarzy. Tak wic na kolejnych stronach tej ksiki znajdziesz nie tylko
moje wasne yciowe dowiadczenia, ale rwnie wnioski pynce z tysica ksiek, filmw,
seminariw i kursw oraz spotka i rozmw z wieloma ludmi. Wszystko to wyniki ostatnich
dziesiciu lat mojego ycia, skutek cigego poszukiwania wiedzy i umiejtnoci, rezultat
powolnego, codziennego dorastania.

Za cel tej ksiki postawiem sobie co wicej ni tylko udzielenie ci pomocy w

jednorazowej zmianie ycia. Chc raczej, aby jej lektura bya PRZEOMOWYM
PUNKTEM w twoim yciu, aby pomagaa ci w dwiganiu ycia na wci wyszy poziom.
Zamierzeniem tej ksiki jest powodowanie POWANYCH ZMIAN. Co mam przez to na
myli? Moesz na przykad nauczy si zmienia nieustannie swoje ycie, pokona strach i
obawy, cigle ulepsza kontakty z innymi albo przezwyciy nawyk odkadania rnych
rzeczy na pniej. Wszystko to bezcenne umiejtnoci.
Jeli czytae Unlimited Power, zapoznae si ju z czci z nich. Jednak podczas
lektury kolejnych stron przekonasz si, e w twoim yciu istniej MOMENTY
LEWAROWANIA, ktre, jeli tylko dokonasz jednej drobnej zmiany, przeksztac dosownie
kady aspekt twojego ycia.
Ksika ta ma w zamyle zapoznanie ci ze strategiami, ktre pomog ci stworzy sobie
ycie, o jakim teraz tylko marzysz, i cieszy si nim.
Znajdziesz w niej proste, konkretne strategie, dziki ktrym ODKRYJESZ
PRZYCZYNY WSZELKICH NKAJCYCH CI PROBLEMW I ZWALCZYSZ JE
PRZY NAJMNIEJSZYM MOLIWYM WYSIKU. Chyba trudno ci teraz uwierzy, e
zmiana jednego tylko sowa, ktrego czsto uywasz, moe natychmiast zmieni emocjonalne
wzorce w caym twoim yciu. Albo e zmieniajc pytania, ktre, wiadomie lub podwiadomie, cigle sobie zadajesz, moesz w jednej chwili zmieni centrum swoich
zainteresowa i wysikw, a przez to zmieni rwnie podejmowane na co dzie dziaania.
Trudno ci pewnie te byoby teraz uwierzy, e jedna tylko zmiana w systemie wasnych
przekona da ci si, by uczyni ci o wiele szczliwszym. Z kolejnych rozdziaw dowiesz
si, jak opanowa wszystkie te techniki - i jeszcze wiele innych - po to, aby zmieni swoje
ycie zgodnie z potrzebami.
Dlatego bardzo powanie traktuj ten pocztek naszej znajomoci, poniewa razem
zaczlimy wanie podr majc na celu odkrycie i uaktualnienie naszych najgbszych i
jake prawdziwych moliwoci.
Zycie jest darem i daje nam przywilej, moliwo i obowizek podarowania czego w
zamian poprzez stawanie si coraz lepszym.
Postawmy wic pierwszy krok w tej naszej wsplnej podry...

Rozdzia drugi
DECYZJE: DROGA KU POTDZE
Czowiek rodzi si, by y, nie po to, by przygotowywa si do ycia.
BORYS PASTERNAK
Czy pamitasz czasy, kiedy prezydentem USA by Jimmy Carter? Do wadzy w Iranie
doszed ajatollah Homeini, ktry trzyma jako zakadnikw naszych rodakw? W Polsce
elektryk ze Stoczni Gdaskiej nazwiskiem Lech Wasa zrobi rzecz wrcz nie do
pomylenia: ZDECYDOWA przeciwstawi si reimowi komunistycznemu. Poprowadzi
swoich wsppracownikw do strajku, a kiedy wyrzucono go z pracy, po prostu wspi si na
mur otaczajcy stoczni. Od tego czasu pado wiele murw, nieprawda?
Czy pamitasz wiadomo, e John Lennon zosta zamordowany? C z y pamitasz
wybuch wulkanu witej Heleny z zrwnujcy z ziemi obszar o powierzchni stu
pidziesiciu mil kwadratowych? Czy kibicowae podczas meczu hokejowego, kiedy
druyna amerykaska pokonaa Sowietw i zdobya olimpijskie zoto? By to rok 1980,
niewiele wicej ni dziesi lat temu.

Zastanw si przez chwil! Gdzie wtedy bye? Jaki bye? Kim byli twoi przyjaciele?
Jakie byy twoje nadzieje i marzenia? Gdyby kto zapyta ci wtedy: Gdzie znajdziesz si za
dziesi albo pitnacie lat?", czy potrafiby odpowiedzie na to pytanie?
Czy dzisiaj znajdujesz si tam, gdzie wtedy chciae si znale? Dziesi lat mino
bardzo szybko, prawda?
Ale jest jeszcze co waniejszego. By moe powinnimy sobie wanie dzisiaj zada
pytania: JAK CHC PRZEY N A J -BLISZE DZIESI LAT MOJEGO YCIA? JAK
MAM Y DZI, ABY STWORZY SOBIE JUTRO, KTREGO CHC DOCZEKA?
CZEGO OD TEGO MOMENTU POWINIENEM SI TRZYMA?
Co wane jest dla mnie w tej wanie chwili, a co bdzie wane za jaki czas? Jakie
dziaania mog podj dzisiaj, aby uksztatowa swoje ostateczne przeznaczenie?
Z pewnoci nadejdzie moment, w ktrym chwila obecna stanie si chwil sprzed
dziesiciu lat. Pytanie tylko: Gdzie wtedy bdziesz? Kim si staniesz? Jak bdziesz y i jaki
bdzie poytek z twojego ycia?
T E R A Z jest czas, by zaplanowa najblisze dziesi lat twojego ycia, a nie wtedy,
kiedy lata te ju przemin. Musimy chwyta kad chwil. Miny ju pierwsze lata kolejnego
dziesiciolecia i zbliamy si do ostatnich lat dwudziestego wieku! Wkrtce znajdziemy si w
dwudziestym pierwszym wieku, w nowym tysicleciu! Rok dwutysiczny nadejdzie, zanim
si spostrzeesz. Za jedyne dziesi lat bdziesz patrzy na ten wanie moment w taki sam
sposb, w jaki dzisiaj patrzysz na rok 1980. Czy bdziesz zadowolony patrzc wstecz na lata
dziewidziesite? A moe bdziesz zakopotany? Zachwycony czy przeraony?
Na pocztku 1980 roku byem dziewitnastoletnim dzieciakiem. Czuem si
osamotniony i sfrustrowany. Nie miaem dosownie adnych rde finansowania. Nie
miaem dostpu do adnych nauczycieli sukcesu, nie miaem przyjaci, ktrym si powiodo,
ani mentorw, nie stay przede mn adne jasno okrelone cele. Byem nieudolny i gruby.
Mimo to jednak w cigu zaledwie dziesiciu lat odkryem w sobie si, ktr wykorzystaem,
by zmieni kad dziedzin mojego ycia. Kiedy do perfekcji opanowaem posugiwanie si
t si, uyem jej, by w cigu niespena jednego roku zrewolucjonizowa swoje ycie.
Wykorzystaem j jako narzdzie, ktre pozwolio mi nieprawdopodobnie wrcz podnie
moj wiar w siebie, co, z kolei, dao mi UMIEJTNO podejmowania dziaa i osigania
wymiernych rezultatw. Wykorzystaem j rwnie dla polepszenia swojego stanu fizycznego
i w cigu tych lat straciem trzydzieci osiem funtw tuszczu. Dziki temu pozyskaem
uczucia kobiety moich marze, polubiem j i stworzyem rodzin, jak zawsze chciaem
mie. Wykorzystaem t si, aby swoje dochody podnie z poziomu zaledwie
wystarczajcego na przeycie do poziomu ponad miliona dolarw rocznie. Sia ta przeniosa
mnie z mojego maego mieszkania (w ktrym naczynia zmywaem w wannie, poniewa nie
byo tam zlewozmywaka) do obecnej rezydencji, Del Mar Castle. Tylko dziki temu jednemu
odkryciu z etapu, na ktrym czuem si samotny i niepotrzebny, znalazem si na etapie, na
ktrym czuj si wdziczny za nowe moliwoci dania czego milionom ludzi na caym
wiecie. Jest to sia, ktr codziennie od nowa wykorzystuj, by ksztatowa wasne przeznaczenie.
W ksice Unlimited Power jasno udowodniem, e najskuteczniejszy sposb na
ksztatowanie wasnego ycia to PRZYSTPI DO DZIAANIA i trzeba si tylko do tego
nakoni. Rnice w osiganych przez ludzi rezultatach sprowadzaj si do tego, co zrobili
oni INACZEJ ni inni w podobnych sytuacjach. RNE DZIAANIA PRZYNOSZ
RONE REZULTATY. Dlaczego? Poniewa kade dziaanie stanowi zestaw powizanych ze
s o b poczyna, a jego rezultaty oparte s na rezultatach naszych przeszych dziaa i
przenosz nas w okrelonym kierunku. Kady z takich kierunkw prowadzi do ostatecznego
celu - naszego przeznaczenia.

Inaczej mwic, jeli chcemy kierowa wasnym yciem, musimy bezporednio

kontrolowa wszystkie swoje dziaania. Ksztatujemy swoje ycie nie poprzez dziaania
podejmowane od czasu do czasu, ale poprzez dziaania podejmowane konsekwentnie. Tak
wic najwaniejsze pytanie brzmi: Co POPRZEDZA nasze dziaanie?
Co WARUNKUJE, jakie dziaania podejmujemy, a wic w konsekwencji, kim si
stajemy i jakie jest nasze ostateczne yciowe przeznaczenie? Co jest m a t k wszelkich
dziaa? Odpowiedzi, do ktrej dotychczas odwoywaem si jedynie porednio, s dwa
sowa: SIA DECYZJI. Wszystko, co dzieje si w twoim yciu - i to, czego si boisz, i to, co
jest dla ciebie wyzwaniem - zaczo si od jakiej decyzji. JESTEM PRZEKONANY, E
TWOJE PRZEZNACZENIE KSZTATUJE SI WANIE W CHWILACH
PODEJMOWANIA DECYZJI.
Decyzje, ktre podejmujesz wanie teraz, kadego dnia, uksztatuj nie tylko twoje
samopoczucie dzisiaj, ale te wpyn na to, kim staniesz si w kocu lat dziewidziesitych.
Czy w cigu ostatnich dziesiciu lat twojego ycia byy momenty, w ktrych inna
decyzja cakowicie zmieniaby twoje ycie, na lepsze albo na gorsze? Moe na przykad
podje jak decyzj w sprawach zawodowych i ona wanie odmienia twoje ycie? A
moe nie podje jakiej decyzji? By moe w cigu tych dziesiciu lat postanowie si
oeni albo rozwie? Moe kupie jak ksik lub kaset, ktra wpyna na twoje dalsze
losy, albo te zapisae si na jaki kurs? Moe zdecydowae si mie dzieci albo odoy to
na pniej w pogoni za karier zawodow? Moe postanowie inwestowa w dom albo w
jaki interes? By moe postanowie zacz uprawia jaki sport albo przesta go uprawia?
Moe rzucie palenie? Moe wreszcie podje decyzj, by przeprowadzi si do innej czci
kraju albo wyruszy w podr dookoa wiata? W jaki sposb wszystkie te decyzje
doprowadziy ci do tego wanie miejsca w yciu, w ktrym obecnie si znajdujesz?
Czy w minionym dziesicioleciu twego ycia dowiadczye uczu tragedii i frustracji,
czue si potraktowany niesprawiedliwie i nie miae adnej nadziei? Wiem, e z pewnoci
tak. C wic w tych sytuacjach zdecydowae? Czy postanowie zerwa krpujce ci
wizy, czy te poddae si bez walki? Jak decyzje te uksztatoway twoje obecne ycie?
Czowiek nie jest tworem okolicznoci to okolicznoci s tworem czowieka.
BENJAMIN DISRAELI
Jestem cakowicie przekonany, e to wanie nasze decyzje, a nie OKOLICZNOCI czy
WARUNKI YCIOWE okrelaj nasze przeznaczenie. Dobrze wiemy, e s ludzie, ktrzy
przychodz na wiat z uprzywilejowan pozycj: moe to by przewaga uwarunkowana
genetycznie albo lepsze warunki yciowe i rodzinne, czy wreszcie lepsze koneksje. Wiemy
jednak rwnie dobrze, e wci napotykamy informacje o ludziach, ktrzy wbrew wszelkim

przeciw
wnociom prrzeamali krrpujce ich
h ograniczen
nia dziki poodejmowan
niu waciwy
ych

nieogran
niczonej po
otgi ducha ludzkiego.
Z
Zaraz, zarazz! Suchajcie! Przecie nie musimy
y by tylko owcami!"
JE
ELI TYLK
KO ZGODZ
ZISZ SI NA
A TO, WSP
PLNIE UC
CZYNIMY Z TWOJEG
GO
YCIA TAKI WA
ANIE INS
SPIRUJCY
Y PRZYK
AD. W jakki sposb?
Po
o prostu pop
przez podejmowanie dzzisiaj wan
nie decyzji ddotyczcych
h naszego y
ycia w
latach dziewidzie
d
esitych. Jeli nie zdecydowae jeeszcze, jak m
masz y w c i g u
najblisszych lat, to te podjee ju jak decyzj, nieeprawda? P
Podje decyzj, e to
okoliczn
noci i otoczenie uksztatuj twojee przeznaczenie i to onee bd tob kieroway, a nie ty
sam.
Cae moje y
ycie zmienio si dosow
wnie jedneg
go dnia, a byy to dzie, w ktrym zrobiem
z
co wicej ni tylko
o ustalenie, co chciaby
ym osign i kim chciiabym si sta.
s
Tego dnia
d
PODJ
EM DECY
YZJ, DO CZEGO B
D W YCIU DY
Y Z PEN

DETER
RMINACJ
. A to nie to
o samo.
Po
omyl! Czy
y jest jaka rnica
r
mid
dzy ZAINT
TERESOWA
ANIEM SI
czym a
POWIICENIEM SI czemu
u? Oczywicie, e tak! Ile to razyy ludzie m
wi: Kurccz,
CHCIA
ABYM miee wicej piienidzy!", albo:
a
CHC
CIABYM llepiej poznaa problemy
y moich
dzieci!"", albo: Wiesz, ja naprrawd CHCIIABYM zmieni
z
wiat!" Tyle ty
ylko, e tego
o typu
stwierdzzenia nie s wcale rwn
noznaczne z powicen
niem si czeemu, nie ma
m w nich
determinacji. Stano
owi one jed
dynie okrelenie preferrencji, a znaacz po prosstu: Jestem
m
ZAINTE
ERESOWA
ANY tym, by
b co si staao, jeli oczywicie niie bd mussia niczego w tym
kierunk
ku robi." To
o nie sia! To
T sabiutkaa modlitwa, wypowiedzziana nawett bez wiary w to, e
zostaniee wysuchan
na.
M
Musisz
zdecy
ydowa nie tylko o tym
m, do jakich bdziesz dy rezultaatw, ale rw
wnie i
jakim czzowiekiem
m chcesz si sta. Mwiilimy ju w pierwszym
m rozdziale o tym, e musisz
m
znale kryteria ok
krelajce, co ma by dlla ciebie mo
oliwym doo zaakceptow
wania
N
zachowaniem i czeego powinieene spodzieewa si po tych, ktrzyy s ci blisccy. JELI NIE
ACZYSZ SOBIE
S
POD
DSTAWOW
WYCH STA
ANDARDW
W RZECZY
Y I WYDAR
RZE
WYZNA
MOLIIWYCH DL
LA CIEBIE DO ZAAK
KCEPTOWA
ANIA, BAR
RDZO AT
TWO
ZELIZ
ZGNIESZ SI
S DO POZ
ZIOMU DZ
ZIAA I ZACHOWA
Z
A ALBO JAKOCI
J

YCIA,
KTRE
E S ZNAC
CZNIE PON
NIEJ TEGO, NA CO ZASUGU
UJESZ.

Musisz wyznaczy sobie t granic i nie wolno ci nigdy jej przekracza, bez wzgldu na
to, co dzieje si w twoim yciu. Nawet jeli wszystko si wali, jeli zaamuje si gieda, jeli
opuszcza ci ukochana osoba, nikt nie chce ci wesprze, musisz pozosta wierny
postanowieniu, e bdziesz y na najwyszym moliwym poziomie.
Niestety wikszo ludzi nigdy tego nie robi, poniewa s zbyt zajci wyszukiwaniem
sobie rnych usprawiedliwie i wymwek. Win za to, e nie osignli w yciu tego, co
chcieli, ponosz rodzice i ze wychowanie, brak moliwoci i okazji rozwoju w modoci albo
brak moliwoci ksztacenia si, albo to, e s za starzy, lub odwrotnie, za modzi. Wszystkie
te usprawiedliwienia to nic innego jak SYSTEM PRZEKONA (SP)! One nie tylko nas
ograniczaj, ale wrcz nas niszcz!
Wykorzystanie siy decyzji pozwala ci omin wszelkie moliwe usprawiedliwienia i
zmieni dowoln, a nawet wszystkie dziedziny twojego ycia W JEDNEJ CHWILI! Moe
zmieni twoje kontakty z innymi, warunki pracy, poziom zdrowia fizycznego, dochody i stan
emocjonalny. Moe sprawi, e jeste szczliwy albo smutny, sfrustrowany albo
podekscytowany, zniewolony okolicznociami albo nieustannie wyraajcy wasn wolno.
Wykorzystanie siy decyzji jest rdem zmian zachodzcych w jednostce, w rodzinie,
spoecznoci, narodzie, a nawet w caym wiecie.
Kto dokona wszystkich zmian, ktre zaszy w Europie Wschodniej w cigu ostatnich
kilku lat? Ludzie, ktrzy tam mieszkaj, ludzie tacy jak ty i ja podjli nowe decyzje, czego
bd broni, czemu si powic, co jest, a co nie jest dla nich moliwe do zaakceptowania i
czego nie bd ju duej tolerowa.
Decyzje Gorbaczowa z pewnoci pomogy posuwa si na tej drodze, ale determinacja
Lecha Wasy i jego oddanie idei cigego podwyszania standardw yciowych zbudoway
drog prowadzc do olbrzymich zmian gospodarczych i politycznych.
Kiedy ludzie narzekaj na swoj prac, czsto zadaj im pytanie: Dlaczego poszede
dzi do pracy?" Zwykle odpowiadaj mi: Bo musiaem." Ale ty zawsze powiniene pamita
o jednym: w tym kraju nie ma dosownie jednej rzeczy, ktr musisz robi. Ani jednej, to nie
tutaj! Z pewnoci NIE MUSISZ pracowa w okrelonym miejscu i okrelonym czasie. Nie w
Ameryce! Nie musisz robi tego, co robie przez ostatnie dziesi lat. Moesz zdecydowa,
by robi co innego, co nowego, i to ju dzi. WANIE W TEJ CHWILI MOESZ
PODJ DECYZJ: wrc do szkoy, naucz si taczy albo piewa, zaczn kontrolowa
swoje finanse, naucz si lata helikopterem, wezm si za swoj sylwetk i wygld,
rozpoczn medytacje, bd chodzi na bale, wybior si na obz kosmiczny organizowany
przez NASA, naucz si francuskiego, bd wicej czyta dzieciom, wicej czasu powic na
prac w ogrdku. Moesz nawet zdecydowa, e polecisz na Fidi, aby si tam osiedli.
JELI NAPRAWD CO POSTANOWISZ, POTRAFISZ ZROBI NIEMAL
WSZYSTKO. Jeli wic nie podoba ci si zwizek, w ktrym si obecnie znajdujesz,
zdecyduj, by go zmieni. Jeli nie jeste zadowolony ze swojej obecnej pracy, zmie j. Jeli
nie jest ci dobrze z tym, co o sobie mylisz, zmie to. Jeli chcesz osign wiksz
sprawno fizyczn, moesz to zmieni wanie teraz. W jednej chwili moesz posuy si t
sam si, ktra zmienia bieg historii.
Napisaem t ksik, by rzuci ci wyzwanie, by nakoni ci do ROZBUDZENIA
DRZEMICEJ W TOBIE POTGI DECYZJI. Moim celem jest, BY UPOMNIA SI O
SWOJE PRAWA DO NIEOGRANICZONEJ MOCY, PROMIENIUJCEJ WITALNOCI,
PENEJ RADOCI PASJI, KTRE PRZECIE DO CIEBIE NALE! Musisz uwierzy,
e potrafisz i moesz wanie teraz podj decyzj, ktra natychmiast odmieni twoje ycie.
Moe to by decyzja dotyczca nawyku, ktry zmienisz, albo umiejtnoci, ktrej nabdziesz,
sposobu traktowania innych ludzi albo zatelefonowania do kogo, z kim nie rozmawiae od

lat. Moe jest kto, z kim powiniene si skontaktowa, by podnie na wyszy poziom swj
status zawodowy?
A moe WANIE TERAZ POWINIENE ZDECYDOWA, e bdziesz chwyta i
pielgnowa pozytywne uczucia, na ktre zasuysz sobie kadego dnia? Albo moe
wybierzesz wicej radoci, wiksz pewno siebie lub wikszy spokj umysu? Zanim
jeszcze przewrcisz t kartk, moesz wykorzysta potg, ktra ju w tobie tkwi. Teraz
wanie podejmij decyzj, ktra moe popchn ci w dobrym kierunku, w kierunku szczcia
i rozwoju.
Nic nie jest w stanie oprze si woli czowieka,
ktry w deniu do celu gotw jest
zaryzykowa wasne istnienie.
BENJAMIN DISRAELI
Twoje ycie zmienia si w chwili, kiedy podejmujesz NOW DECYZJ z zamiarem
jej KONSEKWENTNEGO I BEZWZGLDNEGO realizowania. Kto by pomyla, e
determinacja i wiara cichego i niepozornego czowieka, z wyksztacenia prawnika, a z
przekonania pacyfisty, bdzie na tyle potna, by zburzy olbrzymie imperium? A przecie
niezomne postanowienie Mahatmy Gandhiego, by uwolni Indie spod rzdw brytyjskich,
byo jak beczuka prochu, ktrej wybuch pocign za sob cay acuch wydarze na zawsze
zmieniajcych ukad si na wiecie.
Ludzie nie potrafili zrozumie, w jaki sposb ma zamiar osign swj cel, ale on nie
pozostawi sobie adnego wyboru poza konsekwentnym dziaaniem zgodnym z podjt
decyzj. Po prostu nie dopuszcza nawet adnej innej moliwoci.
Decyzja bya rdem siy Johna F. Kennedy'ego, kiedy spotka si z Chruszczowem
podczas penego napi okresu kubaskiego kryzysu rakietowego. Dziki niej Kennedy
zapobieg III wojnie wiatowej. Decyzja bya rdem siy Martina Luthera Kinga Juniora,
kiedy tak wspaniale wyraa frustracje i aspiracje ludzi, ktrzy nie chcieli ju duej by
odrzucani, i gdy zmusi wiat, by zwrci na nich uwag. Decyzja bya rdem siy, ktra
wyniosa Donalda Trumpa na sam szczyt wiata finansw i rwnie ona rzucia go pniej na
samo dno. Ta sama sia pozwolia Pete'owi Ros'owi zmobilizowa wszystkie talenty i dosta
si do panteonu sawy - a w kocu zniszczya marzenia jego ycia. Decyzje s rdem
zarwno problemw, jak i nieprawdopodobnych moliwoci i wielkiego szczcia. Ich sia
kieruje procesem zmiany rzeczy niewidzialnych w widzialne. Prawdziwe decyzje s
katalizatorem przebiegu zmiany naszych marze w rzeczywisto.
NAJBARDZIEJ EKSCYTUJCYM ASPEKTEM TEJ POTGI, TEJ WIELKIEJ SIY
JEST FAKT, E JU J POSIADASZ. Impet decyzji nie jest czym zarezerwowanym
jedynie dla garstki wybracw cieszcych si specjalnym pozwoleniem, pienidzmi albo
wywodzcych si z dobrych rodzin. Dostpna jest ona zarwno zwykym ludziom, jak i
monarchom. Rwnie i ty moesz mie do niej dostp, skoro trzymasz teraz w rku t
ksik. W tej dosownie chwili moesz wykorzysta t wielk si, ktra czeka upiona w
tobie, jeli tylko zdobdziesz si na odwag, by po ni sign. Czy nadszed wreszcie dzie,
w ktrym zdecydujesz, e twoja osoba to znacznie wicej, ni dotychczas pokazae? Czy
nadszed ju dzie, w ktrym wreszcie zdecydujesz, e jako twojego ycia musi
dorwnywa jakoci twego ducha? Wierz, e tak, wic zacznij od stwierdzenia: Oto, kim
jestem. Oto, co liczy si w moim yciu. Oto, co mam zamiar zrobi. I nic nie powstrzyma
mnie od osignicia mojego celu. Nie bd ju duej czowiekiem drugiej kategorii!"
Pomys o przykadzie pewnej wyjtkowo dumnej kobiety nazwiskiem Rosa Parks, ktra
pewnego dnia w 1955 roku wsiada do autobusu w Montgomery w Alabamie i odmwia
ustpienia miejsca biaemu, cho bya do tego zobligowana prawem. Ten jeden cichy akt

nieposuszestwa obywatelskiego wywoa prawdziw burz kontrowersji i jako symbol na

cae lata sta si pocztkiem walki o rwnouprawnienie, S I ROZBUDZAJC
LUDZK WIADOMO, si obecn w naszym yciu nawet dzisiaj, ilekro prbujemy
ponownie zdefiniowa pojcia rwnoci i sprawiedliwoci dla wszystkich Amerykanw, bez
wzgldu na ras, pe i wyznanie. Czy Rosa Parks mylaa o przyszoci, kiedy tamtego dnia
odmwia ustpienia miejsca w autobusie biaemu? Czy kierowaa si jakim planem, wedle
ktrego chciaa zmieni struktur caego spoeczestwa? By moe tak. Ale bardziej
prawdopodobne jest, e do dziaania pchna j decyzja, by podnie standard wasnego ycia.
Jake wielkie skutki miaa decyzja jednej kobiety!
Jeli mylisz sobie teraz, e chciaby podejmowa takie wanie decyzje, ale przecie
dowiadczye prawdziwej tragedii, pozwl, e podam ci przykad Eda Robertsa. Jest on
zwyczajnym" czowiekiem przykutym do wzka inwalidzkiego, ktry dziki decyzji
przeamania krpujcych go ogranicze, sta si kim nadzwyczajnym. W wieku czternastu lat
Ed uleg paraliowi od ramion w d. Oddycha dziki specjalnemu aparatowi, a mimo to,
wbrew wszelkim przeciwnociom, udao mu si wywalczy dla siebie normalne" codzienne
ycie, nawet jeli n o c musi przebywa w komorze tlenowej. Po stoczeniu cikiej walki z
polio, w ktrej kilka razy stawia czoo mierci, mg z pewnoci pogry si we wasnym
blu. Ale wybra co innego: zdecydowa pomaga innym.
Co udao mu si osign? W cigu ostatnich pitnastu lat jego decyzja o walce ze
wiatem, ktry tak czsto traktowa go z askawym politowaniem, przyniosa wiele dobrych
zmian w yciu niepenosprawnych.
Ed stawi czoo licznym mitom na temat ograniczonych moliwoci ludzi kalekich i
spotykajc si z wieloma ludmi, wywalczy wszystko: od zjazdw dla wzkw przy
skrzyowaniach, poprzez specjalne parkingi oraz bary dla niepenosprawnych. By pierwszym
poruszajcym si na wzku inwalidzkim absolwentem Uniwersytetu Kalifornijskiego w Berkeley. W kocu otrzyma stanowisko dyrektora Kalifornijskiego Stanowego Wydziau
Rehabilitacji. By pierwszym inwalid w Ameryce, ktry zaj tego typu stanowisko.
Ed Roberts stanowi przekonujcy dowd na to, e liczy si nie punkt startu, ale
podejmowane DECYZJE na temat punktu kocowego. Wszystkie jego dziaania m a j
rdo w jednym krtkim momencie niezomnej decyzji. A co ty mgby zrobi ze swoim
yciem, gdyby naprawd si zdecydowa?
Wielu ludzi mwi: C, naprawd chciabym podejmowa takie decyzje, ale nie
jestem pewien, jak mogyby one zmieni moje ycie." S sparaliowani strachem, e nie bd
wiedzieli DOKADNIE, jak m a j zmieni swoje marzenia w rzeczywisto. W rezultacie
nigdy nie podejmuj decyzji, ktre mogyby uczyni ich ycie tak piknym, jak sobie na to
zasuguj.
Jednym z moich zada jest przekonanie ci, e nie jest wane, aby od razu wiedzie,
JAK osign podany rezultat. Wane jest natomiast, by mie pewno, e ZNAJDZIESZ
NA TO JAKI SPOSB, nieistotne jaki. W swojej ksice Unlimited Power przedstawiem
strategi, ktr nazywam Najlepsz Formu Sukcesu. Jest ona przewodnikiem, ktry w
czterech etapach zawiedzie ci dokadnie tam, gdzie chcesz si dosta:
Zdecyduj, czego chcesz.
Przystp do dziaania.
Obserwuj, co si sprawdza, a co nie.
Zmieniaj swoje zachowanie dopty, dopki nie osigniesz zamierzonego celu.
Podjcie decyzji denia do okrelonego celu pociga za s o b seri wydarze. Jeli
zdecydujesz, czego chcesz, we si do realizacji tego, wycigaj wnioski i zmieniaj sposoby
dziaania, a wtedy z pewnoci uzyskasz impet do osignicia danego celu. Jeli tylko
naprawd powicisz si zdobywaniu czegokolwiek, odpowied na pytanie: Jak?", znajdzie
si sama.

Biorc pod uwag wszystkie akty tworzenia,

odkrywa si jedn elementarn prawd:
gdy si czemu prawdziwie powicamy,
wspiera nas Opatrzno.
JOHANN WOLFGANG GOETHE
Skoro podejmowanie decyzji jest tak atwe i daje tak wielk si, dlaczego wicej ludzi
nie idzie za wspania rad: Po prostu zrb to!" Wydaje mi si, e wikszo z nas nie wie
nawet, co to znaczy podj prawdziw decyzj. Nie zdajemy sobie sprawy z siy zmian, jakie
niezomna i konsekwentna decyzja przynosi. Problem w tym, e przez dugi czas uywalimy
sowa decyzja" w tak niezobowizujcy sposb, e oznacza ono obecnie co w rodzaju listy
pobonych ycze. Dlatego tym sowem okrelamy jedynie swoje preferencje. Podjcie
prawdziwej decyzji - w odrnieniu od na przykad stwierdzenia: Chciabym rzuci palenie"
- oznacza wykluczenie wszystkich innych moliwoci. Sowo decyzja" pochodzi od
aciskich de" i caedere", ktre oznaczaj od" i ci". PODJCIE PRAWDZIWEJ
DECYZJI OZNACZA POWICENIE SI OSIGANIU OKRELONEGO CELU ORAZ
ODCICIE SI OD WSZELKICH INNYCH EWENTUALNOCI.
Tak wic jeli naprawd podejmiesz decyzj, nigdy wicej nie zapalisz papierosa.
Bdzie ona oznacza koniec palenia. Nigdy wicej nawet nie rozwaysz moliwoci palenia.
Jeli naleysz do ludzi, ktrzy kiedy ju wyprbowali w ten sposb potg podejmowania decyzji, wiesz dokadnie, co mam przez to na myli. Kady alkoholik wie, e
jeli nawet po latach zupenej trzewoci zacznie si oszukiwa, e moe wypi tylko jeden
kieliszek, bdzie musia zacz wszystko od pocztku. Po podjciu prawdziwej decyzji, nawet
jeli jest ona trudna, wikszo z nas odczuwa olbrzymi ulg. Wreszcie przebylimy
rozstajne drogi! Wiemy, jak wiele znaczy pewno, ktrdy i!
Ta wanie pewno i jasno sytuacji daje ci si. Z t jasnoci moesz osign
rezultaty, ktrych naprawd pragniesz w swoim yciu. Problem wikszoci z nas polega na
tym, e tak dawno nie podejmowalimy prawdziwych decyzji, i ju zapomnielimy, co si
wtedy czuje. Nasze decyzyjne minie" s zwyczajnie sflaczae! Niektrzy z nas m a j
kopoty nawet ze zdecydowaniem, co zjedz na obiad.
Jak wic wzmocni owe minie? Naley je wiczy! SPOSOBEM NA
PODEJMOWANIE LEPSZYCH DECYZJI JEST PODEJMOWANIE ICH CZCIEJ!
Powiniene jednak wyciga z tych decyzji wnioski, wcznie z tymi, ktrych realizacja jest
dla ciebie przez jaki czas kopotliwa, sprawia ci problemy. Wnioski te bd dla ciebie
bezcenn lekcj, ktra pomoe ci lepiej ocenia sytuacj w przyszoci, a w konsekwencji
podejmowa lepsze decyzje. Im czciej bdziesz podejmowa decyzje, tym czciej bdziesz
si przekonywa, e cakowicie panujesz nad swoim yciem. Bdziesz z niecierpliwoci
oczekiwa na kolejne wyzwania losu i postrzega je jako moliwo podejmowania kolejnych
decyzji i podniesienia jakoci wasnego ycia na kolejny poziom.
Nie mgbym chyba przeceni siy i wartoci dokonania choby jeden raz oceny
istniejcej sytuacji - zdobycia tej jednej jedynej informacji, ktr mona wykorzysta dla
zmiany wasnego ycia. INFORMACJA STANOWI POTG, JELI SI NI
POSUGUJEMY, a jednym z moich kryteriw rozpoznawania prawdziwej decyzji jest fakt,
e pociga ona za sob dziaanie. A najbardziej w tym wszystkim ekscytuje to, e nigdy nie
wiesz, kiedy dostaniesz t wan informacj! Powodem, dla ktrego przeczytaem ponad
siedemset ksiek, przesuchaem mnstwo tam i kaset i uczestniczyem w tak wielu
seminariach i kursach, jest fakt, e rozumiem, jak wielk si daje choby jednorazowe
odkrycie rnicy midzy dwoma rzeczami, choby jedna informacja. Moesz j znale i ty na kolejnej stronie tej ksiki albo w kolejnym rozdziale. Niech to nawet bdzie co, o czym

ju wiesz, ale z jakiej przyczyny wanie tym razem informacja ta dociera do ciebie i
zaczynasz z niej korzysta. Pamitaj, e PRAKTYKA CZYNI MISTRZA. Wycigane przez
nas wnioski daj nam si do podejmowania lepszych decyzji, a wic przynosz rezultaty,
ktrych podamy. Niewyciganie wnioskw moe czasem powodowa powane udrki. Na
przykad wielu z najsawniejszych ludzi w naszej kulturze spenio swoje marzenia, ale mimo
to nie potrafili si tym cieszy. Czsto sigali po narkotyki, poniewa mieli uczucie
niespenienia. Dzieje si tak dlatego, e nie potrafi oni wyciga wnioskw, nie potrafi
odrni osignicia celu od ycia zgodnie z wyznawanymi przez siebie wartociami.
Nieumiejtno dostrzeenia kolejnej rnicy powoduje cierpienie na co dzie w relacjach z
innymi ludmi. Mwi tu o rozrnieniu regu, o ktrym dokadniej porozmawiamy w dalszej
czci naszej wsplnej podry. Czasem nieumiejtno rozrniania, nieumiejtno wycigania wnioskw moe ci kosztowa najwysz cen. Ludzie, ktrzy haruj jak woy, a do
tego spoywaj duo tuszczu, sami siebie doprowadzaj do chorb serca.
Przez wikszo swojego ycia tropi co, co dr W. Edwards Deming nazywa
PRAWDZIW WIEDZ. Dla mnie prawdziw wiedz stanowi choby jedno waciwe
rozrnienie, informacja, strategia, przekonanie, umiejtno albo jakiekolwiek narzdzie,
ktre moemy zastosowa w tej samej chwili, kiedy je zrozumiemy. Prawdziw wiedz jest
zdolno wykorzystania czegokolwiek od razu dla polepszenia jakoci wasnego ycia. Ta
ksika, podobnie jak cae moje ycie, powicona jest poszukiwaniu prawdziwej wiedzy,
przydatnej dla poprawy ycia osobistego lub zawodowego.
Wci zastanawiam si nad sposobami przekazania tej wiedzy innym ludziom tak, aby
moga ona polepszy ich stan psychiczny, emocjonalny, fizyczny i finansowy.
Twj los ksztatuje si w momentach podejmowania decyzji.
ANTHONY ROBBINS
Tylko trzy decyzje, ktre podejmujesz w kadym momencie twojego ycia, decyduj o
twoim losie. Te trzy decyzje wpywaj na to, co zauwaysz, a co przeoczysz, co bdziesz czu
i co zrobisz, wreszcie jaki bdzie twj wkad w ycie i kim si w kocu staniesz. Jeli nie
panujesz nad tymi trzema decyzjami, po prostu nie panujesz nad wasnym yciem. Jeli
natomiast masz nad nimi kontrol, zaczynasz te kontrolowa wasne dowiadczenia.
Te trzy decyzje, ktre decyduj o twoim losie, to:
1. Twoje decyzje, NA CZYM SI SKONCENTROWA.
2. Twoje decyzje, CO DLA CIEBIE ZNACZ POSZCZ GLNE RZECZY.
3. Twoje decyzje, CO ZROBISZ, aby osign podane rezultaty.
Wanie tak! Nie to, co dzieje si z tob teraz czy te dziao w przeszoci, okrela, kim
si stajesz. Na twoje przeznaczenie maj natomiast wpyw TWOJE DECYZJE, NA CZYM
SI KONCENTRUJESZ, CO ZNACZ DLA CIEBIE POSZCZEGLNE RZECZY ORAZ
CO MASZ ZAMIAR ROBI, ABY OSIGN PODANE REZULTATY. Wiedz, e
jeli ktokolwiek osiga w jakiej dziedzinie wiksze sukcesy ni ty, to ten kto w danej
sytuacji lub okolicznociach podejmuje te trzy decyzje inaczej ni ty. Jest jasne, e Ed
Roberts postanowi skoncentrowa si na czym innym ni wikszo ludzi w jego sytuacji.
Skupi si na tym, jak co polepszy. Jego kopoty fizyczne stanowiy dla niego wyzwanie.
Rwnie oczywiste jest, e postanowi zrobi wszystko, co mona, by poprawi sytuacj ludzi
znajdujcych si w podobnym stanie jak on. Bez reszty powici si ksztatowaniu
rodowiska po to, aby uatwi ycie ludziom upoledzonym fizycznie.
Nic nie dodaje odwagi bardziej
ni niekwestionowana zdolno czowieka
do podwignicia wasnego ycia

poprzez wiadome dziaanie.

HENRY DAVID THOREAU
Zbyt wielu z nas nie podejmuje wikszoci decyzji wiadomie, a zwaszcza tych trzech
absolutnie podstawowych decyzji. I pacimy za to olbrzymi cen. Wikszo ludzi przejawia
w swoim yciu co, co nazywam SYNDROMEM NIAGARY. Wierz, e ycie jest jak rzeka
i e wikszo ludzi wskakuje do tej rzeki, nie majc pojcia, dokd naprawd chc dopyn.
Dlatego wanie w krtkim czasie zostaj porwani przez silne nurty: nurt wydarze, nurt
strachu, nurt yciowych wyzwa. Kiedy znajd si u rozwidlenia rzeki, nie decyduj
wiadomie, ktr odnog popyn, nie wiedz, ktry kierunek jest dla nich waciwy. Po
prostu dryfuj. Staj si czci ludzkiej masy, ktr kieruj okolicznoci, a nie wasne
wartoci. Nic dziwnego, e czuj si pozbawieni kontroli nad sob. Pozostaj w tym stanie
niewiadomoci dugo, a pewnego dnia dochodzi do nich dudnicy dwik rozszalaej wody
i z przeraeniem odkrywaj, e s o kilka metrw od wodospadu Niagara, w odzi bez wiose.
Zaczynaj wtedy gwatownie macha rkami, ale j e s t j u za pno. Czeka ich upadek.
Czasem j e s t to upadek emocjonalny, czasem fizyczny, a czasem finansowy. JEST
BARDZO PRAWDOPODOBNE, E TWOJE OBECNE KOPOTY, JAKIEKOLWIEK S,
MOGY BY ZAEGNANE POPRZEZ PODJCIE JAKIEJ LEPSZEJ DECYZJI
GDZIE W GRZE RZEKI.
Jak prbujemy odwrci sytuacj, kiedy nagle budzimy si w rodku spienionej rzeki?
Albo decydujemy, by zanurzy w wodzie obydwa wiosa, i jak szaleni wiosujemy w jakim
innym kierunku, albo te planujemy swoj dalsz podr. Wyznaczamy sobie kurs, punkt
docelowy, do ktrego naprawd chcemy dotrze, i sigamy po plan lub map, aby po drodze
mc podejmowa odpowiednie decyzje.
Cho by moe nigdy o tym nie mylae, twj umys wypracowa ju wewntrzny
system podejmowania decyzji. System ten dziaa jak niewidzialna sia, kierujc w kadym
momencie wszystkimi twoimi mylami, dziaaniami i uczuciami. Panuje on nad tym, jak
oceniasz wszystko, co ci w yciu spotyka, i po wikszej czci jest kierowany przez twoj
podwiadom wol. Przeraajcy jest fakt, e wikszo ludzi nigdy wiadomie nie ksztatuje
tego systemu. Pozwalaj oni, by ksztatoway go czynniki tak rne, jak rodzice, rwienicy,
nauczyciele, telewizja, reklamy i czynniki kulturowe.
Na system ten skada si pi elementw:
Twoje PODSTAWOWE PRZEKONANIA i PODWIADOME REGUY.
Twoje WARTOCI YCIOWE.
Twoje WZORCE.
ZWYCZAJOWE PYTANIA, i wreszcie
5. STANY EMOCJONALNE, ktrych dowiadczasz w danej sytuacji.
Wspdziaanie tych piciu elementw tworzy si, ktra jest odpowiedzialna za
popchnicie ci do dziaania bd powstrzymywanie ci od niego, ktra powoduje, e z
radoci wyczekujesz przyszoci albo te si jej boisz, ktra sprawia, e czujesz si kochany
lub odrzucony, oraz oznacza poziom twojego szczcia i sukcesu. Sia ta okrela, dlaczego
robisz to, co robisz, i dlaczego nie robisz rzeczy, ktre wedug samego siebie powiniene
robi, ktrych potrzebujesz.
Zmieniajc ktrykolwiek z tych piciu elementw - wszystko jedno, czy podstawowe
przekonanie i regu, warto, wzorzec, pytanie czy stan emocjonalny - moesz natychmiast
spowodowa wymiern i trwa zmian w twoim yciu. Pamitaj, jeli regularnie si
przejadasz, twj prawdziwy problem zwizany jest z wartociami lub przekonaniami, a nie
zjedzeniem.
Na kartach tej ksiki krok po kroku bd ci prowadzi po drodze do odkrycia, jak
uksztatowa PODSTAWOWY SYSTEM podejmowania decyzji, i pomaga ci dokonywa w

nim prostych zmian, aby uczyni go zgodnym z twoimi obecnymi pragnieniami i uwolni go
spod kontroli przeszych uwarunkowa. Wkrtce rozpoczniesz fascynujc podr, ktra
pozwoli ci odkry, kim naprawd jeste i co naprawd sprawia, e robisz to, co robisz. Kiedy
nauczysz si odrnia poszczeglne elementy tej siy, bdziesz mg zrozumie systemy
podejmowania decyzji stosowane przez twoich wsppracownikw, wspmaonka i inne
bliskie ci osoby. W kocu potrafisz take zrozumie ich fascynujce" zachowanie!
Dobr wiadomo stanowi niewtpliwie fakt, e moemy przeama dziaanie tego
systemu poprzez podejmowanie wiadomych decyzji w kadym momencie ycia. NIE
MUSIMY GODZI SI NA TO, BY ELEMENTY ZAPROGRAMOWANE W TYM
SYSTEMIE W PRZESZOCI PANOWAY NAD NASZ TERANIEJSZOCI I
PRZYSZOCI! Za pomoc tej ksiki moesz odkry siebie ponownie przez
systematyczne organizowanie swoich przekona i wartoci tak, by zacz samemu planowa
swoje ycie.
Nigdy si nie zniechcam, poniewa kade
odrzucenie niewaciwej prby stanowi kolejny
krok naprzd.
THOMAS EDISON
Jest jeszcze jedna przeszkoda w skutecznym wykorzystaniu potgi decyzji. Przeszkod
t stanowi nasz wasny strach przed podjciem NIEWACIWYCH decyzji, ktry musimy
pokona. Nie ma najmniejszych wtpliwoci, e bdziesz w swoim yciu podejmowa ze
decyzje. Musisz si z tym upora. Oczywicie rwnie i moje decyzje nie byy zawsze
suszne, oczywicie, e nie. Ale wcale tego nie oczekiwaem. Wiem te, e w przyszoci nie
bd w stanie unikn bdnych decyzji. Postanowiem jednak, e bez wzgldu na to, jakie
oka si moje decyzje, bd elastyczny w swoim zachowaniu, bd obserwowa ich skutki,
uczy si na zbieranych w ten sposb dowiadczeniach i wykorzystywa t wiedz do
podejmowania lepszych decyzji w przyszoci. PAMITAJ, E SUKCES JEST
NAPRAWD SKUTKIEM WACIWYCH OSDW. WACIWY OSD JEST WYNIKIEM DOWIADCZENIA, A ONO Z KOLEI CZSTO JEST REZULTATEM ZYCH
OSDW! Te pozornie ze lub bolesne dowiadczenia s czsto najwaniejsze. Jeli komu
si powiedzie, zwykle si cieszy. Jeli natomiast kto poniesie porak, zastanawia si na og
nad jej przyczynami, czyni nowe obserwacje, dokonuje kolejnych rozrnie, ktre w
przyszoci podnios jako jego ycia. Musimy uczy si na wasnych bdach, a nie kara
si za nie. W przeciwnym wypadku bdziemy skazani na podejmowanie bdnych decyzji do
koca ycia.
Rwnie wane jak osobiste dowiadczenie jest moim zdaniem posiadanie jakiego
wzorca osobowego, kogo, kto ju przed tob przepyn przez wzburzone wody i moe ci
zaoferowa dobr map. Niech to bdzie twj wzorzec w sprawach finansowych, w
kontaktach z innymi ludmi, w tym, co dotyczy zdrowia, i we wszystkich innych dziedzinach
ycia, ktre chcesz opanowa do perfekcji. Moe ci to zaoszczdzi wielu cierpie i niepowodze oraz uchroni ci przed kolejnym yciowym wirem wodospadu.
Czekaj ci te chwile, kiedy bdziesz pyn przez rzek sam i bdziesz musia
podejmowa wane decyzje bez niczyjej pomocy. Pocieszeniem jest tu niewtpliwie fakt, e
jeli potrafisz uczy si z wasnego dowiadczenia, nawet pozornie trudne okolicznoci
zmieniaj si dla ciebie w wielk szans, poniewa dostarczaj ci one bezcennych informacji,
pozwalaj czyni kluczowe rozrnienia, ktre legn u podstaw lepszych decyzji w
przyszoci. Kady chyba czowiek sukcesu, jeli tylko bdzie z tob szczery, przyzna, e
powodem, dla ktrego odnis swj sukces, jest fakt, e w przeszoci podejmowa wicej ni
ty niewaciwych decyzji.

Podczas kursw, ktre prowadz, ludzie czsto pytaj: Jak duo czasu zajmie mi
opanowanie takiej to a takiej umiejtnoci?" Natychmiast odpowiadam wtedy: A jak dugo
chcesz j opanowywa?" Jeli podejmiesz dziaanie dziesi razy dziennie (a wic bdziesz
mia tyle samo dowiadcze z tego dziaania), podczas gdy inni ludzie bd to samo robi
tylko raz w miesicu, w cigu tylko jednego dnia zdobdziesz dowiadczenie dziesiciu
miesicy i bardzo szybko opanujesz dan umiejtno. Jak na ironi, wszyscy uznaj ci
pewnie wtedy za wyjtkowo utalentowanego" albo wyjtkowego szczliwca".
Staem si wspaniaym mwc, poniewa nie raz w tygodniu, ale TRZY RAZY
DZIENNIE przemawiaem do kadego, kto tylko chcia mnie sucha. Podczas gdy inni
pracownicy z mojej firmy mieli zwykle czterdzieci osiem wystpie publicznych rocznie, ja
podobn liczb spotka odbywaem w cigu DWCH TYGODNI. W cigu miesica
zdobywaem wic dwuletnie dowiadczenie, a w cigu roku dowiadczenie caego
dziesiciolecia. Moi wsppracownicy mwili, jakim to jestem szczciarzem", e
urodziem si" z talentem do publicznych wystpie. Prbowaem powiedzie im to, co
mwi teraz tobie: opanowanie mistrzostwa w kadej dziedzinie zabiera dokadnie tyle czasu,
ile chcesz na to powici. A przy okazji, czy wszystkie moje wystpienia byy wspaniae?
Oczywicie, e nie! Ale uczyem si z kadego kolejnego dowiadczenia, staraem si
doskonali w ten sposb wiedz i umiejtnoci i po niedugim czasie potrafiem spokojnie
wej do dowolnie duego pomieszczenia i nawiza kontakt ze suchaczami o
najrniejszych yciowych dowiadczeniach.
Bez wzgldu na stopie twojego przygotowania mog zapewni ci o jednym: jeli
znajdujesz si w nurcie rzeki ycia, z pewnoci kilka razy uderzysz o skay. Nie, nie kracz,
po prostu mwi prawd. Kiedy wic napotkasz skay, nie ualaj si nad sob i nie narzekaj
na kolejn klsk". Pamitaj, e W YCIU NIE MA KLSK. S tylko rezultaty. Jeli nie
osigne podanych rezultatw, wycignij wnioski z przebytych dowiadcze po to, aby w
przyszoci mie jaki punkt odniesienia do podejmowania kolejnych, lepszych decyzji.
Albo odnajdziemy drog, albo j zbudujemy.
HANNIBAL
Jedn z najwaniejszych decyzji, jakie moesz podj, by zapewni sobie szczcie w
przyszoci, jest decyzja, by WYKORZYSTYWA WSZYSTKO, CO YCIE PODSUWA
CI W DANYM MOMENCIE. Nie osigniesz bowiem zupenie niczego, jeli:
Nie zdecydujesz jasno, jakiemu celowi cakowicie si powicisz,
Nie znajdziesz w sobie woli do podjcia wszelkich moliwych dziaa,
Nie bdziesz cigle obserwowa, ktre z twoich dziaa sprawdzaj si, a ktre nie,
Nie bdziesz zmienia swoich dziaa tak dugo, jak dugo nie osigniesz celu,
wykorzystujc do tego wszystko, co po drodze podsuwa ci ycie.
Kady, kto odnis jakikolwiek znaczcy sukces, stosowa si do tych czterech zasad,
czyli dziaa wedug formuy sukcesu. Jednym z moich ulubionych przykadw stosowania tej
formuy jest przykad pana Soichiro Hondy, zaoyciela synnej korporacji noszcej jego imi.
Podobnie jak wszystkie inne firmy, nawet te najwiksze, korporacja Hondy zacza si od
podjcia decyzji i penego pasji denia do osignicia rezultatw.
W 1938 roku, jeszcze uczc si, Honda zainwestowa wszystko, co posiada, w may
warsztat, w ktrym pracowa nad swoj koncepcj piercienia tokowego. Chcia sprzeda
swoje dzieo firmie Toyota, a wic harowa w dzie i w nocy po okcie w smarze. Niemal
nocowa w swoim warsztacie i ani przez moment nie traci wiary, e jego prac uwieczy w
kocu sukces. Zastawi nawet w komisie biuteri wasnej ony, aby mc utrzyma swj
may warsztat. Wreszcie ukoczy swoje piercienie tokowe i przedstawi je Toyocie, ale
usysza, e nie speniaj one standardw tej firmy. Odesano go z powrotem do szkoy, gdzie
przez kolejne dwa lata wysuchiwa zoliwych komentarzy nauczycieli i innych studentw,
ktrzy namiewali si z absurdalnoci jego projektw.

Mimo to jednak nie odda si ualaniu nad sob. Postanowi dalej dziaa i osign
swj cel. I w kocu po kolejnych dwch latach Toyota podpisaa z panem Hond kontrakt, o
ktrym tak marzy. Jego pasja i wiara opaciy si, poniewa wiedzia, czego chce, przystpi
do dziaania, uczy si na wasnych bdach i zmienia strategi dopty, dopki nie osign
tego, co chcia osign.
Rzd japoski szykowa si wtedy do wojny, wic nie przyzna mu pozwolenia na
zakup cementu, ktry by niezbdny do wybudowania jego fabryki. Czy podda si wtedy?
Nie! Czy ubolewa nad tym, e ycie traktuje go po macoszemu? Czy znaczyo to dla niego
konieczno porzucenia wasnych marze? Absolutnie nie. Znw postanowi wykorzysta
wasne dowiadczenia i opracowa zupenie now strategi. Razem ze swoimi pracownikami
wymyli now technologi produkcji betonu i zbudowa swoj fabryk. Podczas wojny
zostaa ona dwukrotnie zbombardowana i wybuchy zniszczyy gwn cz linii produkcyjnej. Reakcja Hondy? Natychmiast zwoa swoich ludzi i zacz zbiera wyrzucane
przez onierzy amerykaskich kanistry na benzyn. Nazywa je darami prezydenta
Trumana", poniewa dostarczay mu nieosigalnego wtedy w Japonii surowca do produkcji.
W kocu, gdy przetrwa wszystkie te kopoty, jego fabryk cakowicie zniszczyo trzsienie
ziemi. Postanowi wtedy sprzeda technologi produkcji piercieni tokowych Toyocie.
Oto czowiek, ktry podejmowa waciwe decyzje, by odnie swj sukces. Robi
wszystko z pasj i wiar. Mia wspaniay plan, przystpi do dziaania, prbowa rnych
metod, a jednak nie osign tego, czemu si powici.
Mimo to postanowi nie ustpowa. Po wojnie Japonia cierpiaa na straszliwy brak
benzyny i pan Honda nie mg jedzi samochodem nawet po jedzenie dla wasnej rodziny.
Zdesperowany, zamontowa may motor w swoim rowerze. Natychmiast ssiedzi zaczli go
prosie, by zrobi taki zmotoryzowany rower" rwnie i dla nich. Bardzo prdko zabrako mu
silnikw. Zdecydowa wic postawi fabryk produkujc silniki do jego nowego wynalazku,
jednak niestety nie mia kapitau.
PKA KRYSZTAOWA KULA
Oto komentarze, z jakimi odrzucano kiedy synne
ksiki, ktre miay pniej odnie tak wielki
sukces.
George Orwell: Folwark zwierzcy
W Stanach Zjednoczonych nie ma popytu obecnie
na ksiki o zwierztach."
Anna Frank: Pamitnik Anny Frank
Wydaje mi si, e ta dziewczyna nie ma jakiego
specjalnego daru postrzegania ani te
nadzwyczajnych uczu, ktre wyniosyby t
ksik ponad poziom ciekawostki."
William Golding: Wadca much
Nie wydaje mi si, aby odnis pan cakowity
sukces, pracujc nad t ksik, cho sam pomys
jest bardzo obiecujcy."
D.H. Lawrence: Kochanek Lady Chatterley
Dla wasnego dobra prosz nie publikowa tej ksiki."
Irving Stone: Pasja ycia Duga i nudna opowie o artycie."
Podobnie jak poprzednio postanowi znale jakie rozwizanie, wszystko j e d n o j a k
i e ! Napisa list do kadego z osiemnastu tysicy wacicieli sklepw z rowerami w caej
Japonii. Przekonywa ich, e wsplnie mog przyczynie si do ponownego oywienia

gospodarczego kraju, poniewa jego wynalazek spowoduje mobilno siy roboczej.

Przekona pi tysicy z nich, by wsparli j e g o przedsiwzicie wasnym kapitaem. Mimo to
jednak znalaz nabywcw tylko wrd najbardziej zagorzaych zwolennikw roweru,
poniewa jego wynalazek by zbyt duy i toporny. Dokona wic kilku ulepsze i
wyprodukowa now, mniejsz i zgrabniejsz wersj motoroweru, ktr nazwa Super Cub.
Tym razem odnis natychmiastowy sukces, ktry uwieczony zosta nagrod cesarza.
Pniej zacz eksportowa motorowery do Europy i Stanw Zjednoczonych. Po
motorowerach przyszy w latach siedemdziesitych samochody, ktre s dzisiaj tak
popularne.
Obecnie Honda Corporation zatrudnia sto tysicy ludzi, zarwno w Stanach
Zjednoczonych, jak i Japonii, i jest uznawana za jedno z najwikszych imperiw
samochodowych Japonii. W Stanach Zjednoczonych lepiej od hondy sprzedaje si tylko
toyota. Firma odnosi tak wielkie sukcesy, poniewa jeden czowiek rozumia kiedy potg
prawdziwej decyzji, ktr wykonuje si nie zwaajc na warunki zewntrzne - bez
wytchnienia. Honda z pewnoci wiedzia, e czasem, kiedy podejmie si decyzj i przystpi
do dziaania, moe si nam wydawa, e nic z tego nie wychodzi. Ale to tylko chwilowe
wraenie, a BY ODNIE SUKCES, MUSISZ PATRZE DALEKO PRZED SIEBIE.
Wikszo problemw, jakie napotykamy w codziennym yciu jak choby nadmierne
jedzenie czy picie, palenie papierosw, poczucie klski i zarzucenie wasnych marze wynika ze skupienia si na sprawach krtkoterminowych, z patrzenia tu pod nogi.
Ani sukces, ani poraka nie s czym, czego mona dowiadczy z dnia
na dzie. Porak powoduj wszystkie drobne decyzje, ktre
podejmujemy w cigu dugiego czasu: nie koczymy spraw, nie
przystpujemy do dziaania, zbyt atwo si poddajemy, nie panujemy
nad wasnym stanem emocjonalnym i umysowym. Skupiamy si
wtedy wanie na tym, co nam si w krtkim terminie nie udaje.
Sukces jest rezultatem podjcia decyzji o tym, e bdziemy dy do polepszenia
warunkw ycia, e bdziemy dawa co od siebie - bdziemy sami zasila swj umys i nie
pozwolimy, by czynio to otoczenie. Wanie te decyzje tworz dowiadczenie yciowe, ktre
nazywamy sukcesem. aden czowiek ani adna instytucja nie odnios sukcesu, jeli skupi
si wycznie na celach krtkoterminowych.
Wikszo problemw, jakie napotyka obecnie nasz kraj, jest rezultatem
niezastanawiania si nad potencjalnymi konsekwencjami decyzji, ktre podejmujemy. Afery,
kopoty z bilansem handlowym, deficyt budetowy, niezadowolenie z sytuacji w
szkolnictwie, problemy z narkotykami i alkoholem - wszystko to rezultat mylenia wycznie
w kategoriach najbliszej przyszoci. To wanie syndrom Niagary w caej okazaoci.
Kiedy w swoich zmaganiach z nurtem rzeki skupiasz si na najbliszej skale, w ktr
moesz uderzy, nie jeste w stanie spojrze przed siebie wystarczajco daleko, by w por
dostrzec wodospad. Jako spoeczestwo jestemy tak bardzo nastawieni na natychmiastow
gratyfikacj, e czsto krtkofalowe rozwizania staj si dla nas dugofalowym problemem.
Nasze dzieci maj w szkole kopoty ze skoncentrowaniem uwagi, co przeszkadza im myle,
zapamitywa i uczy si. Po czci jest tak dlatego, e przyzwyczaiy si do
natychmiastowej gratyfikacji poprzez cigy kontakt z grami komputerowymi, reklamami w
telewizji oraz bezustanne ogldanie MTV. Mamy teraz w kraju wiksz ni kiedykolwiek w
przeszoci liczb dzieci z nadwag. Rwnie i tu przyczyn jest nieprzerwana pogo za
szybkim przygotowywaniem posikw: pieczenie w kuchence mikrofalowej, obiady z proszku
i gotowe potrawy w barach na ulicy.
Ten rodzaj krtkofalowego planowania moe te by bardzo szkodliwy w interesach.
Wszystkie problemy zwizane z katastrof tankowca Valdez, nalecego do firmy Exxon,
mogyby nigdy nie zaistnie, gdyby tylko podjto jedn ma decyzj. Firma Exxon moga

przecie zaopatrzy swoje tankowce w podwjn powok kaduba. Decyzja ta zapobiegaby

wyciekom ropy na wypadek kolizji. Jednak towarzystwo wolao przyj krtkowzroczny
sposb mylenia o wytrzymaoci kaduba.
Po wypadku i spowodowanym przeze wycieku ropy Exxon ma zapaci zawrotn
sum 1 , 1 miliarda dolarw odszkodowania za spowodowane katastrof straty finansowe,
eby nie wspomnie o olbrzymich zniszczeniach ekologicznych na Alasce i przylegych
terenach.
Powicenie si dugofalowym rezultatom raczej ni krtkofalowym osigniciom to
by moe najwaniejsza decyzja w twoim yciu. Jej brak moe spowodowa nie tylko
olbrzymie straty finansowe czy spoeczne, lecz rwnie i wielkie cierpienie.
Pewien mody czowiek, o ktrym by moe syszae, postanowi rzuci szko,
poniewa zdecydowa, e nie bdzie ju duej czeka na rozpoczcie wymarzonej kariery
muzycznej. Jednak to marzenie nie spenio si wystarczajco szybko.
Kiedy skoczy dwadziecia dwa lata, zacz si obawia, e jego muzyka nigdy nie
stanie si popularna, a decyzja o porzuceniu szkoy bya niewaciwa. Cakowicie si zaama.
Sypia w caodobowych pralniach automatycznych, poniewa nie sta go byo na mieszkanie.
Gra na pianinie w barach i kawiarniach i jedyn rzecz, ktra pozwalaa mu si jako
trzyma, bya romantyczna mio. Jednak w kocu dziewczyna postanowia go porzuci i to
przekroczyo granice jego wytrzymaoci. Rozpacza, e nigdy ju nie znajdzie tak piknej
kobiety. Jej odejcie oznaczao dla niego koniec ycia, postanowi wic skoczy ze sob. Na
szczcie przemyla to raz jeszcze i zamiast popenia samobjstwo szuka pomocy u
psychiatry.
Czas spdzony w szpitalu pozwoli mu odkry, na czym naprawd polega j e g o
problem. Wspomina to pniej w piosence: O, ju nigdy nie zejd tak nisko. Dzi mwi: To
bya najlepsza chyba rzecz, jak kiedykolwiek w yciu zrobiem. Od tamtej pory nigdy sobie
nie wspczuem, cokolwiek by si dziao. Kady problem wydaje mi si teraz niczym w porwnaniu z tym, co widziaem, z tym, przez co przechodz inni ludzie."
Powicajc si ponownie muzyce i realizujc konsekwentnie marzenia, osign w
kocu to, czego chcia. Jak si nazywa? Billy Joel.
Czy moesz sobie wyobrazi, e ten czowiek - ulubieniec milionw fanw na caym
wiecie, ktry polubi jedn z najsawniejszych modelek, Christie Brinkley, kiedy
zamartwia si, e pisze z muzyk i nigdy nie znajdzie kobiety tak piknej j a k jego bya
dziewczyna? Warto wic dobrze zapamita, e to, co w krtkiej perspektywie wydawao si
niemoliwe, po jakim czasie zmienio si w klasyczny wrcz przykad wspaniaej kariery i
wielkiego szczcia.
Billy Joel wydoby si z kryzysu, podejmujc trzy decyzje, ktre podejmuje w yciu
kady z nas: na czym si skoncentrowa, co znacz dla nas poszczeglne rzeczy i co robi
mimo problemw, ktre wydaj si nas ogranicza. Podnis wymagania w stosunku do
siebie i innych, popar je nowymi przekonaniami oraz zastosowa strategie, ktre wydaway
mu si konieczne.
Przekonanie, ktre wyrobiem w sobie, by mc przetrwa najtrudniejsze moment ycia,
wyraa si bardzo prostym zdaniem: BOE OPNIENIA TO NIE BOE ODMOWY.
Bardzo czsto rzeczy na pozr niemoliwe okazuj si po pewnym czasie moliwe, jeli
tylko nie ustajesz w wysikach. Chcc odnie sukces, musimy nakaza sobie przez cay czas
patrze daleko w przyszo, skupia si na odlegych celach. Aby sobie o tym przypomina,
czsto porwnuj ycie do pr roku. adna z nich nie trwa wiecznie, poniewa cae ycie to
nastpujce po sobie okresy wzrostu, dojrzewania, zbiorw, odpoczynku i znw od nowa.
Zima te si koczy. Jeli dzi masz problemy, nie wolno ci porzuci nadziei, e w kocu
nadejdzie wiosna. Dla jednych zima znaczy hibernacj, dla innych zas rado jazdy na

sankach i na nartach! Zawsze moesz po prostu przeczeka jak por roku. Ale dlaczego nie
miaby zamieni jej w okres, do ktrego wrcisz potem wieloma wspomnieniami?
Powtrzeniem tego rozdziau niech bdzie sze krtkich rad, ktre pomog ci ujarzmi
potg tkwic w decyzjach. Pamitaj, e jest to potga, ktra w kadym momencie ksztatuje
twoje ycie:
ZAWSZE PAMITAJ O PRAWDZIWEJ SILE, JAK DAJE CI PODEJMOWANIE
DECYZJI. Decyzja jest narzdziem, ktre w kadej chwili moesz wykorzysta, by zmieni
cae swoje ycie. W momencie podjcia decyzji nadajesz swojemu yciu nowy kierunek,
stawiasz sobie nowy cel i z moc ruszasz do przodu. Zaczynasz zmienia swoje ycie
dokadnie w chwili podejmowania decyzji. Pamitaj, e kiedy czujesz si przywalony
ciarem ycia, kiedy sdzisz, e nie masz wyboru, kiedy tracisz kontrol nad wydarzeniami,
zawsze moesz to zmieni, jeli tylko tak postanowisz. Pamitaj, e miar prawdziwej decyzji
jest fakt podjcia nowego dziaania. Jeli wic nie podejmiesz dziaania, twoja decyzja nie
bya prawdziwa.
PAMITAJ, E NAJTRUDNIEJSZYM KROKIEM DO OSIGNICIA
CZEGOKOLWIEK JEST PRAWDZIWE ODDANIE SI CZEMU, PODJCIE
PRAWDZIWEJ DECYZJI. Osignicie czego, czego naprawd chcesz, jest czsto o wiele
atwiejsze ni samo podjcie tej decyzji. Tak wic podejmuj decyzje rozwanie, ale szybko. I
nie zastanawiaj si caymi miesicami, j a k m o e s z osign swj cel albo czy w ogle go
osigniesz. Badania udowodniy, e ludzie odnoszcy najwiksze sukcesy podejmuj decyzje
szybko, poniewa jasno widz wyznawane przez siebie wartoci oraz dobrze wiedz, czego
chc dla siebie w yciu. Te same badania udowodniy, e bardzo wolno zmieniaj oni raz
podjt decyzj, jeli w ogle zmieniaj.
Natomiast ludzie, ktrym si nie powiodo, podejmuj decyzje bardzo wolno i bardzo
szybko zmieniaj zdanie, miotaj si raz w jedn, raz w drug stron. PO PROSTU
ZDECYDUJ!
Zrozum wreszcie, e podejmowanie decyzji to rodzaj dziaania, tak wic decyzj mona
rwnie dobrze zdefiniowa jako informacj, na podstawie ktrej podejmujemy dziaania".
Twoja decyzja jest prawdziwa, jeli wynika z niej dziaanie. Decyzja staje si obiektem
puszczonym w ruch. Czsto skutki podejmowanej decyzji pomagaj nam w osigniciu
jakiego wikszego celu. Na swoje potrzeby opracowaem zasad, ktra mwi: NIGDY NIE
ODSTPUJ OD RAZ POWZITEJ DECYZJI BEZ UPRZEDNIEGO PODJCIA
DZIAA ZMIERZAJCYCH DO JEJ REALIZACJI. PODEJMUJ DECYZJE CZSTO.
Im czciej podejmujesz decyzje, tym lepiej to robisz. Minie s t a j si mocniejsze, gdy je
wiczysz.
Tak samo jest z ,,miniami", za pomoc ktrych podejmujesz decyzj. O d k r y j t k w
i c w tobie potg natychmiast - p o d e j m u j c kilka decyzji, ktre dotychczas
odkadae. Nie bdziesz mg uwierzy, jak si i oywienie decyzje te wnios w twoje
ycie!
WYCIGAJ WNIOSKI Z PODEJMOWANYCH DECYZJI. Nie da si tego unikn.
Czasami musisz si potkn, cokolwiek by robi. Kiedy wic zdarzy si to nieuniknione,
zamiast chowa gow w piasek wycignij wnioski. Zapytaj sam siebie: Co w tym jest
dobrego? Czego mog si z tego nauczy?" To niepowodzenie" moe okaza si
prawdziwym sukcesem, jeli wykorzystasz je do podejmowania lepszych decyzji w
przyszoci. Zamiast rozwodzi si nad chwilowymi niepowodzeniami, wycigaj wnioski,
ktre w przyszoci mog ci zaoszczdzi czasu, pienidzy i blu oraz da ci nowe
moliwoci sukcesu.
KONSEKWENTNIE WYKONUJ RAZ POWZIT DECYZJ, ALE NIGDY NIE
UPIERAJ SI PRZY SPOSOBACH JEJ REALIZACJI. Jeli ju podje jak decyzj, na
przykad, kim chcesz by w przyszoci, nie pozwl, by rodki przeszkodziy ci w realizacji

celu. Chodzi ci o rezultaty. Zbyt czsto decydujemy si dy do osignicia okrelonego

celu, idc najlepiej znan nam w danej chwili drog: rysujemy map i po drodze nie zwracamy ju uwagi na inne moliwe trasy. Nigdy nie bd uparty. Pielgnuj sztuk gitkoci
umysu.
PODEJMOWANIE DECYZJI SPRAWIA RADO. Musisz wiedzie, e
podejmowana przez ciebie decyzja moe w kadej chwili na zawsze odmieni twoje ycie.
Nastpny czowiek, ktrego spotkasz, telefon, ktry odbierzesz, film, ktry obejrzysz,
ksika, ktr przeczytasz, a nawet kada kolejna przewracana kartka moe okaza si t
wanie si, ktra otworzy wszelkie zapory, przyniesie ci wszystko to, na co czekae.
Jeli naprawd chcesz, by twoje ycie byo pasjonujce, musisz y z takim wanie
oczekiwaniem. Wiele lat temu podjem decyzj, ktra mogaby si wydawa nieistotna, i ona
wanie zmienia i uksztatowaa moje ycie. Postanowiem poprowadzi kurs w Denver w
Colorado. Tam wanie spotkaem kobiet imieniem Becky. Dzi nazywa si ona Robbins i z
pewnoci jest najwikszym darem, jaki otrzymaem od ycia. W czasie tej samej wyprawy
postanowiem napisa s w o j pierwsz ksik, ktra dzi drukowana jest w jedenastu
jzykach na caym wiecie. Kilka dni pniej podjem si poprowadzi-kurs w Teksasie. Po
siedmiu dniach pracy dowiedziaem si, e nie dostan za to ani grosza, poniewa organizator
kursu chykiem wyjecha z miasta. Oczywist decyzj byo spotkanie z agentk, ktr
czowiek ten wynaj. Miaa ona podobny problem. Kobieta ta zostaa moj agentk i
pomoga mi wyda pierwsz ksik. Wanie skutkiem tego niepowodzenia" jest fakt, i
mog opowiedzie ci dzisiaj o caej tej historii.
Kiedy podjem decyzj dobrania sobie wsplnika do interesw. Niestety nie zrobiem
najlepiej, nie sprawdzajc tego czowieka przed podpisaniem umowy. W cigu roku sprzeniewierzy wier miliona dolarw i wprowadzi moj firm w dugi sigajce siedmiuset
osiemdziesiciu tysicy, podczas gdy ja spdzaem ycie w rozjazdach, prowadzc ponad
dwiecie kursw. Na szczcie jednak wycignem wnioski z tej kiepskiej decyzji i podjem
lepsz.
Chocia wszyscy eksperci twierdzili, e jedynym sposobem na przetrwanie jest w tej
sytuacji ogoszenie bankructwa, postanowiem podj prby odwrcenia tego nieszczcia. W
ten sposb odniosem jeden z najwikszych sukcesw w yciu. Podwignem moj firm na
nieporwnanie wyszy poziom, a zebrane przy tym dowiadczenia nie tylko zapewniy mi
stabilny sukces w interesach, lecz rwnie przysporzyy wielu informacji, ktre pniej
wykorzystaem do stworzenia WARUNKOWANIA NEUROASOCJACYJNEGO < > i
TECHNIK PRZEZNACZENIA (TM). O obydwu dowiesz si w dalszej czci tej ksiki.
Zycie jest przygod dla odwanych - albo niczym.
HELLEN KELLER
Jaka wic jest najwaniejsza informacja, ktr zdobye w tym rozdziale?
WIEDZ, E TO TWOJE DECYZJE, A NIE WARUNKI, W JAKICH SI
ZNAJDUJESZ, KSZTATUJ TWOJE PRZEZNACZENIE. Zanim nauczymy si technik
zmiany sposobu mylenia i zmiany codziennych odczu na temat wasnego ycia, chciabym
ci powiedzie, e wszystkie wyczytane w tej ksice informacje s BEZWARTOCIOWE...
kada inna przeczytana ksika, kady film i kurs s BEZWARTOCIOWE... DOPKI NIE
ZDECYDUJESZ SI ICH WYKORZYSTA. Pamitaj, e prawdziwa decyzja stanowi si,
ktra odmienia twoje ycie. Stanowi potg dostpn dla ciebie w kadej chwili, jeli tylko
rzeczywicie zdecydujesz siej wykorzysta.
Udowodnij sobie, e zdecydowae si to zrobi wanie teraz. Podejmij jedn lub dwie
decyzje, ktre dotychczas odkadae: jedn atw i jedn troch trudniejsz. Poka sam sobie,
jak wiele potrafisz. Teraz. Podejmij chocia jedn konkretn decyzj, ktr dotychczas

odkadae, rozpocznij pierwsze dziaania prowadzce do jej realizacji. I bd konsekwentny!

Robic to, bdziesz wiczy ten wanie misie, ktry poruszy twoj wol zmiany caego
ycia.
Dobrze wiemy, e napotkasz na swojej drodze przeszkody. Ale Lech Wasa i
mieszkacy Europy Wschodniej przekonali si, e jeli postanowisz pokona mury, moesz
si na nie wspi, moesz si przez nie przebi, wykopa pod nimi tunel albo znale jakie
drzwi. Nawet najduej stojce mury nie s na tyle mocne, by oprze si woli ludzi, ktrzy
postanowili nie spocz, zanim mury nie padn.
Ludzki duch jest prawdziwie niezwyciony. Jednak wola zwycistwa, wola sukcesu,
ksztatowania wasnego ycia i przejcia nad nim kontroli moe zosta wykorzystana dopiero
wtedy, gdy zdecydujesz, czego chcesz, i uwierzysz, e aden problem, adne wyzwanie,
adna przeszkoda nie bd w stanie ci powstrzyma. Kiedy postanowisz, e twoje ycie bd
ksztatoway nie okolicznoci zewntrzne, lecz twoje wasne decyzje, w tej samej chwili
twoje ycie odmieni si na zawsze i bdziesz na tyle silny, by przej wadz nad kolejn
wielk si.

Rozdzia trzeci
SIA, K T R A KSZTATUJE TWOJE ZYCIE
Kiedy na chwil przestaje panowa rozum, ludzie yj pod rzdami nastroju i pasji.
SIR THOMAS BROWNE
Kiedy to si stao, uprawiaa bieg ju od p godziny. Nagle chyba tuzin modych
chopcw puci si pdem w jej kierunku. Zanim zdaa sobie spraw z tego, co si dzieje,
dopadli j, wcignli w krzaki i zaczli bi oowian rurk. Jeden chopiec kopa j w twarz
tak dugo, a zacza obficie krwawi. Nastpnie zgwacili j i zostawili przekonani, e nie
yje.
Jestem pewien, e syszae o tej tragedii. To okropne przestpstwo miao miejsce w
Central Park w Nowym Jorku kilka lat temu. Tamtej nocy byem w Nowym Jorku. Czuem
si wrcz sparaliowany brutalnoci ataku, ale chyba jeszcze wiksze wraenie zrobia na
mnie wiadomo, kim byli napastnicy. Byy to dzieci w wieku od czternastu do siedemnastu
lat. Wbrew panujcym stereotypom, nie byli oni biedni ani te nie pochodzili z
patologicznych rodzin. Wszystko to byli chopcy z prywatnych szk, dzieciaki grajce w
klubach sportowych i biorce prywatne lekcje muzyki. Nie dziaali pod wpywem narkotykw
ani te nie kierowali si motywami rasowymi. Napadli t dwudziesto-omioletni kobiet i
omal jej nie zabili wycznie z jednego powodu: dla zabawy. Wymylili nawet okrelenie na
to, co planowali zrobi i zrobili: zabawa w dzicz".
Nie wicej ni dwadziecia pi mil od stolicy naszego kraju samolot run na ziemi
tu po starcie z Lotniska Krajowego podczas olbrzymiej nieycy. Uderzy w most Potomac
w samym rodku godzin szczytu. Na miejsce wypadku natychmiast wysano ekipy ratunkowe.
Ruch by cakowicie zablokowany i most sta si jedn wielk scen paniki i chaosu. Prac
straakw i ekip ratunkowych utrudnia ogrom zniszcze. Raz po raz nurkowali, usiujc
ratowa ofiary katastrofy.
Pewien mczyzna, jedna z ofiar wypadku, oddawa swoj kamizelk ratunkow innym,
ilekro mu j zrzucano. Ocali w ten sposb ycie wielu ludziom, ale nie wasne. Zanim dotar
do niego helikopter ratunkowy, wpad pod ld. Odda swoje ycie, aby uratowa zupenie
obcych ludzi! Co sprawio, i tak wysoko ceni on ycie innych ludzi, ktrych przecie nawet
nie zna, e gotw by odda dla nich wasne?
Co powoduje, e czowiek z dobrego domu" zachowuje si tak brutalnie i nie ma
nawet najmniejszych wyrzutw sumienia, podczas gdy inny czowiek powica wasne ycie
dla ratowania obcych sobie ludzi? Co czyni bohatera i przestpc, egoist i spoecznika? Co
warunkuje rnic midzy zachowaniami poszczeglnych ludzi? Odpowiedzi na to pytanie
szukam z pasj przez cae ycie. J e d n o j e s t dla mnie j a s n e : istota ludzka nie j e s t
istot przypadkow i wszystkie nasze dziaania maj jakie powody. Czasem nie zdajemy
sobie z tych powodw sprawy, ale bez wtpienia za kadym ludzkim czynem kryje si sia,
ktra nami kieruje. Sia ta wywiera wpyw na kady aspekt naszego ycia, od kontaktw z
innymi i sytuacji finansowej, po nasze ciaa i umysy. Czym jest ta sia, ktra kontroluje twoje
dziaania nawet w tej chwili i bdzie nad nimi panowa a do koca twego ycia?
CIERPIENIE i PRZYJEMNO! Wszystko, co robimy, robimy albo z potrzeby
uniknicia cierpienia, albo z potrzeby zyskania przyjemnoci.
Tak czsto sysz ludzi mwicych o zmianach, j a k i e chcieliby wprowadzi w swoim
yciu. Ale nie mog si przeama. Czuj si sfrustrowani, przygnieceni okolicznociami, s
nawet na siebie li, poniewa wiedz, e powinni podj jakie dziaania, ale nie potrafi si
do tego nakoni. Podstawowa przyczyna tego stanu rzeczy jest nastpujca: wszyscy oni
prbuj zmieni swoje zachowanie, ktre jest SKUTKIEM, zamiast zaj si kryjc si za
nim PRZYCZYN.

Zrozumienie i wykorzystanie si cierpienia i przyjemnoci pozwoli ci od razu

wprowadzi trwae zmiany oraz ulepszy zarwno samego siebie, j a k i tych, ktrzy s ci
bliscy. Niezrozumienie tych si skazuje ci na ycie sterowane reakcjami, a wic
funkcjonowanie podobne do zwierzt czy maszyn. By moe wydaje ci si to zbytnim
uproszczeniem, ale zastanw si nad tym chwil. Dlaczego czasem nie robisz tego, co wiesz,
e powiniene zrobi?
Czym w kocu jest nawyk odkadania wszystkiego na pniej? To ociganie si to
sytuacja, kiedy wiesz, e powiniene cos zrobi, ale nie robisz. Dlaczego? Odpowied jest
prosta: na jakim poziomie wiadomoci jeste przekonany, e podjcie danych dziaa w
danej chwili przyniosoby ci wicej szeroko rozumianego cierpienia ni ich odoenie na
pniej. Czy kiedykolwiek zdarzyo ci si odkada cos tak dugo, e nagle poczue
konieczno zrobienia tego, podjcia dziaania. Co si stao? Zmienia si twoja ocena rzeczy
przyjemnych i nieprzyjemnych. Niepodejmowanie dziaania stao si nagle bardziej bolesne.
Odczuwa to wielu Amerykanw w okolicach 14 kwietnia!
Czowiek, ktry cierpi, gdy nie jest to konieczne, cierpi bardziej, ni jest to konieczne.
SENECA
Co powstrzymuje ci przed zagadniciem mczyzny lub kobiety twoich marze? Co
powstrzymuje ci przed uruchomieniem interesu, ktry planujesz od lat? Dlaczego wci
odkadasz przejcie na diet? Dlaczego unikasz pisania pracy magisterskiej? Dlaczego nie
kontrolujesz kwot przeznaczonych na inwestycje? Co powstrzymuje ci od przedsiwzicia
wszystkich tych dziaa, ktre uczyniyby twoje ycie dokadnie takim, jakim je sobie
wyobraasz?
Cho dobrze wiesz, e wszystkie te dziaania przyniosyby ci korzyci, e z pewnoci
dayby ci kiedy wiele przyjemnoci, nie robisz nic tylko dlatego, e w okrelonym momencie
dziaanie kojarzy ci si z wikszymi przykrociami ni odoenie wszystkiego na pniej, ni
przepuszczenie jakiej okazji. W kocu co si stanie, jeli zagadniesz wymarzon osob i
spotkasz si z odmow? Co - jeli nie powiedzie ci si twj projekt biznesu i utracisz
bezpieczestwo, jakie daje ci obecna praca? Co -jeli zaczniesz diet i przecierpisz wszystko,
co jest zwizane z godzeniem si, tylko po to, by pniej znw przyty i wrci do obecnej
wagi? A jeli zainwestujesz i stracisz pienidze? Po co wic prbowa?
U wielu ludzi strach przed strat jest o wiele silniejszy ni dza zysku. Co
zmobilizowaoby ci bardziej: powstrzymanie kogo przed ukradzeniem ci stu tysicy ciko
zapracowanych w cigu ostatnich piciu lat dolarw czy te moe perspektywa zarobienia
tych samych stu tysicy w cigu kolejnych piciu lat? Faktem jest, e wikszo z nas o wiele
ciej pracowaaby, aby utrzyma co, co ju posiadamy, ni aby podj ryzyko konieczne
dla zdobycia czego, czego naprawd chcemy.
Sekret sukcesu polega na tym, aby nauczy si, jak wykorzysta cierpienie i
przyjemno i jak nie pozwoli, aby cierpienie i przyjemno wykorzystyway ciebie. Jeli to
zrobisz,
panujesz nad swoim yciem, jeli nie, twoje ycie panuje nad tob.
ANTHONY ROBBINS
Czsto podczas dyskusji nad tymi dwoma siami, ktrym podlegamy, pojawia si
interesujce pytanie: Dlaczego ludzie, ktrzy znosz cierpienia, nie chc si zmieni? Ot
nie dowiadczyli oni wystarczajco wielu cierpie, nie osignli jeszcze granicy, ktr
nazywam PROGIEM EMOCJONALNYM.

Jeli kiedykolwiek znalaze si w destrukcyjnie wpywajcym na ciebie zwizku

emocjonalnym i w kocu podje decyzj, by uy swojej siy, zacz dziaa i zmieni
swoje ycie, stao si tak prawdopobnie dlatego, e cierpienie osigno taki poziom, e nie
chciae go ju duej znosi. Kady z nas przey kiedy chwil, w ktrej powiedzia sobie:
Do tego, nigdy wicej, musz co zmieni!"
To wanie ta magiczna chwila, w ktrej CIERPIENIE STAJE SI NASZYM
SPRZYMIERZECEM. Zmusza nas ono do podjcia nowych dziaa i osignicia nowych
rezultatw. W takiej chwili przymus dziaania staje si jeszcze silniejszy, jeli zaczynamy
sobie rwnie wyobraa, jak wielk przyjemno przynios nam w przyszoci zamierzone
zmiany.
Ten proces nie ogranicza si oczywicie tylko do zwizkw emocjonalnych. By moe
osigne prg emocjonalny w zwizku z wasn kondycj fizyczn: w kocu poczue, e
masz dosy, kiedy nie moge wcisn si w fotel na pokadzie samolotu, nie miecie si ju
w stare ubrania albo bardzo si mczye wchodzc po schodach. Powiedziae sobie w kocu
Dosy!", i podje decyzj. Co stanowio motywacj tej decyzji? Ch usunicia z ycia
cierpienia i przywrcenia przyjemnoci - przyjemnoci wynikajcej z dumy, przyjemnoci,
jak daje komfort, przyjemnoci zwizanej z wysok samoocen i tej wynikajcej z
prowadzenia ycia, na jakie zasugujesz.
Jest wiele poziomw blu i przyjemnoci. Na przykad poczucie ponienia stanowi
raczej wysoki poziom cierpienia emocjonalnego. Poczucie niewygody jest rwnie
cierpieniem, podobnie jak nuda. Niektre z tych uczu s oczywicie mniej intensywne, ale
kade z nich stanowi element w rwnaniu podejmowania decyzji. Elementami tego rwnania
s rwnie przyjemnoci. Wiele z naszych yciowych motywacji bierze si z przewidywania
lepszej przyszoci, do ktrej doprowadz nas obecne dziaania, z przekonania, e
wykonywana obecnie praca przyniesie wkrtce rezultaty, e nagroda w postaci przyjemnoci
jest ju blisko.
Rwnie w przypadku przyjemnoci moemy mwi o wielu poziomach. Na przykad
przyjemno wynikajca z zachwytu, cho dla wikszoci z nas bardzo intensywna, moe
zosta czasem przewaona przez przyjemno wynikajc z komfortu. Wszystko zaley od
indywidualnych punktw widzenia.
Rozwamy dla przykadu nastpujc sytuacj: podczas przerwy na lunch przechodzisz
obok parku, w ktrym wanie graj symfoni Beethovena. Czy zatrzymasz si, eby
posucha? Zaley to przede wszystkim od wagi, jak przykadasz do muzyki powanej.
Niektrzy rzuciliby dosownie wszystko, aby posucha gwatownych taktw Eroiki. Dla nich
Beethoven oznacza czyst przyjemno. Jednak dla innych suchanie muzyki powanej jest
rwnie istotne jak zeszoroczny nieg. Znoszenie dwikw byoby wic dla nich cierpieniem.
Tacy ludzie przejd obok parku jak najszybciej i udadz si z powrotem do pracy.
Jednak nawet niektrzy mionicy muzyki powanej nie zdecyduj si, by przystan i
posucha. Moe przewidywana przykro wynikajca ze spnienia si do pracy przeway
przyjemno suchania muzyki? Mog te by przekonani, e suchanie muzyki w rodku dnia
jest strat czasu i bl spowodowany poczuciem robienia czego niewaciwego bdzie
wikszy ni przyjemno, ktrej mogaby dostarczy muzyka?
Nasze ycie j e s t codziennie wypeniane tego typu psychicznymi negocjacjami.
Nieustannie rozwaamy rne moliwoci dziaania oraz wpyw, jaki miayby one na nas.
NAJWANIEJSZA LEKCJA W YCIU
Donald Trump i Matka Teresa powodowani s dokadnie t sam s i . Ju sysz, jak
mwisz: C h y b a masz co nie tak z g o w , Tony! Nie mona chyba znale dwch
bardziej rnych od siebie osb." Nie da si oczywicie zaprzeczy, e wyznawane przez nich
wartoci le dokadnie na dwch przeciwnych kocach skali. Ale i jedno, i drugie kieruje si

przyjemnoci i cierpieniem. ycie kadej z tych istot uksztatowane jest tym, z czego
nauczyli si czerpa przyjemnoci, i tym, co wedle ich dowiadcze przysparza cierpie.
Najwaniejsz lekcj w yciu jest odkrycie, co sprawia nam przyjemno, a co
powoduje bl. Tre tej lekcji jest zupenie inna w przypadku kadego z nas i dlatego kady z
nas jest inny.
Co prowadzio Donalda Trumpa przez cae ycie? Nauczy si osiga przyjemnoci z
pywania na najwikszych i najdroszych jachtach, nabywania najbardziej ekstrawaganckich
budynkw, dokonywania najsprytniejszych transakcji. Krtko mwic, czerpa przyjemnoci
z posiadania najwikszych i najdroszych zabawek. Z czym nauczy si kojarzy cierpienie?
W wielu wywiadach ujawni, e najwiksze yciowe cierpienie to dla niego wiadomo, e
jest w czym gorszy od kogokolwiek. Cierpienie to w jego przypadku niepowodzenie. Sia,
ktra wci pchaa go do sukcesu, ma naprawd swj pocztek w unikaniu cierpienia. To o
wiele silniejszy czynnik motywujcy ni denie do przyjemnoci. Wielu konkurentw z
radoci ogldao cierpienie, ktrego Trump dowiadczy po upadku swojego imperium
finansowego. Jednak o wiele cenniejsze ni osdzanie go - lub kogokolwiek innego, wcznie
z samym sob - moe si okaza zrozumienie, co nim kierowao, oraz wspczucie dla
cierpienia, ktrego niewtpliwie dowiadczy.
Matka Teresa stanowi zupenie inny przykad tego samego zjawiska. Oto kobieta, ktra
troszczy si o innych tak bardzo, e ilekro widzi cierpienie innych ludzi, sama cierpi.
Niesprawiedliwo systemu kastowego rania j mocno. Odkrya, e kiedy podejmowaa
dziaania, by pomc innym, znikao ich cierpienie, a wic i jej wasny bl.
Matka Teresa potrafi odnale ostateczny cel ycia w jednej z najuboszych dzielnic
Kalkuty, Miecie Radoci, ktre przepenione jest ponad miar milionami godujcych i
chorych uchodcw. Dla niej przyjemnoci moe by przedzieranie si z trudem przez bagno
odpadkw, odchodw i brudu, by doj do walcej si chaupy i tam pielgnowa wymczone
choler i dyzenteri niemowlta i starsze dzieci. Najpotniejsz kierujc ni si jest
przekonanie, e wyciganie innych z biedy agodzi jej wasny bl, e pomaganie im w
poznaniu cho troch lepszego ycia - dawanie im przyjemnoci - daje przyjemno rwnie i
jej. Nauczya si, e powicanie siebie samej dla innych stanowi najwysze dobro. Dziki
temu jest przekonana, e jej ycie posiada prawdziwe znaczenie.
By moe wielu z nas uzna za nacignite porwnanie wzniosej pokory Matki Teresy z
materializmem Donalda Trumpa. Mimo to jednak powinnimy zawsze pamita, e tych
dwoje ludzi uksztatowao swoje ycie zalenie od tego, z czym nauczyli si kojarzy
przyjemno, a z czym cierpienie. Oczywicie otoczenie i wychowanie odegray rol w
dokonywanych przez nich wyborach, jednak w kocu i jedno, i drugie podjo WIADOM
decyzj, za co si nagradza, a za co kara.
TO, Z CZYM KOJARZYSZ CIERPIENIE,
A Z CZYM PRZYJEMNO, KSZTATUJE
TWOJE PRZEZNACZENIE
Decyzj, ktra miaa pniej cakowicie zmieni moje ycie, podjem we wczesnym
dziecistwie. Wtedy zaczem odnajdowa wielk przyjemno w uczeniu si. Zdaem sobie
spraw z faktu, e odkrycie strategii i wiedzy, ktre mogyby mi pomc ksztatowa
zachowanie i emocje ludzkie, moe da mi dosownie wszystko, czego chciaem od ycia.
Moe mnie uwolni od cierpienia i przysporzy wielu przyjemnoci. Odkrycie sekretw
kryjcych si za naszymi dziaaniami moe mi pomc sta si zdrowszym, rozwija si lepiej
fizycznie oraz mocniej zwiza si z tymi, na ktrych mi zaley. Uczenie si pozwalao mi
da co od siebie innym ludziom, wnie do otaczajcego mnie wiata co naprawd
wartociowego. Dawao mi poczucie radoci i samospenienia.

Mniej wicej w tym samym czasie odkryem jeszcze chyba wspanialsz form
przyjemnoci, a mianowicie dzielenie si wasn wiedz z innymi. Kiedy za przekonaem
si, e wiedza, ktr przekazuj innym, pozwala im polepszy poziom ycia, dotarem do
najwspanialszego rda przyjemnoci. Celem mojego ycia sta si rozwj samego siebie.
Jakie przyjemne lub bolesne dowiadczenia uksztatoway twoje ycie? Na przykad
fakt, czy wizae z narkotykami uczucie przyjemnoci czy cierpienia, z pewnoci mia
olbrzymi wpyw na twj los. Podobnie uczucia, ktre nauczye si czy z papierosami,
alkoholem, kontaktami z innymi ludmi, a nawet z pojciami dawania i zaufania.
Jeli jeste lekarzem, to czy powzita wiele lat temu decyzja studiowania w akademii
medycznej nie bya zwizana z przekonaniem, e ten zawd pozwoli ci si dobrze czu?
Kady lekarz, z ktrym dotychczas rozmawiaem, czerpie wielk przyjemno z
pomagania innym ludziom, ratowania ich ycia i przynoszenia ulgi w cierpieniu. Czsto
dodatkow motywacj bya duma z powszechnego szacunku spoecznego.
Muzycy powicili si swojej sztuce dlatego, e jedynie niewiele rzeczy moe im da a
tak wielk przyjemno. Szefowie najwikszych firm natomiast wi przyjemno z
podejmowaniem wielkich decyzji, z dysponowaniem olbrzymim potencjaem, ktry pozwala
im wprowadza trwae zmiany w yciu wielu ludzi.
Pomyl o ograniczeniach wynikajcych z przyjemnoci i cierpienia w przypadku
Freddie'ego Prinze'a, Jimie'ego Hendrixa, Elvisa Presleya, Janis Joplin i Jima Morrisona.
Fakt, i traktowali oni narkotyki jako ucieczk, szybkie rozwizanie wasnych problemw,
sposb na zamian cierpienia w krtkotrwa przyjemno, z pewnoci przyczyni si do ich
upadku. Wszyscy oni zapacili najwysz cen za to, e nie panowali nad wasnymi
uczuciami i umysami. Pomyl, jaki przykad dali milionom fanw.
Ja sam nigdy nie nauczyem si bra narkotykw ani pi alkoholu. Czy dlatego, e
jestem tak mdry? Nie, po prostu miaem duo szczcia. Jednym z powodw, dlaczego nigdy
nie piem alkoholu, jest fakt, e jako dziecko czsto obserwowaem we wasnej rodzinie
pewn par, ktra po spoyciu alkoholu zachowywaa si tak odraajco, e z piciem
kojarzyo mi si wycznie cierpienie. Szczeglnie mocno utkwi mi w pamici obraz mamy
mojego wczesnego najlepszego przyjaciela. Bya ona wyjtkowo tusta - waya chyba ze
trzysta funtw - i cigle pia. Ilekro bya pijana, zawsze mnie obejmowaa i okropnie si przy
tym linia. Jeszcze dzisiaj zapach alkoholu w czyim oddechu powoduje, e zbiera mi si na
wymioty.
Jednak z piwem byo zupenie inaczej. Kiedy miaem jakie jedenacie, dwanacie lat,
nie uznawaem piwa za napj alkoholowy. W kocu mj ojciec pi piwo i nie by potem
odraajcy. Wrcz odwrotnie, po kilku piwach wydawa mi si weselszy. Picie piwa kojarzyo
si mi z przyjemnoci, poniewa chciaem by taki jak ojciec. Ale czy picie piwa
rzeczywicie by mnie do niego upodabniao? Oczywicie, e nie, ale czsto wytwarzamy w
naszym systemie nerwowym faszywe skojarzenia (neuroasocjacje) na temat rzeczy dajcych
przyjemno i powodujcych cierpienie.
Ktrego dnia poprosiem mam o piwo. Zacza mi tumaczy, e piwo nie jest dla
mnie dobre. Ale wszelkie prby przekonania mnie o tym, gdy ju miaem swoje zdanie, a w
dodatku ktre byy wyranie sprzeczne z moimi obserwacjami na temat ojca, musiay
spezn na niczym. Nigdy nie wierzymy temu, co syszymy, poniewa jestemy pewni, e
nasze spostrzeenia s waciwe - a ja byem wtedy przekonany, e picie piwa stanowi
kolejny krok na drodze mojego rozwoju. W kocu mama zrozumiaa, e jeli nie da mi dobrej
nauczki, pjd na piwo gdzie indziej. Pewnie podwiadomie wiedziaa, e musi zmieni to, co
kojarz z piwem. Powiedziaa wic: W porzdku. Chcesz pi piwo i zachowywa si jak
ojciec? Musisz wic robi dokadnie to samo co on." Zapytaem natychmiast: To znaczy

co?", i mama odpara: Musisz wypi cae opakowanie szeciu piw." Zgodziem si
natychmiast. Nie ma problemu" - powiedziaem.
Ale musisz to zrobi tutaj" - dodaa. Pierwszy yk smakowa okropnie, zupenie nie
tego si spodziewaem. Oczywicie za nic w wiecie bym si wtedy do tego nie przyzna. W
kocu chodzio o moj dum. Pocignem wic kilka kolejnych ykw, ale po skoczeniu
pierwszej puszki powiedziaem: Ju si napiem, mamo. Ju nie chc." Ona jednak
odpowiedziaa: Nic z tego!", i otworzya kolejne piwo. Po trzeciej albo czwartej puszce
zrobio mi si niedobrze. Z pewnoci bez kopotu zgadniesz, co stao si pniej.
Zwymiotowaem, zabrudziwszy przy tym samego siebie i ca kuchni. To byo odraajce, a
jeszcze trudniej byo chyba to sprzta. Natychmiast zaczem kojarzy zapach piwa z
torsjami i ca reszt tych okropnoci. Nie miaem ju w umyle adnych innych skojarze
zwizanych z piciem piwa. W moim systemie nerwowym wytworzyo si skojarzenie
emocjonalne - neuroasocjacja, ktra miaa w przyszoci wpywa na moje decyzje. Od
tamtego dnia nie wypiem nawet yka piwa!
Czy skojarzenia zwizane z przyjemnoci i cierpieniem mog mie skutki przekadalne
na konkretne dziaania? Z pewnoci tak. Ta negatywna neuroasocjacja czca si z piwem
spowodowaa wiele decyzji w moim yciu. Wpywaa ona na to, jakich kolegw dobieraem
sobie w szkole. Zdecydowaa o sposobach znajdowania sobie przyjemnoci. Nie piem
alkoholu. Zamiast tego uczyem si, uprawiaem sporty i odkrywaem, jak wspaniale jest
pomaga innym. Staem si wic uczniem, do ktrego wszyscy zwracali si ze swoimi
problemami i rozwizywanie tych problemw polepszao humor zarwno im, jak i mnie.
Niektre sprawy nie zmieniy si od lat!
Nigdy te nie braem narkotykw, rwnie ze wzgldu na podobne dowiadczenie.
Kiedy byem w czwartej klasie, policja zorganizowaa w szkole pokaz filmw opisujcych
skutki zbratania si z narkomanami. Widziaem ludzi, ktrzy strzelali, umierali i skakali przez
okna. Jako mody chopak skojarzyem narkotyki z brzydot i mierci, nigdy wic po nie
signem. Moje szczcie polegao na tym, e policja pomoga mi wytworzy
neuroasocjacje, powodujce cierpienie na s a m myl o narkotykach. Dlatego wanie nigdy
nawet nie przyszo mi na myl, by je stosowa.
Jaki std wniosek? Po prostu: JELI Z JAKIMI DZIAANIAMI LUB WZORCAMI
EMOCJONALNYMI BDZIE SI NAM KOJARZY OLBRZYMIE CIERPIENIE, ZA
WSZELK CEN BDZIEMY UNIKA PODEJMOWANIA TYCH DZIAA.
WNIOSEK TEN MOEMY WYKORZYSTA DLA PODPORZDKOWANIA SOBIE SI
CIERPIENIA I PRZYJEMNOCI PO TO, ABY ZMIENI W NASZYM YCIU
DOSOWNIE WSZYSTKO: od nawyku odkadania spraw na pniej po narkotyki. Jak to
zrobi? Powiedzmy, e chcesz utrzymywa swoje dzieci z dala od narkotykw. Trzeba je
przekona, zanim jeszcze zaczn eksperymentowa, zanim kto inny nauczy je faszywej
asocjacji wizania narkotykw z przyjemnoci.
Wsplnie z m o j on Becky zdecydowalimy, e najlepszym sposobem, by nasze
dzieci nigdy nie signy po narkotyki, jest spowodowanie, by skojarzyy je one z olbrzymim
cierpieniem. Wiedzielimy, e jeli nie nauczymy ich, czym naprawd s narkotyki, kto inny
moe je kiedy przekona, e narkotyk stanowi poyteczny rodek na ucieczk przed
cierpieniem.
Aby to osign, skontaktowaem si z naszym dobrym przyjacielem, kapitanem
Johnem Rondonem z Armii Zbawienia. Przez wiele lat pomagaem Johnowi przekonywa
ludzi z Bronxu i Brooklynu, by podnieli wymagania w stosunku do ycia, by dwignli je na
wyszy poziom, zmienili ograniczajce ich przekonania i rozwinli umiejtnoci, ktre
pozwol im kierowa wasnym yciem. Becky i ja jestemy bardzo dumni z tych ludzi ulicy,
ktrzy wykorzystali to, czego ich nauczylimy, i znaleli

dom i godne ycie. Zawsze traktowaem moje wizyty w dzielnicach slumsw jako
rodzaj zwrotu tego, co sam dostaem, rodzaj podzikowania za szczcie, jakie mnie spotkao.
Te spotkania pozwalaj mi doceni przywilej, jakim jest ycie, ktre prowadz. Daj mi te
waciwe spojrzenie na wiat i dziki nim utrzymuj rwnowag ducha.
Wyjaniem swoje cele kapitanowi Rondonowi. Obieca mi wtedy zorganizowa dla
naszych dzieci wycieczk, ktrej miay nigdy nie zapomnie i ktra miaa im da prawdziwe
dowiadczenia na temat wpywu narkotykw na psychik czowieka. Wycieczka zacza si
od wizyty w zaszczurzonym, rozpadajcym si bloku. Jak tylko weszlimy, moje dzieci
zaatakowa smrd uryny, brud liskich podg, obraz narkomanw nie zwracajcych zupenie
uwagi na otoczenie, widok dziecicych prostytutek zaczepiajcych przechodniw i pacz
zaniedbanych i zapomnianych dzieci. Tak wic moje dzieci nauczyy si kojarzy narkotyki z
umysowym, emocjonalnym i fizycznym spustoszeniem. Byo to cztery i p roku temu. Od
tego czasu wiele razy stykay si z narkotykami, ale nawet ich nie tkny. Potne
neuroasocjacje na zawsze uksztatoway ich przeznaczenie.
Jeli martwisz si jak rzecz, twoje cierpienie nie wynika z rzeczy samej w sobie, lecz
jest skutkiem sposobu, w jaki j oceniasz.
A to moesz w kadej chwili zmieni.
MAREK AURELIUSZ
Jestemy jedynymi istotami na naszej planecie, ktre prowadz tak bogate ycie
wewntrzne, e licz si dla nas nie tyle same wydarzenia, co wasna interpretacja tych
wydarze, i ona wanie warunkuje nasz sposb postrzegania samych siebie, a take rodzaj
naszych przyszych dziaa. Jedn z cech, ktra czyni nas tak wyjtkowymi, jest umiejtno
ADAPTOWANIA, przeksztacania oraz manipulowania przedmiotami oraz mylami po to, by
osign poytek lub przyjemno. A najwaniejszym spord naszych talentw
adaptacyjnych jest zdolno kojarzenia yciowych dowiadcze, czenia ich z innymi
dowiadczeniami i tworzenia w ten sposb jakby kalejdoskopu znacze, ktry odrnia
odczucia jednego czowieka od odczu kadego innego. I tak na przykad tylko czowiek
potrafi zmieni swoje skojarzenia w ten sposb, aby bl fizyczny przynosi mu przyjemno,
lub na odwrt.
Pomyl o ludziach decydujcych si na strajk godowy. Dla dobra jakiej sprawy
potrafi odmawia sobie jedzenia przez trzydzieci dni. Bl fizyczny, jakiego przy tym
dowiadczaj, jest znaczny, ale przewysza go przyjemno i satysfakcja z powodu zwrcenia
uwagi wiata na dan spraw. Ale przecie o wiele czciej spotykasz ludzi, ktrzy narzucili
sobie ostry reim fizyczny po to, aby za pomoc wicze piknie uksztatowa swoje ciao.
Nauczyli si czy uczucie wielkiej przyjemnoci z cierpieniami" fizycznymi. Dyskomfort
wysiku fizycznego zamienili na satysfakcj wynikajc z wasnego rozwoju. Dlatego wanie
zachowuj si tak konsekwentnie i dlatego osigaj tak wspaniae rezultaty.
Tak wic dziki sile woli moemy przeciwstawi wynikajce z godu cierpienia
fizyczne cierpieniom psychicznym spowodowanym zarzuceniem wasnych ideaw. Moemy
tworzy wysze znaczenia, moemy wyj z pudeka Skinnera" i przej nad sob kontrol.
JELI JEDNAK NIE PRZEJMIEMY KONTROLI NAD WASNYMI SKOJARZENIAMI
DOTYCZCYMI CIERPIENIA I PRZYJEMNOCI, NASZE YCIE NIE BDZIE
RNI SI NICZYM OD EGZYSTENCJI ZWIERZT LUB MASZYN: nieustannie
bdziemy reagowa na bodce otoczenia i pozwolimy, by kady kolejny pojawiajcy si
element otoczenia wyznacza kierunek oraz poziom naszego ycia. Wracamy do pudeka.
yjemy tak, jakbymy byli publicznym komputerem, do ktrego z atwoci ma dostp kady
programista amator.

Z B.F. Skinnerem, sawnym pionierem behawioryzmu, wie si rwnie niesawna

historia. Ot w imi nauki, aby zebra materia popierajcy jego teori o dziaaniu na skutek
bodcw i reakcji, zamkn swoj nowo narodzon crk w pudeku wielkoci eczka
dziecicego na cae jedenacie miesicy.
Nasze zachowanie, zarwno wiadome, jak i podwiadome, zostao uksztatowane
cierpieniami i przyjemnociami dostarczanymi nam z wielu rde: rwienicy w
dziecistwie, rodzice, nauczyciele, trenerzy, bohaterowie filmowi i telewizyjni i tak dalej.
By moe wiesz, cho nie jest to oczywiste, kiedy to programowanie i warunkowanie si
zaczo. Mogy to by czyje sowa, jakie szkolne wydarzenie, zdobycie nagrody w
zawodach sportowych, jaka kopotliwa sytuacja, same pitki na wiadectwie szkolnym - a
moe same dwjki. Wszystkie te czynniki przyczyniy si do tego, jaki jeste dzisiaj. Nie ma
chyba sw, ktrymi mgbym wyrazi, JAK WANE S DLA KSZTATOWANIA
TWOJEGO PRZEZNACZENIA RZECZY, Z KTRYMI KOJARZYSZ CIERPIENIE I
PRZYJEMNO.
Czy przegldajc dzi wasne dotychczasowe ycie potrafisz dostrzec wydarzenia, ktre
stworzyy w tobie jakie neuroasocjacje, a wic w ten sposb zapocztkoway szereg
powiza przyczynowo-skutkowych i doprowadziy ci tam, gdzie obecnie si znajdujesz?
Jak wane s dla ciebie te wydarzenia? Jeli nie masz ony lub ma, to czy traktujesz
maestwo jako pen szczcia podr ze wspmaonkiem czy te jako kul przykut do
nogi lubnymi zobowizaniami. Czy posiek stanowi dla ciebie wany moment, w ktrym
dostarczasz organizmowi kolejnej porcji energii, czy te moe poerasz wszystko, co
podadz, wycznie dla przyjemnoci?
Mczyni, podobnie jak kobiety, o wiele czciej suchaj serca ni rozumu.
LORD CHESTERFIELD
Chobymy zaprzeczali najgwatowniej, faktem pozostaje, e NASZYM
ZACHOWANIEM KIERUJE NIE KALKULACJA INTELEKTUALNA, LECZ
INSTYNKTOWNA REAKCJA NA CIERPIENIE I PRZYJEMNO. Chocia rozum mwi
nam wyranie, e jedzenie czekolady jest niezdrowe, sigamy po ni cigle. Dlaczego?
Poniewa nie kierujemy si rozumem, lecz wyuczonymi skojarzeniami SYSTEMU
NERWOWEGO zwizanymi z cierpieniem i przyjemnoci. To wanie nasze NEURO
ASOCJACJE - skojarzenia, ktre ustanowilimy we wasnym systemie nerwowym - decyduj
o tym, co zrobimy. Cho bardzo chcielibymy wierzy, e kierujemy si intelektem, w
wikszoci wypadkw naprawd rzdz nami EMOCJE, odczucia, ktre kojarzymy z
wasnymi mylami.
Wiele razy prbujemy zama ten system. Przez jaki czas trzymamy si diety, ale w
kocu tracimy zapa, poniewa sprawia nam ona zbyt wiele cierpienia. ROZWIZUJEMY
PROBLEM NA KRTKO, JEDNAK JELI NIE ZLIKWIDUJEMY PRZYCZYNY
PROBLEMU, POJAWI SI ON PONOWNIE. Aby zmiana bya trwaa, musimy swoje
dawne zachowanie skojarzy z cierpieniem, a nowe z przyjemnoci. Musimy to nowe skojarzenie warunkowa dopty, dopki nie stanie si stae. Pamitaj, e kady z nas zrobi wicej
dla uniknicia cierpienia ni dla zyskania przyjemnoci. Przejcie na diet i pokonanie
wasnego cierpienia za pomoc siy woli nigdy nie trwa dugo, po prostu dlatego, e unikanie
tuczcych, ale smacznych posikw wci kojarzy nam si z cierpieniem. Aby ta zmiana
trwaa dugo, musimy skojarzy cierpienie z jedzeniem tuczcych posikw po to, by nawet o
nich nie myle, natomiast przyjemno czerpa zjedzenia tych potraw, ktre nas odywiaj, a
nie tucz. Ludzie sprawni i zdrowi s przekonani, e nic nie smakuje lepiej ni zdrowe posiki. Czsto te z przyjemnoci odsuwaj oni od siebie talerz, na ktrym jeszcze znajduje si
jedzenie. Symbolizuje to dla nich fakt, e w peni panuj nad wasnym yciem.

NAPRAWD POTRAFIMY DOSTOSOWA DO WARUNKW NASZE UMYSY,

CIAA I EMOCJE TAK, ABY CZY PRZYJEMNO I CIERPIENIE Z DOWOLNIE
WYBRANYMI RZECZAMI LUB POJCIAMI. ZMIENIAJC ZA SWOJE WYUCZONE
ODCZUCIA NA TEMAT CIERPIENIA I PRZYJEMNOCI, MOEMY NATYCHMIAST
ZMIENI SWOJE ZACHOWANIE.
Na przykad, by rzuci palenie, wystarczy poczy cierpienie z paleniem, a
przyjemno z rzuceniem palenia. Masz do siy, by zrobi to natychmiast, ale by moe nie
wykorzystujesz tej siy, poniewa nauczye si czy palenie z przyjemnoci albo boisz si,
e rzucenie palenia przyniesie ci zbyt wiele cierpie. Jeli jednak spytasz kogo, kto rzuci
palenie, dowiesz si, e zrobi to w jednej chwili, w dniu, kiedy naprawd zmieni to, co
znaczy dla niego papieros.
JELI TY NIE MASZ POMYSU NA WASNE YCIE, MA GO KTO INNY
Rola Madison Avenue sprowadza si do zmiany tego, z czym czymy przyjemno i
cierpienie. Autorzy reklam z pewnoci zrozumieli, e naszymi dziaaniami kieruj odczucia,
ktre wywouj w nas ich produkty, a nie intelekt. Skutkiem tego stali si oni ekspertami w
stosowaniu agodnej i uspokajajcej lub agresywnej muzyki, natrtnego lub dyskretnego
obrazowania, jaskrawych bd przytumionych kolorw oraz caej gamy innych elementw,
ktre maj wywoa w nas okrelone stany emocjonalne. A kiedy ju emocje sign szczytu,
pokazuj swj produkt tak dugo, a skojarzymy go z tymi podanymi przez nas odczuciami.
Koncern Pepsi-Cola wykorzysta t strategi wspaniale w walce o wiksze udziay na rynku
napojw chodzcych ze swoim gwnym konkurentem, Coca-Col. Specjalici Pepsi
dostrzegli fenomenalny sukces Michaela Jacksona, modego czowieka, ktry przez cae ycie
uczy si, jak wzbudza ludzkie emocje za pomoc swojego gosu, ciaa, twarzy i gestw.
Michael piewa i taczy w sposb, ktry stymulowa wielu suchaczy tak bardzo, e czsto
kupowali oni pniej jego pyty, aby podtrzyma lub odtworzy wzbudzone emocje. Ludzie z
Pepsi zadali wic sobie pytanie, jak mog przenie te odczucia na swj produkt. Rozumowali
oni, e jeli ludzie bd kojarzy z Pepsi te same przyjemne uczucia, ktre kojarz z
Michaelem Jacksonem, bd kupowa Pepsi tak samo, jak kupuj jego pyty. Proces wizania
nowych uczu z produktem lub ide jest nieodzown czci transferu niezbdnego dla
podstawowego warunkowania, o ktrym wicej dowiesz si w rozdziale szstym, kiedy
zapoznamy si z nauk warunkowania neuroasocjacyjnego. Na razie jednak powiemy sobie
tylko jedno: ILEKRO ZNAJDUJEMY SI W STANIE DUEGO POBUDZENIA
EMOCJONALNEGO, KIEDY STYKAMY SI Z MOCNYMI ODCZUCIAMI BLU LUB
PRZYJEMNOCI, COKOLWIEK ZACZNIE SI POJAWIA KONSEKWENTNIE,
ZOSTANIE POCZONE Z TYMI ODCZUCIAMI NEUROLOGICZNIE. Dlatego wanie
ilekro w przyszoci to co pojawi si raz jeszcze, powrci towarzyszcy temu zjawisku na
pocztku stan emocjonalny. Pewnie syszae o Iwanie Pawowie, rosyjskim naukowcu, ktry
w kocu XIX wieku przeprowadza eksperymenty zwizane z bodcami i reakcjami.
Najsawniejszy jego eksperyment polega na tym, e ilekro podawa psu jedzenie, dzwoni
dzwonkiem, stymulujc w ten sposb gruczoy linowe psa i kojarzc odczucia psa z dwikiem. Po wystarczajco wielu powtrzeniach takiego warunkowania, Paww odkry, e sam
tylko dwik dzwonka powodowa linienie si psa - nawet jeli nie podawano ju przy tym
jedzenia.
Co ma wsplnego Paww z Pepsi? Najpierw koncern Pepsi wykorzysta Michaela
Jacksona dla rozbudzenia naszego stanu emocjonalnego. Nastpnie, w dokadnie okrelonym
momencie, pokazywa nam swj produkt. Konsekwentne powtarzanie tego wytworzyo wizi
emocjonalne u milionw fanw Michaela Jacksona. A tak naprawd Michael Jackson nie pije
Pepsi! I kiedy stoi przed kamerami, nie trzyma nawet w rku puszki z tym napojem!
Moesz sobie pewnie pomyle: Czy ci ludzie powariowali? Zapacili facetowi za
reklam pitnacie milionw dolarw, a on nie trzyma nawet w rku ich produktu! A w

dodatku mwi wszystkim, e nie pije Pepsi! W takim razie co z niego za rzecznik? Co to za
gupi pomys!"
Tak naprawd pomys by wspaniay. Sprzeda Pepsi wzrosa tak bardzo, e firma L.A.
Gear wynaja potem Michaela Jacksona za dwadziecia milionw dolarw i zlecia mu reprezentowanie wasnych produktw.
Poniewa Michael Jackson nadal potrafi zmienia uczucia ludzi (jest w nim co, co
nazywam rdem stanu"), firma Sony/CBS podpisaa z nim dziesicioletni kontrakt na
nagrania, ktry podobno opiewa na miliard dolarw! Jego umiejtno zmieniania odczu
ludzkich czyni go bezcennym.
Musimy zda sobie spraw z faktu, e wszystko to oparte jest na czeniu przyjemnych
odczu z okrelonymi rodzajami zachowania. Caa filozofia sprowadza si do przekonania
nas, e jeli uyjemy danego produktu, spenimy wasne marzenia. Autorzy reklam nauczyli
nas wszystkich, e jeli kto jedzi BMW, to jest osob niezwyk, o wyjtkowym gucie.
Jeli jedzisz hyundaiem, jeste inteligentny, jeli toyot, przeywasz wspaniae chwile, a
jazda pontiakiem przyniesie ci dreszczyk emocji. Nauczono ci, e wystarczy uywa wody
koloskiej Obsession, aby wpa w wir seksualnej orgii. Jeli pijesz Pepsi, bdziesz potrafi
porusza si w tacu jak M.C. Hammer, a jeli chcesz by dobr" matk, musisz karmi
swoje dzieci ciastami owocowymi firmy Hostess oraz batonami Twinkies.
Autorzy reklam zauwayli, e jeli uda im si wywoa odpowiednio due uczucie
przyjemnoci, ich odbiorcy nie bd dostrzegali cierpienia. Spece od reklamy twierdz, e
wszystko si sprzeda dziki seksowi". Nie ma najmniejszej wtpliwoci, e przyjemne
skojarzenia seksualne, wywoane reklamami prasowymi i telewizyjnymi, przekonuj ludzi, by
kupi dany produkt. Wemy za przykad trendy, ktre pojawiy si w reklamach spodni
dinsowych. Kiedy byy to spodnie robocze i uznawano je za brzydkie. Dzisiaj stay si
midzynarodowym symbolem wszystkiego, co sexy, modne i modziecze. Czy kiedykolwiek
widziae reklam spodni Levis 501 ? Czy moesz j sobie przypomnie? Na pewno bya bez
sensu, ale po jej obejrzeniu trudno oprze si odczuciu, e gdzie obok kto uprawia sex. Czy
tego typu strategia naprawd pomaga sprzedawa dinsy? Oczywicie, e tak! Levis jest
najlepszym w Ameryce producentem ubiorw dinsowych. Czy sia warunkowania
zmierzajcego do uksztatowania naszych skojarze ogranicza si jedynie do takich
produktw, jak napoje, samochody i spodnie? Odpowied brzmi: nie. Czy wiesz, e w roku
1986, mimo przewidywa olbrzymich zbiorw, kalifornijscy producenci rodzynek wpadli w
panik? Rok po roku obserwowali spadek sprzeday o kolejny jeden procent. Zrozpaczeni
zwrcili si wic do agencji reklamowej z prob o znalezienie wyjcia z tej sytuacji.
Rozwizanie okazao si proste: musieli oni zmieni odczucia ludzi na temat swojego
produktu. Wedug Roberta Phinneya, wczesnego prezesa rady producentw rodzynek,
wikszo ludzi kojarzya ten produkt negatywnie. Tak wic zadanie byo jasne: napompowa
wysuszone owoce odpowiedni dawk pozytywnych emocji. Przyczy odczucia, ktrych
chc konsumenci. Sowa pomarszczony" i wysuszony" z pewnoci nie kojarz si z
pozytywnymi odczuciami. Producenci rodzynek zaczli wic zachodzi w gow, z czym
mogliby poczy rodzynki tak, aby ludzie chcieli je kupowa.
Odrodzenie popularnoci przeywa w tym czasie stary szlagier: Syszaem to w
winnicy. I wtedy przyszed im do gowy pomys, aby wykorzysta popularno tej piosenki i
poczy przeywane w zwizku z ni pozytywne odczucia z rodzynkami. Wynajli wic
twrczego animatora nazwiskiem Will Vinton, ktry stworzy mniej wicej trzydzieci
glinianych rodzynkowych figurynek. Miay one taczy w rytm popularnej melodii. Wtedy
wanie narodziy si rodzynki kalifornijskie (do dzi jedna z najpopularniejszych marek).
Pierwsza kampania reklamowa natychmiast wywoaa burz odczu, ktre ludzie zaczli
wiza z rodzynkami. Mae taczce rodzynki kojarzyy si z radoci, miechem i zabaw i

w ten sposb odkryto je na nowo, zaczto czy z przekazywanym bez sw w kadej z

reklam komunikatem: Jeli bdziesz jad rodzynki, bdziesz wesoy i radosny.
Rezultaty? Przemys producentw rodzynek wycignity zosta z upadku i sprzeda
wzrastaa o dwadziecia procent w kadym kolejnym roku. Prba zmiany skojarze
zakoczya si sukcesem: konsumenci nauczyli si wiza z tymi owocami nie nud, ale
odczucia zabawy i radoci.
Wykorzystanie reklamy jako formy warunkowania nie ogranicza si oczywicie do
produktw. Na szczcie - albo na nieszczcie - bez przerwy obserwujemy, jak telewizja i
radio wykorzystywane s jako narzdzia zmiany naszych skojarze z uczestnikami rnych
procesw politycznych. Najwicej chyba wie o tym jeden z najbystrzejszych obserwatorw
sceny politycznej i czowiek, ktry najlepiej potrafi ksztatowa opini publiczn, Roger
Ailes. On wanie odpowiada za kluczowe elementy kampanii prezydenckiej z 1984 roku,
kiedy Ronald Reagan pokona Waltera Mondale'a. Rwnie on reyserowa tak skuteczn
kampani George'a Busha przeciwko Michaelowi Duka-Ifisowi w 1988 roku. Ailes
opracowa strategi, w ramach ktrej przekazywa wyborcom niekorzystne informacje na
temat Duka-kisa, dotyczce jego saboci w trzech dziedzinach: obronnoci, ochrony
rodowiska i walki z przestpczoci. Strategia ta miaa spowodowa, by wizali oni z
Dukakisem negatywne uczucia. Jedna z reklam podczas kampanii przedstawiaa rywala
Busha w czogu jako chopca bawicego si w wojn", inna obwiniaa go za
zanieczyszczenie rodowiska w porcie bostoskim. Najczciej jednak pokazywano obrazek
przedstawiajcy przestpcw wypuszczanych z wizie w Massachusetts przez drzwi
obrotowe, grajc w ten sposb na bardzo ujemnych opiniach wywoanych w caym kraju
przez spraw Willie'ego Hortona". Skazany za morderstwo, Willie Horton zosta
wypuszczony na wolno w ramach kontrowersyjnego planu urlopowania winiw, wprowadzonego w rodzinnym stanie Dukakisa. Horton nie zgosi si z powrotem do wizienia i w
dziesi miesicy pniej zosta aresztowany za terroryzowanie modego maestwa,
zgwacenie kobiety i napa na mczyzn.
Do wielu ludzi przemwiy negatywne przekazy tych komunikatw. Ja osobicie
uwaam je za wysoce manipulacyjne, jednak trudno im odmwi skutecznoci opartej na
fakcie, e ludzie zrobi wicej dla uniknicia cierpienia ni dla zyskania przyjemnoci. Wielu
ludziom nie podoba si sposb prowadzenia tej kampanii - sam George Bush by jednym z
nich -jednak trudno byo polemizowa ze stwierdzeniem, e cierpienie jest bardzo silnym
czynnikiem motywujcym dziaania ludzkie. Jak powiedzia Ailes: Negatywne przekazy
docieraj do ludzi szybciej. Ludzie zwykle powicaj im wicej uwagi. Kierowcy nie zatrzymuj samochodu, aby podziwia sielankowy widok po obydwu stronach autostrady. Ale
kady zwolni, eby obejrze skutki wypadku." Skuteczno kampanii Ailesa jest
niekwestionowana. Bush zdoby zdecydowan wikszo w gosowaniu powszechnym, a jego
zwycistwo nad Dukakisem w kolegium elektorskim nie ma wielu sobie podobnych w caej
historii pastwa.
Sia ksztatujca wiatow opini publiczn oraz nawyki kupujcych jest t sam si,
ktra ksztatuje WSZYSTKIE nasze dziaania. Tylko od ciebie zaley przejcie nad ni
kontroli i wiadome decydowanie o wasnych dziaaniach, poniewa jeli nie kierujemy
wasnymi mylami, wpadamy w szpony tych, ktrzy chc zmusi nas do odpowiadajcego im
zachowania. Czasem i tak wybralibymy te same zachowania, czasem jednak nie. Autorzy
reklam wiedz, jak zmienia to, z czym kojarzymy cierpienie i przyjemno, poprzez zmian
naszych odczu w stosunku do reklamowanych produktw. Jeli chcemy przej kontrol nad
wasnym yciem, musimy si nauczy przedstawia reklamy" naszemu umysowi. Co
wicej, moemy to zrobi w jednej chwili. Jak? WYSTARCZY Z ZACHOWANIAMI,
KTRE CHCEMY POWSTRZYMA, POCZY CIERPIENIE TAK INTENSYWNE
EMOCJONALNIE, E ZACHOWANIA TE JU NIGDY WICEJ NIE PRZYJD NAM

DO GOWY. Czy nie ma rzeczy, ktrych za nic w wiecie by nie zrobi? Zastanw si nad
uczuciami, ktre wzbudzaj one w tobie. Jeli te same uczucia i odczucia poczysz z
zachowaniami, ktrych chcesz unika, nigdy wicej ich nie powtrzysz. Potem
WYSTARCZY SKOJARZY PRZYJEMNO Z ZACHOWANIEM PODANYM.
Poprzez powtarzanie i natenie emocjonalne warunkujesz w sobie te zachowania tak dugo,
a stan si one automatyczne.
Jaki jest pierwszy krok tworzenia zmiany? Pierwszy krok to po prostu uwiadomienie
sobie siy, z jak cierpienie i przyjemno wpywaj na kad decyzj, ktr podejmujemy, i
na wszystkie nasze dziaania. Sztuka uwiadomienia sobie tego polega na dostrzeeniu, e
nieustannie wchodz ze sob w relacje myli, sowa, obrazy, dwiki oraz uczucia
przyjemnoci i cierpienia.
Twierdz, e przyjemnoci naley unika, jeli
ich skutkiem ma by wiksze od nich cierpienie,
a poda tych cierpie, ktre przynios
wiksz ni one przyjemno.
MICHEL DE MONTAIGNE
Problem polega na tym, e wikszo z nas podejmuje decyzje o dziaaniu, opierajc si
na rozwaeniu moliwych przyjemnoci i cierpie w krtkim czasie. Ale jeli mamy odnie
sukces, wikszo z rzeczy, ktre cenimy, wymaga od nas przebrnicia przez krtkotrwae
cierpienie dla osignicia dugotrwaej przyjemnoci. Musisz odrzuci chwile strachu i
pokusy i skupi si tylko na tym, co jest dla ciebie najwaniejsze w planach dugofalowych.
Pamitaj te, E KIERUJE NAMI NIE RZECZYWISTE CIERPIENIE, ALE OBAWA, E
CO JE SPOWODUJE. PODOBNIE Z PRZYJEMNOCI - KIERUJE NAMI NIE ONA
SAMA, LECZ NASZE PRZEKONANIE, NASZE POCZUCIE PEWNOCI, E PODJTE
DZIAANIA SPRAWI NAM PRZYJEMNO. Kieruje nami nie rzeczywisto, lecz
nasze postrzeganie rzeczywistoci.
Wikszo ludzi skupia si jedynie na tym, co im moe przynie cierpienia lub
przyjemnoci w najbliszym czasie i dlatego w skali dugofalowej przynosi im to cierpienia.
Rozwamy przykad. Powiedzmy, e kto chce straci kilka zbdnych funtw wagi. (Wiem,
e nigdy nie przydarzyo si to tobie, ale wyobramy sobie na chwil, e tak byo.) Z jednej
strony osoba ta ma do dyspozycji wiele wspaniaych powodw, aby schudn: bdzie si czu
o wiele lepiej, znw bdzie si mieci w swoje ubrania, poczuje si pewniej wrd
przedstawicieli przeciwnej pci. Z drugiej jednak strony jest rwnie wiele powodw, by nie
podejmowa kuracji odchudzajcej: trzeba bdzie przej na diet, cierpie cige uczucie
godu, odmawia sobie przyjemnoci jedzenia tuczcych produktw. Poza tym, w kocu
dlaczego nie poczeka z tym, a skocz si wita?
Przy tego rodzaju wywaaniu argumentw wielu ludzi podejmie decyzj o odoeniu
tego wszystkiego na pniej - potencjaln smuko sylwetki przewaa dorana przykro
spowodowana niedogodnociami diety. Na krtko unikamy cierpienia na przykad godu i
zamiast tego fundujemy sobie przyjemno zjedzenia frytek - ale to nie potrwa dugo. Na
dalsz met czujemy si coraz gorzej psychicznie, e nie wspomn o tym, i pogarsza to
nasze zdrowie.
Pamitaj, e cokolwiek cennego chcesz osign, musisz w tym celu przebrn przez
krtkotrwae cierpienie. Jeli chcesz mie pikne ciao, musisz si gimnastykowa, co
wymaga krtkotrwaego trudu. Kiedy jednak wykonasz ju do wicze, staj si one
przyjemnoci. Tak samo z diet. Narzucenie sobie jakiejkolwiek dyscypliny wymaga
przebrnicia przez cierpienie, czy ma to by dyscyplina w interesach, kontaktach z ludmi,
ufaniu sobie, zdrowiu czy finansach. Jak masz przezwycia te niedogodnoci i zyska si,

ktra pozwoli ci osign cele? Zacznij od podjcia decyzji, e poradzisz sobie z cierpieniem.
Moemy zawsze na chwil zapanowa nad cierpieniem, lepiej jest jednak uwarunkowa
samego siebie. Dokadnie zapoznamy si z technikami warunkowania w rozdziale szstym.
Doskonay przykad tego, jak skupianie si na krtkofalowych celach moe wrzuci nas
w odmty wodospadu, stanowi obecny kryzys oszczdnociowo-poyczkowy, ktrego
podoem jest chyba najwiksza finansowa pomyka kiedykolwiek popeniona przez
amerykaski rzd. Szacuje si, e moe ona kosztowa podatnikw piset miliardw
dolarw, a mimo to wikszo Amerykanw nie rozumie jej przyczyn. Problem ten z
pewnoci bdzie powodem cierpienia, co najmniej finansowego, dla kadego mczyzny,
kadej kobiety i kadego dziecka w tym kraju i najprawdopodobniej bdzie si cign przez
kilka pokole. Podczas rozmowy, ktr z nim przeprowadziem, L. William Seidman, szef
zarzdu Resolution Trust Corporation i Federal Deposit Insurance Corporation, powiedzia
mi: Jestemy jedynym pastwem wiata, ktre jest wystarczajco bogate, by przey tak
pomyk." Co wywoao cay ten finansowy baagan? To klasyczny przykad usiowa
wyeliminowania cierpienia poprzez rozwizywanie problemu bez usuwania jego przyczyny.
Wszystko zaczo si od problemw z oszczdnociami i poyczkami, ktre pojawiy
si w kocu lat siedemdziesitych i na pocztku osiemdziesitych. Instytucje bankowe i
kredytowe budoway swoje interesy przede wszystkim na rynku przedsibiorcw i
konsumentw. Jeli bank ma przynosi zyski, musi udziela poyczek, przy czym
oprocentowanie poyczek musi by wysze od oprocentowania oferowanego za lokaty
oszczdnociowe. Na pocztkowych etapach caej sprawy banki napotykay trudnoci z
rnych stron. Pierwszym ciosem by fakt, e korporacje weszy na obszar dotychczas
zarezerwowany wycznie dla bankowoci: poyczki. Wielkie firmy odkryy, e udzielajc
sobie wzajemnie poyczek, znacznie oszczdzaj, i wypracoway co, co znane jest dzisiaj
jako rynek papierw wartociowych". By to tak olbrzymi sukces, e zyski wielu bankw
dosownie si rozpady.
W tym samym czasie nowe zjawiska pojawiy si rwnie na amerykaskim rynku
konsumenckim. Wizyta u urzdnika bankowego zajmujcego si udzielaniem poyczek nigdy
nie naleaa do przyjemnoci. Nikt specjalnie si nie cieszy, gdy mia si wybra do banku i
poprosi o poyczk na dom albo samochd, gwnie dlatego, e oznaczao to poddanie si
finansowemu ledztwu. Ludzie nie czuli si z tym dobrze. Firmy samochodowe szybko to
odkryy i natychmiast zaczy oferowa swoim klientom poyczki, zapewniajc sobie w ten
sposb dodatkowe zyski. Przekonay si, e na finansowaniu samochodw mog zarabia
rwnie dobrze jak na ich produkcji, a mog przy tym zaoferowa klientowi dodatkow usug
oraz niszy procent. Do tego traktowali oni klienta o wiele lepiej ni banki, poniewa zaleao
im na sprzeday. Klienci szybko docenili zalety tej formy sprzeday samochodw oraz niskie
opaty manipulacyjne. Caa sprawa zaatwiana bya w jednym miejscu, przez jedn osob,
ktrej w dodatku zaleao na klientach. Skutkiem tego wszystkiego General Motors
Acceptance Corporation (GMAC) staa si szybko jedn z najwikszych firm finansujcych
kupno samochodw w caym kraju.
Jednym z ostatnich bastionw poyczek bankowych by rynek handlu
nieruchomociami, ale wysokie odsetki i inflacja podniosy oprocentowanie kredytu a do
osiemnastu procent w skali miesicznej. Doszo do tego, e nikt nie mg sobie pozwoli na
spacanie miesicznych rat. atwo mona zgadn, e poyczki na zakup nieruchomoci po
prostu upady.
Banki straciy klientw en masse: wyeliminowano je z wikszej czci rynku poyczek
na zakup samochodw i zaczy boryka si ze spadkiem zainteresowania poyczkami na
zakup domu. Ostatnim ciosem wymierzonym bankom by fakt, e klienci lokujcy w nich

swoje oszczdnoci zaczli domaga si na skutek inflacji wikszych odsetek, podczas gdy
procent od udzielanych poyczek pozosta nie zmieniony. Z kadym dniem banki traciy
wicej pienidzy. Postawione wobec koniecznoci ratowania swojej egzystencji, zdecydoway
si na dwie rzeczy. Po pierwsze, obniyy wymagania wobec klientw starajcych si o
poyczki. Dlaczego? W wyniku przekonania, e w przeciwnym razie nie bdzie komu
udziela poyczek. A jeli nie bd udziela poyczek, nie bd wypracowywa zyskw, a
wic bd cierpie. Jeli bd udziela poyczek, bd miay zyski, a wic bd odczuway
przyjemno.
Poza tym nie byo w tym wielkiego ryzyka. Gdyby bowiem si okazao, e
poyczkobiorca nie wywizuje si ze swoich zobowiza, i tak zapac za niego podatnicy
tacy jak ty i ja. W ostatecznym rozrachunku strach przed cierpieniem by niewielki, a pokusa
zaryzykowania" bankowego (naszego?) kapitau olbrzymia.
Banki oraz instytucje kredytowe wywieray rwnie naciski na Kongres, aby ten
uratowa je przed katastrof. Skutkiem tego nastpio kilka zmian. Due banki zday sobie
spraw z faktu, e mog udziela poyczek tym obcym pastwom, ktre desperacko
potrzebuj kapitau. Jedna taka umowa moga opiewa nawet na pidziesit milionw
dolarw. Obracanie tak kwot wymagaoby pozyskania milionw indywidualnych klientw.
Ponadto jawia si moliwo wyszego oprocentowania. Dyrektorzy bankw i pracownicy
wydziaw kredytowych otrzymywali premie w zalenoci od wysokoci i liczby udzielonych
poyczek. Banki przestay si interesowa jakoci samej transakcji. Przestay przywizywa
wag do faktu, czy kraj taki jak Brazylia bdzie w stanie podjt poyczk spaci. Tak
naprawd to chyba nikt si tym w ogle nie przejmowa. Dlaczego? Ano bankierzy robili
dokadnie to, czego ich nauczylimy: to my sami zachcilimy ich do igrania z Federal
Deposit Insurance, obiecujc, e jeli wygraj, wygraj krocie, a jeli przegraj, my
pokryjemy rachunki. W takim scenariuszu byo po prostu za mao cierpienia dla bankiera.
Mae banki, ktre nie miay kapitau na tyle duego, by udziela poyczek
zagranicznych, szybko odkryy, e drug po kredytowaniu obcych pastw moliwoci jest
udzielanie poyczek rozwijajcym si firmom amerykaskim.
Rwnie i one obniyy swoje wymagania w stosunku do poyczkobiorcy i na
rozbudow firmy mona byo dosta kredyt bez adnych opat z gry. Jak zareagoway firmy?
C, nie miay wiele do stracenia, poniewa byy to w kocu cudze pienidze, a Kongres
wprowadzi tak wielkie ulgi podatkowe na inwestycje budowlane, e trudno byo si oprze
pokusie. Firmy nie musiay ju analizowa rynku, nie musiay ama sobie gowy nad
lokalizacj i rozmiarami planowanego budynku. Pozostaa im wic tylko ta jedna pewno, e
uzyskaj najwikszy w ich yciu odpis podatkowy.
Skutkiem tego wszystkiego firmy zaczy budowa jak szalone, powodujc w ten
sposb zablokowanie rynku. Kiedy poda znacznie przewyszya popyt, rynek zaama si.
Wtedy firmy powiedziay bankom: Nie moemy spaca. Banki z kolei powiedziay to samo
podatnikom. Niestety, my nie mamy si do kogo zwrci. Co gorsza, wszyscy stalimy si w
tym kraju wiadkami olbrzymich naduy, co spowodowao powszechne przekonanie, e jeli
kto jest bogaty, to musia kogo skrzywdzi. Stworzyo to negatywne postawy wobec wielu
biznesmenw, ktrzy przecie tworz miejsca pracy pozwalajce na realizacj
amerykaskiego marzenia.
Cay ten baagan ilustruje nasz brak zrozumienia relacji midzy siami powodowanymi
przez uczucia przyjemnoci i cierpienia. Dowodzi te, jak niemdre s prby pozbycia si
dugofalowych problemw za pomoc krtkofalowych rozwiza.
Cierpienie i przyjemno s rwnie zakulisowymi reyserami dramatu wiatowego.
Przez lata nasze stosunki ze Zwizkiem Radzieckim cechowaa ciga eskalacja zbroje.
Obydwa kraje produkoway wci wicej broni, by mc sprosta warunkom groby: Jeli wy

nas skrzywdzicie, nasz odwet przyniesie wam wiele wicej blu." Doszo w kocu do tego, e
w cigu kadej sekundy wydawalimy na zbrojenia pitnacie tysicy dolarw!
Co sprawio, e Gorbaczow tak nagle zdecydowa si na negocjacje o redukcji zbroje?
Odpowied brzmi: cierpienie. Zacz czy olbrzymie cierpienie z prbami przewyszenia
naszego olbrzymiego arsenau zbrojeniowego. Byo to niemoliwe finansowo, skoro nie mg
nawet nakarmi ludzi w swoim kraju. A jeli ludzie nie maj co je, bardziej obchodz ich
wasne odki ni zbrojenia. Bardziej zaley im na zapenieniu lodwki ni na zapenieniu
magazynw zbrojeniowych swego kraju.
Zaczynaj sdzi, e pienidze s le wydawane, i domagaj si zmian. Czy Gorbaczow
zmieni swoje stanowisko dlatego, e jest wielkim czowiekiem? By moe. Ale jedno jest
pewne: nie mia wyboru.
Natura podporzdkowaa ludzko dwm
udzielnym wadcom - cierpieniu
i przyjemnoci... Rzdz one wszystkim,
co robimy, wszystkim, co mwimy, i wszystkim,
co mylimy. Wszelkie wysiki, ktre moglibymy
podj, by wyzwoli si spod ich panowania,
jedynie nam to panowanie unaoczni
i potwierdz.
JEREMY BENTHAM
Dlaczego ludzie pozostaj w nie dajcych im satysfakcji zwizkach, dlaczego nie chc
ich jako ulepsza albo po prostu skoczy i dalej i przez ycie? Poniewa wiedz, e
zmiany poprowadz ich w nieznane, a wikszo z nas jest przekonana, e owo nieznane
przyniesie nam wicej cierpienia ni nasze obecne ycie. Dokadnie jak w przysowiu:
Lepszy diabe znajomy ni ten, ktrego nie znasz", albo: Lepszy wrbel w garci ni
kanarek na dachu." To gbokie przekonanie powstrzymuje nas od podjcia dziaa, ktre
zmieni nasze ycie.
Jeli chcemy wej z kim w intymny zwizek, musimy pokona strach przed
odrzuceniem i blem. Jeli planujemy rozpoczcie wasnych interesw, musimy przeama
strach przed utrat bezpieczestwa. Tak naprawd przedsiwzicie niemal kadej cennej dla
nas w yciu rzeczy wymaga od nas dziaania wbrew podstawowemu uwarunkowaniu systemu
nerwowego. Musimy poradzi sobie ze strachem, przeamujc istniejce w nas zespoy
reakcji, i w wielu wypadkach musimy zmieni strach w si. Zreszt najczciej obawy,
ktrym pozwalamy nad sob panowa, nigdy nie staj si rzeczywistoci. Na przykad czsto
ludzie cz cierpienie z lataniem samolotem, cho w rzeczywistoci nie ma adnych podstaw
tej fobii. Reaguj w ten sposb na bolesne dowiadczenie z przeszoci. Czytali kiedy w
prasie o katastrofie samolotowej i teraz unikaj latania: pozwalaj, by panowa nad nimi
strach.
Musimy zawsze by pewni, e nasze ycie toczy si w teraniejszoci i reagujemy na
zjawiska rzeczywiste, a nie na nasz
strach przed tym, co si kiedy wydarzyo albo moe si wydarzy pewnego dnia.
Najwaniejsze jest, by pamita, e nigdy nie uciekamy przed rzeczywistym cierpieniem.
Uciekamy przed tym, co W NASZYM PRZEKONANIU doprowadzi do cierpienia.
DOKONAJMY KILKU ZMIAN JU TERAZ
PO PIERWSZE, SPISZ NA KAWAKU PAPIERU CZTERY RZECZY, KTRE
POWINIENE ZROBI I OD JAKIEGO CZASU TO ODKADASZ. Moe musisz straci
kilka kilogramw. Moe musisz rzuci palenie. By moe powiniene skontaktowa si z
kim, na kim ci zaley, albo odnowi znajomo z kim, kto jest dla ciebie wany.

PO DRUGIE, POD KAD Z TYCH RZECZY ZAPISZ ODPOWIED NA

NASTPUJCE PYTANIA: DLACZEGO NIE PRZYSTPIEM DO DZIAANIA?
JAKIE CIERPIENIA CZYEM Z TYMI DZIAANIAMI W PRZESZOCI? Odpowied na te pytania pomoe ci zrozumie, e wiksze cierpienie czye z podjciem
dziaania ni z jego niepodejmowaniem. Bd ze sob szczery. Jeli mwisz sobie, e nie
czye z tymi dziaaniami adnych cierpie, zastanw si nad tym dokadniej. Moe to by
zupenie oczywisty poziom cierpienia, na przykad wielka trudno znalezienia wolnej chwili
w napitym planie codziennych zaj.
PO TRZECIE, SPORZD LIST WSZYSTKICH PRZYJEMNOCI, KTRE W
PRZESZOCI PRZYNOSI CI TEN NEGATYWNY WZR DZIAANIA.
Jeli na przykad sdzisz, e powiniene schudn, to dlaczego wci jade caymi
torbami frytki, chrupki i sodycze? Unikae cierpie zwizanych z odmwieniem sobie
akoci, to prawda, ale jednoczenie robie to, poniewa sprawiao ci to doran przyjemno.
Natychmiastow przyjemno! A nikt nie chce pozbywa si tych przyjemnych uczu! Aby
spowodowa trwa zmian, musimy znale sposb, by zapewni sobie co najmniej tak
sam przyjemno bez adnych negatywnych konsekwencji. Tak wic rozpoznanie
przyjemnoci, ktr ci to dawao, pomoe ci zidentyfikowa nowy cel.
PO CZWARTE, ZAPISZ, JAK CEN ZAPACISZ, JELI NIE ZMIENISZ SI
TERAZ. Co stanie si, jeli nie przestaniesz je cukru i tuszczu? Jeli nie przestaniesz pali?
Jeli nie zadzwonisz do kogo, do kogo powiniene zadzwoni? Jeli nie zaczniesz codziennie
wiczy? Ile ci to bdzie kosztowa za dwa, za trzy, za pi lat? Jaki bdzie koszt
emocjonalny? Jaki bdzie koszt, gdy idzie o twj wasny obraz samego siebie? Koszt energii
fizycznej? Ile bdziesz musia zapaci uczuciami i godnoci? Ile pienidzy bdziesz musia
w to woy? Jakie bd koszty w relacjach z ludmi, na ktrych zaley ci najbardziej? JAK
BDZIESZ SI Z TYM CZU?
Nie mw: Bd gruby", albo: Bdzie mnie to kosztowao troch pienidzy." To nie
wystarczy. Musisz pamita, e kieruj nami emocje. Zapoznaj si wic z cierpieniem i
potraktuj je jak przyjaciela, ktry moe poprowadzi ci do kolejnego sukcesu.
OSTATNI KROK STANOWI SPORZDZENIE LISTY WSZYSTKICH
PRZYJEMNOCI, KTRE SPRAWI CI NATYCHMIASTOWE PODJCIE KADEGO Z
TYCH CZTERECH DZIAA. Sporzd dug list, ktra bdzie kierowa twoimi
emocjami, ktra poruszy ci. Zyskam poczucie, e naprawd panuj nad swoim yciem, e
to ja sam nim rzdz. Zyskam o wiele wiksz pewno siebie. Zyskam witalno i zdrowie.
Bd w stanie umocni wszystkie zwizki z drogimi mi ludmi. Zyskam si woli, ktr bd
mg wykorzystywa we wszystkich innych dziedzinach ycia. Moje ycie bdzie po prostu
lepsze w cigu najbliszych kilku lat. Podejmujc te dziaania, speni swoje marzenia."
Zapisz wszystkie korzyci i przyjemnoci, jakie odniesiesz zarwno teraz, jak i na dusz
met.
Gorco namawiam, by zrobi to wiczenie wanie TERAZ, by wanie teraz
wykorzysta motywacj, jaka narastaa w tobie podczas dotychczasowej lektury. CARPE
DIEM! Chwytaj dzie! Nie ma lepszej chwili ni obecna. Jeli jednak nie moesz si oprze
pokusie lektury kolejnego rozdziau, przeczytaj go. Pamitaj jednak, by wrci do tego
wiczenia pniej i udowodni sobie za jego pomoc, e panujesz nad wielkimi siami
cierpienia i przyjemnoci.
Rozdzia ten wiele razy udowadnia ci, e dosownie kady aspekt naszego ycia zaley
d tego, z czym czymy przyjemno, a z czym cierpienie, pokazywa, e kady z nas ma
do siy, by zmieni te asocjacje i w konsekwencji zapanowa nad wasnymi dziaaniami i
wasnym przeznaczeniem. Aby jednak to osign, musimy zrozumie, jak dziaaj nasze
systemy przekona.

Rozdzia czwarty
SYSTEMY PRZEKONA:
SIA TWORZENIA I SIA NISZCZENIA
Za wszystkim, co mylimy, kryje si wszystko,
w co wierzymy, jakby ostateczna zasona
naszej duszy.
ANTONIO MACHADO
By zgorzkniay i okrutny, by alkoholikiem i narkomanem, ktry kilka razy omal si
nie zabi. Dzisiaj odsiaduje doywocie za zamordowanie w sklepie monopolowym kasjera,
ktry wszed mu w parad". Ma dwch synw, midzy ktrymi jest zaledwie jedenacie
miesicy rnicy. Jeden z nich wyrs na drugiego tat": by narkomanem, ktry y z
kradziey i rabunkw, dopki nie trafi do wizienia za usiowanie morderstwa. Jednak jego
brat jest zupenie inny. Wychowuje troje dzieci, czerpie olbrzymi rado z maestwa i
wydaje si naprawd szczliwy. Praca szefa regionu w jednym z najwikszych koncernw w
kraju jest dla niego zarwno wielkim wyzwaniem, jak i olbrzymi satysfakcj. Jest zdrowy,
silny i nie ma problemw ani z narkotykami, ani z alkoholem.
Jak tych dwch chopcw mogo pj tak rnymi drogami, cho wychowali si
przecie w tym samym rodowisku?
Obydwu zadano to samo pytanie: Dlaczego twoje ycie potoczyo w taki wanie
sposb?" Kady z nich, cho niezalenie od drugiego, udzieli o dziwo tej samej odpowiedzi:
A czyme innym mgbym si sta, skoro wychowywa mnie taki, a nie inny ojciec?"
Tak czsto stajemy si ofiarami przekonania, e wydarzenia rzdz naszym yciem i e
to rodowisko uksztatowao nasz obecn posta. Nigdy nie istniao wiksze kamstwo.
NASZE YCIE KSZTATUJ NIE WYDARZENIA, ALE NASZE WASNE
PRZEKONANIA NA TEMAT ZNACZENIA TYCH WYDARZE.
Dwaj mczyni zostaj zestrzeleni w Wietnamie i osadzeni w niesawnym wizieniu
Hoa Lo. Odizolowano ich od wiata, przykuto do betonowych cian, nieustannie bito
zardzewiaymi acuchami. Chocia obydwaj cierpieli dokadnie tak samo, kady z nich
wycign zupenie inne wnioski ze swojego dowiadczenia. Jeden z nich by przekonany, e
takie ycie nie ma sensu, i popeni samobjstwo. Dla drugiego to straszliwe przeycie stao
si podstaw, by jeszcze bardziej uwierzy w siebie, w ludzi i Stwrc. Kapitan Gerald
Coffee wykorzystuje swoje wspomnienia z tamtych dni, by przypomina ludziom na caym
wiecie o potdze ludzkiego ducha, ktry jest w stanie pokona kade cierpienie, sprosta
kademu wyzwaniu i wytrzyma kady bl.

Dwie kobiety w tym samym czasie ukoczyy siedemdziesity rok ycia, ale dla kadej
z nich wydarzenie to znaczyo zupenie co innego. Jedna wiedziaa", e jej ycie zblia si
ku kocowi. Dla niej przeyte dziesiciolecia oznaczay, e mechanizm jej ciaa zaczyna si
psu i powinna w zwizku z tym powoli egna si z yciem. Druga z kobiet jest przekonana,
e moliwoci czowieka bez wzgldu na jego wiek zale od tego, w co wierzy, i dlatego
zaczyna ona sobie stawia coraz wysze wymagania. Dochodzi do wniosku, e wspinaczka
grska jest wspaniaym zajciem dla siedemdziesiciolatki. Przez nastpne dwadziecia pi
lat cakowicie powica si tej nowej przygodzie. W cigu tego czasu zdobya wiele spord
najwyszych szczytw wiata. Hulda Crooks ma dzi dobrze po dziewidziesitce i jest najstarsz kobiet, ktra kiedykolwiek wspia si na Fuji. Tak wic nie otoczenie czy
rodowisko, nie wydarzenia W naszym yciu, ale ZNACZENIE, jakie im nadajemy, nasza
interpretacja wydarze decyduje, kim jestemy dzi i kim staniemy ci jutro.
Przekonania wanie sprawiaj t cudown rnic midzy yciem radosnym i
szczliwym a yciem smutnym i zgorzkniaym. Wanie przekonania odrniaj Mozarta od
Jansona. Przekonania sprawiaj, e niektrzy z nas staj si bohaterami, a inni prowadz
ciche ycie desperatw".
Czemu su przekonania? S one jakby przewodnikiem, ktry mwi nam, co prowadzi
do cierpienia, a co do przyjemnoci. Ilekro co zdarza si w twoim yciu, twj umys zadaje
dwa pytania: 1) Czy bdzie to oznacza cierpienie, czy przyjemno? 2) Co musz teraz
zrobi, aby unikn cierpienia i(lub) zyska przyjemno? Odpowiedzi na te pytania oparte s
na tym, w co wierzymy, na naszych PRZEKONANIACH, a nasze przekonania bior si z
UOGLNIE pyncych z tego, co dotychczas nauczylimy si uznawa za rdo cierpienia
albo rdo przyjemnoci. Uoglnienia te kieruj wszystkimi naszymi dziaaniami, a zatem
decyduj o kierunku i poziomie naszego ycia.
Uoglnienia mog by bardzo poyteczne, s one po prostu rozpoznaniem podobnych
schematw. Wemy prosty przykad: dziki czemu umiesz otworzy drzwi? Patrzysz na
klamk i cho nigdy wczeniej jej nie widziae, moesz by pewien, e drzwi si otworz,
jeli przekrcisz klamk w prawo lub w lewo, a nastpnie pocigniesz drzwi do siebie lub je
od siebie odepchniesz. Dlaczego jeste o tym przekonany? Po prostu twoje dowiadczenia
zwizane z drzwiami powtarzay si wystarczajco czsto, by dao ci to POCZUCIE
PEWNOCI, ktre pozwala ci dziaa bez zastanowienia. Bez tego poczucia pewnoci nie bylibymy w stanie wyj z mieszkania, prowadzi samochodu, telefonowa ani robi adnej z
dziesitek rzeczy, ktre robimy na co dzie. Uoglnienia upraszczaj nasze ycie i pozwalaj
nam funkcjonowa.
Niestety uoglnienia na temat bardziej skomplikowanych dziedzin ycia mog by
uproszczeniami i prowadzi do powstawania ograniczajcych nas przekona. By moe
zdarzyo si, e kilka razy w yciu poniose w jakich dziaaniach klsk i na tej podstawie
doszede do przekonania, e brak ci kwalifikacji.
94
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
Jeli uwierzysz, e to przekonanie jest prawdziwe, moe ono si sta samospenialn
przepowiedni. Bdziesz sobie powtarza: Po co mam prbowa, skoro i tak mi si nie
powiedzie?" By moe podje kilka niewaciwych decyzji w interesach albo w kontaktach
z innymi i doszede potem do wniosku, e oznacza to, i zawsze ju bdziesz sabotowa"
sam siebie. A moe jako ucze nie uczye si tak szybko, jak WEDUG CIEBIE uczyy si
inne dzieci, i zamiast po prostu doj do wniosku, e masz inny sposb uczenia si, uznae
siebie za niezdolnego.
Czy uprzedzenia rasowe nie wynikaj z bdnych uoglnie na temat caych grup ludzi?
Problem z wszystkimi tymi przekonaniami polega na tym, e bd one ogranicza twoje
przysze decyzje o tym, kim masz by i jakie s twoje moliwoci. Nie wolno nam
zapomina, e WIKSZO NASZYCH PRZEKONA TO UOGLNIENIA NA TEMAT

PRZESZOCI, KTRE OPARTE S NA NASZEJ WASNEJ INTERPRETACJI

ZARWNO BOLESNYCH, JAK I PRZYJEMNYCH DOWIADCZE.
Trzy problemy wydaj si tu podstawowe:
Wikszo z nas nie decyduje wiadomie o tym, w co bdzie wierzy.
Nasze przekonania s czsto oparte na niewaciwej interpretacji przeszych
dowiadcze.
Jeli wyrobimy w sobie jakie przekonanie, zapominamy, e nie jest ono niczym innym
jak tylko interpretacj.
Zaczynamy traktowa wasne przekonania tak, jakby byy rzeczywistoci, jakby byy
Ewangeli. Bardzo rzadko, jeli to w ogle si zdarza, kwestionujemy przekonania
towarzyszce nam przez dugi czas.
Zastanawiajc si nad tym, dlaczego ludzie zachowuj si w taki, a nie inny sposb,
musisz pamita, e istota ludzka nie jest tworem przypadkowym. Wszystkie nasze dziaania
s skutkiem naszych przekona. Cokolwiek robimy, bierze si ze wiadomego bd
podwiadomego przekonania o tym, co sprawi przyjemno i co pozwoli unikn cierpienia.
Jeli chcesz wprowadzi trwae i konsekwentne zmiany w swoim zachowaniu, musisz
zmieni te przekonania, ktre ci przed tym powstrzymuj.
SIA PRZEKONA MOE BUDOWA, ALE MOE TE I NISZCZY. Istoty
ludzkie maj przeraajc umiejtno nadawania dowolnemu dowiadczeniu yciowemu
znaczenia, ktre je cakowicie obezwadnia albo dosownie ratuje im ycie. Niektrzy ludzie
po analizie przeytych w przeszoci cierpie stwierdzili: Z powodu tego wszystkiego bd
pomagaa innym. Poniewa ja zostaam zgwacona, nikomu innemu nie moe si ju sta
krzywda." Albo: Poniewa straciem dziecko, bd stara si ulepszy ten wiat." Nie jest to
co, w co chc wierzy; przyjcie tego typu postawy stanowi dla nich raczej konieczno,
jeli maj by w stanie jako si pozbiera i prowadzi dalsze ycie. Wszyscy posiadamy
umiejtno tworzenia znacze, ktre daj nam si, ale tak wielu z nas nigdy jej nie
wykorzystuje lub nawet nie zdaje sobie sprawy z jej istnienia. Jeli nie uwierzymy, e istnieje
jaki powd, jaka przyczyna niewyjanialnych tragedii, zaczynamy niszczy wasn
zdolno do prawdziwego ycia. Potrzeb stworzenia znacze opartych na najboleniejszych
yciowych dowiadczeniach zauway psychiatra Wiktor Franki na podstawie wasnych i
cudzych dowiadcze Holocaustu, po przeyciu obozu w Owicimiu. Stwierdzi on
mianowicie, e kilku wybranych, ktrzy potrafili przey to pieko na ziemi, miao jedn
wspln cech: potrafili wytrzyma wszelkie cierpienie i przeksztaca je poprzez znalezienie
w nim jakiego znaczenia. Postanowili, e poniewa tyle wycierpieli i przeyli, bd o tym
opowiada innym, aby adna istota ludzka nie musiaa nigdy wicej cierpie tego samego.
Przekonania nie ograniczaj si jedynie do wpywu na nasze emocje i dziaania. Mog
one zmieni nasze ciao dosownie w kilka minut. Miaem przyjemno przeprowadzania
wywiadu z dr. Berniem Siegelem, profesorem Uniwersytetu Yale, autorem wielu znanych
ksiek. Kiedy zaczlimy mwi o sile wynikajcej z przekona, Bernie podzieli si ze mn
czci wynikw eksperymentw, jakie przeprowadza z ludmi cierpicymi na zoone
zaburzenia osobowoci. Trudno uwierzy, ale w ich wypadku sia przekonania, i stali si
kim innym, bya tak wielka, e jej wynikiem stay si moliwe do zaobserwowania bodce
dla systemu nerwowego, ktre zmieniay rwnowag biochemiczn. Skutek? Ich ciaa
zmieniay si i w jednej chwili, na oczach obserwujcych naukowcw, zaczy
odzwierciedla now tosamo. Udokumentowane s takie zmiany, jak na przykad zmiana
koloru oczu pacjenta, ktry uwierzy, e zmienia osobowo, albo znikanie lub ponowne
pojawianie si blizn! Nawet choroby takie, jak cukrzyca albo nadcinienie ttnicze, pojawiaj
si i znikaj w zalenoci od przekona pacjenta na temat jego obecnej osobowoci.
Przekonania mog nawet zniwelowa dziaanie lekarstw. Wikszo z nas jest
przewiadczona, e lekarstwa lecz. Tymczasem najnowsze badania w dziedzinie

psychoneuroimmunologii (wzajemne zwizki midzy umysem a ciaem) zaczynaj udowadnia to, co wielu podejrzewao od wiekw: nasze przekonania na temat choroby i sposobw
jej leczenia s bardzo istotne, waniejsze moe nawet ni samo leczenie. Dr Henry Beecher z
Uniwersytetu Harvarda przeprowadzi na ten temat szereg dowiadcze i bada, z ktrych
jasno wynika, e podczas gdy wyleczenie pacjenta przypisujemy lekarstwom, w
rzeczywistoci popraw zdrowia powoduje wiara w nie pacjenta.
Posadami nauki zatrzso zwaszcza dowiadczenie, w ktrym stu studentw medycyny
poproszono o wzicie udziau w testowaniu dwch nowych lekw. Jeden z nich, zawarty w
czerwonej kapsuce, opisano im jako wyjtkowo skuteczny rodek stymulujcy, podczas gdy
drugi - w niebieskiej kapsuce - mia by wspaniaym rodkiem agodzcym i uspokajajcym.
Bez wiedzy studentw zamieniono zawarto kapsuek i w czerwonej umieszczono
barbiturat, a w niebieskiej amfetamin. Mimo to jednak poowa studentw wykazywaa
reakcje fizyczne zgodne z wasnymi oczekiwaniami - czyli dokadnie przeciwne reakcjom
chemicznym, ktre lekarstwo powinno byo wywoa w ich organizmach. Pamitajmy, e nie
byy to placeba. Studenci dostawali prawdziwe lekarstwa, ale ich przewiadczenia
niweloway chemiczne oddziaywanie lekw. Dr Beecher powiedzia nastpnie, e
skuteczno dziaania leku jest bezporednim wynikiem nie tylko waciwoci chemicznych
specyfiku, lecz rwnie i wiary pacjenta w jego skuteczno".
Lekarstwa nie zawsze s konieczne, ale wiara w wyzdrowienie jest niezbdna.
NORMAN COUSINS
za wielki zaszczyt uwaam fakt, e znaem Normana Cousinsa przez prawie siedem lat.
Dane mi te byo przeprowadzi z nim ostatni wywiad, jakiego udzieli w swoim yciu,
miesic przed mierci. W rozmowie, ktr wtedy odbylimy, mwi, jak wielki jest wpyw
przekona na zdrowie fizyczne. Podczas meczu futbolowego w Monterey Park na
przedmieciach Los Angeles kilka osb doznao objaww zatrucia pokarmowego. Po zbadaniu ich lekarz doszed do wniosku, e przyczyn zatrucia by pewien napj bezalkoholowy
sprzedawany z automatw, poniewa wszyscy jego pacjenci wypili co najmniej puszk tego
napoju przed zachorowaniem. Ogoszono wic przez goniki, by nikt nie pi tego napoju,
poniewa spowodowa ono zatrucie u kilku osb. Spiker czytajcy to ogoszenie opisa
rwnie objawy choroby. Nastpio istne pandemonium. Ludzie na trybunach zaczli mie
nudnoci i mdle. Zachorowao te kilka osb, ktre nawet nie przeszy obok automatw z
napojami! Karetki pogotowia z miejscowego szpitala zarobiy tego dnia olbrzymie kwoty,
przewoc ze stadionu powalonych chorob fanw futbolu. Kiedy odkryto, e automat z
napojami nie by przyczyn zatrucia, sta si cud": wszyscy chorzy ozdrowieli natychmiast.
Musimy zrozumie, e nasze wasne przekonania mog w jednej chwili zrobi z nas
chorych albo nas uzdrowi. Udowodniono niezbicie, e przekonania mog wpywa na nasz
system immunologiczny. Co waniejsze, mog one albo doda nam si i przynie
rozwizanie problemw zdrowotnych, albo osabi nas i utrudni wyzdrowienie. W tej
wanie chwili przekonania ksztatuj twoj reakcj na przeczytane wyej sowa oraz
decyduj o tym, czego nauczysz si podczas lektury caej tej ksiki.
Czasem wytwarzamy w sobie przekonania, ktre daj nam si albo ograniczaj nas w
jednym okrelonym kontekcie, na przykad przekonania na temat umiejtnoci piewu czy
taca, moliwoci zreperowania wasnego samochodu, czy te znajomoci rniczek i caek.
Inne przekonania s na tyle oglne, e mog zdominowa dosownie kady aspekt naszego
ycia, wpywajc na albo negatywnie, albo pozytywnie, Te wanie przekonania nazywam
PRZEKONANIAMI GLOBALNYMI LUB PRZEKONANIAMI OGLNYMI.
Przekonania globalne to inaczej przekonania, ktre ywimy wobec wszystkiego w
naszym yciu: wasnej tosamoci, ludzi, pracy, czasu, pienidzy, wreszcie samego ycia. Te

wielkie generalizacje s czsto wyraane za pomoc czasownika by": Zycie jest..." - Ja

jestem..." - Ludzie s..." atwo sobie wyobrazi, jak te potne przekonania ksztatuj
odcie kadego aspektu naszego ycia. W tej sytuacji niewtpliwie dobr wiadomoci jest ta,
e dokonanie choby jednej zmiany w ograniczajcych nas globalnych przekonaniach, ktre
ywimy w danej chwili, moe zmieni dosownie kady aspekt naszego ycie w jednym
momencie! Pamitaj: RAZ PRZYJTE PRZEKONANIA S T A J SI NIEKWESTIONOWANYMI POLECENIAMI DLA NASZEGO SYSTEMU NERWOWEGO I S
NA TYLE POTNE, BY ZWIELOKROTNI LUB ZNISZCZY NASZE OBECNE I
PRZYSZE MOLIWOCI.
Jeli chcemy kierowa wasnym yciem, musimy przej wiadom kontrol nad
wasnymi przekonaniami. Aby to osign, musimy najpierw zrozumie, czym naprawd s
przekonania i jak powstaj.
CZYM JEST PRZEKONANIE?
No wanie, czym jest? Czsto rozmawiamy o rnych rzeczach, nie majc w zasadzie
pojcia, czym naprawd s. Wikszo ludzi sdzi, e przekonania s konkretn rzecz,
podczas gdy naprawd s one jedynie POCZUCIEM PEWNOCI na jaki temat. Kiedy
mwisz, e jeste przekonany o wasnej inteligencji, tak naprawd mwisz: ywi poczucie
pewnoci, e jestem inteligentny." To poczucie pewnoci pozwala ci korzysta ze rde,
ktre umoliwiaj osiganie rezultatw wiadczcych o twojej inteligencji. W kadym z nas
tkwi ukryte odpowiedzi na dosownie wszystkie pytania lub przynajmniej mamy dostp do
tych odpowiedzi poprzez innych. Jednak czsto brak przekonania, brak poczucia pewnoci
powoduj, e nie potrafimy wykorzysta drzemicych w nas moliwoci.
Mona bardzo prosto zrozumie, czym jest przekonanie. Wystarczy zastanowi si nad
jego podstawowym skadnikiem, ktrym jest mysi. W gowie przewija ci si wiele myli, ale
nie wszystkim naprawd wierzysz. Wemy na przykad mysi, e jeste sexy. Przesta na
chwil czyta i powiedz sobie: Jestem sexy." Rozstrzygnicie, czy jest to myl, czy
przekonanie, sprowadza si do natenia poczucia pewnoci, ktre budzi si w tobie, gdy
wypowiadasz to zdanie. Jeli mylisz, e tak naprawd nie jeste atrakcyjny, w rzeczywistoci
mwisz: Nie mam poczucia pewnoci, e jestem sexy."
Jak zmieniamy myl w przekonanie? Aby opisa ten proces, posu si prostym
porwnaniem. Jeli wyobrazisz sobie, e myl jest jakby blatem stou bez ng, bdzie to
cakiem dobre wyjanienie, dlaczego myl nie daje takiej pewnoci jak przekonanie. Bez ng
blat stou nie moe sta. Przekonanie natomiast ma si na czym oprze. Jeli rzeczywicie
wierzysz, e jeste sexy, to skd o tym wiesz? Czy nie jest prawd, e masz jakie przesanki,
na ktrych opierasz to przekonanie? Czy nie masz yciowych dowiadcze, ktre podpieraj
to stwierdzenie? One wanie s nogami, ktre sprawiaj, e blat trzyma si sztywno. One
daj ci poczucie pewnoci.
Jakie mog by przynajmniej niektre z tych dowiadcze? By moe kto powiedzia
ci ktrego dnia, e jeste atrakcyjny. A moe spojrzae kiedy w lustro, porwnae swoje
odbicie z kim, kto uznawany jest za osob atrakcyjn, i powiedziae sobie: Przecie ja
wygldam dokadnie tak samo!" Moe ogldaj si za tob z zazdroci na ulicy? adne z
tych dowiadcze niczego nie znaczy dopty, dopki nie uporzdkujesz ich w zwizku z m y
l , e jeste s e x y . K i e d y to zrobisz, nogi" d a j ci p o c z u -cie pewnoci i
zaczynasz wierzy w t myl. Myl ta zaczyna wywoywa w tobie znaczne poczucie
pewnoci i staje si przekonaniem.
Kiedy zrozumiesz to porwnanie, zaczniesz te rozumie, jak tworz si przekonania, a
wic i domyla si, jak zacz je zmienia. Przede wszystkim jednak powiniene dostrzec, e
moemy wytworzy w sobie przekonania na temat dosownie wszystkiego, jeli tylko
znajdziemy wystarczajco duo ng", wystarczajco duo dowiadcze, ktre by te
przekonania podpary. Pomyl tylko! Czy nie jest prawd, e masz za sob do dowiadcze

i poznae w yciu wystarczajco wielu lu

udzi, ktrzy
y przeyli kopoty i problemy z pow
wodu
innych ludzi,
l
by do
oj do wnio
osku, e lud
dzie s z gru
untu li i przzy najdrobn
niejszej naw
wet
sposobn
noci zrobi wszystko, by ci wykorzysta? By
B moe niie chcesz w to wierzy zreszt ju
j wczeniiej w tej ksiice mwillimy o tym
m, jak bardzoo takie przeekonanie
obezwaadnia -ale z pewnoci dysponujessz dowiadcczeniami, kttre mogyb
by podeprzee t
myl i zmieni
z
j w przekonan
nie, gdyby tylko chciaa. Czy nie jeest prawd, popart twoimi
yciowy
ymi dowiadczeniami, e jeli jestte dla innycch naprawdd dobry i naaprawd si o nich
troszczy
ysz, oni te s dla ciebiie dobrzy i chtnie
c
ci po
omog?
Py
ytanie brzm
mi: ktre z ty
ych przekon
na jest praw
wdziwe? C, niewan
ne, ktre jestt
prawdziiwe. Wanee natomiast, ktre z nich daje ci wiicej siy. Z
Zawsze moemy znale
kogo, kto
k potwierd
dzi nasze prrzekonanie i utwierdzi nas w nim. W taki waanie sposb
b istoty
ludzkie s zdolne racjonalnie myle.
m
I zn
nw wraca podstawowe
p
e pytanie, czy przekonaanie to
umacniaa nas, czy tee raczej osabia, dodajje nam siy na co dzie, czy te naa co dzie nasz
n
si ograanicza. Do czego
c
wic mamy si odwoywa?
o
? Z pewnoci moemy
y czerpa z
naszych
h OSOBIST
TYCH DOW
WIADCZE
E. Czasem sigamy doo INFORMACJI uzysk
kanej od
innych ludzi,
l
z ksiek, filmw
w i tak dalejj.
Czzasem jednaak odwoujeemy si do rozrnie opartych w
wycznie naa naszej waasnej
WYOBRANI. Z kadym
k
z taakich rozrnie zwizzujemy si eemocjonalniie na tyle siilnie, e
z pewno
oci wpyw
wa to, na du
ugo i obw
wd podpr okrelonychh przekona
. Najtrwalssze i
najmocn
niejsze podp
pory naszycch przekonaa formowaane s przez osobiste do
owiadczeniia, z
ktrymii wiemy wiele
w
uczu ze wzgldu
u na cierpien
nie lub przyyjemno czce si z nimi.
Kolejny
ym czynnikiiem jest liczzba odniesiee. Oczywicie im wiccej ich towaarzyszy jakiiej
myli, ty
ym mocniejjsze stanie si
s twoje prrzekonanie.
Czzy odniesienia musz by
b dokadn
ne, eby ch
hcia ich uyywa? Nie, mog by albo
a
rzeczyw
wiste, albo wymylone,
w
dokadne bd
b
niedok
kadne. Naw
wet nasze osobiste
dowiad
dczenia, cho
o s one dlla nas tak naamacalne i rzeczywiste
r
e, znieksztacone s sub
biektywnym
m postrzegan
niem.
Po
oniewa isto
oty ludzkie potrafi w taki
t waniee sposb znnieksztaca i tworzy
dowiad
dczenia, liczzba odniesiee, ktrymi moemy wesprze
w
sw
woje przekon
nania, jest
nieogran
niczona. Beez

wzgldu na to
w
o, skd biorr si nasze odniesieniaa, zaczynam
my akceptow
wa je jako
RZECZ
ZYWISTE i dlatego NIE
E PODAJE
EMY ICH W WTPLIW
WO. Mo
oe to mie bardzo
powan
ne negatywn
ne skutki, w zalenoci od przekon
na, ktre w sobie wytw
warzamy. Na
N tej
samej zasadzie moemy te uywa zdoln
noci wykorrzystywaniaa wymylon
nych przez nas
n
samych odniesie, by porusza si w wym
marzonym kierunku.
k
Czowiek mo
oe odnie sukces,
gdy wysstarczajco plastyczniee co sobie wyobrazi,
w
r
wnie dobrzze, jak gdyb
by posiada w tej

dziedzinie rzeczywiste dowiadczenia. Dzieje si tak dlatego, e umys ludzki nie potrafi
odrni odniesie wyobraonych od tych bdcych skutkiem dowiadczenia.
ODPOWIEDNIO CZSTO POWTARZAJCE SI WRAENIA EMOCJONALNE S
PRZEZ NASZ SYSTEM NERWOWY ODBIERANE JAKO CO RZECZYWISTEGO,
NAWET Rwnie mao realistyczne byo zaoenie parku i pobieranie opat nie tylko za
przejadki konne, ale i za samo wejcie. W tamtych latach nie byo podobnego parku nigdzie
na wiecie! A jednak Walt Disney mia poczucie pewnoci, w ktrym niewielu ludzi mogoby
mu dorwna, i jego optymizm zmieni warunki, w ktrych przyszo mu funkcjonowa.
Jeli ju masz popeni w yciu bd, niech bdzie to bd przecenienia wasnych
moliwoci (jeli oczywicie nie zagraa to twojemu yciu). Ale nie jest to takie atwe,
poniewa moliwoci ludzkie znacznie przewyszaj nasze nawet najmielsze o nich
wyobraenia.
Wielu badaczy zajmowao si rnic midzy ludmi znajdujcymi si w depresji i
ludmi nastawionymi do ycia optymistycznie. Po prbie opanowania nowej umiejtnoci
pesymici potrafi dokadniej opisa, jak prba przebiegaa, podczas gdy optymici oceniaj
swoje zachowanie lepiej, ni byo to w rzeczywistoci. Ale ta wanie nierealistyczna ocena
wasnego zachowania jest sekretem ich przyszych sukcesw. W kocu optymistom zawsze
udaje si opanowa podan umiejtno, podczas gdy pesymici ponosz porak.
Dlaczego? Optymista to czowiek, ktry mimo braku odniesie dotyczcych sukcesu, a nawet
braku odniesie dotyczcych klski, nie konstruuje przekona typu: Poniosem klsk", albo:
To nie moe mi si uda." Wypracowuje on natomiast w sobie odniesienia pene wiary w
siebie, wykorzystuje wyobrani, aby zobaczy jej oczami samego siebie odnoszcego sukces
po kolejnej prbie. Wanie ta specjalna umiejtno koncentrowania si w taki sposb na
wasnym sukcesie pozwala optymistom prbowa tak dugo, a wreszcie znajd sposb
wspicia si na sam szczyt. Optymista dziaa, opierajc si na przekonaniach takich jak:
PRZESZO NIERWNA JEST PRZYSZOCI."
Wszyscy wielcy przywdcy, wszyscy wielcy ludzie sukcesu znaj potg cigych prb
docignicia wasnej wizji, nawet jeli nie s dla nich w danej chwili dostpne szczegy, za
pomoc ktrych mog to osign. JELI ROZWINIESZ W SOBIE TO POTNE
POCZUCIE PEWNOCI, KTRE DA MOG PRZEKONANIA, UDA CI SI
OSIGN DOSOWNIE WSZYSTKO, WCZNIE Z TYM, CO INNI LUDZIE Z
CA PEWNOCI UZNAJ ZA NIEMOLIWE.
Tylko w ludzkiej wyobrani kada prawda
znajduje skuteczn i niezaprzeczaln
egzystencj. Wyobrania, a nie inwencja, jest
najwyszym wadc sztuki - i ycia.
JOSEPH CONRAD
Jednym z najwikszych wyzwa w yciu czowieka jest zdobycie wiedzy, jak
interpretowa niepowodzenia". Nasz sposb interpretowania klsk" ksztatuje nasze
przeznaczenie. Musimy pamita, e SPOSB, W JAKI RADZIMY SOBIE Z PRZECIWNOCIAMI I NIEPOWODZENIAMI, KSZTATUJE NASZE YCIE BARDZIEJ NI
COKOLWIEK I N N E G O . Czasem mamy tak wiele odniesie dotyczcych blu i
niepowodze, e zaczynamy przeksztaca je w przekonanie, i ju nic nie jest w stanie
polepszy naszej sytuacji. Niektrzy ludzie zaczynaj sdzi, e wszystko jest bez sensu, e
stanowi oni przypadek beznadziejny i bezwartociowy i e przegraj, cokolwiek by zrobili.
A to wanie jest zestaw przekona, ktrych nigdy nie wolno nam ywi, jeli mamy
spodziewa si sukcesu i cokolwiek w yciu osign. Przekonania te odzieraj nas z siy i
niszcz nasz zdolno dziaania. W psychologii istnieje okrelenie na takie destrukcyjne

nastawienie umysu
u: NABYTA
A BEZRAD
DNO. Kiedy kto doowiadcza wystarczajc
w
cej dla
niego liczby niepow
wodze w jakiej dzied
dzinie - a rcz, e bybby zaskoczzony, jak nieewiele
niektry
ym do tego potrzeba - zaczyna
z
posstrzega swo
oje wysiki jako bezow
wocne i nabiiera
postawy
y charaktery
yzujcej si cakowitym
m zniechceeniem z pow
wodu nabyteej bezradnoci.
Dr Martin Seeligman z Uniwersytetu
U
u w Pensylw
wanii przeprrowadzi szcczegowe badania
b
na temaat przyczyn nabytej bezzradnoci. W swojej ksice pod tyytuem Learrned Optimiism
(Nabyty
y optymizm
m) wskazuje na trzy WZ
ZORCE PRZ
ZEKONA
, ktre pow
woduj, e czujemy
c
si bezrradni, i ktree niszcz do
osownie kaady aspekt naszego yycia.
N
Nazywa
on tee trzy kateg
gorie nastpu
ujco: PRZE
EKONANIIE O TRWA
AOCI pro
oblemu,
PRZEK
KONANIE O ROZMIA
ARACH problemu oraz OSOBISTY
Y STOSUN
NEK do prob
blemu.

Owadnity niskim
n
wyob
braeniem o sobie sam
mym, Bob zaatrudnia si jako garb na
n
jezdni.
W
Wielu
z najw
wikszych lu
udzi naszego
o kraju zdoao odnie sukces mim
mo napotyk
kania
olbrzym
mich przeszk
kd i probleemw. Rn
nica midzy
y nimi a tym
mi, ktrzy si atwo pod
ddaj,
sprowad
dza si do r
nicy w prrzekonaniacch na temat trwaoci w
wasnych pro
oblemw bd jej
braku. Ludzie
L
odno
oszcy sukccesy bardzo rzadko, jeli w ogle tto si zdarzaa, postrzegaaj
swoje problemy jak
ko trwae, podczas
p
gdy
y ludzie pon
noszcy klsski nawet naajdrobniejszzy
m uznaj za trway i nieemoliwy do
o pokonaniaa.
problem
W momenciee przyjcia przekonania
p
a, e nie mo
oesz nic zm
mieni, poniiewa adnee twoje
dotychcczasowe dziiaania nie byy
b
skuteczzne, zaczynaasz wprowaadza do wasnego orgaanizmu
miertelln trucizn. Osiem lat temu, kiedy
y bolenie spadem
s
na samo dno i rozpaczaeem, e
nigdy niie uda mi sii tego odm
mieni, postrrzegaem sw
woje problem
my jako trw
wae. Znalazzem si
wtedy bliej
b
emocjonalnej miierci ni kieedykolwiek w yciu. Jeednak nauczzyem si czy z
tym przzekonaniem tak wiele cierpienia, e potrafiem
m je zniszczzy i nigdy wicej
w
nie
przycho
odzio mi on
no do gowy
y. Ty musiszz zrobi to samo.
s
Jeli kiedykolwiiek ty sam lu
ub kto
ci bliskii zacznie naarzeka, e jego
j
problem
m jest nie do
d pokonaniia, trzeba tym
m kim mocno
potrzsn
n. Cokolw
wiek staoby
y si w twoiim yciu, musisz
m
wierzzy, e TO MINIE,
M
e jeli
j
nie
zaprzesttaniesz usio
owa, znajd
dziesz na to jaki spos
b.
Drug rnicc midzy zw
wycizcamii i pokonany
ymi, optym
mistami i pessymistami, jest
j
k do rozmiaarw probleemu. Czowiek sukcesu
u nigdy nie ppostrzega problemu jak
ko
stosunek

olbrzymiej przeszkody. Innymi sowy, aden problem nigdy nie wpywa na cae j e g o ycie.
Czowiek sukcesu powie sobie: To tylko kwestia drobnych zmian w moim sposobie
odywiania." Pesymista natomiast stwierdzi: To ja sam stanowi problem. Poniewa zbyt
duo jem, cae moje ycie skazane jest na zmarnowanie." Pesymici, ktrzy kieruj si w
yciu postaw nabytej bezradnoci, gboko wierz, e skoro nie udao im si w jednej tylko
sprawie, nie uda im si w adnej innej. S przekonani, e skoro maj problemy finansowe,
cae ich ycie obrci si w gruzy: dzieci nie bd miay opieki, odejdzie od nich
wspmaonek i tak dalej, i tak dalej. Szybko dochodz do wniosku, e stracili nad
wszystkim kontrol, i zaczynaj czu si bezradni.
Wyobra sobie, ile mog zdziaa negatywne postawy w obydwu tych kategoriach:
trwaoci problemu i jego rozmiarw. Rozwizaniem moe by dostrzeenie czego w yciu,
nad czym moesz zapanowa, i podjcie dziaa, aby to uczyni. Kiedy to zrobisz, znikn
przynajmniej niektre z tych ograniczajcych ci przekona.
Seligman nazywa ostatni kategori osobistym stosunkiem do problemu. Ja wol j
nazywa uznawaniem problemu za osobisty. Jeli nie postrzegamy niepowodzenia jako
wyzwania do zmiany postawy, a wolimy upatrywa jego przyczyny w nas samych i
traktujemy je jak skutek defektu osobowoci, natychmiast
czujemy si obezwadnieni. W kocu jak zmieni cae swoje ycie? Czy nie jest to o
wiele trudniejsze od zmiany zachowa w jednej okrelonej dziedzinie? Wystrzegaj si
przekonania, e twoje problemy maj rdo w twoich trwaych defektach. Jakie inspiracje
moe ci da chostanie samego siebie?
Podtrzymywanie tych ograniczajcych nas przekona jest rwnoznaczne z regularnym
zaywaniem maych dawek arszeniku, ktre z czasem skadaj si na dawk mierteln. Cho
nie giniemy natychmiast, z chwil ich przyjcia zaczynamy z wolna umiera emocjonalnie.
Musimy ich wic unika za wszelk cen. Pamitaj! Jeli w co wierzysz, twj umys dziaa
jakby kierowany automatycznym pilotem, filtrujc elementy otoczenia w poszukiwaniu
odniesie, ktre uzasadni twoje przekonanie, bez wzgldu na jego tre.
To umys zamienia zo w dobro, umys czyni
szczliwych bd zdesperowanych, bogatych
lub biednych.
EDMUND SPENSER
JAK ZMIENIA PRZEKONANIA
WSZELKIE ZMIANY W OSOBOWOCI ZACZYNAJ SI OD ZMIANY
PRZEKONA. Jak wic si zmieniamy? Najskuteczniejszym sposobem jest zmuszenie
umysu, by poczy olbrzymie cierpienie ze starym przekonaniem. Musisz czu, e to
przekonanie nie tylko kosztowao ci wiele cierpienia w przeszoci, lecz rwnie kosztuje ci
wiele cierpie teraz, a wic i w przyszoci moe ci przynie jedynie cierpienia. Nastpnie
musisz zacz odczuwa wielk przyjemno na myl o przyjciu nowego przekonania, ktre
da ci wiee siy. To podstawowy wzorzec dziaania, ktre musimy podejmowa wci od
nowa, tworzc zmiany w naszym yciu.
Nie wolno nam nigdy zapomina, e wszystkimi naszymi dziaaniami kieruje potrzeba
unikania cierpienia albo zyskania przyjemnoci, JELI WIC SKOJARZYMY CIERPIENIE
Z CZYMKOLWIEK, BDZIEMY TO W STANIE ZMIENI. Jedynym powodem, dla
ktrego ywimy jakiekolwiek przekonanie, jest fakt, e nauczylimy si czy wielkie
cierpienie z jego brakiem albo wielk przyjemno z jego obecnoci.
Po drugie, zacznij ywi wtpliwoci. Jeli naprawd jeste ze sob szczery, to
przyznasz, e s takie przekonania, ktrych broniby ciaem i dusz wiele lat temu, a dzi
przyznaby si do nich z wielkim zakopotaniem. Co si stao? Z pewnych powodw

zacze mie wtpliwoci. By moe dowiadczye czego nowego albo stao si co, co
zaprzeczyo twoim dotychczasowym przekonaniom. By moe poznae kilku Rosjan i
przekonae si, e podobnie jak ty s ludmi, ktrzy ciko pracuj, by utrzyma swoje
rodziny. Zaczlimy inaczej postrzega Rosjan po czci przez programy wymiany
midzynarodowej, dziki ktrym zobaczylimy tych ludzi na wasne oczy i mielimy
moliwo si przekona, e rwnie i ich trapi podobne naszym problemy. Zyskalimy
nowe dowiadczenia, ktre kazay nam ZADAWA PYTANIA, wstrzsny nasz
pewnoci i zaczy chwia rwnie naszymi odniesieniami.
Jednak samo tylko nowe dowiadczenie nie gwarantuje zmiany przekona. Moe si
zdarzy, e kto dowiadcza czego cakowicie sprzecznego z wasnymi przekonaniami, a
interpretuje to w zupenie dowolny sposb po to, aby wzmocni jeszcze swoj pewno.
Wanie takie zachowanie zademonstrowa Saddam Hussein podczas wojny w Zatoce
Perskiej, kiedy cigle twierdzi, e wygrywa mimo otaczajcych go coraz wikszych
zniszcze.
Podczas jednego z prowadzonych przeze mnie seminariw pewna kobieta dowiadczya
raczej nietypowych stanw emocjonalnych i umysowych. Zacza twierdzi, e jestem
nazist i zatruwam ludzi zgromadzonych w pomieszczeniu za pomoc niewidzialnego gazu,
ktry wpuszczam przez otwory wentylacyjne. Kiedy zaczem do niej mwi wolniej, co
stanowi normaln procedur, gdy chcemy, by kto si odpry, powiedziaa: Sam widzisz,
gaz zacz ju wpywa na twj sposb mwienia!" Cokolwiek si dziao, wykorzystywaa to
natychmiast dla poparcia swojego przekonania, e wszyscy zginiemy zatruci tajemniczym
gazem. W kocu jednak udao mi si zburzy to jej przekonanie. Jak to si robi? Pomwimy o
tym w nastpnym rozdziale.
NOWE DOWIADCZENIA STANOWI POCZTEK ZMIANY, JELI
POWODUJ, E ZACZYNAMY KWESTIONOWA WASNE PRZEKONANIA.
Pamitaj, e JELI W CO WIERZYMY, NIGDY NIE PODAJEMY TEGO W WTPLIWO. Z chwil gdy zaczynamy kwestionowa dotychczasowe przekonania, nie jestemy
ich ju cakowicie pewni. Nogi" naszych przekona zaczynaj si chwia. Czy kiedykolwiek
podawae w wtpliwo wasn umiejtno zrobienia czegokolwiek? Jak to robie? Pewnie
zadawae sobie pytania typu: A jeli to spieprz? Jeli mj pomys nie zadziaa?", albo: A
jeli oni mnie nie lubi?"
Ale pytania mog doda nam wielkiej siy, jeli zadajemy je, by sprawdzi suszno
przyjtych na lepo przekona. Wiele z naszych przekona opiera si na informacjach, ktre
uzyskalimy od innych i ktrych tak naprawd nigdy nie sprawdzilimy. Jeli zaczniemy im
si przyglda, moemy doj do wniosku, e przekonania, ktre niezomnie ywilimy
caymi latami, oparte s na zestawie faszywych przesanek. Jeli uywasz komputera lub
maszyny do pisania, ten przykad z pewnoci bdzie dla ciebie waciwy. Jak sdzisz,
dlaczego tradycyjny ukad liter i cyfr na klawiaturze zaakceptowany jest w dziewidziesiciu
dziewiciu procentach maszyn do pisania i klawiatur komputerowych w caym wiecie?
(Ukad ten znany jest pod nazw QWERTY. Jeli piszesz na maszynie, wiesz, e s to litery
znajdujce si z lewej strony grnego rzdu klawiszy.) Oczywista wydaje ci si odpowied,
e taki wanie ukad na pewno najbardziej przyspiesza pisanie. Czy nie mam racji?
Wikszo ludzi nie odwayaby si nawet zakwestionowa tego stwierdzenia. W kocu
ukad QWERTY istnieje od ponad stu dwudziestu lat. Tymczasem w rzeczywistoci
QWERTY jest niemal najmniej efektywnym ukadem spord wszystkich moliwych. Nieraz
udowodniono, e inne ukady klawiatury, jak choby uproszczona klawiatura Dworaka,
znacznie zwikszaj tempo pisania i zmniejszaj liczb popenianych bdw. Prawda jest
nastpujca: klawiatur QWERTY celowo opracowano, by ZWOLNI TEMPO
MASZYNISTKI w czasach, kiedy poszczeglne czci maszyny do pisania poruszay si
wolno i czcionki atwo si blokoway, jeli pisano zbyt szybko.

Dlaczego wic trzymamy si ukadu QWERTY od stu dwudziestu lat? W 1882 roku
niemal wszyscy pisali czterema palcami. Pewna kobieta opracowaa metod pamiciowego
pisania za pomoc omiu palcw. Jej metod podano w wtpliwo i o wyszoci starej
metody mia zadecydowa konkurs szybkoci pisania na maszynie. Autorka nowej metody
wystawia do konkursu swojego ucznia, zawodowego maszynist, ktry opanowa pamiciowo ukad klawiatury typu QWERTY. Metoda pamiciowa okazaa si lepsza, poniewa
pobi on swojego rywala. Od tego czasu standard QWERTY sta si standardem szybkoci i
nikt nie kwestionowa zasadnoci takiego ukadu klawiatury.
Ile podobnych przekona ywisz na temat siebie samego, swoich moliwoci i
ogranicze, powinnoci innych ludzi, zdolnoci wasnych dzieci? Ile ograniczajcych ci
przekona zaakceptowae bez zastanowienia, cho moe nawet nie zdajesz sobie z tego
sprawy?
JELI ZADASZ DO DUO PYTA, ZACZNIESZ W KOCU WTPI W
STARE PRZEKONANIA. Dotyczy to rwnie rzeczy, co do ktrych nie masz cienia
wtpliwoci. Wiele lat temu miaem wyjtkow okazj wsppracy z armi Stanw
Zjednoczonych, z ktr negocjowaem kontrakt na przeprowadzenie szkolenia w pewnych
dziedzinach. Moja praca uznana zostaa za tak dobr i potrzebn, e pozwolono mi nawet
pracowa z jednym z wysokich urzdnikw CIA, czowiekiem, ktry zaczyna karier w tej
instytucji jako szeregowy pracownik. Mog powiedzie, e umiejtnoci, jakie on sam i
podobnego typu ludzie wypracowali dla kwestionowania przekona innych, s wrcz
zaskakujce. Tworz oni warunki, ktre zmuszaj ludzi do zwtpienia w dotychczas ywione
przekonania, a nastpnie poddaj myli, ktre maj stanowi podstaw dla zupenie nowych
przewiadcze. Obserwowanie tempa, z jakim potrafi to robi, moe wrcz budzi groz, ale
jest niewtpliwie fascynujce. Nauczyem si stosowa te techniki na samym sobie, aby
eliminowa przekonania obezwadniajce mnie i zastpowa je takimi, ktre dadz mi si.
Nasze przekonania charakteryzuj si rnym poziomem natenia emocjonalnego i
rnym poziomem pewnoci. Wane
jest, by potrafi odkry ten poziom. Wanie z tego wzgldu podzieliem przekonania na
trzy grupy: opinie, przekonania i przewiadczenia.
OPINIA jest czym, czego jestemy raczej pewni, ale pewno ta jest jedynie czasowa,
poniewa opini moemy z atwoci zmieni. Blat jest w tym wypadku oparty na chwiejnych
nogach nie zweryfikowanych odniesie, ktrych rdem mog by jedynie wraenia. Na
przykad pocztkowo wielu Amerykanw uznawao George'a Busha za nieudacznika tylko ze
wzgldu na sposb mwienia. Jednak kiedy przekonali si, jak skutecznie potrafi zdobywa
poparcie przywdcw rnych pastw wiata i jak skutecznie radzi sobie z inwazj Saddama
Husseina na Kuwejt, nastpi wyrany zwrot w wynikach bada opinii publicznej. Bush
wywindowa si na tak wysoki poziom popularnoci spoecznej, e rzadko ktry prezydent w
historii pastwa mg si z nim rwna. Jednak do czasu, w ktrym czytasz te sowa, opinia o
Bushu moga si ju rwnie dobrze zmieni. Taka wanie jest natura opinii: atwo si
zmieniaj i zwykle oparte s na kilku zaledwie odniesieniach, na ktrych dany czowiek
skupi si w danym momencie.
PRZEKONANIE ksztatuje si wtedy, gdy zaczynamy bra pod uwag o wiele wiksz
liczb odniesie, zwaszcza odniesie, do ktrych przejawiamy silny stosunek emocjonalny.
Odniesienia te daj nam cakowite poczucie pewnoci na jaki temat. Jak ju mwiem
wczeniej, odniesienia te mog przyjmowa najrniejsze formy, od wasnych dowiadcze,
poprzez informacje przejte z innych rde, a do rzeczy, ktre sobie od pocztku do koca
wyobrazilimy.
Ludzie ywicy przekonania s ich tak pewni, e czsto zamykaj si na nowe
informacje. Jeli jednak uda ci si z nimi porozumie, moesz przeama t izolacj i skoni
ich do zakwestionowania wasnych odniesie po to, aby zaczli przyjmowa nowe fakty. To z

kolei budzi zwykle do wtpliwoci, by odrzucili oni dotychczasowe odniesienia i stworzyli

w ten sposb miejsce na nowe przekonania.
PRZEWIADCZENIE przymiewa przekonanie gwnie ze wzgldu na intensywno
emocjonaln, z jak czowiek traktuje swoje pomysy. Czowiek ywicy jakie
przewiadczenie nie tylko jest go cakowicie pewien, lecz rwnie i zoci si na sam myl,
e kto mgby je kwestionowa. Czowiek ywicy przewiadczenie niechtnie kwestionuje
swoje odniesienia choby tylko na moment. Cakowicie odrzuca przyjmowanie nowych
faktw, czsto wrcz obsesyjnie.
Na przykad zeloci od wiekw s przewiadczeni, e ich wizja Boga jest jedyn suszn,
i gotowi s nawet zabi, by broni swych przekona. Wanie ten rodzaj przekonania jest
czsto wykorzystywany przez niedoszych zbawcw wiata, ktrzy pod paszczykiem
witoci kryj swoje mordercze instynkty. Dlatego wanie grupa ludzi w Gujanie najpierw
otrua swoje dzieci, a nastpnie samych siebie w odpowiedzi na polecenia mesjasza-szaleca
Jima Jonesa.
arliwe przewiadczenie nie jest oczywicie domen jedynie fanatykw. Moe je ywi
kady, kto wystarczajco uczciwie powici si jakiej myli, zasadzie czy sprawie. Na
przykad kto, kto nie zgadza si z ide przeprowadzania podziemnych prb jdrowych, ywi
przekonanie, ale kto, kto protestujc przeciwko tym prbom, podejmuje konkretne dziaania
- nawet dziaania nie akceptowane i odrzucane przez innych - ywi przewiadczenie.
Oskaranie pastwa o zy stan edukacji publicznej jest skutkiem przekonania. Ochotnicze
uczestnictwo w programach zwalczajcych analfabetyzm to ju skutek przewiadczenia. Kto,
kto marzy o wasnej druynie hokejowej, ma opini na temat swoich celw. Czowiek
ywicy na ten temat przewiadczenie zrobi wszystko, by zdoby fundusze niezbdne dla
zakupienia klubu hokejowego. Na czym polega rnica? Oczywicie tkwi ona w dziaaniach,
ktre jestemy skonni w danej sprawie podj. Czowiek, ktry wedug mojej klasyfikacji
kieruje si przewiadczeniami, dziaa z tak wielk pasj, e nie cofnie si przed spoecznym
odrzuceniem i zrobieniem z siebie gupca dla obrony wasnego przewiadczenia.
Jednak czynnikiem najbardziej rnicym przekonanie od przewiadczenia jest fakt, e
to ostatnie najczciej ma swoje rda w wydarzeniach emocjonalnych, podczas ktrych
nastpuj silne skojarzenia: Jeli nie bd w to wierzy, bd bardzo cierpia. Gdybym mia
zarzuci to przewiadczenie, wyrzekbym si samego siebie, wszystkiego, czego w yciu
przez cae lata broniem." Tak wic przewiadczenie staje si warunkiem przeycia. Moe to
si okaza niebezpieczne, poniewa ilekro nie chcemy nawet dostrzec moliwoci, e nasze
przekonania s bdne lub niedokadne, sami siebie zapdzamy w lep uliczk, na kocu
ktrej moe znajdowa si cakowita klska. Czasem wic waciwsze moe si okaza
posiadanie na jaki temat przekonania raczej ni przewiadczenia.
Dodatni stron przewiadcze jest niewtpliwie to, e poprzez pasj inspiruj nas one
do dziaania. Mog da nam si, bymy ruszyli z miejsca. Dr Robert P. Abelson, profesor
psychologii i nauk politycznych w Uniwersytecie Yale, stwierdza: Przekonania s jakby
czym, co posiadamy na wasno. Przewiadczenia s po prostu cenniejsz od przekona
wasnoci, ktra pozwala nam z pasj dy do osignicia dugofalowych lub krtkofalowych celw, speniania pragnie i marze oraz umoliwia realizacj planw."
Czsto najlepszym sposobem na osignicie mistrzostwa w jakiejkolwiek dziedzinie
ycia jest przeksztacenie przekonania w przewiadczenie. Raz jeszcze przypomn, e
przewiadczenie jest na tyle silne, by popchn nas do dziaania, zmusi do pokonywania
najrniejszych trudnoci i przeszkd. Si t posiadaj rwnie przekonania, ale w
niektrych dziedzinach ycia potrzebujemy zwikszonej intensywnoci emocjonalnej, jaka
towarzyszy przewiadczeniom. Na przykad przewiadczenie, e nigdy nie powiniene
pozwoli sobie na nadwag, zmusi ci do podejmowania zgodnych z nim wyborw stylu
ycia, by moe nawet uchroni ci przed chorob serca. Przewiadczenie, e jeste

inteligentny i zawsze znajdziesz jakie wyjcie z kadej sytuacji, moe ci pomc przetrwa
najtrudniejsze chwile ycia. Jak wytworzy w sobie przewiadczenie?
Zacznij od przekonania.
Wzmacniaj swoje przekonanie, dodajc wci wicej silnych odniesie. Przypumy, e
podje decyzj, e nigdy wicej nie bdziesz je misa. Aby umocni swoje postanowienie,
rozmawiaj z ludmi, ktrzy wybrali wegetariaski styl ycia. Jakie powody skoniy ich do
zmiany sposobu odywiania si? Jakie miao skutki dla ich zdrowia oraz innych dziedzin ich
ycia? Dodatkowo dowiedz si, jaki wpyw na organizm ludzki ma biako zwierzce.
Im wicej znajdziesz odniesie i im bardziej bd one emocjonalne, tym silniejsze
stanie si twoje przekonanie.
3.
Nastpnie sprbuj znale wydarzenie, ktre popchnie ci
do dziaania, albo sam stwrz tak wanie sytuacj. Aby cako
wicie zidentyfikowa si z tym dziaaniem, nieustannie zadawaj
Sobie pytanie: Jak cen bd musia zapaci, jeli tego nie zrobi?"
Zadawanie
pyta zwikszy natenie emocjonalne. Jeli na
przykad chcesz wypracowa przewiadczenie, e nigdy nie wolno
ci uywa narkotykw, spraw, aby najgorsze skutki narkomanii
stay si dla ciebie czym realnym. Ogldaj nakrcone na ten temat
filmy albo jeszcze lepiej odwied schronisko dla narkomanw
i przekonaj si na wasne oczy, jak niszczce s narkotyki dla
organizmu. Jeli obiecae sobie, e rzucisz palenie, wybierz si na
oddzia intensywnej opieki medycznej w najbliszym szpitalu
i zobacz, jak wygldaj trzymani pod namiotami tlenowymi pacjenci
cierpicy
na rozedm puc, albo obejrzyj zdjcia rentgenowskie
puc palacza. Tego typu dowiadczenia s na tyle silne, e pomog
ci przekroczy granic dzielc przekonanie i przewiadczenie.
4.
W kocu podejmij dziaania. Kade podjte dziaanie
wzmacnia twoje zaangaowanie emocjonalne i umacnia w ten
sposb twoje przewiadczenie.
Jednym z problemw zwizanych z przewiadczeniami jest fakt, e s one czsto oparte
na entuzjazmie innych ludzi dla twoich przekona. Jake czsto ludzie wierz w co,
poniewa wierzy w to co kto inny. W psychologii jest to znane jako DOWD
SPOECZNY. Jednak taki dowd nie zawsze jest dokadny. Ilekro ludzie nie s pewni, co
robi, zwracaj si o pomoc do innych.
W swojej ksice Influence (Wpyw) dr Robert Cialdini opisuje klasyczny eksperyment.
Kto krzyczy: Ratunku!" Dwoje podstawionych przez badaczy ludzi cakowicie ignoruje to
woanie o pomoc i spokojnie idzie dalej. Badany nie wie, czy powinien zareagowa, czy te
nie, jednak zobaczywszy dwoje innych ludzi zachowujcych si jak gdyby nigdy nic,
postanawia uzna woanie o pomoc za nieistotne i rwnie je zignorowa.
Wykorzystywanie dowodw spoecznych stanowi wymienity sposb na ograniczenie
wasnego ycia, na uczynienie go cakowicie podobnym do ycia wszystkich innych. Jeden z
najmocniejszych dowodw spoecznych stanowi informacje uzyskane przez nas od tak
zwanych ekspertw. Ale czy ci eksperci rzeczywicie maj racj? Pomys o dziaajcych w
Ameryce w cigu ostatnich lat uzdrowicielach. Jeszcze nie tak dawno temu wikszo
najlepiej zorientowanych" lekarzy wierzya w uzdrawiajce waciwoci pijawek! Ju za
naszych czasw lekarze przepisywali kobietom w ciy lekarstwo, ktre miao zaegna
poranne nudnoci, a w rzeczywistoci bywao przyczyn defektw podu. Oczywicie lekarze
przepisywali owo lekarstwo dlatego, e firmy farmaceutyczne - a wic eksperci - daway im
pewno, i jest to najlepszy dostpny rodek leczniczy. Jaki std wniosek? lepe ufanie

ekspertom nie zawsze popaca. Nie powiniene te lepo wierzy we wszystko, co ja ci

mwi. Rozwaaj sprawy w kontekcie wasnego ycia: czy dla ciebie ma to sens?
Czasem nie mona nawet wierzy dowodom dostarczanym przez nasze wasne zmysy,
co ilustruje historia Kopernika. W czasach tego wielkiego polskiego astronoma wszyscy
WIEDZIELI, e Soce krci si wok Ziemi. Dlaczego? Poniewa kady mg wyj na
zewntrz, pokaza na niebo i powiedzie: Widzisz? Soce przesuno si na niebie!" Pyn
std oczywisty wniosek: Ziemia jest centrum wszechwiata. Mimo to jednak w 1543 roku
Kopernik ogosi pierwszy dokadny model ukadu sonecznego.
Podobnie jak inni wielcy ludzie wiata na przestrzeni wiekw, mia odwag zakwestionowa mdro" ekspertw. W kocu jego teoria uzyskaa powszechn akceptacj,
jednak nie za jego ycia.
CIERPIENIE JEST NAJLEPSZYM
NARZDZIEM DO PRZEKSZTACANIA
PRZEKONA
Po raz kolejny musimy zda sobie spraw z faktu, e cierpienie jest najsilniejszym
bodcem, rwnie w przypadku zmiany przekona. Wspaniay przykad potgi zmienionych
przekona mia miejsce podczas telewizyjnego programu Sally Jessy pod tytuem Raphael
Talk Show. Pewna kobieta stana przed publicznoci w studio oraz caym kraju i wyznaa
swoje zwizki z Ku-Klux-Klanem. Zaledwie miesic wczeniej wystpia ona w tym samym
programie w grupie kobiet lcych wszystkich tych, ktrzy nie zgadzali si z ich pogldami
na temat ras ludzkich, l gono krzyczaa, e mieszanie ras doprowadzi do upadku systemw
edukacji, spoecznego i gospodarczego, co przyniesie katastrof caemu krajowi i jego
mieszkacom.
Co spowodowao tak diametraln zmian pogldw? Trzy rzeczy: Po pierwsze,
podczas tego pierwszego programu moda kobieta w czasie dyskusji ze zami w oczach
prosia o zrozumienie. Jej m, a wic i dziecko, by z pochodzenia Hiszpanem. kajc
wyznaa, e nie potrafi zrozumie, skd bierze si tak olbrzymia nienawi.
Po drugie, kiedy wracaa do domu po tym programie, krzyczaa na syna, ktry wystpi
razem z ni, jednak nie podzieli jej pogldw. Miaa pretensje do niego za stawianie jej w
niezrcznej sytuacji podczas audycji transmitowanej na cay kraj. Pozostae kobiety oskaray
go o brak szacunku dla matki i cytoway mu Bibli: Bdziesz szanowa ojca swego i matk
swoj." Szesnastoletni chopak odpowiedzia, e Bg z pewnoci nie chce, by szanowa on
ziejce z niej zo, i wysiad z samolotu w Dallas, przysigajc, e wicej nie zjawi si w
domu. Podczas dalszego lotu kobieta zacza zastanawia si nad wydarzeniami tego dnia.
Pomylaa te o wojnie, ktr jej kraj toczy na Wschodzie. Przypomniaa sobie bowiem
sowa, ktre kto powiedzia jej podczas programu: Modzi ludzie o rnych kolorach skry
walcz tam nie tylko za siebie, ale rwnie za ciebie." Mylaa o swoim synu, o tym, jak
bardzo go kocha i jak bya dla niego jdz. Czy moga pozwoli, aby ta krtka wymiana
zda w samolocie bya ich ostatni rozmow? Nawet myl o tym bya zbyt bolesna, by j
znosi. Musiaa co zmieni natychmiast.
Jej drugie wystpienie w telewizji byo skutkiem tych wanie dowiadcze.
Powiedziaa przed kamerami, e dostaa od Boga wiadomo, ktrej posuchaa natychmiast:
wystpia z Klanu i zacza kocha tak samo wszystkich ludzi jako swoich braci i siostry. Z
pewnoci straci przyjaci, zostanie wyrzucona z wasnej spoecznoci, ale teraz jej dusza
jest oczyszczona i bdzie moga zacz ycie od nowa, z czystym sumieniem.
Jest bardzo wane, bymy przygldali si naszym przekonaniom i analizowali ich
skutki, jeli chcemy by pewni, e dodaj nam one si, a nie odwrotnie. Skd wiedzie, jakie
przekonania s suszne? Odpowied znajdziemy odszukawszy kogo, kto z dobrym skutkiem
dy do tego, czego chcesz w yciu i ty. Przykad takich ludzi moe podpowiedzie ci

rozwizania. Za kadym bez wyjtku czowiekiem sukcesu stoi okrelony zestaw dajcych
mu si przekona.
SPOSOBEM NA ULEPSZENIE NASZEGO YCIA JEST CZERPANIE
PRZYKADU Z YCIA TYCH, KTRZY JU ODNOSZ SUKCESY. Daje to wiele siy i
wiele radoci. Ludzie ci s wok ciebie. Wystarczy wic zada sobie pytanie: Co mnie od
nich rni?" Ktre z moich przekona oddzielaj mnie od tych ludzi? Wiele lat temu czytaem
ksik pod tytuem Meetings with Remarkable Men (Spotkania z ludmi godnymi uwagi) i
wykorzystaem j jako narzdzie ksztatowania mojego ycia. Od tamtej chwili staem si
poszukiwaczem doskonaoci.
Nieustannie ledziem ycie najwikszych ludzi w historii naszej cywilizacji, aby
zapozna si z ich przekonaniami, wyznawanymi przez nich wartociami oraz stosowanymi
strategiami dziaania. Dwa lata temu zaczem wydawa magazyn dwikowy Powertalk"(TM), miesicznik, w ktrym przeprowadzam wywiady z tymi gigantami. Wiele z
najwaniejszych wnioskw przedstawianych ci w obecnej ksice pochodzi z rozmw z nimi.
Kady z nich znajduje si wrd najlepszych w swojej dziedzinie. Dziki przekonaniu o
koniecznoci przekazywania tych wywiadw innym, dzielenia si z ludmi moimi
najnowszymi przemyleniami oraz przedstawiania wyimkw z mojej poprzedniej ksiki,
ktra staa si tak wielkim bestsellerem, udao mi si nie tylko stworzy co, co ulepsza
innych ludzi, ale rwnie i mnie. Wzory, ktrych potrzebujesz, s wok ciebie na co dzie.
Jestemy tym, co o sobie mylimy. Wszystko,
czym jestemy, wynika z naszych myli.
Naszymi mylami tworzymy wiat.
BUDDA
Od prawie dziesiciu lat mwi ludziom na kursach pod nazw Living Health (TM)
(yjmy zdrowo) o bezporednim zwizku midzy wysokim spoyciem przez typowego
Amerykanina biaek zwierzcych a duym nateniem chorb serca i nowotworowych dwch najwikszych zabjcw naszego narodu. W ten sposb niewtpliwie zaprzeczaem
jednemu z przekona, ktre przez ostatnich trzydzieci pi lat ksztatowao amerykaskie
pojcie o zdrowiu fizycznym, czyli potpiem diet opart na czterech podstawowych grupach
produktw. Dieta ta zaleca codzienne spoywanie duej iloci misa, drobiu lub ryb. Dzi
naukowcy udowodnili ponad wszelk wtpliwo bezporedni zwizek midzy spoywaniem
biaek zwierzcych i ryzykiem zapadnicia na chorob serca lub nowotworow. Czonkowie
liczcego trzy tysice osb Komitetu Lekarzy dla Dobra Medycyny zwrcili si do krajowego
Departamentu Rolnictwa z prob o usunicie misa, ryb, drobiu, jaj i produktw mlecznych
z rekomendowanych dziennych dawek ywnociowych. Rzd rozwaa obecnie moliwo
ogoszenia nie jak dotychczas czterech, lecz szeciu podstawowych grup produktw
ywnociowych, wrd ktrych miso, drb i ryby stanowiyby zaledwie niewielki procent
ywnoci zalecanej do codziennego spoycia. Ta potna zmiana przekona wywoaa
oburzenie w wielu krgach. Jestem przekonany, e reakcje na t spraw bd cakowicie
zgodne ze schematem, ktry moemy zaobserwowa w historii ludzkoci. Jaki to schemat?
Niemiecki filozof Artur Schopenhauer powiedzia, e kada prawda przechodzi przez
trzy etapy:
NAJPIERW JEST WYSZYDZANA. PNIEJ NAPOTYKA GWATOWNY OPR.
W KOCU UZNAWANA JEST ZA OCZYWIST.
Przekonania na temat biaka zwierzcego byy ju wyszydzane. Teraz wielu zawzicie
je zwalcza. W kocu zostan zaakceptowane - jednak wczeniej zachoruje jeszcze wielu
ludzi, wielu umrze z powodu ograniczajcego ich przekonania, e dua ilo biaka
zwierzcego jest niezbdna dla prawidowego rozwoju organizmu.

Rwnie w interesach ywimy wiele faszywych przekona wprowadzajcych nas na

drog kopotw gospodarczych, na kocu ktrej, wedug niektrych specjalistw, czeka nas
katastrofa. Nasza gospodarka napotyka trudnoci dosownie w kadym sektorze. Dlaczego?
Przynajmniej cz odpowiedzi znalazem w artykule opublikowanym w marcu 1991 roku w
miesiczniku Forbes". Artyku ten opisuje dwa samochody: Chryslera Plymouth Laser i
Mitsubishi Eclipse. Dealerzy Chryslera sprzedaj rednio trzynacie samochodw, podczas
gdy w tym samym czasie dealerzy Mitsubishi ponad sto! Moesz powiedzie: I c w tym
nowego? Japoczycy od dawna daj po tyku amerykaskim firmom samochodowym!"
Jednak powiniene wiedzie, e te dwa samochody s dokadnie takie same skonstruowano je we wsppracy midzy tymi dwiema firmami. Jedyna rnica midzy
Plymouth Laser i Mitsubishi Eclipse to nazwa firmy, ktra je sprzedaje. Czy to moliwe? Jak
zapewne si domylasz, badania rynku wykazay, e ludzie wol kupowa japoskie
samochody, poniewa wierz, e ich jako jest lepsza. W tym przypadku problem polega na
tym, e jest to faszywe przekonanie. Samochd amerykaski jest dokadnie tej samej jakoci,
poniewa to ten sam samochd.
Dlaczego klienci w to nie wierz? Oczywicie dlatego, e Japoczycy wypracowali
sobie tak, a nie inn opini, dostarczajc nam wiele odniesie, ktre mogy j wesprze.
Umocniy j tak bardzo, e nie jest nawet podawana w wtpliwo. By moe zaskoczy ci
fakt, e japoska dbao o jako produktw jest w rzeczywistoci skutkiem amerykaskiego
eksportu w osobie dra Edwardsa Deminga. W 1950 roku ten znany specjalista w dziedzinie
kontroli jakoci zosta wezwany do Japonii przez generaa MacArthura, ktry mia do
zniszczonego wojn japoskiego przemysu, poniewa nie mg nawet porzdnie przeprowadzi rozmowy telefonicznej. Na prob Japoskiego Zwizku Naukowcw i Inynierw
Deming zacz uczy Japoczykw swoich zasad caociowej kontroli jakoci. Czy syszc te
sowa, natychmiast sdzisz, e miao to co wsplnego z badaniem jakoci konkretnego
produktu? Ot nie moesz by dalszy od prawdy. Deming nauczy Japoczykw czternastu
zasad oraz podstawowej reguy jakoci, ktre do dzi stanowi fundament dosownie
wszystkich decyzji podejmowanych w kadej wielonarodowej japoskiej korporacji. Owa
podstawowa regua brzmi po prostu: cige zaangaowanie, ch cigego podnoszenia
jakoci firmy i produktu, udoskonalanie firmy na co dzie da jej si, by zdominowa wiatowe rynki. Deming uczy Japoczykw, e jako nie sprowadza si do tego, by produkt
odpowiada okrelonym wymaganiom, lecz raczej jest to styl ycia, nie koczcy si proces
ulepszania. Obieca im, e jeli bd y zgodnie z jego zasadami, w cigu piciu lat scalaj
wiat produktami wysokiej jakoci, a w cigu dziesiciu lub dwudziestu stan si jedn z
gospodarczych potg wiata.
Wielu uznawao obietnice Deminga za czyste szalestwo. Jednak Japoczycy uwierzyli
na sowo i dzi Deming czczony jest jako ojciec japoskiego cudu". Od 1950 roku
najwyszym wyrnieniem dla japoskiego przedsibiorstwa jest otrzymanie Krajowej
Nagrody im. Deminga. Uroczysto wrczania nagrody transmitowana jest w telewizji, a
sama nagroda przyznawana jest firmie, ktra ma najwiksze w caym kraju osignicia w
podnoszeniu jakoci produktw, jakoci zarzdzania i traktowania pracownikw.
W 1983 roku firma Forda zlecia doktorowi Demingowi przeprowadzenie serii
wykadw na temat zarzdzania. Jednym z jego suchaczy by wtedy Donald Petersen, ktry
pniej zosta prezesem Forda i wprowadzi zasady Deminga w caym przedsibiorstwie.
Peterson zdecydowa: Potrzebujemy tego czowieka, aby nas postawi na nogi." Korporacja
Forda przynosia wtedy miliardy dolarw strat rocznie. Kiedy tylko zjawi si Deming,
zmieni tam cakowicie sposb mylenia. Wyeliminowa tradycyjne zachodnie pytanie:, Jak
mona zwikszy obroty, jednoczenie obniajc koszty?", i zastpi je pytaniem: Jak mona
podnie jako naszych produktw w taki sposb, aby lepsza jako nie kosztowaa nas
wicej ni to, co robimy obecnie?" Firma Forda cakowicie zmienia hierarchi wanoci

poszczeglnych zada po to, aby jako samochodw stana na pierwszym miejscu. Dziki
zastosowaniu strategii Deminga w cigu trzech lat Ford zmieni si z firmy o zastraszajcym
wrcz deficycie w jedn z najlepszych na rynku firm z dochodem szeciu miliardw dolarw
rocznie.
Jak im si to udao? Przekonali si, e wiele mona si nauczy z frustrujcego
skdind przekonania o japoskiej jakoci. Na przykad podpisali kontrakt z japosk firm
na dostarczenie mniej wicej poowy ukadu transmisyjnego, co pomogo zwikszy moc
silnika. Szybko przekonali si, e Amerykanie tak bardzo ceni japoskie ukady
transmisyjne, e gotowi s paci za nie o wiele wicej, a nawet ustawia si po nie w kolejce!
W i e l u czonkw zarzdu Forda nie najlepiej to przyjo.
Pocztkowo twierdzili, e przekonanie o japoskiej jakoci to tylko mit naszej kultury i
ludzie r e a g u j w t e n sposb, poniewa ich tego nauczono. Jednak za n a m o w
Deminga przeprowadzono badania, ktre udowodniy, e ukady transmisyjne Forda s o
wiele goniejsze, p s u j si czciej i reklamowane s o wiele czciej od japoskich, ktre
nie s p r a w i a j adnych kopotw, nie powoduj wibracji i s bezgone. Deming nauczy
ludzi u Forda, e jako jest zawsze tasza. Byo to dokadnie przeciwne temu, w co wierzya
wikszo z nich, nauczona, e powyej okrelonej jakoci koszty produktu w y m y k a j
si z rk. Kiedy eksperci rozebrali ukad transmisyjny Forda i zmierzyli wszystkie czci,
okazao si, e kada z nich mieci si w granicach norm wyznaczonych przez firm. Przy
pomiarach czci ukadu japoskiego nie stwierdzono adnych widocznych rnic. Trzeba
byo pomiarw mikroskopowych, aby wykry te rnice.
Dlaczego ta japoska firma obsesyjnie wrcz utrzymywaa jako produktu na poziomie
wyszym, ni wymaga tego od niej kontrakt? Jej pracownicy wierzyli, e jako jest tasza,
e jeli stworz produkt najwyszej jakoci, ich klient bdzie nie tylko zadowolony, lecz
rwnie pozostanie lojalny, e nadal bdzie chcia paci za ich produkt. Dziaali oni,
opierajc si na tej samej zasadzie, ktra wyniosa ich na szczyty wiatowej gospodarki: ch
cigego podnoszenia jakoci firmy i produktu i cige podwyszanie jakoci ycia klientw.
PRZEKONANIE TO PRZYWDROWAO DO NICH Z AMERYKI I GBOKO
WIERZ, E MUSIMY JE Z POWROTEM DO AMERYKI SPROWADZI, ABY
ZMIENI NA LEPSZE NASZ GOSPODARCZ PRZYSZO.
Wyjtkowo szkodliwe przekonanie, ktre moe doprowadzi do upadku naszej
ekonomicznej potgi, to, sowami Deminga, WIARA W ZARZDZANIE WEDUG LICZB,
powszechnie panujce w naszych firmach przewiadczenie, e zyski powstaj przez
zmniejszanie nakadw i zwikszanie wpyww. Dobrym tego przykadem jest firma
Chrysler, kiedy zarzdzanie ni przej Lynn Townsend. Natychmiast podnis ceny, ale co
gorsza, obniy wydatki. W jaki sposb? Zwolni dwie trzecie personelu inynieryjnego.
Pocztkowo wydawao si, e podj waciw decyzj. Zyski wzrosy i okrzyknito go
bohaterem. Ale po kilku lutach Chrysler znw zacz robi bokami. Co si stao? Z pewnoci
bya wicej ni jedna przyczyna. Ale decyzje Townsenda na dusz met musiay przyczyni
si do obnienia jakoci, od ktrej przecie zaley funkcjonowanie firmy. Bardzo czsto
ludzie, ktrzy tak naprawd szkodz naszym przedsibiorstwom, s nagradzani za to, e
osigaj krtkofalowe rezultaty. Czasem leczymy objawy, a pomijamy przyczyny. Musimy
bardzo ostronie interpretowa wyniki naszych dziaa. Jednym z najwaniejszych
czynnikw, ktre wydobyy z kopotw ekonomicznych Forda, byli wysoko oceniani
inynierowie projektanci - stworzyli oni nowy model nazwany Taurus. Jako tego
samochodu wyznaczya zupenie now jako Forda i przyniosa firmie mas klientw. Czego
moemy si z tego nauczy? Przekonania, ktre ywimy w yciu i w interesach, p a n u j
nad naszymi decyzjami, a tym samym i nad przyszoci. Jednym z najwaniejszych
oglnych przekona, jakimi powinnimy si kierowa, jest przekonanie o koniecznoci
nieustannego podnoszenia jakoci naszego ycia, o koniecznoci cigego wzrostu i rozwoju.

Japoczycy bardzo dobrze zrozumieli t zasad. Na skutek wpywu Deminga w jzyku

japoskim zaczto cigle uywa pewnego sowa we wszystkich rozmowach na temat pracy i
kontaktw z ludmi. Sowo to brzmi KAIZEN, dosownie znaczy nieustanne ulepszanie i
pojawia si naprawd bardzo czsto. Japoczycy dyskutuj o kaizen deficytu handlowego, o
kaizen linii produkcyjnej, kaizen kontaktw z innymi ludmi. W rezultacie cigle szukaj
sposobw ulepszania dosownie wszystkiego. A tak przy okazji, kaizen opiera si na idei
stopniowego ulepszania, wprowadzania drobnych nawet poprawek. Ale Japoczycy
rozumiej, e najdrobniejsze choby, ale wprowadzane codziennie ulepszenia skadaj si z
czasem na postpy, o ktrych wikszoci z nas nawet by si nie nio.
Japoskie przysowie gosi: Jeli nie widziae kogo przez trzy dni, przyjrzyj mu si
dokadnie i zobacz, jakie nastpiy w nim zmiany." To nieprawdopodobne, cho wcale nie
zaskakujce, e nie mamy w jzyku angielskim odpowiednika sowa kaizen.
Im dokadniej rozumiaem wpyw kaizen na japosk kultur biznesu, tym wyraniej
zdawaem sobie spraw z tego, e dziki tej wanie zasadzie nastpia tak cudowna zmiana w
moim yciu. Fakt, e powiciem si cigemu doskonaleniu samego siebie, cigemu
zwikszaniu wymaga wobec wasnego ycia, pozwoli mi by szczliwym i da klucz do
sukcesu. Zrozumiaem, e potrzebujemy wszyscy sowa, ktre pozwoli nam skupi si na
nieustannym doskonaleniu siebie i innych. Kiedy wymylimy takie sowo i zapamitamy jego
znaczenie - stworzymy nowy sposb pojmowania. Sowa, ktrych czsto uywamy, stanowi
budulec naszych myli, a nawet wpywaj na podejmowane przez nas decyzje.
W rezultacie stworzyem atwy do zapamitania skrt: CDSI, ktry powsta ze sw
Cige Doskonalenie Siebie i Innych. Jestem przekonany, e rozmiar osiganego przez nas w
yciu sukcesu jest wprost proporcjonalny do CDSI. CDSI nie jest zasad ograniczajc si
jedynie do dziaalnoci firm. Dotyczy kadej dziedziny naszego ycia. W Japonii czsto mwi
si o kontrolowaniu jakoci caej firmy. Wierz, e powinnimy skupi si na CDSI w
interesach, kontaktach z ludmi, gdy mylimy o wasnym zdrowiu i finansach. Jak moemy
nieustannie doskonali kad z tych dziedzin? Czyni to z naszego ycia wielk przygod i
sprawia, e zawsze wypatrujemy nowego, wyszego poziomu ycia.
CDSI to jak dyscyplina sportu. Nie mona trenowa tylko od czasu do czasu, kiedy
przyjdzie nam na to ochota. Uprawianie tej dyscypliny musi czy si z CIGYM
ODDANIEM POPARTYM CZYNAMI. Podstaw CDSI jest stopniowe, lecz nieustanne
ulepszanie, ktre po jakim czasie pozwala wyrzebi wielkie dzieo. Jeli kiedykolwiek
widziae Wielki Kanion, wiesz, co mam na myli. Inspirujce pikno stworzone w cigu
milionw lat stopniowych, maych zmian, w czasie ktrych rzeka Colorado i jej liczne
dopywy dryy ska, by stworzy jeden z siedmiu na wiecie cudw natury.
Wikszo ludzi nigdy nie czuje si bezpieczna, poniewa yje w cigej obawie przed
utrat pracy, utrat zaoszczdzonych dotychczas pienidzy, utrat wspmaonka, utrat
zdrowia i tak dalej. JEDYNE PRAWDZIWE BEZPIECZESTWO W YCIU PYNIE ZE
WIADOMOCI, E KADEGO DNIA W TAKI LUB INNY SPOSB SI ULEPSZASZ,
e umacniasz swoj osobowo i jeste cenny dla swojego zakadu pracy, przyjaci i rodziny.
NIGDY NIE MARTWI SI O UTRZYMANIE OBECNEJ JAKOCI YCIA, PONIEWA
KADEGO DNIA PRACUJ NAD TYM, BY JE ULEPSZY. Nieustannie si ucz, d do
poznawania nowych rzeczy i zdobywania nowych informacji o sposobach zwikszania
wartoci ycia innych. Daje mi to poczucie, e zawsze potrafi si czego nauczy, e przez
cay czas dorastam i rozwijam si.
CDSI nie gwarantuje ci unikania problemw. Zreszt moesz co ulepszy jedynie
wtedy, gdy dostrzeesz, e nie jest na takim poziomie, na jakim powinno si znajdowa.
Celem CDSI jest wykrywanie problemw wtedy, kiedy si rodz, i rozwizywanie ich, zanim
przejd w powany kryzys. W kocu najlepszym okresem na zabicie potwora" jest czas, gdy
jest on jeszcze may.

Co wieczr zadaj sobie pytania: Czego si dzisiaj nauczyem? Co udao mi si

ulepszy? Czy przyczyniem si do czego dobrego? Co sprawio mi rado? Jeli na co dzie
ulepszasz swoj umiejtno cieszenia si yciem, dowiadczysz poziomu bogactwa, o jakim
inni nie mieliby nawet marzy.
W DROBNE POLEPSZENIE MOEMY
UWIERZY I DLATEGO MOEMY
JE OSIGN!
Pat Riley, obecnie pracujcy dla Los Angeles Lakers, jest trenerem, ktry osign
najwicej chyba zwycistw w caej historii NBA. Niektrzy twierdz, e po prostu mia
szczcie, poniewa przychodzio mu pracowa z tak wspaniaymi zawodnikami. To prawda,
ale wielu ludzi miao wszelkie rodki pozwalajce na odniesienie sukcesu, a mimo to go nie
odnieli. Sukces Pata wzi si z jego oddania CDSI! Przyzna on kiedy, e na pocztku
sezonu
w 1986 roku stan wobec bardzo powanego problemu. W cigu poprzedniego roku
wikszo jego zawodnikw dawaa z siebie wszystko, a mimo to przegrali z Boston Celtics.
Po przemyleniu moliwych sposobw dwignicia zawodnikw na wyszy poziom Pat
zdecydowa si na metod drobnych poprawek. Przekona zawodnikw, e polepszenie
jakoci gry druyny zaledwie o jeden procent w stosunku do ich najwyszych moliwoci
sprawi, e nadchodzcy sezon bdzie dla nich o wiele lepszy. Moe si to wydawa miesznie
mao, ale jeli dwunastu zawodnikw polepszy kad ze swoich piciu umiejtnoci na
boisku, tworzy si druyna o szedziesit procent skuteczniejsza ni przedtem, cho
prawdopodobnie w tym wypadku wystarczyaby rnica dziesiciu procent. Jednak
prawdziwa warto tego planu tkwia w tym, e kady z zawodnikw potrafi uwierzy, e
jest on moliwy do zrealizowania. Kady z nich by przekonany, e potrafi ulepszy swoje
moliwoci o co najmniej jeden procent, a to poczucie pewnoci spowodowao, e odnaleli
oni w sobie jeszcze wikszy potencja. Skutek? Wikszo z nich bya lepsza o pi procent, a
niektrzy nawet o pidziesit. Wedug Pata Rileya sezon 1987 roku by najlepszym w
historii druyny. Technika CDSI sprawdza si, jeli stosujesz j z oddaniem.
Pamitaj, e kluczem do sukcesu jest poczucie pewnoci, przekonanie, ktre pozwala ci
rozszerza swoj osobowo i podejmowa dziaania niezbdne dla ulepszenia ycia twojego
i wszystkich wok. By moe jeste pewien, e twoje obecne przekonania s prawdziwe. Ale
nie wolno ci zapomina, e cigle si zmieniamy i nadchodzce lata przynios nowe sytuacje.
Porzucenie przekona, ktrych bylimy kiedy cakiem pewni, moe da nam wicej siy.
Powiniene te pamita, e wraz z nowymi odniesieniami twoje przekonania mog si
zmieni same. W chwili obecnej jednak wane jest przede wszystkim to, czy przekonania,
ktre ywisz teraz, dodaj ci si, czy te moe ci obezwadniaj. Ju dzi zacznij
wypracowywa w sobie nawyk rozwaania konsekwencji wszystkich twoich przekona. Czy
wzmacniaj ci one, zmuszajc do dziaania w podanym kierunku, czy te powstrzymuj
przed dziaaniem?
Bo na ksztat wieszczka i tumacza snw domniemywa si, czego nie wie...
KSIGA PRZYSW 23,7
Powiedzielimy ju o przekonaniach duo, ale aby potrafi naprawd przej kontrol
nad wasnym yciem, musisz wiedzie, jakie przekonania obecnie tob kieruj.
Tak wic teraz przesta na chwil zajmowa si czymkolwiek innym i powi dziesi
minut na troch zabawy. PRZEMYL WSZYSTKIE PRZEKONANIA, KTRE YWISZ,
ZARWNO TE DODAJCE CI SI, JAK I TE, KTRE CI OBEZWADNIAJ,

zarwno te drobne, ktre wydaj si nie mie adnego znaczenia, jak i te najwaniejsze, ktre
decyduj o wszystkim. Zajmij si:
PRZEKONANIAMI TYPU: JELI..., TO...", jak na przykad: Jeli nieustannie bd
dawa z siebie wszystko, to odnios sukces", albo: Jeli w kontaktach z t osob bd si
kierowa tylko emocjami, to opuci mnie."
PRZEKONANIAMI OGLNYMI, jak na przykad przekonania dotyczce ludzi:
Ludzie s dobrzy" lub: Ludzie s okropni", i przekonania na temat samego siebie,
czekajcych ci moliwoci, czasu, biedy i bogactwa.
Wypisz tak wiele przekona, jak tylko potrafisz sobie uwiadomi w cigu najbliszych
dziesiciu minut. Zrb sobie ten prezent wanie teraz. Kiedy skoczysz, poka ci, jak
moesz umocni przekonania dodajce ci si, a jak wyeliminowa te, ktre ci obezwadniaj.
Zrb to wanie teraz.
Czy powicie do czasu, by wyliczy wszystkie twoje przekonania? Jeli nie,
zastanw si nad tym raz jeszcze i dopisz wszystkie brakujce.
Czego nauczye si, wykonujc to wiczenie? Powi teraz chwil na ponowne
przemylenie swoich przekona. Zdecyduj, ktre TRZY ZE SPORZDZONEJ PRZEZ
CIEBIE LISTY PRZEKONA DODAJ CI NAJWICEJ SI, I ZAZNACZ JE. W jaki
sposb czyni ci one silniejszym? W jaki sposb wzmacniaj twoje ycie? Pomyl o
pozytywnym wpywie, jaki na ciebie wywieraj. Wiele lat temu sam sporzdziem t a k list
i okazao si to bezcenne, poniewa odkryem, e posiadam jedno przekonanie, ktrego nie
wykorzystuj. Przekonanie to brzmiao: ZAWSZE JEST JAKI SPOSB ODWRCENIA
WYDARZE, JELI TEGO NAPRAWD CHC." Kiedy przeczytaem m o j list,
pomylaem, e to wanie przekonanie musz wzmocni i zmieni w przewiadczenie.
Bardzo dobrze, e tak zrobiem, poniewa w rok pniej przewiadczenie to uratowao mi
ycie i pomogo przetrwa najcisze chwile, kiedy wszystko w o k wydawao si wali w
gruzy. Nie tylko podtrzymao mnie ono, zapobiegajc upadkowi, ale pomogo mi poradzi
sobie z jednym z najpowaniejszych w moim yciu problemw osobistych i zawodowych. To
jedno przekonanie, to poczucie pewnoci sprawio, e znalazem sposoby rozwizania
problemw, cho wszyscy d o o k o a m n i e twierdzili, e nie ma r o z w i z a n i a . N i e
tylko znalazem wyjcie z tarapatw, ale i udao mi si zmieni najwiksze problemy w
najwiksze moliwoci i szanse. Ty rwnie to potrafisz! Przejrzyj swoj list i wzmocnij
poczucie pewnoci oraz emocje, ktre wiesz ze swoimi przekonaniami. Uwierz, e te
przekonania s prawdziwe i e m o g kierowa twoimi przyszymi zachowaniami.
Zastanwmy si teraz nad przekonaniami, ktre ci ograniczaj. Jakie s ich konsekwencje?
ZAZNACZ DWA Z NICH NAJBARDZIEJ CI OBEZWADNIAJCE. Zdecyduj wanie
w tej chwili, e nigdy ju nie chcesz paci rachunku, jaki przekonania te ci wystawiaj.
Pamitaj, e jeli zaczniesz kwestionowa jakie przekonanie i wtpi w jego suszno,
moesz osabi odniesienia, na ktrych si ono wspiera, i w ten sposb nie bdzie ono wicej
wywiera na ciebie adnego wpywu. Pozbd si pewnoci, ktra podtrzymuje ograniczajce
ci przekonania, ZADAJC SOBIE NIEKTRE Z PONISZYCH PYTA:
Co absurdalnego i miesznego zawiera to przekonanie?
Czy osoba, od ktrej przejem to przekonanie, naprawd zasugiwaa sobie na to, by si
na niej wzorowa?
Ile bdzie mnie kosztowao podtrzymywanie tego przekonania?
Czy kiedy ucierpi na jego podtrzymywaniu moje kontakty z innymi ludmi?
Jak cen bdzie musia zapaci mj organizm, jeli nie pozbd si tego przekonania?
Jakie bd koszty finansowe, jeli nie pozbd si tego przekonania?

Ile bdzie musiaa zapaci moja rodzina (moi bliscy), jeli nadal bd ywi to
przekonanie?
Jeli podje ju ten trud, by na te pytania odpowiedzie, by moe przekonae si, e
twoje negatywne przekonania s znacznie sabsze po takiej analizie. Sprbuj teraz cakowicie
skojarzy koszty, ktre pacisz za posiadanie tych przekona i ktre zapacisz w przyszoci,
jeli ich nie zmienisz. Pocz z nimi tak wielkie cierpienie, aby chcia pozby si ich raz na
zawsze. I wreszcie zdecyduj, by zrobi to natychmiast.
Trzeba te pamita, e nie moemy si pozby jakiej grupy przekona bez
zastpowania ich innymi. Tak wic od razu ZAPISZ PRZEKONANIA, KTRYMI
ZASTPISZ TE DWA NAJBARDZIEJ CI O G R A N I C Z A J C E .
Jaka jest ich antyteza? Jeli na przykad wierzysz, e nie moesz odnie sukcesu,
poniewa jeste kobiet, twoje nowe przekonanie mogoby brzmie: Poniewa jestem
kobiet, posiadam siy, o jakich nie mgby nawet marzy aden mczyzna." Jakimi
odniesieniami mona wesprze to nowe przekonanie, aby sta si go pewnym? Kiedy
zaczniesz umacnia to przekonanie, zacznie ono kierowa twoim zachowaniem i dodawa ci
nowych si.
Jeli nie osigasz w yciu wynikw, ktrych by pragn, zadaj sobie pytanie: W co
musiabym uwierzy, aby odnie sukces?", albo: Kto ju robi to z dobrym skutkiem i czym
rni si jego przekonania od moich?" Zapytaj siebie, w co koniecznie musisz uwierzy, aby
ci si powiodo. By moe odkryjesz jakie wane przekonanie, ktre do tej pory ci si
wymykao? Jeli odczuwasz bl, czujesz si zagroony, sfrustrowany i zy, moesz zada
sobie nastpujce pytanie: W co musiabym uwierzy, aby czu si wanie w taki sposb?"
To proste pytanie dziaa niemal jak czary, poniewa pozwala ci odkry wasne przekonania, z
ktrych dotychczas nie zdawae sobie sprawy. Jeli na przykad znajdujesz si w depresji i
zadasz sobie pytanie: W co musiabym uwierzy, by znale si w depresji", prawdopodobnie odpowied bdzie dotyczya w jaki sposb przyszoci, jak na przykad: Nigdy ju mi
si nie polepszy", albo: Na pewno nie bdzie lepiej." Kiedy usyszysz te przekonania
wyraone sowami, by moe pomylisz: Przecie ja w to nie wierz! Teraz jest mi le, ale
wiem, e nie bdzie tak zawsze. Rwnie i to si kiedy skoczy." Moe dojdziesz do
wniosku, e przekonania te s dla ciebie tak destrukcyjne, e nie chcesz ju duej mie z nimi do czynienia.
Przegldajc swoje negatywne przekonania zwr uwag na to, jak zmieniaj si twoje
odczucia. Musisz zrozumie i uwierzy, e jeli zmienisz znaczenie, jakie cokolwiek ma dla
twojego umysu, zmienisz jednoczenie odczucia i uczucia oraz postpowanie, co doprowadzi
ci do zmiany dziaa i w kocu zmiany wasnego losu. Pamitaj, e ADNA RZECZ W
YCIU NIE MA JAKIEGOKOLWIEK INNEGO ZNACZENIA POZA TYM, KTRE TY
JEJ NADAJESZ. Upewnij si wic, e WIADOMIE wybierasz znaczenia, ktre zgodne s z
losem, jaki dla siebie wybrae.
Przekonania maj zastraszajc si tworzenia lub niszczenia. Wierz, e signe po t
ksik dlatego, e gdzie w gbi ducha wierzysz, i nie poprzestaniesz na czym gorszym,
ni sobie na to zasugujesz. Czy naprawd chcesz posi si, ktra pozwoli ci wprowadza
wasne marzenia w rzeczywisto zamiast je niszczy? Naucz si wic wybiera te
przekonania, ktre dodaj ci si. Wypracuj w sobie przewiadczenia, ktre poprowadz ci w
kierunku przeznaczenia, jakie ci si wedug ciebie naley. Twoja rodzina, firma, spoeczno i
kraj zasuguj sobie przecie na to.
Przywdca to czowiek, ktry kieruje si w yciu dajcymi mu si przekonaniami oraz
uczy innych, jak korzysta w peni z drzemicych w nich moliwoci poprzez pozbycie si
przekona, ktre ich ograniczaj. Jednym z wielkich przywdcw, ktrzy bardzo mi
imponuj, jest nauczycielka nazwiskiem Marva Collins. By moe ogldae programy i
filmy, ktre o niej nakrcono. Trzydzieci lat temu Marva postanowia wykorzysta swoj si

i zmieni przyszo, zmieniajc ycie dzieci. Jakiemu wyzwaniu musiaa stawi czoo?
Kiedy po raz pierwszy podja prac jako nauczycielka w dzielnicy Chicago, ktr niemal
wszyscy uznawali za getto, uczniowie drugiej klasy byli cakowicie przekonani, e nie chc
si niczego uczy. Jednak powoaniem Marvy byo zmieni ycie tych dzieci. Kierowao ni
nie jakie zwyke przekonanie, e moe je czego nauczy, ale wielka pasja, gbokie
przewiadczenie, e JEST W STANIE wywrze na nie wielki wpyw. Nie byo dla niej
adnych granic. Stana wobec dzieci sklasyfikowanych jako dyslektyczne albo cierpice na
zaburzenia uczenia si i zachowania. Jednak stwierdzia, e problem ley nie w samych
dzieciach, tylko w sposobie, w jaki je uczono. Nie miay dotychczas wystarczajcej
motywacji. Nie miay adnych odniesie, ktre pozwoliyby im uwierzy, e potrafi co zrobi, pozwoliyby zobaczy, kim naprawd s i na co je sta. Istota ludzka zawsze reaguje na
wyzwania. Marva wierzya, e te dzieci potrzeboway wyzwania i motywacji bardziej ni
czegokolwiek innego.
Wyrzucia wszystkie stare ksiki, ktre opowiaday o banaach, i zamiast tego uczya o
Szekspirze, Sofoklesie i Tostoju. Wszyscy inni nauczyciele twierdzili, e jej wysiki na nic
si nie zdadz, e nie ma mowy, by te dzieci cokolwiek z tego zrozumiay. Jak pewnie si
domylasz, wielu kolegw oskarao Marv o to, e zniszczy ycie swoich wychowankw.
Tymczasem uczniowie Marvy nie tylko zrozumieli materia, ale i rozwijali si dziki niemu.
Dlaczego? Poniewa tak gboko wierzya ona w niezwyko duszy kadego dziecka i jego
moliwoci uczenia si. Mwia do nich tak jasno i z tak wielk mioci, e zmusia dzieci
do uwierzenia w siebie. Dla niektrych uczniw stao si to pierwszy raz w ich modym
yciu. Wyniki pracy Marvy w cigu tych dziesicioleci s niezwyke.
Po raz pierwszy rozmawiaem z Marv w Westside Preparator School, prywatnej
szkole, ktr zaoya poza systemem edukacyjnym Chicago. Po rozmowie z ni
postanowiem porozmawia z jej uczniami. Pierwszy mody czowiek, na ktrego si
natknem, mia cztery lata i umiech, ktry zniewoliby kadego. Ucisnem mu rk.
Cze! Jestem Tony Robbins.
Dzie dobry, panie Robbins. Nazywam si Talmadge E. Griffin. Mam cztery lata. Co
chciaby pan wiedzie?
Powiedz mi, Talmadge, czego si uczysz.
Ucz si wielu rzeczy, panie Robbins.
Czy czytae ostatnio jakie ksiki?
Tak, wanie skoczyem lektur Myszy i ludzi Johna Steinbecka.
Nie dziwisz si chyba, e byem peen podziwu i zaskoczenia. Zapytaem chopca, o
czym jest ta ksika, i spodziewaem si usysze w odpowiedzi, e jest o George'u i Lenny.
Tymczasem mj rozmwca zacz:
- No c, gwnym bohaterem jest...
I wtedy uwierzyem! Spytaem go nastpnie, czego nauczy
si z tej ksiki. I oto co usyszaem:
- Panie Robbins, ta ksika daa mi co wicej ni tylko
wiedz. Ona przepenia moj dusz.
Zaczem si mia i spytaem:
- A co rozumiesz przez zwrot przepeni dusz"?
Odpowiedzi, jakiej mi udzieli, sam bym si nie powstydzi.
Co tak bardzo ujo ci w tej ksice, Talmadge? - spytaem pniej.
Przekonaem si, e te dzieci nigdy nie oceniay kogokolwiek, kierujc si kolorem
skry. Robili to tylko doroli. A nauczyo mnie to jednego. Chocia kiedy te bd dorosy,
nigdy nie zapomn tej lekcji z dziecistwa.
zy zakrciy mi si w oczach, poniewa przekonaem si, e Marva Collins dawaa
temu dziecku i wielu jemu podobnym przekonania tak potne, e ksztatoway one nie tylko j

e g o obecne decyzje, lecz rwnie i ca jego przyszo. Marva podnosi jako ycia swoich
uczniw, stosujc trzy zasady, o ktrych pisaem na pocztku tej ksiki: sprawia, by
zwikszali oni wymagania wobec wasnego ycia i samych siebie, pomaga im przyj nowe,
dajce si przekonania, ktre pozwol im wyzwoli si z dawnych ogranicze, i umacnia to
wszystko, dostarczajc umiejtnoci i strategie niezbdne do osignicia yciowego sukcesu.
Z jakim skutkiem? Jej uczniowie zyskuj nie tylko wiar w siebie, lecz rwnie i wielk
wiedz. Rezultaty, jakie osigaj w dalszej nauce, s rwnie zaskakujce jak skutki, jakie
nauczanie Marvy odnosi w ich codziennym yciu.
Na koniec rozmowy zadaem chopcu jeszcze jedno pytanie:
Jaka jest najwaniejsza rzecz, jakiej nauczya ci pani Collins?
Najwaniejsz rzecz, jakiej nauczya mnie pani Collins, jest fakt, e
SPOECZESTWO MOE PRZEWIDYWA MOJE PRZEZNACZENIA, ALE TYLKO
JA MOG JE KSZTATOWA!
Zdaje si, e kady z nas powinien pamita o wiedzy, ktr zdobyo to dziecko.
Talmadge wyraa si tak piknie, e mog zagwarantowa, i zarwno on, jak i inne dzieci z
tej szkoy przez cae ycie bd potrafiy korzysta z wyjtkowej umiejtnoci
interpretowania wasnego ycia w taki sposb, by stworzy sobie przyszo, na jak
zasuguj. Z pewnoci nie czeka ich przeznaczenie, ktrego boi si wikszo ludzi.
Powtrzmy to, czego nauczylimy si dotychczas. Wiemy ju, e tkwi w kadym z nas
wielka sia, ktr trzeba rozbudzi. Sia ta dochodzi do gosu w momencie, gdy potrafimy ju
podejmowa wiadome decyzje, ktre ksztatuj nasze przeznaczenie. Istnieje jednak pewne
globalne przekonanie, ktremu musimy si dokadnie przyjrze i z ktrym by moe
przyjdzie nam sobie radzi. Przekonanie to wyraa si w odpowiedzi na pytanie, ktre jest
tytuem kolejnego rozdziau.

Rozdzia pity
CZY ZMIANA MOE
SI DOKONA W JEDNEJ CHWILI?
Oto ogaszam wam tajemnic: nie wszyscy
pomrzemy, lecz wszyscy bdziemy odmienieni
w jednym momencie, w mgnieniu oka...
PIERWSZY LIST DO KORYNTIAN, 15,51-52
Jak dugo sigam pamici, zawsze marzyem, by mie takie zdolnoci, ktre
pozwoliyby mi pomc ludziom zmieni dosownie wszystko w ich yciu. W bardzo modym
wieku instynkt podpowiedzia mi, e aby mc pomaga innym w zmienianiu si, musz potrafi zmienia siebie. Ju w szkole redniej zaczem szuka tej wiedzy w ksikach, ktre
mogyby da mi podstawowe choby informacje, jak zmienia zachowania i emocje ludzi.
Chciaem te oczywicie zmieni pewne aspekty wasnego ycia, zyska wiksz
motywacj, nakoni si do dziaania, nauczy si cieszy yciem oraz dowiedzie si, jak
nawizywa kontakty z innymi ludmi. Zupenie nie wiem, w jaki sposb poczyem wielk
przyjemno z faktem dzielenia si z innymi ludmi wiedz, ktra mogaby ulepszy ich
ycie i sprawi, e zaczn mnie docenia, a moe nawet kocha. Skutkiem tego ju w szkole
redniej znany byem jako facet od wszelkich problemw. Jeli kto mia kopoty, szed z
nimi do mnie, a ja byem z tego bardzo dumny. Im wicej si uczyem, tym bardziej
oddawaem si zdobywaniu coraz wikszej wiedzy. Zrozumienie mechanizmw
oddziaywania na emocje i zachowanie ludzi stao si moj obsesj. Ukoczyem kurs
szybkiego czytania i wreszcie mogem zaspokoi swj aroczny apetyt na ksiki. W cigu

zaledwie kilku lat przeczytaem prawie siedemset ksiek, z ktrych niemal wszystkie
dotyczyy osobowoci, psychologii, podatnoci na wpywy otoczenia oraz rozwoju
fizjologicznego. Pragnem dowiedzie si wszystkiego, co tylko dostpne, na temat podnoszenia jakoci ycia i prbowaem t wiedz natychmiast wykorzysta do ulepszania samego
siebie i uczenia innych ludzi.
Nie poprzestawaem na ksikach. Staem si fanatykiem motywujcych do dziaania
kaset wideo i jeszcze w szkole redniej wydawaem kady grosz na kursy uczce
samorozwoju. atwo pewnie si domylisz, e szybko doszedem do przekonania, i
wszystkie one przedstawiaj dokadnie te same reguy, tyle tylko, e w troch zmienionej
formie. Wydawao si, e nie znajd ju niczego nowego, i troch mnie to zniechcio.
Jednak tu po dwudziestych pierwszych urodzinach zapoznaem si z ca seri technik,
ktre mogy czyni zmiany w ludzkim yciu w tempie byskawicy, od najprostszych typu
terapia gestaltu, po te najbardziej skomplikowane, jak hipnoza Ericksona i programowanie
neurolingwistyczne.
Kiedy przekonaem si, e te techniki mog pomc ludziom dokona w jednej chwili
zmian, ktre poprzednio wymagay miesicy, lat, a nawet dziesicioleci, oddaem si im bez
pamici. Zdecydowaem powici ca swoj energi opanowaniu tych metod. I nie
poprzestawaem tylko na uczeniu si. Jak tylko si czego nauczyem, stosowaem to
natychmiast.
Nigdy nie zapomn pierwszego tygodnia nauki programowania neurolingwistycznego.
Uczono nas na przykad, jak pozby si towarzyszcej nam od zawsze fobii w czasie
krtszym ni jedna godzina, podczas gdy tradycyjna terapia wymagaaby co najmniej piciu
lat! Pitego dnia zwrciem si do psychologw i psychiatrw uczszczajcych razem ze mn
na kurs ze sowami: Dobrze, panowie, znajdmy teraz kogo cierpicego na fobi i
wyleczmy go natychmiast!" Popatrzyli na mnie jak na idiot.
W bardzo wyrany sposb dali mi te do zrozumienia, e brak mi jeszcze
wyksztacenia i powinienem poczeka co najmniej sze miesicy, a skoczy si kurs, zdam
egzamin i dostan wiadectwo. Twierdzili zgodnie, e dopiero wtedy bd mg
wykorzystywa materia z tego kursu!
Jednak ja nie chciaem czeka. Zaczem wic swoj karier od programw radiowych i
telewizyjnych, najpierw w Kanadzie, a w kocu i w Stanach Zjednoczonych. W kadym z
programw mwiem o technikach wprowadzania zmian w naszym yciu. Przekonywaem, e
nawet fobie czy obezwadniajce przekonania, ktre ograniczay nas od dawna, mog by
zmienione zaledwie w cigu kilku minut - nawet jeli dotychczas nie udawao si ich
zwalczy przez cae lata.
Czy bya to radykalna koncepcja? Jasne, ale z ca pasj dowodziem, e ZMIANY
POWSTAJ W JEDNEJ CHWILI. Tylko niektrzy z nas czekaj na rne rzeczy, zanim
podejm decyzj o zmianie. Przekonywaem, e jeli naprawd zrozumiemy, jak funkcjonuje
nasz umys, moemy zatrzyma nie koczcy si proces analizowania przyczyn i po prostu
zmieni to, z czym czymy przyjemno, a z czym cierpienie. To pozwoli nam atwo zmieni
warunkowanie systemu nerwowego i NATYCHMIAST przej kontrol nad wasnym
yciem.
Pewnie si domylasz, e mody chopak bez wyksztacenia uniwersyteckiego, ktry
odway si gosi na antenie tak kontrowersyjne stwierdzenia, nie mia atwego ycia,
zwaszcza z tradycyjnie wyksztaconymi zawodowcami. Kilku psychiatrw i psychologw
wrcz mnie zaatakowao, cz z nich w radio.
Tak wic wszystkie moje dowiadczenia, caa kariera opiera si na dwch czynnikach:
technika i wyzwanie. Wiedziaem, e dysponuj wspania technik, niezwykym sposobem
wprowadzania zmian opartym na zrozumieniu zachowa ludzkich, ktrego nie uczyli si
nawet najlepiej wyksztaceni psychologowie. Wierzyem te, e jeli rzuc wyzwanie

samemu sobie oraz wszystkim ludziom, z ktrymi pracowaem, znajd sposb, by zmieni
dosownie wszystko wok.
Jeden z psychiatrw nazwa mnie szarlatanem i kamc oraz zarzuci fasz moim
twierdzeniom. Postanowiem rzuci mu wyzwanie. Zaproponowaem, by na chwil
powstrzyma swj pesymizm i pozwoli mi popracowa z jednym ze swoich pacjentw.
Poprosiem o pacjenta, ktrego on sam nie by w stanie zmieni przez wiele lat. Byo to
odwane posunicie i pocztkowo mj oponent nie chcia si zgodzi. Jednak po
zastosowaniu technik lewarowania (o ktrych mowa w nastpnym rozdziale) udao mi si
nakoni go, by pozwoli swojej pacjentce pojawi si na jednym z moich bezpatnych
seansw. W cigu pitnastu minut pozbawiem j panicznego strachu przed wami, wyeliminowaem fobi, niemoliw do wyleczenia przez cae lata dla psychiatry, ktry mnie
zaatakowa. By cakowicie zaskoczony. Wydarzenie to wy woao jednak i waniejsze skutki
ni tylko zdziwienie pewnego psychiatry. Czy moesz sobie wyobrazi, jak wielkim
psychicznym odniesieniem byo ono dla mnie? Czy moesz wyobrazi sobie, jak wielkie dao
mi poczucie pewnoci co do wasnych moliwoci? Rzuciem si w wir pracy.
Przejechaem cay kraj, pokazujc ludziom, jak szybko mog dokonywa zmian w
swoim yciu. Gdziekolwiek si zjawiaem, ludzie nastawieni byli sceptycznie. Jednak
potrafiem naocznie udowodni im skuteczno moich metod, przedstawi natychmiast
wymierne rezultaty. Udawao mi si w ten sposb zdobywa nie tylko ich zaufanie, ale te i
chci stosowania wszystkiego, o czym mwiem, po to, aby uzyskali rwnie wymierne
rezultaty w ich wasnym yciu.
Dlaczego wikszo ludzi sdzi, e wprowadzenie jakiejkolwiek zmiany musi zabiera
wiele czasu? Jedn z oczywistych przyczyn jest fakt, e wielu prbowao wielokrotnie
zmieni co w swoim yciu za pomoc siy woli i wielokrotnie ponosio porak.
Przyjmowali wtedy zaoenie, e istotne zmiany w yciu s bardzo trudne do
przeprowadzenia, a ponadto ich realizacja musi trwa dugo.
Tymczasem tak naprawd s one trudne tylko dlatego, e wikszo z nas nie wie, JAK
je wprowadza. Nie mamy skutecznych strategii. Sama sia woli nie wystarczy, jeli
wprowadzana przez nas zmiana ma by trwaa.
Drugim powodem, dla ktrego nie zmieniamy si szybko, jest mniemanie, e w naszej
kulturze istnieje caa grupa przekona, ktre nie pozwalaj nam wykorzystywa naszych
wasnych moliwoci i umiejtnoci. Kulturowo gwatowne zmiany budz w nas negatywne
asocjacje. Dla wikszoci z nas natychmiastowa zmiana oznacza, e problem w ogle nie
istnia. Jeli bowiem ktokolwiek potrafi si zmieni tak szybko, to dlaczego nie zrobi tego
tydzie, miesic albo rok wczeniej. Dlaczego wtedy potrafi tylko narzeka?
Na przykad jak szybko czowiek moe otrzsn si po stracie ukochanej osoby i
zacz czu normalnie? Fizycznie moliwe to jest ju nastpnego ranka. Jednak ludzie tego
nie robi. Dlaczego? Poniewa w naszej kulturze funkcjonuje zestaw przekona, e mier
bliskich trzeba opakiwa przez duszy czas. Jak dugo? To zaley od indywidualnych
uwarunkowa. Zastanw si nad nastpujcym przykadem. Gdyby po stracie kogo
najbliszego nie opakiwa go, czy nie przyniosoby ci to wielkiego blu? Przede wszystkim
ludzie natychmiast doszliby do wniosku, e nie zaleao ci zupenie na zmarym. Co wicej, w
zalenoci od uwarunkowa kulturowych rwnie i ty sam mgby do takiego wniosku
doj. Tak wic myl o tak atwym godzeniu si z czyj mierci jest po prostu zbyt bolesna.
Wybieramy cierpienie powodowane opakiwaniem bliskich raczej ni zmian wasnych
przekona i uwarunkowa kulturowych. Cierpimy tak dugo, jak dugo nie dojdziemy do
wniosku, e spenilimy wymogi stawiane nam przez otoczenie i min ju czas, ktry
powszechnie uznawany jest za waciwy.
Tymczasem istniej kultury, w ktrych ludzie wituj, gdy kto umrze. Dlaczego?
Poniewa wierz, e Bg zawsze wie, kiedy przyszed dla nas waciwy czas, by opuci

ziemi, i mier stanowi promocj. S te przekonani, e ktokolwiek smuci si z powodu

mierci, okazuje brak zrozumienia istoty ycia oraz samolubstwo. Skoro kto odszed do
lepszego wiata, odczuwasz al wycznie w stosunku do samego siebie. Kojarz oni przyjemno ze mierci, a cierpienie z aob, tak wic aoba nie jest czci ich kultury.
Nie chc tu dowodzi, ani e smutek jest zy, ani e jest dobry. Chc jedynie, bymy
zrozumieli, i jest on oparty na naszym przekonaniu o tym, e bl po stracie kogo bliskiego
towarzyszy nam bardzo dugo.
Podczas spotka z ludmi w caym kraju zachcaem ich, by dokonywali zmian w
swoim yciu w cigu tak krtkiego czasu, jak trzydzieci minut, a nawet mniej. Bez wtpienia
wywoywaem kontrowersje, ale im wicej odnosiem sukcesw, tym bardziej upewniaem si
o swojej susznoci i tym gorliwiej dziaaem. Prawd mwic, czasami doprowadzaem do
konfrontacji i stawaem si bardziej ni zaczepny. Zaczem od prywatnej terapii, pomagajc
ludziom zmieni co w ich yciu, a potem prowadziem seminaria. Po kilku latach spdzaem
w drodze trzy z kadych czterech tygodni.
Wymagaem od siebie wci wicej i wicej i przez cay czas dawaem z siebie
wszystko, by zwikszy moj umiejtno oddziaywania na jak najwiksz liczb ludzi w jak
najkrtszym czasie. Rezultaty, ktre osignem, staway si w pewnym stopniu legendarne.
Psychologowie i psychiatrzy przestali mnie w kocu atakowa, a nawet zainteresowali
si moimi technikami po to, by wprowadza je do pracy z wasnymi pacjentami. Zmienia si
te moja postawa i staem si bardziej zrwnowaony. Nigdy jednak nie straciem PASJI
pomagania tak wielu ludziom, jak to tylko moliwe.
Ponad cztery i p roku temu, niedugo po pierwszym wydaniu Unlimited Power, po
jednym z seminariw dla biznesmenw w San Francisco podpisywaem swoj ksik.
Mylaem wtedy, jak wielka nagroda spotkaa mnie za dotrzymanie tego, co sobie obiecaem
jeszcze w szkole redniej: wytrwanie w postanowieniu cigego rozwoju, uczenia si i
pomagania innym.
Z kad kolejn umiechnit twarz coraz bardziej zdawaem sobie spraw z faktu, jak
wiele szczcia daa mi wiedza, ktra pozwolia mi uczy ludzi, e mog zmieni dosownie
wszystko w swoim yciu.
Kiedy w kocu ostatnia grupa ludzi zacza si powoli rozchodzi, podszed do mnie
mczyzna i spyta:
- Czy pan mnie poznaje?
Tylko w cigu tamtego miesica zetknem si dosownie
z tysicami ludzi, musiaem wic przyzna, e nie.
Prosz si chwil zastanowi - nalega. Przyjrzaem mu si dokadniej i nagle sobie
przypomniaem.
Nowy Jork, prawda? - spytaem. Skin gow.
- Miaem z panem prywatne zajcia i pomagaem panu pozby
si naogu palenia. - Znw potakn, a ja cignem: - Kop lat!
Jak si pan miewa?
W odpowiedzi sign do kieszeni, wyj paczk marlboro i patrzc na mnie
oskarajcym wzrokiem, powiedzia:
- Nic to nie dao! - Tu nastpia tyrada o tym, e nie potrafiem
skutecznie go zaprogramowa".
Musz przyzna, e byem przeraony. W kocu zbudowaem swoj karier na
cakowitej chci pomagania innym, na powiceniu i zdecydowaniu, by robi dosownie
WSZYSTKO, co moe w ludziach wytworzy trwae zmiany w byskawicznym tempie.
Kiedy wic mczyzna ten coraz ostrzej krytykowa moj nieumiejtno w wyleczeniu" go
z naogu, zastanawiaem si, co poszo nie tak. Czy to moliwe, aby moje mniemanie o sobie
przeroso moje rzeczywiste umiejtnoci i moliwoci? Jednak stopniowo zaczem zadawa

sobie lepsze pytania. Czego mogem si z tej sytuacji nauczy? Co byo w tym wszystkim
nieskutecznego?
- Co si stao po tym, kiedy pracowalimy razem? - spytaem,
spodziewajc si, e usysz, i wrci do palenia mniej wicej
w tydzie po terapii.
Okazao si, e rzuci palenie na dwa i p roku po tym, jak pracowaem z nim mniej ni
p godziny! Pewnego dnia pocign tylko raz" i szybko wrci do czterech paczek
dziennie. Wini mnie za to, e nie nastpia w nim oczekiwana zmiana.
I wtedy zrozumiaem: ten czowiek nie by bez racji. W kocu zastosowaem w pracy z
nim technik nazywan programowaniem neurolingwistycznym. Zastanwmy si nad sowem
programowanie". Implikuje ono, e kady moe do mnie przyj, ja go programuj i
wszystko jest wietnie. Ten kto nie musi robi zupenie NIC!
Tak bardzo pragnem pomaga innym, e doprowadzio mnie to do bdu, ktry
popeniaj take inni ludzie zajmujcy si rozwojem ludzkiej osobowoci: przyjem
odpowiedzialno za zmiany zachodzce w moich pacjentach.
Zrozumiaem te, e t odpowiedzialnoci niebacznie obciyem niewaciw stron:
siebie. Dlatego wanie ten mczyzna czy ktokolwiek inny spord tysicy ludzi, z ktrymi
pracowaem, mg atwo wrci do starego naogu na skutek jakiego trudnego wyzwania,
poniewa by przekonany, e TO JA odpowiadam za jego zmian. Jeli co byo nie tak, mg
z atwoci wini za to kogo innego, nie siebie. Nie czu adnej OSOBISTEJ ODPOWIEDZIALNOCI, a wic i adnego cierpienia w razie odejcia od nowo przyjtych
przekona. Skutkiem tego nowego odkrycia postanowiem zmieni sowo, ktrego dotychczas
uywaem. Przestaem posugiwa si okreleniem programowanie", cho nadal stosuj
wiele technik systemu programowania neurolingwistycznego. Jestem przekonany, e to
niewaciwe sowo. Znacznie lepsze w przypadku trwaej zmiany jest okrelenie
WARUNKOWYWANIE.
Decyzja ta znalaza potwierdzenie w kilka dni pniej, kiedy w naszym domu zjawi si
stroiciel, by nastroi nowy fortepian. By to prawdziwy mistrz. Nad jedn strun potrafi
pracowa godzinami, by nacign j tak, aby wydawaa idealnie czysty i waciwy dwik.
Pod wieczr fortepian brzmia naprawd wspaniale. Kiedy spytaem, ile mam mu za to
zapaci, odpar:
- Prosz si tym nie przejmowa. Dam panu rachunek podczas
nastpnej wizyty.
Moja odpowied brzmiaa:
- Nastpnej wizyty? Co chce pan przez to powiedzie?
Na co usyszaem:
Przyjd do pastwa jutro wieczorem, a potem bd si jeszcze zjawia raz w tygodniu
przez najbliszy miesic. Nastpnie do koca roku bd przychodzi co trzy miesice, tylko
dlatego, e mieszkacie pastwo na wybrzeu.
Ale o czym pan mwi? Czy nie wykona pan dzisiaj swojej pracy? Czy fortepian nie
jest prawidowo nastrojony? - spytaem zaskoczony, a stroiciel odpowiedzia:
Oczywicie, e jest, ale te struny s bardzo sztywne i aby utrzyma ich waciwe
napicie, musimy je WARUNKOWA. Dlatego wanie musz przychodzi do pastwa, aby
je podciga tak dugo, jak dugo drut nie przyzwyczai si do waciwego naprenia.
Co za robota!, pomylaem. I bardzo wiele si nauczyem.
Dokadnie tak musimy postpowa, jeli chcemy odnie sukces w tworzeniu trwaych
zmian. KIEDY WYWOAMY ZMIAN, POWINNIMY J NATYCHMIAST
UMOCNI. NASTPNIE MUSIMY TAK WARUNKOWA NASZ SYSTEM
NERWOWY, ABY NASZ SUKCES BY NIE TYLKO JEDNORAZOWY, ALE TRWAY.

Nie zapiszesz si przecie na kurs aerobiku tylko po to, by po pierwszych zajciach

powiedzie sobie: Okay, mam ju wspaniae ciao i bd zdrw do koca ycia!" Twoje
emocje i zachowanie dziaaj dokadnie tak samo. Musimy stwarza w sobie warunki do
sukcesu, mioci, przeamania obaw. Dziki temu warunkowaniu moemy wypracowa
wzorce, ktre automatycznie doprowadz nas do trwaego sukcesu.
Musimy przez cay czas pamita, e nasze zachowanie ksztatuj cierpienie i
przyjemno. Musimy w to wierzy. Uwarunkowywanie wymaga, bymy zrozumieli, jak
dziaa przyjemno i jak dziaa cierpienie. W nastpnym rozdziale zapoznasz si z nauk,
ktr rozwinem po to, by pomc ci stworzy dowoln zmian w twoim yciu. Nazwaem j
NAUK WARUNKOWANIA NEUROASOCJACYJNEGO, w skrcie N W A .
Czym jest NWA? NWA TO PROCES, KTRY KROK PO KROKU
UWARUNKOWUJE TWJ SYSTEM NERWOWY W TAKI SPOSB, E ZACZYNA ON
CZY PRZYJEMNO ZE WSZYSTKIM TYM, DO CZEGO CHCESZ
KONSEKWENTNIE DY, A CIERPIENIE Z TYM, CZEGO MUSISZ UNIKA, JELI
CHCESZ OSIGN SUKCES. PROCES TEN NIE WYMAGA CIGEGO WYSIKU
ANI WYTANIA SIY WOLI.
Pamitaj! Wanie te dwa uczucia warunkuj skojarzenia naszego systemu nerwowego nasze neuroasocjacje - i w ten sposb decyduj o wszystkich naszych zachowaniach i
emocjach.
Kiedy przejmiemy kontrol nad wasnymi neuroasocjacjami, przejmiemy tym samym
kontrol nad wasnym yciem. Rozdzia ten nauczy ci, jak warunkowa neuroasocjacje w
taki sposb, by dodawa sobie si do dziaania i osiga rezultaty, o ktrych zawsze marzye.
Ma on przekonywa ci o tym, e moesz wywoa w sobie natychmiastowe i trwae zmiany.
Rzeczy si nie zmieniaj. Zmieniamy si my.
HENRY DAVID THOREAU
Jakie dwie rzeczy chce w swoim yciu zmieni kady z nas? Czy nie jest prawd, e
CHCEMY ZMIENI albo: 1) NASZE ODCZUCIA WOBEC RNYCH RZECZY, albo: 2)
NASZE ZA-CHOWANIE?
Jeli kto przey tragedi - by napastowany seksualnie w dziecistwie, straci
ukochan osob albo drczy si nisk samoocen - bdzie cierpia tak dugo, jak dugo nie
zmieni odczu wizanych z samym sob, wydarzeniami zewntrznymi lub sytuacjami.
Podobnie ci, ktrzy jedz zbyt duo, pal, pij albo bior narkotyki, posiadaj dobr
przekona, ktre musz zmieni. Jedynym sposobem, ktry spowoduje t zmian, jest
poczenie cierpienia z dotychczasowym zachowaniem, a przyjemnoci z nowym. Brzmi to
bardzo prosto, jednak przekonaem si w mojej dotychczasowej pracy, e aby stworzy prawdziw zmian, zmian trwa, musimy wytworzy specjalny system, ktry pozwoli nam
wykorzysta techniki powodowania zmian. Jest duo takich technik. Kadego dnia wiele
dziedzin nauki podpowiada mi nowe techniki i daje nowe umiejtnoci. Wci stosuj rne
techniki proponowane przez metod programowania neurolingwistycznego i metod
Ericksona, od ktrych to zaczem swoj karier. Niektre z nich s jak na razie najlepsze.
Dotd zawsze wracam do nich w ramach szeciu podstawowych etapw skadajcych si na
NWA. Stworzyem NWA w taki sposb, by mona byo dziki niej wykorzystywa dowoln
technik zmian. NWA dostarcza okrelonej skadni - kolejnoci i wynikania - dla sposobw
wykorzystania dowolnego zestawu technik wprowadzania trwaych zmian.
Z pewnoci pamitasz, e w pierwszym rozdziale stwierdziem, i kluczowym
elementem wywoania dugofalowych zmian jest zmiana przekona. PIERWSZYM
PRZEKONANIEM, KTRE MUSIMY MIE, JELI CHCEMY WYWOA W SOBIE
SZYBK ZMIAN, JEST PRZEKONANIE, E MOEMY SI ZMIENI. Wielu ludzi w

naszym spoeczestwie podwiadomie kojarzy z gwatown zmian wielkie cierpienie. Z

jednej strony, chcemy si zmieni natychmiast, z drugiej jednak, kulturowe uwarunkowania
ucz nas, e szybka zmiana moe oznacza, i tak naprawd nie mielimy adnego problemu,
tylko udawalimy albo bylimy zbyt leniwi. Musimy wic przyj przekonanie, e moemy
zmieni si w jednej chwili. Wreszcie jeli w jednej chwili jeste w stanie stworzy sobie
dowolny problem, powiniene potrafi rwnie szybko stworzy jego rozwizanie. Zreszt
dobrze wiemy, e ludzie si w kocu zmieniaj. Czy nie nastpuje to w jednym, okrelonym
momencie? Zmiana przychodzi w jednej chwili. Dlaczego ta chwila nie miaaby nastpi
TERAZ? Zwykle czas zabiera ludziom przygotowanie si do zmiany. Jak w tym dowcipie:
PYTANIE: Ilu psychiatrw potrzeba, eby zmieni arwk?
ODPOWIEDZ: Wystarczy jeden... Ale to bardzo duo kosztuje, zabiera duo czasu i
arwka musi chcie si zmieni.
Oczywicie to tylko dowcip. Prawd jest jednak, e musisz sam by gotowy do zmiany.
Musisz sta si wasnym doradc i przej kontrol nad wasnym yciem.
DRUGIE PRZEKONANIE NIEZBDNE DO WYWOANIA TRWAEJ ZMIANY
BRZMI: MY SAMI ODPOWIADAMY ZA ZMIANY W NAS, NIKT INNY. Waciwie
istniej trzy odrbne przekonania na temat odpowiedzialnoci, ktr musimy na siebie
przyj, jeli chcemy wywoa w sobie prawdziwe zmiany:
PO PIERWSZE, KONIECZNE JEST PRZEKONANIE, E CO MUSI SI ZMIENI
- nie tylko moe czy powinno, ale musi. Tak czsto syszmy, jak ludzie mwi: Powinienem
troch schudn", albo: Odkadanie wszystkiego na pniej to obrzydliwy nawyk", albo:
Powinienem by lepszy dla innych." Jednak chobymy nie wiem ile razy przypominali
sobie o tym, co powinnimy robi, nasze ycie i tak nigdy si nie zmieni! Tylko jeli co
stanie si absolutn koniecznoci, moemy zacz prawdziwy proces przemian niezbdnych
dla podniesienia jakoci ycia.
PO DRUGIE, NIE WYSTARCZY TYLKO WIARA, E CO MUSI SI ZMIENI.
NIEZBDNE JEST TE PRZEKONANIE, E TO MY MUSIMY TEJ ZMIANY
DOKONA. Musimy postrzega samych siebie jako rdo zmian.
W przeciwnym razie zawsze bdziemy szuka kogo innego, kto mgby te zmiany dla
nas przeprowadzi, i zawsze bdziemy wini kogo innego, jeli zmiany si nie powiod.
Musisz by rdem wasnych zmian, jeli chcesz, by zmiany te byy trwae.
PO TRZECIE, MUSISZ WIERZY, E POTRAFISZ DOKONA ZMIANY Bez
przekonania, e moliwa jest zmiana - o czym mwilimy ju w poprzednim rozdziale - nie
mamy adnych szans wprowadzenia w ycie naszych planw. Mog ci zapewni, e bez
tych trzech podstawowych przekona jakakolwiek czyniona przez ciebie zmiana
najprawdopodobniej bdzie tylko tymczasowa. Prosz, nie zrozum mnie le. Zawsze dobrze
jest pracowa pod kierunkiem dobrego trenera lub nauczyciela (eksperta, terapeuty, doradcy,
kogo, kto pomg ju wielu ludziom). Dobrze jest mie przewodnika, ktry pomoe postawi
waciwe kroki na drodze prowadzcej do zwalczenia fobii, rzucenia palenia albo stracenia na
wadze. Ale w kocu TO TY SAM MUSISZ BY RDEM WASNYCH ZMIAN.
Spotkanie z mczyzn, ktry mimo programowania wrci do palenia, skonio mnie
do zadania sobie kilku nowych pyta na temat rde zmiany. Dlaczego przez tyle lat
odnosiem sukcesy? Co odrniao mnie od innych, ktrzy przede mn usiowali pomc tym
samym ludziom i cho mieli dokadnie takie same jak ja intencje, nie byli w stanie osign
sukcesu? Jeli za tak si zdarzyo, e moje prby wywoania w kimkolwiek zmian
zakoczyy si klsk, jakie byy tego przyczyny? Jeli rzeczywicie tak si stao, to co nie
pozwolio mi osign sukcesu, dlaczego ten kto nie zmieni si, cho z wielkim oddaniem
prbowaem mu w tym pomc?
Potem zaczem zadawa sobie oglniejsze pytania typu: Co naprawd przyczynia si
podczas terapii do wystpienia zmiany?" Czasem skutkuj wszystkie terapie, a czasem nie

skutkuje adna. Zaczem te dostrzega dwa interesujce zjawiska. Niektrzy ludzie

odwiedzali terapeutw, ktrych ja osobicie nie uznaj za specjalnie uzdolnionych, i mimo
niskiego poziomu umiejtnoci terapeuty udawao im si osign podane zmiany w bardzo
krtkim czasie. Inni, cho pracowali z terapeutami, ktrzy s wedug mnie wspaniali, nie
zdoali szybko uzyska upragnionych rezultatw.
Po kilku latach obserwowania tysicy ludzkich przemian w poszukiwaniu wsplnego
mianownika, w kocu to do mnie dotaro: moemy analizowa wasne problemy nawet
caymi latami, ale NIC SI NIE ZMIENI, DOPKI NIE ZMIENIMY ODCZU, KTRE W
NASZYM SYSTEMIE NERWOWYM WIEMY Z OKRELONYMI
DOWIADCZENIAMI. Jestemy w stanie zrobi to bardzo szybko i bardzo skutecznie, jeli
zrozumiemy, jak dziaa...
Z jakim cudownym darem przyszlimy na wiat! Nauczyem si, e nasz umys moe
pomc nam osign dosownie wszystko, czego pragniemy. Moliwoci umysu s niemal
nieograniczone. Wikszo z nas niewiele wie na ten temat, zajmiemy si wic teraz troch
dokadniej tym nie majcym sobie rwnych rdem siy oraz sposobami, ktre pozwalaj
nam warunkowa te moliwoci po to, by uzyska podane przez nas w yciu rezultaty.
Powiniene zda sobie spraw z faktu, e twj umys z niecierpliwoci czeka na kade
twoje polecenie, gotw do wykonania wszystkiego, co mu kaesz. Wymaga jedynie
niewielkiej iloci paliwa: tlenu zawartego we krwi oraz troch glukozy.
Nasz umys jest tak skomplikowany i tak potny, e przerasta wszelkie osignicia
wspczesnej techniki komputerowej. Jest bowiem w stanie przetwarza trzydzieci
miliardw bitw informacji na sekund, a moliwoci jego pocze rwnaj si okablowaniu
dugoci szeciu tysicy mil. Ludzki system nerwowy skada si przecitnie z dwudziestu
omiu miliardw neuronw (komrki nerwowe suce do przewodzenia impulsw). Bez
neuronw nasz system nerwowy nie potrafiby interpretowa informacji, ktre otrzymujemy
za porednictwem zmysw, przekazywa ich do mzgu ani przyjmowa polece od mzgu.
Kady z neuronw jest jakby miniaturowym komputerem potraficym przetwarza do
miliona bitw informacji.
Neurony dziaaj niezalenie od siebie, ale rwnie potrafi si komunikowa poprzez
prawdziwie zadziwiajc sie okoo stu tysicy mil wkien nerwowych. Zdolno umysu
ludzkiego do przetwarzania informacji jest zaskakujco olbrzymia, zwaszcza jeli wemiemy
pod uwag fakt, e komputer, nawet ten najszybszy, moe jednorazowo wykona tylko jedno
poczenie. TYMCZASEM REAKCJA JEDNEGO NEURONU MOE BY
PRZEKAZYWANA SETKOM TYSICY INNYCH NEURONW W CZASIE
KRTSZYM NI DWADZIECIA MILISEKUND. DWADZIECIA MILISEKUND TO
CZAS MNIEJ WICEJ RWNY JEDNEJ DZIESITEJ CZASU POTRZEBNEGO, BY
MRUGN OKIEM. Przesanie sygnau zabiera neuronowi czas milion razy duszy ni w
przypadku typowego przecznika komputerowego, a mimo to umys potrafi rozpozna
znajom twarz w czasie krtszym ni jedna sekunda, co znacznie przewysza moliwoci
najpotniejszego komputera. Umys osiga t szybko dlatego, e, w odrnieniu od
sposobu dziaania komputera, moe jednoczenie przyjmowa sygnay miliardw neuronw
na ten sam temat.
Majc w dyspozycji tak wielki potencja, dlaczego nie mielibymy nieustannie czu si
szczliwi? Dlaczego nie mielibymy zmieni zachowa takich jak palenie papierosw, picie
alkoholu, przejadanie si czy odkadanie wszystkiego na pniej? Dlaczego nie mielibymy
NATYCHMIAST pozby si depresji, przeama frustracji i odczuwa radoci ycia?
POTRAFIMY TO ZROBI! Kady z nas posiada najwspanialszy komputer na ziemi, niestety
nie otrzymalimy wraz z nim instrukcji obsugi. Wikszo z nas nie ma pojcia, jak
naprawd dziaa mzg, tak wic prbujemy WYMYLI sposoby na wprowadzanie zmian w

naszym yciu, podcczas gdy w rzeczywisto

oci nasze zachowania
z
a maj swojee rdo w systemie
s
nerwow
wym, jego po
oczeniach
h neuronowy
ych, ktre ja nazywam NEUROAS
SOCJACJA
AMI.
PR
RZEPUSTK
KA DO OBSZARU TR
RWAYCH
H ZMIAN
Po
osiadamy dzzi umiejtn
no zrozum
mienia w zn
nacznym stoopniu umysu ludzkiego
o dziki
poczeniu dwch zasadniczo
z
rnych dy
yscyplin nau
uki: neurobiiologii, ktrra zajmuje si
procesami zachodzzcymi w mzgu,
m
oraz informatykii. Integracjaa tych dwcch dziedzin
zaowocowaa powsstaniem now
wej dyscyplliny.
N
Naukowcy
zaajmujcy si powstawaaniem neuro
oasocjacji oddkryli, e neurony nieu
ustannie
przesyaaj informaccje w formiie sygnaw
w elektrochemicznych pprzekazywan
nych poprzeez
PRZEW
WODY NER
RWOWE. Moemy
M
to sobie
s
wyobrrazi, przyw
woujc obraaz zatoczon
nej
autostraady. Informaacje przekazzywane s rwnoczen
r
nie. Kada m
myl czy wsspomnienie wdruje
jednym okrelonym
m jej pasem, a w tym saamym czasiie po autostrradzie podrruj doso
ownie
miliardy
y innych im
mpulsw, kady w swoj stron.
U
Ukad
taki po
ozwala naszzemu umysowi przeskaakiwa w jeednej chwilii od wspom
mnie
zapachu
u lasu wierrkowego tu po deszczu
u do ulubion
nej melodii z musicalu
u na Broadw
wayu,
szczeg
w wieczo
oru spdzon
nego z ukoch
han osob czy wyglddu kciuka no
oworodka.
Zoona sie mylowa

Teen skomplik
kowany sysstem nie tylk
ko pozwala nam cieszyy si piknem tego w
wiata, ale
te i przzetrwa na nim.
n
ILEKR
RO DOZN
NAJEMY WIELKIEGO
W
O CIERPIEN
NIA LUB
WIELK
KIEJ PRZYJJEMNOCII, NASZ UM
MYS SZU
UKA ICH PR
RZYCZYN
NY I KODU
UJE J
W SYST
TEMIE NE
ERWOWYM
M PO TO, BY
B UMOL
LIWI SOB
BIE PODEJJMOWANIE
E
LEPSZY
YCH DECY
YZJI W PR
RZYSZOC
CI. Gdyby na
n przykadd nie istniaaa neuroasocj
cjacja,
ktra in
nformuje, ee woenie rki
r w ogie
grozi popaarzeniem, m
mgby pop
penia ten bd
b tak
dugo, a
a spaliby do. Tak wic
w neuroaasocjacje do
ostarczaj um
mysowi w byskawiczznym
tempie sygnay,
s
kt
re pomagaj
aj nam szyb
bko dotrze do wspomnnie i bezpiiecznie
manewrrowa wrd yciowycch sytuacji.
Tpym umyssom natura wydaje si szara.

Umys owiecony postrzega ognie i iskry

wiate wiata.
RALPH WALDO EMERSON
Kiedy robimy cos po raz pierwszy, TWORZYMY FIZYCZNE POCZENIE,
cieniutkie pasmo neuronowe, ktre w przyszoci pozwala nam mie dostp do
towarzyszcego danej czynnoci uczucia lub zachowania. Odtd, ilekro powtarzamy to
zachowanie, poczenie nerwowe wzmacnia si. Dodajemy kolejne pasemko neuronw.
Odpowiednio czste powtarzanie danego zachowania przy odpowiednio wysokim napiciu
emocjonalnym pozwala nam dodawa jednoczenie wiele takich pasm, co zwiksza si
okrelonego wzorca emocji lub zachowa, a w kocu prowadzi do wytworzenia
natychmiastowego poczenia" z danym odczuciem lub wzorcem zachowania. Wtedy
wanie czujemy si zmuszeni do doznawania okrelonych uczu lub prezentowania
okrelonych zachowa.
Innymi sowy, poczenie takie staje si superszybk autostrad, ktra doprowadza nas
byskawicznie do okrelonych zestaww zachowa i odczu.
ISTNIENIE NEUROASOCJACJI ZOSTAO UDOWODNIONE PRZEZ
NAUKOWCW. S ONE FAKTEM. Powtrz: wymylanie rnych sposobw
wprowadzania w ycie zmian jest z tego powodu prawie zawsze nieskuteczne.
Neuroasocjacje s nam niezbdne do przeycia i dlatego zabezpieczone s w systemie
nerwowym w postaci pocze neuronowych raczej ni nieuchwytnych wspomnie".
Michael Merzenich z uniwersytetu kalifornijskiego w San Francisco udowodni, e im
czciej zachowujemy si zgodnie z okrelonym wzorcem zachowa, tym mocniejszy staje
si ten wzorzec.
Merzenich obserwowa obszary mzgu mapy, ktre uaktywniay si, kiedy dotykano
jej palca. Nastpnie wytresowa map tak, aby za pomoc tego wanie palca prosia o
jedzenie. Kiedy po tresurze ponowi pomiary odkry, e obszary reagujce na dotyk palca
rozszerzyy si o prawie szeset procent! Przekona si te, e mapa kontynuowaa ten
wanie sposb zachowa nawet wtedy, gdy nie bya ju nagradzana jedzeniem, poniewa
poczenie neuronowe zostao tak znacznie wzmocnione.
Ilustracj podobnego zachowania u ludzi moe by przykad czowieka, ktry odczuwa
przymus palenia nawet wtedy, kiedy nie sprawia mu to ju przyjemnoci. Dlaczego tak jest?
Osoba taka jest rzeczywicie przywizana" do palenia. Wyjania to, dlaczego w przeszoci
moge mie problemy ze zmian wzorcw emocjonalnych lub wzorcw zachowa. Byo to
bowiem u ciebie co wicej ni nawyk": wytworzye sie pocze neuronowych, sie
silnych neuroasocjacji w swoim systemie nerwowym.
Neuroasocjacje rozwijamy niewiadomie poprzez systematyczne oddawanie si
okrelonym emocjom bd zachowaniom. Za kadym razem, gdy oddajesz si uczuciu
gniewu albo krzyczysz na ukochan osob, wzmacniasz poczenia neuronowe i zwikszasz
prawdopodobiestwo wystpowania tego uczucia bd zachowania w przyszoci.
Jednak badania naukowe przynosz nam rwnie dobre wiadomoci. Ot
udowodniono, e kiedy map zmuszono, by przestaa posugiwa si tym palcem, do
uywania ktrego wczeniej j przyzwyczajono, obszar mzgu, ktry reagowa na zwizane z
nim odczucia, zacz si wolno zmniejsza, a wic zaczy sabn neuroasocjacje.
To bardzo dobra wiadomo dla wszystkich tych, ktrzy chc pozby si naogw! Jeli
nie bdziesz si oddawa okrelonym uczuciom lub zachowaniom przez do dugi czas, jeli
zmienisz wzorzec automatycznie wykorzystujcy okrelone poczenie neuronowe,
poczenie to zacznie sabn i wreszcie zaniknie. Wraz z nim zniknie odbierajcy ci siy
wzorzec zachowania. Musisz pamita i o tym, e oznacza to rwnie, i jeli przez jaki czas
nie bdziesz kierowa si swymi pasjami, ich natenie zmniejszy si. Pamitaj! Nie

wykorzystywana odwaga sabnie! Zaniedbane zaangaowanie maleje, a nie odwzajemniona

mio ganie!
Nie wystarczy tylko posiada dobry umys. Najwaniejsze jest, by go dobrze uywa.
REN DESCARTES
Nauka warunkowania neuroasocjacyjnego proponuje ci sze krokw, ktre
opracowano wycznie po to, by zmieniay zachowanie poprzez osabianie wzorcw, ktre
odbieraj ci si. Jednak przede wszystkim musisz zrozumie, w jaki sposb umys wytwarza
neuroasocjacje. ILEKRO DOWIADCZASZ WYRANEJ PRZYJEMNOCI LUB
CIERPIENIA, TWJ UMYS NATYCHMIAST ZACZYNA SZUKA PRZYCZYNY
TEGO STANU. Wykorzystuje do tego trzy kryteria:
TWJ UMYS SZUKA CZEGO, CO WYDAJE SI WYJTKOWE. Aby
zmniejszy liczb moliwych przyczyn okrelonego stanu, umys prbuje wykry co, co w
istniejcych warunkach jest niezwyke. Logiczny wydaje si wniosek, e jeli dowiadczasz
czego niezwykego, przyczyna tego stanu rwnie musi by niezwyka.
TWJ UMYS SZUKA CZEGO, CO WYDAJE SI DZIA JEDNOCZENIE. Czy
nie znajdujesz sensu w twierdzeniu, e cokolwiek dzieje si jednoczenie lub prawie jednoczenie z doznaniem cierpienia lub przyjemnoci, stanowi przyczyn tego odczucia?
TWJ UMYS SZUKA REGULARNOCI. Ilekro odczuwasz cierpienie lub
przyjemno, umys natychmiast wyszukuje niezwyke elementy w otaczajcej ci sytuacji
oraz identyfikuje wszystkie obecne w tej sytuacji elementy. Jeli ktry z elementw
okrelonej sytuacji wydaje si pojawia regularnie wraz z odczuwaniem cierpienia bd
przyjemnoci, umys okrela ten wanie element j a k o ich przyczyn. Niebezpieczestwo
tkwi oczywicie w fakcie, e jeli natenie cierpienia lub przyjemnoci jest znaczne,
przejawiamy tendencj do generalizowania na temat regularnoci. Jestem pewien, e czsto
syszae od kogo zdanie: Zawsze to robisz", w sytuacji, gdy robie to co po raz pierwszy.
By moe nawet sam tak sobie mwie.
Poniewa te trzy kryteria formowania neuroasocjacji s tak nieprecyzyjne, atwo o
bdne interpretacje, ktre prowadz do wytworzenia FASZYWYCH NEUROASOCJACJI.
Dlatego wanie musimy ocenia poczenia, zanim jeszcze stan si czci kierujcego
nami podwiadomie procesu podejmowania decyzji. TAK CZSTO DOSZUKUJEMY SI
NIEWACIWYCH PRZYCZYN IW TEN SPOSB ODBIERAMY SOBIE MOLIWO
ROZWIZYWANIA NASZYCH PROBLEMW!
Poznaem kiedy kobiet, znan artystk, ktra przez dwanacie lat nie ya w adnym
zwizku z mczyzn. Kobieta ta kierowaa si wielk pasj we wszystkim, co robia. To
wanie uczynio z niej tak wielk artystk. Jednake kiedy skoczy si zwizek, w ktrym
bya uprzednio, co przynioso jej wiele cierpie, jej umys natychmiast zacz szuka
przyczyn - szuka czego, co byo najbardziej charakterystyczne dla tego zwizku.
Wtedy wanie jej umys zauway, e zwizek ten by bardzo emocjonalny. Jednak
zamiast uzna pasj za najwspanialsz stron, zacz on j postrzega jako przyczyn
zerwania zwizku. Umys kobiety szuka rwnie wszystkich tych elementw, ktre wystpiy rwnoczenie z cierpieniem. I znw wielka pasja stanowia jeden z gwnych
elementw tu przed zerwaniem. Poszukiwanie czynnikw regularnych rwnie wskazao na
wielk pasj. I tak, poniewa pasja artystki speniaa wszystkie trzy kryteria, jej umys
zdecydowa, e wanie j naley obwinia za wielkie cierpienie zwizane z zerwaniem
zwizku.
Wniosek ten doprowadzi t kobiet do postanowienia, e nigdy ju nie pozwoli sobie
na tak wielk pasj w kontaktach z mczyznami. Jej zachowanie stanowi klasyczny wrcz
przykad faszywej neuroasocjacji. Poczya ona ze swoim cierpieniem faszyw przyczyn i
to wanie poczenie kierowao jej pniejszymi zachowaniami, znacznie osabiajc

potencjaaln moliw
wo wypraccowania nowego zwizzku z innym
m mczyzn
n. Prawdziw
w
przyczy
yn niepowo
odzenia by fakt, e onaa i jej partneer kierowalii si zupen
nie innymi
systemaami wartocci i innymi reguami
r
zacchowa. Jed
dnak ona pooczya sw
woje cierpien
nie
wanie z pasj i zaacza za wsszelk cen jej unika, nie tylko w mioci, leecz rwnie i w
sztuce. Ucierpiao
U
n tym caee jej ycie. To
na
T wspaniay przykad na to, jak czasem krp
pujemy
sami sieebie w najdzziwniejsze sposoby.
s
Musimy
M
zrozu
umie, jak nnasz umys wytwarza
neuroassocjacje, i zaakwestionow
wa niektrre z poczee, ju uprzeednio zaakcceptowanych
h,
poniewaa mog on
ne ograniczaa nasze ycciowe moliiwoci. W innnym wypaadku zarwn
no
nasze y
ycie osobistte, jak i zaw
wodowe skazzane jest naa niespeniennie i frustraacje.
Jeednak jeszczze groniejssze s MIES
SZANE NE
EUROASOC
CJACJE, kt
re stanowii
klasyczn
ne rdo saamosabotau. By moe zdarzyo ci si kiedyy zacz co
o, a nastpn
nie
samemu
u to zniszczy. Winowaajc byy wtedy
w
waniie mieszanee neuroasocjjacje. Moliiwe, e
twoja firma rozwijaaa si wspaaniale jedneego dnia, a pada
p
nastppnego. Czym
m s mieszaane
neuroassocjacje? Po
owstaj, gdy
y zjedna i t sam sytuaacj kojarzyymy zarwn
no cierpieniee, jak i
przyjem
mno.
Prrzykadem znanym
z
chy
yba wszystk
kim s pieniidze. W naaszej kulturzze ludzie maaj
niepraw
wdopodobniee wrcz mieeszane odczzucia wobecc bogactwa. Nie ma naw
wet cienia
wtpliw
woci, e kady chce miie pienidzze.
Sdzimy, e dadz
d
nam wiksz sw
wobod, wiksze bezpieeczestwo, szans
s
udziau w
yciu pu
ublicznym, swobod po
odrowaniia, uczenia si,
s rozwojuu i zmian. Jeednoczeniee jednak
wikszo
o ludzi nig
gdy nie wycchodzi pozaa okrelony poziom docchodw, poniewa gdzzie
gboko
o cz oni zbyt

duo" pienidzy z ca gam negatywnyych odczu.. Kojarz wielkie

w
bogactw
wo z chciwo
oci, stresem, cigym
mi osdami, niemoralno
n
ci albo brrakiem ycia
wewnttrznego. Jed
dnym z pierw
wszych wiicze, jakie zadaj uczeestnikom moich
m
kursw
w
Financiaal Destiny(T
TM), jest wypisanie
w
jak
k najwikszzej liczby poozytywnych
h i negatywn
nych
skojarzee z bogactw
wem. Po strronie dodatn
niej wymien
niaj oni takkie rzeczy, jak
j swobod
da,
luksus, szczcie, wkad
w
w yccie innych, bezpieczestwo, podre, moliw
wo dokony
ywania
zmian w yciu. Jed
dnak po stro
onie ujemnejj znajduje si
s zwykle w
wicej skojaarze: ktn
nie ze
wspm
maonkiem, stres, poczzucie winy, bezsenne
b
no
oce, olbrzym
mi wysiek, pytko,
ugodow
wo, cige osdy inny
ych czy podaatki. Czy zaauwaasz rnic w inttensywnocii
obydwu
u grup skojaarze? Jak sdzisz, ktrre z nich maaj wikszy wpyw na ycie?

CIIERPIENIE
E (-)
M
Musz
ciko
o pracowa,, by je zdob
by
Sw
woboda
Bezpieczesttwo
Ch
hciwo
In
nni cigle bd mnie ossdza
PR
RZYJEMNO (+)
W
Wiksze
pod
datki Brak y
ycia duchow
wego
Obawa, e wszyscy
w
bd mnie wyk
korzystywa
M
Moliwo
pomocy rodzzinie
W
Wkad
w
ycie inny
ych ludzi
K
Kontrola
nad wasny
ym yciem
Sttrac
motywacj
K
Kiedy
podejmujeesz decyzj,, co robi, tw
wj umys nie
n
otrzymu
uje
jasnego sy
ygnau przyjjemnoci an
ni cierpieniaa,
odbiera
sprzeczne bodce i trw
wa w niepew
wnoci. Sku
utkiem
tego tracisz
ch dziaania oraz zddolno pod
dejmowaniaa
wanych krokkw, ktre mogyby
m
zdecydow
doprowadzi
ci do osignicia podanych reezultatw.

ILEKRO DOSTARCZASZ UMYSOWI MIESZANYCH BODCW, WYNIKI

TWOJEGO DZIAANIA NIE S JEDNOZNACZNE. Moe atwiej to zrozumiesz, jeli wyobrazisz sobie proces podejmowania decyzji przez twj umys jako wag: Jeli zrobi to i to,
czy przeway cierpienie, czy przyjemno?" Pamitaj, e liczy si nie liczba elementw po
kadej ze stron, lecz waga kadego z nich. Moliwe, e akurat tobie z pienidzmi kojarzy si
wicej pozytyww ni negatyww, jednak jeli ktry z elementw negatywnych jest bardzo
intensywny, faszywe neuroasocjacje mog pozbawi ci zdolnoci odnoszenia sukcesw
finansowych.
BARIERA PROGU CIERPIENIA
Co dzieje si wtedy, kiedy dochodzisz do punktu, w ktrym jeste przekonany, e bez
wzgldu na rodzaj podejmowanych dziaa, bdziesz odczuwa cierpienie? Sytuacja taka
nazywana jest BARIER PROGU CIERPIENIA. Czsto pojawienie si tej bariery
unieruchamia nas: nie wiemy, co zrobi. Niektrzy ludzie pozwalaj, by cierpienie pokonao
ich cakowicie, i dowiadczaj wtedy zupenej bezradnoci.
Stosowanie szeciu etapw NWA pomoe ci pozby si tych obezwadniajcych ci
wzorcw. Dziki nim wytworzysz nowe skojarzenia, ktre pozwol ci nie tylko zdawa sobie
spraw z niepodanych zachowa czy pozby si ich w krtkim czasie, ale rwnie nastawi
si tak, by twoje odczucia i zachowania byy zgodne z wybranymi przez ciebie celami.
adna zmiana nie bdzie trwaa, jeli nie zmienisz elementw, z ktrymi kojarzysz
cierpienie i przyjemno.
A teraz chciabym rzuci ci wyzwanie. Wybierz co, co chciaby w swoim yciu
zmieni, a nastpnie natychmiast stosuj wszystko to, czego dowiesz si o kolejnych etapach
NWA po to, by dokona tej zmiany od razu. W ten sposb nie tylko bdziesz czyta kolejne
rozdziay, ale te i DOKONYWA ZMIAN na skutek lektury.
Zacznijmy wic si uczy, jak zmieni w yciu cokolwiek.

Rozdzia szsty
JAK ZMIENI D O W O L N Y ASPEKT
YCIA: NAUKA WARUNKOWANIA
NEUROASOCJACYJNEGO"
Pocztek kadego nawyku jest jak niewidzialna
ni, jednak ilekro powtarzamy swoje
dziaania, wzmacniamy t ni, dodajemy
do niej kolejny splot, a staje si potn lin
i opltuje nas wizami nie do zerwania
- wizami myli i czynw.
ORISON SWETT MARDEN
Jeli chcemy zmieni swoje zachowanie, jest tylko jeden skuteczny sposb: musimy
poczy odczucie cierpienia ponad siy ze starym zachowaniem, a odczucie wielkiej
przyjemnoci z nowym. Trzeba ci bowiem wiedzie, i kady z nas przez yciowe
dowiadczenie nauczy si okrelonych wzorcw mylenia i zachowa, ktre pozwalaj mu
unika cierpienia i znajdowa przyjemnoci. Kady z nas odczuwa znudzenie, frustracj i
zo, kady czuje si czasem przygnbiony i przytoczony. I kady wypracowa wasne
strategie pozbywania si tych uczu. Niektrzy ludzie osigaj to, robic zakupy, niektrzy
uprawiajc seks, pijc albo biorc narkotyki, a jeszcze inni w tym celu wrzeszcz na wasne

dzieci. wiadomie lub podwiadomie wiedz oni, e to poczenie neuronowe uly ich
cierpieniu i w jednej chwili wyniesie ich na ten czy inny poziom przyjemnoci.
Jeli chcemy zmieni obecnie stosowane strategie, bez wzgldu na ich rodzaj, musimy
przej przez sze prostych etapw, postawi sze krokw, ktre pozwol nam odnale
prostszy i skuteczniejszy sposb pozbywania si blu i zyskiwania przyjemnoci, sposb
dodajcy wicej si i niewtpliwie bardziej elegancki. Sze krokw s k a d a j c y c h si n
a N W A u c z y , jak znale autostrad prowadzc bezporednio od blu do przyjemnoci,
jak omin mczce objazdy.
NWA KROK PIERWSZY
Zdecyduj, czego naprawd chcesz i co powstrzymuje ci przed osigniciem tego celu
Byby zaskoczony, jak wielu spord ludzi, ktrzy zjawiali si u mnie na prywatnych
terapiach, w odpowiedzi na pytanie, czego chc, przez dwadziecia minut mwio mi o tym,
czego ju duej nie chc albo robi, albo dowiadcza. Musimy pamita, e ycie daje nam
to, na czym si skupiamy. Jeli wic bdziemy si skupia na tym, czego nie chcemy, wanie
to otrzymamy w nadmiarze.
PIERWSZYM KROKIEM P R O W A D Z C Y M DO WYPRACOWANIA
JAKIEJKOLWIEK ZMIANY JEST PODJCIE DECYZJI, CZEGO N A P R A W D
CHCESZ, WYZNACZENIE KIERUNKU, W K T R Y M MASZ SI PORUSZA.
Im dokadniej okrelisz, czego chcesz, tym janiejsza stanie si dla ciebie sytuacja i tym
wicej si bdziesz w stanie zebra, by swj cel osign jak najszybciej. Musimy te
wiedzie, co powstrzymuje nas przed osigniciem podanego celu. Regu jest, e przed
wprowadzeniem zmiany powstrzymuje nas fakt, i wicej cierpienia czymy z pjciem do
przodu ni z pozostaniem tam, gdzie si znajdujemy. Albo mamy przekonanie typu: Jeli si
zmieni, przyniesie mi to cierpienie", albo boimy si nie znanych skutkw, ktre moe
przynie nam zmiana.
NWA KROK DRUGI
Podwignij si do dziaania: pocz wielkie
cierpienie z niedokonaniem zmiany natychmiast
i wielk przyjemno z jej natychmiastowym
wprowadzeniem
Wikszo ludzi wie, e naprawd chce si zmieni, ale jako nie potrafi nakoni si,
by to zrobi. JEDNAK ZMIANA ZWYKLE NIE JEST KWESTI UMIEJTNOCI,
NIEMAL ZAWSZE ZALEY ONA OD MOTYWACJI. Gdyby kto przyoy ci do gowy
pistolet ze sowami: A teraz pozbd si depresji i zacznij si czu radosny i szczliwy", z
pewnoci natychmiast, podobnie jak kady z nas, potrafiby znale jaki sposb, ktry
cho na chwil pozwoliby ci zmieni stan emocjonalny.
Jednak, jak ju mwiem, problem polega na tym, e mylimy o zmianie w kategoriach
powinienem", a nie musz". Albo te jeli ju jest to musz", to natychmiast dodajemy:
kiedy w przyszoci". JEDYNYM SPOSOBEM POZWALAJCYM NAM NA SZYBKIE
DOKONANIE ZMIANY JEST WYTWORZENIE POCZUCIA PRZYMUSU TAK
SILNEGO, E NATYCHMIAST ODCZUJEMY KONIECZNO DZIAANIA. Jeli
chcemy spowodowa zmiany, musimy zrozumie, e problem ley nie w tym, czy potrafimy
ich dokona, ale w tym, czy ich dokonamy. Fakt, czy dokonamy zmian, czy te nie,
sprowadza si do poziomu motywacji, a ta z kolei opiera si na dwch potnych siach, ktre
ksztatuj nasze ycie: cierpienia i przyjemnoci. Kada zmiana, ktrej dotychczas dokonae
w swoim yciu, jest rezultatem zmiany twoich neuroasocjacji dotyczcych przyczyn
cierpienia i przyczyn przyjemnoci. Jednak czsto ciko nam zmieni si dlatego, e mamy
mieszane odczucia dotyczce zmian. Z jednej strony chcemy si zmieni. Nie chcemy zachorowa na raka z powodu palenia. Nie chcemy popsu sobie kontaktw z innymi tylko dlatego,
e nie panujemy nad wasnymi nastrojami. Nie chcemy, by nasze dzieci czuy si nie kochane

dlatego, e jestemy dla nich surowi. Nie chcemy przez reszt ycia odczuwa depresji
spowodowanej tym, co zdarzyo si w przeszoci. Nie chcemy czu si ofiarami.
Jednak z drugiej strony boimy si zmian. A jeli rzuc palenie i mimo to umr na raka,
a w dodatku pozbawi si przyjemnoci, ktr daway mi papierosy?" Co bdzie jeli
pozbd si wszystkich negatywnych uczu zwizanych z gwatem i raz jeszcze padn jego
ofiar?" MIESZANE ODCZUCIA powoduj, e ze zmian czymy zarwno cierpienie, jak i
przyjemno. Powoduj to, e nasz umys nie jest pewien, jak dziaa, i to wanie nie
pozwala nam w peni wykorzysta wasnych moliwoci. Tylko dlatego nie potrafimy
dokona zmian, ktre byyby kwesti jednej chwili, gdybymy cakowicie si do nich
przekonali.
Jak zmieni t sytuacj? Jedn z rzeczy, ktre potrafi odmieni dokadnie kadego, jest
stan osignicia GRANICY CIERPIENIA. Cierpienie staje si wtedy tak wielkie, e odczuwamy konieczno natychmiastowej zmiany. Dochodzimy do punktu, w ktrym umys mwi
nam: Dosy! Nie mog czu si w ten sposb ani dnia, ani chwili duej."
Czy kiedykolwiek dowiadczye takiego stanu na przykad w zwizku z drugim
czowiekiem? Czy trzymae si z kim, cho cierpiae z tego powodu i zupenie nie bye
szczliwy, a mimo to zostae? Jeli tak, to dlaczego? Mylae, e wszystko si jako uoy,
cho nie robie nic, by to poukada. Skoro powodowao to twoje cierpienie, to dlaczego nie
odszede?
Bye nieszczliwy, ale strach przed nieznanym by silniejszym czynnikiem
motywacyjnym. Mwie sobie pewnie: Tak, jestem nieszczliwy, ale co bdzie, jeli
odejd i nigdy ju nie znajd sobie nikogo? Teraz przynajmniej wiem, jak radzi sobie z cierpieniem."
Wanie takie myli powstrzymuj ludzi przed dokonywaniem zmian. Jednak w kocu
pewnego dnia cierpienie spowodowane tym zwizkiem stanie si wiksze od obaw przed
nieznanym, tak wic osigniesz granic cierpienia i podejmiesz decyzj, by co zmieni. By
moe sytuacja taka przydarzya ci si na skutek twego wasnego wygldu, kiedy
postanowie, e musisz natychmiast co zrobi z nadwag. By moe osigne granic
cierpienia w momencie, gdy w aden sposb nie moge si wcisn w ulubione spodnie, albo
poczue, e masz do, kiedy z ledwoci wdrapae si na schody, gdy bardzo ci w tym
przeszkadzay za grube uda. Moe by to widok zwaw tuszczu wylewajcych si znad
paska przy spodniach?
Dwignia wykorzystywana jest do podnoszenia olbrzymich ciarw, z ktrymi nie
poradzilibymy sobie w inny sposb. Lewarowanie, czyli wykorzystanie dwigni, jest
niezbdne przy uwalnianiu si od takich ciarw, jak palenie, picie, obarstwo czy
przeklinanie, oraz od takich wzorcw emocjonalnych, jak uczucia depresji, zmartwienia,
strachu, poczucie niszoci oraz podobne. Zmiana wymaga czego wicej ni tylko wiedzy,
e powiniene si zmieni. Zmiana wymaga, by na najgbszym moliwym poziomie
emocjonalnym oraz podstawowym poziomie zmysowym wiedzia, e MUSISZ si zmieni.
Jeli wielokrotnie prbowae dokona jakiej zmiany i za kadym razem ponosie klsk,
oznacza to po prostu, e POZIOM TWOJEGO CIERPIENIA JEST NIEWYSTARCZAJCY,
BY PRZEDSIWZI T ZMIAN. Nie osigne granicy cierpienia, ktra stanowi
potrzebn ci dwigni.
Ilekro prowadziem prywatn terapi, najwaniejsze byo dla mnie znalezienie
najpotniejszej moliwej dwigni, ktra pomogaby mojemu pacjentowi w czasie jednej
wizyty dokona zmiany, ktrej nie by w stanie dokona caymi latami. Kad sesj
zaczynaem od stwierdzenia, e nie mog pracowa z kim, kto nie chce si zmieni ju teraz.
Wrd powodw takiego mojego zachowania by rwnie fakt, e jedna taka sesja kosztowaa

trzy tysice dolarw i nie chciaem, by pacjenci inwestowali czas i pienidze, jeli nie byli
cakowicie zdecydowani, e pragn osign rezultat natychmiast, w czasie tej jednej sesji.
Niedawno pewna kobieta uczszczajca na moje seminarium opowiedziaa mi o
stosowanej przez siebie absolutnie niezawodnej strategii zrzucania zbdnych kilogramw.
Razem z przyjacik wielokrotnie postanawiay schudn, ale za kadym razem nie
dotrzymyway sowa. W kocu i jedna, i druga osigna moment, w ktrym pozbycie si
nadwagi zrobio si koniecznoci. Wiedza zdobyta podczas moich zaj podpowiadaa im, e
musz znale co, co popchnie je do dziaania, potrzeboway jednak lewara, ktry pomgby
im udwign ten ciar. Musiay wic poczy cierpienie nie do wyobraenia z faktem
zamania danego sobie sowa po raz kolejny.
Postanowiy da sobie nawzajem i wszystkim wsplnym przyjacioom najwitsze
sowo honoru, e jeli tym razem zlekcewa obietnic, kada z nich zje puszk karmy dla
psw firmy Alpo. Aby odsun pokus z dala od siebie, kada z nich przez cay czas trzymaa
w widocznym miejscu puszk karmy Alpo. Opowiaday mi, e ilekro zaczy odczuwa
gd, bray t puszk i na gos czytay wszystko, co wydrukowano na nalepce. A poniewa
wrd skadnikw nie byo raczej apetycznych pokarmw, bez trudu przychodzio im
dotrzyma sowa. Osigny swj cel bez puda!
Czsto byli to ludzie, ktrzy przybywali do mnie z drugiego koca kraju. Mysi o tym,
e odel ich do domu, nie prbujc nawet zaj si ich problemem, motywowaa wic ich do
powicenia na przykad trzydziestu minut na przekonanie mnie, e naprawd im na tym
zaley i zrobi wszystko, aby zmieni si tu i teraz. Przy tego rodzaju dwigni wypracowanie
jakiejkolwiek zmiany byo niewielk kwesti. Parafrazujc Nietzschego, mona powiedzie,
e ten, kto ma mocne dlaczego", zniesie kade jak".
Z dowiadczenia wiem, e odpowied na pytanie jak" stanowi dwadziecia procent
skutecznej i trwaej zmiany. Pozostae osiemdziesit procent to odpowied na pytanie
dlaczego". Jeli zbierzemy kilka wystarczajco wanych powodw, by si zmieni, w cigu
minuty moemy zmieni cos, czego nie udawao nam si zmieni przez wiele lat.
Dajcie mi wystarczajco dug dwigni
i wystarczajco mocn podpor, a sam jeden
porusz cay glob.
ARCHIMEDES
NAJDUSZ DWIGNI, JAK MOESZ DLA SIEBIE ZNALE, JEST
CIERPIENIE, KTRE PYNIE Z TWOJEGO WNTRZA, NIE Z ZEWNTRZ.
NAJWIKSZYM CIERPIENIEM CZOWIEKA JEST WIADOMO, E YJE ON PONIEJ POZIOMU WASNYCH MOLIWOCI. Jeli nie bdziemy dziaa zgodnie z
naszym wasnym obrazem siebie, jeli nasze zachowanie stanie w sprzecznoci z naszymi
wymaganiami, z opini, jak o sobie ywimy, przepa midzy tym, jak dziaamy, a tym, kim
jestemy, zmusi nas do przedsiwzicia zmian.
Lewarowanie polegajce na uwiadomieniu komu rozbienoci midzy tym, kim jest, a
tym, jak dziaa, moe si okaza niewiarygodnie skuteczne w powodowaniu zmian. Nie jest
to presja wywierana przez czynniki zewntrzne, lecz presja pynca od wewntrz. JEDNYM
Z NAJSILNIEJSZYCH MOTYWW DZIAANIA OSOBOWOCI LUDZKIEJ JEST
CH ZACHOWANIA SPJNOCI OSOBOWEJ.
Powodem, dla ktrego tak wielu z nas wydaje si zaprzecza samym sobie, jest po
prostu fakt, e nigdy nie uwiadamiamy sobie wasnej niespjnoci. Jeli chcesz komu
pomc, wykorzystujc ten wanie rodzaj lewarowania, nie powiniene wytyka mu jego
niekonsekwencji, lecz raczej zada kilka pyta po to, by sam zda sobie z niej spraw. To o
wiele silniejsza dwignia ni atak. Jeli prbujesz wywiera jedynie zewntrzn presj, twj

rozmwca bdzie si jej opiera. Natomiast oparcie si presji wewntrznej jest prawie
niemoliwe. Tego typu presja jest bardzo cennym narzdziem, ktrego moesz uy wobec
samego siebie. Bogie zadowolenie z siebie zawsze powoduje stagnacj. Dopki nie
rozwiniesz w sobie potnego niezadowolenia z obecnych wzorcw zachowa, dopty nie
bdziesz mia wystarczajcej motywacji do przedsiwzicia zmian. Spjrzmy prawdzie w
oczy: zwierz zwane czowiekiem reaguje tylko na presj.
Dlaczego wic zdarza si, e ludzie nie zmieniaj si nawet wtedy, gdy czuj i wiedz,
e powinni? CZ Z WPROWADZENIEM ZMIANY WICEJ CIERPIENIA NI Z JEJ
NIE-WPROWADZANIEM. By zmieni kogokolwiek, a wic rwnie i samych siebie,
musimy po prostu odwrci te proporcje tak, aby brak zmiany sta si bardzo bolesny (by
kojarzy si z cierpieniem wikszym, ni potrafimy znie), a myl o wprowadzeniu zmian
staa si atrakcyjna i przyjemna.
Aby wic zyska prawdziw dwigni, zadawaj sobie WYWOUJCE CIERPIENIE
PYTANIA: Ile bdzie mnie kosztowao, jeli si nie zmieni?" Wikszo z nas zajmuje si
bez reszty szacowaniem kosztw zmiany. Ale jaka jest cena, ktr pacimy za jej brak? Co
strac w moim yciu, jeli si nie zmieni? Jakie koszty ju pac, emocjonalne, fizyczne,
psychiczne, finansowe i duchowe?
" Spraw, aby cierpienie powodowane brakiem zmiany stao si dla ciebie tak realne, tak
wielkie i tak wyranie odczuwalne, by nie mg ju duej odkada podejmowania dziaa.
Jeli to nie wystarcza, pomyl o kosztach, jakie ponosz twoi bliscy, wspmaonek,
ukochana osoba, dzieci i inni, na ktrych ci zaley. Wielu z nas zrobi o wiele wicej dla
innych ni dla samych siebie. Wyobra wic sobie ze wszelkimi szczegami, jak
powstrzymywanie si przed zmian wpynie negatywnie na wszystkich tych, ktrzy s dla
ciebie wani.
Kolejny krok to ZADAWANIE SOBIE PYTA NIOSCYCH W ODPOWIEDZI
PRZYJEMNE SKOJARZENIA. Pytania te maj ci pomc poczy pozytywne odczucia z
ide wprowadzenia zmiany. Jeli si zmieni, jak bd si czu? Co bd o sobie myla?
Jak si zyskam, jeli zmieni ten aspekt mojego ycia? Co jeszcze bd mg osign, jeli
naprawd zmieni si dzisiaj? Jak bd si czuli moja rodzina i przyjaciele? O ile
szczliwszy si stan?"
Najwaniejsze jest zdobycie jak najwikszej liczby powodw albo, jeszcze lepiej, jak
najsilniejszych powodw, dla ktrych zmiana musi nastpi natychmiast, a nie kiedy w
przyszoci. Jeli nie odczuwasz teraz przymusu zmiany, oznacza to, e nie korzystae w
ogle z adnej dwigni.
Teraz, kiedy skojarzye ju w systemie nerwowym brak zmiany z cierpieniem, a
zmian z przyjemnoci, moesz przystpi do kolejnego etapu NWA.
NWA KROK TRZECI
Przeam ograniczajce ci wzorce
Aby konsekwentnie doznawa okrelonych uczu, wyrabiamy w sobie
charakterystyczne wzorce mylenia, skupiajc si na tych samych obrazach i mylach, zadajc
sobie te same pytania. Problem polega na tym, e wikszo ludzi chce osiga nowe rezultaty, ale nadal dziaa w stary sposb. Kiedy usyszaem, e szalestwo definiuje si jako
cige robienie tego samego i oczekiwanie za kadym razem innego rezultatu".
Nie zrozum mnie le. Nic zego ci nie dolega i nie musisz mie poukadanych klepek".
(Jestem zdania, e powiniene unika ludzi, ktrzy w taki wanie sposb si o tobie
wyraaj.) Moliwoci, ktrych potrzebujesz, aby zmieni dowolny obszar wasnego ycia,
tkwi w tobie samym ju teraz. Po prostu wytworzye w sobie szereg neuroasocjacji, ktre
nie pozwalaj ci tych moliwoci w peni wykorzysta. Musisz wic przebudowa wasne
poczenia neuronowe tak, aby raczej nieprzerwanie pomagay ci zmierza dokadnie w tym
kierunku, w jakim chcesz i, ni popychay w kierunku frustracji i obaw.

Aby osign w yciu nowe rezultaty, nie moemy ogranicza si tylko do wyznaczenia
sobie celu i lewarowania. Musimy mie siln motywacj zmian. Jeli jednak robimy wci to
samo, powielamy te same niewaciwe wzorce, nasze ycie nie ulegnie zmianom i bdziemy
dowiadcza jedynie coraz wikszych frustracji i cierpie.
Czy kiedykolwiek widziae much zamknit w jakim pomieszczeniu? Natychmiast
szuka ona wiata, a wic podlatuje do okna i usiujc wydosta si na zewntrz, raz po raz
rozbija si o szyb, czasami przez wiele godzin. Czy kiedykolwiek widziae tak wanie
zachowujcych si ludzi? Maj wielk motywacj, dysponuj potn dwigni. Ale w
sytuacji, gdy chcesz wydosta si na zewntrz przez zamknite okno, nie pomoe najwiksza
nawet motywacja. Musisz zmieni podejcie. Mucha ma szanse wydostania si na zewntrz,
tylko jeli przestanie na chwil uderza o szyb i sprbuje znale inne wyjcie.
Jeli bdziemy powiela te same stare wzorce, nie osigniemy niczego poza starymi
rezultatami. Pyty gramofonowe produkuj wci te same dwiki, poniewa wytoczono na
nich jeden wzorzec: malekie spiralne rowki, w ktrych zakodowany jest dwik. Co si
stanie, jeli wemiesz tak pyt i kilkanacie razy zarysujesz j za pomoc szpilki? Po ktrej
kolejnej rysie wzorzec zostanie naruszony tak znacznie, e pyta nigdy ju nie zagra dawnej
melodii.
Podobnie z ludmi. Naruszenie ograniczajcego kogo wzorca zachowa lub emocji
moe cakowicie odmieni jego ycie. A poniewa takie dziaania czsto staj si dwigni,
wystarcz tylko te dwa kroki, by zmieni dosownie wszystko.
Pozostae kroki skadajce si na NWA maj zapewni, by zmiana staa si
nieodwracalna i trwaa, oraz pozwoli ci dokona nowych wyborw, ktre przynios rado i
si.
Podczas trzydniowego seminarium Unlimited Power(TM), ktre niedawno prowadziem
w Chicago, udao mi si przeama jeden taki wzorzec. Pewien mczyzna twierdzi, e chce
pozby si naogu jedzenia czekolady. Dla mnie jednak byo jasne, e postrzeganie samego
siebie jako uzalenionego od sodyczy dawao mu olbrzymi przyjemno.
Na bawenianej koszulce, ktr mia na sobie, widnia napis: dam krwi, ale
udobrucham si za czekolad." By to wyrany dowd, e mczyzna ten, choby moe i
chcia przesta poera sodycze, czerpa rne zyski z utrzymywania swojego naogu.
Czasem ludzie d do zmiany, poniewa okrelone zachowania lub uczucia sprawiaj
im bl. Mog te jednak odnosi korzyci wanie z tego, co chc zmieni. Jeli na przykad
kto zostanie ranny i nagle cae otoczenie zaczyna mu suy pomoc, przynosi jedzenie i
okazywa wielkie zainteresowanie, moe si nagle okaza, e rany nie goj si zbyt szybko.
Cho z jednej strony chory chce pozby si blu, z drugiej podwiadomie pragnie odczuwa
wicej przyjemnoci, ktra pynie z troski okazywanej mu przez innych.
Moesz robi wszystko jak najlepiej, lecz jeli w wtrny zysk okae si zbyt wielki,
znajdziesz si z powrotem na starych ciekach. Czowiek czerpicy wtrne zyski przejawia
mieszane odczucia wobec koniecznoci dokonania zmian w swoim yciu. Twierdzi, e chce
si zmieni, ale czsto podwiadomie wierzy, e utrzymanie starych wzorcw zachowa i
odczu daje mu co, czego nie zdobdzie w aden inny sposb. Dlatego niechtnie bdzie si
stara wyj z depresji, cho niewtpliwie powoduje ona jego cierpienie. Dlaczego? Choby
dlatego, e depresja zwraca na niego uwag innych. Czowiek taki nie chce odczuwa
depresji, ale te rozpaczliwie pragnie zainteresowania. W kocu zwycia potrzeba
przycigania uwagi innych. Ale zaspokojenie tej potrzeby stanowi jedynie wtrn korzy.
Aby spraw wyjani, musimy da temu komu odpowiednio siln dwigni, ktra go zmieni,
lecz musimy te wskaza mu sposb zaspokojenia potrzeb.
Cho jestem pewien, e gdzie gboko ten mczyzna chcia pozby si swojego
sodkiego naogu, jestem te przekonany, e mg go wykorzystywa po to, by skupia na
sobie uwag innych. Ilekro mamy do czynienia z wtrnymi korzyciami, niezbdne jest

zastosowanie bardzo silnego lewarowania. Dlatego zdecydowaem si na zaburzenie wzorca

przekona.Prosz pana! - wykrzyknem. - Mwi pan, e jest gotw rzuci swj nag. To
wspaniale. Jest tylko jedna rzecz, ktr musimy zrobi, zanim na zawsze si pan z nim
poegna." Na jego pytanie, co to za rzecz, odpowiedziaem: Aby przygotowa do tego
paski organizm, przez najblisze dziewi dni wolno panu je tylko czekolad. Nic wicej."
Ludzie na sali zaczli chichota, a on sam patrzy na mnie niepewnie. Czy mog co
pi?" - spyta. Tak, wod. Moe pan pi cztery szklanki wody dziennie, ale na tym koniec.
Poza tym tylko czekolada." Wzruszy ramionami i powiedzia: W porzdku, mog to zrobi i
bez zmiany. Ale troch mi szkoda, e wyjdziesz na gupca." Umiechnem si i dalej
prowadziem zajcia.
Szkoda, e nie widziae, co wydarzyo si pniej. Na sali pojawiy si dziesitki
czekolad, czekoladek i cukierkw, ktre ludzie wyjmowali z torebek i kieszeni i podawali
wielbicielowi sodyczy. Do przerwy obiadowej zosta on dosownie zasypany akociami.
Podszed do mnie w czasie przerwy. Dzikuj, to byo wspaniae" - powiedzia,
odwijajc, a nastpnie pakujc sobie do ust cukierka, zdecydowany pokaza, e mnie pokona.
Jednak nie zdawa sobie sprawy z faktu, e walczy nie ze mn, tylko z samym sob. Ja
jedynie uywaem jego ciaa jako dwigni, ktrej byo mi potrzeba.
Czy wiesz, jak wielkie pragnienie wywouje cukier? Pod koniec dnia dosownie palio
go w gardle i z pewnoci traci sporo ze swojej czekoladowej pasji za kadym razem, gdy
kto podawa mu kolejn czekoladk albo wrzuca do kieszeni kolejn gar cukierkw.
Drugiego dnia straci humor, ale jeszcze gotw by si broni. Zjedz jeszcze troch
czekolady" - nalegaem. Odwin tabliczk Trzech Muszkieterw i patrzy przy tym na mnie
bez sowa.
Kiedy wszed do sali trzeciego ranka, wyglda jak kto, kto ca noc spdzi nad misk
klozetow. Jak niadanie?" - spytaem przy akompaniamencie miechw sali. Nie
najlepsze" - przyzna sabo. Moe jeszcze troch sodyczy?" Niechtnie przyj czekolad od
kogo siedzcego z tyu, ale nawet na ni nie spojrza, nie mwic o rozpakowaniu. Co si
dzieje? - spytaem. - Czyby mia pan dosy? Przecie jest pan mistrzem w jedzeniu
czekolady.
No, to jeszcze troch. Moe M&M z masem orzechowym? A moe krwk? Czy nie
chce pan sprbowa? Nie leci panu linka?"
Im duej mwiem, tym bardziej zielenia na twarzy. W kocu nie wytrzyma. Za nic
w wiecie!" - krzykn. Dopiero kiedy wszyscy zebrani wybuchnli miechem, zda sobie
spraw, co powiedzia. Skomentowaem to tylko jednym zdaniem: W takim razie prosz
wyrzuci sodycze i usi."
Pniej pomogem mu wybra co, co zastpioby przyjemno wizan z czekolad,
pokazujc przyjemnoci, ktre zarwno dodaway si, jak i nie wymagay, by sobie szkodzi. I
wtedy zabraem si do pracy z nim. Codziennie warunkowaem nowe skojarzenia i
pomagaem mu zastpi stary nag caym zestawem nowych zachowa: wzmacniajce
oddechy, wiczenia fizyczne,odpowiednio bogata w wod dieta, waciwe dobieranie
produktw ywnociowych i tak dalej.
Czy udao mi si wytworzy u tego faceta umiejtno lewarowania? Jasne, e tak!
Wywoanie cierpienia fizycznego byo ni niewtpliwie. Czowiek, ktry cierpi, zrobi
wszystko, by zamieni cierpienie na przyjemno. Jednoczenie udao mi si zachwia jego
wzorcem przekona. Wszyscy inni prbowali sprawi, by PRZESTA je sodycze. Ja
zadaem, by je jad! A tego nigdy by si nie spodziewa i to wanie znacznie osabio jego
wzorzec. Gwatownie skojarzy jedzenie sodyczy z tak wielkim cierpieniem, e poczenie
neuronowe wytworzyo si w cigu zaledwie jednej nocy. Jego stary wzorzec przekona by
ju do odrzucenia.

Kiedy jeszcze prowadziem prywatny gabinet, ludzie przychodzili do mnie, siadali

naprzeciwko mojego biurka i zaczynali opowiada o swoim problemie. Zwykle ju po kilku
sowach tracili kontrol nad sob i wybuchali paczem. Zawsze wtedy podnosiem si z
miejsca i gono owiadczaem: Chwileczk." To zupenie ich zaskakiwao, a ja cignem:
Przecie nawet jeszcze nie zaczlimy pracowa!" Reakcj byy niemal zawsze przeprosiny i
natychmiastowe odzyskanie kontroli nad wasnymi emocjami. Trzeba to byo zobaczy!
Ludzie, ktrzy sdzili, e utracili ju wszelk kontrol nad wasnym yciem, w jednej chwili
udowadniali, e doskonale wiedz, jak zmienia swoje zachowanie i odczucia!
Jednym z najlepszych sposobw na zachwianie czyjego wzorca zachowa lub odczu
jest nakonienie tej osoby do zrobienia czego zupenie przez ni nieoczekiwanego. Zastanw
si nad kilkoma sposobami, ktre pozwol ci zachwia twoje wasne wzorce. Pomyl przez
chwil o sposobach, ktre najskuteczniej zburz wzorce zwizane z uczuciami frustracji,
przytoczenia i przegranej, dajc ci przy tym jak rado.
Kiedy nastpnym razem zaczniesz odczuwa depresj, podskocz kilka razy, spjrz w
niebo i najbardziej idiotycznym gosem wrzanij: A-LLE-LU-JA! Dzi nie mierdz mi
nogi!" Tego typu gupie zachowanie z pewnoci odwrci twoj uwag, a ju na pewno
zmieni nastawienie ludzi znajdujcych si wok ciebie, kiedy zdadz sobie spraw, e nie
jeste ju smutny - co najwyej szalony!
Jeli zbyt duo jesz i chcesz z tym skoczy, podam ci metod dziaania, ktra z
pewnoci si sprawdzi, skoro tylko zastosujesz j z oddaniem. Nastpnym razem kiedy w
restauracji dojdziesz do wniosku, e jesz zbyt duo, skocz na rwne nogi, wybiegnij na rodek
sali i wskazujc na wasne krzeso, krzyknij najgoniej, jak potrafisz: PROSI!"
Gwarantuj, e jeli trzy albo cztery razy zachowasz si tak w miejscu publicznym, nie
bdziesz si wicej obera! Skojarzysz zbyt wiele cierpienia z tym zachowaniem. Pamitaj,
e im bardziej niezwyky i zaskakujcy jest sposb zachwiania wzorca zachowa lub odczu,
tym lepsze przynosi rezultaty.
Jedn z najwaniejszych jest zasada, by podejmowa dziaanie zmierzajce do zamania
wzorca wtedy, kiedy jest on przez ciebie wykorzystywany. Przerywanie wzorcw zachowa
zdarza si nam kadego dnia. Kiedy mwisz, e wanie ci co ucieko z gowy i stracie
wtek, informujesz, e kto lub co przerwao ci twj wzorzec koncentracji.
Czy kiedykolwiek znalaze si w sytuacji, gdy nagle co przerwao ci rozmow ze
znajomym i po chwili wracae do niej pytaniem: O czym to rozmawialimy?" Z pewnoci
tak, a to klasyczny przykad przerwanego wzorca. Pamitaj! Jeli chcesz wywoa zmian w
swoim zachowaniu, a w przeszoci nauczye si dochodzi do przyjemnoci okrn drog,
ktra prowadzi przez szereg negatywnych konsekwencji, musisz przeama ten stary wzorzec.
Musisz przemiesza jego elementy nie do poznania, znale nowy wzorzec (co stanowi
nastpny krok) i warunkowa go tak dugo, a stanie si automatycznym zachowaniem.
JAK PRZEAMYWA OGRANICZAJCE NAS WZORCE UCZU I
ZACHOWANIA
Odpowiednio czste przerywanie jakiego wzorca potrafi zmieni niemal kadego.
Prostym sposobem na przeamanie wzorca jest PRZEMIESZANIE ODCZU, ktre czymy
ze wspomnieniami. Jedynym powodem naszego smutku jest fakt, e w umysach
przedstawiamy sobie dane wydarzenie w taki wanie, a nie inny sposb. Na przykad, jeli
twj szef ci skrzyczy, a ty przez reszt dnia bdziesz do tego wydarzenia wraca raz po raz,
przypominajc sobie ca scen i wykrzyczane uwagi, bdziesz si czu coraz gorzej.
Dlaczego wic masz pozwoli, by jakie dowiadczenie przez cay czas wywierao na ciebie
wpyw? Czy nie lepiej przemiesza zwizane z tym wydarzeniem myli tak, aby nie
dowiadcza ju zwizanych z nim negatywnych uczu? Moe nawet jeste w stanie
wyobrazi je sobie jako co miesznego!

Sprbuj zastosowa t technik wanie teraz, wyobraajc sobie co takiego: pomyl o

sytuacji, ktra wywouje twj smutek, frustracj lub zo. Zastosuj dwa pierwsze kroki
NWA, ktre ju omwilimy. Jeli wic teraz sytuacja ta wywouje w tobie negatywne
uczucia, jakimi uczuciami chciaby je zastpi? Dlaczego chciaby mie takie wanie
uczucia? Ich odczuwanie uniemoliwiaj ci skojarzenia, ktre poczye z t konkretn
sytuacj. Czy nie byoby wspaniale, gdyby mg o niej myle z pozytywnymi uczuciami?
Sprbuj zastosowa dwigni. Jeli nie zmienisz swoich odczu zwizanych z t s y t u a c j
, jak bdziesz si czu? Raczej fatalnie, prawda? Czy chcesz zapaci t cen? Czy chcesz
dalej w zwizku z t osob czy sytuacj zachowa wszystkie te negatywne uczucia? Czy nie
poczuby si lepiej, gdyby to teraz zmieni?
PRZEMIESZANY WZORZEC
Masz ju do siln dwigni. Przemieszaj wic teraz obezwadniajce ci uczucia tak,
aby ju nie pojawiay si w takim wanie wzorcu.
SPRBUJ WYOBRAZI SOBIE CA SYTUACJ, KTRA TAK BARDZO CI
DRCZY I NIEPOKOI. Przedstaw j sobie tak, jakby oglda film. Nie przejmuj si
zupenie, po prostu obejrzyj j, obserwujc wszystko, co si wydarzyo.
WYOBRA SOBIE JESZCZE RAZ CA T SYTUACJ, ALE TYM RAZEM
JAKO KARYKATUR. Sid wygodnie w krzele, umiechnij si gupawo, odetchnij par
razy gboko i sprbuj przyjrze si caej sytuacji od koca do pocztku, najszybciej, jak
tylko potrafisz. Jeli kto powiedzia ci co zego, to przyjrzyj mu si, jak poyka swoje
sowa! I tak do samego pocztku, a pniej jeszcze szybciej od pocztku do koca.
Tym razem sprbuj wyobrazi sobie wszystko w zupenie innych kolorach, na przykad
twarze ludzi w kolorach tczy. Jeli jest kto, kto wyjtkowo ci denerwuje, wyobra go sobie
z uszami Myszki Miki i nosem Pinokia.
Powtrz to wszystko co najmniej dziesi razy: od pocztku do koca, od koca do
pocztku, najszybciej, jak potrafisz, mieszajc wasne odczucia i zabarwiajc je humorem i
miechem. Sprbuj doda do ogldanego oczyma wyobrani obrazu muzyk, na przykad
ulubion piosenk albo typow melodi z filmw rysunkowych. W ten sposb poczysz ze
star sytuacj dziwaczne dwiki. To ostatecznie zmieni twoje odczucia. Najwaniejsza jest
tu szybko, z jak wyobraasz sobie ca scen, oraz przesada i humor, ktre potrafisz
zastosowa.
3. TERAZ PO RAZ KOLEJNY ZASTANW SI NAD CA SYTUACJ
ZWRACAJC UWAG NA ODCZUCIA, KTRE W TOBIE WYWOUJE. Jeli
wykonywae to wiczenie skutecznie i z zaangaowaniem, zamae wzorzec zwizany z t
sytuacj tak wiele razy, e z trudem przyjdzie ci wrci do wizanych z ni pocztkowo
negatywnych odczu.
Moesz w ten sposb radzi sobie z sytuacjami, ktre nie daway ci spokoju przez cae
lata. Czsto takie podejcie jest o wiele skuteczniejsze od ponawiania prb analizy przyczyn i
okolicznoci caego zajcia, poniewa analiza w aden sposb nie zmienia odczu, jakie z
danym wydarzeniem wiesz.
Cho wydaje si to wszystko bardzo proste, technika mieszania sytuacji sprawdza si w
wikszoci wypadkw, nawet wtedy, gdy mamy do czynienia z urazami. DLACZEGO SI
SPRAWDZA? PONIEWA NASZE UCZUCIA OPARTE S NA OBRAZACH, JAKIE
WYTWARZAMY W UMYLE, ORAZ DWIKACH I ODCZUCIACH, KTRE
KOJARZYMY Z TYMI OBRAZAMI. Zmieniajc obrazy i dwiki, zmieniamy te uczucia
na dany temat. Wielokrotne warunkowanie znacznie utrudnia powrt do starego wzorca.
Innym sposobem przeamania starego wzorca jest przerywanie czego w poowie,
technika urwanego filmu". Jeli wielokrotnie przerywasz zachowanie kierowane okrelonym
wzorcem, poczenie neuronowe zacznie powoli sabn. Po ustanowieniu poczenia
nerwowego umys dysponuje jakby gotow ciek, ktra,

nie uywana, zaczyna zarasta. Podobnie jak w kadym innym wypadku, tracisz powoli
zdolno, ktrej nie wiczysz.
Pozbywszy si starego wzorca dysponujesz miejscem, ktre powiniene czym
zapeni.
NWA KROK CZWARTY
Sta przed alternatyw, ktra bdzie ci wzmacnia
Czwarty krok jest decydujcy dla wytworzenia trwaej zmiany. GWN
PRZYCZYN, DLA KTREJ WYSIKI TAK WIELU LUDZI KOCZ SI JEDYNIE
CHWILOW ZMIAN, JEST FAKT, E NIE POTRAFI ONI ZNALE ALTERNATYWNEGO SPOSOBU POZBYCIA SI CIERPIENIA I ZYSKANIA
PRZYJEMNOCI. Wielu dociera do punktu, w ktrym zmiana staje si dla nich
koniecznoci, poniewa cz zbyt wielkie cierpienie ze starym wzorcem i zbyt wielk przyjemno z myl o zmianie. Udaje im si nawet zakci dotychczasowe wzorce, jednak
pniej nie maj ich czym zastpi.
Musisz pamita, e neurologiczne wzorce powstaj po to, aby ci pomc unika
cierpienia i zyskiwa przyjemno. Wzorce te s trwae i nawet choby miay negatywne
skutki uboczne, bdziesz do nich wraca, jeli nauczye si w taki wanie sposb pozbywa
cierpienia. Bdziesz wraca dlatego, e nie znasz adnego lepszego sposobu na uzyskanie
podanych przez ciebie uczu.
Jeli zastosowae rzetelnie przedstawione dotychczas elementy NWA, wiesz, czego
chcesz i co ci powstrzymuje przed osigniciem celu. Znalaze dwigni, ktr zastosujesz,
i zamae stary wzorzec zachowa lub odczu. Teraz musisz wypeni powsta luk za
pomoc nowego zestawu wyborw, ktre przynios tak samo przyjemne efekty, ale bez
negatywnych efektw ubocznych. Jeli rzucie palenie, musisz wymyli nowy sposb albo
szereg sposobw, ktre zastpi wszystkie korzyci, jakie moge odnosi ze starego nawyku.
Korzyci pynce ze starego wzorca zachowa musz zosta zachowane w nowym, przy
jednoczesnej eliminacji efektw ubocznych. Czym moesz za-stpi zmartwienie? Moe
rnymi dziaaniami zmierzajcymi do zrealizowania planu, ktry pomoe osign
twojecele? Depresj mona zastpi, skupiajc si na moliwociach pomocy innym, ktrzy
tej pomocy potrzebuj.
Jeli nie bardzo wiesz, jak pozby si cierpienia i zacz odczuwa przyjemno po
tym, jak przestae pali, pi, martwi si albo wykorzystywa niepodane wzorce zachowa
lub emocji, MOESZ ZNALE ROZWIZANIE, WZORUJC SI NA TYCH,
KTRYM UDAO SI JU WCZENIEJ ZMIENI SWOJ SYTUACJ. Znajduj ludzi,
ktrzy dokonali trwaych zmian. Gwarantuj ci, e przekonasz si, i mieli oni alternatywny
sposb dla swoich starych zachowa.
Dobrym przykadem jest mj przyjaciel Fran Tarkenton. Kiedy wsplnie z Franem
zaczynalimy przygotowywa moje programy telewizyjne, mia on nag, ktry mnie
prawdziwie zaskoczy. By mianowicie uzaleniony od ucia tytoniu. Kiedy podczas
rozmowy ze mn nagle odwrci gow i splun. Zupenie nie pasowao to do mojego obrazu
eleganckiego i silnego mczyzny. Tymczasem on robi to od ponad dwudziestu lat.
Fran powiedzia mi pniej, e ucie tytoniu byo dla niego jedn z najwikszych
przyjemnoci. Traktowa tyto jak najlepszego przyjaciela. Jeli by w drodze i poczu si
samotnie, zaczyna u i uczucie samotnoci znikao. Kiedy nawet powiedzia przyjacioom,
e gdyby mia wybiera midzy seksem i tytoniem, wybraby ucie tytoniu! Jak ma si to do
faszywych neuro-asocjacji? Po prostu wypracowa sobie przejcie od cierpienia do
przyjemnoci via ucie tytoniu. Po latach cigego stosowania, a wic wzmacniania,
wytworzy w sobie neuronow autostrad, prowadzc od tytoniu do przyjemnoci.
Co spowodowao, e zmieni swoje zachowanie? Pewnego razu, nie bez pomocy
przyjaci, dostrzeg, i ucie tytoniu jest cakowicie sprzeczne z obrazem czowieka, jakim

si sta. Nag ten wiadczy, e nie panuje on nad swoim yciem, a poniewa
odpowiedzialno za wasne ycie bya dla Frana jedn z najwyszych wartoci, nie mg si
jej przeciwstawia. Sytuacja ta zacza sprawia mu zbyt wiele cierpienia. Skupiajc swoj
uwag na moliwoci zachorowania na raka jamy ustnej, wyobraa to sobie bardzo wyranie,
a w kocu po niedugim czasie zniechci si do uywania tytoniu. Myli te stay si jego
dwigni i pomogy przeama wzorzec, dziki ktremu poprzednio czy tyto z
przyjemnoci.
Kolejn wan rzecz jest fakt, e Fra znalaz inne rda przyjemnoci, ktre okazay
si nawet skuteczniejsze od tytoniu. Odda si pracy jeszcze bardziej ni dotychczas i zacz
osiga rezultaty, ktre z jego firmy KnowledgeWare uczyniy jedn z najlepszych firm
komputerowych na Wall Street. Ale to nie wszystko. Poniewa rzuci tyto i potrzebowa
kompana, postanowi znale sobie prawdziwego towarzysza ycia. Pozna kobiet swoich
marze i nauczy si czerpa ze zwizku z ni uczucia i emocje tak wielkie, jakich nie
znalazby nigdzie indziej.
Jeli wystarczajco mocno naruszymy swoje stare wzorce, nasz umys bdzie czsto
automatycznie szuka zastpczych, aby da nam odczucia, ktrych potrzebujemy. Dlatego
wanie ludzie, ktrzy w kocu przeami nawyk palenia, czasem przybieraj na wadze: ich
umys szuka sposobw wytworzenia tych samych przyjemnych odczu i aby je zyska,
zaczynaj zbyt duo je. Wane jest wic, abymy wiadomie wybierali nowe zachowania
lub uczucia, ktrymi zastpujemy stare.
BADANIA NA TEMAT PRZEMIAN
Nancy Mann przeprowadzia badania statystyczne, aby oceni stopie rehabilitacji
grupy byych narkomanw. Badania te wykazuj, e PRZYJCIE ZACHOWA
ZASTPCZYCH ODGRYWA NAJWANIEJSZ ROL, nawet w tym tak zoonym
procesie zmiany.
Pierwsza grupa badanych zmuszona zostaa do porzucenia naogu przez zastosowanie
rnego rodzaju presji zewntrznych, czsto wywieranych przez system prawny. Jednak, jak
ju mwi limy w czci dotyczcej lewarowania, ZEWNTRZNA PRESJA RZADKO
POWODUJE TRWALE REZULTATY. Tak wic kobiety i mczyni w tej grupie szybko
wrcili do starego naogu, kiedy tylko presja zewntrzna osaba lub ustaa, na przykad w
sytuacji, gdy wypuszczono ich z wizienia.
Druga grupa badanych skadaa si z narkomanw, ktrzy naprawd chcieli pozby si
uzalenienia. Ich motywacja bya wic gwnie wewntrzna. W rezultacie zmiany w ich
zachowaniu utrzymay si o wiele duej, czsto a do dwch lat od momentu podjcia
decyzji o rzuceniu narkotykw. Jednak znaczny stres mg spowodowa w kocu zaamanie.
Wtedy wikszo z nich wracaa do naogu i ponownie sigaa po narkotyki, aby w ten sposb
pozby si cierpienia i zyska przyjemno. Dlaczego? Poniewa nie znaleli oni zastpstwa
dla starych pocze neuronowych.
TRZECIA GRUPA ZNALAZA WYJCIE ALTERNATYWNE, KTRYM
ZASTPIA UZALENIENIE. Wyjciem tym byo co, co dawao im uczucia, ktrych
szukali, lub nawet co, co pozwalao im si poczu lepiej ni przedtem. Niektrzy t>ddalisi
zwizkom z innymi ludmi, rozwojowi duchowemu albo pracy zawodowej, mogcej
wywoa w nich wielk pasj. W rezultacie WIELU Z NICH NIGDY NIE WRCIO DO
STAREGO NAOGU, A REDNI CZAS CAEJ TEJ GRUPY PRZED PIERWSZYM
ZAAMANIEM WYNIS OSIEM LAT.
Ci, ktrym udao si odrzuci cakowicie narkotyki, postpowali zgodnie z pierwszymi
czterema punktami NWA i wanie dlatego odnieli sukces. Jednak niektrzy z nich
wytrzymali tylko osiem lat. Dlaczego? Poniewa nie wykorzystali pitego elementu NWA,
ktry jest bardzo wany dla osignicia trwaoci zmiany.
NWA KROK PITY

Uwarunkowanie nowego wzorca do uzyskania jego trwaoci

Uwarunkowanie zapewnia trwao i spjno nowo wprowadzonej zmiany.
Najprostszym sposobem uwarunkowania czego
Zobacz te rozdzia siedemnasty ksiki Unlimited Power.
kolwiek jest cige wiczenie tak dugo, a wytworzymy po-cze-nie neurologiczne.
Jeli wic znajdziesz odpowiedni alternatywn moliwo dla starego wzorca, wyobraaj j
sobie dopty, dopki wyranie nie zobaczysz, e moesz dziki niej szybko pozby si
cierpienia i zyska przyjemno. Wtedy twj umys zacznie kojarzy, e w ten sposb mona
zawsze osiga podane rezultaty. Jeli tego nie zrobisz, wrcisz do starego wzorca.
Jeli bdziesz prbowa tej nowej moliwoci wci od nowa, z wielkim
zaangaowaniem emocjonalnym, wytworzysz poczenie neuronowe, wsk ciek, ktra po
kolejnych prbach i kolejnych emocjach zamieni si w autostrad prowadzc do osignicia
podanych przez ciebie rezultatw i tym samym stanie si elementem twoich zwyczajowych
zachowa. PAMITAJ, E TWJ UMYS NIE POTRAFI ODRNI TEGO, CO SOBIE
PRZEKONUJCO WYOBRAASZ, OD TEGO, CZEGO NAPRAWD
DOWIADCZASZ. Warunkowanie pozwala ci automatycznie porusza si po nowej drodze,
pozwala ci omija z pen prdkoci wszystkie objazdy", ktrymi poruszae si
dotychczas. Dziki warunkowaniu powrt do podrowania starymi szlakami staje si bardzo
trudny.
Siy uwarunkowania nie da si przeceni. Ostatnio czytaem, e najlepszy koszykarz
Boston Celtics, Larry Bird, nakrca scenk reklamow, w ktrej mia odda niecelny rzut.
Dziewi razy z rzdu trafia do kosza, zanim udao mu si chybi. Tak mocno uwarunkowa
si przez wszystkie lata kariery. Kiedy dostaje do rk pik, automatycznie zachowuje si
wedug wzorca, ktrego celem jest umieszczenie piki w koszu. Jestem pewien, e gdyby
przebada t cz mzgu Larry'ego Birda, ktra oddziauje na ruchy wykonywane podczas
rzutu, odkryby potne poczenie neuronowe.
Czowiek moe uwarunkowa dowolne zachowanie, jeli powtarza je wystarczajco
czsto i z odpowiednim zaangaowaniem emocjonalnym.
Kolejnym krokiem jest stworzenie planu, ktry ma wzmacnia twoje nowe zachowanie.
Jak moesz nagradza si za sukces? Nie czekaj, a minie pierwsza rocznica rzucenia palenia.
Daj sobie nagrod ju po pierwszym dniu! Nie czekaj, a zgubisz osiemdziesit funtw twojej
wagi. Nie czekaj nawet na schudnicie o jeden funt!
Z satysfakcj poklep si po ramieniu w chwili, kiedy bdziesz w stanie odsun od
siebie talerz, na ktrym jeszcze znajduje si jedzenie. Wyznacz sobie szereg
krtkoterminowych celw, jakby szereg kamieni milowych na swojej drodze, i wypacaj sobie
nagrod natychmiast po osigniciu kadego z nich. Jeli twoim problemem byy zmartwienia
i depresje, nagradzaj si za kadym razem, gdy zamiast si martwi zaczniesz dziaa, gdy
umiechniesz si w odpowiedzi na pytanie, jak ci idzie. Naley ci si nagroda j u za
rozpoczcie procesu zmian niezbdnych dla uzyskania dugofalowego sukcesu.
W ten sposb twj system nerwowy nauczy si czy ze zmian wielk przyjemno.
Ludzie, ktrzy chc schudn, nie zawsze dostrzegaj rezultaty natychmiast. Zgubienie kilku
funtw wagi nie przemieni ci cudownie w Elle McPherson czy Mela Gibsona. Jest wic
bardzo wane, aby nagradza si natychmiast po podjciu okrelonych dziaa lub
osigniciu jakichkolwiek postpw emocjonalnych, jak choby decyzja, by przebiec si
wok wasnego bloku zamiast pobiec do najbliszego McDonalda. Jeli tego nie zrobisz,
moesz szybko znale si w sytuacji, w ktrej powiesz sobie: No dobrze, schudem o funt,
ale wci jestem gruby. To zajmie cae wieki. Bd si musia mczy jeszcze tyle czasu..." I
wtedy te krtkoterminowe oceny zaczniesz wykorzystywa jako wymwk dla dobrej"
wyerki.

Zrozumienie wagi WZMACNIANIA REAKCJI znacznie przyspieszy proces

warunkowania nowego wzorca. Niedawno miaem przyjemno przeczyta ksik pira
Karen Pryor pod tytuem Don't shoot the dog (Nie strzelaj do psa). Szczerze j polecam
wszystkim tym, ktrzy chc dokadnie pozna zasady warunkowania. W ksice tej
znajdziesz pewne proste wskazwki dotyczce modyfikowania zachowa zwierzcia.
Dokadnie odpowiadaj one wnioskom, ktre ja sam wycignem po latach ksztatowania
zachowa ludzi.
To naprawd fascynujce, jak podobni s ludzie i zwierzta; gdy idzie o siy, ktre
kieruj ich dziaaniem. Poznanie podstawowych zasad warunkowania pozwala zachowa
kontrol nad tymi siami i tworzy wasny los zgodnie z naszym wyborem. Moemy y jak
zwierzta - manipulowani okolicznociami i wszystkim tym, co znajduje si wok nas, albo
nauczy si warunkowania i wykorzysta je, by do maksimum zwikszy nasz potencja.
Karen Pryor opisuje w swojej ksice, jak przez cae lata wykorzystywaa cierpienie do
tresowania zwierzt: bicz i krzeso w przypadku lww, wdzido w przypadku koni i smycz
dla psw. Jednak napotkaa problemy w wykorzystywaniu cierpienia w przypadku delfinw.
Ilekro prbowaa sprawi im bl, po prostu odpyway! Dziki temu wanie zrozumiaa, jak
wane jest POZYTYWNE WZMACNIANIE w tresurze zwierzt.
wiczenie moe sprawi wszystko. Nie ma dla tej metody rzeczy niemoliwych.
Moz zmieni ze zasady w dobre,
moe zniszczy ze przekonania i odtworzy
dobre. Moz uczyni z ludzi aniow.
MARK TWAIN
Podstawow zasad organizujc dowoln metod warunkowania sukcesu" jest sia
tkwica we wzmacnianiu reakcji. Musisz pamita, e aby regularnie wywoywa okrelone
zachowania lub emocje, trzeba stworzy uwarunkowany wzorzec. Wszystkie wzorce s
rezultatem uwarunkowania. Zwaszcza w przypadku regularnego wywoywania okrelonych
emocji lub zachowa, gwnym czynnikiem jest warunkowanie.
P R A W O WZMACNIANIA REAKCJI
KADY WZORZEC EMOCJI LUB ZACHOWA, KTRY PODLEGA CIGEMU
WZMACNIANIU, STAJE SI REAKCJ AUTOMATYCZN I BEZWARUNKOW.
BRAK WZMACNIANIA POWODUJE W KOCU ZANIK WZORCA.
Moemy wzmacnia zachowanie wasne lub cudze za pomoc wzmacniania
pozytywnego. Ilekro prezentujemy podane zachowania, nagradzamy si. Nagrod moe
by pochwaa, podarunek, nowy przywilej i tak dalej. Moemy te stosowa wzmacnianie
negatywne. Moe to by zmarszczenie brwi, podniesiony gos, a nawet kara cielesna.
Istotne jest, bymy zrozumieli, e wzmacnianie nie jest rwnoznaczne z nagrod czy
kar. WZMACNIANIE JEST REAKCJ NA OKRELONE ZACHOWANIE
NATYCHMIAST PO TYM, JAK MIAO ONO MIEJSCE, PODCZAS GDY NAGRODA I
KARA MOG NASTPI DUO PNIEJ.
WSZYSTKO WE WACIWYM CZASIE
Waciwa koordynacja czynnoci w czasie jest absolutnie niezbdna dla skutecznego
warunkowania. Jeli trener wykrzyknie: Dobrze!", tu po tym, j a k zawodnicy jego druyny
przeprowadz dobr akcj, ma na nich o wiele wikszy wpyw, ni gdyby chcia z pochwa
poczeka do koca meczu. Dlaczego? Poniewa odczucia wywoywane wzmacnianiem
naley poczy z wzorcem wtedy, gdy jest on wykorzystywany.
Jednym z problemw naszego systemu sdowniczego jest fakt, e przestpcy czsto
otrzymuj kar dopiero po wielu latach od popenienia przestpstwa. Oczywicie zwykle
zdaj sobie oni spraw z przyczyn kary, jednak wzorzec zachowania, ktry przecie jest

rdem caego problemu, pozostaje nienaruszony. Co wicej, przestpca nie czy z tym
wzorcem adnego cierpienia.
To jedyny sposb, ktry pozwala naprawd zmieni nasze zachowania i emocje.
Musimy nauczy nasz umys, by pracowa w sposb efektywny, a mona tego dokona nie
poprzez intelekt, a tylko neurologicznie. Problemem jest tu oczywicie fakt, i wikszo z
nas nie zdaje sobie sprawy, e nieustannie warunkujemy si nawzajem i ksztatujemy w ten
sposb zachowanie wasne i innych. Czsto te warunkujemy ludzi negatywnie zamiast
pozytywnie.
Prosty przykad tego zjawiska mia miejsce w przypadku byego chopaka mojej crki
Jolie. Jolie bya bardzo zajta szko, nauk taca i sztuk teatraln, w ktrej graa. Chopak
chcia, aby odwiedzaa go codziennie. Dlatego ilekro zdarzao si, e z braku czasu nie bya
u niego kilka dni, podczas kolejnej wizyty przyczynia jej wiele cierpienia. Oczywicie chcia
sprawi, by odwiedzaa go czciej, a mimo to wybra strategi zadrczania jej wymwkami
przy kadej wizycie.
Czy kiedykolwiek popenie ten bd? Jeli chcesz, aby chopak, dziewczyna albo
wspmaonek czciej ci odwiedzali, czy sdzisz, e pomoe ci w osigniciu celu
zmuszanie ich do tego? A kiedy w kocu przyjd, czy witasz ich wymwkami? Czy
telefonujc zaczynasz rozmow od stwierdze typu: No, w kocu podniosa suchawk! To
chyba cud. Czy zawsze ja musz dzwoni do ciebie pierwszy?"
Jeli tak, to wiedz, e twoje dziaanie po prostu uczy blisk ci osob, by ci nie
odwiedzaa ani nie dzwonia do ciebie. Wywoujesz bowiem jej cierpienie natychmiast po
tym, jak zrobi waciw rzecz. Jakie bd tego skutki? Osoba ta poczy cierpienie z
odwiedzaniem ci i bdzie tego w przyszoci unika. W przypadku Jolie sytuacja ta trwaa
wiele miesicy, a w kocu poczua, e nie ma wyjcia. Jeli go nie odwiedzaa, czyo si to
dla niej z cierpieniem. Jednak odwiedziny te przynosiy bl. Jak pewnie si domylasz, to
negatywne wzmacnianie osabio tak wiele elementw ich zwizku, e w kocu si rozstali.
Jeli naprawd chcesz, by kto ci odwiedza, musisz okazywa rado przy kadej
wizycie. Powiedz, jak bardzo tsknie, jak bardzo czekae na te odwiedziny.
To z pewnoci pomoe skojarzy wizyt u ciebie z czym przyjemnym. Pamitaj, e
jeli chcesz, by jakie zachowanie si powtarzao, powiniene poczy z nim przyjemno, a
nie cierpienie.
Konsultujc wiele przedsibiorstw w caych Stanach Zjednoczonych, zauwayem, e
wikszo firm usiuje motywowa swoich pracownikw, wykorzystujc jako gwny
element swojej strategii wzmacnianie negatywne. Najczciej za gwny czynnik motywujcy
uznaj one strach przed kar. To oczywicie sprawdza si tylko przez krtki czas.
Prdzej czy pniej firmy te wpadaj w podobne kopoty, z jakimi borykaj si pastwa
Europy Wschodniej: ludzie yj w strachu tak dugo, jak dugo nie dojrzej do buntu. Drug
gwn strategi uywan przez firmy s bodce finansowe. Cho z pewnoci jest to
wspaniay pomys i spotyka si z dobrym przyjciem, skuteczno jest tu ograniczona.
Nadchodzi bowiem moment, w ktrym adne dodatkowe bodce nie wywouj podwyszenia
jakoci pracy. I wikszoci firm przychodzi si przekona, e osigny ju granic i nie s w
stanie nic wicej zrobi. Jeli kto konsekwentnie wzmacnia reakcje za pomoc pienidzy,
ludzie dochodz do przekonania, e ilekro zrobi co wartociowego, naley im si
natychmiast nagroda natury ekonomicznej. Zaczynaj wic pracowa wycznie dla zapaty i
nie zrobi niczego, dopki jej nie dostan. W ten sposb firmy ograniczaj wasne
moliwoci, aby sprosta daniom ekonomicznym swoich pracownikw.
Trzeci i najsilniejszy sposb motywowania ludzi opiera si na rozwoju osobowym.
Pomagajc swoim pracownikom rozwin si i dorasta, pomagasz im nauczy si z pasj
podchodzi do ycia, ludzi i do pracy. Sprawiasz, e chc pracowa coraz lepiej, mie swj
wkad w powodzenie firmy. Zachowuj si tak ze wzgldu na wasne poczucie dumy raczej

ni z powodu presji jakichkolwiek czynnikw zewntrznych. Nie znaczy to oczywicie, e nie

powiniene stosowa adnego systemu bodcw, jednak wrd nich musi si znale ten
najsilniejszy: pomoc w rozwoju osobowym.
Dobro i zo, nagroda i kara s jedynymi
motywami istoty rozumnej: stanowi one
ostrogi i cugle, ktrymi nakania si do pracy
ca ludzko i kieruje ni.
JOHN LOCKE
ROZPLANUJ WZMACNIANIE PO TO, ABY ZMIANY BYY TRWAE
Kiedy zaczynasz budowa nowe zachowania lub wzorce emocjonalne, jest bardzo
wane, aby wzmacnia samego siebie lub kogokolwiek innego, w kim chcesz te wzorce
utrwali. Tak wic na pocztku,
ilekro prezentujesz podane zachowanie (na przykad odsunicie talerza, na ktrym
wci jeszcze znajduje si jedzenie), musisz si za nie nagrodzi, da sobie samemu
pozytywne wzmocnienie, cos, co sprawi ci rado i przyjemno. Jednak po jakim czasie
nagroda nie bdzie ju tak skuteczna i tak oczekiwana. To, co kiedy byo niespodziank i
czym wyjtkowym, stanie si norm.
Poniewa tak bardzo powiciem si pomaganiu innym, ilekro przechodz przez
lotnisko, daj pienidze tym, ktrzy o nie prosz. Nigdy nie zapomn pewnego mczyzny,
ktry zawsze sta w okrelonym miejscu na lotnisku. Czsto z tego lotniska korzystaem i
stale dawaem mu jakie pienidze. Jednak pewnego ranka bardzo si spieszyem i w dodatku
nie miaem nic w portmonetce. Kiedy przechodziem obok niego umiechnem si i
powiedziaem: Dzie dobry! Przykro mi! Ale nie mam dzi pienidzy." Zareagowa zoci,
poniewa nie daem mu tego, na co zawsze mg ode mnie liczy.
Nie wolno ci zapomina, e przyjemne zaskoczenie jest jednym z najradoniejszych
przey dowiadczanych przez istot ludzk.
Wanie dlatego, jeli chcesz, by twoje zachowanie utrzymao si przez dugi czas,
musisz zrozumie i wykorzysta zasad zwan ZMIENNYM ROZPLANOWANIEM
WZMACNIANIA.
Posu si prostym przykadem zaczerpnitym z tresury delfinw. Kiedy treser chce
nauczy delfina skaka, pocztkowo po prostu czeka, a zwierz samo wyskoczy z wody.
Wtedy nagradza je ryb tu po tym, jak miao miejsce podane zachowanie.
W ten sposb delfin w kocu wytwarza neuroasocjacj, ktra informuje go, e jeli
wyskoczy z wody, dostanie ryb. To poczenie przyjemnoci z zachowaniem podanym
przez tresera pozwala treserowi uwarunkowa delfina.
Jednak po jakim czasie treser nagradza ryb tylko, jeli delfin skacze wysoko. Powoli
zwikszajc swoje wymagania, jest on w stanie ksztatowa zachowanie zwierzcia. Oto
klucz do zrozumienia takiego postpowania: JELI DELFIN OTRZYMUJE NAGROD ZA
KADYM RAZEM, MOE SI DO NIEJ PRZYZWYCZAI I WYUCZONE ZACHOWANIA NIE BD NIEZAWODNE. Tak wic przy kadym kolejnym wiczeniu delfin
otrzymuje nagrod po pitym skoku, czasem po pierwszym, a moe drugim. Delfin nie moe
by pewien, ktry skok przyniesie mu nagrod. Poczucie przewidywania nagrody poczone z
poczuciem niepewnoci, po ktrej prbie nagrod otrzyma, sprawia, e zwierz pracuje zawsze z najwikszym moliwym wysikiem. Nigdy nie przyjmuje nagrody za cos oczywistego.
Dokadnie ta sama sia popycha ludzi do hazardu. Jeli raz sprbowali i zostali
nagrodzeni - a wic poczyli przyjemno z otrzyman nagrod, podniecenie i
przewidywanie kolejnych zyskw zmuszaj ich, by brnli dalej. Czsto, nie otrzymawszy
adnej nagrody przez duszy czas, maj nawet mocniejsze poczucie, e tym razem nagroda

ich nie minie. Jeli kto sprbuje gier hazardowych i nie zdobdzie adnej gratyfikacji, nie
bdzie do nich wraca. Jednake nawet kilka niewielkich nagrd, zdobycie drobnej puli,
zarobienie" z powrotem czci wasnych pienidzy wyrabia w graczach przekonanie, e w
kocu rozbij bank.
Wanie dlatego ludzie, ktrzy rzucaj nag (na przykad palenie albo hazard) na kilka
miesicy, a nastpnie postanawiaj sprbowa jeszcze ostatni raz", w rzeczywistoci
wzmacniaj tylko wzorzec zachowania, ktry chc wyeliminowa, i tym samym utrudniaj
sobie uwolnienie si od naogu na cae ycie. Jeli zapalisz jednego tylko papierosa,
stymulujesz swj ukad nerwowy, by oczekiwa, e w przyszoci te otrzyma tak nagrod.
Podtrzymujesz wysok aktywno tej neuroasocjacji, a wic wzmacniasz nawyk, ktry
przecie chcesz zniszczy.
Jeli chcesz wzmocni czyje zachowania dugofalowo, moesz wykorzysta
USTALONE ROZPLANOWANIE WZMACNIANIA. Karen Pryor opisuje w swojej ksice,
jak uczy si delfiny wykonywania dziesiciu skokw pod rzd. Ot aby sprawi, by delfin
wykonywa dziesi skokw jeden po drugim, musisz nagradza go dokadnie po kadym
dziesitym skoku. Nie moesz wymaga tego zachowania zbyt wiele razy bez adnego
wzmocnienia, jednak jeli delfin otrzyma nagrod TYLKO po kadym kolejnym dziesitym
skoku, szybko nauczy si, e skoki od pierwszego do dziewitego nie musz by najlepsze, i
bdzie je wykonywa znacznie gorzej. Dokadnie tak sam reakcj moemy zaobserwowa u
ludzi, ktrzy otrzymuj pobory co dwa tygodnie. Pracownicy wiedz,
e oczekuje si od nich okrelonych zachowa, za ktre regularnie otrzymuj zapat.
Niebezpieczestwo polega na tym, e niektrzy ludzie szybko ucz si prezentowa okrelone
zachowania przy minimalnym wasnym wysiku, poniewa nie ma elementu zaskoczenia. To
oczywiste, e w miejscu pracy wszyscy spodziewaj si pensji. Jednak jeli jest to jedyna
zapata, pracownicy bd robili wycznie to, czego si od nich oczekuje, ogranicz si do
minimum tego, za co im si paci.
Jeli jednak pojawi si od czasu do czasu niespodzianki, jak premie, pochway, awanse
czy te inne nagrody, wo w swoj prac dodatkowy wysiek w nadziei, e zostan
docenieni i nagrodzeni.
Jednak te nagrody nie mog by w aden sposb przewidywalne, poniewa stan si
wtedy nieskuteczne, zostan uznane za oczywiste i zachowanie pracownikw znw zacznie
by sterowane poczuciem, e nagroda im si naley. Rnicuj nagrody, a osigniesz lepsze
rezultaty w zmienianiu samego siebie i wszystkich, ktrymi kierujesz.
Jest jeszcze jedno narzdzie, ktre moesz wykorzysta do wzmacniania, tak zwana
PULA. Pula intensyfikuje wzmocnienie. Jeli na przykad raz na jaki czas dasz delfinowi
niejedn, ale trzy lub cztery ryby w nagrod za waciwe zachowanie, zwierz zacznie by
przekonane, e skoro zwikszy swoje wysiki, spotka si z wielk nagrod. Sprawia to, e
delfiny przez cay czas skonne s dawa z siebie jak najwicej.
Ludzie reaguj podobnie. Firmy, ktre przyznaj pracownikom nagrody o wiele
wiksze od spodziewanych, daj im olbrzymi motywacj do kontynuowania dobrej pracy w
przyszoci, pozwalajc im przypuszcza, e kiedy nagroda bdzie jeszcze wiksza. Ta sama
zasada moe zdziaa cuda w twoich kontaktach z wasnymi dziemi!
USTAW SI NA DOBRYCH POZYCJACH
Metoda puli moe by stosowana wobec kogo, kto nie ma absolutnie adnej motywacji
do osigania jakichkolwiek rezultatw. Kiedy treserom przychodzi pracowa z delfinem,
ktrego trudno im motywowa, daj mu czasem od razu dwanacie ryb, nawet jeli nie zrobi
nic, by na nie zapracowa. Wywoana tym przyjemno zwykle wystarcza, aby przeama
stare wzorce, i zwierz zaczyna poddawa si tresurze.

I znw podobiestwo do zachowa ludzkich. Jeli kto, kto wydaje si robi wszystko
nie tak, nagle otrzymuje nagrod ot tak, z powodu przyjani czy troski, moe zyska w ten
sposb stymulacj do zupenie innych zachowa.
JEDNAK NAJWANIEJSZE W WARUNKOWANIU JEST NATYCHMIASTOWE
WZMACNIANIE PODANEGO ZACHOWANIA. Jak tylko zauwaysz, e lekko
przyjmujesz co, co uprzednio ci frustrowao, natychmiast wzmacniaj swoje zachowanie.
Zrb to jeszcze raz i spraw sobie jeszcze wiksz przyjemno. Pomiej si troch. Pamitaj,
e zawsze kiedy wytwarzasz w sobie silne emocje, pozytywne albo negatywne, wytwarzasz
rwnie poczenie w systemie nerwowym. Jesli bdziesz ten wzorzec cigle powtarza, jesli
bdziesz cigle stawia sobie przed oczami obrazy, ktre wywouj twoj si i umiech,
bdzie ci o wiele atwiej by silnym i mia si w przyszoci. Dlaczego? Poniewa
wytworzysz w sobie taki wzorzec. Dokadnie w chwili gdy ty sam lub kto, kogo chcesz
wzmacnia, robi co waciwego, daj mu nagrod. Konsekwentnie wzmacniaj podane
zachowania za pomoc takiej nagrody, ktrej ty sam lub kto inny pragnie najbardziej. Nie
auj nagrd w postaci ulubionej muzyki, umiechu czy wyobrae o osiganym celu.
WARUNKOWANIE JEST NAJWANIEJSZE ONO WANIE POZWALA NA
DUGOFALOW SKUTECZNO. NIE WOLNO CI ZAPOMINA, E KADY WZORZEC ZACHOWA LUB WZORZEC EMOCJONALNY AUTOMATYZUJE SI I
UWARUNKOWUJE PRZEZ CIGE WZMACNIANIE I NAGRADZANIE. KADY
WZORZEC KTREGO NIE WZMACNIAMY, MUSI ZANIKN.
Postawie ju pi pierwszych krokw. Czas wic na ten ostatni.
NWA KROK SZSTY
Sprawd si!
Zobaczmy, czego do tej pory dokonae. Najpierw podje decyzj dotyczc nowych
wzorcw emocjonalnych i zachowa, ktre chcesz osign, oraz znalaze dwigni, ktra
pomoe ci unie ciar zmian. Nastpnie zakcie stary wzorzec i znalaze dla niego
zachowanie alternatywne, ktre uwarunkowywae tak dugo, jak dugo nie stao si ono
automatyczne. Ostatni krok na tej drodze to sprawdzenie, czy wszystko to bdzie dziaa w
przyszoci.
Do sposobw pozwalajcych ci to zrobi naley jedna z metod Programowania
Neurolingwistycznego noszca nazw prby przyszoci". Wyobraasz sobie na przykad
sytuacj, ktra kiedy ci frustrowaa, i sprawdzasz, czy nadal budzi ona w tobie poczucie
frustracji, czy te zostaa ju zastpiona wzorcem narzucajcym poczucie fascynacji".
Jeli wci jeszcze cignie ci do papierosw, wyobra sobie siebie w bardzo trudnej
sytuacji i przekonaj si, czy bdziesz chcia sign po papierosa, czy te pjdziesz pobiega
albo zaczniesz robi co innego, w zalenoci od tego, jakie wyjcie alternatywne ci
warunkuje. Wyobraajc sobie bodce, ktre w przeszoci wywoyway twoje stare emocje
lub zachowania, i spostrzegajc, e twoje nowe wyjcie pozwala ci dziaa automatycznie,
przekonasz si te, e nowy wzorzec bdzie dziaa w przyszoci. Musisz te sprawdzi
ekologi zmian, ktre wanie wprowadzie. Sowo ekologia" implikuje badanie
konsekwencji. Jaki bdzie wpyw zmian, ktre wanie poczynie w samym sobie, na
wszystkich tych, ktrzy ci otaczaj? Czy zmiany te bd sprzyja twojej pracy i yciu
osobistemu? Upewnij si, czy ten nowy wzorzec bdzie waciwy w odniesieniu do twojego
obecnego stylu ycia, przekona i wartoci.
Na nastpnej stronie znajdziesz list prostych instrukcji, ktre pomog ci sprawdzi, czy
twj nowy wzorzec sukcesu bdzie trway i czy jest waciwy.
Jeli twoja prba stworzenia nowego wzorca nie powioda si, musisz wrci do
pocztku, do pierwszego kroku. CZY NAPRAWD WIESZ, CO I DLACZEGO CHCESZ
OSIGN?

Powtrz drugi krok. Wikszo ludzi, ktrym nie udao si wprowadzi zmian, zwykle
nie miaa odpowiednio silnej dwigni. By moe bdziesz musia publicznie zobowiza si
do wprowadzenia zmian, aby zyska silniejsz dwigni. Uczy to zobowizanie wobec
ludzi, ktrzy ci nie popuszcz!
Jeli sdzisz, e dysponujesz dobr dwigni, wr do kroku trzeciego. Jeli wiesz,
czego chcesz, i masz motywacj do dziaania, by moe zachowujesz si jak mucha, ktra raz
po raz uderza o szyb. Robisz cigle to samo, robisz to coraz lepiej, a nie osigasz rezultatw.
MUSISZ WIC PRZEAMA WZORZEC ZACHOWANIA.
Skoro dojdziesz do wniosku, e trzy pierwsze kroki uczynie waciwie, przejd do
kroku czwartego. Jeli bowiem mimo to nie osigne zmiany, z pewnoci problem ley
wanie tutaj. RAZ JESZCZE POSZUKAJ SILNEJ ALTERNATYWNEJ MOLIWOCI
DLA STAREGO WZORCA POZBYWANIA SI CIERPIENIA I ZYSKIWANIA
PRZYJEMNOCI. MOLIWO TA MUSI BY CO NAJMNIEJ TAK PRZEKONUJCA
I TAK CI WYGODNA, JAK STARE PODEJCIE. Znaczy to, e masz teraz okazj
wyprbowania wasnej pomysowoci. Znajd jaki wzr, kogo, komu wczeniej udao si
pozby tego samego nawyku lub negatywnego zestawu emocji, ktre chcesz zmieni.
Jeli natomiast zacze ju wprowadza zmiany, ale przerwae ten proces,
niewtpliwie nie wzmocnie nowego wzorca odpowiedni dawk przyjemnoci. Wykorzystaj
wic krok pity - warunkowanie. WYKORZYSTAJ WSZYSTKIE TYPY WZMACNIANIA,
ABY ZAKORZENI I UTRWALI NOWE WZORCE.
Sze krokw NWA mona wykorzysta do wszystkiego: sprawiajcych problemy
reakcji, kopotw w interesach czy te nawyku krzyczenia na wasne dzieci. Przypumy, e
zbytnio martwisz si rzeczami, na ktre nie masz adnego wpywu. Jak w tej sytuacji
wykorzystaby te sze krokw, aby zmieni obezwadniajcy ci wzorzec?
1.
Zadaj sobie pytanie: Czego chc zamiast zmartwienia?"
Wykorzystaj zasad dwigni. Zdaj sobie spraw ze sposobw, w jakie zmartwienie
niszczy twoje ycie. Doprowad to wszystko do progu cierpienia: zobacz, ile by za to musia
zapaci w przyszoci, po to, by naprawd nie potrzebowa ju paci tak wielkiej ceny.
Wyobra sobie, ile radoci przyniesie ci pozbycie si wreszcie tego ciaru, zyskanie
prawdziwej swobody rana zawsze!
Zniszcz stary wzorzec! Ilekro zaczynasz si martwi, zakcaj ten wzorzec cakowicie
gupimi zachowaniami.
SPRAWDZENIE EKOLOGII ZMIAN
1 . C Z Y NA PEWNO CZYSZ WIELKIE CIERPIENIE ZE STARYM
WZORCEM?
Czy mylc o poprzednich zachowaniach i uczuciach wyobraasz sobie rzeczy
naprawd bolesne zamiast tych przyjemnych?
2 . C Z Y NA PEWNO CZYSZ WIELK PRZYJEMNO Z N O W Y M
WZORCEM?
Czy mylc o nowych zachowaniach i uczuciach wyobraasz sobie i czujesz rzeczy
przyjemne zamiast przykrych?
3.CZY JESTE W ZGODZIE Z WYZNAWANYMI WARTOCIAMI,
PRZEKONANIAMI I ZASADAMI? Czy n o w e zachowania i odczucia s zgodne z
wartociami, zasadami i przekonaniami, ktre stosujesz w swoim yciu? (Zajmiemy si tym
dokadniej w nastpnym rozdziale.)
4.CZY NA PEWNO KORZYCI PYNCE ZE STAREGO WZORCA ZOSTAY
UTRZYMANE? C z y n o w e zachowania i uczucia p o z w o l ci o s i g a korzyci i d a
d z poczucie przyjemnoci, ktre dawa ci stary wzorzec?

5.PRBA PR
RZYSZO
CI: WYOB
BRA SOB
BIE SIEBIE ZACHOW
WUJCEGO
O SI W
TEN N O W Y SPO
OSB W PRZYSZO
P
OCI.
W
Wyobra
sob
bie co, co skonioby ci
c w przyszzoci do uruuchomieniaa starego wzzorca.
Przekon
naj si, czy potrafisz
p
wy
ykorzystyw
wa nowy wzzorzec zam
miast starego
o.
duba w nossie albo wrzzanij na cay gos: C
za piknyy poranek!"
4. Znajd sob
bie dodajc si alternattywn molliwo stareego wzorca. Co moeszz robi
nia si? Signij po kaleendarz i zap
pisz sobie pllan dziaa, ktre moeesz
zamiast zamartwian
podj natychmiast
n
t zamiast do
odawania so
obie zmartw
wie. Moe wybierzeszz si na spaccer,
podczass ktrego zaastanowisz si
s nad now
wymi rozwi-zaniami 9

Suchaj, kole! Skoczzyem z proszeniem! "

4. W
Warunkuj nowy
n
wzorzzec. Najlepiej, jak potraafisz, i najczzciej, jak tylko moeesz,
w
wyobraaj
s
sobie
nowy wzorzec z wielkim natteniem em
mocji. Rb to tak dugo
o, jak
d
dugo
nowee zachowaniie, nowa my
ysi albo now
wy wzorzecc nie stanie si
s automaty
yczny.
5. Wzmacniaj
W
swoje reak
kcje czsto, wracajc do
o punktu pieerwszego: wyobraaj
w
sobie
s
sukcesy,
jak
kie dziki teemu odniesiiesz w przyszoci. Wcczeniejsze postrzegani
p
ie
r
rezultatw
d ci wiele przyjemnoci. Rwniee i tu wykoorzystuj tech
da
hnik powtaarzania
z du doz emocji, ab
w
wyobrae
by uwarunk
kowa nowyy wzorzec a do zupen
nego
z
zautomatyz
zowania.
6. Sprawd, czy
c nowy wzorzec
w
dziaaa. Pomyl o sytuacji, ktra poprzzednio ci
martwia, i przekon
naj si, e nie wywouje ona ju zm
martwie.
M
Moesz
wyko
orzysta t technik
t
rw
wnie w intteresach. Otto sze kro
okw NWA w
negocjo
owaniu konttraktu.
K
Krok
pierwszzy stanowi budowanie
b
zaplecza. Uwiadom
U
soobie, czego chcesz i dlaczego
nie mog
ge tego do
otychczas ossign. Czeego chce dru
uga strona?? Co zyskacie na tym
wsplniie? Skd bd
dziesz wied
dzia, e kon
ntrakt jest dobry?
W
Wykorzystaj
zasad dw
wigni. Spraw
w, aby twj rozmwca poczy cieerpienie z
odrzuceeniem kontraktu i przyjemno z jeego podpisaaniem.
Zaakcaj wszzelkie wzorcce przekonaa lub zacho
owa, ktre przeszkadzzaj w podp
pisaniu
umowy.

Stwrz moliwo, o ktrej wczeniej nie mylae ani ty sam, ani twj rozmwca.
Moliwo ta musi zaspokaja potrzeby kadej ze stron.
Utrwalaj t moliwo, cigle wzmacniajc przyjemne odczucia, ktre z niej wynikaj.
Podkrelaj wci jej pozytywne strony.
Przekonaj si, czy twj plan bdzie dobry dla kadego, czy tworzy sytuacj, w ktrej s
sami wygrani. Jeli tak, zostanie tylko zoenie podpisw.
Dokadnie wedug tych samych zasad moemy nauczy dzieci, by sprztay swj pokj,
ulepszy wasne maestwo, podnie jako wasnej firmy, czerpa wicej radoci z pracy
zawodowej czy wreszcie ulepsza wasny kraj.
Czasem wykorzystuj j nawet dzieci w kontaktach z nami. Pamitaj! Jeli znajdziesz
do mocn dwigni i wystarczajco zakcisz czyj wzorzec zachowania, znajdzie on nowy
wzorzec i sposoby, by go wzmocni.
Jeden z moich przyjaci prbowa niemal wszystkiego, by rzuci palenie. W kocu
zwalczy ten wzorzec. Jak? Jego szecioletnia crka wesza kiedy do pokoju w chwili, kiedy
pali papierosa.
Dokadnie wiedziaa, czego chce, i dysponowaa potn dwigni. Zniszczya jego
wzorzec, mwic ze zami w oczach: Tato, prosz, przesta si zabija!" Zaskoczony spyta:
Kochanie, uspokj si, prosz. Co si stao? Co ci jest? Przecie ja nie mam zamiaru si
zabi!" Dziewczynka potrzsna gow, wskazaa na papierosa i wy kaa: Tato, przesta si
tru! Chc, eby by przy mnie, kiedy bd braa lub."
Czowiek ten prbowa rzuci palenie wiele razy i za kadym razem ponosi klsk. Ale
nie tym razem. Odsun od siebie papierosy i od tamtej pory nie zapali ani razu. Jego
szecioletnia crka natychmiast osigna swj cel, chwyciwszy go mocno za serce swoimi
maymi rczkami. Znalaz sobie wiele innych rzeczy, ktre robi dla przyjemnoci zamiast
palenia.
Czasem pierwsze trzy kroki NWA wystarcz, by wywoa w tobie olbrzymie zmiany.
Kiedy postanowisz, czego chcesz, znajdziesz siln motywacj i zakcisz stare wzorce, ycie
samo sprawi, e spojrzysz na wszystko w nowy sposb. Jeli bowiem dwignia bdzie do
silna, poczujesz wrcz przymus znalezienia nowego wzorca i uwarunkowania go. I moesz
by pewien, e wiat da ci wiele okazji, by go wyprbowa.
Dysponujesz ju narzdziem, ktre pozwoli ci dokona zmian. Trzeba go tylko uy.
Ale nie zrobisz tego, jeli nie bdziesz wiedzia, po co go uywasz. Musisz wiedzie, czego
naprawd podasz. Musisz znale sposb.

Rozdzia sidmy
JAK ZDOBY TO C Z E G O CHCESZ
Czyste s te wszystkie emocje, ktre obejmuj
caego ciebie i dwigaj w gr. Nieczyste s
te, ktre ogarniaj tylko jedn cz twojej
duszy i w ten sposb ci znieksztacaj.
RAINER MARIA RILKE
Daj mi pierwsz dziak." Tymi sowami Elvis Presley codziennie rozpoczyna
spenianie dziwacznego rytuau, ktry mia sprawi, by Krl zasn po wysikach
wieczornego koncertu. Jego asystent otwiera wtedy pierwsz kopert i podawa mu
zwyczajny zestaw": mienice si kolorami tczy barbitu-raty (amytal, carbitral, nembutal lub

seconal), valium i placi-dyl, po ktrych nastpoway trzy ampuki demerolu, wstrzykiwane

tu pod opatkami.
Kucharze Elvisa byli gotowi do pracy przez ca dob, ale wzmagali swoj aktywno
tu przed jego snem. Zaczynay si zawody: jak duo Krl potrafi zje przed zaniciem.
Zwykle byy to trzy cheeseburgery i sze lub siedem deserw bananowych. Potem zasypia
w jednej chwili. Jego asystenci czsto m u -sieli wyjmowa mu z ust resztki pokarmu, aby si
nie udawi. Nastpnie Elvis spa przez mniej wicej cztery godziny
Budzi si tak odurzony, e nie mia siy chodzi i trzeba go byo zanosi do azienki.
Wtedy prosi o drug dawk, sabo cignc za rkaw koszuli swojego asystenta. Nie mia siy,
by mwi, a co dopiero samemu wzi tabletki, wiec wkada mu je do ust asystent, a
nastpnie ostronie wlewa do garda wod.
Elvis rzadko mia si poprosi o trzeci porcj. Pomocnik robi wic zastrzyk bez
polecenia i pozwala mu spa do pnego popoudnia, kiedy zmczony Krl zmusza swoje
ciao do posuszestwa za pomoc dexadryny i wtykanych do nosa wacikw nasczonych
kokain. Wtedy dopiero mg wyj na scen.
W dniu mierci Elvis by przytomny. Wszystkie trzy dziaki przyj na raz, zamieniajc
je w ten sposb w jedn mierteln dawk. Dlaczego czowiek tak powszechnie podziwiany i
uwielbiany, ktry wydawa si mie wszystko, tak bardzo mczy swoje ciao i w tak
przeraajcy sposb odebra sobie ycie? David Stanley, przyrodni brat Elvisa, twierdzi, e
wola on by odurzony i odrtwiay ni przytomny i nieszczliwy.
Niestety, nietrudno jest wskaza innych sawnych ludzi, ludzi ze szczytw kariery
artystycznej lub finansowej, ktrzy podobnie jak Elvis zadali sobie mier, porednio lub
bezporednio. Byli wrd nich pisarze, jak Ernest Hemingway czy Sylwia Plath, aktorzy William Holden czy Freddie Prinze, oraz piosenkarze, jak choby Mama Cass Elliot i Janis
Joplin. Co wsplnego mieli wszyscy ci ludzie? Po pierwsze, nie ma ich ju midzy nami i
strat kadego z nich opakiwalimy podobnie. Po drugie, wszyscy oni zapacili rachunek za
to samo: Kiedy, jako, kto, co... i wtedy bd szczliwy." Jednak kiedy osignli sukces,
kiedy wszystko leao w zasigu ich rki i mogli wrcz dotkn amerykaskiego marzenia,
przekonywali si, e szczcie wci wymyka im si z rk. Szukali go wic dalej, usiujc
trzyma bl istnienia z dala od siebie za pomoc alkoholu, papierosw, narkotykw,
obarstwa. Szukali tak dugo, a wreszcie osigali zapomnienie, ktrego tak bardzo pragnli.
Nikt z nich nigdy nie odkry prawdziwego rda szczcia.
Wszyscy ci ludzie zachowywali si w sposb tak dobrze znany wielu z nas:
Nie wiedzieli, czego naprawd chc od ycia, wic oszukiwali si ca mas rodkw
zastpczych.
Wytworzyli poczenia neuronowe, ktre w ekspresowym tempie przynosiy im
cierpienie. Naogi coraz czciej sprowadzay ich na boczne cieki. Mimo osignicia
sukcesu, o ktrym wczeniej marzyli, i mimo mioci i podziwu milionw wielbicieli,
znajdowali o wiele wicej odniesie bolesnych ni przyjemnych. Wywoywali w sobie bl
naprawd po mistrzowsku, poniewa wytworzone poczenia staway si coraz silniejsze.
Nie wiedzieli, co mog zrobi, by poczu si dobrze. Musieli siga po jakie siy
zewntrzne, by mc da sobie rad z teraniejszoci.
Nigdy nie mieli pojcia, j a k wiadomie kierowa wasnym umysem. Zamiast sterowa
wasnym yciem, pozwalali, by czynniki zewntrzne steroway ich przyjemnoci i
cierpieniem. Porwnaj teraz ycie tych ludzi z listem, ktry otrzymaem niedawno od pewnej
kobiety. Wykorzystaa ona moj prac po to, aby cakowicie i do gbi zmieni swoje ycie.
Drogi Tony!
Bardzo cierpiaam przez cae moje ycie, od wczesnego dziecistwa a do mierci
mojego drugiego ma. Rezultatem tych cierpie i blu bya choroba psychiczna, tak zwane

zoone zaburzenia osobowoci. Miaam czterdzieci dziewi rnych osobowoci i adna z

nich nie wiedziaa nic o pozostaych, nie wiedziaa nic o wydarzeniach w ich yciu.
Jedyn ulg przez cae czterdzieci dziewi at choroby przynosiy mi zachowania
samodestrukcyjne. Wiem, e brzmi to dziwnie, ale niszczenie samej siebie naprawd dawao
mi ulg. Po jednej z wielu prb samobjstwa skierowano mnie do szpitala i oddano pod
opiek lekarza. Aby zintegrowa wszystkie te osobowoci, musiaam wrci do urazu, ktry
spowodowa chorob. Usiowaam te urazy sobie przypomnie, odczu je wszystkie. Kada z
moich odmiennych osobowoci speniaa jak okrelon funkcj, zwykle Z ograniczon
pamici i okrelonym poziomem emocjonalnym. Opiekujcy si mn lekarz by
prawdziwym specjalist i uatwi mi dokonanie integracji. W caej terapii pomogo mi
uczucie, e wiele z rnych osb tkwicych we mnie byo bardzo nieszczliwych i przez
to cae moje ycie stao si tak chaotyczne (adna z tych osobowoci nie wiedziaa nic o
yciu pozostaych i przychodzio mi odnajdowa wiele miejsc i sytuacji, o ktrych
zupenie nie miaam pojcia). I mj lekarz, i ja bylimy przekonani, e kiedy wreszcie stan
si jedn i tylko jedn osob, bd szczliwa. Taki by cel.
Ale byam w bdzie. C za szok! Przez rok przeyam pieko. Byam bardzo
nieszczliwa i tskniam za kad ze swoich osobowoci. Brakowao mi kadego z ludzi,
ktrzy wczeniej naleeli do mnie, i czasem chciaam, by wrcili na dawne miejsce.
Wszystko to byo dla mnie bardzo trudne i w cigu tego roku kolejne trzy razy
prbowaam odebra sobie ycie. Znw znalazam si w szpitalu.
W zeszym roku widziaam w telewizji program Personal Power i zamwiam
polecane w nim kasety. Suchaam ich wiele razy, starajc si wychwyci wszystko, co
tylko mogam. Zmiana nastpowaa od chwili, gdy zaczam sucha paskiej
comiesicznej audycji POWERTALK. Od pana, ju jako pojedyncza istota, nauczyam
si rzeczy, ktrych nie uczono mnie nigdy wczeniej. Po raz pierwszy w swoim
pidziesicioletnim yciu zrozumiaam, e szczcie przychodzi z wntrza czowieka.
Moja jedna osobowo ma teraz w pamici wszystkie te straszliwe przeycia, ktrych
doznawaa kada z czterdziestu dziewiciu poprzednich. Teraz kiedy przychodz te
wspomnienia, mog na nie patrze, a jeli staj si zbyt trudne, potrafi dziki panu
skupi si na czym innym, i to nie przez niszczenie samej siebie jak poprzednio. Nie
musz ju wprowadza si w trans zapomnienia, nie musz stawa si kim innym.
Dowiaduj si o sobie wci czego nowego i wci ucz si, jak y pojedynczo.
Wiem, e wiele jeszcze przede mn nauki i wiele nowych dowiadcze. Wyznaczam
sobie cele i prbuj je osign.
Na razie postanowiam schudn i to mj cel na Boe Narodzenie (to wspaniay
witeczny podarunek dla mnie). Wiem te, e chciaabym zwiza si z jakim mczyzn,
tym razem na zdrowych zasadach, bez adnego blu. Przed pierwszym pobytem w szpitalu
pracowaam dla IBM i miaam cztery wasne firmy. Dzi mam now firm i ciesz si bardzo
ze zwikszonych obrotw, ktre udao mi si osign po wyjciu ze szpitala. Zaczynam
poznawa moje dzieci i wnuki, ale co najwaniejsze, zaczynam poznawa siebie. Z
powaaniem, Elizabeth Pietrzak
CZEGO CHCESZ?
Zadaj sobie pytanie, czego naprawd chcesz od ycia. Czy chcesz mioci w
maestwie i szacunku wasnych dzieci? Czy chcesz mie duo pienidzy, szybkie
samochody, pikny dom i dobrze prosperujce interesy? Czy chcesz by podziwianym przez
miliony piosenkarzem rockowym albo aktorem z wasn gwiazd na Hollywood Boulevard?
Czy chcesz, by potomni wspominali ci jako konstruktora wehikuu czasu? Czy chcesz
zmienia wiat razem z Matk Teres, czy te czynnie dziaa na rzecz ochrony rodowiska?

Bez wzgldu na oczekiwania i marzenia, powiniene zada sobie pytanie: Dlaczego

chc to zdoby?" Na przykad jeli chcesz mie jak najlepsze samochody, czy powodem nie
jest ch poczucia sukcesu i prestiu, ktre masz nadziej w ten sposb uzyska? Dlaczego
podasz wspaniaego ycia rodzinnego? Czy nie dlatego, e chcesz przez to osign
poczucie mioci, intymnoci, wizw z bliskimi ludmi? Czy chcesz zmienia wiat,
poniewa wierzysz, e da ci to poczucie wkadu w ycie innych?
Krtko mwic, czy nie jest prawd, e w rzeczywistoci chcesz po prostu zmieni
swoje uczucia i odczucia? WSZY-STKO TO SPROWADZA SI DO FAKTU, E CHCESZ
OSIGN SWOJE CELE DLATEGO, E WIDZISZ W NICH RODEK
POZWALAJCY CI ZAZNA UCZU, EMOCJI I STANW, KTRYCH PODASZ?
Kiedy kto ci cauje, co tak naprawd wywouje wtedy przyjemno? Czy rzeczywicie
dotyk, kontakt wilgotnych komrek? Oczywicie, e nie! Gdyby tak byo, podniecaoby ci
caowanie wasnego psa! Wszystkie nasze uczucia s niczym innym jak tylko burz reakcji
biochemicznych w mzgu i moemy j wywoa w kadej chwili. JEDNAK NAJPIERW
MUSIMY SI N A U C Z Y WIADOMIE K O N T R O -LOWA TE REAKCJE.
Wikszo z naszych reakcji emocjonalnych to wyuczone reakcje na otoczenie. Niektre z
nich ksztatowalimy wiadomie, podczas gdy inne byy dla nas jak kody pod nogami.
Wystarczy zdawa sobie spraw z istnienia tych czynnikw, aby zrozumie, jak si
jest STAN. Nie ma wtpliwoci, e wszystkie nasze dziaania zmierzaj do uniknicia
cierpienia i zyskania przyjemnoci. Moemy w jednej chwili zmieni to, co w naszym
przekonaniu prowadzi do blu lub przyjemnoci, zmieniajc sposb mylenia oraz stany
emocjonalno-umy-sowo-fizyczne. W rozdziale trzecim ksiki Unlimited Power napisaem:
Stan mona zdefiniowa jako sum milionw zachodzcych w nas procesw
neurologicznych - ostateczn sum naszych dowiadcze w danej chwili. Wikszo ze
stanw, w ktrych si znajdujemy, ma miejsce bez adnej wiadomej kontroli z naszej strony.
Postrzegamy co i reagujemy na to, wprowadzajc si w okrelony stan. Moe to by stan
dajcy nam dodatkowe moliwoci albo stan ograniczajcy nasze dziaania. Wikszo z nas
nie potrzebuje wiele, by nad tym zapanowa.
Czy kiedykolwiek miae kopoty z przypomnieniem sobie imienia kogo znajomego?
Czy kiedykolwiek zastanawiae si nad pisowni tak trudnego" sowa j a k na przykad
chleb? Dlaczego miae te kopoty, cho z pewnoci znae waciw odpowied? Czy jeste
gupi? Nie! Znajdowae si w gupim stanie. RNICA MIDZY DZIAANIEM Z
BYSKOTLIW INTELIGENCJ I DZIAANIEM Z TPOT POLEGA NIE NA
TWOICH OGLNYCH MOLIWOCIACH, LECZ NA STANIE TWOJEGO UMYSU
I(LUB) CIAA W DANEJ CHWILI.
Moesz mie talent, odwag i stanowczo Marvy Collins, urok i czar Freda Astaire'a,
si i wytrzymao Nolana Ryana oraz pasj i intelekt Alberta Einsteina, jednak jeli bdziesz
nieustannie poddawa si negatywnym stanom, nigdy nie wykorzystasz wszystkich tych
obiecujcych moliwoci.
Jeli jednak znasz sekret wprowadzania si w najlepsze spord twoich stanw, moesz
zdziaa cuda. Stan, w ktrym znajdujesz si w danej chwili, determinuje twj sposb postrzegania rzeczywistoci, a wic rwnie i twoje decyzje oraz zachowania. Innymi sowy,
TWOJE ZACHOWANIE NIE JEST SKUTKIEM TWOICH MOLIWOCI I UMIEJTNOCI, ALE STANU, W JAKIM W DANEJ CHWILI SI ZNAJDUJESZ. Aby zmieni
swoje moliwoci, zmie swj stan emocjonalny. Aby dotrze do rozlicznych talentw lecych w tobie, musisz wprowadzi si w stan aktywnego, penego pomysw oczekiwania.
Wtedy zobaczysz cuda!
Jak wic moemy zmienia stany emocjonalne. Sprbuj wyobrazi sobie zasad
dziaania stanw emocjonalnych, porwnujc je do telewizora. Aby uzyska czysty obraz i

ywe kolory, musisz wczy i nastroi telewizor. Wczanie twojego organizmu jest jak
dostarczanie odbiornikowi telewizyjnemu prdu, ktry pozwala mu dziaa. Jeli nie bdzie
mia potrzebnej energii, nie bdzie te mia ani dwiku, ani obrazu - tylko pusty ekran.
Podobnie jest z tob. Jeli nie wczysz wszystkich elementw twojego organizmu, caej
swojej fizjologii, moe si zdarzy, e nie bdziesz pamita pisowni najprostszego sowa.
Czy kiedykolwiek zdarzyo ci si wsta z ka _i krci po domu bez celu, nie bdc w
stanie jasno myle ani funkcjonowa dopty, dopki krew ywiej nie popyna w yach?
Po kilku minutach wczye si" i moge ju normalnie myle. Kiedy znajdujesz si w
niewaciwym stanie, nie uda ci si niczego osign, nawet jeli masz dobre pomysy.
Oczywicie, kiedy si ju wczysz, musisz nastawi si na odpowiedni program, aby
zdoby to, czego naprawd chcesz. Musisz skupi swj umys na tym, co dodaje ci si. Bez
wzgldu na obiekt tego skupienia, bdziesz odczuwa znacznie intensywniej. Jeli wic nie
podoba ci si twoje obecne ycie, moe czas najwyszy, by zmieni program.
Dosownie wszystko w yciu mona postrzega na niezliczone sposoby. Mamy do
dyspozycji niezliczenie wiele odczu. Wszystkie one s ci dostpne w kadej chwili. Musisz
tylko nastroi si do odbierania waciwego programu. S dwa gwne sposoby zmiany stanu
emocjonalnego: poprzez zmian sposobu wykorzystania CIAA albo poprzez zmian OBIEKTU KONCENTRACJI.
FIZJOLOGIA: SIA RUCHU
Jednym z najwaniejszych odkry, ktre poczyniem w cigu ostatnich dziesiciu lat,
jest proste stwierdzenie: EMOCJE S SKUTKIEM RUCHU. Wszystkie nasze odczucia s
rezultatem sposobw, w jakie wykorzystujemy wasne ciao. Nawet najdrobniejsza zmiana
wyrazu twarzy lub gestykulacji potrafi zmieni nasze odczucia w danej chwili, a w
konsekwencji sposb oceny ycia, sposb mylenia i dziaania.
Sprbuj teraz wraz ze mn zrobi co absurdalnego. Udawaj, e jeste dyrygentem
orkiestry symfonicznej, raczej znudzonym i bez humoru, ktry rytmicznie porusza rkami do
siebie i od siebie w takt muzyki. Zrb to bardzo wolno. Nie angauj si w aden sposb, niech
to bdzie rutyna raczej ni uczucie. Twoja twarz powinna odzwierciedla wielkie znudzenie.
Jak si poczujesz? A teraz klanij gono w donie i roz rce najszybciej, jak potrafisz, z
szerokim gupawym umiechem.
Wzmocnij to, dodajc jak najgoniejszy i najdzikszy okrzyk. Ruch powietrza
przepywajcego przez puca, gardo i usta radykalnie zmieni twoje samopoczucie. Natychmiastow zmian spowoduje wytworzony przez ciebie ruch ciaa i drgania strun
gosowych.
Kada z odczuwanych przez ciebie emocji czy si z waciw jej fizjologi: postaw,
sposobem oddychania, ruchami i wyrazem twarzy. W przypadku depresji fizjologia ta jest
do oczywista. W ksice Unlimited Power omawiam fizyczne atrybuty depresji: kierunek
wzroku, postaw ciaa i tak dalej.
Kiedy nauczysz si sposobu, w jaki wykorzystujesz wasne ciao podczas okrelonego
stanu emocjonalnego, moesz dowolnie wraca do tego stanu albo go unika po prostu przez
zmian ruchu ciaa. Problem w tym, e wikszo z nas ogranicza si jedynie do kilku
nawykowych wzorcw fizjologicznych. Przyjmujemy je automatycznie, nie zdajc sobie
sprawy, jak wielk rol o d g r y w a j one w ksztatowaniu naszego zachowania w danej
chwili.
Twarz ludzk kieruje ponad osiemdziesit rnych mini. Jeli przyzwyczaj si one
do wyraania depresji, znudzenia lub frustracji, ten nawykowy wzorzec miniowy dosownie
zaczyna dyktowa nam nasze stany emocjonalne, eby nie wspomnie o charakterze. Zawsze
prosz suchaczy moich kursw Dat with Destiny(TM) (Randka z Przeznaczeniem), aby
wypisali wszystkie uczucia, ktre towarzysz im w cigu caego tygodnia. Cho istniej

tysice moliwoci, przecitnie wypisuj oni niecay tuzin. Dlaczego? Poniewa wikszo
ludzi dysponuje ograniczon liczb wzorcw fizjologicznych, co prowadzi do ograniczenia
wzorcw ekspresji.
To raczej ubogie menu emocjonalnych wyborw, zwaszcza jeli wemiemy pod uwag
tysice nccych moliwoci dostpnych nam stanw. Postaraj si nie ogranicza samego
siebie do tak krtkiej listy! Proponuj, by korzysta z caej gamy emocji, sprbuj czego
nowego, czego dla prawdziwie wybrednego podniebienia. Staraj si dowiadczy wicej
entuzjazmu, zabawy, fascynacji, radoci, intrygi, zmysowoci, dzy, wdzicznoci,
oczarowania, ciekawoci, twrczego podniecenia, pewnoci, zdolnoci, szalestwa, odwagi,
rozwagi, uprzejmoci, delikatnoci, humoru... Dlaczego nie miaby bardziej jeszcze
rozszerzy tej listy?
Kadego z tych uczu moesz dowiadczy, po prostu zmieniajc sposb, w jaki
wykorzystujesz swoje ciao! Moesz TYPY EMOCJI NAJCZCIEJ ODCZUWANYCH
PRZEZ CZOWIEKA W CIGU JEDNEGO
TYGODNIA:
Stres
Frustracja
Zo
Niepewno
Samotno
Nuda
Przygnbienie
Szczcie
Ulga
Mio
Podniecenie
Rado
poczu si mocnym, moesz si umiecha, moesz zmieni cokolwiek w jednej chwili,
po prostu si miejc. Pewnie nieraz syszae podobne sowa: Kiedy przypomnisz sobie to
wszystko i niele si umiejesz!" I to prawda. Dlaczego wic masz czeka? Dlaczego nie
spojrze wstecz i nie mia si ju teraz?
Rozbud swoje ciao, naucz si wprowadza je w stan przyjemnoci bez wzgldu na
sytuacj. Jak? Myl o czym w okrelony sposb jak najczciej, a zmienisz swoje odczucia
dotyczce tego czego w przyszoci.
Jeli cigle wykorzystujesz swoje ciao w sposb charakterystyczny dla saboci, jeli
garbisz si regularnie i chodzisz tak, jakby by piekielnie zmczony, bdziesz si czu
zmczony. Jak bowiem miaoby by inaczej, skoro TWOJE CIAO KIERUJE TWOIMI
EMOCJAMI? Nastpnie stan emocjonalny, w ktrym si znajdujesz, zaczyna wpywa na
twoje ciao i koo si zamyka. Zwr uwag na to, jak siedzisz w tej chwili. Sprbuj
wyprostowa plecy i poprzez postur doda sobie energii. Pamitaj, e nie tylko czytasz t
ksik, ale i uczysz si czytanych w niej regu.
Co jeszcze moesz zrobi, aby natychmiast zmieni swj stan emocjonalny, a wic i
swoje uczucia oraz dziaania? We kilka gbokich oddechw przez nos i silnie wydychaj powietrze ustami. Ubierz twarz w szeroki umiech i poka go dzieciom. Jeli naprawd chcesz
zmieni swoje ycie, zdecyduj wanie w tej chwili, e przez najbliszy tydzie powicisz co
najmniej minut pi razy dziennie na wiczenie szerokiego umiechu przed lustrem. Bdzie
ci si to wydawao wyjtkowo gupie, ale pamitaj, e to wiczenie mini pozwoli czsto
uruchamia okrelon cz twojego mzgu i wytwarza poczenie neuronowe, ktre z
czasem stanie si nawykiem. Zrb to wic i baw si przy tym dobrze.

Albo jeszcze lepiej zacznij skaka na skakance. Skakanka stanowi wspaniae wiczenie,
o wiele lepsze ni bieganie:
Pomaga rozwija minie.
Nie stanowi wielkiego przecienia dla organizmu.
Nie pozwala ci utrzymywa powanego wyrazu twarzy.
Wywouje umiech u kadego, kto ci zobaczy. Bdziesz wic zmienia stan rwnie
innych ludzi, wywoujc ich miech.
Jake potny jest umiech! Mj syn Joshua ma koleg, ktry mieje si tak czsto i z
tak atwoci, e jest to naprawd zaraliwe, i syszc go miej si wszyscy dookoa. Jeli
naprawd chcesz ulepszy swoje ycie, NAUCZ SI MIA. Niezalenie od piciu
umiechw dziennie przed lustrem, sprbuj mia si zupenie bez powodu trzy razy dziennie
przez siedem dni.
Badania przeprowadzone niedawno przez tygodnik En-tertainment Weekly" wykazay,
e osiemdziesit dwa procent widzw w kinach chce si mia, siedem procent chce paka, a
trzy procent krzycze. Pokazuje to, jak wysoko cenimy miech. Gdyby przeczyta ksiki
Normana Cuisinsa, dra Deepaka Choopry i dra Berniego Siegela albo zapozna si z zasadami
psychoneuroimmunologii, wiedziaby, jak bardzo miech stymuluje system immunologiczny
poprzez swj wpyw na ciao.
A moe poszukaj kogo, kto si mieje, i naladuj go? Zafunduj sobie troch zabawy.
Zagadnij tego kogo, powiedz, e ma cudowny miech, i spytaj, czy moesz go naladowa.
Popro, by by twoim trenerem. Gwarantuj, e bdziecie si doskonale bawi! Naladuj
wszystko: sposb oddychania, postaw ciaa, ruchy i gestykulacj, wydawaj te same dwiki.
Bdziesz si gupio czu na pocztku, ale po chwili to przejdzie i razem ze swoim trenerem
wybuchniesz histerycznym miechem, poniewa i ty, i on bdziecie wygldali rwnie
zabawnie. Podczas tego wiczenia zaczniesz budowa neurologiczn sie, ktra pozwoli ci
mia si regularnie. A jeli bdziesz si mia coraz czciej, bdzie ci to przychodzio z
coraz wiksz atwoci i sprawiao prawdziw przyjemno.
Wiemy zbyt wiele, a czujemy zbyt mao.
A przynajmniej odczuwamy zbyt mao
tych twrczych emocji, z ktrych wyrasta
dobre ycie.
BENJAMIN DISRAELI
Zawsze mona utrzyma dobre samopoczucie, jeli si je ju ma albo wanie si do
niego dochodzi. Nie potrzeba do tego wiele. Ale prawdziwym kluczem do wspaniaego ycia
jest umiejtno wprowadzenia si w dobry stan wtedy, gdy czujesz si fatalnie albo nawet
nie chcesz czu si dobrze. Wiedz, e moesz to zrobi w jednej chwili, wykorzystujc jako
narzdzie do zmiany stanu wasne ciao. Jeli zidentyfikujesz fizjologi zwizan z
poszczeglnymi stanami, moesz j wykorzystywa do wywoywania dowolnych stanw
zgodnie z wasnym yczeniem. Wiele lat temu pracowaem z Johnem Denve-rem, ktry
imponuje mi nie tylko talentem muzycznym, ale i tym, e prywatnie zupenie nie rni si od
swojego publicznego image. Powd, dla ktrego odnis swj sukces, jest zupenie jasny: jest
on nieprawdopodobnie ciepym i wraliwym na potrzeby innych czowiekiem.
Pracowaem z nim, poniewa dowiadcza kopotw z napisaniem czego nowego.
Wsplnie zastanowilimy si nad okresem, kiedy skomponowa swoje najlepsze piosenki, i
odkrylimy, e inspiracja przychodzia do niego, gdy podejmowa jaki fizyczny wysiek.
Zwykle caa piosenka ukadaa mu si w gowie po tym, jak zjecha na nartach po jakim
trudnym szlaku, kiedy prowadzi swj samolot albo bardzo szybko jecha samochodem.

Wizao si to na og z wielk prdkoci. Podniesiony poziom adrenaliny wraz z

dowiadczanym piknem natury stanowiy gwne elementy jego strategii twrczej. W czasie
tamtego twrczego zastoju boryka si z pewnymi problemami w kilku dziedzinach i dlatego
wanie nie oddawa si zwykym zajciom. Wystarczyo, by to zmieni, przywrci poprzedni
tryb ycia, aby natychmiast wrcia te dawna pomysowo i twrcze zdolnoci. RWNIE
I TY MOESZ WPROWADZA PODOBNE ZMIANY W KADEJ CHWILI. Zmieniajc
swoj fizjologi, zmieniasz sposb funkcjonowania. Nasze zdolnoci i moliwoci s w nas
zawsze, musimy tylko doprowadzi si do stanu, w ktrym bdziemy mogli je
wykorzystywa.
Kluczem do sukcesu jest wic WYTWORZENIE WZORCW RUCHU CIAA,
KTRE WYWOUJ W NAS POCZUCIE PEWNOCI, DAJ NAM SI I
ELASTYCZNO DZIAANIA I KOJARZ SI Z RADOCI I DOBR ZABAW.
Pamitaj, e stagnacja bierze si z braku ruchu.
Czy znasz kogo w bardzo podeszym wieku, kto wikszo czasu spdza w domu?
Starzenie si nie jest spraw wieku. To coraz wikszy brak ruchu. A cakowity brak ruchu
oznacza mier.
Wyobra sobie grupk dzieci idcych chodnikiem tu po deszczu. Co zrobi, gdy
napotkaj na swej drodze du kau? Oczywicie wskocz do niej! Bdzie mnstwo
miechu, fontanny wody i wspaniaa zabawa. Co zrobi czowiek dorosy? Ominie kau?
Nie, nie tylko j ominie, ale bdzie narzeka przez cay czas! Ty powiniene y inaczej.
Nigdy nie wolno ci traci sprystoci kroku i umiechu na twarzy. Moe wic sprbujesz
znale sobie nowy priorytet: rado, dobr zabaw, miech i... nietypowe zachowanie.
Zawsze spodziewaj si dobrego samopoczucia. Nie musisz mie specjalnych powodw, by
poczu si wspaniale. yjesz, wic moesz czu si dobrze bez adnego powodu!
Czy gdyby chcia, mgby zasmuci si bardzo w jednej chwili? Na pewno tak,
wystarczy, by SKUPI SI na jakim okropnym wydarzeniu z przeszoci. Kto z nas nie ma
przeraajcych wspomnie? Jeli wic wyobrazisz sobie tak sytuacj, zaczniesz o niej
intensywnie myle, do szybko zaczniesz j odczuwa. Czy kiedykolwiek widziae
naprawd przeraajcy film? Czy chciaby do niego wraca setki razy? Oczywicie nie.
Dlaczego? Poniewa nie daoby ci to dobrego samopoczucia. Dlaczego wic miaby wraca
do przeraajcych sytuacji w swoich mylach? Dlaczego miaby wci oglda siebie w
swojej najgorszej i najbardziej nie lubianej roli, ktr odegrae z najgorszym i najbardziej nie
lubianym partnerem? Dlaczego miaby wci wyobraa sobie niepowodzenia zawodowe i
wci od nowa przypomina sobie swoje niewaciwe decyzje?
Te kiepskie filmy nie ograniczaj si oczywicie tylko do przeszoci. Moesz skupia
si na czym, czego brakuje ci w danej chwili, i w ten sposb wywoywa kiepski nastrj.
Moesz te intensywnie myle o czym, co jeszcze si nie stao, i w ten sposb martwi si
na zapas! Nawet jeli w tej chwili miejesz si z takiego zachowania, pozostaje prawd, e
wikszo z nas tak wanie robi.
Gdyby chcia, mgby wanie w tej chwili odczuwa prawdziw ekstaz. Przyszoby
ci to rwnie atwo. Czy potrafisz przypomnie sobie chwile, w ktrych znajdowae si w tym
wanie stanie? Czy potrafisz skupi si na odczuciach, ktrych wtedy doznawae? Czy
moesz wyobrazi je sobie z takimi szczegami, e odczujesz je ponownie? Z pewnoci tak.
Moesz te skupi si na obecnych wydarzeniach, wywoujcych w tobie wanie takie
odczucia, albo na wspaniaych perspektywach. Rwnie i w tym wypadku moesz skoncentrowa si na czym, co jeszcze si nie wydarzyo, i CIESZY SI NA ZAPAS. Tak
wanie si daje nam wyznaczanie sobie celu, o czym dokadniej pomwimy w rozdziale
dwunastym.

PRZEDMIOT KONCENTRACJI STAJE SI NASZ PERCEPCJ

RZECZYWISTOCI
Tak naprawd bardzo niewiele rzeczy ma charakter absolutny. Zwykle sposb
odczuwania wydarze i znaczenie poszczeglnych dowiadcze zale wycznie od tego, na
czym si koncentrujesz. Elbieta - ta, ktra chorowaa na zoone zaburzenia osobowoci nieustannie cierpiaa. Ucieczk byo dla niej tworzenie nowej osobowoci dla kadego
dowiadczenia, ktre musiaa traktowa emocjonalnie. Pozwalao jej to na percepcj tego
problemu dziki patrzeniu na cudzymi" oczami. Cierpiaa nawet po integracji. Przeja
kontrol nad swoim yciem dopiero wtedy, gdy nauczya si wiadomie zmienia ruchy ciaa
oraz przedmiot skupienia uwagi.
Przedmiot skupienia uwagi nie stanowi rzeczywistoci, poniewa jest on jednym z
wielu moliwych sposobw postrzegania dziejcych si zjawisk. atwo wyobrazi sobie si
tego zjawiska, porwnujc je do zasady dziaania aparatu fotograficznego. Obiektyw
obejmuje tylko ten obraz, na ktry go nastawisz, i tylko pod jednym okrelonym ktem.
Wanie dlatego fotografia moe z atwoci znieksztaci rzeczywisto, pokazujc jedynie
drobny fragment wielkiego obrazu.
Wyobra sobie, e wybierajc si na przyjcie, bierzesz ze sob aparat fotograficzny ustawiasz si w jednym kcie pomieszczenia i kierujesz obiektyw na dwoje kccych si
ludzi. Jak wygldaoby cae przyjcie na twoich zdjciach? Z pewnoci byby to obraz
wyjtkowo nie udanego przyjcia, na ktrym nikt dobrze si nie bawi. A gdyby skierowa
obiektyw aparatu w inne miejsce tego samego pomieszczenia, gdzie ludzie cigle si miali,
opowiadali dowcipy i bawili wspaniale? Uwieczniby jak najbardziej udane przyjcie,
podczas ktrego kwity zabawa i dobry humor. Musimy pamita, e sposb przedstawiania
sobie w pamici sytuacji i wydarze jest zaleny od tego, jak si czujemy.
Wanie dlatego jest zwykle tyle szumu wok nie autoryzowanych" biografii: s one
percepcj ycia bohatera z punktu widzenia jednej tylko osoby. Czsto jest to punkt widzenia
ludzi, ktrych zazdro powoduje znieksztacenia obrazu.
Biografia taka prezentuje wszystkie wydarzenia pod ktem aparatu" autora, a przecie
wiemy, e fotografia moe znieksztaci rzeczywisto. Zblienie powoduje, e przedmioty
wydaj si wiksze ni w rzeczywistoci. Mistrzowskie ustawienie aparatu pomniejsza lub
wrcz eliminuje wane elementy rzeczywistoci. Ralph Waldo Emerson susznie zauway, e
kady z nas widzi w innych to, co nosi w swoim sercu.
ZNACZENIE CZSTO ZALEY OD PRZEDMIOTU SKUPIENIA
Sposb, w jaki odbierasz spnienie kogo, z kim umwie si na subowe spotkanie,
zaley wycznie od tego, na czym si skupiasz. Czy sdzisz, e powodem spnienia jest
lekcewaenie, czy te wyobraasz sobie, e nieobecno jest skutkiem powanych trudnoci?
O skupieniu si na jednym lub na drugim z ca pewnoci decyduj twoje emocje.
A jeli twj rozmwca spnia si tylko dlatego, e wanie przed chwil pojawia si
jaka nowa moliwo zaproponowania ci jeszcze lepszego kontraktu i chce natychmiast j
wykorzysta? Pamitaj, e twoje uczucia zale od tego, na czym si koncentrujesz. Moe
wic nie powinnimy wyciga pochopnych wnioskw i zamiast tego wiadomie wybiera
przedmiot skupienia uwagi?
Obiekt skupienia uwagi okrela to, czy odbierasz rzeczywisto jako dobr czy z,
decyduje o twojej radoci lub smutku. Prowadzenie samochodu formuy pierwszej jest tu
zawsze moim ulubionym porwnaniem, czasem bowiem kierowanie odrzutowcem moe si
przy tym wydawa zwyczajnym odpoczynkiem! W samochodzie wycigowym nie moesz
sobie pozwoli, by cho na chwil odwrci uwag od kierownicy. Musisz ograniczy
mylenie wycznie do tego, gdzie si znajdujesz. Nie moesz skupia si na przeszoci ani
zbyt daleko wybiega w przyszo. Cakowit wiadomo obecnego pooenia musisz
poczy z przewidywaniem wydarze w najbliszej przyszoci.

Bya to jedna z pierwszych rzeczy, ktrych nauczyem si tu po rozpoczciu kursu dla

kierowcw wycigowych. Instruktorzy wsadzili mnie do samochodu, w ktrym sterowane
komputerem hydrauliczne dwignie mog w kadej chwili na sygna instruktora unie nad
ziemi ktre z czterech k. Ucz oni w ten sposb podstawowej zasady: SKONCENTRUJ
SI NA TYM, DOKD CHCESZ DOJECHA, A NIE NA TYM, CZEGO SI BOISZ.
Kiedy czujesz, e tracisz kontrol nad samochodem, w naturalny sposb zaczynasz
patrze na cian. Jeli jednak bdziesz si na niej koncentrowa, dokadnie tam w kocu
wyldujesz. Kierowcy wiedz, e zawsze jedziemy tam, gdzie patrzymy, przemieszczamy si
w kierunku przedmiotu koncentracji. Jeli wic pokonasz strach, wierzysz w siebie i skupisz
si na waciwej drodze, wszystkie twoje dziaania bd podporzdkowane jednemu celowi.
Wyjdziesz z polizgu i wrcisz na tor, jeli to tylko moliwe. Nie masz jednak adnej szansy,
jeli skoncentrujesz si na tym, czego si boisz. Ludzie zawsze twierdz, e i tak nic nie
pomoe, jeli kto ma si rozbi. Jednak kierowca znacznie zwiksza swoje szanse, skupiajc
si tylko na tym, co chce osign. Koncentrowanie si na szukaniu rozwiza zawsze dziaa
na nasz korzy. Kiedy za z wielkim pdem zmierzasz w kierunku ciany, skupianie uwagi
na problemie tu przed kraks nie zda si ju na wiele.
Gdy instruktor wyjania mi to wszystko na pocztku, kiwaem gow i mylaem:
Oczywicie! To przecie nic nowego. W kocu sam ucz dokadnie tego samego!" I
wsiadem do samochodu po raz pierwszy. Pdziem wzdu toru i nagle, w najmniej
spodziewanym momencie instruktor nacisn guzik. Zaczem traci kontrol nad
samochodem. I zgadnij, dokd pobieg mj wzrok? Oczywicie, e tak! Prosto na cian. W
ostatnich sekundach byem przeraony, poniewa czuem, e zaraz w ni uderz. Siedzcy
obok instruktor chwyci mnie za gow i si odwrci j w kierunku, w ktrym powinienem
jecha. Samochd cigle si lizga i wiedziaem, e za chwil bdzie wypadek, ale byem
zmuszony patrze wycznie w stron toru. Oczywicie rce natychmiast automatycznie
skrciy kierownic w kierunku wzroku. W ostatniej chwili udao mi si wyj z polizgu.
Pewnie sobie wyobraasz, jaka to bya ulga!
Warto pamita, e zmiana obiektu skupienia kierowcy nie powoduje natychmiastowej
zmiany kierunku jazdy. Czy w yciu nie jest podobnie? Czsto upywa troch czasu midzy
zmian kierunku twojej uwagi a reakcj ciaa i odczu. To jeszcze j e d e n powd, dla
ktrego powiniene zacz j a k najwczeniej zmienia obiekt koncentracji zamiast czeka, a
problem stanie si powaniejszy.
Czy nauczyem si po tej pierwszej lekcji? Nie. Miaem dowiadczenie, ale nie
wytworzyem wystarczajco silnej neuro-asocjacji. Musiaem uwarunkowa ten nowy
wzorzec. Tak wic kiedy nastpnym razem niebezpiecznie zmierzaem w stron ciany,
instruktor musia wrzasn na mnie, abym skupia wzrok na kierunku jazdy. Jednak za
trzecim razem sam wiadomie odwrciem gow. Uwierzyem i sprawdzio si.
Po kilku razach, ilekro samochd wpada w polizg, gowa i wzrok automatycznie
wdroway w kierunku toru, a rce same obracay kierownic. Czy kontrolowanie uwagi
zawsze daje gwarancj sukcesu? Oczywicie, nie. Czy zwiksza moje szanse? Stokrotnie!
Dokadnie tak samo jest w yciu. W nastpnych rozdziaach nauczysz si sposobw
koncentrowania uwagi na rzeczach pozytywnych. Na razie jednak musisz zrozumie, e
podstaw Stanowi tu zdyscyplinowanie umysu. Nie kontrolowany umys bdzie ci robi
gupie kaway. Poddany kontroli, zawsze bdzie twoim sojusznikiem.
Procie, a bdzie wam dane. Szukajcie,
a znajdziecie. Pukajcie, a bdzie wam
otworzone.
EWANGELIA WEDUG W. MATEUSZA, 7 , 7

Najlepszym sposobem kontrolowania uwagi jest zadawanie pyta. Kiedy bowiem

zadasz sobie pytanie, twj umys zacznie szuka odpowiedzi. Jeli czego szukasz, znajdziesz
to. Jeli bezustannie zadajesz sobie pytanie: Dlaczego on mnie cigle wykorzystuje?",
skoncentrujesz si na tym, e jeste wykorzystywany i to bez wzgldu na to, czy jest to
prawda, czy nie. Jeli zapytasz si: Jak mog to zmieni?", odpowied z pewnoci doda ci
si. Pytania s tak potnym narzdziem pomagajcym odmieni ycie, e zarezerwowaem
na ich omwienie cay nastpny rozdzia. S one jednym z najskuteczniejszych i jednoczenie
najprostszych narzdzi zmiany sposobu postrzegania dosownie wszystkiego. Dlatego wanie
mog zmieni kierunek, w ktrym zmierzasz w jednej chwili. Zadawanie pyta jest kluczem
otwierajcym drzwi do tkwicych w nas nieograniczonych moliwoci.
Wspaniaym przykadem jest tu historia pewnego modego mczyzny, ktry wychowa
si w Alabamie. Kiedy by w sidmej klasie, jeden z kolegw sprowokowa z nim bitk,
uderzy go pici w twarz i znokautowa. Tu po odzyskaniu wiadomoci chopiec ten
poprzysig zemst. Postanowi zabi napastnika. Pobieg do domu, wzi pistolet matki i
wyruszy na poszukiwanie swojego celu. W jednej chwili zaczy way si jego losy.
Kiedy znienawidzony chopak znalaz si wreszcie w zasigu pistoletu, pokrzywdzony
mg po prostu pocign za spust i raz na zawsze rozprawi si z przeciwnikiem. Jednak
wanie w tej chwili zada sobie pytanie: Co si ze mn stanie, jeli strzel?" I wtedy umys
natychmiast skupi si na zupenie innym obrazie, ktry nis ze sob cierpienie tak wielkie,
jak tylko mona sobie wyobrazi. W uamku sekundy decydowao si co, co mogo zmieni
cae pniejsze ycie chopca: wyobrazi sobie siebie samego w wizieniu. Z przeraajc
ostroci stan mu przed oczami obraz wszystkich tych nocy, podczas ktrych musiaby
odpdza od siebie sen, aby nie pa ofiar gwatu wspwiniw. To przewidywane
cierpienie byo znacznie wiksze od dzy zemsty. Przesun wic rk z pistoletem i
wystrzeli w drzewo.
Chopak ten to Bo Jackson. Opisuje t scen w swojej autobiografii. Nie ma
wtpliwoci, e w tym kluczowym dla jego ycia momencie cierpienie czone z wizieniem
byo uczuciem o wiele silniejszym ni przyjemno wynikajca z satysfakcji, ktr daoby mu
zabicie tego chopca. Jedna zmiana przedmiotu koncentracji uwagi, jedna decyzja waca
cierpie-I jiie i przyjemno spowodoway, e zamiast chopaka bez adnej przyszoci sta si
jednym z najwikszych sportowcw naszych czasw.
Podobnie jak rzemielnik cyzeluje i wolno
prostuje wytwarzane strzay, tak mistrz kieruje
swoimi chwiejnymi mylami.
BUDDA
TO NIE TYLKO PO CO KONCENTRUJESZ SI NA CZYM, ALE I J A K . . .
Nasze dowiadczanie wiata ma miejsce poprzez zbieranie informacji za pomoc piciu
zmysw. Jednak kady z nas rozwija swj ulubiony sposb postrzegania wiata, tak zwan
modal-no. Na przykad niektrzy ludzie s najbardziej podatni na to, co widz, ich system
wzrokowy jest zmysem dominujcym. Dla innych najwaniejszym bodcem wyzwalajcym
dowiadczenia s dwiki, podczas gdy jeszcze inni opieraj si na uczuciach.
Jednak nawet w ramach kadego z tych dominujcych rodzajw dowiadczania wiata
da si wyrni okrelone obrazy, dwiki czy inne doznania, ktre mona zmieni tak, aby
zwikszy lub zmniejszy intensywno naszych wrae. Te podstawowe skadniki nazywane
s elementami SUBMODAL-NYML Moesz na przykad wytworzy sobie w umyle jaki
obraz, a nastpnie wymieni dowolny jego aspekt (element submodalny) po to, aby zmieni
wasne odczucia na ten temat. Moesz przedstawi sobie ten obraz w ostrzejszych barwach,

skutkiem czego twoje odczucia zwizane z t sytuacj stan si intensywniejsze. Zjawisko to

znane jest jako wymiana elementw submodalnych. Najwikszym chyba ekspertem w tej
dziedzinie jest Richard Bandler, wspautor techniki programowania neurolingwistycznego.
Pierwszych spostrzee na ten temat dokona ju Arystoteles, ktry w swoich uwagach na
temat piciu zmysw podzieli modele percepcji na kategorie.
Manipulowanie elementami submodalnymi pozwala na dowolne zwikszanie lub
zmniejszanie intensywnoci twoich odczu, decyduj one bowiem o twoich uczuciach
zwizanych z dosownie wszystkim. Wanie dziki nim odczuwasz rado lub smutek,
uniesienie lub desperacj. Zrozumienie tego procesu pozwoli ci nie tylko zmieni odczucia
zwizane z dowolnym dowiadczeniem yciowym, lecz rwnie jego znaczenie w twojej
percepcji, a wic take i dziaania, ktre moesz wzgldem niego podj.
Kiedy wpadem na pomys, e elementy submodalne najlepiej jest porwna do kodw
eberkowych na produktach ywnociowych, czyli grubszych i cieszych czarnych kresek,
ktre zastpiy tradycyjne metki w niemal wszystkich duych sklepach spoywczych. Wydaj
si one cakiem bahe, jednak kiedy przesunie si nad nimi czytnik elektroniczny, przekazuj
komputerowi wszystkie informacje na temat danego produktu: nazw, cen, ilo i tak dalej.
Dokadnie w ten sam sposb dziaaj poczone w cao elementy submodalne. Komputerem
jest tu nasz mzg, ktry odbiera informacje na temat rodzaju zjawiska, wizanych z nim
odczu oraz moliwych dziaa. Rwnie i ty posiadasz wasne kody eberkowe, ktre mona
zidentyfikowa za pomoc pyta pozwalajcych ci ustali, ktrych z nich uywasz, a ktrych
nie.
Jeli na przykad twoj dominujc modalnoci s wraenia wzrokowe, rado, jak
czerpiesz z przypominania sobie poszczeglnych obrazw, jest prawdopodobnie
proporcjonalna do ich rozmiaru, koloru, nasycenia, odlegoci oraz iloci ruchu, jak zaware
w przywoywanych wizualnie wspomnieniach. Jeli kierujesz si gwnie suchowymi
elementami submodalnymi, twoje uczucia zale od natenia, tempa, wysokoci, barwy oraz
wszystkich innych elementw, ktre wiesz z dan sytuacj. Inaczej mwic, niektrzy
ludzie, aby poczu si dobrze, musz najpierw nastroi si na odbir okrelonego kanau. Jeli
jest to kana wizualny, skupienie si na wizualnych elementach danej sceny powoduje
wiksz intensywno emocjonaln. Dla innych ludzi kanaem tym jest kana dwikowy albo
dotyko-wo-ruchowy. Dla jeszcze innych najlepsza jest kombinacja wrae: najpierw musz
skojarzy wraenia wzrokowe, potem suchowe, a wreszcie kinestetyczne. Wszystkie te
wraenia musz pojawi si we waciwej kolejnoci i waciwym nateniu.
Kiedy zdasz sobie z tego spraw, zrozumiesz te, e w codziennym posugiwaniu si
jzykiem ludzie nieustannie uywaj stw podpowiadajcych, do ktrych elementw
submodalnych musz si dostroi. Wystarczy uwanie posucha, jak opisuj gwoje
dowiadczenia, i przyj te opisy dosownie. (Na przykad w ostatnich dwch zdaniach
uyem sw dostroi si" i sucha", co wyranie sugeruje elementy suchowe.)
Ile razy syszae, jak kto mwi: Zupenie nie widz siebie w tej roli"? W ten sposb
informowa ci, na czym polega jego problem: gdyby potrafi si zobaczy w tej sytuacji, znalazby si w stanie, w ktrym mgby odegra t rol. Moe kto ci kiedy powiedzia, e
przesadzasz z rozmiarami niepowodzenia, i pewnie mia racj. Jeli bowiem naprawd znajdowae si pod dziaaniem stresu, najprawdopodobniej obrazy, ktre zjawiay si w twoim
mzgu, byy nieproporcjonalnie due, co sprzyja intensyfikacji odczu. Jeli kto mwi, e
co jest dla niego wielkim ciarem, powiniene pomc mu sprawi, by sytuacja staa si
lejsza, by w ten sposb osign stan, w ktrym mgby sobie z ni poradzi. Jeli kto
stwierdzi, e si wycza, powiniene pomc mu si wczy z powrotem tak, aby mg
zmieni stan, w ktrym si znajduje. NASZA ZDOLNO ZMIANY ODCZU I UCZU
ZALEY OD ZDOLNOCI WYMIANY ELEMENTW SUB-MODALNYCH. Musimy

nauczy si kontrolowa rne elementy, ktre skadaj si na nasz obraz rzeczywistoci, i

wymienia je w celu uzyskania podanego rezultatu.
zy kiedykolwiek powiedziae sobie, e musisz nabra dystansu do jakiego
problemu? Chciabym, aby podj pewn prb. Pomys o sytuacji, ktra obecnie stanowi dla
ciebie problem. Przywoaj j w umyle w postaci obrazu, a nastpnie odpychaj ten obraz
coraz dalej od siebie. Sta ponad nim i spjrz na ca sytuacj pod zupenie innym ktem. Co
dzieje si z intensywnoci twoich emocji? Zwykle spada. Co si dzieje, kiedy obraz staje si
coraz mniejszy i coraz mniej wyrany?
Nastpnie sprbuj powikszy obraz tego problemu, przedstawi go sobie w
jaskrawszych barwach, postawi go bliej siebie. U wikszoci ludzi wywouje to
zwikszenie napicia emocjonalnego. Potem odsu go daleko od siebie i obserwuj, jak
blaknie w socu. Drobna zmiana ktregokolwiek z tych elementw jest jak zmiana jednego
ze skadnikw w przepisie kulinarnym. Z pewnoci zmieni ona odczucia, ktrych
dowiadcza twoje ciao. Chocia omwiem elementy submodalnoci bardzo dokadnie w
swojej poprzedniej ksice, mwi o tym jeszcze raz tutaj, poniewa chciabym, aby dobrze
to zrozumia. To bardzo wane dla zrozumienia wielu innych rzeczy, ktrymi bdziemy si
zajmowa w tej ksice.
Twoje uczucia zwizane z rzeczami i sytuacjami zmieniaj si natychmiast po
wprowadzeniu zmian w tworzcych je elementach submodalnych. Pomys o czym, co
zdarzyo si wczoraj. Wyobra sobie jakie wczorajsze dowiadczenie. Nastpnie umie
obraz tego wspomnienia za sob. Odpychaj go za siebie tak dugo, a zmieni si w odlegy
punkt majaczcy niewyranie w ciemnoci. Czy bdziesz mia wtedy odczucie, e zdarzyo
si to wczoraj, czy te bardzo dawno temu? Jeli jest to przyjemne wspomnienie, przycignij
je z powrotem do siebie. Jeli nie, niech zostanie tam, gdzie jest! Po co bowiem wtedy masz
si na nim koncentrowa. Jest przecie wiele innych, o wiele wspanialszych dowiadcze w
twoim yciu. Pomyl teraz o jednym z nich, ktre wydarzyo si dawno temu. Przywoaj
obraz tego dowiadczenia, przycignij go i umie tu przed sob. Postaraj si, aby by jak
najwikszy, jasny i kolorowy. Wyobra sobie ca sytuacj przestrzennie. Postaw si raz
jeszcze w tamtej sytuacji, poczuj si tak, jakby tam by i odczuwa to, co wtedy odczuwae.
Czy masz jeszcze wraenie, e dziao si to dawno temu, czy te moe wydaje ci si, e
odczuwasz t rado wanie teraz? Poprzez zmian elementw submodalnych moesz nawet
zmieni poczucie czasu.
NAJCZCIEJ SPOTYKANE ZWROTY
I WYRAENIA OPARTE
NA POSZCZEGLNYCH ELEMENTACH
SUBMODALNYCH:
Wraenia wzrokowe:
To naprawd rozjania moj przyszo.
To pozwala przyj lepsz perspektyw.
To znajduje si na samej grze mojej hierarchii
wanoci.
Pogoda bya w kratk.
To zupenie inny obraz rzeczywistoci.
Stanem twarz w twarz z tym problemem.
Wraenia suchowe:
To brzmi wspaniale.
Musz si do tego nastroi.
Ten facet rzeczywicie wypad z tonu.
Wszystko krzyczao, e to ju koniec.
Sysz wyranie, e co tam brzczysz.

Cigle za to na mnie wrzeszczy.

Wraenia dotykowe i ruchowe:
To liski facet.
Cinienie roso/spadao.
To dla mnie duy ciar.
Czuj si, jakbym dwiga to wszystko na wasnych
barkach.
Tkwi w tym wszystkim po uszy.
Temperatura na sali rosa z kad minut.
STWRZ SWJ WASNY PLAN
Odkrywanie elementw submodalnych stanowi dobr zabaw. By moe bdziesz
chcia robi to sam, ale odkrywanie siebie przy pomocy drugiej osoby moe si okaza o
wiele przyjemniejsze. Pomoe ci to by dokadniejszym, a jeli partner te czyta t ksik,
bdziecie mieli wiele do omawiania. Moe ci te by atwiej, jeli bliska osoba bdzie ci
towarzyszy w twoich postanowieniach.
Tak wic teraz pomys szybko o jakim przyjemnym dowiadczeniu i wykonaj
nastpujce wiczenie. Oce swoje odczucia w skali od zera do stu, gdzie zero oznacza
cakowity brak przyjemnoci, a sto najwiksz moliw przyjemno, jakiej potrafiby
dowiadczy. Powiedzmy, e ocenie natenie emocjonalne tego wydarzenia na
osiemdziesit. Odwoaj si teraz do listy moliwych elementw submodalnych (s. 221), co
pozwoli ci odkry, ktre z tych elementw daj ci najwicej radoci, pozwalaj odczuwa
wicej przyjemnych ni bolesnych uczu.
Zacznij odpowiada na kade z pyta zawartych na tej licie zgodnie z
dotychczasowym dowiadczeniem. Jeli wic skupiasz si na wraeniach WIZUALNYCH,
po kolei odpowiadaj na pytania z tej czci listy Czy twoje wyobraenie tej sytuacji jest
obrazem statycznym, czy ruchomym? Jeli jest obrazem ruchomym, zwr uwag na
powodowane przeze odczucia. Czy s pozytywne? Nastpnie zmie obraz tego dowiadczenia, konstruujc je zgodnie z przeciwnym elementem submodalnym. W tym
wypadku bdzie to obraz statyczny. Co si zmienio? Czy poczucie przyjemnoci jest
mniejsze? O ile mniejsze? Czy na przykad spado w twojej ocenie z osiemdziesiciu do
pidziesiciu punktw na skali? Zapisz wpyw, jaki wywara na ciebie zmiana tego elementu
submodalnego, aby mg to odkrycie wykorzysta pniej.
Wr teraz do obrazu w jego pocztkowej formie, to jest zamie go znw na projekcj,
aby ponownie mg odczu przyjemno ocenion na osiemdziesit punktw, i przejd do
nastpnego pytania z listy. Jeli obraz jest czarno-biay, w jaki sposb przyczynia si to do
twoich odczu? Znw zmie swoje wyobraenie. Dodaj kolory i zobacz, co si stanie. Czy
twoje odczucia emocjonalne przekraczaj poziom osiemdziesit? Zapisz swoje obserwacje.
Gdyby zmiana ta podniosa natenie emocjonalne, powiedzmy do dziewidziesiciu piciu,
mogoby si to okaza bardzo przydatne w przyszoci. Jeli na przykad bdziesz myla o
czynnoci, ktrej zwykle unikasz, po dodaniu kolorw moe si okaza, e wzrosn
pozytywne emocje i przystpisz do pracy chtniej ni przedtem. Wr do wersji czarno-biaej,
zwracajc przy tym uwag na zmian, jak to w tobie spowodowao.
Za kadym razem pamitaj, by wraca do pocztkowej formy obrazu przed dokonaniem
kadej kolejnej zmiany. Teraz z powrotem dodaj do obrazu kolory, tyle e ostrzejsze ni
poprzednio. Sprbuj dosownie zanurzy si w ostrych kolorach. Nasycenie barw jest dla
wielu ludzi bardzo wanym elementem submodalnym, ktry znacznie intensyfikuje emocje.
Jeli wanie w tej chwili mylisz o jakim przyjemnym dowiadczeniu i stopniowo dodajesz
do tego obrazu jasnych barw, pewnie czujesz si lepiej, prawda? (S oczywicie w y j -tki.
Jeli na przykad wspominasz jaki romantyczny moment, wczenie wszystkich wiate moe

si okaza nie cakiem waciwe.) Co si stanie, jeli przyciemnisz obraz, przytumisz barwy i
zmniejszysz ostro? U wikszoci ludzi wywouje to niemal depresj. Tak wic natychmiast
dodaj wiata!
W podobny sposb odpowiadaj na pozostae pytania z listy elementw wizualnych.
Nastpnie skup si na elementach SUCHOWYCH. Jak brzmi odtwarzane w myli
wspomnienie? W jaki sposb wpywa na twoje emocje pogonienie tych dwikw? Czy
zwikszaj si wraz z przyspieszeniem ich tempa? O ile? Zapisz swoje obserwacje. Postaraj
si po kolei wymienia tak wiele elementw, jak tylko potrafisz. Jeli na przykad wyobraasz
sobie czyj gos, eksperymentuj z intonacj i akcentem. By moe zmieni to twoje odczucia.
Co si Stanie, jeli z delikatnego i agodnego tonu uczynisz dwik ostry i napastliwy?
Pamitaj, aby na koniec przywrci dwikom ich pocztkowe cechy, tak aby mg
odczuwa wyjciowy poziom przyjemnoci.
Gra/d/rodek
Jasny/mroczny/ciemny
Rozmiar naturalny/ zwikszony/zmniejszony
Blisko
Szybki/wolny
Wyrany punkt
Obecno
Wymiar
Gwny kolor
Panoramiczno
Punkt obserwacji
Katalizator
Suchowe
Ja/inni
Tre
Forma
Ton
Tempo
Kierunek
Gono
Harmonia/kakofonia
Regularno
Modulacja
Emfaza
Wydwik
Cechy szczeglne
Katalizator
Klnestetycze
Zmiana temperatury
Zmiana faktury
Stao
Wibracja
Nacisk
Umiejscowienie nacisku
Napicie/rozlunienie
Ruch/kierunek
Oddech
Waga

Stao/zmienno
Zmiany wymiaru/ksztatu
Kierunek
Katalizator
Wreszcie skup si na elementach KINESTETYCZNYCH. W jaki sposb zmiana tych
elementw wpywa na twoje odczucia? Czy na przykad zmiana temperatury zwiksza odczuwan przyjemno, czy te doprowadza ci do szau? Skup si na wasnym oddechu. Jak
wpywa na ciebie zmiana oddechu z pytkiego i szybkiego na gboki i powolny? Zapisz
zauwaon rnic. Jak wpywa na ciebie zmiana faktury obrazu? Baw si, zmieniajc
odczucia dotykowe, od mikkich i puszystych, poprzez liskie i mokre, a po lepkie.
Jakie zmiany obserwujesz w swoim ciele po wprowadzeniu zmian poszczeglnych
elementw? Zapisz wszystkie odczucia. Po zbadaniu wszystkich elementw z listy wr do
jej pocztku i stwrz najprzyjemniejszy moliwy obraz tego wspomnienia. Postaraj si, aby
by on tak realny, by mg do niego sign i mocno chwyci.
Wykonujc wszystkie te eksperymenty, szybko dostrzeesz, e niektre elementy
submodalne s o wiele silniejsze od pozostaych. Kady z nas jest inny i posiada ulubione
sposoby przedstawiania sobie przeytych dowiadcze. Celem tego wiczenia byo
stworzenie odbitki, ktra odzwierciedla sposb dziaania twojego umysu. Zachowaj j i
wykorzystuj. Przyda ci si moe nawet dzisiaj. Wiedzc, ktre elementy submodal-ne
wpywaj na ciebie najkorzystniej, bdziesz potrafi zwiksza natenie emocji pozytywnych
i zmniejsza natenie negatywnych.
Jeli na przykad wiesz, e twoje emocje znacznie si zwikszaj skutkiem rozjanienia
obrazu, dodania barw i przyblienia go maksymalnie do ciebie, moe to by dla ciebie dodatkow motywacj do zrobienia czego przez zmian swojego wyobraenia o danej
czynnoci tak, aby odpowiadao ono tym wanie kryteriom. Bdziesz te wiedzia, e nie
wolno ci postrzega swoich problemw jako duych, kolorowych i jasnych obrazw,
poniewa zwikszy to twoje negatywne emocje zwizane z nimi. Bdziesz potrafi w
dowolnej chwili wyrwa si z ograniczajcego ci stanu i przej do stanu, ktry doda ci si i
oywi twoje dziaanie. A to wszystko lepiej wyposay ci na drog do osignicia sukcesu.
wiadomo wagi, jak elementy submodalne odgrywaj w twoim dowiadczeniu, jest
kluczowa dla rozwizywania problemw. Na przykad poczucie niepewnoci lub pewno
LISTA MOLIWYCH ELEMENTW SUBMODALNYCH
Wzrokowe 1. Statyczny/dynamiczny
Czy wspomnienie podobne jest do nieruchomego obrazu, czy te projekcji filmu?
Kolorowy/czarno-biay Prawy/lewy/centralny
Czy obraz jest kolorowy, czy te czarno-biay? Czy obraz znajduje si z prawej strony,
z lewej strony, czy te w centrum?
Czy obraz znajduje si u gry, na dole, czy mniej wicej w polowie? Czy obraz jest
jasny, ciemny, czy przytumiony? Czy obraz przedstawia poszczeglne elementy w naturalnej
wielkoci, czy te moe s one wiksze lub mniejsze? W jakiej odlegoci od ciebie znajduje
si obraz? Czy prdko projekcji obrazu jest dua, czy maa? Czy w obrazie znajduje si
jaki element, na ktrym specjalnie koncentrujesz uwag?
Czy ty sam znajdujesz si na przedstawianym obrazie, czy te jeste poza nim?
Czy obraz jest dwu-, czy trjwymiarowy?
Czy ktry z kolorw obrazu wpiywa na ciebie bardziej ni pozostae? Czy obraz jest
ograniczony, czy panoramiczny? Czy patrzysz na obraz z gry, z dou, z boku itd.? Czy
ktrykolwiek z elementw obrazu zwiksza natenie emocji?
Czy mwisz co sam do siebie, czy syszysz gosy innych? Co dokadnie mwisz lub
syszysz? W jaki sposb jest to powiedziane? Jaki jest ton tych sw? Jak szybko s one
wypowiadane? Skd dochodz dwiki? Jak gone s dwiki? Czy dwiki s harmonijne?

Czy dwiki dochodz do ciebie z jak regularnoci? Czy wystpuje modulacja

gosu?
Czy ktre sowa wymawiane s ze szczeglnym naciskiem? Jak dugo trwaj dwiki?
Czy jest w tych dwikach co nietypowego, charakterystycznego tylko dla nich? Czy
ktrekolwiek dwiki zwikszaj natenie emocji?
Czy wystpuje zmiana temperatury? Ocieplenie czy ozibienie?
Czy wystpuje zmiana faktury? Czy obraz staje si gadki, czy
chropowaty?
Czy elementy s stale, czy zmienne?
Czy wystpuje wibracja?
Czy odczuwasz jakiekolwiek zmiany nacisku na ciebie?
Zwikszenie czy zmniejszenie?
Skd pyn wywierane na ciebie naciski?
Czy wystpuj zmiany napicia?
Czy wystpuje jaki ruch? Jeli tak, jaki jest jego kierunek i prdko? Jak oddychasz?
Czy obraz jest ciki, czy lekki?
Czy odczucia s stale, czy zmienne?
Czy obserwujesz zmiany wymiaru/ksztatu?
Czy odczucia napywaj w kierunku twojego ciaa, czy te
odpywaj od niego?
Czy dostrzegasz jakiekolwiek inne elementy, ktre zwikszaj
natenie emocji?
siebie s wycznie kwesti modalnoci. Przypomnij sobie, czy mylc o chwili oniemielenia
przedstawiae j sobie jako obraz statyczny, czy te jako film. Nastpnie porwnaj to z obrazem sytuacji, w ktrej z przekonaniem moge powiedzie, e wszystko rozumiesz. Czsto
niepewno jest skutkiem tego, e mamy przed sob zbyt wiele obrazw, ktre nakadajc si
na siebie, tworz chaotyczn pltanin, poniewa kto mwi do nas zbyt gono albo zbyt
szybko. Inni ludzie znw zaczynaj czu si zmieszani, gdy kto mwi do nich zbyt wolno.
Musz oni przedstawia sobie sytuacj w postaci filmu, musz zobaczy, jak poszczeglne
elementy maj si do siebie, poniewa inaczej sytuacja staje si niespjna. Czy potrafiby
powiedzie, w jaki sposb znajomo elementw submodal-nych drugiego czowieka
pomogaby ci lepiej go czego nauczy?
Problem wikszoci z nas polega na tym, e zwikszamy, czynimy goniejszym albo
janiejszym obraz ograniczajcych nas wzorcw, nadajemy im parametry, na ktre jestemy
najbardziej wraliwi, a nastpnie dziwimy si, dlaczego to wszystko tak nas przytacza! Jeli
kiedykolwiek wczeniej udao ci si wyj z takiego stanu, z pewnoci albo ty sam, albo kto
inny zmieni twj obraz jakiej sytuacji, pomg ci zmieni przedmiot koncentracji i w kocu
powiedziae sobie: To przecie nic takiego." Albo skupie si tylko na jednym aspekcie
jakiej sytuacji i w ten sposb poczue pewno, e moesz sobie z ni poradzi. Wszystko to
s bardzo proste strategie, ktrych wikszo opisaem dokadnie w ksice Unlimited Power.
W tym rozdziale chc jedynie pobudzi twoje zainteresowanie i uwiadomi ci ich istnienie.
ZMIE STAN, A ZMIENISZ YCIE
Poznae ju bardzo wiele sposobw zmiany stanu, w ktrym si znajdujesz. Wszystkie
one s bardzo proste. Moesz w jednej chwili zmieni swoj fizjologi, zmieniajc po prostu
swj oddech. Moesz zmieni przedmiot koncentracji, zwyczajnie decydujc, na czym chcesz
si skupi albo jak chcesz to zrobi. Moesz zmienia elementy submodalne. Jeli wic
dotychczas przez cay czas mylae o tym, co najgorsze, nie ma adnego powodu, aby nadal
w ten sposb myla. Zacznij koncentrowa si na wszystkim, co najlepsze.
Najwaniejsze w yciu jest opanowanie tak wielu sposobw kierowania nim, aby stao
si to prawdziw sztuk. Problem wielu ludzi polega na tym, e ograniczaj si jedynie do

kilku sposobw przechodzenia od stanu do stanu: za duo jedz lub pij, zbyt dugo pi,
robi niepotrzebne zakupy, pal albo sigaj po narkotyki. aden z tych sposobw nie dodaje
si i wszystkie mog mie niszczce, jeli nie tragiczne skutki.
Kopot te i w tym, e skutki te zwykle si kumuluj, zauwaamy je wic na og
wtedy, gdy jest ju za pno. To wanie przydarzyo si Elvisowi Presleyowi i, niestety,
codziennie przytrafia si wielu innym ludziom. Wyobra sobie ab, ktr kto wolno zabija,
podgrzewajc sj z wod, w ktrym j umieci. Gdyby wrzucono j od razu do wrztku,
szok wywoany temperatur pewnie spowodowaby, i wyskoczyaby ze soja natychmiast.
Jednak przy powolnym podwyszaniu si temperatury aba zauwaa niebezpieczestwo
dopiero wtedy, gdy jest ju za pno.
Syndrom podry w kierunku wodospadu Niagary objawia si wtedy, gdy przestajesz
kontrolowa stany, w ktrych si znajdujesz, a kiedy nie potrafisz kontrolowa stanw, nie
moesz panowa nad swoim zachowaniem. Jeli s rzeczy, ktre chcesz osign, a nie masz
motywacji, przyczyn jest niewaciwy stan, w ktrym si znajdujesz. Jednak nie jest to wytumaczenie, tylko komenda, ktr sobie wydajesz! Polecenie, by zrobi wszystko, czego
wymaga zmiana stanu, ciaa lub ducha.
Kiedy doprowadziem si do stanu, w ktrym odczuwaem wielk presj zwizan z
pisaniem ksiki. Nic dziwnego, wydawao mi si to niemoliwe. Jednak pniej musiaem
znale sposb wyjcia z tego stanu, inaczej nie czytaby teraz tej historii. Musiaem znale
si w stanie twrczym, stanie podniecenia. Jeli chcesz przej na diet, nie uda ci si to tak
dugo, jak dugo bdziesz odczuwa strach, zmartwienie czy frustracj. ABY ODNIE
SUKCES, MUSISZ WPROWADZI SI W STAN DETERMINACJI. Jeli chcesz dosta
lepsz prac, musisz zrozumie, e inteligencja i moliwoci intelektualne s czsto
wypadkow stanw, w ktrych si znajdujesz. Ludzie o rzekomo niewielkich zdolnociach
przekonuj si, e ich zdolnoci i moliwoci rosn jak grzyby po deszczu, kiedy oni sami
wprowadz si w nowy stan. Udowodniem to wiele razy, pracujc z dyslektykami. Dysleksja
jest oczywicie funkcj naszych zdolnoci wzrokowych, jednak czsto zaley rwnie od
stanu emocjonalnego, w ktrym si czowiek znajduje. Czowiek cierpicy na dysleksj nie za
kadym razem zmienia kolejno liter czy sw. Moe si to zdarza bardzo czsto, ale jednak
nie zawsze. Rnica midzy sytuacj, w ktrej dyslektyk potrafi i nie potrafi prawidowo
posugiwa si jzykiem, sprowadza si do stanu, w ktrym si znajduje. Jeli zmienisz ten
stan, natychmiast zmieniasz osigane przez niego wyniki. Kady czowiek cierpicy na
dysleksj albo walczcy z innymi problemami, ktrych przyczyn jest stan emocjonalny,
moe wykorzystywa te strategie, by pomc sobie pozby si problemw.
Poniewa ruch moe natychmiast zmieni nasze odczucia, korzystne jest dla nas
tworzenie wielu sposobw natychmiastowej zmiany stanu za pomoc jednego tylko ruchu.
Wiele lat temu nauczyem si czego, co w znacznym stopniu zmienio moje ycie. W
Kanadzie poznaem czowieka, ktry ciosami karate ama deski. Postanowiem opanowa t
umiejtno. Ale zamiast wiczy karate przez wiele miesicy, odkryem, na czym i w jaki
sposb karateka koncentruje si, wymierzajc cios (natenie, barwa i tak dalej), jakie s jego
przekonania i jak przyjmuje strategi fizyczn, to jest, jak wykorzystuje swoje ciao, by
zama desk.
Zaczem wci od nowa wiczy identyczne ruchy ciaa z wielkim nateniem
emocjonalnym, wysyajc do mzgu odczucia zwizane w rny sposb z poczuciem
pewnoci. Przez chwil mj instruktor pokazywa mi dokadnie, jakie ruchy mam
wykonywa. Po krtkim czasie zamaem jedn desk. Potem dwie, trzy i cztery na raz. Jak
mi si to udao? 1. Podniosem wymagania w stosunku do siebie i amanie desek ciosem
karate stao si dla mnie koniecznoci - wczeniej akceptowaem fakt, e nie jestem w stanie
tego robi.

2.
Zmieniem ograniczajce mnie przekonanie, e nie po
trafi osign swojego celu, co udao mi si dziki wprowa
dzeniu si w stan pewnoci siebie.
3.
Wypracowaem skuteczn strategi osignicia celu.
Dowiadczenie to zmienio cakiem moje poczucie siy i pewnoci. Zaczem wykorzystywa
t sam si, ktra pozwalaa mi ama deski ciosami karate, do osignicia innych rzeczy, o
dokonanie ktrych wczeniej nawet bym siebie nie podejrzewa. Pozwolio mi to z atwoci
przeama nawyk odkadania wszystkiego na pniej oraz pewne obawy i lki. Przez lata
wzmacniaem i uwarunkowywaem te odczucia, a nastpnie zaczem uczy innych. Nawet
kilkunastoletnim dzieciom pokazywaem, e mog o wiele bardziej uwierzy w siebie,
udowadniajc, e potrafi w krtkim czasie zrobi co, co wczeniej uznaway za niemoliwe.
W kocu zaczem te dowiadczenia wykorzystywa jako element stworzonych przeze mnie
kursw Unlimited Power, ktre na caym wiecie prowadzone s przez moich uczniw i
instruktorw. Czsto w czasie krtszym ni trzydzieci minut potrafi oni pomc innym
przeama obawy i przekona ich, e mog przezwyciy wszystko, co przeszkadza im w
yciu. Po przeamaniu deski jednym ciosem karate ucz si, jak mona wykorzysta to dowiadczenie dla zdobycia poczucia pewnoci, ktre jest niezbdne do osignicia
czegokolwiek w yciu. Niezmiennie fascynuje mnie obserwowanie wspaniale zbudowanych
mczyzn, ktrzy sdz, e potrafi zama desk brutaln si, i przekonuj si, e nie jest to
moliwe, a nastpnie ze zdziwieniem patrz, jak drobna i wta kobieta robi to jednym
ciosem, poniewa udao jej si wypracowa poczucie pewnoci i wiary w siebie.
Dowiadczenie nie jest skutkiem tego, co dzieje si z czowiekiem; jest natomiast
skutkiem reakcji czowieka na to, co si z nim dzieje.
ALDOUS HUXLEY
Musisz zrozumie, e przejcie wiadomej kontroli nad prac wasnego umysu jest dla
ciebie koniecznoci. Musisz robi to wiadomie albo bdziesz zdany na ask wszystkiego,
co dzieje si wok ciebie. Przede wszystkim musisz opanowa umiejtno natychmiastowej
zmiany wasnego stanu emocjonalnego, bez wzgldu na sytuacj zewntrzn, bez wzgldu na
ogrom twojej frustracji i rozgoryczenia. To jedna z podstawowych umiejtnoci, ktrych
nabywaj suchacze moich kursw. Ucz si, jak szybko przej od stanu, w ktrym boj si,
gdy wiedz", e nie potrafi czemu podoa, do stanu, w ktrym wiedz, e potrafi to
zrobi i mog podj skuteczne dziaania. Tego typu dowiadczenia natychmiastowej zmiany
daj ci w yciu olbrzymi si. Ale moesz to w peni doceni dopiero, gdy sprbujesz cho
raz.
Drug wan umiejtnoci jest zmiana stanu w kadych okolicznociach, nawet w
sytuacji, ktra przedtem wprawiaa ci w przygnbienie. Mimo takiego nastroju powiniene
zmienia stan dowolnie, uwarunkowujc si tak dugo, jak dugo nie bdziesz si czu dobrze
bez wzgldu na okolicznoci. Trzeci umiejtnoci jest oczywicie wypracowanie zestawu
nawykowych wzorcw wykorzystywania ciaa i koncentracji umysu tak, aby czu si dobrze
bez jakiegokolwiek wysiku. Moj definicj sukcesu jest PRZEY SWOJE YCIE W
TAKI SPOSB, ABY BRZMIAO W NIM JAK NAJWICEJ TONW PRZYJEMNYCH I
JAK NAJMNIEJ BOLESNYCH. Warunkiem sukcesu jest te dla mnie y tak, aby ludzi
otaczajcych mnie spotykao wicej przyjemnoci ni przykroci. Kto, kto osign wiele,
lecz yje w wielkim cierpieniu albo jest otoczony ludmi, ktrzy cierpi, nie odnis
prawdziwego sukcesu. Czwartym celem jest wic umoliwianie innym szybkiej zmiany
stanw emocjonalnych, zmiany niezalenej od warunkw zewntrznych i trwaej. Tego

wanie ucz uprawnieni przeze mnie nauczyciele: pomaga innym zarwno podczas zaj
grupowych na moich kursach, jak i w indywidualnej pracy z ludmi.
Co powiniene zapamita z tego rozdziau? WSZYSTKO, CZEGO NAPRAWD
POTRZEBUJESZ W YCIU, TO ZMIANA SWOICH UCZU I ODCZU. Powtrzmy:
wszystkie twoje uczucia to jedynie biochemiczna burza w mzgu i w kadym momencie
ycia moesz nad nimi panowa.
Dokadnie w tej samej chwili moesz odczuwa ekstaz, ale moesz te odczuwa bl i
przygnbienie: wybr naley do ciebie. Nie potrzebujesz do tego ani lekarstw, ani narkotykw, ani niczego innego. S o wiele skuteczniejsze sposoby, jak dowiedziae si ju z
rozdziau o przekonaniach, dziaanie lekarstw moe zosta zniwelowane chemikaliami, ktre
produkujesz we wasnym ciele, zmieniajc nastawienie psychiczne i fizyczne. Substancje te
s znacznie potniejsze od wszystkich innych.
Kady wielki i inspirujcy moment w annaach wiata jest triumfem odrobiny
entuzjazmu.
RALPH WALDO EMERSON
CZY WIESZ, JAK POCZU SI DOBRZE?
Kiedy podczas podry w interesach do Toronto czuem si wyczerpany fizycznie z
powodu silnego blu w plecach. Po ldowaniu zaczem zastanawia si, co musz zrobi,
kiedy znajd si nareszcie w hotelu. Bya ju 10.30 w nocy. Nastpnego ranka musiaem
wsta wczenie i zacz prowadzi zajcia. Mogem co zje - nie miaem nic w ustach od
rana - ale byo bardzo pno. Mogem troch popracowa albo oglda telewizj. Nagle
zdaem sobie spraw z faktu, e wszystko to byy po prostu strategie, ktre miay mi pomc
pozby si cierpienia i zyska przyjemno. Jednak adna z nich nie wydawaa si zbyt
kuszca. Musiaem powikszy swoj list sposobw na zdobycie przyjemnoci, i to bez
wzgldu na otoczenie, w ktrym si znajdowaem.
Czy wiesz zatem, jak dobrze si poczu? To pytanie brzmi pewnie gupio. Ale zapytam
jeszcze raz: czy dysponujesz zestawem sposobw, ktre dodajc ci si, potrafi sprawi, e w
dokona bez odwoywania si do jedzenia, alkoholu, narkotykw, papierosw i innych
rde naogw? Jestem pewien, e masz kilka takich sposobw, ale sprbujmy t list
powikszy. Wanie teraz poszukajmy jeszcze kilku pozytywnych wyborw, ktre pozwol
ci lepiej si poczu. WANIE TERAZ SPORZD LIST TEGO, CO ROBISZ
OBECNIE, ABY ZMIENIA SWOJE SAMOPOCZUCIE. A skoro ju masz t list
sporzdzi, to dlaczego nie miaby doda kilku nowych pozycji, ktre mog pozytywnie
wpyn na twj stan?
Nie przestawaj si zastanawia, dopki na twojej licie nie znajdzie si co najmniej
pitnacie rnych sposobw. Ideaem byoby znalezienie dwudziestu piciu. By moe
pniej zechcesz jeszcze wiele razy wraca do tego wiczenia i rozszerza swoj list do
setek pozycji.
Kiedy ja sam sporzdziem tak list, odkryem, e muzyka jest sposobem, ktry
pozwala mi najskuteczniej zmienia moje, samopoczucie. Lektura jest nastpnym sposobem,
poniewa, po pierwsze, pozwala mi zmieni przedmiot koncentracji, a po wtre, uwielbiam
si uczy, tak wic zwaszcza czytanie czego, co mog natychmiast zastosowa w yciu,
sprawia, e od razu czuj si lepiej. Zmiana ruchw ciaa jest czym, co mog zrobi
natychmiast, aby zastpi to, co mnie ogranicza, stanem inspiracji: wiczenia przy muzyce,
zwyczajne podskoki i skony, bieg przez kilka kilometrw pod gr, pywanie.
Oto kilka innych sposobw, ktre stosuj: taniec, piew przy akompaniamencie mojej
ulubionej pyty kompaktowej, filmy komediowe, koncerty muzyczne czy suchanie tam magnetofonowych. Ciepa kpiel, ania. Seks z moj on. Obiad rodzinny, podczas ktrego
wszyscy dyskutujemy o tym, co dla kadego z nas najwaniejsze. Pieszczoty z moimi
dziemi, obejmowanie i caowanie Becky. Lubi zabiera Becky do kina na filmy takie jak

Ghost (Duch), na ktrych siedzimy obok siebie i obydwoje zalewamy si zami. Lubi
nowoci, nowych ludzi i nowe pomysy. Lubi doskonali wszystko, co robi obecnie.
Kolejnym sposobem jest jakiekolwiek twrcze dziaanie, artowanie z przyjacimi i robienie
czegokolwiek, co daje mi poczucie, e wnosz do ycia jaki wkad. Prowadzenie moich
kursw, zwaszcza dla wielkiej liczby ludzi (jeden z moich ulubionych elementw
submodalnych).
Odwieanie wspomnie, wyobraanie sobie po raz kolejny cudownych dowiadcze,
ktre przeyem w niedawno, ale i tych dawniejszych, ktre uwieczniem w pamitniku.
Podstawow korzyci ze sporzdzenia listy sposobw, pozwalajcych ci dobrze si
poczu, jest wiadomo, e nie musisz siga po inne, destrukcyjne. Jeli poczysz
cierpienie z niszczcymi si nawykami, a wielk przyjemno z wanie wcignitymi na list
sposobami, przekonasz si, e wikszo z nich moesz wykorzystywa niemal zawsze.
Zmie t list w rzeczywisto: PLANUJ PRZYJEMNOCI NA CO DZIE. Nie zdawaj si
na przypadek, ograniczajc si jedynie do nadziei, e jaka przyjemno pewnie ci spotka.
Wyjd jej na spotkanie. Zaplanuj dla niej miejsce!
Przez cay czas mowa o uwarunkowywaniu systemu nerwowego, twojego ciaa oraz
umysu, ktre powinno koncentrowa si w taki sposb, aby nieustannie widzia, jakie
korzyci pyn dla ciebie z wszystkich yciowych sytuacji. Pamitaj, e jeli dostrzegasz
ograniczajce ci wzorce emocjonalne, przypisuj je temu, i w niewaciwy sposb
wykorzystujesz swoje ciao albo przez cay czas koncentrujesz si na czym, co odbiera ci
siy. Jeli tak, to musisz zmieni przedmiot koncentracji i jest narzdzie, ktre okazuje si do
tego niewiarygodnie wrcz pomocne.

Rozdzia smy
ODPOWIEDZI S PYTANIA
Kto zadaje pytania, nie moe unikn odpowiedzi
PRZYSOWIE KAMERUSKIE
Nie potrzebowali adnych powodw. Przyszli tylko dlatego, e by z pochodzenia
ydem. Wtargnli do mieszkania i aresztowali go wraz z ca rodzin. Zaraz potem spdzono
ich wszystkich jak bydo, zagoniono do wagonw i wysano do obozu mierci w okolicach
Krakowa. Nawet najgorsze nocne koszmary nie mogyby go przygotowa do tego, e na jego
oczach zabij mu ca rodzin. Jak mia przey widok ubranka wasnego dziecka na kim
innym, jak znie wiadomo, e jego synek ju nigdy go nie naoy, poniewa zabili go
pod prysznicem"? Ale jako znis. Ktrego dnia, kiedy po raz kolejny przyglda si
otaczajcemu go pieku, stan twarz w twarz Z niezaprzeczaln prawd: jeli zostanie tam
choby dzie duej, umrze. Podj decyzj, e musi uciec i e ucieczka musi mie miejsce
natychmiast! Nie wiedzia jak, wiedzia tylko, e po prostu musi. Przez cae poprzednie
tygodnie pyta wspwiniw: Jak moemy wydosta si z tego piekielnego miejsca?"
Odpowiedzi, ktre sysza, byy niemal takie same: Nie bd gupcem! Std nie ma ucieczki.
Zadawanie takich pyta tylko sprawi ci bl. Po prostu pracuj i mdl si, by przey." Jednak
on nie mg si z tym pogodzi i nie pogodzi si. Ucieczka staa si jego obsesj i nawet jeli
odpowiedzi byy bezsensowne, wci od nowa mwi sobie: Jak mog to zrobi? Musi by
jaki sposb! Jak mog wydosta si std cay i zdrw ju dzisiaj?"
Podobno jeli prosisz, bdzie ci dane. I dla jakich powodw tego wanie dnia znalaz
odpowied. By moe powodem byo wielkie zaangaowanie, by moe poczucie, e
nadszed waciwy czas". A by moe odpowied bya skutkiem cigego koncentrowania
si na jednym, najwaniejszym pytaniu. Bez wzgldu na przyczyn pozostaje faktem, e w

czowieku tym obudzia si potna sia rozumu i ducha ludzkiego. Odpowied przysza do
niego z bardzo nieprawdopodobnego rda: przynis j powodujcy torsje odr
rozkadajcego si ludzkiego ciaa. Tu obok swojego miejsca pracy zobaczy stos cia, ktre
miay by wrzucone do ciarwki - zagazowane kobiety, mczyni i dzieci. Wyrwano im
zote zby i zabrano wszystko, co posiadali. I wtedy Lech Stanisawski, zamiast zastanawia
si: Dlaczego nazici s tak okrutni? Jak to moliwe, aby sam Bg stworzy takie zo?
Dlaczego Bg ukara wanie mnie?", zada sobie zupenie inne pytanie: JAK MOG
TO WYKORZYSTA, ABY STD UCIEC?" Odpowied przysza natychmiast.
Kiedy dzie pracy zblia si ku kocowi i jego grupa miaa zmierza z powrotem do
barakw, Lech przycupn za ciarwk. Z bijcym sercem zdj z siebie ubranie i wsun
si w stert cia. Przez cay czas udawa umarego. Nie drgn nawet pniej, kiedy omal nie
zgnioty go rzucane na niego ciaa.
Zewszd otacza go smrd rozkadajcych si cia i sztywne koczyny zmarych. Czeka
w nadziei, e nikt nie zauway jednego ywego czowieka w takiej masie trupw, w nadziei,
e ciarwka w kocu ruszy.
Wreszcie dobieg go dwik silnika. Poczu, e ciarwka zacza si toczy.
Przygnieciony mnstwem martwych cia, poczu w sobie ziarenko nadziei. Ciarwka
zatrzymaa si i zrzucia potworny adunek, dziesitki trupw wraz z jednym, ktry tylko
udawa umarego, do olbrzymiego dou poza granicami obozu. Lech pozosta w tym grobie
przez wiele godzin, a do zmierzchu. Wreszcie, kiedy upewni si, e nie ma wok nikogo,
wygrzeba si spod przykrywajcych go cia i przez dwadziecia pi mil bieg nago do
wolnoci. Czym rni si Lech Stanisawski od tak wielu innych, ktrzy zginli w obozach
koncentracyjnych? MONA OCZYWICIE WSKAZA NA WIELE RNIC, ALE Z
PEWNOCI JEDN Z PODSTAWOWYCH BY FAKT, E ZADA SOBIE INNE
PYTANIE. Zadawa je nieustannie, wci spodziewajc si uzyskania odpowiedzi. W kocu
umys podsun rozwizanie, ktre ocalio mu ycie. Pytania, ktre zada sobie tamtego dnia
w obozie, sprawiy, e dosownie w uamku sekundy podj decyzj, ktra kazaa mu szuka
rozwiza tak istotnych dla jego losu. Jednak zanim mg podj t decyzj i przystpi do
dziaania, musia zada sobie waciwe pytania.
Z dotychczasowej lektury dowiedziae si, w jaki sposb nasze przekonania wpywaj
na nasze decyzje i dziaania, jak wyznaczaj kierunek naszemu yciu, a wic i naszym
ostatecznym losom. Ten wpyw jest jednak skutkiem MYLENIA, skutkiem sposobw, w
jakie twj umys ocenia sytuacje i tworzy znaczenia w cigu caego twojego ycia. Tak wic
aby dotrze do sedna sposobu, w jaki na co dzie tworzymy wasn rzeczywisto, MUSIMY
ODPOWIEDZIE NA PYTANIE: W JAKI SPOSB CZOWIEK MYLI?
PYTANIA WARUNKUJ MYLI
Pewnego dnia mylaem o wanych wydarzeniach w moim wasnym yciu i w yciu
ludzi, ktrych spotkaem na swojej drodze. Poznaem tak wielu ludzi, szczliwych i
nieszczliwych, odnoszcych sukcesy i ponoszcych klski. Naprawd chciaem wiedzie,
co pozwalao ludziom sukcesu osiga wielkie cele, podczas gdy inni, czsto majcy lepsze
warunki startu, znikali w odmtach Niagary. Zadaem wic sobie pytanie: Co tak naprawd
decyduje o moim yciu, co decyduje, kim jestem jako osoba, kim si stan i dokd
zmierzam?" Odpowiedzi, ktr wtedy znalazem, ju si z tob podzieliem: TO NIE
WYDARZENIA KSZTATUJ MOJE YCIE I DECYDUJ O MOICH ODCZUCIACH I
DZIAANIACH, ZALE ONE BOWIEM RACZEJ OD SPOSOBU, W JAKI
INTERPRETUJ I OCENIAM MOJE YCIOWE DOWIADCZENIA. Znaczenie,
jakie przywizuj do poszczeglnych wydarze, okrela, jakie decyzje podejmuj, jak
dziaam, a wic w konsekwencji ustala moje przeznaczenie." Wtedy zadaem sobie kolejne
pytanie: Jak wic oceniam swoje dowiadczenia? I czym dokadnie jest moja ocena?"

Pomylaem sobie: No tak, przecie oceniam nawet w tej chwili. Prbuj ustali, jak
opisa istot oceny. Co wic teraz robi?" Dokadnie w tym momencie zdaem sobie spraw z
f a -ktu, e zadaem sobie seri pyta. Brzmiay one:
W JAKI SPOSB DOKONUJ OCENY? CZYM JEST OCENA? CZY W TEJ
CHWILI DOKONUJ OCENY? CO W TEJ CHWILI ROBI?
Wtedy pomylaem: Czy to moliwe, eby OCENA SPROWADZAA SI DO
PYTA?" I natychmiast zaczem si mia, poniewa ta myl te bya pytaniem.
ZACZEM ROZUMIE, ZE SAMO MYLENIE SPROWADZA SI DO
PROCESU ZADAWANIA PYTA I UDZIELANIA NA NIE ODPOWIEDZI. Jeli po
przeczytaniu tego zdania uznajesz je za prawdziwe lub si z nim nie zgadzasz, musiae
wczeniej, wiadomie lub podwiadomie, zada sobie pytanie, ktre brzmiao: Czy jest to
prawda?" Nawet jeli pomylae, e musisz si nad tym zastanowi, w rzeczywistoci
powiedziae sobie: Musz zada sobie na ten temat kilka pyta. Musz to przez chwil
rozway." Kiedy zaczniesz swoje rozwaania, zaczniesz zadawa sobie pytania. Musimy
zda sobie spraw z faktu, e wikszo naszych codziennych czynnoci sprowadza si do
zadawania pyta. Jeli wic chcemy polepszy swj yciowy standard, powinnimy zmieni
ZADAWANE SOBIE NAJCZCIEJ PYTANIA. Pytania te wyznaczaj nam przedmiot
koncentracji, a wic decyduj o tym, co mylimy i jak si czujemy.
Mistrzami w zadawaniu pyta s dzieci. Czy w ogle potrafilibymy policzy wszystkie
pytania, ktrymi zasypuj nas, kiedy dorastaj? Czy zadaj je tylko po to, by nas zagania w
kozi rg? Musimy zrozumie, e dzieci nieustannie dokonuj ocen dotyczcych znaczenia
rzeczy oraz zachowa, ktre powinny podj. Zaczynaj wytwarza neuroasocjacje, ktre
bd nimi kierowa w przyszoci. Cigle si ucz i ich strategie uczenia si, mylenia i
kojarzenia inicjowane s pytaniami zadawanymi samym sobie lub innym.
Ta ksika, jak i cay dorobek mojego ycia to skutek zadawania pyta dotyczcych
przyczyn naszego zachowania i postpowania oraz sposobw jak najszybszego wprowadzania
zmian, ktre uczyni nasze ycie atwiejszym ni poprzednio. Pytania stanowi podstawow
strategi uczenia si dosownie wszystkiego. Caa metoda sokratejska (sposb nauczania,
ktry korzeniami siga do prac filozofa staroytnej Grecji Sokratesa) Opiera si wycznie na
tym, e nauczyciel jedynie zadaje pytania, majce kierowa uwag uczniw i sprawia, e
sami sobie udzielaj odpowiedzi.
Kiedy zrozumiaem, jak wane s pytania w procesie ksztatowania naszych myli i
dosownie wszystkich reakcji na dowiadczenia yciowe, sprbowaem je dokadnie analizowa. Zaczem dostrzega, jak czsto pytania pojawiaj si w naszej kulturze. Wiele
najpopularniejszych gier opiera si wycznie na pytaniach, a The Book of Questions (Ksiga
pyta) - zawierajca tylko pytania o nasze ycie i system wartoci - bya jednym z
najwikszych bestsellerw. Pytania zadaj nam reklamy telewizyjne i prasowe. W
telewizyjnej reklamie butw sportowych firmy Nike Spike Lee zadaje Michaelo-wi
Jordanowi tylko jedno pytanie: Czy to s buty?"
Nie tylko chciaem dowiedzie si, jakie pytania zadajemy jako spoeczestwo, ale
pragnem te odkry pytania, ktre pozwalaj ludziom zmieni ycie. Pytaem wic
wszystkich: suchaczy moich kursw, ludzi spotkanych w samolocie, kadego, z kim
rozmawiaem, od dyrektorw najwikszych przedsibiorstw, po bezdomnych ebrakw na
ulicach miast. Interesowao mnie, jakie pytania ksztatuj ich dowiadczenia w codziennym
yciu. Zrozumiaem, e podstawowa rnica midzy ludmi, ktrzy odnieli sukces w mojej
dziedzinie, a tymi, ktrym si to nie udaje, sprowadza si do faktu, e LUDZIE SUKCESU
ZADAJ LEPSZE PYTANIA, A WIC UZYSKUJ LEPSZE
236
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
ODPOWIEDZI. Odpowiedzi, ktre mwi im dokadnie, co robi w kadej sytuacji,
aby osign podane rezultaty.

LEPSZE PYTANIA TWORZ LEPSZE YCIE. Musisz wyry sobie to zdanie w

pamici, poniewa jest ono jednym z najwaniejszych, ktre przeczytasz w tej ksice. Firmy
odnosz sukcesy, kiedy ludzie podejmujcy w nich decyzje zadaj sobie waciwe pytania
dotyczce rynku, strategii finansowej lub linii produkcyjnych. Relacje midzy ludmi kwitn
tylko wtedy, gdy zadaj sobie oni waciwe pytania na temat potencjalnych rde konfliktw
oraz moliwych sposobw wspierania si wzajemnie zamiast wzajemnego niszczenia si.
Politycy wygrywaj wybory, kiedy pytania, ktre zadaj sobie wiadomie lub
podwiadomie, przynosz odpowiedzi waciwe dla nich samych i ich wyborcw.
Kiedy przemys samochodowy by jeszcze w powijakach, wielu ludzi prbowao bra
si za konstruowanie pojazdw, ale Henry Ford zada sobie wtedy pytanie: Jak mog
uczyni z samochodu produkt masowy?" Miliony ludzi cierpiay w komunizmie, ale tylko
Lech Wasa zapyta: Jak mog poprawi warunki ycia wszystkich ludzi pracy?"
PYTANIA STANOWI POCZTEK PROCESU, KTREGO SIY NAWET NIE
JESTEMY SOBIE W STANIE WYOBRAZI. WANIE ZADAWANIE PYTA
PODAJCYCH W WTPLIWO NASZE OGRANICZENIA BURZY WSZELKIE
MURY - W INTERESACH, W STOSUNKACH MIDZY LUDMI I MIDZY
PASTWAMI. JESTEM PRZEKONANY, E POSTP CAEJ LUDZKOCI MUSZ
POPRZEDZA PYTANIA.
Niektrzy ludzie postrzegaj rzeczy w ich
naturalnym stanie i zadaj sobie pytanie:
dlaczego? Ja marz o rzeczach, ktrych nigdy
nie byo, i mwi sobie: dlaczego nie?
GEORGE BERNARD SHAW
Wikszo z nas, gdy widzi czowieka o niepospolitych talentach albo wyjtkowej
zdolnoci pokonywania yciowych przeszkd, myli sobie: Co za szczcie! C za talent!
Pewnie si trzeba takim urodzie." Tymczasem umys kadego z nas potrafi znajdowa
odpowiedzi na pytania o wiele szybciej ni najlepsze komputery wiata, nawet jeli przy
obecnym postpie technicznym komputery dokonuj oblicze w cigu kilku nanose-kund
(miliardowa cz sekundy). Aby dorwna pojemnoci twojego umysu, trzeba byoby
poczy dwa budynki wielkoci wiatowego centrum handlowego! Niewielka brya szarej
materii potrafi da ci w jednej chwili wicej siy do natychmiastowego rozwizywania
problemw i tworzenia odpowiednich odczu emocjonalnych, ni ma jej cokolwiek w
olbrzymim arsenale ludzkiej technologii.
Podobnie jak w przypadku komputera o wielkich moliwociach, bez umiejtnoci
wydobycia i wykorzystania zapisanych informacji mzg i wszystkie jego zdolnoci na nic si
nie zdadz. Jestem pewien, e wrd twoich znajomych jest kto, kto po kupieniu sobie
komputera nie mg go od razu uywa, poniewa nie potrafi go wykorzysta. By moe
nawet co takiego przydarzyo si tobie. Aby uzyska dostp do plikw zapisanych w pamici
komputera, musisz zrozumie sposoby dostpu do danych poprzez system odpowiednich
komend. Podobnie jest z twoj wasn baz danych: jeli chcesz z niej cokolwiek wydoby,
musisz wykorzysta pytania, ktre s waciwymi komendami.
Zawsze pikniejsz odpowiedz dostanie, kto zada pikniejsze pytanie.
E. E. CUMMINGS
Moim zadaniem jest uwiadomienie ci, e RNICA MIDZY LUDMI POLEGA
NA RNICY MIDZY PYTANIAMI, KTRE NIEUSTANNIE SOBIE ZADAJ.
Niektrzy ludzie yj w cigej depresji. Dlaczego? Jak przekonae si w poprzednim
rozdziale, problem znajduj si oni w niewaciwym stanie. Prowadz ycie za pomoc
ograniczonych posuni, sami sobie wi nogi. Koncentruj si na rzeczach, ktre ich

przytaczaj i przygnbiaj. Ich wzorzec oceny i koncentracji powanie ogranicza ich dowiadczenia emocjonalne. Czy ludzie ci mog w jednej chwili zmieni swoje odczucia?
Oczywicie, e tak. Wystarczy, e zmieni przedmiot koncentracji.
Jaki jest wic najszybszy sposb zmiany wzorca koncentracji? Po prostu trzeba sobie
zada INNE PYTANIE. Czowiek znajdujcy si w depresji niemal na pewno zadaje sobie
ograniczajce go pytania typu: Po co ja to robi? Dlaczego prbuj, skoro i tak nigdy mi nie
wychodzi? Dlaczego Bg pokara tym wanie mnie?"
PAMITAJ: PROCIE, A BDZIE WAM DANE. JELI ZADAJESZ
PRZERAAJCE CI PYTANIA, OTRZYMUJESZ PRZERAAJCE ODPOWIEDZI.
KOMPUTER TWOJEGO MZGU ZAWSZE JEST GOTW NA TWOJE USUGI I BEZ
WZGLDU NA RODZAJ ZADANEGO MU PYTANIA, NIEZAWODNIE DOSTARCZY
CI ODPOWIED. Jeli wic pytasz: Dlaczego nie mog odnie sukcesu?", odpowie ci,
nawet jeli bdzie musia wymyli co na poczekaniu. Odpowied moe wtedy brzmie: Bo
jeste gupi", albo: Bo nie zasugujesz sobie na nic lepszego."
Chciaby przykadw waciwych pyta? Opowiem ci wic o moim dobrym
przyjacielu W. Mitchellu. Jeli czytae Unlimited Power, znasz ju t histori. Jak sdzisz,
dziki czemu udao mu si przey i czu si wietnie po wypadku, w ktrym silnie poparzy
trzy czwarte ciaa? Jak w kilka lat pniej po wypadku samolotowym przetrzyma utrat ng?
W jaki sposb przykuty do wzka inwalidzkiego potrafi znajdowa sposoby sprawiania
radoci sobie i innym? NAUCZY SI PANOWA NAD SWOIMI MYLAMI POPRZEZ
ZADAWANIE SOBIE WACIWYCH PYTA.
Pokryty oparzeniami, znalaz si w szpitalu pord wielu innych pacjentw, ktrzy
wci pytali: Dlaczego wanie ja? Jak Bg mg mi zrobi co takiego? Dlaczego ycie jest
tak niesprawiedliwe? Jaki sens ma ycie kaleki?" Mitchell wybra inne pytania: JAK MOG
TO WYKORZYSTA? CO BD MG DA INNYM PO TYM, CO MI SI STAO?"
Wanie rnica midzy tymi pytaniami stanowia o rnicy przeznacze. Zastanawianie si:
Dlaczego ja?", rzadko przynosi pozytywne rezultaty, podczas gdy: Jak mog to wykorzysta?", zwykle prowadzi nas w kierunku obrcenia trudnoci W si pozwalajc ulepsza
siebie i wiat. Mitchell zrozumia, e al, zo i pretensje nie zmieni jego ycia, zamiast
wic skupia si na tym, co straci, powiedzia sobie: Co mi zostao? Kim naprawd jestem?
Czy ja to naprawd tylko moje ciao, czy moe co wicej? Co mog teraz robi lepiej nawet
ni poprzednio?"
Po wypadku samolotowym, kiedy sparaliowany od pasa w d lea w szpitalu, pozna
nieprawdopodobnie pikn kobiet, pielgniark imieniem Annie. Mimo popalonej twarzy,
mimo bezwadu dolnej czci ciaa, mia odwag, by zada sobie pytanie: Jak mog si z ni
umwi?" Wszyscy koledzy uznawali go za szaleca, ktry robi sobie gupie nadzieje. Jednak
w ptora roku pniej udao mu si zwiza z Annie, ktra jest dzi jego on. Na tym
wanie polega pikno dodajcych nam si pyta: stwarzaj nam niewyczerpane moliwoci
odpowiedzi i rozwiza.
Pytania okrelaj wszystko w twoim yciu, od zdolnoci i umiejtnoci, po stosunki z
innymi i finanse. Wielu ludzi nie decyduje si na zwizek z kim, poniewa wci zadaje
sobie pytania, ktre wywouj wtpliwoci: A jeli spotkam kogo lepszego? A jeli potem
bd aowa?" C za straszliwie obezwadniajce pytania! Doprowadzaj nas do
przekonania, e o kilka metrw dalej trawa jest zielesza, i nie pozwalaj pieszy si tym, co
ju dostalimy od ycia.
Czasem ludzie niszcz zwizki, w ktrych si znajduj, zadajc sobie jeszcze bardziej
poraajce pytania: Dlaczego zawsze mi to robisz? Dlaczego mnie nie doceniasz? A jak by
ci byo, gdybym teraz odszed?" Porwnaj to z nastpujcymi pytaniami: Skd miaem tyle
szczcia, by ci pozna? Co najbardziej mi si w tobie podoba? O ile bogatsze bdzie nasze
ycie skutkiem tego zwizku?"

Pomyl o pytaniach, ktre zwykle zadajesz sobie w odniesieniu do finansw. Zawsze

kiedy kto niezbyt dobrze radzi sobie finansowo, przyczyn jest olbrzymi strach, ktry nim
przed kontrolowaniem wasnych finansw. Ludzie zadaj sobie pytanie: Jakie zabawki
chc teraz mie?", zamiast spyta: Jaki plan musz stworzy, aby osign swj ostateczny
cel?" Pytania, ktre sobie zadajesz, decyduj o przedmiocie twojej koncentracji, twoich mylach, odczuciach i postpowaniu.
Jeli chcemy polepszy wasne finanse, musimy stawia sobie wysze cele, zmieni
przekonania na temat rzeczy moliwych i niemoliwych i wypracowa lepsz strategi.
W zachowaniu niektrych wspczesnych nam potentatw finansowych zauwayem,
e nieustannie zadaj sobie pytania inne ni wikszo ludzi i e pytania te czsto
sprzeciwiaj si powszechnie przyjtej mdroci".
Nie da si zaprzeczy, e Donald Trump boryka si obecnie z problemami
finansowymi, ale przez cae dziesi lat by na szczytach powodzenia. Jak osign swj
olbrzymi sukces? Panuj rne opinie, jednak wszyscy zgadzaj si co do jednego. W
poowie lat siedemdziesitych, kiedy Nowy Jork stan wobec bankructwa i niemal wszyscy
waciciele nieruchomoci biedzili si nad pytaniem: Jak uda mi si przetrwa, kiedy
upadnie to miasto?", Donald Trump zastanawia si nad czym zupenie innym: Jak mog si
wzbogaci w sytuacji, gdy wszyscy inni s przeraeni?" To jedno pytanie pomogo mu podj
wiele decyzji finansowych i w oczywisty sposb doprowadzio go do potgi ekonomicznej,
ktr cieszy si przez wiele lat.
Trump nie poprzesta na tym. Zada inne wspaniae pytanie, ktre zreszt zawsze warto
sobie postawi przed jakkolwiek inwestycj finansow. Kiedy ju by przekonany, e jego
projekt moe mu przynie olbrzymie zyski, pomyla: A co jest na dnie? Co najgorszego
moe mi si przytrafi i czy bd w stanie sobie z tym poradzi?" Wierzy, e jeli bdzie w
stanie opanowa najgorszy moliwy scenariusz, powinien przystpi do dziea, poniewa
wszystko inne rozwie si samo. Chcesz wiedzie, co si stao, kiedy zada sobie to wanie
pytanie?
Trump robi interesy, ktrych nikt inny nawet nie wziby pod uwag w tamtych
trudnych gospodarczo czasach. Przej stary budynek Commodore i przeksztaci go w Grand
Hyatt (jego pierwszy powany sukces finansowy). Nastpnie, kiedy odwrcia si za passa,
wygrywa raz za razem. Jednak w kocu popad w powane kopoty. Dlaczego? Wielu
twierdzi, e zmieni kierunek inwestycji. Zacz zadawa pytania typu: Jak mgbym
przyjemnie wyda pienidze?", zamiast: Jaka jest najkorzystniejsza transakcja?" Co gorsza,
mwi si, e Trump nabra przekonania, i jest niezwyciony, i dlatego przesta zadawa
sobie pytania o najgorsz moliw ewentualno. By moe wanie ta jedna zmiana w
sposobie oceny, zmiana pyta, ktre sobie zadawa, kosztowaa go wiksz cz jego
fortuny. PAMITAJ WIC, E TWJ LOS KSZTATUJ NIE TYLKO PYTANIA,
KTRE ZADAJESZ, LECZ RWNIE I TE, KTRYCH NIE ZADAJESZ.
Jeli nauczyem si czegokolwiek, usiujc pozna podstawowe przekonania
najwikszych wspczesnych umysw, to jest to z pewnoci fakt, e DOSKONAE
OCENY TWORZ DOSKONAE YCIE. Wszyscy posiadamy umiejtno oceny ycia na
poziomie, ktry prowadzi do wyjtkowych rezultatw. O czym mylisz, kiedy syszysz sowo
geniusz"? Jeli mylisz podobnie jak ja, natychmiast przychodzi ci do gowy nazwisko
Alberta Einsteina. Jak przeszed od niepowodze w szkole do wiata naprawd wielkich
mylicieli? Bez wtpienia przyczyn by fakt, e zadawa doskonale sformuowane pytania.
Kiedy po raz pierwszy zastanawia si nad wzgldnoci Czasu i przestrzeni, zapyta:
Czy to moliwe, aby rzeczy, ktre wydaj si rwnoczesne, w rzeczywistoci takimi nie
byy?" Na przykad, czy to moliwe, aby czowiek znajdujcy si o kilka mil od gonego
wybuchu sysza go dokadnie w tym momencie, w ktrym mia on miejsce? Einstein
postulowa, e nie, twierdzc, e to, co postrzegamy jako odbywajce si dokadnie w tym

samym momencie, w rzeczywistoci nie dzieje si rwnolegle. Rozumowa, e w codziennym

yciu czas jest Wzgldny i zaley od tego, czym zajmujemy swj umys.
Einstein powiedzia kiedy: Kiedy mczyzna siedzi obok piknej kobiety przez
godzin, wydaje mu si, e upyna minuta. Ale posad go na gorcym piecu na minut, a
wyda mu si ona dusza od godziny. To jest wanie wzgldno."
Nastpnie Einstein rozpocz swoje spekulacje w dziedzinie fizyki. Wierzc, e
prdko wiata jest staa, zada sobie pytanie: Co by si stao, gdybymy umiecili wiato
na pokadzie rakiety? Czy jego prdko zwikszyaby si wtedy?" Odpowiadajc na te i inne
fascynujce pytania, Einstein wysun swoj synn teori wzgldnoci.
Wane jest, by nigdy nie przesta pyta.
Ciekawo nie istnieje bez przyczyny.
Kontemplujc tajemnice wiecznoci, ycia
i cudownej struktury rzeczywistoci, nie mono
unikn lku. Wystarczy wic, jeli sprbujemy
zrozumie cho troch tej tajemnicy kadego
dnia. Nigdy nie tra witej ciekawoci.
ALBERT EINSTEIN
Wielkie odkrycia poczynione przez Einsteina byy wynikiem serii pyta. Czy byy to
proste pytania? Tak. Czy byy potne? Bez wtpienia! JAK SI TY MGBY
UWOLNI, ZADAJC SOBIE RWNIE PROSTE I RWNIE POTNE PYTANIA?
Jestem pewien, e pytania s magicznym narzdziem, ktre pozwala dinowi tkwicemu w
twoim mzgu spenia wszystkie twoje yczenia. S one hasem budzcym do pracy
wszystkie nasze gigantyczne moliwoci. Pozwalaj nam speni wszystkie marzenia, jeli
tylko zadamy je we waciwej formie dobrze przemylanego yczenia. DOBRA JAKO
YCIA BIERZE SI Z DOBRYCH I NIEUSTANNIE ZADAWANYCH PYTA. Twj
mzg da ci wszystko, o co poprosisz, podobnie jak din. Pro wic ostronie, bo znajdziesz
wszystko, czego szukasz.
Skoro wszyscy dysponujemy tak potn si, dlaczego nie ma wicej szczliwych,
zdrowych, bogatych i mdrych? Dlaczego tak wielu sfrustrowanych ludzi sdzi, e nie ma dla
nich w yciu adnego rozwizania? Odpowiedzi na pytania te po czci jest fakt, e brak im
poczucia pewnoci, a co waniejsze, nie zadaj sobie pyta, ktre pozwalayby im korzysta z
wasnej siy. Sami siebie kuj ostrogami, nie zwracajc uwagi na to, e niewaciwie
wykorzystuj lub, z powodu braku wiary w siebie, w ogle nie wykorzystuj swoich
moliwoci.
Klasycznym tego przykadem jest czowiek, ktry chce schudn, ale nie moe".
Oczywicie, e moe, tyle tylko e jego obecna ocena posikw nie pomaga mu w realizacji
planu. Ludzie ci zadaj pytania typu: Czym najbardziej si najem?", albo: Co sodkiego i
poywnego mog teraz zje?" Prowadzi ich to do wyboru ywnoci naszpikowanej
tuszczem i cukrem, co jest gwarancj wikszego nieszczcia. Co by si stao, gdyby zamiast
tego zadawali sobie pytanie: Jakie produkty naprawd mnie odywi?", albo: Jaki lekki
posiek naprawd daby mi energi?", czy wreszcie to najlepsze: Jeli to zjem, to z czego
bd musia zrezygnowa, aby osign swj cel? Jak cen zapac kiedy za to, e nie
zerw z obarstwem wanie teraz?" Zadajc sobie takie pytania, pocz cierpienie z obarstwem i ich zachowanie zmieni si natychmiast.
Aby ulepszy swoje ycie, musisz zmieni zwykle zadawane sobie pytania. Pamitaj, e
pytania, ktre sobie zadajesz, mog spowodowa zdenerwowanie albo wielk rado, inspiracj albo otpienie, bied albo cuda. Pytaj wic o to, co podniesie ci na duchu, popchnie na
drog ludzkiej doskonaoci.

JAK DZIAAJ PYTANIA?

Pytania przynosz trzy korzyci:
1. PYTANIA W JEDNEJ CHWILI ZMIENIAJ PRZEDMIOT KONCENTRACJI, A
W KONSEKWENCJI NASZE SAMOPOCZUCIE.
Jeli wci powtarzasz pytanie: Dlaczego jestem w takiej depresji?", albo: Dlaczego
nikt mnie nie lubi?" - koncentrujesz si na odniesieniach, ktre umacniaj twoje przekonanie
o depresji i braku mioci, szukasz ich wic i znajdujesz. W rezultacie umacniasz tylko te
niewaciwe stany. Jeli zamiast tego zapytasz: Jak mog zmieni swj stan tak, abym poczu
si szczliwy i bardziej kochany?", skupisz si na waciwych rozwizaniach. I nawet jeli
pocztkowo twj umys bdzie ci mwi: Nic nie mog z tym zrobi", a ty mimo to bdziesz
pyta nadal z tak wielkim przekonaniem i oczekiwaniami, jak Lech Stanisawski czy W.
Mitchell, w kocu przyjdzie odpowied, na ktr zasuye. Dostrzeesz prawdziwe powody,
aby czu si lepiej, i kiedy si na nich skoncentrujesz, twj stan natychmiast si do tego
dopasuje.
Jest wielka rnica midzy stwierdzeniem a pytaniem. Jeli kilka razy powiesz sobie:
Jestem szczliwy! Jestem, szczliwy! Jestem szczliwy!", wkadajc w to odpowiednio
due emocje, moesz rzeczywicie poczu si szczliwy. Jednak moesz te powtarza sobie
tego typu stwierdzenia nawet przez cay dzie i mimo to nie zmieni swojego nastroju. Natomiast pytania typu: Z czego jestem teraz zadowolony? Z czego mgbym by zadowolony i
szczliwy, gdybym chcia? Jakbym si wtedy czu?", z pewnoci bd skuteczne. Jeli
bdziesz je sobie zadawa przez cay czas, znajdziesz odniesienia, dziki ktrym zaczniesz
skupia si na istniejcych naprawd powodach, dla ktrych powiniene czu si szczliwy.
Bdziesz pewien, e jeste szczliwy.
Zamiast sztucznie ci pompowa", pytania daj ci rzeczywiste powody odczuwania
jakiego uczucia. SWOJE ODCZUCIA MOEMY ZAWSZE ZMIENI W JEDNEJ
CHWILI, ZMIENIAJC PRZEDMIOT KONCENTRACJI. Wikszo z nas nie zdaje sobie
sprawy z siy, jak daje kontrolowanie pamici. Czy nie jest prawd, e masz w pamici
pikne chwile, ktre natychmiast wprawi ci w dobre samopoczucie, jeli tylko skupisz si
na nich i bdziesz o nich myla? By moe s to narodziny dziecka, dzie twojego lubu albo
pierwsza randka. Pytania m a j prowadzi ci do tych chwil. Jeli zadasz sobie pytanie typu
Jakie s moje najcenniejsze wspomnienia?", albo Czym naprawd wspaniaym dysponuj
obecnie w yciu?", i potraktujesz je powanie, zaczniesz myle o dowiadczeniach, ktre
zapewni ci doskonae samopoczucie. A ten wspaniay stan emocjonalny pozwoli ci nie tylko
skupia si na sobie, ale i da wicej ludziom wok ciebie. Jak pewnie si domylasz,
problem polega na tym, e wikszo z nas podruje przez ycie sterowana automatycznym
pilotem. Nie kontrolujc wiadomie nawykowych pyta, ktre sobie zadajemy, znacznie
upoledzamy zakres naszych emocji oraz zdolno wykorzystywania nadarzajcych si
okazji. Rozwizanie? Jak ju mwilimy w rozdziale szstym, pierwszym krokiem jest
uwiadomienie sobie, czego naprawd chcesz, i odkrycie ograniczajcych ci wzorcw.
Wykorzystaj jako dwigni nastpujce pytania: Jak cen bd w kocu musia zapaci,
jeli nie zmieni tego teraz? Ile bdzie mnie to kosztowao w ostatecznym rozrachunku?",
albo: Jak zmieni si cae moje ycie, jeli zrobi to wanie teraz?" Nastpnie przeam stary
wzorzec (jeli kiedykolwiek odczuwae bl, a nastpnie przestae go odczuwa, kiedy kto
odwrci twoj uwag, wiesz, co to znaczy) i stwrz dodajc ci si moliwo wraz z

lepszym zestawem pyta. Twrz waciwe warunki dla nich wszystkich, zadajc je sobie tak
dugo, a stan si czci twego ycia.
ZADAWANIE SOBIE W TRUDNYCH CHWILACH PYTA, KTRE DODADZ
NAM SI, JEST NIEZMIERNIE WAN UMIEJTNOCI, ktra wycigna mnie z najwikszych yciowych tarapatw.
Nigdy nie zapomn chwili, kiedy dowiedziaem si, e mj byy wsplnik podczas
seminarium, powtarzajc sowo w sowo moje odkrycia, przypisywa je sobie. Moj pierwsz
reakcj byy pytania typu: Jak on mia! Jak mg zrobi mi co takiego?", jednak szybko
zrozumiaem, e zadawanie sobie takich pyta, na ktre przecie nie mogem znale
odpowiedzi, doprowadzi mnie tylko do szau i zapdzi w lepy zauek. W kocu to ju si
stao. Zrozumiaem, e powinienem po prostu zleci moim prawnikom, by pokazali mu, z
czym naley wiza cierpienie, a z czym przyjemno, i nie ma powodu, abym wprowadza
si w stan zoci. Postanowiem wic i dalej swoj drog i cieszy si yciem, a zadajc
sobie pytanie: Jak on mg mi co takiego zrobi?", pozostabym w negatywnym stanie.
Najszybszym sposobem na zmian tego stanu byo zadanie sobie kilku nowych pyta.
Zapytaem wic: Co szanuj w tym czowieku?" Najpierw mj umys wrcz wrzasn:
Nic!", ale kiedy zmieniem nieco tre pytania i zaczem si zastanawia nad tym, co
mgbym w nim szanowa, gdybym tego chcia, odpowied bya inna. Musiaem przyzna, e
pracuje duo i wykorzystuje przynajmniej cz tego, czego go nauczyem. Ubawio mnie to
szczerze. miech zama poprzedni wzorzec uczuciowy, co pozwolio mi zmieni stan,
ponownie oceni stojce przede mn moliwoci i poczu si o wiele lepiej.
Jednym z odkrytych przeze mnie sposobw na podnoszenie jakoci ycia jest
WZOROWANIE MOICH ZWYKYCH PYTA NA PYTANIACH LUDZI, KTRYCH
SZANUJ. Jeli znajdziesz kogo, kto jest naprawd szczliwy, z pewnoci ma to swoj
przyczyn. Ludzie tacy przez cay czas koncentruj si na tym, co powoduje ich szczcie, a
to oznacza, e przez cay czas zadaj sobie pytania o szczcie. Odkryj, jakie to pytania, i
zacznij je sobie zadawa, a poczujesz si tak jak oni.
Niektrych pyta po prostu nie bierzemy pod uwag. Na przykad Walt Disney odrzuca
wszelkie pytania o to, czy jego przedsibiorstwo odniesie sukces, czy te nie. Nie znaczy to
jednak, e twrca Magicznego Krlestwa nie wykorzystywa pyta w sposb twrczy. Mj
dziadek Charles Shows pisa scenariusze dla Disneya, zanim zacz pracowa dla wytwrni
Hanna-Barbera, gdzie by jednym z twrcw takich postaci, jak Mi Yogi czy Pies
Huckleberry. Dziadek powiedzia mi kiedy, e Disney wykorzystywa pytania w niezwyky
sposb, ilekro pracowali nad nowym filmem, scenariuszem czy postaci. Umieszcza projekt
na olbrzymiej tablicy, na ktrej kady pracownik mg te napisa wasn odpowied na pytanie: Jak moemy to ulepszy?" Z kadym dniem pojawiao si coraz wicej rozwiza, a w
kocu caa tablica pokrywaa si propozycjami. Wtedy Disney zapoznawa si z kad
odpowiedzi na swoje pytanie. W ten sposb korzysta z pomysowoci wszystkich
pracownikw swojej firmy, co pozwalao mu osiga rezultaty proporcjonalne do rde, z
ktrych czerpa.
Odpowiedzi zale oczywicie od pyta, ktre sobie zadajemy. Na przykad jeli jeste
naprawd zy i kto ci zapyta: Co dobrego jest w tej sytuacji?", moesz to pytanie zlekceway. Jeli jednak rzeczywicie chcesz si czego nauczy, moesz sam siebie pyta o
moliwoci wykorzystania w przyszoci dowiadcze pyncych z tej sytuacji. Ch
zdobywania wci wikszej wiedzy sprawi, e znajdziesz czas i na pytania, i na odpowiedzi,
co pozwoli ci zmieni przedmiot koncentracji, stan i przysze rezultaty.
Zadaj sobie jakie dobre pytanie wanie w tej chwili. Z CZEGO JESTE OBECNIE
NAPRAWD ZADOWOLONY? Co naprawd piknego dzieje si wanie w twoim yciu?
ZA CO JESTE YCIU NAPRAWD WDZICZNY? Powi chwil, by znale

odpowiedzi, i zauwa, jak dobrze jest wiedzie, e masz jakie powody, by natychmiast
poczu si wspaniale.
2. PYTANIA ZMIENIAJ ELEMENTY, KTRE WYRZUCAMY Z PAMICI.
Istoty ludzkie osigny mistrzostwo w wyrzucaniu z pamici najrniejszych rzeczy.
Wok kadego z nas znajduj si miliony rzeczy, na ktrych moemy si skoncentrowa: od
wasnego ttna poczwszy, a na wietrze, ktry ociera si o nas, skoczywszy.
Jednak wiadomie skupiamy si zaledwie na kilku z nich jednoczenie. Podwiadomie
umys moe rejestrowa najrniejsze zjawiska, jednak liczba rzeczy, na ktrych w jednym
momencie moe si koncentrowa umys wiadomy, jest ograniczona. Znaczna cz czasu
pracy naszego umysu powicona jest ustaleniu hierarchii wanoci zjawisk, na ktrych
powinnimy si skupi. Co waniejsze jednak, umys przez cay czas ustala, nad czym nie
powinnimy si zastanawia, a wic co naley wymaza.
Jeli wic jeste naprawd smutny, jest tylko jedna przyczyna: wymazae wszystkie
powody, dla ktrych mgby si poczu wesoo. Kiedy zadajesz komu pytanie, zmieniasz
przedmiot koncentracji swojego rozmwcy i w ten sposb zmieniasz take elementy, ktrych
nie dopuszcza do wiadomoci. Jeli kto zapyta ci: Czy ta sprawa martwi ci tak bardzo,
jak mnie?", nawet jeli wczeniej zupenie ci to nie obchodzio, moesz zacz
koncentrowa si na elementach, ktrych poprzednio nie zauwaae, i rwnie zacz si
przejmowa. Jeli kto spyta: Co naprawd podego jest w twoim yciu?", moesz poczu
si zmuszony do odpowiedzi na to pytanie, nawet jeli uznasz je za najgupsze z moliwych.
A jeli nie odpowiesz na nie wiadomie, moe ono wry si w twoj podwiadomo.
I odwrotnie. Jeli bdziesz przez cay czas zastanawia si nad odpowiedzi na pytanie o
rzeczy naprawd pikne w twoim yciu, moesz natychmiast poczu si wspaniale. Jeli kto
powie ci: Ten projekt jest naprawd niesamowity! Pomyl tylko, jak wiele dobrego moemy
zdziaa, jeli tylko nam si uda!", moesz zacz myle pozytywnie na temat zada, ktre
wczeniej byy dla ciebie tylko mudn dubanin. PYTANIA S LASEREM LUDZKIEJ
WIADOMOCI. KIERUJ ONE NASZ KONCENTRACJ I OKRELAJ
ZARWNO NASZE ODCZUCIA, JAK I DZIAANIA. Przesta na chwil czyta, rozejrzyj
si po pomieszczeniu, w ktrym si znajdujesz, i zadaj sobie pytanie: Co w tym pokoju ma
kolor brzowy?" Ponownie rozejrzyj si i sprawd. Potem skup si znw na tej kartce i
wiadomie nie patrzc na boki, zastanw si, co ma kolor zielony. Jeli znajdujesz si wanie
w dobrze ci znajomym pomieszczeniu, pewnie odpowiesz z atwoci. Jeli jednak jeste w
jakim nowym miejscu, pewnie przypomnisz sobie wicej rzeczy brzowych ni zielonych.
Nastpnie rozejrzyj si i sprawd. Czy teraz dostrzegasz wicej zielonych rzeczy? Jeli nie
jest to dobrze ci znane pomieszczenie, jestem pewien, e tak. Czego nas to uczy? Znajdujemy
to, czego szukamy.
Tak wic kiedy jeste zy, najlepiej zrobisz, zadajc sobie pytanie: Jakie wnioski na
przyszo mog wycign z tej sytuacji?" To przykad dobrego pytania, ktre przeniesie
twoj uwag z trapicych ci problemw na rozwizania pozwalajce ci unikn takiego
samego cierpienia w przyszoci. Jeli nie zadasz sobie tego pytania, nie dostrzeesz
moliwoci, e co, co uznae za strat, jest w rzeczywistoci zyskiem.
Pytania wpywaj na nasze przekonania, a w ten sposb zmieniaj nasz ocen
dotyczc rzeczy moliwych i niemoliwych. Z lektury rozdziau czwartego dowiedziae si,
e zadawanie waciwych pyta moe osabi odniesienia, ktre wspieraj ograniczajce nas
przekonania, co pozwoli nam si ich pozby i zastpi nowymi, ktre dodaj si. Czy jednak
zdajesz sobie spraw z faktu, e znaczenie i kolejno sw uytych w pytaniu moe sprawi,
i pewnych rzeczy zupenie nie wemiemy pod uwag, podczas gdy inne przyjmiemy za
oczywiste? Zjawisko to znane jest jako PRESUPOZYCJA i powiniene zawsze zdawa sobie
z niego spraw.

Presupozycje sprawiaj, e przyjmujemy za oczywiste rzeczy, ktre niekoniecznie

musz by prawdziwe. Moe to by skutkiem dziaania innych albo naszej wasnej
podwiadomoci. Na przykad jeli po przeytym rozczarowaniu zadasz sobie pytanie:
Dlaczego zawsze dziaam przeciw sobie?", z duym prawdopodobiestwem mog
stwierdzi, e popychasz si w kierunku samosprawdzajcej si przepowiedni. Dlaczego?
Poniewa, jak ju mwilimy, umys posusznie przynosi ci odpowied na kade zadane
pytanie.
Przyjmiesz wic za rzecz oczywist, e dziaasz przeciw sobie, poniewa skupisz si na
pytaniu DLACZEGO, a nie na pytaniu CZY.
Bardzo dobry przykad tego zjawiska mia miejsce podczas kampanii prezydenckiej w
1988 roku, tu po tym, jak George Bush ogosi, e jego kandydatem na wiceprezydenta
bdzie Dan Quayle. Jeden z dziennikw telewizyjnych zwrci si wtedy do widzw z prob
o telefoniczn odpowied na pytanie: Czy przeszkadzaby ci fakt, gdyby Dan Quayle
wykorzysta wpywy rodzinne, aby dosta si do Stray Narodowej i w ten sposb unikn
wojny w Wietnamie?" Presupozycja zawarta w tym pytaniu a nadto rzuca si w oczy: Dan
Quayle wykorzysta znajomoci, by zaatwi co niewaciwego. Tymczasem nigdy mu tego
zarzutu nie udowodniono. I ludzie reagowali tak, jakby nepotyzm Quayle'a by oczywisty.
Przyjli zawart presupozycje, nie zadajc sobie adnych pyta. Wielu telewidzw dzwonio,
by powiedzie, jak bardzo smuci i denerwuje ich ten fakt", cho w rzeczywistoci nie byo
adnych dowodw, ktre potwierdzayby jego istnienie. Nie daj si zapa w puapk
faszywych presupozycji, wasnych ani cudzych. Zawsze znajduj odniesienia wspierajce
przekonania, ktre dodaj ci si.
3. PYTANIA ZWIKSZAJ DOSTPNE NAM MOLIWOCI.
Krytyczny moment w moim yciu przyszed mniej wicej pi lat temu, kiedy po
powrocie do domu z wyczerpujcej podry subowej dowiedziaem si, e mj wsplnik
zdefraudowa wier miliona dolarw i wpdzi nasz firm w dugi sigajce siedmiuset
osiemdziesiciu tysicy dolarw. Do tego punktu doprowadziy mnie pytania, ktrych NIE
ZADAEM, przyjmujc tego czowieka do pracy. W tamtej krytycznej chwili caa moja
przyszo zaleaa od pyta, ktre miaem sobie zada. Wszyscy doradcy mwili mi, e nie
mam wyboru i musz ogosi bankructwo.
Natychmiast zaczli zadawa pytania: Kogo powinnimy da na pierwszy ogie? Kto
powie o tym pracownikom?" Ale ja nie chciaem pogodzi si z klsk. Postanowiem, e bez
wzgldu na wszystko znajd sposb, ktry pozwoli mi utrzyma firm. I fakt, e firma
funkcjonuje do dzisiaj, zawdziczam nie pomocy otaczajcych mnie ludzi, lecz wycznie temu, i zadaem lepsze ni oni pytanie: JAK MOG ODWRCI SYTUACJ?"
Pniej zadaem sobie jeszcze bardziej inspirujce pytanie: Jak mog zmieni moj
firm, podnie j na jeszcze wyszy poziom i sprawi, by jej dziaalno bya szersza ni
kiedykolwiek przedtem?" Wiedziaem bowiem, e jeli postawi sobie lepsze pytanie,
otrzymam lepsz odpowied.
Pocztkowo nie mogem znale odpowiedzi, ktrej potrzebowaem. Jednak im czciej
przychodzio mi do gowy, e nie ma adnego sposobu na podniesienie firmy, tym intensywniej powtarzaem pytanie. Dodaem te inne: Jak mog pracowa jeszcze lepiej, jak pomaga
ludziom nawet wtedy, kiedy pi? Jak mog dotrze do ludzi w sposb, ktry nie wymaga
mojej obecnoci?" Wraz z tym pytaniem przyszed mi pomys udzielania licencji
nauczycielom, ktrzy mogliby mnie reprezentowa w caym kraju. Pytanie to przynioso te
kolejn odpowied w rok pniej, kiedy wpadem na pomys emitowania programw
informacyjno-reklamowych.
Od tamtego czasu nakrcilimy i sprzedalimy w caym wiecie ponad siedem milionw
tam wideo. Poniewa zadawaem pytania z przekonaniem i nadziej, otrzymaem odpowied,

ktra pozwolia mi nawiza kontakty z ludmi na wszystkich kontynentach. Gdyby nie te

pytania, nigdy nie miabym szansy ich pozna, dotrze do nich i uczy.
Zwaszcza w interesach pytania otwieraj nam nowe moliwoci i daj dostp do
rde, z ktrych nawet nie zdawalibymy sobie sprawy. Emerytowany prezes Ford Motor
Company, Donald Petersen, by dobrze znany z cigego pytania wszystkich: Co o tym
sdzisz? Jak mona ulepszy twoj prac?" Kiedy zada on pytanie, ktre niewtpliwie
skierowao firm na drog sukcesw i zyskw. Podczas rozmowy z projektantem Jackiem
Telnackiem zada pytanie: Czy podobaj ci si samochody, ktre projektujesz?"
Telnack odpar: Szczerze mwic, nie. Nie podobaj mi si." I wtedy Petersen spyta:
To dlaczego nie zignorujesz polece dyrekcji i nie zaprojektujesz samochodu, z ktrego
byby zadowolony?"
Projektant wzi prezesa za sowo i przystpi do pracy nad Fordem Thunderbird, model
1983, ktry zainspirowa pniejsze modele Taurusa i Sabie'a. Kierowana genialnymi pytaniami Petersena Ford Motor Company przecigna w 1987 roku General Motors w
osiganych zyskach, a Ford Taurus do dzi jest jednym z najlepiej ocenianych samochodw.
Donald Petersen jest wspaniaym przykadem czowieka, ktry naprawd wykorzysta
olbrzymi si pyta. Jednym prostym pytaniem zmieni przyszo Ford Motor Company.
RWNIE l TY MASZ NA CO DZIE DO DYSPOZYCJI T SAM OLBRZYMI SI.
PYTANIA, KTRE SOBIE ZADASZ, MOG W KADEJ CHWILI UKSZTATOWA
TWOJ OCEN SAMEGO SIEBIE, WASNYCH MOLIWOCI ORAZ DZIAA,
KTRE MOESZ PODJ, BY SPENI SWOJE MARZENIA. wiadome kontrolowanie
stawianych sobie pyta, bardziej ni ktrakolwiek inna ze znanych mi technik, pomoe ci
osign twj ostateczny los. Nasze moliwoci czsto ograniczone s jedynie pytaniami,
ktre sobie zadajemy.
Naley pamita o tym, e nasze przekonania okrelaj, jakie pytania bierzemy pod
uwag. Wielu ludzi nigdy nie zadaoby sobie pytania: Jak mog to zmieni?", tylko dlatego,
e wszyscy wkoo uznaj, i zmiana jest niemoliwa. Sdziliby, e pytanie o to jest strat si i
czasu. Uwaaj, aby nie zadawa sobie ograniczajcych pyta, poniewa otrzymasz wtedy
ograniczajce odpowiedzi. Jedynym czynnikiem ograniczajcym pytania, ktre sobie moesz
zada, s twoje przekonania na temat rzeczy moliwych i rzeczy niemoliwych. Jednym z
gwnych przekona, ktre uksztatoway moje zawodowe i osobiste losy jest wiara, e jeli
bd zadawa pytania, znajd odpowied. Musz jedynie zada waciwe pytanie, a otrzymam
waciw odpowied. Czsto porwnuj ycie do gry Jeopardy!": wszystkie odpowiedzi s
dane, trzeba tylko zada odpowiednie pytania, aby wygra.
PYTANIA W SYTUACJI PROBLEMOWEJ
Co dobrego niesie ten problem?
Co naley poprawi?
Co jestem skonny zrobi, aby wszystko zaczo si dzia po mojej myli?
Co jestem skonny przesta robi, aby wszystko zaczo si dzia po mojej myli?
W jaki sposb mog cieszy si yciem, robic to, co konieczne, aby wszystko zaczo
si dzia po mojej myli?
PYTANIA ROZWIZUJCE PROBLEMY
PODSTAWOW SPRAW JEST WIC WYPRACOWANIE ZESTAWU
ZADAWANYCH STALE PYTA, KTRE DODAJ CI SI. Doskonale wiesz, e bez
wzgldu na wykonywane zajcia, przyjdzie dzie, w ktrym napotkasz to, co wszyscy
nazywamy problemami - przeszkody na drodze rozwoju osobistego i zawodowego. Kady
czowiek, bez wzgldu na jakim etapie yciowym si znajduje, musi radzi sobie z tymi
swoistymi darami od natury.

Tak wic pytanie brzmi nie, czy bdziesz mia w yciu problemy, ale jak masz zamiar
sobie z nimi poradzi, kiedy si pojawi. Kady czowiek powinien dysponowa zestawem
skutecznych sposobw radzenia sobie z trudnociami.
Poniewa dobrze wiem, jak potn broni s pytania i jak szybko pozwalaj mi
zmieni stan, w ktrym si znajduj, zaczem pyta rnych ludzi, jak radz sobie ze swoimi
problemami. Odkryem, e niektre powtarzaj si niemal u kadego. Oto lista piciu pyta,
ktre zadaj sobie, zastanawiajc si nad kadym problemem, ktry pojawia si w moim
yciu. Pytania te naprawd zmieniy moje ycie. Jeli uznasz je za wasne, mog pomc
rwnie i tobie.
Nigdy nie zapomn sytuacji, w ktrej chyba po raz pierwszy wykorzystaem wszystkie
te pytania, aby zmieni swj stan. Mija setny dzie mojej podry po kraju, podczas ktrej
prowadziem dziesitki seminariw. Byem wyczerpany. Czeka na mnie stos pilnych listw
od pracownikw rnych nalecych do mnie firm, a take lista ponad stu osb, do ktrych
musiaem zadzwoni osobicie. Nie byy to telefony do ludzi, ktrzy chcieli si ze mn
zobaczy, ale wane rozmowy Z najbliszymi przyjacimi, wsplnikami i rodzin. I wanie
wtedy poczuem si zagubiony w tym wszystkim. Zaczem zadawa sobie najbardziej
obezwadniajce z moliwych w tej sytuacji pyta: Jak to si stao, e nie mam czasu?
Dlaczego oni nie mog zostawi mnie w spokoju? Czy nie rozumiej, e nie jestem
automatem? Dlaczego zawsze musz to robi?" Moesz sobie pewnie wyobrazi, w jakim
stanie emocjonalnym znajdowaem si wtedy.
Na szczcie opanowaem si w por. Zamaem ten wzorzec i zrozumiaem, e zo w
niczym mi tu nie pomoe, a tylko pogorszy moj sytuacj. Stan, w ktrym si znajdowaem,
zmusza mnie do zadawania sobie niewaciwych pyta. Signem wic po moj list pyta
pomagajcych wybrn z trudnej sytuacji:
CO DOBREGO NIESIE TEN PROBLEM? Podobnie jak w wielu innych wypadkach,
najpierw przyszo mi do gowy, e absolutnie nic. Ale zastanowiem si przez chwil i
uwiadomiem sobie, e osiem lat temu dabym wszystko, aby mie dwudziestu
wsppracownikw i przyjaci, ktrzy chcieliby mnie odwiedzai do mnie dzwoni. Wtedy
nie pomylabym nawet o setce ludzi tak znanych w caym kraju i tak wpywowych, jak
ludzie, ktrzy figurowali na mojej licie telefonw do zaatwienia. Kiedy to zrozumiaem,
zaczem si z siebie po prostu mia. miech pomg mi zama kierujcy mn wzorzec i
zaczem czu si wdziczny losowi za to, e tak wielu ludzi, ktrych szanuj i kocham, chce
powica mi swj czas.
CO NALEY POPRAWI? Byo oczywiste, e mj rozkad zaj daleki by od
doskonaoci. Czuem, e nie mam czasu dla siebie, i to wanie wytrca mnie z rwnowagi.
Zwr uwag na presupozycj pytania: Co naley poprawi?" Przyjmuje ono za oczywist
moliwo dokonania poprawy. Pytanie to nie tylko daje ci nowe odpowiedzi, ale
jednoczenie ci umacnia.
CO JESTEM SKONNY ZROBI, ABY WSZYSTKO ZACZO SI DZIA PO
MOJEJ MYLI? Postanowiem wanie wtedy, e chc zorganizowa swj plan zaj tak,
aby by bardziej wywaony. Skonny byem wic bardziej nad nim panowa i mwi nie" w
pewnych sytuacjach. Zrozumiaem te, e jedno z moich przedsibiorstw potrzebuje nowego
dyrektora, ktry mgby przej cz moich obowizkw. Pozwolioby mi to spdza troch
wicej czasu z rodzin.
CO JESTEM SKONNY PRZESTA ROBI, ABY WSZYSTKO ZACZO SI
DZIA PO MOJEJ MYLI? Wiedziaem, e nie mog wicej uala si nad sob i narzeka
na niesprawiedliwo wiata, e nie mog mie pretensji do ludzi, ktrzy usiuj mnie
wspiera i pomaga mi.
W JAKI SPOSB MOG CIESZY SI YCIEM, ROBIC TO, CO KONIECZNE,
ABY WSZYSTKO ZACZO DZIA SI PO MOJEJ MYLI? Kiedy zadaem sobie to

pytanie, rozejrzaem si w poszukiwaniu czego, co sprawiaoby mi przyjemno.

Zastanawiaem si usilnie, jak mog dobrze si bawi, dzwonic do stu rnych ludzi po
kolei? Siedzenie za biurkiem z pewnoci nie mogo mi pomc w zmianie stanu fizycznego i
duchowego. I nagle przyszo mi do gowy, e ju ponad p roku nie korzystaem z ani.
Szybko wskoczyem w kpielwki, chwyciem przenony komputer oraz telefon i udaem si
tam. Najpierw zatelefonowaem do kilku wsplnikw w Nowym Jorku. Naprawd jest u was
tak zimno? Tu w Kalifornii te nie jest najcieplej, ale ja nie narzekam, bo wanie siedz w
jacuzzi." Kada z rozmw przebiegaa w wesoym nastroju.
Udao mi si zmieni przykry obowizek" w dobr zabaw. (Jednak musz przyzna,
e po zakoczeniu ostatniej rozmowy moje ciao byo tak pomarszczone, jakbym mia co
najmniej czterysta lat!)
Budynek, w ktrym znajduje si ania, stoi za moim domem od bardzo dawna. Ale
trzeba byo waciwego pytania, by odkry w nim nowe rdo moliwoci. Regularnie stawiajc przed sob list tych piciu pyta, wytwarzasz wzorzec radzenia sobie z problemami,
ktry pozwala ci natychmiast zmienia przedmiot koncentracji i daje dostp do potrzebnych
zasobw.
Kto nie potrafi pyta, nie potrafi zy.
Co rano po przebudzeniu zadajemy sobie pytania. Jakie pytania ty sobie zadajesz, kiedy
zadzwoni budzik? Czy pytasz si, dlaczego w ogle musisz wstawa, dlaczego znw tak
wczenie? Czy chcesz pospa jeszcze cho kilka minut? Jakie pytania zadajesz sobie pod
prysznicem? Dlaczego znw musz i do pracy? Jak due bd dzisiaj korki? Jakie kopoty
znajd dzisiaj na biurku?"
A gdyby tak zacz wiadomie zadawa sobie zupenie inne pytania, gdyby
wypracowa wzorzec pyta, ktre pozwalayby ci przez cay czas pamita, e jeste
szczliwy i zadowolony? Z pewnoci wpynoby to na twoj ocen dosownie
wszystkiego!
Kiedy to zrozumiaem, postanowiem wypracowa sobie rytua sukcesu" i
opracowaem seri pyta, ktre stawiam sobie. Nasze dowiadczenia yciowe oparte s na
tym, na czym si koncentrujemy. Ponisze pytania maj sprawi, by dowiadcza wicej
szczcia, podniecenia, dumy, wdzicznoci, zdecydowania i mioci na co dzie. Pamitaj,
e waciwe pytania tworz waciwe ycie.
Sprbuj udzieli sobie dwch lub trzech odpowiedzi na kade z tych pyta i postaraj si
z nimi cakowicie zidentyfikowa. Jeli nie bdziesz potrafi znale na ktre odpowiedzi,
zamie je na tryb przypuszczajcy, na przykad: Co mogoby mnie bardziej uszczliwi?"
Co mnie w yciu uszczliwia? Co dokadnie wywouje teraz moje szczcie? W jaki
stan mnie to wprowadza?
Co wywouje moje podniecenie?
Co dokadnie mnie teraz ekscytuje? W jaki stan mnie to wprowadza?
3.
Z czego jestem w yciu dumny?
Co dokadnie powoduje moj dum? W jaki stan mnie to wprowadza?
4.
Za co jestem yciu wdziczny?
Co dokadnie budzi moj wdziczno? W jaki stan mnie to wprowadza?
5.
Co daje mi w yciu przyjemno?
Co dokadnie sprawia mi teraz rado i przyjemno? W jaki stan mnie to wprowadza?
6.
W co wierz i czemu si chc powici?
Czemu dokadnie jestem oddany? W jaki stan mnie to wprowadza?
7.
Kogo kocham?
Kto kocha mnie? Kto budzi moj mio? W jaki stan mnie to wprowadza? Wieczorem
czasem powtarzam pytania poranne, a czasem zadaj sobie trzy dodatkowe. Oto one:
PYTANIA WIECZORNE

1.
Co dzisiaj z siebie daem?
Co dokadnie daem dzisiaj innym? W jaki sposb?
Czego si dzisiaj nauczyem?
Jak dzie dzisiejszy przyczyni si do podniesienia jakoci mojego ycia?
Jak mog go wykorzysta jako przysz inwestycj? Jeli chcesz, powtrz te pytania
poranne.. Robi to pod prysznicem, przy goleniu i podczas suszenia wosw. Moesz rwnie
i ty, bo skoro i tak zadajesz sobie pytania, to dlaczego nie miayby to by pytania waciwe?
Zrozumiaem, e kady z nas musi podsyca w sobie pewne emocje, jeli chce by szczliwy
i odnosi sukcesy. Inaczej nawet zwycistwa bd nam si wydawa porakami.
Powi wic teraz troch czasu na przemylenie zamieszczonych obok pyta. Postaraj
si jak najgbiej dowiadczy odczu, ktre niesie ze sob kade z nich.
Jeli naprawd chcesz zmieni swoje ycie, uczy z tych pyta codzienny rytua. Cigle
je sobie zadajc, szybko przekonasz si, e daj ci one cigy dostp do najkorzystniejszych
stanw emocjonalnych, e prowadz wprost do uczu szczcia, dumy, podniecenia,
wdzicznoci, radoci, oddania i mioci. Po niedugim czasie odkryjesz, e pytania te zaczn
si pojawia automatycznie, kiedy tylko otworzysz oczy. Stan si nawykiem, ktry pozwoli
ci dowiadcza bogatszego ycia.
DAJ INNYM W PREZENCIE PYTANIA
Kiedy ju wiesz, jak zadawa dobre pytania, moesz pomc nie tylko sobie, lecz
rwnie innym. Moesz zaofiarowa ten dar innym. Kiedy w Nowym Jorku spotkaem si na
obiedzie z moim przyjacielem i wsppracownikiem. Jest on wybitnym prawnikiem
specjalizujcym si w sprawach wydawniczych. Zawsze podziwiaem go za wnikliwo i
rezultaty, ktre osiga, budujc prywatn praktyk od czasw wczesnej modoci. Jednak
tamtego dnia dowiadczy on czego, co uzna za wielki cios: jego wsplnik wycofa si z
firmy, zostawiajc mu olbrzymi dug i niezbyt wiele moliwoci odwrcenia caej sytuacji.
Musisz pamita, e znaczenie, jakie nada tej sprawie, zaleao od tego, na czym si
koncentrowa. W kadej dosownie sytuacji mona koncentrowa si na czym, co nam
dodaje si, albo na czym, co nas obezwadnia. Problem polega na tym, e zadawa on sobie
niewaciwe pytania: Jak mj wsplnik mg mnie w taki sposb zostawi? Czy na niczym
mu nie
zaley? Czy nie rozumie, e niszczy w ten sposb cae moje ycie? Jak wyjani
klientom, e nie mog ju z nimi pracowa?" Kade z tych pyta oparte byo o presupozycj,
e cae jego ycie runo w gruzy.
Miaem do dyspozycji kilka sposobw, ktre mogyby mu pomc, jednak
postanowiem, e wykorzystam pytania.
Ostatnio stworzyem prost metod pyta - powiedziaem. - Wyprbowaem j ju na
sobie samym i przekonaem si, e jest bardzo pomocna. Wycigna mnie z kilku cakiem
powanych kopotw. Moe zadam ci kilka pyta i przekonamy si, czy pomoe te i tobie.
Dobrze, ale nie sdz, by cokolwiek mogo mi teraz pomc - odpowiedzia.
Zaczem wic zadawa mu po kolei najpierw pytania poranne, a pniej pi pyta
pomagajcych rozwizywa problemy.
Z jakiego powodu jeste teraz szczliwy? - zaczem. -Wiem, e brzmi to gupio i
miesznie, ale zastanw si. Z jakiego powodu jeste naprawd szczliwy?
Nie ma niczego takiego - odpowiedzia natychmiast.
A z jakiego powodu mgby by szczliwy, gdyby naprawd chcia?
Naprawd to jestem szczliwy w maestwie. Moja ona jest wspania kobiet i nasz
zwizek jest rzeczywicie dobry.
Jak si czujesz, kiedy mylisz o tym?
To jeden z najwspanialszych darw, jaki dostaem od ycia.

Spytaem go, jaka jest jego ona. Natychmiast skupi si na niej. Zmiana samopoczucia
bya widoczna. Mgby powiedzie, e staraem si odwrci jego uwag od problemw.
Nie. Pomagaem mu wprowadzi si w lepszy stan emocjonalny, a w lepszym stanie mona
znale lepsze sposoby przezwyciania trudnoci. Po prostu najpierw musielimy zburzy
stary wzorzec i umieci go w lepszym otoczeniu emocjonalnym.

Zapytaem, z jakiego jeszcze powodu by szczliwy. Odpowiedzia, e powinien by

szczliwy z powodu sposobu, w jaki wanie pomg pewnemu pisarzowi podpisa kontrakt
na pierwsz ksik. Klient by wrcz zachwycony jego prac. Mwi, e powinien by
z tego dumny, ale nie jest. Spytaem go wic, jak wpynoby to na jego samopoczucie, gdyby
by z tego dumny. Zacz mwi, e byoby to wspaniae uczucie
- i jego stan zacz si zmienia w jednej chwili. Pytaem wic
dalej:
- No dobrze, a z czego jeste dumny?
W odpowiedzi usyszaem:
- Z dzieci. Nie tylko odnosz sukcesy w interesach, ale te
dbaj o innych. Jestem dumny, e moje dzieci wyrosy na ta
kich ludzi. To cz mojego dziedzictwa.
Zaraz po tym zapytaem, jak wiadomo, e tak dobrze wychowa dzieci, wpywa na
jego samopoczucie.
I nagle czowiek, ktry kilka minut wczeniej by przekonany, e jego ycie si
skoczyo, oy. Zacz mwi o tym, jak wspaniaa jest dla niego wiadomo, e zbudowa
swoj karier od zera, e zwalczy wszystkie kopoty i problemy ju jako mody prawnik, e
udowodni swoim dziaaniem moliwo wprowadzenia w ycie amerykaskiego mitu.
Wtedy spytaem, co naprawd go w tej chwili podnieca. Odpowiedzia, e rzeczywicie
podnieca go fakt, i jego obecna sytuacja daje mu moliwo dokonania zmian. Przyszo mu
to do gowy po raz pierwszy, a stao si tak tylko dlatego, e zmieni swj stan emocjonalny.
Zapytaem go, kogo on kocha i kto kocha jego. Natychmiast zacz mwi o swojej rodzinie i
o tym, jak jest mu bliska.
Wreszcie zadaem mu pytanie, jakie s dobre strony jego obecnej sytuacji.
- A wiesz, e dobr stron tego wszystkiego moe by
fakt, e nie bd musia przyjeda do Nowego Jorku? Ko
cham swj dom w Connecticut i uwielbiam tam przebywa
- odpowiedzia. - To moe by naprawd wspaniae spojrze
na ycie innymi oczami.
Stwierdzenie to otworzyo przed nim wiele moliwoci. Szybko zdecydowa, e zaoy
now kancelari prawnicz w Connecticut, w odlegoci od domu nie wikszej ni pi minut
jazdy, wprowadzi syna w interesy, a zamiast biura na Manhattanie utrzymywa bdzie may
pokj z sekretark automatyczn. Ogarno nim tak wielkie podniecenie, e postanowi
natychmiast szuka lokalu na now kancelari.
W cigu zaledwie kilku minut sia zawarta w moich pytaniach zdziaaa cuda.
Oczywicie zasoby pozwalajce mu rozwiza jego problem tkwiy w nim ju wczeniej,
jednak niewaciwe pytania, ktre sobie zadawa, uniemoliwiay mu do nich dostp. Pytania
te sprawiay, e postrzega siebie jako starszego ju mczyzn, ktry straci wszystko, co
posiada. Tymczasem ycie dao mu prawdziwy podarunek, ale nie zauwaa tej prawdy,
dopki nie zacz sobie zadawa waciwych pyta.
PYTANIE O PRZEZNACZENIE

Jednym z najbardziej przeze mnie lubianych ludzi, a jednoczenie jednym z

najwikszych pasjonatw, jakich znam, jest Leo Buscaglia, autor ksiki Love i wielu innych
ksiek na temat zwizkw midzy ludmi. Najszczerzej chyba podziwiam w nim to, e
wci z takim samym zapamitaniem zadaje sobie pytanie, ktre przej od ojca, gdy by
jeszcze maym chopcem. Codziennie wieczorem przy stole ojciec pyta: Leo, czego si
dzisiaj nauczye?" Leo musia mie gotow odpowied, i to dobr odpowied. Jeli zdarza
si dzie, e nie dowiedzia si niczego ciekawego w szkole, bieg do biblioteki, siga po
encyklopedi i uczy si czego interesujcego, czym mgby podzieli si z ojcem. Leo
twierdzi, e nawet dzisiaj nie mgby zasn, gdyby nie nauczy si danego dnia czego
wartociowego.
W ten sposb nieustannie stymuluje swj umys. Z pewnoci wiele ze swojej pasji do
nauki zawdzicza konsekwentnemu powtarzaniu tego pytania od dziesicioleci.
Jakie pytania warto sobie zadawa regularnie? Wiem, e dwa moje ulubione pytania s
bardzo proste. Pomagaj mi przezwyciy kady problem, ktry pojawia si w moim yciu.
Brzmi one: Co w tym dobrego?" i Jak mog to wykorzysta?" Pytajc o dobre strony danej
sytuacji, zwykle znajduj w niej co, co dodaje mi si, a pytanie o moliwoci wyko rzystania
tego w przyszoci pozwala mi stawi czoo dowolnej stracie i zmieni j w zysk.
A jakie pytania ty moesz wykorzysta, by zmieni swj stan emocjonalny lub znale
dostp do zasobw, ktrych naprawd potrzebujesz? Dodaj dwa pytania do zestawu pyta
porannych, ktry ci podaem, i wykorzystuj je, by zaspokaja wasne potrzeby emocjonalne.
Do najwaniejszych pyta, jakie zadajemy sobie w yciu, nale: Czemu suy moje
ycie?", Na czym mi naprawd zaley?", Po co yj?" i Kim jestem?" To wyjtkowo
mocne pytania, jednak jeli bdziesz czeka z udzieleniem sobie na nie poprawnej
odpowiedzi, znajdziesz si w powanych tarapatach. Czsto pierwsza, zwykle bardzo
emocjonalna odpowied, pynca z gbi ciebie, jest t wanie, na ktrej powiniene polega
i przyj za podstaw dziaania. To wanie chciabym ci przekaza na zakoczenie tego
rozdziau: KIEDY PRZYCHODZI MOMENT, W KTRYM POWINIENE PRZESTA
ZADAWA SOBIE PYTANIA, ABY ZACZ CZYNI POSTPY. Dopki zadajesz sobie
pytania, pozostajesz w niepewnoci, a tylko kierowane pewnoci dziaania mog przynie
pewne rezultaty. W JAKIM MOMENCIE POWINIENE PRZESTA DOKONYWA
OCENY I ZACZ DZIAA. Jak? Ostatecznie ty decydujesz, co jest dla ciebie
najwaniejsze, przynajmniej w danej chwili, i wykorzystujesz wasn si, aby dy do
swoich celw i podnosi jako swojego ycia.
Pozwl wic, e zadam ci pytanie. Gdyby bya jedna taka rzecz, ktr mgby
natychmiast zrobi, by w jednej chwili zmieni wasne emocje i uczucia, co chciaby o niej
wiedzie?
Ilekro wskutek biegu wypadkw koniecznym staje si dla jakiego narodu, aby zerwa
wizy polityczne czce go z innym narodem...

Rozdzia dziewity
SOWNICTWO SUKCESU
Wanym czynnikiem jest waciwe sowo.
Ilekro napotkamy jedno z tych naprawd
waciwych sw... osigamy rezultaty fizycznie
i duchowo -i to z prdkoci byskawicy.
MARK TWAIN

Sowa... Uywano ich, by wywoywa nasz miech i pacz. Mog rani, ale mog te
leczy. Ofiaruj nadziej i zniszczenie. Za pomoc sw moemy odczu nasze
najszlachetniejsze intencje i pozna najskrytsze pragnienia.
W cigu caej historii ludzkoci najwiksi przywdcy i myliciele wykorzystywali
potg sw, aby zmienia nasze emocje, pozyska nas dla swojej sprawy i ksztatowa losy
wiata. Sowa tworz nie tylko uczucia, lecz rwnie i dziaania. A z naszych dziaa bierze
si wynik caego naszego ycia. Kiedy Patrick Henry stan przed innymi delegatami i
owiadczy: Nie wiem, co zrobi inni, aleja zawoam: Dajcie mi wolno albo mier!", jego
sowa wywoay burz, ktra uwiadomia naszym przodkom, e musz uwolni si spod
tyranii, ktra uciskaa ich przez tyle lat.
Niezwyke dziedzictwo, ktre dzi wsplnie dzielimy, moliwoci, ktre daje nam ycie
w tym kraju, stworzone zostay przez ludzi, ktrzy wybrali sowa majce ksztatowa los
wielu pokole: Ta prosta Deklaracja Niepodlegoci, ta sowna konstrukcja, staa si
mechanizmem zmian w caym narodzie.
Wpyw sw nie ogranicza si oczywicie do Stanw Zjednoczonych Ameryki. Podczas
II wojny wiatowej, gdy gra toczya si o przetrwanie Wielkiej Brytanii, sowa pewnego
czowieka pomogy zmobilizowa wol wszystkich Brytyjczykw. Powiedziano kiedy, e
Winston Churchill mia wyjtkow umiejtno wysyania jzyka angielskiego na wojn.
Jego synne wezwanie do wszystkich Brytyjczykw przynioso bezprecedensow odwag i
rozwiao zudzenia Hitlera o jego niezwycionej maszynie wojennej.
Wikszo przekona formowana jest przez sowa - i rwnie sowa mog je zmienia.
Pogldy naszego narodu na temat rwnoci rasowej byy bezsprzecznie uksztatowane przez
czyny, ale inspiracj do tych czynw byy sowa. Kady z nas doskonale pamita wzruszajce
sowa Martina Luthera Kinga Juniora, ktrymi zacz on swoje przemwienie: Moim
marzeniem jest, e pewnego dnia ten nard powstanie i wprowadzi w ycie prawdziwe
znaczenie goszonych przez siebie hase..."
Wielu z nas doskonale zdaje sobie spraw z olbrzymiej roli, jak odegray sowa w
historii naszego kraju, wie, z jak si poruszaj nas wielcy mwcy. Jednak niewielu ludzi
uwiadamia sobie wasn si pync z wykorzystywania tych samych sw. A przecie
sowa daj nam moliwo gbokiego poruszania samych siebie, rzucania sobie wyzwania,
dodania odwagi i podtrzymywania na duchu, pozwalaj nam poderwa si do dziaania i
czerpa jak najwicej bogactw z daru, ktrym jest ycie.
Skuteczny dobr sw opisujcych nasze yciowe dowiadczenia moe wzmc nasze
najlepsze emocje. Zy dobr tych sw moe nas zniszczy rwnie pewnie, jak szybko.
Wikszo z nas dobiera sowa podwiadomie. Po omacku znajdujemy drog w wielkim JU
TERAZ ZDA SOBIE SPRAW Z SIY, JAK DADZ CI MDRZE DOBIERANE
SOWA.
Jak wielkim darem s te proste symbole! Rne ksztaty, ktre nazywamy literami (lub
dwikami w przypadku mowy), potrafimy przeksztaca w unikaln i jake bogat mozaik
ludzkiego dowiadczenia. Stanowi dla nas rodek wyraania naszych dowiadcze i
dzielenia si nimi z innymi ludmi. Jednak wikszo z nas nie dostrzega faktu, e SOWA
ZWYKLE PRZEZ NAS DOBIERANE MAJ WIELKI WPYW NA SPOSB, W JAKI
KOMUNIKUJEMY SI SAMI Z SOB, A WIC W KONSEKWENCJI NA WSZYSTKO,
CZEGO DOWIADCZAMY.
Sowa mog rani nasze ego albo rozgrzewa serca. Moemy natychmiast zmieni
jakiekolwiek dowiadczenia emocjonalne, po prostu uywajc nowych sw do ich opisania.
Jednak jeli nie opanujemy sw, jeli pozwolimy, by ich wybr zalea wycznie od
podwiadomego nawyku, moemy zaciemni dowiadczenia caego ycia. Jeli wspaniae
dowiadczenie opisujesz sowami do dobre", zmniejszasz pynce z niego bogactwo i
upraszczasz je, w ograniczony sposb wykorzystujc sownictwo. LUDZIE O UBOGIM

SOWNICTWIE PROWADZ UBOGIE YCIE EMOCJONALNE. LUDZIE

WYKORZYSTUJCY CAE BOGACTWO SW DYSPONUJ OLBRZYMI
PALET BARW, BY MALOWA SWOJE DOWIADCZENIA NIE TYLKO DLA
INNYCH, LECZ RWNIE DLA SIEBIE.
W przypadku wikszoci ludzi problem nie polega na zasobie sownictwa, lecz raczej
wyborze sw, ktrego dokonuj. Wielokrotnie uywamy sw na skrty" i czsto te skrty
skracaj nas te i emocjonalnie. Aby wiadomie kontrolowa wasne ycie, musimy
nieustannie ocenia i poszerza nasz wiadomy zasb sw w taki sposb, by prowadziy nas
one w podanym kierunku, a nie tam, dokd nie chcemy doj.
Musimy dostrzec, e jzyk peen jest wyrazw, ktre poza swoim dosownym
znaczeniem nios okrelon intensywno emocjonaln. Jeli na przykad przyzwyczaisz si
do naduywania sowa nienawidzi", bdziesz go uywa mwic, e nienawidzisz swojej
fryzury, nienawidzisz swojej pracy, nienawidzisz okrelonych czynnoci. Czy nie sdzisz, e
zwiksza to intensywno twoich negatywnych emocji o wiele bardziej ni na przykad zwrot
wol co innego"? Wykorzystanie naadowanych emocjonalnie sw moe w magiczny
sposb zmieni stan, w ktrym znajdujesz si ty sam albo kto inny. Wemy na przykad
sowo rycersko". Czy ma ono na ciebie inny emocjonalny wpyw ni sowa uprzejmo" i
grzeczno"? Dla mnie to zupenie inne sowa. Rycersko przywodzi mi na myl mnego
rycerza na biaym rumaku walczcego dla swojej damy o kruczoczarnych wosach. Niesie
ono w sobie szlachetno ducha, stawia przed oczami wielki okrgy st, wok ktrego
siedz ludzie honoru, wszystkie zasady rycerzy Krla Artura, cuda Camelotu. A jak wypadaj
sowa dobry" i uczciwy" w porwnaniu ze sowami nienaganny" i prawy"? Zwrot
poszukiwanie doskonaoci" jest z ca pewnoci o wiele intensywniejszy od zwrotu prba
lepszego dziaania".
Przez lata obserwowaem si wynikajc ze zmiany jednego tylko sowa w rozmowie z
kim. Widziaem, jak zmiana taka natychmiast zmienia ludzkie odczucia, a czsto i
wynikajce z nich dziaania. Pracowaem z setkami tysicy ludzi i to pozwala mi bez adnych
wtpliwoci powiedzie ci co, co na pierwszy rzut oka wydaje si trudne do uwierzenia:
ZMIENIAJC TYLKO SWOJE NAWYKOWE SOWNICTWO - SOWA, KTRYCH
REGULARNIE UYWASZ DO OPISANIA WASNYCH EMOCJI - MOESZ W JEDNEJ
CHWILI ZMIENI SWOJE MYLI I UCZUCIA, ZMIENI SWOJE YCIE.
Sytuacja, ktra po raz pierwszy wzbudzia we mnie to przekonanie, miaa miejsce kilka
lat temu podczas pewnego spotkania. Towarzyszyli mi wtedy wczesny dyrektor jednego z
moich przedsibiorstw oraz mj wsplnik i dobry przyjaciel. Mniej wicej w poowie
spotkania otrzymalimy z wiadomo. Kto, z kim prowadzilimy negocjacje, w oczywisty
sposb chcia nas nieuczciwie wykorzysta". Udao mu si zaburzy spjno naszych
argumentw i wydawao si, e jest dziki temu gr. Najdelikatniej mwic, rozzocio
mnie to i zasmucio. Ale mimo to zauwayem, jak rnie dwaj siedzcy obok mnie ludzie
zareagowali na t sam informacj.
Dyrektor straci panowanie nad sob i wpad w furi, podczas gdy mj wsplnik
wydawa si ledwie poruszony ca sytuacj. Jak to si stao, e kady z nas trzech,
usyszawszy o czym, co wszystkich nas tak samo dotyczyo (wszyscy mielimy ten sam cel
w negocjacjach), zareagowa tak rnie? Uczciwie mwic, intensywno reakcji mojego
dyrektora wydawaa mi si nieproporcjonalna do tego, co si stao. Cigle powtarza, jak
wcieko i furi w nim to budzi. Cay poczerwienia i wyranie wida byo yy na jego
twarzy i szyi.
Byo dla mnie oczywiste, e czy wcieko albo z unikaniem cierpienia, albo z
pozyskaniem przyjemnoci. Kiedy spytaem go, co dla niego oznacza stan wciekoci, i
poprosiem, by wyjani, dlaczego pozwala sobie na tak wielk intensywno tego uczucia,
przez zacinite zby odpowiedzia: Kiedy jeste wcieky, stajesz si mocniejszy, masz si

do dziaania, moesz sprawi wszystko!" Uznawa uczucie wciekoci za sposb na

wydobycie; si z cierpienia i zyskanie przyjemnoci, wynikajcej z poczucia, e panuje nad
sytuacj.
Nastpnie zadaem sobie kolejne pytanie: Dlaczego mj przyjaciel zareagowa na t
sam sytuacj niemal bez adnych emocji? Nie wydajesz si tym wszystkim zbytnio
przejty. Czy w ogle ci to nie zdenerwowao?" - spytaem. Jak moesz powstrzyma
WCIEKO?" - doda dyrektor. Mj przyjaciel odrzek po prostu: To nie jest warte
mojego zdenerwowania".
Kiedy to powiedzia, zdaem sobie spraw z faktu, e przez wszystkie lata naszej
znajomoci nigdy nie widziaem, by co wyprowadzio go z rwnowagi.
Spytaem, co znacz dla niego gniew i zmartwienie. Czowiek, ktry si wcieka, traci
kontrol nad sob" - usyszaem. To ciekawe. A co si dzieje, kiedy tracisz kontrol nad
sob?" - pytaem dalej, a on odpowiedzia natychmiast: Wygrywa twj przeciwnik."
Nie mgbym chyba znale wikszego kontrastu: jeden z nich wyranie czy
przyjemno wynikajc z panowania nad sob ze zoci, podczas gdy drugi czy z tym
samym stanem cierpienie wynikajce z utraty panowania nad sob. ICH ZACHOWANIE W
OCZYWISTY SPOSB ODZWIERCIEDLAO ICH PRZEKONANIA. Zaczem wic
zastanawia si nad moimi wasnymi uczuciami. W co ja wierzyem? Przez lata byem
przekonany, e mog sobie poradzi ze wszystkim, kiedy jestem zy, ale wierz rwnie i w
to, e wcale nie musz by zy. Mog by rwnie skuteczny, kiedy znajduj si w stanie
najwikszego moliwego szczcia. Skutkiem tego nie unikam gniewu. Wykorzystuj go,
jeli ju znajd si w tym stanie, ale te i nigdy celowo si do gniewu nie doprowadzam,
poniewa mog wzmc swoje moliwoci bez wpadania w furi.
Zainteresowaa mnie te rnica w sowach, ktrych kady z nas uy, by opisa to
dowiadczenie. Mj dyrektor mwi o furii i wciekoci, ja sam o zoci i zdenerwowaniu,
natomiast mj przyjaciel stwierdzi, e troch si przej". Nie mogem w to uwierzy!
Troch si przej?
To wszystko, co czujesz? Jeste po prostu troch przejty? Chyba musi ci to martwi
albo zoci?" - spytaem. Raczej nie. Naprawd wiele trzeba, aby mnie wyprowadzi z
rwnowagi. Nie zdarza si to prawie nigdy" - odpar. I wtedy spytaem: Czy pamitasz, jak
pewna firma przeja wier miliona dolarw twojej gotwki i bya to ich pomyka? Czy
pamitasz, jak przez dwa i p roku walczye, by odzyska te pienidze? I to ci nie
rozwcieczyo?" Tu wtrci si trzeci uczestnik rozmowy z pytaniem: No wanie, czy nie
doprowadzio ci to do SZAU?" W odpowiedzi usyszelimy: Nie, wcale mnie to nie
zmartwio. Obudzio to poniekd moj irytacj."
Poniekd obudzio irytacj? Pomylaem, e to najgupsze sowa, jakie kiedykolwiek
syszaem. Nigdy nie uybym takiego zwrotu, by opisa wasny stan emocjonalny. Jak
czowiek bdcy tak dobrym biznesmenem mg mwi co tak gupiego i patrze na nas z
pokerow twarz? Jednak w rzeczywistoci nie bya to twarz pokerzysty. On niemal z
przyjemnoci mwi o tym, co mnie doprowadzioby do szau!
Wtedy zaczem si zastanawia, jak mgbym si poczu, gdybym jednak uy tego
zwrotu do opisu wasnych uczu. Czy zaczbym si umiecha w chwilach, w ktrych
zwykle bywaem zestresowany? Pomylaem, e warto si temu przyjrze. Pniej przez
wiele jeszcze dni intrygowa mnie pomys wykorzystania wzorcw jzykowych mojego
przyjaciela i sprawdzenia, jak wpynyby one na intensywno moich emocji. Co by si
stao, gdybym by naprawd wcieky i zwrci si do kogo sowami: Poniekd budzi to
moj irytacj"? Na sam myl o tym chciao mi si mia. Wydawao mi si to tak dziwaczne,
e postanowiem kiedy sprbowa.
Po raz pierwszy miaem okazj zastosowa ten zwrot, kiedy przybyem pno w nocy
do hotelu prosto po dugim i mczcym locie. Poniewa jeden z moich pracownikw

zapomnia zarezerwowa dla mnie pokj, miaem wtpliw przyjemno wyczekiwania przed
recepcj przez dodatkowe pitnacie lub dwadziecia minut. Byem bardzo zmczony,
fizycznie i psychicznie, znajdowaem si u progu wytrzymaoci emocjonalnej. Recepcjonista
dowlk si do kontuaru i zacz jednym palcem wystukiwa moje nazwisko na klawiaturze
komputera w tempie, ktre zniecierpliwioby nawet limaka. Poczuem, e budzi si we mnie
zo, i odezwaem si: Wiem, e nie jest to paska wina, ale jestem bardzo zmczony i
chciabym jak najszybciej dosta si do mojego pokoju, poniewa im duej tu stoj, tym
bardziej dochodz do wniosku, e mnie to wszystko PONIEKD IRYTUJE."
Recepcjonista popatrzy na mnie jakby troch zaskoczony, a nastpnie si umiechn.
Odpowiedziaem mu umiechem: mj wzorzec zachowania zosta przeamany. Emocjonalny
wulkan, ktry zacz si we mnie budzi, ostyg w jednej chwili. Stay si dwie rzeczy: ja
zaczem nawet dobrze si bawi, patrzc na nieporadno recepcjonisty, a on troch si
pospieszy. Czy to moliwe, aby nazwanie tych samych odczu innym sowem wystarczyo,
by przeama wzorzec zachowania? Czy mogo to by a tak atwe? C za pomys!
W cigu nastpnego tygodnia wielokrotnie prbowaem mojego nowego zwrotu. Za
kadym razem przekonywaem si, e uycie go natychmiast obniao moje emocje. Czasem
mnie to rozmieszao, ale zawsze powstrzymywao przed wybuchem zoci z powodu
sytuacji, ktra mnie denerwowaa. Po dwch tygodniach nie musiaem ju pracowa nad
uywaniem sowa irytacja". Stao si ono nawykiem. Uywaem go z wyboru dla opisywania
wasnego stanu emocjonalnego i przestaam wpada w stany skrajnej zoci.
To nowe narzdzie zaczo mnie coraz bardziej fascynowa. Zrozumiaem, e
zmieniajc swoje zwykle stosowane sownictwo, zmieniaem rwnie swoje dowiadczenia.
Zaczem tworzy zestaw sw, ktry pniej nazwaem SOWNIKIEM TRANSFORMACJI. Stopniowo eksperymentujc z innymi sowami, przekonaem si, e jeli tylko
uywaem sw wystarczajco silnych, mogem natychmiast obniy lub podwyszy
napicie emocjonalne dosownie w kadej sytuacji.
Jak naprawd dziaa ten proces? Pomyl o tym w nastpujcy sposb: wyobra sobie, e
kady z twoich piciu zmysw wysya wraenia do mzgu. Otrzymujesz wic bodce
wzrokowe, suchowe, dotykowe, smakowe i wchowe i wszystkie one tumaczone s przez
twoj wiadomo na okrelone wraenia. Nastpnie musz zosta pogrupowane w kategorie.
Skd jednak wiemy, co znacz wszystkie te obrazy, dwiki i inne wraenia? Jednym z
opanowanych przez czowieka najszybszych sposobw decydowania o znaczeniu odczu
(cierpienie czy przyjemno?) jest nazywanie ich. A nazwy te mog przybra jedynie form
sw. Wszystkie twoje odczucia przechodz przez mzg jakby pyn, ktry nastpnie
rozlewany jest do maych naczynek zwanych sowami. Usiujc szybko podj decyzj,
czsto okrelamy nasze dowiadczenie niewaciwym sowem, zamiast wykorzysta
wszystkie nam dostpne wyrazy, aby opisa je najlepiej, jak mona. W ten sposb wybieramy
sobie ulubione sowa, naczynia, ktrych uywamy z przyzwyczajenia. Niestety wikszo z
nas nie dokonaa oceny wpywu uywanych nawykowo sw na wasne dowiadczenia.
Problem wic pojawia si w chwili, w ktrej zaczynamy konsekwentnie wsadza
wszystkie negatywne wraenia do przegrdek o nazwach wcieko", depresja",
ponienie", niepewno". A przecie sowa te mog niewaciwie opisywa nasze
przeycia. Jednak z chwil, gdy umiecimy jakie odczucie w jednej z tych kategorii, nazwa,
ktr jej nadalimy, staje si rzeczywistym dowiadczeniem. W ten sposb problem" staje
si katastrof".
Podczas wspomnianych negocjacji mj dyrektor umieszcza swoje odczucia w
kategoriach furia" i wcieko", ja sam uywaem sw zo" i zdenerwowanie",
podczas gdy dla trzeciego uczestnika rozmowy byy to irytacja" lub podranienie". Interesujcy jest fakt, e -jak odkryem - kady z nas uywa tych samych wzorcw sw do

opisania wieloci frustrujcych przey. Musisz wiedzie, e kady czowiek moe doznawa
tych samych odczu, jednak sposb, w jaki je organizuje - etykietka z nazw, ktrej uywa staje si jego dowiadczeniem. Przekonaem si, e uywajc form mojego przyjaciela (sw
irytacja" i podranienie"), byem w stanie natychmiast zmienia intensywno emocjonaln
moich dowiadcze. Staway si one czym innym. NA TYM WANIE POLEGA ISTOTA
SOWNIKA TRANSFORMACJI: SOWA, KTRE CZYMY Z NASZYMI ODCZUCIAMI, STAJ SI NASZYM DOWIADCZENIEM. Dlatego musimy wiadomie
dobiera sowa, opisujc nasz stan emocjonalny, albo zostaniemy ukarani wikszym
cierpieniem, ni mogoby to wynika z danej sytuacji.
Sowa s - literalnie - reprezentacj naszych yciowych dowiadcze. Jako symbole
odbieranych przez nas wrae, zmieniaj nasz percepcj i uczucia. Skoro trzy osoby po
przeyciu dokadnie tej samej sytuacji odczuwaj zupenie co innego: wcieko, zo i
podranienie, jest oczywiste, e odczucia ulegaj zmianie na skutek TUMACZENIA,
JAKIEGO KADA Z TYCH OSB DOKONAA. Poniewa sowa s naszym
podstawowym narzdziem interpretacji, czyli tumaczenia, sposb, w jaki okrelamy nasze
przeycia, natychmiast zmienia odczucia powstajce w systemie nerwowym. Musisz
pamita, e sowa naprawd powoduj skutki biochemiczne w naszym organizmie.
Jeli w to wtpisz, to chciabym, aby si przekona, czy istniej sowa, ktre, uyte
przez kogo innego, natychmiast wywouj twoj reakcj emocjonaln. Jak si czujesz, kiedy
kto ublia ci kierowany rasizmem? Albo gdyby kto okreli ci pewnym czteroliterowym
sowem, czy nie spowodowaoby to zmiany twojego stanu emocjonalnego? Z pewnoci
istnieje rnica midzy okreleniem kogo wu-a-e", jeli takie wanie s jego inicjay, a
uyciem wobec niego sowa, ktre z tych trzech liter si skada.
Czy czujesz si tak samo, kiedy kto nazywa ci anioem, geniuszem lub gogusiem?
Czy napicie wywoywane przez kade z tych sw nie jest rne? Wszyscy czymy
olbrzymie cierpienie z pewnymi sowami. Podczas rozmowy ze m n dr Leo Buscaglia
powiedzia mi o wynikach bada naukowych przeprowadzonych na jednym z uniwersytetw
na wschodzie Stanw Zjednoczonych w kocu lat pidziesitych. Respondentom zadano
pytanie: Jak zdefiniowaby komunizm?" Zaskakujco dua liczba badanych wpadaa w
przeraenie na dwik tego sowa, ale naprawd niewielu mogo je prawidowo okreli.
Pewna kobieta odpowiedziaa: C, nie wiem, co to jest, ale lepiej, by co takiego nie
pojawio si w Waszyngtonie." Jaki mczyzna stwierdzi, i wie na temat komunistw tylko
tyle, e trzeba ich wszystkich zabi. Nie potrafi jednak wyjani, kim s komunici. Nie ma
wtpliwoci, e sowne etykiety potrafi wywoywa emocje i uczucia.
Sowa s kanw, na ktrej oplatamy nasze dowiadczenie.
ALDOUS HUXLEY
Kiedy zaczynaem bada si sw, nie cakiem mogem si zgodzi ze stwierdzeniem,
e co tak prostego jak zmiana nawykowo uywanych sw moe tak radykalnie zmieni
nasze dowiadczenia i odczucia. Jednak kiedy staranniej zaczem studiowa jzyk,
natknem si na zaskakujce fakty, ktre zaczy mnie przekonywa, i sowa naprawd
filtruj i przeksztacaj nasze dowiadczenia. Odkryem na przykad, e Encyklopedia
Comptona podaje, i jzyk angielski posiada co najmniej piset tysicy sw, a inne rda
okrelaj liczb sw w angielskim na okoo siedemset pidziesit tysicy. Angielski z
pewnoci posiada najwicej sw ze wszystkich jzykw na ziemi. Daleko za nim, na drugim
miejscu, znajduje si niemiecki, w ktrym sw jest prawie o poow mniej.
Zafascynowa mnie fakt, e przy tak olbrzymiej liczbie moliwych sw NASZE
CODZIENNE SOWNICTWO JEST TAK BARDZO OGRANICZONE. Od jzykoznawcw
wiem, e liczba sw przecitnie uywanych przez nas na co dzie waha si midzy dwoma
tysicami a dziesicioma tysicami. Nawet Jeli liczb sw angielskich ocenimy ostronie na

piset tysicy, oznacza to, e uywamy od pl procenta do dwch procent naszego jzyka!
Ale to nie jest cae nieszczcie. Jak sdzisz, ile Z tych sw okrela emocje? Korzystajc z
kilku sownikw znalazem trzy tysice sw zwizanych z ludzkimi uczuciami. Uderzya
mnie proporcja sw okrelajcych emocje negatywne i pozytywne. Z moich oblicze wynika,
e tysic pidziesit jeden sw okrela emocje pozytywne, a dwa tysice osiemdziesit
sze sw (prawie dwa razy tyle!) emocje negatywne. Tylkojeden przykad: dwiecie
szedziesit cztery sowa angielskie opisuj emocjonalne stany smutku (rozpacz, al,
nostalgia, ao, chandra i tak dalej), a jedynie sto pi sw opisuje stany radoci (rado,
uciecha, wesoo i tak dalej).
Pisaem ju w rozdziale sidmym, e uczestnicy moich kursw Date with Destiny
(Randka z przeznaczeniem) sporzdzaj list uczu, ktrych dowiadczaj w cigu
przecitnego w ich yciu tygodnia. Wikszo z nich jest w stanie wymieni ich dwanacie.
Dlaczego? Poniewa kady z nas przejawia tendencj dowiadczania wci tych samych
uczu. Niektrzy ludzie cigle c z u j si zdeprymowani, wystraszeni, li lub zaamani.
Jedn z przyczyn jest fakt, e stale uywaj tych samych sw dla opisywania swoich
dowiadcze. Gdybymy chcieli dokadniej przeanalizowa odczucia, ktre pojawiaj si w
nas, jednoczenie przejawiajc na tyle pomysowoci, by kade z nich nazwa inaczej, zmienilibymy je, a tym samym nasz rzeczywisto emocjonaln.
Wiele lat temu zapoznaem si z wynikami bada przeprowadzonych w wizieniu.
Pokazay one, e kiedy winiowie dowiadczali cierpienia, jednym z niewielu stosowanych
przez nich sposobw zakomunikowania o tym byy gwatowne dziaania. Ich ubogie
sownictwo ograniczao zakres dostpnych im emocji i nawet najmniejsze poczucie
dyskomfortu znajdowao ujcie w najbardziej intensywnych formach gwatownej zoci. C
za kontrast w porwnaniu z kim, kto jak William F. Buckley potrafi wykorzysta erudycj i
znajomo jzyka, by malowa tak wspaniay obraz emocji, a tym samym tworzy w sobie
tak wielkie bogactwo wrae! JELI CHCESZ ZMIENI SWOJE YCIE I
KSZTATOWA WASNY LOS, MUSISZ WIADOMIE DOBIERA UYWANE
SOWA I NIEUSTANNIE DY DO POSZERZANIA MOLIWOCI ICH WYBORU.
Aby umoliwi ci szersze spojrzenie na ten problem, powiem, e w Biblii mamy siedem
tysicy dwiecie rnych sw, a dziea poety i eseisty Johna Miltona zawieraj ich
siedemnacie tysicy, natomiast Wiliam Szekspir we wszystkich swoich dzieach uy
dwadziecia cztery tysice rnych sw, z czego pi tysicy tylko raz. Wanie Szekspir jest
autorem wielu sw angielskich, ktrych uywamy obecnie na co dzie. Oto lista zaledwie
drobnej ich czci, ktra by moe ci zainteresuje:
DWICZNYM BRZMIENIEM...
Za ksik Michela Macrone'a Brush Up Your Shakespeare! (Powtrka z Szekspira) podaj list potnych sw i wyrae, w tym i opisujcych emocje,
wprowadzo
do
mistrza jzyka angielskiego, Wiliama
oczarowani
majestat
ranolicy
arcyotr
bezcenn
ofiarny
zamach
una
bestialstwo
zakrwawio
upiorny
sterany
oskot
negocjo
rozgwiedony
celowa w
prdkon
podzi
mie serce
obscenic
przekrada si
z kamienia
niewdzicz
olimpijs
droczy si
burzliwy
napuszo
ukradkiem

niezgbion
galanteria
wrogo
niepokonan
zeszkapiay
przemiesz
zmatowiay
poyskliwy
postrzelenie

oniemie
szczenia
wymioto
rozmyln
swarliwy
promien
ufny
bez

miakowa
opieszao
dwicznie
ukojenie
transcendencja
dwicznie
pies acuchowy
skowyt
pgwek

Jzykoznawcy udowodnili ponad wszelk wtpliwo, e kulturowo jestemy

uksztatowani przez jzyk. Czy fakt, e w jzyku angielskim jest tak wiele czasownikw, nie
wydaje ci si umotywowany? Jako wychowankowie kultury anglojzycznej jestemy tak
bardzo ukierunkowani na dziaanie i z tak dum podkrelamy, e jest ono naszym celem.
Sowa, ktrych stale uywamy, wpywaj na dokonywane przez nas oceny, a wic i na nasz
sposb mylenia. Kultura chiska, dla kontrastu, wysoko ceni wszystko, co niezmienne, ktry
to fakt znajduje odzwierciedlenie w dominacji rzeczownikw nad czasownikami w bardzo
wielu chiskich dialektach. Z ich punktu widzenia rzeczownik symbolizuje rzeczy, a wic
trwao, podczas gdy czasowniki (dziaania) s ulotne i zmieniaj si z dnia na dzie.
JEST BARDZO WANE, ABY ZDA SOBIE S P R A W Z FAKTU, E S O W
A KSZTATUJ NASZE PRZEKONANIA I W P Y W A J NA PODEJMOWANE
DZIAANIA. Sowa s materiaem, z ktrego utworzone s wszystkie pytania. Jak ju
mwilimy w poprzednim rozdziale, zmieniajc w pytaniu tylko jedno sowo, moemy
uzyska odpowied, ktra przyczyni si do podniesienia jakoci caego ycia. Im bardziej
zagbiaem si w zrozumienie wagi sw, tym wiksze wraenie sprawiaa na mnie ich
zdolno do manewrowania ludzkimi emocjami, nie tylko we mnie samym, ale i w innych.
Bez znajomoci siy sw niemoliwa jest znajomo czowieka.
KONFUCJUSZ
Pewnego dnia zaczem rozumie, e mj pomys, cho tak bardzo prosty, nie jest
mrzonk, e Sownik Transformacji jest rzeczywistoci, e zmieniajc zwykle uywane
sownictwo moemy zmieni wzorce emocjonalne caego ycia. Kiedy podzieliem si tym
przekonaniem z moim starym przyjacielem Bobem Baysem. Kiedy mu o tym powiedziaem,
rozpromieni si i wykrzykn: wietnie! Dodam ci co do tego!", i zacz opowiada o
dowiadczeniu, ktre zdoby tu przed nasz rozmow. Rwnie i on mia bardzo napity
plan zaj i wikszo czasu spdza w drodze, starajc si sprosta wymaganiom wszystkich.
Kiedy wreszcie dotar do domu, chcia tylko odrobiny, jak si wyrazi, przestrzeni. Ma on
dom nad oceanem na Malibu. Dom jest bardzo may i trudno w nim przyjmowa goci,
poniewa przewidziano go na trzy lub cztery osoby.
Kiedy tam si znalaz, okazao si, e jego ona zaprosia swojego brata na kilka dni, a
jego crka Kelly, ktra miaa tam spdzi tylko dwa tygodnie, zdecydowaa si zosta na cae
dwa miesice. Na domiar zego kto poprzestawia co w magnetowidzie i nie nagra si mecz
futbolowy, na ktry czeka od dawna! Jak atwo si domylisz, osign swj prg
wytrzymaoci emocjonalnej, a kiedy dowiedzia si, kto wyczy wideo - bya to jego crka
- natychmiast si na niej wyadowa, wrzeszczc na gos wszystkie przeklestwa, jakie mu
tylko przychodziy do gowy. By to pierwszy raz, kiedy podnis na ni gos, a co dopiero
takie sownictwo. Natychmiast wybuchna paczem.
Obserwujca z boku t scen Brandon, ona Boba, zacza si mia. Poniewa byo to
tak niepodobne do normalnego zachowania jej ma, dosza do wniosku, e jest to potny
wybuch majcy na celu zamanie negatywnego wzorca. Jednak w rzeczywistoci byo inaczej.

Kiedy sytuacja zacza si uspokaja, Brandon zrozumiaa, e m jest naprawd wcieky.

Bardzo j to obeszo i postanowia mu pomc. Bob, zachowujesz si dziwnie. Nigdy
wczeniej tak si nie zachowywae. I zauwayam co jeszcze: wci powtarzasz sowo,
ktrego nigdy przedtem od ciebie nie syszaam. Zwykle kiedy zaczynasz by zestresowany,
mwisz, e jeste zawalony robot. Jednak od jakiego czasu cigle sysz, jak powtarzasz, e
jeste cakiem przytoczony robot. Nigdy si tak nie wyraae, za to Kelly mwia tak
czsto i ilekro tego zwrotu uywaa, zachowywaa si podobnie jak ty."
Kiedy usyszaem histori Boba, pomylaem: CZY TO MOLIWE, ABYMY
PRZEJMUJC OD KOGO U Y W A -NE PRZEZ NIEGO SOWNICTWO,
PRZEJMOWALI JEDNOCZENIE WZORCE EMOCJONALNE TEGO KOGO? Czy nie
tak by
o z Bobem? Czy razem ze sowami nie przej tonu gosu, napicia, sposobu
mwienia?"
Na pocztku byo Sowo...
EWANGELIA WEDUG WITEGO JANA, 1,1
Jestem przekonany, e jednym z moliwych wyjanie zjawiska, i czsto upodabniamy
si do ludzi, z ktrymi dugo przebywamy, jest fakt, i przejmujemy ich wzorce emocjonalne,
przejmujc od nich czciowo ich sownictwo. Ludzie, ktrzy przebywaj przez jaki czas ze
mn, szybko spostrzegaj, e dla opisania wasnych dowiadcze zaczynaj uywa takich
sw, jak peen pasji", niespotykany", wyjtkowy" i tak dalej. Czy potrafisz wyobrazi
sobie rnic midzy stanami emocjonalnymi wywoywanymi przez takie sowa a tymi, ktre
powodowane s zwykym w porzdku"? Czy moesz sobie wyobrazi, jak uywanie sowa
pasja" zmienioby twoj skal emocjonaln? To sowo potrafi przeksztaca i poniewa
uywam go cigle, emocje w moim yciu s o wiele bardziej nasycone.
Sownik Transformacji pozwala nam intensyfikowa lub tumi dowolny stan
emocjonalny, pozytywny lub negatywny. Oznacza to, e sownik ten daje nam moliwo
zmniejszenia intensywnoci uczu negatywnych do poziomu, na ktrym nie sprawiaj nam
ju problemu. Pozwala jednoczenie zwikszy intensywno uczu pozytywnych, przenie
je na wyyny przyjemnoci i wielkiej siy.
Troch pniej tamtego dnia jadem z Bobem obiad. Rozmawialimy o kilku
projektach, ktre realizowalimy wtedy razem. W pewnej chwili Bob powiedzia: Wiesz co,
Tony, zupenie nie rozumiem, jak ktokolwiek na wiecie moe si nudzi." Zgodziem si
natychmiast: Chyba ci rozumiem. To rzeczywicie gupio po prostu si nudzi" - a Bob
doda: Sowa nuda nie ma w moim sowniku." Kiedy tylko to powiedzia, niemal
wykrzyknem: Co powiedziae? Sowa nuda nie ma w twoim sowniku?... Czy pamitasz,
o czym rozmawialimy wczeniej?... Zastanawiam si wanie, czy to moliwe. Nie ma nudy
w twoim sowniku i nie dowiadczasz tego uczucia. Czy to moliwe, abymy nie doznawali
pewnych uczu tylko dlatego, e nie mamy sowa, ktre by je nazywao?"
DOBR SW UKSZTATUJE TWOJE PRZEZNACZENIE
Wspominaem wczeniej, e sposb, w jaki przedstawiamy sobie otaczajce nas rzeczy,
decyduje o naszych odczuciach dotyczcych ycia. Wynika std rwnie stwierdzenie, e
JELI NIE MASZ SPOSOBW NA OKRELENIE JAKIEGO ODCZUCIA, NIE
DOWIADCZASZ GO. Chocia prawd pozostaje, e moesz wyobrazi sobie co, czego
nie potrafisz nazwa, uywajc do tego na przykad dwiku lub innych wrae zmysowych,
nie ma adnych wtpliwoci, e moliwo nazwania jakiego zjawiska nadaje mu jeszcze
jeden wymiar i w ten sposb sprawia, i odbieramy je jako rzeczywisto. Sowa s
podstawowym narzdziem do przedstawiania rzeczy nam samym i czsto, jeli nie ma
waciwego sowa, nie ma sposobu dowiadczenia pewnych poj. Na przykad jzyki Indian

amerykaskich nie m a j sowa okrelajcego kamstwo - pojcie takie po prostu nie jest
czci ich jzyka. Nie jest te czci ani ich mylenia, ani zachowania. Bez okrelajcego je
sowa pojcie to wydaje si zwyczajnie nie istnie. Niedawno dowiedziaem si, e w jzyku
plemienia Tasadaj na Filipinach nie istniej okrelania wyraajce nienawi, wojn i
antypati. C za wspaniay pomys!
Wrc teraz do mojego wyjciowego pytania. Skoro Bob nigdy nie odczuwa znudzenia
i nie istnieje dla niego sowo nuda, musiaem zada sobie podobne pytanie: jakiego sowa ja
sam nigdy nie uywam do opisywania uczu? Odpowiedzi byo sowo depresja".
Mog si czu sfrustrowany, zy, przepracowany, wyprowadzony z rwnowagi,
przemczony, ale nigdy nie wpadam w depresj. Dlaczego? Czy zawsze tak byo? Nie. Osiem
lat temu znajdowaem si w sytuacji, ktra wprawiaa mnie w nieustanne poczucie depresji.
Depresja ta wkrada si w kad chwil mojego ycia do tego stopnia, e straciem ch
dokonania jakichkolwiek zmian, postrzegaem moje problemy jako stae, osobiste i nierozwizywalne. Na szczcie doznaem wystarczajco duo cierpienia, by wycign si z tego
stanu, i skutkiem tego poczyem ol-brzmie cierpienie z depresj. Zaczem wierzy, e stan
depresji jest stanem najbliszym mierci. Mj umys skojarzy z depresj tak wielkie
cierpienie, e nawet nie zdajc sobie z tego sprawy, wymazaem sowo depresja" z mojego
sownika po to, aby ju nie mie adnego sposobu na przedstawianie sobie tego uczucia.
Jednym ruchem oczyciem mj sownik z odbierajcych mi siy sw i wyrae, tym
samym pozbywajc si uczu, ktre mog zniszczy nawet najsilniejszych. JELI ZESTAW
TWOJEGO SOWNICTWA WPROWADZA CI W S T A N Y , KTRE
278
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
CI OBEZWADNIAJ, NATYCHMIAST POZBD SI SW
ODBIERAJCYCH CI SI I ZASTP JE TAKIMI, KTRE CI UMACNIAJ!
W tym momencie moesz powiedzie: To tylko semantyka! Czy zabawa sowami
moe cokolwiek zmieni?" Odpowied brzmi: jeli ograniczysz si jedynie do zmiany sowa,
nie zmienisz swoich odczu. Jednak jeli wykorzystasz nowe sowo, by zama wasne
nawykowe wzorce emocjonalne, ZMIENI SI WSZYSTKO. Skuteczne wykorzystanie
Sownika Transformacji - sw, ktre zmieniaj nasze dowiadczenia emocjonalne - AMIE
JAOWE WZORCE, PRZYWOUJE NASZ UMIECH, PRZYNOSI CAKOWICIE
ODMIENNE UCZUCIA, ZMIENIA NASZE STANY I POZWALA ZADAWA LEPSZE
PYTANIA.
I moja ona, i ja kierujemy si w yciu pasj i bardzo gboko przeywamy rne
rzeczy. We wczeniejszym okresie naszego zwizku czsto wdawalimy si w spory, ktre
obydwoje okrelalimy jako do gwatowne ktnie". Jednak po odkryciu siy, z jak
dziaaj na nas sowne etykietki, postanowilimy zmieni nasze odczucia i obydwoje
zgodzilimy si, e bdziemy uywa okrele rozmowa", burzliwa wymiana zda" i tak
dalej. To zmienio cakowicie nasz percepcj. Burzliwa wymiana zda" rzdzi si zupenie
innymi prawami ni ktnia i z pewnoci niesie ze sob zupenie inne napicie emocjonalne.
Dzi mino ju siedem lat od tej zmiany i nigdy adne z nas nie powrcio do takiego
poziomu intensywnoci emocjonalnej, ktry kiedy czylimy z naszymi ktniami".
Zaczem te rozumie, e mog osabi emocje jeszcze nawet bardziej, stosujc
DOOKRELENIE, na przykad: Jestem TROCH zdenerwowany", albo: Czuj si
JAKBY nie w formie". Kiedy Becky zaczyna odczuwa frustracj, czasem mwi: Zaczn
by teraz DZIEBKO nieznona." Obydwoje miejemy si wtedy, poniewa pozwala to
zama niekorzystny wzorzec. Nasz nowy wzorzec sprowadza si do artowania z
niekorzystnych dozna, zanim jeszcze osign one stan, w ktrym mog nas niepokoi.
Staramy si nie dopuci, by potworek zamieni si w potwora.
Kiedy powiedziaem o technice Sownika Transformacji mojemu dobremu
przyjacielowi Kenowi Blanchardowi, poda mi kilka przykadw sw, ktre on sam

wykorzystuje, by zmieni stan, w jakim si znajduje. Jedno z tych sw zacz stosowa w

Afryce, kiedy podczas safari nagle zepsu mu si samochd. Odwrci si wtedy do swojej
ony Marge i powiedzia: To raczej niedogodno." Sowo to tak skutecznie pozwolio im
zmieni stan emocjonalny, e teraz uywaj go regularnie. Ilekro na polu golfowym pika
powdruje w niewaciwym kierunku, Ken mwi: Ten strza nieco mnie martwi." Tego typu
zabawy sowem czsto zmieniaj kierunek naszych emocji, a wic i jako caego ycia.
SOWNIK TRANSFORMACJI POMOE CI POMC INNYM
Kiedy zrozumiesz si sw, staniesz si bardzo wraliwy nie tylko na sowa, ktrych
sam uywasz, lecz rwnie i na sowa wypowiadane przez innych.
Wiele razy pomagaem ludziom, posugujc si moim Sownikiem Transformacji.
Nigdy nie zapomn dnia, w ktrym po raz pierwszy wiadomie wykorzystaem t technik.
Pomogem wtedy mojemu koledze Jimowi, ktry, cho jest bardzo dobrym biznesmenem,
przechodzi trudne chwile. Nigdy wczeniej nie widziaem go w tak fatalnym nastroju.
Zauwayem, e mwic cigle podkrela, jak bardzo jest przygnbiony i jak
przygnbiajce jest wszystko wkoo. Uywa tych zwrotw bardzo crasto, caymi tuzinami.
Postanowiem przekona si, jak szybko pomoe mu Sownik Transformacji, i spytaem:
Czy jeste naprawd przygnbiony, czy moe tylko troch sfrustrowany?" Odpar bez
zastanowienia: Czuj si bardzo sfrustrowany." Jego odpowied sprawia, e zaczem
dostrzega szans na postpy. Zgodzi si, bym mu wytumaczy, jak wielki wpyw sowa
wywieraj na jego odczucia, a nastpnie powiedziaem: Zrb mi przysug. Obiecaj, e przez
najblisze dziesi dni ani razu nie uyjesz sowa przygnbienie. Jeli je wypowiesz,
natychmiast popraw si, uywajc mniej obezwadniajcego zwrotu. Powiedz sobie, e
czujesz si kiepsko, e jest lepiej, ni byo, albo e powoli odwracasz ca sytuacj."
Zgodzi si na ten eksperyment i zgadnij, co si stao! Ta jedna prosta zmiana
sownictwa zmienia cakowicie jego wzorzec.
Nie doprowadza si ju do stanu a tak wielkiego cierpienia, skutkiem czego potrafi
znajdowa lepsze rozwizania. Dwa lata pniej, kiedy powiedziaem Jimowi, e mam zamiar
opisa to dowiadczenie w mojej ksice, zapewni mnie, e od tamtej chwili ani razu nie czu
si przygnbiony, poniewa nigdy nie uy tego sowa dla opisania wasnych uczu.
Pamitaj, e pikno Sownika Transformacji polega na jego prostocie. To prawdziwa i
gboka wiedza - prosta i zawsze moliwa do zastosowania Wyniki pojawiaj si natychmiast
i dlatego moesz t wiedz wykorzystywa, by w jednej chwili zmienia swoje ycie.
Wspaniaym przykadem transformacji, ktra dokonuje si skutkiem zmiany jednego
tylko sowa, jest sytuacja, ktra miaa miejsce kilka lat temu w firmie spedycyjnej PIE.
Dyrekcja firmy z przeraeniem stwierdzia, e ponad szedziesit procent wszystkich zlece
wykonywano bdnie, co kosztowao firm ponad wier miliona dolarw rocznie.
Rozwizanie tego problemu zlecono drowi W. Edwardsowi Demingowi. Przeprowadzi on
intensywne badania i odkry, e pomyki te w pidziesiciu szeciu procentach s s k u t k i e
m bdnej identyfikacji kontenerw przez wasnych pracownikw firmy. Szefowie firmy
postanowili posucha rady dra Deminga i zaczli szuka drogi, ktra pozwoliaby zwikszy
zaangaowanie wszystkich pracownikw. Wiedzieli, e najskuteczniejsza bdzie tu zmiana
sposobu, w jaki pracownicy p o s t r z e g a j s a m y c h siebie. I wprowadzili nowe sowo.
Pracownicy nazywali si ju nie kierowcami czy robotnikami, ale mistrzami spedycji.
Pocztkowo wszyscy uznawali t zmian za co najmniej dziwn. W kocu jak rnic
moga przynie zmiana nazwy stanowiska? Przecie to niczego nie przeksztacao w samej
strukturze firmy. Jednak dosy szybko, na skutek cigego nazywania si tym nowym
okreleniem pracownicy zaczli postrzega siebie jako mistrzw spedycji. W czasie krtszym
ni trzydzieci dni firma PIE zmniejszya liczb bdnych dostaw z pidziesiciu szeciu
procentw do zaledwie dziesiciu procent, co doprowadzio do oszczdnoci wier miliona
dolarw rocznie.

Ilustruje to fundamentaln prawd: SOWA, KTRYCH UYWAMY, ZARWNO

W KULTURZE SPOECZNEJ, JAK I JAKO JEDNOSTKI, M A J OLBRZYMI W P Y
W NA NASZE POSTRZEGANIE RZECZYWISTOCI. Jednym z powodw, dla ktrych
uyem nowego okrelenia Cige Doskonalenie Siebie i Innych oraz skrtu CDSI, zamiast po
prostu zapoyczy japoskie sowo kaizen, bya ch umieszczenia w tym jednym okreleniu
caej filozofii i wzorcw mylowych nigdy nie koczcego si procesu doskonalenia siebie i
wszystkiego wok.
Jeli zaczniesz konsekwentnie uywa jakiego sowa, bdzie ono wpywa na twoje
myli oraz przedmiot koncentracji. Sowa, ktrych uywamy, nios w sobie znaczenie i
emocje. Ludzie wymylaj wci nowe sowa. To jedna z cudownych waciwoci jzyka
angielskiego, ktry tak szybko przyjmuje nowe sowa i pojcia. Jeli zadasz sobie trud i
przekartkujesz jaki sownik angielskiego, zobaczysz, e przyj on bardzo wiele sw
obcych, zwaszcza od wszelkiego rodzaju grup interesu.
Na przykad ludzie uprawiajcy surfing wprowadzili do uycia nowe znaczenie sw
rurowy" i deska", chcc w ten sposb przetumaczy na nasz jzyk wraenia odnoszone
podczas uprawiania tego sportu. Ich argon sta si czci dialektu nas wszystkich, a wic i
czci naszego sposobu mylenia. To raz jeszcze przypomina o tym, e musimy by bardzo
ostroni w doborze sw, tych, ktre przejmujemy od innych, i tych, na ktre decydujemy si
sami. Jeli uywasz frazy: Chyba ze sob skocz", w jednej chwili podnosisz emocjonalne
cierpienie do poziomu, ktry moe zagrozi jakoci twojego ycia. Jeli powiesz swojemu
partnerowi: Odchodz!", tworzysz tym samym bardzo realn moliwo koca waszego
zwizku. Jeli zamiast tego uyjesz sw: Jestem naprawd przygnbiony tym wszystkim",
albo: Jestem z tego powodu wcieky", masz o wiele wiksz szans znalezienia jakiego
rozwizania.
Wikszo zawodw wytworzya specjalne sownictwo, uywane do opisywania
zjawisk typowych dla danej profesji. Wielu artystw na przykad tu przed wyjciem na scen
odczuwa napicie i nieprzyjemne ciskanie w doku". Zmienia si wtedy ich oddech,
przyspiesza puls i zaczynaj si poci. Niektrzy uznaj to za oczywist cz przygotowania
si do wystpu, inni natomiast upatruj w tym dowodu, e im si nie powiedzie. To wanie
uczucie, ktre na przykad Carly Simon okrelaa jako trem, przez cae lata nie pozwalao jej
wystpowa na estradzie. Bruce Springsteen nazywa to uczucie podnieceniem przed
Poniej znajdziesz zaczerpnite z Newsweeka" przykady zabawnego sownictwa
uywanego przez amerykaskich przedstawicieli niektrych profesji. Niewtpliwie s to
elementy ze Sownika Transformacji.
Opiekunki do dzieci:
Podwrkowa mapka - dziecko w wieku przedszkolnym, ktre
ju dobrze chodzi. (Twj przynajmniej chodzi do szkoy, a ja
musz si zadowoli podwrkow mapk.")
Przylepy- histeryczne mapki podwrkowe, ktre bardzo pacz
za rodzicami.
Pozdrowienia z Czarnobyla - wyjtkowo mierdzce pieluchy.
Zielone jedenastki - zakatarzone nosy mapek podwrkowych.
Szara masa - zawarto pieluchy.
Przedsibiorcy pogrzebowi:
Samo to okrelenie jest ju transformacj. Jak nazywano ich kiedy? Grabarze. Potem
zmienili si w karawaniarzy, a wreszcie stali przedsibiorcami pogrzebowymi. Wikszo
ludzi jako o wiele atwiej moe si pogodzi z tym ostatnim terminem. Bar szybkiej obsugikremacja bez dodatkowych usug w domu pogrzebowym. (Zaraz bd wolny. Ten facet to do
baru szybkiej obsugi.")

Zabawa w chowanego - ceremonia ograniczona jedynie do krtkiego czasu, jaki

czonkowie rodziny spdzaj nad trumn zmarego, zwykle bez udziau goci.
Grupy specjalne policji:
Telefon z Avonu- otwarcie drzwi strzaem pistoletowym.
Prawnicy:
Kucharka - kobieta cakowicie zalena finansowo od ma, bez adnych wasnych
dochodw. (Wemie co najmniej ton alimentw. To kucharka.")
Bombowiec - prawnik specjalizujcy si w sprawach rozwodowych, ktry dy do
przejcia na rzecz swojego klienta caego majtku rodziny, niszczc wspmaonka.
Pracownicy salonw piknoci:
Gaspar- zupenie nie opalony klient (wzite z filmu rysunkowego o przyjaznym duszku
Gasparze). Iguana - opalony klient.
Wie, e za chwil dowiadczy czego dodajcego mu sil, stanie przed tysicznym
tumem i sprawi, e wszyscy ci ludzie bd go kocha. Nie moe si doczeka wyjcia na
scen. Dla Bruce'a Springsteena uczucie ciskania w doku jest sojusznikiem. Dla Carly
Simon jest wrogiem.
OD DZWONECZKA DO WARKOTU TURBINY
Jak wygldaoby twoje ycie, gdyby mg zmniejszy intensywno wszystkich
kiedykolwiek zaznawanych uczu negatywnych do poziomu, na ktrym nie m a j one na
ciebie wikszego wpywu i moesz si czu energiczny i silny? Jak wygldaoby twoje ycie,
gdyby mg zintensyfikowa wszystkie kiedykolwiek odczuwane pozytywne emocje i
podnie w ten sposb poziom caego ycia? Moesz zrobi i jedno, i drugie w mgnieniu oka.
Oto twoje pierwsze zadanie.
ZASTANW SI CHWIL i wypisz trzy sowa, ktrych uywasz regularnie, kiedy
masz ze samopoczucie (znudzony, znuony, przytoczony, poniony, zraniony, smutny i tak
dalej). Wybierz tylko te sowa, ktre regularnie doprowadzaj ci do zego stanu. Aby odkry
niektre z tych sw, zadaj sobie pytanie: Jakich negatywnych odczu dowiadczam
najczciej?"
Po wypisaniu tych trzech sw zabaw si troch. WPROWAD SI W SZALONY I
NIEZWYKY STAN, RODZAJ BURZY MZGU, I WYMYL SOWA, KTRYCH
MGBY UY, BY ZAMA NEGATYWNY WZORZEC ALBO PRZYNAJMNIEJ
OBNIY NAPICIE NEGATYWNYCH EMOCJI. Sprbuj ci podpowiedzie, jak wybra
sowa, ktre bd si sprawdza przez dugi czas. Pamitaj, e twj mzg pozytywnie reaguje
na wszystko, co moe pomc ci przesta cierpie i da przyjemno. Wybierz wic takie
sowo, ktrego bdziesz CHCIA uywa w miejsce starego, ktre ci ogranicza. Jednym z
powodw, dla ktrych przejem zwrot mojego przyjaciela poniekd zirytowany" i
zastpiem nim sowo zy", byo to, e zwrot ten mnie mieszy. Pozwala mi to cakowicie
zama negatywny wzorzec wasny i rozmwcy, a poniewa uwielbiam to robi, mam
wspania zabaw i wielk przyjemno. Kiedy osigniesz takie wanie rezultaty,
gwarantuj, e zaczniesz nieustannie szuka nowych sw.
Na pocztek kilka przykadw prostych, czasem miesznych i dziwacznych zwrotw,
ktrych moesz uywa dla natychmiastowego obnienia napicia emocjonalnego.
Negatywne emocje
Wyraenia
Jestem zy Boj si
Jestem niespokojny Jestem niespokojny Jestem zmieszany Jestem przygnbiony Jestem
przygnbiony Jestem przygnbiony
Czuj si rozstrojony
Co mi tu mierdzi

Jestem wpieprzony
Jestem rozczarowany
Jestem rozczarowany
Napawa mnie
to obrzydzeniem
strach
zakopotany
Jestem tym zakopotany
Jestem wykoczony
Jestem wycieczony
niepowodzenie
niepowodzenie
niepowodzenie
strach
Jestem wystraszony
Zmieniaj si na
Jestem rozczarowany
Czuj si niepewnie
Jestem troch przejty
Czuj, e si co wydarzy
Ciekaw jestem, co si stanie
Wycisz si, zanim zaczn dziaa
Nie jestem w najlepszym stanie
Jestem na drodze do zmiany
sytuacji
Co mnie powstrzymuje
Co nie najlepszy tu zapach
Co mnie stukno
Czar prys
Jestem spniony
Jestem zaskoczony
wyzwanie
ostrony
Podchodz do tego z rezerw
Wanie zamierzam nabra
nowych si
Musz si naoliwi
potknicie
nauczka
dobra szkoa
zadziwienie
Jestem ciekaw...
Jestem sfrustrowany Jestem tym sfrustrowany Jestem wcieky Zostaem poniony
Zostaem poniony Cierpi
Cierpi z tego powodu Nienawidz tego Trac cierpliwo Czuj si niepewnie
Zostaem obraony Jestem obraony Irytuje mnie to Jestem zirytowany Jestem zazdrosny o...
Jestem rozleniwiony Jestem samotny Jestem samotny Czuj si zagubiony Jestem nerwowy
Jestem przeadowany prac przytoczony przytoczony przytoczony przytoczony Jestem
przytoczony Jestem przytoczony Cierpi z tego powodu Sparaliowao mnie to Czuj si

odrzucony Czuj si odrzucony Czuj si odrzucony Czuj si odrzucony Czuj si

odrzucony smutek przeraony O kurwa!
Stoi przede mn problem
Fascynuje mnie to
Chwycia mnie pasja
Sytuacja ta jest dla mnie niewygodna
Zaskakuje mnie to
Przejmuj si
Troch mi to przeszkadza
Wol co innego
Wyczekuj
Kwestionuj...
le mnie zrozumiano
le mnie odebrano
Stymuluje mnie to
Jestem poruszony
Zbyt mi zaley na...
Gromadz energi
Jestem do wzicia
Chwilowo nie jestem z nikim
Poszukuj...
Mam duo energii
Powicam na prac
duo czasu
wytrcony z rwnowagi
zajty
mam problemy
w potrzebie
Musz dokona wyboru
Pracuj do maksimum
Jest mi z tym niewygodnie
Jest to dla mnie wyzwanie
Ucz si...
Nie dostrzegaj mnie
Nie doceniaj mnie
Stoj z boku
Jestem niezrozumiany
sortowanie myli
podekscytowany
Olala!
Rzygam tym Jestem zestresowany Jestem zestresowany Jestem zestresowany Zrobiem
gupstwo Jestem gupi Jestem gupi koszmarny
Chc si tego pozby Jestem bardzo zajty Jestem w dziwnym nastroju Mam duo
energii Prbowaem cos odkry Chwilowo brak mi pomysw Ucz si... odmienny
Jestem przekonany, e twoja wasna lista moe by o wiele lepsza. NA POCZTEK
WYPISZ WIC TERAZ TRZY SOWA, KTRYMI NAJCZCIEJ WPROWADZASZ
SI W ZY NASTRJ, ORAZ SOWA, KTRYMI TE TRZY DOTYCHCZASOWE
ZASTPISZ. Alternatywne sowa powinny albo cakowicie zaburza twj wzorzec ze

wzgldu na swoj mieszno, albo przynajmniej znacznie zmniejsza poziom negatywnych

emocji.
Stare obezwadniajce sowo Nowe wzmacniajce sowo
Jak sprawi, by naprawd zacz uywa tych sw? Musisz si przekoNyWA!
Pamitasz NAUK Warunkowania Neuro-asocjacyjnego? Pamitasz pierwsze dwa kroki?
KROK PIERWSZY: Postanw solennie, e chcesz mie w yciu o wiele wicej
przyjemnoci ni cierpienia. Zrozum, e jedn z rzeczy, ktra nie pozwalaa ci tego
dotychczas osign, s sowa intensyfikujce negatywne emocje.
KROK DRUGI: Aby zacz uywa tych trzech sw, zastosuj dwigni. Jeden ze
sposobw to uwiadomienie sobie faktu, e gupot jest doprowadzanie si do wciekoci i
szau, jeli masz do wyboru pozytywne odczucia! Jeszcze silniejsz dwigni moe si okaza
to, co ja zrobiem w tym celu. Powiedziaem o moich nowych sowach trzem przyjacioom.
Wiele mnie w yciu frustrowao. Postanowiem wic zamiast tego si fascynowa. Czsto
mwiem: Musz to zrobi", i to wywoywao niepotrzebne napicie. Poniewa chciaem
cigle pamita o tym, e mam naprawd wielkie szczcie, zaczem zamiast tego mwi:
Dane mi jest to zrobi." Niczego ju nie musz! Zamiast odczuwa zo wolaem czu si
wyprowadzony z rwnowagi.
Przez nastpne dziesi dni za kadym razem apaem si na uywaniu starego sowa.
Ilekro miao to miejsce, amaem stary wzorzec i poprawiaem si, uywajc nowego zwrotu.
PONIEWA KONSEKWENCJA I DZIAANIE DAWAY MI PRZYJEMNO,
WYTWORZYEM NOWY WZORZEC. Troje moich przyjaci pomagao mi, ilekro
zbaczaem z nowej drogi. Natychmiast wtedy pytali: Tony, czy jeste wcieky, czy moe
tylko wytrcony z rwnowagi?" Powiedziaem im jasno, by nie uywali tych pyta jako
broni, lecz jako narzdzi, ktrymi mieli mi pomc. W krtkim czasie te nowe wzorce
jzykowe stay si moim nawykiem.
Czy to znaczy, e nigdy nie czuj si zy"? Oczywicie nie. Zo moe by czasami
bardzo poyteczna. Jednak nasze najbardziej negatywne emocje powinny sta si rodkiem
ostatecznym. Musimy wic rozszerzy sobie moliwo wyboru. Musimy znale wicej
etykietek, ktre bdziemy przykleja rnym emocjom, aby w ten sposb zwikszy ich
liczb.
Jeli naprawd chcesz wprowadzi te zmiany, porozmawiaj z trjk swoich przyjaci,
wyjanij im, co robisz, jakich sw chcesz si nauczy, i popro, by w razie potrzeby, z
szacunkiem dla twoich uczu, pytali: Czy jeste (tu stare sowo), czy moe tylko (tu nowe
sowo)?" Postanw mocno, e przy kadej okazji bdziesz walczy ze starymi wzorcami.
Dawaj sobie jak nagrod, ilekro uyjesz nowego sowa zamiast starego, a szybko przekonasz si, e znalaze w swoim yciu kolejn moliwo wyboru.
Wykorzystanie Sownika Transformacji nie ogranicza si oczywicie do tumienia
negatywnych emocji. Mamy rwnie dziki temu moliwo znacznie intensywniejszego
dowiadczania emocji pozytywnych.
Kiedy kto pyta, jak ci idzie, zamiast odpowiada: Tak sobie", albo: Jako idzie",
wpraw go w osupienie mwic: Czuj si wyjtkowo dobrze!" WYDAJE SI TO
DZIECINNIE PROSTE, ALE TAKA TECHNIKA TWORZY NOWY WZORZEC W
TWOIM SYSTEMIE NERWOWYM - NEURONOW AUTOSTRAD WPROST DO
PRZYJEMNOCI. Wypisz wic teraz trzy sowa lub zwroty typu: Jako idzie", ktrych
zawsze uywasz dla opisania swoich uczu: Czuj si dobrze", W porzdku", albo:
Mogoby by lepiej." Nastpnie postaraj si wymyli na ich miejsce nowe, ktre bd dla

ciebie inspiracj. Jeli chciaby, by ci podpowiedzie, popatrz na zamieszczon poniej list i

podkrel zwroty lub sowa, ktre wedug ciebie byyby odpowiednie dla twojego sownictwa,
ktre dodayby smaku twojemu yciu.
Dobre sowo/zwrot
Jestem rozbudzony niele atrakcyjne Zrobi to z chci
Jest to wygodne Jestem pewien swego
zadowolenie w porzdku Mam sporo si Podoba mi si to To mnie ekscytuje
To mnie ekscytuje
ekscytacja
dobre
To mi dodaje si
Czuj si dobrze
Wspaniae sowo/zwrot
Mam mnstwo energii
wspaniale
rewelacyjne
Nie mog si przed tym
powstrzyma
Pasuje jak nic innego
Nic mnie przed tym nie
powstrzyma
penia szczcia
wyjtkowy
Tryskam energi
To budzi mj entuzjazm
Doprowadza mnie to do
najwikszej ekstazy
Budzi to moje wszystkie pasje
gorca pasja
fantastyczne
To mnie zmienia w byskawic
Nigdy nie czuem si lepiej
Czuj si dobrze Miaem szczcie
wielo
Daje mi to dobr zabaw
zadowolony
dobry
dobry
dobry
dobry
wspaniay
wspaniay
zdrowy
dobry
szczcie
Podoba mi si to
zadowolenie
zadowolenie
zadowolenie
zadowolony

zainteresowanie
zainteresowanie
interesujcy
lubi co
Lubi to
Lubi to
mio
kochany
motywacja
Czuj si zobowizany
Poruszam si naprzd
miy
miy
To nie problem dla mnie, jeli..
Nie jest le
w porzdku
w porzdku
Czuj si najlepiej, jak mona Spotkao mnie prawdziwe bogosawiestwo obfito
Wprawia mnie to w zachwyt
szczliwy
wspaniay
nie moe by lepszy
doskonay
nie do pobicia
zapierajcy dech w piersiach
fenomenalny
tryskajcy zdrowiem
niewiarygodnie dobry
ekstaza
Jestem tym zachwycony
szczcie
rozkosz
bogo
uszczliwiony
oczarowanie
zamiowanie
zniewalajcy
przepada za czym
To dla mnie rdo niewyczerpanej
przyjemnoci
Rozkoszuj si tym
uwielbienie
najdroszy na wiecie
pasja
Czuj si zmuszony
Pr do przodu
fantastyczny
niespotykany
Bd szczliwy, jeli...
Nie moe by lepiej

rewelacyjnie
doskonale
zwraca uwag na co
spokj
doskonay
silny
cakiem dobry
niczego sobie
przyjemny
szybki
Mam kilka pomysw
pomysowy
usatysfakcjonowa
bezpieczestwo
zdolny
gustowny
koncentrowa si na czym
ukojenie
wyjtkowy
nie do pokonania
bombowy
wspaniay
monumentalny
wybuchowy
Jestem peen inicjatywy
byskotliwy
wprawi w zachwyt
pewno
utalentowany
okazay
Stare mierne sowo 1

Nowe wspaniae sowo 1

23

23

Aby przyzwyczai si do uywania tych nowych sw, zastosuj t sam co poprzednio

technik wsppracy z przyjacimi. I baw si dobrze!
ZMIE SWOJE PODEJCIE DO SPRAWIANIA PRZYKROCI INNYM
Trudno chyba byoby przeceni wpyw Sownika Transformacji na nas samych i ludzi
wok nas.
Warto pamita, jak wiele korzysci przynosi stosowanie sw, ktre ja nazywam
TUMICYMI i INTENSYFIKUJCYMI. Daj nam one moliwo wikszej precyzji w
kontaktach z ludmi, zarwno w relacjach intymnych, zawodowych, jak i wszystkich innych.
Wiele lat temu, ilekro mylaem, e co si w moich interesach psuje, dzwoniem do
osoby odpowiedzialnej za to ze sowami: Naprawd bardzo mnie to martwi", albo:
Naprawd si tym denerwuj." Czy wiesz, jaki to miao skutek? Mj wzorzec jzykowy
natychmiast wywoywa reakcj rozmwcy, ktry czsto automatycznie przyjmowa pozycje

obronne, a to nie pozwalao ani mnie, ani jemu znale rozwizania stojcego przed nami
problemu.
Nauczyem si wic mwi inaczej (nawet jeli odczucie byo bardzo intensywne):
Troch si tym przejmuj. Czy sdzisz, e mgby mi pomc?" Przede wszystkim obniao
to intensywno moich wasnych emocji, a na tym korzystaem zarwno ja sam, jak i mj
rozmwca. Dlaczego? Poniewa sowo przejmuj" rni si od sowa martwi". Jeli
uywasz sowa martwi si", moesz sprawia wraenie, e wtpisz w moliwoci i umiejtnoci rozmwcy. Po drugie, dodanie sowa troch" zdecydowanie tumi ostro komunikatu.
Tak wic podchodzc do problemu ze znacznie mniejszymi emocjami, pozwalaem
jednoczenie mojemu rozmwcy startowa z pozycji siy, co uatwiao nam porozumienie si.
Czy wiesz ju, jak polepszyoby to twoje kontakty z rodzin? W jaki sposb zwykle
komunikujesz si z dziemi? Czsto nie zdajemy sobie sprawy z wpywu, jaki wywieraj na
nie nasze sowa. Podobnie jak doroli, dzieci czsto odbieraj wszystko osobicie i dlatego
musimy by bardzo czuli na moliwe skutki bezmylnych uwag. Zamiast cigle wyrzuca z
siebie ostre: Jaki ty jeste gupi!" albo: Jaka z ciebie niezdara!" - te zwroty mog w
niektrych wypadkach osabi wiar dziecka w swoje moliwoci - zam swj wasny
wzorzec, mwic na przykad: Wiesz, troch mnie to zaczyna wkurza. Chod do mnie i
porozmawiajmy o tym." Nie tylko pozwala to i tobie, i dziecku znale moliwo dogadania
si w rozsdny sposb, ale te daje dziecku do zrozumienia, e problem nie tkwi w nim
samym jako osobie, lecz w zachowaniu, a to mona przecie zmieni. Moe to doprowadzi
do stworzenia atmosfery, ktr ja sam nazywam Pomostem Realnoci.
Pomost ten stanowi podstaw skuteczniejszego porozumiewania si midzy dwojgiem
ludzi. Zastosowany wobec dzieci pozwala nam mie na nie o wiele lepszy wpyw.
Podstaw w kadej z tych sytuacji jest twoja umiejtno zamania wasnego wzorca.
Jeli tego nie uczynisz, znajdziesz si w stanie, ktry nie pozwala ci znale wielu
moliwoci, i moesz powiedzie co, czego pniej bdziesz aowa. A dokadnie w ten
sposb niszczymy nasze zwizki z ludmi. W chwili zoci mwimy co, co rani uczucia
drugiej osoby i moe j skoni do wycofania si albo zabole j tak bardzo, e nigdy si ju
w rozmowie z nami nie otworzy. Musisz zrozumie si sw, musisz pamita, e potrafi
one zarwno tworzy, jak i niszczy.
Niemcy nie s narodem wojowniczym, ale s
narodem wojownikw, co oznacza, ze nie chc
wojny, ale tez si jej nie boj. Nard niemiecki
kocha pokj, ale kocha tez swj honor
i wolno.
ADOLF HITLER
Przez wieki sowa wykorzystywane byy przez rnych demagogw, aby mordowa i
ciemiy. Tak wanie zrobi Hitler, kiedy zmieni frustracj swojego narodu w nienawi do
niewielkiej grupy ludzi i dla zaspokojenia wasnej dzy wadzy namwi Niemcw do
wojny. Saddam Hussein nazwa swoj inwazj na Kuwejt oraz wszystkie kolejne dziaania
militarne sowem Dihad", wita Wojna, co bardzo skutecznie zmienio sposb, w jaki
mieszkacy Iraku postrzegali suszno swojej sprawy.
Pomost Realnoci jest strategi komunikacyjn, ktr wykorzystuje nasza firma,
Robbins Success Systems, podczas szkole dla pracownikw, aby zwikszy wspdziaanie
midzy kierownictwem a pracownikami oraz midzy samymi czonkami kierownictwa firmy.
Cho w troch mniejszym stopniu, to jednak moemy zaobserwowa przykady starannego
wykorzystania sw do przede-finiowania rzeczywistoci. Podczas niedawnej wojny w Zatoce
Perskiej niesychanie skomplikowany argon wojskowy suy zagodzeniu wpywu

zniszcze, jakie ta wojna przyniosa. Za czasw administracji Reagana pociski MX

przemianowano na bro utrzymujc wiatowy pokj", a administracja Eisenhowera
konsekwentnie uywaa sw akcja policyjna" dla okrelenia wojny w Korei.
Musimy precyzyjnie uywa sw, poniewa komunikuj one znaczenia dotyczce
naszych uczu i postrzegania rzeczywistoci nie tylko nam samym, ale i innym. Jeli nie
podobaj ci si skutki, jakie osigasz, porozumiewajc si z innymi, przyjrzyj si dokadnie
swoim sowom i zacznij dobiera je staranniej. Nie chc tu doprowadzi do sytuacji, w ktrej
tak si wyczulisz na znaczenie, e nie odezwiesz si ani sowem. Ale dobr sw, ktre s
twoimi sprzymierzecami, jest bardzo wany.
Czy tumienie intensywnoci emocji zawsze dziaa na nasz korzy? Odpowied na to
pytanie brzmi: nie. Czasem musimy doprowadzi si do zoci, aby zyska wystarczajco
siln dwigni, potrzebn nam do dokonania zmian. Wszystkie ludzkie emocje musz znale
w nas miejsce, o czym bdziemy mwili w rozdziale jedenastym. Jednak trzeba doprowadzi
do sytuacji, w ktrej nie sigamy po najbardziej negatywne stany ju na samym pocztku.
Nie zrozum mnie wic le. Nie proponuj ci ycia, w ktrym nie bdzie adnych
negatywnych wrae i emocji. S bowiem sytuacje, w ktrych staj si one bardzo wane.
Bdziemy o nich mwi w kolejnym rozdziale. Powiniene pamita, e twoim celem jest jak
najmniej cierpienia i jak najwicej przyjemnoci. Wykorzystywanie Sownika Transformacji
jest jednym z najprostszych, a jednoczenie najskuteczniejszych rodkw pozwalajcych ten
cel osign.
Wystrzegaj si etykietek, ktre mog ograniczy twoje dowiadczenia. Na samym
pocztku ksiki wspominaem o chopcu, ktry teraz uznawany jest za geniusza, cho
wczeniej przyklejono mu etykiet niezdolnego do nauczenia si czegokolwiek. Pewnie sobie
wyobraasz, jak bardzo ta zmiana sw wpyna na jego postrzeganie wasnej osoby i jak
wiele dziki temu wykorzystuje. Jakie s sowa, z ktrych chcesz by znany? Z jakim sowem
lub wyraeniem chcesz by identyfikowany przez twoje otoczenie?
Musimy te bardzo ostronie przyjmowa etykiety sowne stosowane przez innych
ludzi, poniewa z chwil zaakceptowania jakiejkolwiek etykietki wytwarzamy odpowiadajce
jej emocje. Nigdzie chyba nie potwierdza si to bardziej ni w przypadku chorb. Kiedy
Norman Cousins powiedzia mi o badaniach, ktre w cigu ostatnich dwunastu lat
przeprowadzi na ponad dwch tysicach pacjentw. Za kadym razem zauwaa, e z chwil,
gdy postawiono pacjentowi diagnoz - a wic z chwil przyczepienia etykiety sownej pacjent zaczyna si czu gorzej. Etykiety typu rak", stwardnienie rozsiane" albo choroba
serca" zwykle wywouj u pacjenta panik, co prowadzi do bezradnoci i zaamania, ktre
znacznie osabiaj skuteczno systemu immunologicznego.
A TERAZ PRZERWA DLA SPONSORA...
Czasem sowa dokonuj transformacji o wiele wikszej ni zamierzona, co z pewnoci
potwierdz specjalici od reklamy. Po przetumaczeniu na jzyk chiski sloganu
reklamowego Ciesz si yciem! Jeste w pokoleniu Pepsi", szefowie tej korporacji ku swojemu najwikszemu zdziwieniu odkryli, e wydali miliony dolarw, promujc haso: Pepsi
podnosi z grobu wszystkich twoich przodkw." Dyrekcja Chevroleta zupenie nie potrafia
zrozumie, dlaczego model Nova tak marnie si sprzedaje w Ameryce aciskiej. I w kocu
odkryli, e po hiszpasku sowa no va znacz: Nie jedzi."
I odwrotnie. Badania dowodz, e jeli pacjenta uwolni si od depresji wywoywanej
okrelonymi nazwami chorb, jego odporno znacznie si zwiksza. W rozmowie ze mn
Cusins powiedzia: SOWA MOG WYWOYWA CHOROB. SOWA MOG
ZABIJA. Dlatego lekarze musz by bardzo ostroni w rozmowach z pacjentami." To jeden
z powodw, dla ktrych podczas kursw Fortune Management (\ pracujc z lekarzami, nie
tylko pomagamy im skutecznie administrowa ich biznesem, lecz rwnie i uczymy, jak
zwiksza wraliwo emocjonaln, aby pniej mogli wicej da z siebie pacjentom. JELI

WYKONYWANIE TWOJEGO ZAWODU WIE SI Z PRAC Z LUDMI, MUSISZ

KONIECZNIE ZROZUMIE, JAK BARDZO SOWA WPYWAJ NA LUDZI WOK
CIEBIE.
Jeli wci jeszcze jeste sceptyczny, proponuj, aby wyprbowa dziaanie Sownika
Transformacji na sobie i przekona si, co to zmieni. Czsto podczas kursw i seminariw
ludzie mwi mi: Jestem tak zy na niego za to, co mi zrobi." Wtedy pytam: Zy czy
zraniony?", i pytanie to czsto wystarcza, by ponownie ocenili swoje dowiadczenia. Kiedy
po namyle powtarzaj zdanie, ale ju z nowym sowem, natychmiast wida znaczny spadek
napicia emocjonalnego. Dlaczego? O wiele atwiej im radzi sobie ze stanem zranienia ni
ze stanem gniewu.
Podobnie ty moesz sprbowa tumi napicia emocjonalne w sytuacjach, o ktrych
nigdy by nawet nie pomyla. Na przykad zamiast mwi: Umieram z godu", powiedz
sobie po prostu: Jestem godny." Kiedy tak zrobisz, przekonasz si, e moesz dosownie w
sekund zmniejszy uczucie godu. Czasem ludzie przejadaj si skutkiem nawyku
wprowadzania si w emocjonaln burz, a czsto zaczyna si to wszystko od uywanych
sw.
Podczas jednego z niedawnych kursw dowiadczylimy wspaniaego przykadu potgi
sw. Jedna ze suchaczek wrcia Z obiadu wrcz promieniejca radoci. Powiedziaa nam,
e tu przed obiadem po prostu chciao jej si paka, miaa ochot wybiec z restauracji z
krzykiem. Wszystko wydawao mi si takie pogmatwane - mwia. - Czuam, e za chwil
wybuchn. Mylaam, e przechodz zaamanie nerwowe, ale powiedziaam sobie:
Spokojnie, to nie zaamanie, to przeom." Jedyn rzecz, |ktr zmienia, byo sowo.
Przejmujc kontrol nad uyciem sw, cakowicie zmienia swj stan i sposb postrzegania
rzeczywistoci, w ten sposb przeksztacajc sam rzeczywisto.
Teraz ty masz szans. PRZEJMIJ KONTROL NAD JZYKIEM. Odszukaj sowa,
ktrych uywasz zwykle, i zastp jetakimi, ktre dodadz ci si, tumic bd intensyfikujc
stany emocjonalne, w zalenoci od potrzeby. Zacznij ju dzi. Wpraw ten proces w ruch.
Wypisz nowe sowa i solennie sobie obiecaj, e zaczniesz ich uywa, a bardzo szybko
przekonasz si, jak potne jest to mae narzdzie i jak wiele pozwoli ci osign.

Rozdzia dziesity
PRZETNIJ ZASIEKI, ZBURZ M U R Y, ZERWIJ WIZY
I TANECZNYM KROKIEM ZMIERZAJ
DO SUKCESU: SIA METAFOR
Metafora jest chyba najbardziej produktywn
ze wszystkich umiejtnoci czowieka. Jej skuteczno graniczy z cudem. Wydaje si
narzdziem tworzenia, ktre Bg zostawi
przez zapomnienie w umyle jednego ze swych
stworze, kiedy je czyni.
JOSE ORTEGA Y GASSET
Mj los wisi na wosku."
Nie mog przebi si przez ten mur."
Za chwil pknie mi gowa."
Jestem na rozstajnych drogach."
Wyczerpaem si do cna."

Bujam w obokach."
Ton."
Nie posiadam si ze szczcia."
Zabrnem w lepy zauek."
Dwigam na swych ramionach cay wiat."
Zycie jest bajk."
ycie jest piekem."
W poprzednim rozdziale mwilimy o wielkiej sile, z jak sowa ksztatuj nasze ycie i
kieruj naszym przeznaczeniem. Zajmijmy si teraz sowami, ktre nios ze sob jeszcze
wiksze napicie emocjonalne i znaczenie: METAFORAMI. Aby zrozumie metafory,
musimy najpierw zrozumie symbole. Co wywiera wiksze wraenie: sowo
chrzecijastwo" czy sowo krzy"?
Jeli reagujesz tak jak wikszo ludzi, sowo krzy" wywouje w tobie natychmiast
wicej pozytywnych emocji. Oznacza ono tylko dwa przecinajce si odcinki, a jednak niesie
ze sob si komunikujc wartoci yciowe wielu milionom ludzi.
Sprbuj teraz porwna symbol swastyki i sowo nazizm". Ktre z nich wywouje w
tobie wicej negatywnych emocji? Jeli twoje odczucia zgodne s z odczuciami wikszoci,
wskaesz na swastyk, ktrej symbol wyzwoli w tobie wicej negatywnych emocji i o wiele
szybciej ni sowo nazizm".
W caej historii ludzkoci symbole wykorzystywano do wywoywania reakcji
emocjonalnych i sterowania ludzkim zachowaniem. Symbole mog przyjmowa rne formy,
mog to by obrazy, dwiki, przedmioty, dziaania i oczywicie sowa. Jeli sowa s
symboliczne, to metafory s symboliczne w dwjnasb.
Czym jest metafora? ILEKRO OBJANIAMY ALBO KOMUNIKUJEMY JAKIE
POJCIE, KOJARZC JE Z CZYM INNYM, UYWAMY METAFORY Obydwie te
rzeczy mog mie ze sob niewiele wsplnego, mog nie by do siebie podobne, jednak
znajomo jednej uatwia nam zrozumienie drugiej. Metafory s symboliczne i jako takie
mog wywoywa napicie emocjonalne szybciej i skuteczniej ni sowa, ktrych uywamy
niemetaforycznie. Metafory mog nas odmieni natychmiast.
Ludzie nieustannie myl i mwi za pomoc metafor. Czsto mwimy, e
znalelimy si midzy motem a kowadem". Czujemy si otoczeni ciemnoci" albo z
trudem walczymy, by utrzyma si na powierzchni". Jak sdzisz, czy uycie zwrotu: z
trudem utrzymywa si na powierzchni", raczej ni: wspina si po szczeblach sukcesu",
moe wzbudzi w tobie bardziej negatywne emocje, kiedy mylisz o jakim problemie? Czy
inaczej postrzegaby egzamin, gdyby przeze musia przepyn" raczej ni przebrn"?
Czy twoje postrzeganie i ocena upywu czasu byyby inne, gdyby myla, e czas wlecze
si" raczej ni pynie"?
Metafory s jednym z podstawowych rde naszej wiedzy. Uczenie si jest procesem
wytwarzania nowych pocze neuronowych w umyle, tworzeniem nowych znacze, a
metafory idealnie si do tego nadaj. Ilekro czego nie rozumiemy, metafora pozwala nam
dostrzec, w jaki sposb to co jest podobne do czego, co rozumiemy. Jeli X dziaa tak jak Y,
a my rozumiemy Y, wtedy nagle zaczynamy te rozumie X. Jeli na przykad kto usiuje ci
wytumaczy zasad dziaania elektrycznoci, uywajc cigle okrele wolta, ohm, amper,
opornik i tak dalej, jedynym rezultatem bdzie pewnie cakowite zamieszanie w twoim
umyle, poniewa najprawdopodobniej nie masz adnych ODNIESIE do tych terminw i
dlatego trudno ci zrozumie zwizki, jakie midzy nimi zachodz.
A co bdzie, jeli sprbuj wytumaczy ci zasad dziaania elektrycznoci, porwnujc
j do czego, co ju znasz? Przypumy, e narysuj rurk i spytam: Czy kiedykolwiek
widziae wod przepywajc przez rurk?" Odpowiedziaby pewnie tak", a moje nastpne
pytanie brzmiaoby: Czy jeli umieszcz wewntrz jak ma luz, przez rurk przepynie

mniej wody? Wanie tak dziaaj oporniki, zmniejszajcprzepyw prdu w ukadzie

elektrycznym." Czy nie zorientowaby si od razu, co to jest opornik? Dlaczego? Poniewa
przykad wskazywa na podobiestwo do czego, co ju znasz. Wszyscy wielcy nauczyciele,
Budda, Mahomet, Konfucjusz, Lao-Tse, wykorzystywali metafory, by przekaza swoj nauk
prostym ludziom. Wszyscy bez wzgldu na wyznanie zgodziliby si pewnie ze
stwierdzeniem, e Jezus Chrystus by wielkim nauczycielem i e jego nauka przetrwaa tak
dugo nie tylko ze wzgldu na to, co mwi, ale te i jak mwi. Nie zwraca si do rybakw z
poleceniem, by rekrutowali chrzecijan, poniewa nie mieliby oni adnych odniesie do tego
terminu. Prosi wic, by stali si rybakami ludzi".
Jak tylko uy tej metafory, natychmiast wiedzieli, co maj robi. Metafora ta
natychmiast uwiadomia im, co czyni, krok po kroku, aby nawraca innych na t wiar.
Uywajc takich porwna, zmienia skomplikowane obrazy w proste myli, ktre
odmieniay natychmiast kadego, kto wzi je sobie do serca. Jezus by nie tylko mistrzem
metafory w jzyku, ale te uy caego swojego ycia jako metafory, aby zilustrowa si
mioci Boga i da obietnic zbawienia.
Metafory mog nam doda si poprzez wzbogacenie i rozszerzenie naszych yciowych
dowiadcze. Niestety, jeli nie jestemy do ostroni, razem z metafor przyjmujemy wiele
ograniczajcych nas przekona, ktre mog jej towarzyszy. Przez cae lata fizycy
porwnywali relacje midzy neuronami, protonami i elektronami w jdrze atomu do ukadu
sonecznego. Co w tej metaforze wspaniaego? Natychmiast pomagaa studentom zrozumie
istot atomu w odniesieniu do czego, co byo im ju znane. Natychmiast mogli sobie
wyobrazi, e jdro jest socem, a krce wok elektrony to planety. Jednak nauczyciele
fizyki nie zdawali sobie sprawy z jednego problemu. Przejcie caego wzorca oznaczao
rwnie przejcie przekonania, e, podobnie jak planety, elektrony kr wok jdra mniej
wicej w takich samych odlegociach jeden od drugiego. Bya to jednak niedokadna i
ograniczajca presupozycja. Spowodowaa ona, e przez lata fizycy nie potrafili odpowiedzie na wiele pyta zwizanych z atomem. Ze wzgldu na zestaw faszywych presupozycji,
przejtych wraz z metafor, uczeni dugo dreptali w miejscu. Dzi ju wiemy, e orbity
elektronw nie zachowuj rwnych odstpw i ich odlego od jdra jest rna. Jednak nie
zrozumiano tego tak dugo, jak dugo nie porzucono metafory ukadu sonecznego. Skutkiem
zrezygnowania z niej by olbrzymi postp w zrozumieniu energii atomowej.
METAFORY OGLNE
Czy przypominasz sobie mojego wciekajcego si dyrektora? Tego samego dnia, kiedy
dokonaem spostrzee, ktre doprowadziy mnie do stworzenia Sownika Transformacji,
odkryem warto metafor, ktre nazwaem METAFORAMI OGLNYMI. Wiedziaem, e
mj dyrektor uywa sw, ktre intensyfikuj jego odczucia emocjonalne, i zaczem si
zastanawia, co spowodowao w nim obecno tych negatywnych uczu. Jak ju wiesz,
wszystko, co robimy, znajduje oparcie w stanie, w ktrym si znajdujemy, a stan wynika z
naszej fizjologii oraz ze sposobu, w jaki interpretujemy i oceniamy w umyle otaczajce nas
rzeczy i zjawiska.
Spytaem go wic, dlaczego tak bardzo przejmuje si nasz sytuacj. Odpowiedzia:
Wiesz, oni trzymaj nas w pudle, z pistoletem przystawionym do skroni." Czy sdzisz, e
zareagowaby spokojnie na tak przedstawion sytuacj, gdyby wyobrazi sobie, e to ty
wpade w tak wanie puapk? atwo teraz zgadn, dlaczego ogarna go wcieko.
Przez wiele lat nie zdawaem sobie sprawy z faktu, e pomagam ludziom zmieni
samopoczucie, zakcajc ich wzorce emocjonalne oraz ZMIENIAJC STOSOWANE
PRZEZ NICH METAFORY. Nie byem wiadom, co naprawd robi. (To wanie przykad
skutkw, jakie przynosi stosowanie sownych etykietek. Kiedy masz na co nazw, moesz to
natychmiast wykonywa.)

Zwrciem si do dyrektora z pytaniem: Jakiego koloru jest ten cholerny pistolet?"

Popatrzy na mnie zakopotany, nie bardzo wiedzc, o co mi chodzi. Powtrzyem wic
pytanie: Jakiego koloru jest ten cholerny pistolet?" To w jednej chwili zamao jego wzorzec.
Aby odpowiedzie na moje pytanie, musia skupi umys na czym dziwacznym, co
natychmiast zmienio przedmiot koncentracji i towarzyszce emocje. Jak sdzisz, czy emocje
zelay, kiedy prbowa sobie wyobrazi kolor pistoletu? I to jak! Zacz si mia. Jeli
powtarzamy jakiekolwiek pytanie, umys naszego suchacza w kocu zacznie szuka na nie
odpowiedzi, a to pozwala cakowicie zmieni przedmiot koncentracji. Jeli bdziesz sobie
cigle powtarza: Nie myl o kolorze niebieskim. Nie myl o kolorze niebieskim", jak
sdzisz, jaki kolor stanie ci przed oczami? Oczywicie, e niebieski. I natychmiast poczujesz
wszystko, co wiesz z tym kolorem.
Zmuszajc mego dyrektora do zastanowienia si nad kolorem strzelajcego pistoletu,
natychmiast zmniejszyem ostro obezwadniajcego go wyobraenia i w ten sposb w
jednej chwili wprowadziem go w inny stan emocjonalny. A co z pudem? Z tym poradziem
sobie troch inaczej. Powiedziaem po prostu: Nie wiem jak ty, ale ja nie bardzo orientuj
si, czy ktokolwiek kiedykolwiek zrobi wystarczajco due pudo, bym mg si w nim
zmieci." Moesz sobie wyobrazi, jak szybko zniszczyo to jego obraz!
Czowiek ten czsto odczuwa intensywne emocje, poniewa posuguje si agresywnymi
metaforami. Jeli co powoduje twoje ze samopoczucie, zastanw si nad metaforami,
ktrych uywasz dla okrelenia stanu swoich uczu, przyczyn zastoju albo natury twoich
problemw. Czsto s to metafory, ktre wzmagaj twoje negatywne odczucia.
Skonfrontowani z trudnociami ludzie czsto mwi: Czuj si, jakbym dwiga na
wasnych barkach cay wiat", albo: Nie mog przebi si przez t cian, ktra przede mn
wyrosa."
Odbierajce nam siy metafory mona zmieni rwnie szybko, jak szybko je
stworzylimy. Jeli wic kto opowiada mi o olbrzymim ciarze na swoich barkach, mwi
mu: To od ten ciar i id dalej." Zwykle spotykam si ze zdziwionym spojrzeniem, ale
jestem pewien, e dla zrozumienia moich sw konieczne jest skoncentrowanie si na nich.
Tak wic zmiana przedmiotu koncentracji powoduje natychmiastow zmian odczu. Jeli
kto mi mwi, e nie moe i do przodu, bo wci wali gow w mur, natychmiast
odpowiadam, by przesta si obija i wywierci w tym murze dziur, przez ktr przedostanie
si dalej. Albo eby sprbowa si wspi, wykopa tunel lub po prostu obej
przeszkadzajcy mu mur. A moe s w nim drzwi, ktre wystarczy otworzy?
Byby zaskoczony szybkoci reakcji. Ale trzeba pamita, e gdy zaczynamy sobie
cokolwiek inaczej wyobraa, dokadnie w tej samej chwili zmieniamy nasze odczucia na ten
temat. Kiedy kto mwi, e wisi na wosku, ja odpowiadam, by zeskoczy i podszed do mnie.
Czsto ludzie mwi, e ugrzli w czym po uszy. Ludzie nigdy nie grzzn! Moe s
sfrustrowani, moe nie potrafi znale waciwych rozwiza, ale nie grzzn. Dokadnie w
chwili, gdy zaczynasz sobie wyobraa siebie w takiej sytuacji, zaczynasz czu, e
grzniesz! Musimy bardzo uwanie dobiera metafor, ktrych pozwalamy sobie uywa.
Uwaaj rwnie na metafory, ktre podsuwaj ci inni. Niedawno czytaem artyku
mwicy o tym, e Sally Field skoczya czterdzieci cztery lata. Artyku stwierdza, e
zacza ona zbiega szybko po liskim zboczu wieku dojrzaego". C za okropny sposb
przedstawiania coraz wikszej yciowej mdroci! Jeli czujesz si, jakby by w ciemnoci,
po prostu zapal wiata!
Jeli wydaje ci si, e znajdujesz si w morzu wtpliwoci, po prostu wyjd na pla i
odpocznij troch na wyspie odpowiedzi. Wiem, e brzmi to jak dziecinada, ale prawdziw
dziecinad jest fakt, e pozwalamy sobie podwiadomie dobiera metafory, ktre nieustannie
nas osabiaj. MUSIMY PRZEJ ODPOWIEDZIALNO ZA WASNE METAFORY.

Nie wystarczy unika tego problemu. Trzeba go rozwiza w taki sposb, by przyj
metafory, ktre dodadz nam si.
Dokonanie tej zmiany jest bardzo atwe, kiedy ju wyczulisz si na metafory uywane
przez ciebie samego i innych ludzi. Musisz sobie tylko zada pytanie: Czy rzeczywicie to
chc powiedzie? Czy naprawd tak jest, czy moe metafora jest niedokadna? Pomyl,
czasem uywasz zwrotu: Czuj si jak..." albo: To jest jak...", gdzie sowo jak" jest czsto
kurkiem otwierajcym metafor. Zastanw si, jaka metafora byaby lepsza? Jaki sposb
mylenia o sytuacji dodaby ci si? Co jeszcze dziaa podobnie?
Gdybym na przykad zapyta ci, co znaczy dla ciebie ycie i jak metafor by je
okreli, mgby mi odpowiedzie: ycie jest jak cigle toczona bitwa" albo: ycie to
wojna." Gdyby mia naprawd wykorzysta t metafor, musiaby wraz z ni przej cay
szereg towarzyszcych jej przekona.
Podobnie jak w przypadku atomu i ukadu sonecznego, zaczby kierowa swoim
zachowaniem opierajc si na nie uwiadamianych przekonaniach czcych si z t metafor.
KADEJ PRZYJTEJ PRZEZ CIEBIE METAFORZE TOWARZYSZY SZEREG
REGU I MYLI. Jeli wic wierzysz, e ycie jest wojn, jak wpywa to na twj sposb postrzegania wiata? Pewnie mgby wtedy powiedzie, e podobnie jak wojna, ycie jest
okrutne i koczy si mierci, albo e to ciga walka wszystkich ze wszystkimi, albo e moe
rwnie i ty zostaniesz ranny. Te podwiadome przekonania ksztatuj twoje postrzeganie
ludzi, stojcych przed tob moliwoci, pracy, wysiku i samego ycia. Metafora ta bdzie
miaa wpyw na twoje decyzje co do sposobu mylenia, odczu i dziaa. Uksztatuje twoje
czyny, a wic i twoje przeznaczenie.
Rni ludzie stosuj rne metafory oglne. Na przykad czytajc wywiady z Donaldem
Trumpem, zauwayem, e czsto odnosi si on do ycia jako do prby", w ktrej albo
wygrywasz i jeste najlepszy, albo przegrywasz. Nie ma niczego porodku. Czy moesz sobie
wyobrazi stres, jaki musi to powodowa w jego yciu, skoro tak wanie je postrzega? Jeli
ycie jest prb, to moe bdzie to cika prba, moe lepiej si do niej przygotuj, moe da
si znale na to jaki sposb (na przykad oszuka)? Dla niektrych ludzi ycie jest wspzawodnictwem. Moe to dawa wiele radoci, ale moe te oznacza, e istniej ludzie, ktrych
musisz pokona, e ycie ma tylko jednego zwycizc. Dla jeszcze innych ycie jest gr.
Jakie kolory moe to nada twojemu postrzeganiu ycia? ycie moe by przyjemnoci,
radoci - c za pomys! Moe zawiera pewne elementy wspzawodnictwa. Moe dawa ci
szans na dobr zabaw. Niektrzy powiedz: Jeli jest to gra, to musz by przegrani!" Inni
natychmiast spytaj: Czy duo trzeba, aby nauczy si regu tej gry?" Wszystko zaley od
tego, jakie przewiadczenia czysz ze sowem gra". Jednak stosowanie tej metafory,
podobnie jak kadej innej, daje ci szereg rnych sposobw filtrowania rzeczywistoci, ktre
bd miay wpyw na twoje myli i uczucia.
Matka Teresa z pewnoci kieruje si metafor, w ktrej ycie jest witoci. Co si
stanie, jeli i ty przyjmiesz podobn metafor? Gdyby taka wanie bya twoja podstawowa
metafora dotyczca ycia, mgby traktowa je z wikszym sza-cunkim i naboestwem,
albo mgby sdzi, e nie pozwala ono na zbyt wiele przyjemnoci.
A jeli wierzysz, e ycie jest podarunkiem? Nagle staje si ono niespodziank, wielk
radoci, czym bardzo specjalnym. A gdyby pomyla o yciu jako tacu? Czy to nie
byoby cakowite zaskoczenie? ycie staoby si czym cudownym, czym, co robisz razem z
innymi ludmi, z wdzikiem, agodnie i z radoci. Ktra z tych metafor najlepiej opisuje
ycie?
Z pewnoci wszystkie mog si okaza uyteczne we waciwym momencie, aby
pomc ci zinterpretowa rzeczywisto W korzystny dla ciebie sposb, w sposb sprzyjajcy
zmianom. Jednak pamitaj, e kada metafora czasem daje ci nowe moliwoci, a czasem ci
ogranicza.

Kiedy zaczem zwraca wiksz uwag na metafory, doszedem do przekonania, e

trzymanie si tylko jednej jest najwspanialszym sposobem na... ograniczenie wasnego ycia.
Nie byoby nic zego w porwnywaniu atomu do ukadu sonecznego, gdyby fizycy
dysponowali take innymi sposobami opisania tego zjawiska. Jeli wic chcemy cigle
rozszerza swoje ycie, musimy powiksza zasb metafor, ktrymi opisujemy to ycie,
nasze zwizki i kontakty z innymi ludmi, a nawet nasze czowieczestwo.
Czy jestemy ograniczeni do metafor opisujcych atomy i ycie? Oczywicie, nie.
Metafory dotycz niemal kadego obszaru naszego dowiadczenia. Wemy na przykad
prac. Ludzie mwi czasem: To wracamy do liczenia naszych baranw" albo: I znw
fedruj na przodku." Jak sdzisz, co ludzie ci czuj w zwizku z wasn prac? Niektrzy
ludzie biznesu mwi o swoich przedsibiorstwach moje aktywa", a swoich pracownikw
okrelaj mianem moje pasywa".
W jaki sposb wedug ciebie wpywa to na ich stosunek do pracownikw? Inni patrz
na interesy jak na ogrd, w ktrym codziennie trzeba czego dopilnowa, co zrobi, co
ulepszy, zanim przyjdzie okres zbiorw. Jeszcze inni postrzegaj prac jako okazj
wczenia si do zwyciskiej druyny. Dla mnie na przykad kade z moich przedsibiorstw
jest jak rodzina. Pozwala mi to inaczej spojrze na relacje midzy ludmi w kadym z nich.
Zycie jest malowaniem obrazu, a nie dodawaniem supkw.
OLIVER WENDELL HOLMES, JR.
Czy rozumiesz ju, w jaki sposb zmiana jednej oglnej metafory, na przykad zmiana
przekonania, e ycie jest rywalizacj, na stwierdzenie, e ycie jest gr, moe w jednej
chwili zmieni twoje dowiadczenia w wielu dziedzinach ycia jednoczenie? Jak uoyyby
si twoje kontakty z innymi, gdyby postrzega ycie jako taniec? Czy mogoby to zmieni
twj sposb dziaania w interesach? Bez cienia wtpliwoci! Jest to przykad PUNKTU
ZWROTNEGO, caociowej zmiany, czyli sytuacji, w ktrej ta jedna tylko zmiana
pocignaby za sob szereg zmian twoich odczu i zachowa w wielu rnych dziedzinach
ycia.
Nie prbuj dowie, e istnieje dobry albo zy sposb postrzegania rzeczywistoci.
Chc ci tylko uwiadomi, e ZMIANA JEDNEJ METAFORY OGLNEJ MOE NATYCHMIAST ZMIENI CAY TWJ SPOSB POSTRZEGANIA YCIA. Podobnie jak
w przypadku Sownika Transformacji, sia metafor ley w ich prostocie.
Wiele lat temu prowadziem dwutygodniowy kurs w Scotts-dale w Arizonie. W poowie
ktrego z zaj pewien mczyzna zerwa si cakiem niespodziewanie na rwne nogi i
zacz goymi rkami wymierza wok siebie ciosy tak, jakby trzyma w doniach sztylet,
jednoczenie wrzeszczc na cae gardo: Wszystko jest czarne! Wszystko jest czarne!" Psychiatra siedzcy dwa rzdy przed nim wykrzykn: Mj Boe! Biedak przechodzi zaamanie
psychiczne!" Na szczcie nie przyjem etykietki wynikajcej z diagnozy tego lekarza.
Pamitaem o Sowniku Transformacji. Wiedziaem jedynie, e musz NATYCHMIAST
zmieni stan emocjonalny tego czowieka. Nie miaem jeszcze wtedy wypracowanych
pogldw na temat metafor oglnych. Zrobiem wic co, co umiaem najlepiej: zakciem
jego wzorzec. Podszedem do niego i goniej jeszcze ni on wrzasnem: To przemaluj
wszystko na biao! Uyj korektora, ktry zawsze masz przy maszynie, i zama wszystko na
biao!" Mczyzna na chwil zaniemwi. Stan nieruchomo, a wszyscy czekali na dalszy
rozwj wydarze.
W cigu zaledwie kilku sekund zmienia si postawa jego ciaa i zacz inaczej
oddycha. Jeszcze raz powiedziaem mu, eby przemalowa wszystko na biao, i spytaem, jak
zmienia to jego uczucia. Jest o wiele lepiej" - odrzek, a wtedy poprosiem go, aby usiad, i

dalej prowadziem zajcia. Wszyscy byli ogupieni, prawd mwic wcznie ze mn. Ja te
byem zaskoczony, e to zadziaao! Dwa dni pniej czowiek ten podszed do mnie i
powiedzia: Nie wiem, co to miao wtedy znaczy, ale wanie tamtego dnia skoczyem
czterdzieci lat. Straciem kontrol nad sob. Chciaem wszystkich zasztyletowa, poniewa
wok mnie bya ta ciemno i czuem, jak mnie poera. Ale kiedy uyem biaej farby,
wszystko si nagle rozjanio. Poczuem si zupenie inaczej. Zaczem myle o czym
innym i dzi ju czuj si dobrze." Czu si dobrze do koca kursu - dziki zmianie jednej
prostej metafory.
Dotychczas zajmowalimy si jedynie sposobami tumienia negatywnych emocji przy
uyciu Sownika Transformacji i metafor oglnych. Jednak CZASEM KORZYSTNE, A
WRCZ KONIECZNE JEST WPROWADZENIE SI W STAN, W KTRYM BARDZO
Znam pewne maestwo, ktrego syn popad w narkomani i alkoholizm. Wiedzieli, e
musz natychmiast co zrobi, by zama ten niszczcy wzorzec, ale jednoczenie mieli mieszane wraenia na temat ingerowania w ycie syna.
Ostatecznie do dziaania popchna ich rozmowa z kim, kto sam kiedy uzaleniony
by od narkotykw. W gow waszego syna wymierzone s teraz dwa pistolety. Jednym jest
alkohol, a drugim narkotyki. Ktry z nich prdzej czy pniej go zabije. To tylko kwestia
czasu" - powiedzia im.
Takie przedstawienie sytuacji skonio ich do dziaania. Nagle bezczynno zacza
oznacza skazanie syna na mier, podczas gdy wczeniej uznawali ca spraw za
normalny" problem. Dopki nie przyjli nowej metafory, nie mieli do silnych emocji, by
przedsiwzi wszystkie moliwe dziaania. Z przyjemnoci mog ci powiedzie, e im si
udao. Pamitaj, e metafory, ktrych uywasz, ksztatuj twoje dziaanie.
DOBIERAJ UYWANE METAFORY OGLNE
Kiedy ju zbudowaem odpowiedni antenk", ktra pozwalaa mi wychwytywa
stosowane przez ludzi metafory oglne, przeczytaem wywiad z antropologiem Mary
Catherine Bate-son, w ktrym powiedziaa midzy innymi: Niewiele rzeczy ogupia bardziej
ni trujca metafora." Prawdziwoci tego stwierdzenia miaem dowiadczy bardzo szybko.
Podczas pewnego kursu, ktry prowadziem, niemal wszyscy zaczli narzeka na jedn
kobiet, nawet zanim jeszcze kurs si zacz. Zrobia olbrzymie zamieszanie w trakcie
rejestracji, a kiedy wesza do sali, zacza narzeka na wszystko, co tylko mona. Raz byo jej
za gorco, a raz za zimno, to znowu osoba siedzca przed ni bya za wysoka i tak dalej.
Kiedy zaczynaem mwi, przerywaa mi co chwila, usiujc si dowiedzie, jak w praktyce
dziaa to, o czym wspominaem, pytajc, czy to rzeczywicie prawda albo czy istniej jakie
wyjtki.
Prbowaem zama jej wzorzec, ale skupiaem si na skutkach raczej ni na
przyczynie. I nagle zrozumiaem, e ta kobieta musi mie jakie oglne przekonanie albo
metafor o yciu, ktra zmuszaa j do tak olbrzymiej szczegowoci, czasem wrcz
jadowitej. Spytaem wic: Co chce pani przez to osign? Wierz, e ma pani dobre
intencje. Jakie s pani przekonania na temat ycia, na temat szczegw albo tego, co jest
dobre, a co ze?" Odpowiedziaa natychmiast: Wierz, e nawet najmniejszy przeciek moe
zatopi najwikszy statek." Czy miaby obsesj szukania najmniejszych usterek, gdyby nie
by przekonany, e moesz zaton? A ta kobieta tak wanie patrzya na ycie!
Skd wzia si ta metafora? Okazao si, e kobieta dowiadczya w yciu kilku
sytuacji, w ktrych drobiazgi kosztoway j bardzo wiele. Przypisywaa swj rozwd
drobnym problemom, ktrym nie zaradzia w por, problemom, z ktrych nie zdawaa sobie
nawet sprawy. Bya te przekonana, e jej kopoty finansowe wziy si z rwnie drobnych
przyczyn. Przyja wic t metafor, aby unikn podobnego cierpienia w przyszoci.
Oczywicie nie byaby skora do zmiany bez odpowiednio silnej dwigni. Musiaem wic jej
takiej dwigni dostarczy.

Kiedy udao mi si uwiadomi jej, jak wiele cierpienia przynosi obecna metafora, i
pokaza, e zrezygnowanie l niej niesie ze sob wiele przyjemnoci, mogem pomc jej w
zamaniu tego wzorca i przyjciu nowej metafory, dajcej moliwo innego postrzegania
samej siebie i caego ycia.
Zaakceptowaa kilka nowych metafor - ycie jest gr, ycie jest tacem i inne.
Powiniene by widzie zmian, jaka w niej nastpia. Traktowaa zupenie inaczej nie tylko
otaczajcych j ludzi, ale i siebie sam. Ta jedna prosta zmiana wpyna na sposb, w jaki
spogldaa dosownie na wszystko w yciu. To wspaniay przykad, jak zmiana jednej
metafory oglnej moe odmieni wszystkie aspekty twojego ycia, od samooceny, poprzez
kontakty z innymi ludmi, a po podejcie do caego wiata. Gdy si zway na wielk si, z
jak metafory dziaaj na nasze ycie, przeraeniem napawa fakt, e wikszo z nas nigdy
wiadomie nie wybieraa metafor, za pomoc ktrych tumaczy sobie wiat zewntrzny. Skd
ty wzie swoje metafory? Najprawdopodobniej przeje je od otaczajcych ci ludzi, od
rodzicw, nauczycieli, wsppracownikw i przyjaci.
Zao si, e nie zastanawiae si dotychczas nad ich znaczeniem albo moe w ogle
o nich nie mylae - stay si po prostu nawykiem.
Caa percepcja prawdy jest wykrywaniem analogii
HENRY DAVID THOREAU
Wiele razy ludzie prosili mnie, bym dokadnie okreli to, co robi. Przez lata, w
zalenoci od sytuacji, prbowaem wielu metafor: mwiem, e jestem nauczycielem,
uczniem, owc ludzkiej doskonaoci, mwc, autorem najlepiej sprzedajcych si w kraju
ksiek, konsultantem, terapeut albo doradc. Jednak ani jedno z tych okrele nie
zadowalao mnie. Ludzie podpowiadali mi mnstwo razy. Przez pewien czas byem znany w
mediach jako guru". Ja sam unikaem tego okrelenia, poniewa w moim odczuciu z
towarzyszcej mu presupozycji wynikao, i wytwarza si zaleno ludzi ode mnie w
dokonywaniu zmian. A to przecie nigdy nie dodaoby im siy! Poniewa wierz, e kady z
nas jest odpowiedzialny za wasne zmiany, ja nigdy tej metafory nie uyem.
Pewnego dnia w kocu wpadem na waciwe sowo: trener. Jestem trenerem!" pomylaem. Kim jest trener? Dla mnie trener to przede wszystkim przyjaciel, kto, kto
naprawd o ciebie dba. Trener powica wszystko, by pomc ci da z siebie jak najwicej,
osign to, na co ci sta. Trener bdzie rzuca ci wyzwania i nie pozwoli ci poprzesta na
tym, co masz. Trener dysponuje wiedz i dowiadczeniem, poniewa zacz wczeniej od
ciebie. Nie jest w niczym lepszy od swoich zawodnikw (to pozwolio mi pozby si potrzeby
stawiania si w blasku doskonaoci wobec ludzi, ktrych uczyem). Moe si przecie
zdarzy, e jego podopieczni bd mieli znacznie od niego lepsze warunki naturalne i
uzdolnienia. Poniewa kady trener przez lata koncentrowa swoj uwag na okrelonej
dziedzinie, moe ci pokaza kilka rzeczy, ktre w jednej chwili zwiksz twoje osignicia.
Czasem trener moe nauczy ci czego nowego, przekaza nowe informacje albo
umiejtnoci, pokazujc ci, jak osign wymierne rezultaty. Zdarza si te, e trener nie
przekazuje ci nic nowego, a tylko przypomina, co powiniene zrobi w danym momencie, i w
ten sposb popycha ci do dziaania. Pomylaem wic: Tak, naprawd jestem trenerem
sukcesu. Trenujc ludzi, pomagam im szybciej i atwiej osign to, czego pragn." Kady
potrzebuje trenera: dyrektor najwikszej firmy, student, budowniczy domw i bezdomny, a
nawet prezydent Stanw Zjednoczonych!
Z chwil kiedy zaczem konsekwentnie uywa tej metafory, zmienia ona moje
odczucia. Odpryem si, czuem, e jestem bliej ludzi. Nie musiao to by doskonae" ani
lepsze". Zaczem czerpa z pracy wiksz przyjemno i mj wpyw na ludzi zwikszy si
wielokrotnie.

Becky i ja mamy zaszczyt zalicza si do grona przyjaci Ja-net i Martina Sheenw. S

oni maestwem od niemal trzydziestu lat. Jedn z rzeczy, ktre najbardziej w nich szanuj,
jest olbrzymie wsparcie, jakiego udzielaj sobie nawzajem, Swojej rodzinie i kademu, kto
tego potrzebuje. Chocia powszechnie wiadomo, e Martin z wielk pasj pomaga ludziom,
tak naprawd nikt chyba nie wie, jak wiele on i jego ona daj innym na co dzie. Tych dwoje
ludzi stanowi najlepszy przykad prawoci. Ich metafor ludzkoci jest stwierdzenie, e
wszyscy ludzie s wielk rodzin. Dlatego wanie okazuj gbokie uczucie i trosk nawet
nieznajomym.
Kiedy Martin opowiedzia mi, jak par lat temu zmienio si jego ycie: gra wtedy we
Wspczesnej Apokalipsie. Przedtern postrzega ycie jak co, czego naley si obawia.
Teraz jest dla niego fascynujcym wyzwaniem. Dlaczego? Jest bowiem przekonany, e ycie
to TAJEMNICA. Kocha tajemnic ludzkiej istoty, wszystkie cuda i moliwoci, ktre
otwieraj si przed nim z kadym kolejnym dniem ycia.
Co zmienio jego metafor? Wielkie cierpienie. Zdjcia do Apokalipsy krcono w
puszczy na Filipinach. Normalne dni zdjciowe trway od poniedziaku do pitku i zwykle w
pitek wieczorem Martin i Janet jechali samochodem na weekend do Manili. Ktrego pitku
Martin musia zosta na dodatkowe zdjcia w sobot. Janet pojechaa wic sama, poniewa
obiecaa wczeniej pewnemu czonkowi ich ekipy, e kupi mu w stolicy szklane oko, gdy on
by za biedny, by mc sobie na to pozwoli. Tamtej nocy Martin zosta sam. Nie mg zasn,
przekrca si z boku na bok i bardzo poci. Czu coraz wikszy bl i rano dozna powanego
ataku serca. By czciowo sparaliowany. Uywajc caej siy woli, stoczy si z ka na
ziemi, wyczoga jako z namiotu i zacz wzywa pomocy.
Opowiada mi, e lec wtedy na ziemi, czu nadchodzc mier. Nagle wszystko
zaczo si wydawa spokojne i ciche. Widzia siebie samego przechodzcego w oddali przez
wody jakiego jeziora. A wic tak wyglda mier" - pomyla i nagle zda sobie spraw z
faktu, e nie boi si mierci. Boi si ycia! W tamtej wanie chwili zrozumia, e ycie to
prawdziwe wyzwanie i wielka przygoda. Natychmiast podj decyzj, e musi y. Skupiajc
wszystkie siy, sign po dbo trawy i z wielkim wysikiem przysun je do twarzy. Chcia
je powcha, ale prawie nic nie czu. Z chwil gdy poczu zapach trawy, wrci bl. Wiedzia
wtedy, e yje. Walczy.
Kiedy koledzy go znaleli, byli przekonani, e umrze. Zarwno wyraz ich twarzy, jak i
komentarze sprawiy, e Martin znw zwtpi. Zacz traci siy. Wiedzc, e nie ma czasu do
namysu, najlepszy pilot w ekipie postanowi zaryzykowa wasne ycie i przewie Martina
do szpitala w Manili helikopterem, mimo wiatru sigajcego czterdziestu wzw. Kiedy
znalaz si w szpitalu, umieszczono go na noszach i przeniesiono do sali reanimacyjnej, gdzie
wszystko wiadomie i podwiadomie mwio mu, e nie przeyje. Robi si sabszy z minuty
na minut. I wtedy zjawia si Janet. Wiedziaa tylko, e mia atak serca, ale ju w szpitalu
lekarze powiedzieli jej, e stan ma jest bardzo ciki. Nie chciaa si z tym pogodzi. Czua,
e Martin potrzebuje siy, czua, e musi przezwyciy jego strach i swj wasny.
Natychmiast przystpia do dziaania i osigna swj cel za pomoc jednej myli. Kiedy
otworzy oczy, powiedziaa: To tylko film, kochanie. To tylko film!". Martin powiedzia
pniej, i natychmiast po tych sowach ju wiedzia, e uda mu si przey i e wanie
wtedy zacz zdrowie. W jednej chwili problem przesta wydawa mu si powany i poczu,
e moe sobie z nim poradzi. Sowa Janet w oczywisty sposb implikoway, e nie warto
powica wasnego zdrowia dla czego takiego jak film.
Ale jestem przekonany, e podwiadomie Martin przyj jeszcze jedn wiadomo:
cierpienie, ktrego dowiadczaj aktorzy na planie, nie jest prawdziwe i nigdy nie trwa dugo.
W ktrym momencie reyser powie w kocu: Do." Ta wspaniaa metafora w ustach Janet
pomoga Martinowi zebra wszystkie siy.

Do dzi jest on przekonany, e uratowaa mu ycie.

Wpyw metafor nie ogranicza si tylko do pojedynczych ludzi. Ksztatuj rwnie
poszczeglne spoecznoci i cay wiat. Metafory, ktre przejmujemy z wasnej kultury, mog
uksztatowa nasz percepcj i nasze dziaania - albo nasz brak dziaa. W cigu kilku
ostatnich dziesicioleci, po rozpoczciu podry kosmicznych, zaczlimy mwi o Ziemi
jako wielkim statku kosmicznym. Metafora ta brzmi wspaniale, ale nie zawsze potrafi
wzbudzi emocjonaln reakcj na zagroenia ekologiczne. Dlaczego? Trudno mie jakie
emocje w stosunku do statku kosmicznego, nie budzi on adnych odniesie. Porwnaj to z
uczuciami wywoywanymi przez metafor matka ziemia". Jaka byaby rnica w twojej
reakcji na konieczno ochrony matki i konieczno utrzymania w czystoci statku
powietrznego?
Piloci i eglarze czsto porwnuj swoje samoloty i statki do piknych kobiet. Dlaczego
nie do mczyzn? Poniewa byliby pewnie o wiele ostrzejsi i bardziej oschli w stosunku
emocjonalnym do swojej maszyny, gdyby postrzegali j jako wielkiego i grubego faceta
imieniem Joe, a nie na przykad, jako pikn i wiotk ksiniczk, ktra z gracj mknie po
falach lub w powietrzu.
Metafor uywamy nieustannie podczas wojny. Jak nazwano pierwsz cz operacji
militarnych podczas wojny w Zatoce Perskiej? Zanim wypowiedziano wojn, nazywano j
Operacja Pustynna Tarcza". Jednak kiedy tylko wydano rozkaz rozpoczcia walk, zmieniono
nazw na Operacja Pustynna Burza". Wyobra sobie, jak ta jedna zmiana wpyna na odbir
znaczenia caej operacji przez jej uczestnikw i nie tylko. Nie chodzio ju o ochron Arabw
przed Saddamem Husseinem. Jak si wyrazi genera Norman Schwartzkopf, oddziay
zamieniy si w burz wolnoci", ktra wymiota okupacyjne siy irackie z Kuwejtu.
elazna kurtyna opada, dzielc kontynent.
WINSTON CHURCHILL
Jak radykalnie zmieni si obraz Europy Wschodniej w cigu zaledwie kilku ostatnich
lat. elazna kurtyna bya metafor, ktra uksztatowaa dowiadczenia po II wojnie wiatowej
na cae dziesiciolecia. Mur berliski sta si namacalnym symbolem narzuconych barier,
ktre dzieliy Europ. Kiedy w listopadzie 1989 roku berliski mur upad, wraz z nim
zniszczono co wicej. Obalenie tego symbolu natychmiast stao si metafor, ktra zmienia
przekonania wielkich rzesz ludzi dotyczce tego, co jest, a co nie jest w ich yciu moliwe.
Dlaczego ludzie z tak pasj przebijali si przez stare mury, skoro byo w nich wiele bram,
przez ktre mogli przej bez adnego trudu? Zniszczenie muru stanowio uniwersaln
metafor wolnoci, otwierajcych si przed ludmi moliwoci i znoszenia barier.
DOPASUJ S O W A DO CZYNW
Pena wiadomo olbrzymiej siy zawartej w metaforach wymaga rwnie wiedzy, jak
uywa ich w odpowiednim kontekcie. Problem polega na tym, e wielu ludzi dysponuje
metaforami, ktre wspaniale sprawdzaj si w pracy, ale powoduj trudnoci w domu. Znam
pewn kobiet, prawnika, ktra prbowaa zastosowa w domu te same metafory o stronie
przeciwnej, ktre tak bardzo pomagay jej w pracy. Jej m zaczyna z ni cakiem niewinn
rozmow i ju po chwili czu si tak, jakby by wiadkiem wzitym w krzyowy ogie pyta
podczas procesu sdowego. To nie bardzo pomaga rozwin intymne kontakty, nieprawda?
Albo wyobra sobie cakowicie oddanego swojej pracy policjanta. Jeli nie zapomni o swoim
zawodzie po przyjciu do domu, czy cige przyapywanie ludzi na amaniu jakichkolwiek
norm uczyni z niego szczliwego ojca rodziny?
Jednym z najlepszych przykadw stosowania niewaciwej metafory jest pewien
mczyzna, ktry tak bardzo si izolowa, e ani ona, ani dzieci nie czuy si z nim
zwizane. Rodzina nie moga pogodzi si z faktem, e nigdy nie okazywa swoich

prawdziwych uczu i cigle wszystkimi kierowa. Czy potrafiby zgadn, jaki jest jego
zawd?
Kontroler ruchu powietrznego! W pracy przez cay czas musia zachowywa dystans i
opanowanie; nawet jeli sytuacja stawaa si niebezpieczna, musia posugiwa si cakowicie
spokojnym gosem, aby nie alarmowa pilotw, ktrymi kierowa. Ta obojtna postawa
sprawdzaa si znakomicie na wiey kontrolnej, ale zupenie nie pomagaa w domu.
Uwaaj, aby nie przenosi metafor, ktre s odpowiednie w jednym kontekcie, na
przykad w rodowisku pracy, na sytuacje, ktre s dla nich kontekstem niewaciwym, na
przykad na relacje z rodzin i przyjacimi.
Jakich metafor uywaj niektrzy ludzie dla okrelenia swoich zwizkw uczuciowych?
Niektre kobiety mwi na mw mj stary". Inne mwi o nich dyktator", kula u nogi"
albo stranik". Pewna kobieta nazwaa nawet swojego ma Ksiciem Ciemnoci".
Czy s lepsze okrelenia do wyboru? Wielu ludzi nazywa swojego partnera lepsz
poow, kochankiem, partnerem yciowym albo bratni dusz". Czasem zmiana jakiego
drobnego niuansu metafory zmieni cakowicie sposb, w jaki postrzegasz swj zwizek.
Moesz nigdy nie dowiadcza szalonych uczu w stosunku do partnera", ale z
pewnoci szalaby za kochank."Pewien mj znajomy nie ma dzieci. Zawsze wyraa si o
dzieciach, uywajc sowa bachory". Czy moesz sobie wyobrazi, jak reagoway na niego
dzieci przez cay ten czas, kiedy stosowa t metafor? Jednak niedawno w ramach
organizacji charytatywnej podj si roli witego Mikoaja w jednym z duych domw
towarowych (musia si zgodzi, poniewa wszyscy nalegalimy na to) i przez cay dzie
sadza sobie na kolanach setki bachorw". Dowiadczenie to dao mu cakiem inne
spojrzenie na dzieci i na zawsze zmienio jego metafor. Teraz twierdzi, e dzieci to
przytulanki". Czy zmienio to jego odczucia? Jasne, e tak. Gdyby nazywa swoje dzieci
bbnami", pewnie nie byby skory do opiekowania si nimi. Sprawd, czy twoje metafory
dotyczce zwizkw z wasnymi dziemi s waciwe. Pamitaj! One ci suchaj i ucz si
od ciebie!
Czy metafory, ktrych ty uywasz dla opisania wasnego zwizku zarwno dla swoich
potrzeb, jak i w rozmowach z innymi, mog uksztatowa twoje postrzeganie tego zwizku
oraz rodzaj relacji z partnerem? Oczywicie, e mog! Na jednym z moich seminariw
spotkaem kobiet, ktra o swoim mu wyraaa si wci: ten palant, z ktrym jestem".
Pniej spostrzegem, e jej m zawsze mwi o niej moje kochanie" albo moja lepsza
poowa". Kiedy zwrciem jej na to uwag, bya zaszokowana, poniewa darzya ma
wielkim uczuciem i nie zdawaa sobie sprawy z faktu, jak trujce mog by tego typu
metafory z jej strony. Wsplnie wybralimy okrelenia bardziej pasujce do jej zwizku z
mem.
Jedn z najsilniejszych metafor oglnych, ktra wiele razy pomoga mi w cikich
chwilach, jest historia wykorzystywana przez wielu ludzi w mojej profesji. Opowiada ona o
kamieniarzu. W jaki sposb kamieniarz rozkrusza potny gaz? Chwyta ciki motek i wali
w gaz najmocniej, jak potrafi. Po pierwszym uderzeniu nie ma na kamieniu nawet drobnej
rysy. Ale on znw chwyta za mot i dalej uderza, sto, dwiecie, trzysta razy, wci bez ani
jednego pknicia.
Wkada w t prac olbrzymi wysiek, a mimo to kamie wydaje si nienaruszony.
Czasem przechodzcy obok ludzie miej si z niego, e kontynuuje swoj cik prac, cho
nie przynosi ona adnych efektw. Ale kamieniarz jest mdry. Wie, e brak
natychmiastowych, widocznych efektw nie oznacza, i nie czyni postpw w swojej pracy.
Uderza wic raz za razem i w kocu za pisetnym, a moe za tysicznym uderzeniem
kamie dosownie rozpada si na dwie poowy.

Czy przyczyn jest to jedno uderzenie? Oczywicie, nie. Kamie rozupuje si na skutek
cigej siy, ktra narusza jego struktur.
W moim przekonaniu cige stosowanie sztuki CDSI jest motem mogcym rozkruszy
najwikszy nawet kamie, ktry blokuje ci drog do sukcesu.
Wiele lat temu jeden z moich wczesnych mistrzw, Jim Rohn, pomaga mi spojrze na
ycie za pomoc metafory pr roku. Czsto skonfrontowani z beznadziejn sytuacj mylimy,
e bdzie ona trwa wiecznie. Ja w takich sytuacjach mwi sobie: YCIE MA SWOJE P O
R Y . Teraz jest zima." Co wspaniaego ci si zdarzy, kiedy przyjmiesz t metafor? A co
zawsze nastpuje po zimie? Wiosna! Pojawia si soce, znika zib i w jednej chwili moesz
zacz sadzi nowe roliny. Zaczynasz zauwaa cae pikno natury i obserwujesz, jak ronie
nowe ycie. Potem nastaje lato i robi si gorco. Opiekujesz si wtedy swoimi rolinami i nie
pozwalasz im uschn. Nastpnie przychodzi jesie i zbierasz nagrod za swoj prac.
Czasem jednak ten wzorzec si zaamuje. Twoj plantacj moe na przykad zniszczy burza
gradowa. Jeli jednak wierzysz w si zmieniajcych si pr roku, wiesz, e bdziesz mia
kolejn szans.
Inny wspaniay przykad wielkiej siy metafor mia miejsce podczas jednego z moich
seminariw Randka z Przeznaczeniem. Pewien mczyzna obra sobie pseudonim Maestro".
(Zawsze prosz suchaczy, aby wybrali sobie pseudonim, ktry bdzie metaforycznie
przedstawia sposb, w jaki chc by postrzegani podczas caego kursu. Nawet tak proste
wiczenie moe wywoa w ludziach zmiany, poniewa bd oni chcieli zasuy swoim
zachowaniem na swoj now etykietk". Czy sdzisz, e zachowywaby si w rny
sposb, gdyby ci nazywano byskawic, kochankiem, tancerzem albo czarodziejem?)
Maestro by wspaniaym czowiekiem z nadwag okoo stu siedemdziesiciu funtw. Kiedy
zaczem z nim pracowa, odkryem, e poczy otyo z uduchowieniem. By przekonany,
e tylko ludzie wielkiego ducha utrzymuj z nim znajomo, poniewa wszystkich innych
odpycha jego sado. Wierzy, e ludzie prawdziwie dobrzy bd zawsze chcieli si z nim
kontaktowa, natomiast ludzie pytcy bd si od niego trzyma z daleka, co pozwoli mu ich
unika.
Wiem, e moe to brzmie gupio, ale czuj, e jeli jeste gruby, naprawd
utrzymujesz kontakt duchowy z ludmi. Poza tym, wszyscy guru na wiecie s grubi. Bg z
pewnoci kocha grubych ludzi" - powiedzia. Bg kocha wszystkich - odpowiedziaem. Ale myl, e grubych ludzi nadziewa na roen i smay w piekle!" auj, e nie widziae
wyrazu jego twarzy!
Oczywicie tak naprawd w to nie wierz. By to tylko sposb, ktry pozwoli mi
zama jego stary wzorzec poprzez wytworzenie jaskrawego obrazu. Nastpnie zapytaem, jak
wyglda jego ciao i czym dla niego jest. Odpowiedzia, e jest tylko pojazdem, ktry
pozwala mu si porusza. Czy jest to dobry i pikny pojazd?" - spytaem. To niewane, czy
jest pikny, byle dowiz do celu" - odrzek.
Konieczno nowej metafory staa si oczywista. By to naprawd wspaniay czowiek,
wic pomogem mu przyj nowy sposb interpretowania ycia, ktry zgadzaby si z jego
bogatym wntrzem. Spytaem, jak traktowaby swoje ciao, gdyby nie byo ono tylko
pojazdem, lecz prawdziw wityni jego ducha. Pokiwa gow i wida byo, e uwierzy, i
tym wanie jest jego ciao. Ta jedna zmiana sprawia, e dokona on nastpnie szeregu
innych zmian dotyczcych innych przekona: co je, w jaki sposb je, jak czsto je i jak
traktowa swoje ciao. Wszystko to w cigu jednej chwili. Jedna oglna metafora zmienia
dosownie wszystkie jego przekonania na temat wasnego ciaa.
Jak ty traktowaby wityni? Czy wrzucaby do niej wielkie iloci tustego arcia?
Ten nagle zdobyty szacunek dla wasnego ciaa cakowicie odmieni Maestra. W chwili gdy

pisz te sowa, mino sze miesicy od tamtego seminarium. Schud on ju o sto trzydzieci
funtw po prostu na skutek przyjcia nowej metafory i stosowania jej w codziennym yciu.
Staa si to jego staa metafora, ktra ksztatuje wszystkie dziaania. Kiedy idzie po zakupy do
sklepu spoywczego, zadaje sobie pytanie: Czy umiecibym to w wityni?", ilekro siga
po jaki produkt. Kiedy raz na jaki czas przychodzi mu ochota podej do pek z tuczcymi
produktami, ktre kupowa wczeniej, natychmiast stawia sobie przed oczami obraz samego
siebie smacego si na ronie w piekle. To zaraz sprawia, e udaje si w innym kierunku.
Maestro zwyk by sucha muzyki tak gonej, e wszyscy wkoo obawiali si o jego such.
Obecnie sucha innej muzyki, poniewa mwi, e musi dba o swoj wityni.
Czy teraz ju wiesz, z jak moc metafory oglne mog odmieni dosownie kad
dziedzin twojego ycia?
PRZEMIANA Z GSIENICY W MOTYLA
Kiedy mj syn mia mniej wicej sze lat, wrci pewnego dnia do domu, zanoszc si
od paczu, poniewa jeden z jego kolegw spad na placu zabaw ze zjedalni i zabi si.
Usiadem obok Joshuy i powiedziaem:
- Wiem, kochanie, jak si czujesz. Brakuje ci go i takie uczucie jest zupenie normalne.
Ale powiniene te zrozumie, e czujesz w ten sposb dlatego, e jeste gsienic.
Popatrzy na mnie ze zdziwieniem. Udao mi si troch naruszy jego wzorzec,
cignem wic:
- Po prostu mylisz jak gsienica.
Poprosi o wyjanienie.
- Jest taki moment, kiedy kada gsienica myli, e umara. Myli sobie, e skoczyo
si ycie. Joshua zastanowi si i spyta:
To wtedy, kiedy owijaj si w kokon?
Wanie tak - odpowiedziaem. - Zawijaj si w kokon tak, jakby chciay by w nim
pochowane. I wiesz co? Gdyby zajrza do rodka, nie znalazby tam gsienicy, tylko kleist
mas. Wikszo ludzi sdzi, e gsienica umara. Nawet sama gsienica tak myli. Ale w
rzeczywistoci zaczyna si ona wtedy przeksztaca. Rozumiesz? Zmienia si w co innego. I
w co si zamienia po bardzo niedugim czasie?
W motyla - odpowiedzia Joshua, a ja pytaem dalej:
Czy inne mae gsienice na ziemi widz, e ich kolega sta si motylem?
Nie - odpowiedzia.
A co robi gsienica, kiedy wydostanie si z kokonu?
Lata.
Wanie tak. Wydostaje si na soce, suszy skrzyda i zaczyna fruwa. Jest jeszcze
pikniejsza ni przedtem, zanim owina si w kokon. Czy ma te wicej swobody?
O tak. O wiele wicej swobody - odpowiedzia.
Czy mylisz, e wtedy lepiej si bawi?
Jasne. Ma o wiele mniej ng, eby si mczy.
Wanie tak. Ma za to wicej radoci. I nie potrzebuje ju ng, bo ma skrzyda. Myl,
e twj przyjaciel ma teraz skrzyda - powiedziaem. - Nie od nas zaley, kiedy kto staje si
motylem. Czasami mylimy, e to niesprawiedliwe, ale jestem przekonany, e Bg wie lepiej
od nas, kiedy jest waciwy czas. Teraz jest zima, a ty chciaby, eby byo lato. Jednak Bg
ma inne plany. Musimy wic wierzy, e Bg wie lepiej od nas, jak tworzy motyle. I kiedy
wci jeszcze jestemy gsienicami, czasem nie zdajemy sobie sprawy z tego, e motyle
istniej, poniewa lataj one wysoko nad nami. Ale nie powinnimy zapomina, e one tam
s.
Joshua umiechn si, ucisn mnie i powiedzia:
- Zao si, e jest piknym motylem!
Metafory mog zmieni znaczenie, jakie przypisujesz do

sownie wszystkiemu. Mog sprawi, e zaczniesz kojarzy cierpienie zupenie z czym

innym, i zmieni twoje ycie tak skutecznie, jak zmieniaj twj jzyk. Dobieraj je uwanie i
mdrze tak, aby pogbiay dowiadczenia yciowe zarwno twoje wasne, jak i ludzi wok
ciebie. Zmie si w poszukiwacza metafor". Ilekro usyszysz, e kto uywa metafory,
ktra go ogranicza, zam ten wzorzec i zaoferuj nowy. Postpuj tak i z innymi, i ze sob
samym.
Sprbuj teraz wykona nastpujce wiczenie:
1.CZYM JEST YCIE? WYPISZ METAFORY, KTRE
WYBRAE DOTYCHCZAS: ycie jest jak..." - jak co?
Sprbuj si nad tym zastanowi bardzo dokadnie, poniewa
prawdopodobnie stosujesz wicej ni tylko jedn metafor.
Kiedy znajdujesz si w kiepskim nastroju, pewnie porwnujesz
je do wojny lub bitwy, a w dobrym nastroju by moe traktu
jesz je jak dar. Wypisz wszystkie metafory, a nastpnie zasta
nw si nad kad z nich: jeli ycie jest takie to a takie, co to
dla mnie znaczy? Co znaczy, e ycie jest witoci? Co zna
czy, e jest snem albo teatrem?
Kada z tych metafor daje ci nowe moliwoci, ale te i ogranicza. Jeli na przykad
uywasz metafory: ycie jest teatrem", moe ona ci pomc, choby dajc przekonanie, e
moesz wej na scen, moesz by dostrzeony i usyszany. Ale moe te oznacza, e
stajesz si kim, kto zawsze gra swoj rol zamiast pokazywa prawdziwe uczucia. Zastanw
si wic dokadnie nad swoimi metaforami. Jakie s ich zalety, a jakie ich wady? Jakie nowe
metafory dayby ci wicej szczcia, wolnoci i siy?
SPORZD LIST WSZYSTKICH METAFOR, KTRE KOJARZYSZ ZE SWOIM
ZWIZKIEM LUB MAESTWEM. Czy dodaj ci si, czy te obezwadniaj? Pamitaj,
e wystarczy wiadome dziaanie, by zmieni wszystkie swoje metafory. Twj umys zacznie
sobie powtarza: To nieprawda. To czysta gupota!", i wtedy z atwoci przyjmiesz now
metafor. Pikno tej techniki polega wanie na tym, e jest ona a tak prosta!
WYBIERZ JEDN DZIEDZIN YCIA, KTRA JEST DLA CIEBIE BARDZO
WANA. Moe to by praca, stosunki z rodzicami lub z dziemi albo te umiejtno
uczenia si. O D K R Y J , JAKIE M E T A F O R Y KIERUJ T O B W TEJ
DZIEDZINIE. Wypisz je, na przykad: Nauka to zabawa." Jeli okae si, e uczenie si jest
dla ciebie jak choby wyrywanie zba", zrozumiesz wtedy, jak wiele cierpienia sobie zadajesz! Wanie tak metafor naleaoby zmieni, i to natychmiast! Rwnie i w tym
wypadku zastanw si nad pozytywnymi i negatywnymi konsekwencjami kadej z metafor.
Dokadne ich zbadanie moe da ci w yciu nowe moliwoci.
WYPRACUJ NOWE, UMACNIAJCE CI METAFORY DLA KADEJ Z TYCH
TRZECH DZIEDZIN YCIA. Zdecyduj natychmiast, e od dzi bdziesz myla o yciu na
co najmniej pi nowych sposobw. ycie nie jest wojn. ycie nie jest egzaminem ani
prb. ycie jest zabaw, tacem, witoci, podarunkiem, piknikiem - czymkolwiek, co
daje ci jak najbardziej intensywne pozytywne emocje.
NA KONIEC POSTANW SOLENNIE, E BDZIESZ Y ZGODNIE Z TYMI
NOWYMI METAFORAMI PRZEZ NAJBLISZE TRZYDZIECI DNI.
Pozwl, aby blask tych nowych metafor zwali ci z ng" i unis z radoci w
powietrze". Kiedy znajdziesz si na szczycie wiata", bdziesz mg spojrze w d i nie
posiada si z radoci" na myl, e szczcie, ktrego obecnie dowiadczasz, jest tylko
wierzchokiem gry lodowej". PRZEJMIJ KONTROL NAD WASNYMI

METAFORAMI NATYCHMIAST I ZBUDUJ SOBIE CAKIEM NOWY WIAT: WIAT

NIEOGRANICZONYCH MOLIWOCI, BOGACTW, CUDW I RADOCI.
To pozwoli ci ujarzmi kolejn wielk si.

Rozdzia jedenasty
DZIESI EMOCJONALNYCH SKADNIKW SIY
Nie da si zmieni ciemnoci w wiato ani apatii w ruch bez udziau emocji.
CARL JUNG
Chciabym przedstawi ci faceta imieniem Walt. Walt jest dobr i poczciw istot, ktra
zawsze prbuje zachowywa si waciwie. Jego ycie jest zapite na ostatni guzik: wszystko
ma swoje miejsce i okrelony porzdek. W cigu tygodnia wstaje dokadnie 0 6.30, bierze
prysznic, goli si, wlewa w siebie pospiesznie filiank kawy i chwyciwszy za torb z drugim
niadaniem, zwykle kanapki z wdlin i batoniki, zamyka za s o b drzwi o 7.10 i wychodzi z
domu, by spdzi czterdzieci pi minut na dojazdach do pracy. Siada za biurkiem
punktualnie o 8.00 i siedzi tak, wykonujc t sam prac, ju od ponad dwudziestu lat.
O 5.00 po poudniu idzie do domu, bierze co do picia i chwyta za pilota od telewizora.
W godzin pniej przychodzi do domu jego ona i decyduj, czy zje na obiad resztki z
poprzedniego dnia, czy te wrzuci pizz do kuchenki mikrofalowej. Po obiedzie ona kpie
dziecko, a on sam oglda wiadomoci telewizyjne. Okoo 9.30 wieczorem jest ju w ku,
gotw do snu. Weekendy powica na prace w ogrdku, kosmetyk samochodu i odsypianie
zalegoci. Walt i jego ona s maestwem od trzech lat. Nie mgby powiedzie o tym
zwizku, e jest przepeniony wielkim uczuciem, ale bez wahania powiedziaby, e jest
bardzo wygodny, cho ostatnio zaczyna przypomina stare wzorce z jego pierwszego
maestwa.
Czy znasz kogo takiego jak Walt? Moe znasz nawet bardzo dobrze - to kto, kto nigdy
nie cierpi z powodu tragicznych zaama lub upadku ducha, ale te nigdy nie nurza si w odmtach wielkiej pasji czy radoci. Kiedy syszaem, e rnica midzy kolein, w jak
wprowadza nas rutyna, a grobem wynosi tylko kilka stp. Ju ponad sto lat temu Thoreau
zauway, e wikszo ludzi prowadzi ycie w cichej desperacji". Dzi, gdy zbliamy si do

koca kolejnego wieku, jego obserwacja jest niestety prawdziwsza ni kiedykolwiek

przedtem.
Gdybym mia wskaza na element powtarzajcy si w niezliczonych listach, jakie
otrzymaem od momentu napisania Unlimited Power, wskazabym wanie na
wszechobecno tego rodzaju dysocjacji w yciu wikszoci ludzi. Zapanowaa ona
niepodzielnie tak po prostu, poniewa chcieli unikn cierpienia. Niemal we wszystkich
listach powtarza si te wielkie pragnienie, z jakim ich autorzy chwytaj kad moliwo
poczucia si bardziej ywym, kad okazj, ktra pozwoli im odczu jakkolwiek pasj,
poczu ten dreszcz. Dowiadczenie zebrane w kontaktach z ludmi na caym wiecie, pynce
z badania ttna" dosownie setek tysicy osb, podpowiada mi, e wszyscy instynktownie
czujemy niebezpieczestwo spaszczenia naszego wykresu emocjonalnego i desperacko
szukamy sposobw, ktre pozwol nam ponownie obudzi nasze serca.
Tak wielu ludzi cierpi z powodu bdnego przekonania, e emocje s cakowicie poza
ich kontrol, e stanowi one po prostu spontaniczn reakcj na wydarzenia w ich yciu.
Czsto unikamy emocji tak, jakby byy wirusami, ktre c z a j si i atakuj, gdy jestemy
najsabsi. Czasem mylimy o nich jak o ubogich krewnych rozumu" i w ten sposb
negujemy ich warto. Albo zakadamy, e emocje powstaj jako reakcja na co, co mwi
nam inni. Co jest wsplnego we wszystkich tych przekonaniach? Ot wsplne jest bdne
zaoenie, e nie mamy adnej kontroli nad tajemniczym zjawiskiem znanym jako emocje. Z
chci unikania pewnych emocji ludzie posuwaj si do ostatecznoci, czasem robic rzeczy
dziwne i przeraajce zarazem. Sigaj po narkotyki, alkohol, nadmierne jedzenie lub hazard.
Wprowadzaj si w ogupiajc depresj.
Aby unikn zranienia" ukochanej osoby (albo bycia przez n i ranionym), wygaszaj
wszelkie emocje, staj si emocjonalnymi androidami i w kocu trac poczucie jakichkolwiek
wizw, ktre kiedy w i -zay ich razem, a w ten sposb ostatecznie rani swoich
ukochanych.
Wedug mnie istniej cztery podstawowe strategie, za pomoc ktrych ludzie radz
sobie z wasnymi emocjami. Ktre zastosowae dzisiaj ty?
1.UNIKANIE: Wszyscy chcemy unika bolesnych emocji.
W rezultacie wikszo ludzi prbuje unika sytuacji mogcych
wywoywa emocje, ktrych si b o j , lub, co gorsza, u s i u j w ogle
nie odczuwa adnych emocji! Jeli na przykad o b a w i a j si odrzuce
nia przez innych, bd unika sytuacji, ktra moe doprowadzi do
tego, e ktokolwiek ich odrzuci. Unikaj wchodzenia w intymne
zwizki z innymi ludmi, nie staraj si o lepsz prac.
Radzenie sobie z emocjami w taki wanie sposb wpdza nas w puapk. To prawda,
e unikanie negatywnych emocji chroni nas przez jaki czas, ale jednoczenie nie pozwala
odczuwa piioci, bliskoci i zwizkw z ludmi, czego pragniemy przecie najbardziej.
ZRESZT NIE MONA UNIKN UCZU. 0 wiele skuteczniejszym sposobem jest
nauczenie si, jak znajdowa pozytywne znaczenia ukryte gboko w uczuciach, ktre kiedy
uznawae za negatywne.
2.ODRZUCENIE. Drugim sposobem radzenia sobie z emoc
jami jest przyjcie strategii odrzucania, zaprzeczania im. Ludzie
czsto prbuj zdystansowa si do swoich emocji mwic:
; ; W kocu to nie boli a tak bardzo." Tymczasem dalej wzniecaj
W sobie ogie mylc, jak straszne jest wszystko wok, jak bard
zo kto ich wykorzysta, jak wszystko im si psuje, cho tak bard
zo si staraj. Cigle podsycaj ten ogie, wci zadajc sobie
pytanie, dlaczego to musiao si przytrafi wanie im. Innymi sowy
zupenie nie zmieniaj sposobu mylenia i wci zadaj sobie te

same niszczce pytania. Odczuwanie jakiego uczucia i udawanie,

e si go nie odczuwa, przynosi tylko jeszcze wiksze cierpienie.
Powtrz: lekcewaenie komunikatw, ktre przesya ci twj system emocjonalny, nie
prowadzi do niczego dobrego. JELI WIADOMO PRZEKAZYWANA CI PRZEZ
SYSTEM EMOCJONALNY POZOSTAJE BEZ ODPOWIEDZI, EMOCJE ZWIKSZAJ
SWOJE NATENIE. STAJ SI CORAZ INTENSYWNIEJSZE, A WRESZCIE
POWODUJ BL, BY W TEN SPOSB ZWRCI NA SIEBIE UWAG. Prby zaprzeczenia wasnym uczuciom nie stanowi wic adnego rozwizania. Zrozumienie ich i
wykorzystanie jest waciw strategi, z ktr zapoznasz si w tym rozdziale.
3.
RYWALIZACJA. Wielu ludzi przestaje w kocu walczy
z negatywnymi emocjami, cakowicie si im poddaje i postana
wia odda si cierpieniu. Zamiast szuka pozytywnych stron prze
kazu emocjonalnego, intensyfikuj wasne emocje i czyni je do
tkliwszymi jeszcze, ni naprawd s. Staje si to ich znamie
niem odwagi" i zaczynaj rywalizowa z innymi: Mwisz, e
ci le? To posuchaj, w jakim piekle ja musz y!" Staje si to
dosownie czci ich osobowoci, ich sposobem na niepo
wtarzalno. Zaczynaj chepi si tym, e jest im gorzej ni
wszystkim pozostaym. Jak pewnie si domylasz, to najgro
niejsza puapka ze wszystkich.
Takiego podejcia naley unika za wszelk cen, poniewa staje si ono
samospeniajc si przepowiedni. Zaczynamy inwestowa wszystkie nasze siy
w negatywne uczucia i sami kopiemy pod sob d.
Najskuteczniejsz i najzdrowsz technik radzenia sobie z emocjami, ktre w naszym
odczuciu przynosz cierpienie, jest zrozumienie, e su one pozytywnemu celowi, jakim
jest...
4.
UCZENIE SI EMOCJI I WYKORZYSTYWANIE ICH.
Jeli chcesz, by twoje ycie naprawd ci suyo, musisz spra
wi, by emocje pracoway na twoj korzy. Nie uciekniesz od
nich. Nie moesz ich wyczy, nie moesz ich trywializowa
ani oszukiwa si co do ich znaczenia. Nie moesz te pozwoli,
by niepodzielnie panoway nad twoim yciem.
Emocje, nawet te chwilowo bardzo bolesne, s jakby wewntrznym kompasem
wskazujcym na dziaania, ktre musisz podj, by osign swoje cele. Bez umiejtnoci
odczytania wskaza tego kompasu bdziesz do koca ycia zdany na ask i nieask kadej
psychicznej burzy, ktra pojawi si na twojej drodze. Wiele dyscyplin terapeutycznych
wychodzi z bdnego zaoenia, e emocje s naszym wrogiem albo e nasz dobry stan
emocjonalny zaley cakowicie od naszej przeszoci. Prawda jest inna: kady z nas moe w
jednej chwili przej od paczu do miechu, jeli wystarczajco skutecznie przerwie wzorzec
koncentracji i zachowania.
Psychoanalitycy freudowscy na przykad szukaj owych gbokich i ciemnych
sekretw" w naszej przeszoci, aby wyjani nasze obecne problemy. Wiemy przecie, e
gdy si czego cigle szuka, w kocu si to znajdzie. Jeli wic nieustannie szukasz przyczyn,
dla ktrych przeszo ma determinowa teraniejszo i przez ktre jeste tak popltany",
twj umys dostosuje si w kocu do tego yczenia, znajdzie odniesienia, ktre yczenie to
umotywuj, i zacznie wytwarza odpowiednio negatywne emocje. O ile lepiej byoby przyj
przekonanie, e przeszo nie rwna si przyszoci!
Jedynym sposobem skutecznego wykorzystania emocji jest zrozumienie, e wszystkie
one ci su. Musisz uczy si od swoich emocji i wykorzystywa je tak, aby osiga

podane rezultaty. EMOCJE, KTRE KIEDY UZNAWAE ZA NEGATYWNE, S W

RZECZYWISTOCI WEZWANIEM DO DZIAANIA. I dlatego do koca tego rozdziau
tak wanie bdziemy je nazywa: WEZWANIEM DO DZIAANIA lub sygnaem. Nie
bdziemy wic w ogle uywa terminu emocje negatywne.
Kiedy zapoznasz si z kadym z tych sygnaw i jego znaczeniem, twoje emocje stan
si nie wrogiem, lecz sojusznikiem. Stan si twoim przyjacielem, mentorem, trenerem.
Poprowadz ci przez stany najwyszego uniesienia i najgbszej depresji. Wykorzystywanie
tych sygnaw uwolni ci od obaw i pozwoli dowiadczy caego bogactwa czowieczestwa.
Aby tego dokona, musisz przede wszystkim zmieni swoje przekonania na temat
natury emocji. Nie s one drapienikami, namiastk intelektu ani wymysem czy zachciank
innych. S wezwaniem do dziaania, sygnaami, ktre usiuj popchn ci w kierunku
obietnicy lepszego ycia.
Jeli bdziesz sobie radzi z emocjami za pomoc strategii unikania, stracisz bezcenne
przesanie, ktre maj ci one do przekazania. Jeli przez cay czas nie bdziesz dostrzega
tego przesania i nie zaczniesz sobie radzi z emocjami ju w chwili, gdy si pojawi, urosn
one do monstrualnych rozmiarw i wywoaj prawdziwy kryzys. Wszystkie ludzkie emocje
s wane i cenne we waciwym czasie i kontekcie oraz odpowiedniej dawce.

MUSISZ ZROZUMIE, E WSZYSTKIE EMOCJE, KTRYCH DOWIADCZASZ

W TEJ WANIE CHWILI, S WIELKIM DAREM, S TWOIM PRZEWODNIKIEM,
STANOWI SYSTEM WSPOMAGANIA I WEZWANIE DO DZIAANIA. JELI
TUMISZ WASNE EMOCJE I PRBUJESZ JE WYELIMINOWA LUB JELI JE
POWIKSZASZ I POZWALASZ, BY ZAPANOWAY NAD WSZYSTKIM,
ROZTRWANIASZ JEDNO Z NAJCENNIEJSZYCH RDE YCIOWEJ SIY
Jakie jest rdo emocji? TY SAM JESTE RDEM WSZYSTKICH SWOICH
EMOCJI. WANIE TY JE TWORZYSZ. Bardzo czsto ludzie s przekonani, e musz
czeka na okrelone wydarzenia, aby dowiadczy okrelonych uczu. Na przykad nie
pozwalaj sobie czu si kochanymi, szczliwymi albo spokojnymi tak dugo, jak dugo nie
speniony zostanie okrelony zestaw oczekiwa. Moim zadaniem j e s t przekona ci, e W
DOWOLNYM MOMENCIE YCIA MOESZ DOWIADCZA DOWOLNIE
WYBRANYCH EMOCJI.
Na kursach, ktre prowadz niedaleko mojego domu w Del Mar w Kalifornii,
wprowadzilimy zabawny zwyczaj przypominajcy nam o tym, kto naprawd odpowiada za
nasze wasne uczucia. Zajcia prowadzone s w ekskluzywnym czterogwiazd-kowym hotelu
Inn L'Auberge". Hotel usytuowany jest tu nad oceanem, w bezporednim ssiedztwie torw
kolejowych. Mniej wicej cztery razy dziennie sycha w hotelu gwizd przejedajcego
pocigu. Niektrzy suchacze denerwowali si, e haas przeszkadza im w zajciach
(pamitaj, e nie wiedzieli jeszcze o istnieniu Sownika Transformacji), wic uznaem ten fakt
za wspania okazj, by zmieni zo w dobr zabaw. Powiedziaem wic: Od tej chwili
bdziemy witowa, ilekro usyszymy jadcy obok pocig. Chc widzie, jak
wprowadzacie si w dobry nastrj na dwik gwizdka. Zawsze czekamy na waciw osob
albo waciw sytuacj, aby poczu si dobrze. Ale kto ma okreli, ktre sytuacje i ktrzy
ludzie s waciwi? Kiedy czujesz si naprawd dobrze, kto jest tego przyczyn? Ty sam. Po
prostu kierujesz si regu, e musisz czeka, a stanie si A, B lub C, aby poczu si
szczliwym. Dlaczego wic czeka? Dlaczego nie miaby wprowadzi zasady, e jeste
szczliwy i czujesz si wietnie, ilekro obok hotelu przejeda pocig? Dobr Stron tej
zasady jest niewtpliwie fakt, e gwizd pocigu jest o wiele bardziej przewidywalny ni
ludzie, ktrzy w naszym przekonaniu maj spowodowa nasze dobre samopoczucie."

Teraz ilekro przejeda pocig, nastpuje prawdziwy wybuch radoci. Ludzie

natychmiast zrywaj si z krzese, ciesz si, krzycz i zachowuj jak szaleni. Wszyscy:
lekarze, prawnicy, dyrektorzy olbrzymich firm - ludzie, ktrych wszyscy wok uznaj za
wyjtkowo inteligentnych i wyksztaconych. Kady z nich odpra si i wybucha wielkim
miechem. Jaka std nauka? Nie musisz czeka na nikogo ani na nic! NIE MUSISZ MIE
ADNEGO SPECJALNEGO POWODU, BY CZU SI DOBRZE. MOESZ PO PROSTU
POSTANOWI, E NATYCHMIAST POCZUJESZ SI WSPANIALE, A TO DLATEGO,
E YJESZ, DLATEGO, E TAK C H C E S Z .
Skoro ty sam jeste rdem wszystkich emocji, to dlaczego nie czujesz si wietnie
przez cay czas? Dlatego e twoje tak zwane negatywne emocje przekazuj ci rne
wiadomoci. CO MWI NAM OWE WEZWANIA DO DZIAANIA? INFORMUJ CI,
E TWOJE OBECNE ZACHOWANIE NIE SPRAWDZA SI. PRZEKAZUJ CI, E
POWODEM TWOJEGO CIERPIENIA JEST ALBO SPOSB, W JAKI POSTRZEGASZ
OTACZAJCE CI ZJAWISKA, ALBO PROCEDURY, KTRE WYKORZYSTUJESZ, A
W SZCZEGLNOCI SPOSB KOMUNIKOWANIA WASNYCH POTRZEB I
YCZE INNYM LUDZIOM ORAZ RODZAJ PODEJMOWANYCH PRZEZ CIEBIE
DZIAA.
Sygnay te mwi ci po prostu, e nie osigasz podanych rezultatw, i dlatego musisz
zmieni swoj STRATEGI. Pamitaj, e sposb postrzegania wiata zewntrznego zaley
od przedmiotu koncentracji oraz znacze, ktre nadajesz poszczeglnym zjawiskom.
Pamitaj, e percepcj moesz zmieni w jednej chwili, zmieniajc po prostu sposb
wykorzystania wasnej fizjologii i zadajc sobie lepsze pytanie.Elementem twojego
postpowania jest styl komunikowania si. Moe jeste zbyt szorstki, a moe w ogle nie
powiadamiasz o wasnych potrzebach i spodziewasz si, e inni musz o nich wiedzie. Moe
to wywoywa frustracj, zo albo cierpienie. MOE WIC ODBIERANY PRZEZ CIEBIE
SYGNA CIERPIENIA MA BY W E Z W A N I E M DO DZIAANIA, MA SKONI
CI DO ZMIANY STRATEGII KOMUNIKOWANIA SI Z INNYMI, aby nigdy w
przyszoci nie odczuwa blu z tego powodu. P O C Z U -CIE DEPRESJI JEST RWNIE
WEZWANIEM DO DZIAANIA KOMUNIKUJCYM CI, E MUSISZ ZMIENI
SPOSB POSTRZEGANIA Z J A W I S K ZEWNTRZNYCH, e twoje problemy
nabieraj charakteru staego i zaczynaj wymyka ci si spod kontroli. Moe te informowa
ci o koniecznoci podjcia pewnych dziaa fizycznych w okrelonej dziedzinie ycia, aby
raz jeszcze przypomnia sobie, e to ty masz nad nim kontrol.
Taki wanie jest prawdziwy komunikat wszystkich wezwa do dziaania. Stanowi one
system wspomagania, ktry ma wspiera ci w podejmowaniu decyzji co do sposobu
mylenia oraz zmienia twj sposb postrzegania zjawisk zewntrznych, procedur
komunikowania si z innymi albo zachowanie. Wezwanie do dziaania ma ci przypomina, e
nie chcesz zachowywa si tak jak mucha, ktra, prbujc przebi si przez szyb, rozbija si
o ni. Mwi ci, e jeli nie zmienisz sposobu dziaania, nie pomoe ci najwiksza nawet
wytrwao i konsekwencja. W e zwanie do dziaania szepcze (a moe krzyczy!) gosem
cierpienia, e musisz zmieni to, co robisz.
SZE KROKW PROWADZCYCH DO MISTRZOSTWA EMOCJONALNEGO
KROK PIERWSZY
Przekonaj si, co naprawd czujesz
Jake czsto ludzie czuj si tak przytoczeni, e nie wiedz nawet, co czuj. Wiedz
jedynie, e s cigle atakowani" przez wszelkiego rodzaju negatywne emocje i odczucia.
Zamiast czu si nadmiernie obcionym, zatrzymaj si na chwil i zastanw nad tym,
co naprawd odczuwasz. Jeli pierwsz odpowiedzi bdzie gniew, nie poprzestawaj na niej i
pytaj dalej: Czy naprawd odczuwam wanie w tej chwili gniew? A moe to co innego?

Moe czuj si uraony? Albo czuj si tak, jakbym cos straci." Musisz pamita, e
poczucie straty lub urazy jest o wiele mniej intensywne ni poczucie gniewu. Powicajc
chwil na identyfikacj swoich emocji i zadawanie sobie pyta na ich temat, moesz wic
zmniejszy dowiadczane napicie emocjonalne i w konsekwencji poradzi sobie z ca sytuacj o wiele szybciej i atwiej.
Na przykad jeli na pocztku powiesz sobie, e czujesz si odrzucony, moesz si
zapyta: Czy naprawd czuj si odrzucony, czy te moe odczuwam pewien rodzaj
oddzielenia od bliskiej mi osoby? Czy czuj si odrzucony, czy moe rozczarowany? Czy
czuj si odrzucony, czy po prostu jest mi z tym niewygodnie?" Przypomnij sobie, z jak
skutecznoci Sownik Transformacji obnia napicie emocjonalne. Kiedy wic okrelisz ju
prawdziwe uczucia, moesz jeszcze bardziej je stumi, co bardzo uatwi ci wyciganie
wnioskw.
Odkryem, e ilekro odczuwam cierpienie, mog bardzo szybko postawi sze
krokw, ktre pozwol mi zama ograniczajcy mnie wzorzec emocjonalny, znale
korzyci pynce z tego uczucia i nastawi si w taki sposb, by w przyszoci wyciga z
cierpienia waciwe wnioski, aby mc si go szybciej pozby. Zobaczmy wic, co to za kroki.

KROK DRUGI
Uznaj i doce swoje emocje wiedzc, e ci wspieraj
Ostatni rzecz, ktrej mgby chcie, jest przekonanie, e twoje emocje s czym
zym. wiadomo, e cokolwiek czujesz, jest ze, stanowi wspaniay sposb na zniszczenie
wszelkiej moliwoci porozumiewania si z samym sob i innymi. Powiniene by
wdziczny, e jest w twoim mzgu obszar wysyajcy ci sygnay, ktre ci wspieraj,
wzywaj do dziaania, informuj o koniecznoci zmiany sposobu postrzegania albo okrelonej
dziedziny twojego ycia, albo jakiego aspektu twoich dziaa. Kiedy zechcesz zaufa swoim
emocjom, natychmiast skoczysz wojn, ktr kiedy toczye sam ze sob. Zaufaj im wic,
nawet jeli ich w danej chwili nie rozumiesz, poniewa kade twoje dowiadczenie ma ci
suy w dokonywaniu zmian na lepsze.
Bardzo rzadko uznanie emocji za niewaciw moe spowodowa jej zmniejszenie.
Cokolwiek odrzucasz, zwykle wraca z wiksz si. ZACHOWAJ W SOBIE
WDZICZNO ZA WSZYSTKIE EMOCJE, a szybko si przekonasz, e niemal natychmiast mona je uspokoi, podobnie jak dziecko, ktre domaga si uwagi.
KROK TRZECI
Bd ciekaw tego, co mwi ci emocje
Czy pamitasz, jak wielk si daje zmiana stanw emocjonalnych? Jeli wprowadzisz
si w stan umysu, w ktrym naprawd bdziesz si chcia czego nauczy, natychmiast
zakci to twj dotychczasowy wzorzec emocjonalny i pozwoli ci dowiedzie si bardzo
wiele o sobie samym. CIEKAWO POMOE CI ZAPANOWA NAD EMOCJAMI,
ROZWIZA WASNY PROBLEM I ZAPOBIEC JEGO POWTARZANIU SI W PRZYSZOCI.
Jak tylko zaczniesz odczuwa jak emocj, zainteresuj si, co ma ci ona do
zaoferowania. Co musisz zrobi, eby poczu si lepiej? Na przykad jeli czujesz si
samotny, zadaj sobie pytanie: Czy to moliwe, e moja interpretacja jest niewaciwa, e nie
jestem samotny i mam wielu rnych przyjaci? Jeli dam im zna, e chc si z nimi
spotka, czy nie przyjd do mnie z radoci? Czy moja samotno przekazuje mi wiadomo,
e musz podj jakie dziaania, e musz wychodzi do ludzi i wiza si z nimi?"

Oto kilka pyta, ktre moesz sobie zadawa, by wzbudzi w sobie ciekawo wasnych
emocji:
Co naprawd chciabym czu?
O czym musz si przekona, bym odczuwa to, co odczuwaem dotychczas?
Co skonny jestem zrobi, aby znale jakie rozwizanie i zastosowa je
natychmiast? Czego mog si z tej sytuacji nauczy?
Kiedy zainteresujesz si i zaciekawisz wasnymi emocjami, dowiesz si o nich bardzo
wiele i bdziesz to mg wykorzysta nie tylko teraz, ale i w przyszoci.
KROK CZWARTY
Uwierz w siebie
Nabierz pewnoci, e moesz sobie poradzi z wasnymi emocjami w jednej chwili.
NAJSZYBSZY, NAJPROSTSZY I NAJSKUTECZNIEJSZY ZNANY MI SPOSB
RADZENIA SOBIE Z WASNYMI EMOCJAMI TO PRZYPOMNIE SOBIE
SYTUACJ, W KTREJ CZUE SI PODOBNIE I POTRAFIE SOBIE Z TYMI
UCZUCIAMI PORADZI. Poniewa poradzie sobie z tym w przeszoci, z pewnoci
moesz to zrobi rwnie i dzisiaj. Jeli bowiem otrzymae takie samo wezwanie do
dziaania i zareagowae na nie w jakikolwiek sposb, dysponujesz ju strategi zmiany
stanw emocjonalnych.
Pomyl wic o sytuacji, w ktrej odczuwae podobne emocje, i przypomnij sobie
pozytywne sposoby, za pomoc ktrych poradzie sobie z tymi emocjami.
Wykorzystaj t przesz sytuacj jako wzorzec, list czynnoci, ktre musisz wykona
natychmiast, aby poradzi sobie ze swoim problemem. Co zrobie wtedy? Czy zacze
koncentrowa si na czym innym? Czy zadae sobie inne pytania? A moe zmienie sposb
postrzegania sytuacji zewntrznych? Czy podje jakie nowe dziaania? Zdecyduj z ca
moc, e i tym razem pomoe ci to rwnie skutecznie, jak poprzednio.
Jeli na przykad odczuwasz depresj, a kiedy wczeniej udao ci si ju j zwalczy,
zadaj sobie pytanie: Co wtedy
zrobiem?" Czy podje wwczas jakie nowe dziaania? Czy na przykad poszede na
spacer albo zatelefonowae do kogo? Kiedy ju przypomnisz sobie, co wtedy zrobie, zrb
to raz jeszcze, a przekonasz si, e osigniesz podobne rezultaty.
KROK PITY
Nabierz pewnoci, e moesz sobie z wasnym
problemem poradzi nie tylko dzisiaj,
ale i w przyszoci
Powiniene nabra pewnoci, e potrafisz sobie atwo poradzi z podobnymi emocjami
w przyszoci, e znalaze na to wspaniay sposb. Moesz choby dokadnie zapamita
sposoby, ktre pomogy ci w przeszoci, i WICZY je, wyobraajc sobie, e bdziesz
stosowa t sam technik, kiedy pojawi si podobne wezwanie do dziaania. Przedstaw to
sobie ze wszystkimi szczegami, zobacz, usysz i poczuj, jak atwo sobie z tym problemem
radzisz. Powtarzanie tego wiczenia z odpowiednim napiciem emocjonalnym wytworzy w
tobie poczenie neuronowe, da ci pewno, e w przyszoci podobne sytuacje nie bd dla
ciebie problemem.
Dodatkowo wypisz na kartce trzy lub cztery inne sposoby, za pomoc ktrych moesz
zmieni s w o j percepcj, kiedy nastpnym razem pojawi si ten sam sygna. M o g to by
sposoby zmiany wzorca komunikowania wasnych potrzeb i uczu albo sposoby, ktre
pomog ci zmieni dziaania podejmowane w tej konkretnej sytuacji.
KROK SZSTY

Znajd w sobie entuzjazm i przystp do dziaania

Postawie ju pi pierwszych krokw. Zidentyfikowae swoje prawdziwe uczucie
oraz nazwae je waciwie. Wzbudzie w sobie ciekawo i odkrye, jakie jest rzeczywiste
znaczenie tego uczucia oraz jakie pyn z niego wnioski na przyszo. Znalaze sposb
zaradzenia sytuacji poprzez powtrzenie dziaa, ktre podejmowae w przeszoci, radzc
sobie z tymi samymi emocjami. Wywiczye t now strategi, by mc jej uywa rwnie
w przyszoci, oraz nabrae pewnoci, e moesz sobie z ni radzi. Ostatni krok jest
oczywisty: NABIERZ ENTUZJAZMU I PRZYSTP DO DZIAANIA. Czy fakt, e moesz
sobie poradzi z wasnymi emocjami, nie jest podniecajcy? Zrb wic co, by udowodni
sobie, e moesz to zrobi. Nie pozwl, by twoje emocje ci blokoway. Zastosuj to, co
przewiczye ju w wyobrani, i zmie swoje postrzeganie rzeczywistoci lub dziaania.
Pamitaj, e podejmujc te kroki, zmieniasz swoje obecne samopoczucie, lecz rwnie i o
tym, e w przyszoci te same uczucia nie bd ju ci sprawia problemw.
Za pomoc tych szeciu prostych krokw moesz opanowa dosownie kad emocj,
ktra pojawi si w twoim yciu. Jeli bdziesz musia radzi sobie z tym samym problemem
kilka razy, metoda ta pomoe ci zidentyfikowa gotowy ju wzorzec i zmieni negatywne
emocje w bardzo krtkim czasie.
Dlatego wanie powiniene wiczy metod szeciu krokw. Jak wszystkie inne
nowoci, moe by to pocztkowo uciliwe. Ale im czciej bdziesz po ni siga, tym
atwiej bdzie ci j stosowa i bardzo szybko przekonasz si, e moesz doskonale kierowa
samym sob nawet w terenie, ktry poprzednio uznawae za emocjonalne pole minowe.
Pamitaj, e najlepiej zaradzi emocjom w chwili, kiedy si po raz pierwszy pojawi. O
wiele trudniej przerwa wzorzec emocjonalny, ktry ju w peni si rozwin. Zo najlepiej
tumi w zarodku. Wykorzytuj wic t metod, kiedy tylko odbierzesz wezwanie do dziaania,
a szybko spostrzeesz, e moesz sobie poradzi ze wszystkimi emocjami.
Za pomoc metody szeciu krokw moesz poradzi sobie z wieloma emocjami. Ale
aby zapobiec koniecznoci uywania tej metody, by moe bdziesz chcia dokadnie
zrozumie poytywne wiadomoci przekazywane ci przez kad z emocji, zanim wasny
umys przele ci wezwanie do dziaania. Na kilku najbliszych kartkach znajdziesz
rozwaania dotyczce emocji, ktrych wikszo ludzi usiuje unika. Ty jednak powiniene
je wykorzystywa, by skoni si do dziaania.
Samo przeczytanie listy sygnaw wzywajcych ci do dziaania jeszcze nic nie da.
Musisz cigle wykorzystywa t wiedz, aby mc pniej zebra tego owoce. Proponuj
wic, aby przeczyta t cz rozdziau kilka razy, podkrelajc wszystkie informacje, ktre
s dla ciebie wyjtkowo wane. Nastpnie wypisz wszystkie dziesi sygnaw na maej
kartce, ktr zawsze moesz mie przy sobie. Spogldajc na t kartk, cigle przypominaj
sobie, co dany sygna oznacza w twoim wypadku i do jakich dziaa ci wzywa. Moesz t
list umieci na przykad w samochodzie. Wtedy nie tylko bdziesz mg na ni czsto
zerka, ale te, kiedy utkniesz w korku, zamiast wpada w zo, patrzc na ni przypomnisz
sobie
0 pozytywnym charakterze przekazw, ktre otrzymujesz.
Zacznijmy od najczciej spotykanego wezwania do dziaania.
1. DYSKOMFORT. Emocje wprawiajce nas w ze samopoczucie nie s wyjtkowo
intensywne, ale sprawiaj, e zaczynamy czu si nieswojo i nabieramy cigego poczucia, e
co nie jest w porzdku.
Komunikat:
NUDA, ZNIECIERPLIWIENIE, NIEPEWNO, STRESS LUB DROBNE
ZAKOPOTANIE PRZEKAZUJ CI WIADOMO, E CO JEST NIE TAK. By moe
twj sposb postrzegania zjawisk zewntrznych lub podejmowane przez ciebie dziaania nie
przynosz rezultatw, ktre chcesz osign.

Rozwizanie:
Z uczuciem dyskomfortu
d
u mona sob
bie poradzi bardzo attwo:
W
WYKORZYS
STAJ UMIE
EJTNOC
CI, KTRE POSIADE JU PO
O LEKTURZ
ZE TEJ
KSIK
KI, ABY ZM
MIENI ST
TAN, W KT
TRYM SII ZNAJDU
UJESZ,
OKREL JA
ASNO, CZEGO CHCES
SZ, a nastp
pnie
PO
ODEJMIJ ODPOWIED
O
DNIE DO TEGO
T
DZIA
AANIA. S
SPRBUJ PODEJ
P
D
DO
WSZYS
STKIEGO TROCHC
T
IN
NACZEJ
1 SPRAWD
S
, CZY W TEN
T
SPOS
B BDZIE
ESZ MG
ZMIENI
SWOJE
ODCZU
UCIA W DA
ANEJ SPRA
AWIE I/LU
UB OSIGA
ANE REZU
ULTATY.
Po
odobnie jak
k wszystkie emocje, pocczucie dysk
komfortu bdzie narastaa, jeli nie
podejmiiesz dziaa
majcych mu zaradzi. Sygna teen z pewnoci powodu
uje cierpien
nie, ale
przewid
dywanie mo
oliwych z tego powodu
u w przyszoci problem
mw jest z pewnoci o wiele
bardziejj bolesne ni odczuwan
ne przez cieebie uczuciee niepokoju.. Musisz pam
mita, e
wyobrania moe podsuwa
p
n dowiad
nam
dczenia wieelokrotnie gorsze od tycch, ktre
kiedyko
olwiek maj szans zdaarzy si nam
m naprawd. Szachicii i onierzee znaj z pew
wnoci
to powiedzenie: G
Groba ataku
u jest o wiele gorsza nii sam atak.." Kiedy zacczynamy
przewid
dywa czekaajce nas cierpienia, zw
waszcza te bardzo duee, przyczyn
niamy si do
o
powstaw
wania kolejn
nego wezwaania do dziaaania, ktry
ym jest...
2. STRACH. Uczucie strrachu obejm
muje wszysttkie emocjee, od nieznaccznego poziiomu
niepewn
noci i obaw
w a po bard
dzo silne zm
martwienie, lk, a naweet przeraen
nie. Strach rwnie
czemu suy i przeekazywany przeze komunikat jesst prosty.
H
HAGAR
STR
RASZNY

Komunikat:
K
ST
TRACH JEST PO PRO
OSTU PRZE
EWIDYWA
ANIEM, E
E MUSIMY
Y SI
PRZYG
GOTOWA
DO CZEG
GO, CO MA SI NIED
DUGO W
WYDARZY
. Mona tu
u uy
hasa sk
kautw: B
D GOT
W." Musim
my albo przzygotowa ssi do porad
dzenia sobiee z jak
sytuacj, albo zrobi co, by j zmieni. Tragedia
T
polega na tym
m, e wikszzo ludzi allbo
usiuje sobie
s
wmw
wi, e nie odczuwa
o
strrachu, albo te
t zaczynaa si w nim pawi. ad
dne z
tych dziiaa nie staanowi wacciwej reakcjji na komun
nikat przekaazywany przzez strach, wic
w
zaczynaa on ci coraaz bardziej przeladow
p
wa, usiujcc w ten spossb dostarczzy ci swoj
wiadom
mo. Nie moesz podda si strach
howi i zacz myle o najgorszym
m moliwym
m
rozwoju
u wypadkw
w ani te niee wolno ci udawa,
u
e go
g nie ma. JJedno i drug
gie intensyffikuje
bowiem
m negatywnee emocje.
Rozwizanie:
ZA
ASTANW
W SI DOBRZE NAD TYM, CZE
EGO SI BO
OISZ, I OC
CE, CO MU
USISZ
ZROBI
, ABY SI
DO TEGO
O PRZYGO
OTOWA. OPRACUJJ DZIAAN
NIA, KTR
RE
MUSISZ PODJ
, ABY JAK
K NAJLEPIIEJ PORAD
DZI SOBIE
E Z SYTUA
ACJ, KT
RA
BUDZI TWJ LK
K.
bilimy ju wszystko,
w
co moliwe, aby si
Czzasem stracch pozostajee, cho zrob
przygotowa do czekajcej nas trudnej sy
ytuacji. Wtedy musisz zzastosowa ANTIDOT
TUM
CIW STRAC
CHOWI: MU
USISZ POD
DJ DEC
CYZJ, E W
WIERZYSZ
Z W SIEBIE
E. To
PRZEC
jedyne, co ci pozosstao, kiedy wyczerpaee ju wszellkie inne spoosoby przyg
gotowania si
s do
tego, czzego si obaawiasz. Pozaa tym, rzeczzy, ktrych si boimy, nnajczciej si nie zdarrzaj.
Gdyby jednak
j
miay si zdarzy
y, moesz dozna uczzucia znaneggo jako...

3. BL. Jeli w ogle jest uczucie, ktre wydaje si dominowa w relacjach midzy
ludmi, zarwno osobistych, jak i zawodowych, to jest to wanie uczucie blu. BL
WYWOYWANY JEST NAJCZCIEJ POCZUCIEM UTRATY CZEGO. Kiedy ludzie
czuj bl, czsto wal wok siebie na olep. Ty jednak powiniene si zastanowi nad
komunikatem, ktry przekazuje ci ten sygna.
Komunikat:
KOMUNIKAT PRZEKAZYWANY PRZEZ BL BRZMI: TWOJE OCZEKIWANIE
LUB OCZEKIWANIA NIE ZOSTAY SPENIONE. Czsto emocje te rodz si w nas,
kiedy oczekiwalimy na przykad, e kto dotrzyma sowa, a tak si nie stao (pojawiaj si
one nawet wtedy, gdy nie poinformowae tego kogo o swoich oczekiwaniach, na przykad
nie powiedziae, e chcesz, aby wasza rozmowa zostaa tylko midzy wami). W tym
wypadku odczuwasz utrat prywatnoci i intymnoci w stosunkach z t osob, a moe nawet
utrat zaufania. Wanie to poczucie straty powoduje bl.
Rozwizanie:
MUSISZ ZROZUMIE, E W RZECZYWISTOCI NAJPRAWDOPODOBNIEJ
NICZEGO NIE STRACIE. POWINIENE TE ZDA SOBIE SPRAW Z FAKTU, E
TAK NAPRAWD DOPIERO MUSISZ CO STRACI: FASZYWE PRZEKONANIE, e
konkretna osoba prbuje ci zrani. Moe zupenie nie zdaje sobie sprawy z wpywu swoich
dziaa na twoje ycie.
Powi chwil na ponown ocen sytuacji. ZADAJ SOBIE PYTANIE: CZY
NAPRAWD DOZNAEM JAKIEJ STRATY? A MOE OCENIAM SYTUACJ ZBYT
POCHOPNIE?
TRZECIM ROZWIZANIEM, KTRE MOE CI POMC POZBY SI
POCZUCIA BLU, JEST SPOKOJNE I ODPOWIEDNIE DO SYTUACJI
POINFORMOWANIE O NIM OSOBY, KTRA STAA SI JEGO PRZYCZYN.
Powiedz po prostu: Tamtego dnia, kiedy wydarzyo si to a to, odebraem ca sytuacj jako
dowd na to, e zupenie ci na niczym nie zaley. Czuj si teraz, jakbym co straci. Czy
moesz mi wyjani, jak byo naprawd?" Bardzo czsto przekonujemy si, e na skutek
zmiany naszego sposobu komunikowania si z innymi i dokadnego wyjanienia, co
naprawd si dzieje, bl znika niemal natychmiast.
Jeli jednak nie prbujemy mu zaradzi, bl nasila si i przeksztaca w...
4.
ZO. Emocje zoci obejmuj wszystkie stany od nie
wielkiej irytacji, po pretensje, zo, oburzenie, wcieko i furi.
Komunikat:
ZO PRZEKAZUJE NAM KOMUNIKAT, E KTRA Z TWOICH
YCIOWYCH REGU LUB ZASAD ZOSTAA ZAMANA ALBO PRZEZ KOGO
INNEGO, ALBO PRZEZ CIEBIE SAMEGO. (Wicej na ten temat w rozdziale szesnastym.)
Kiedy otrzymasz ten komunikat, musisz pamita, e uczucie gniewu moesz zmieni w
jednej chwili.
1. ZROZUM, E MOGE CAKOWICIE LE ZINTERPRETOWA CA
SYTUACJ, E TWOJA ZO NA KOGO, KTO ZAMA TWOJE ZASADY, MOE
PO PROSTU WYNIKA Z FAKTU, E NIE WIEDZIA ON, CO JEST DLA CIEBIE
NAJWANIEJSZE (nawet jeli jeste przekonany, e powinien to wiedzie).
ZROZUM, E CHOBY TEN KTO RZECZYWICIE ZAMA TWOJE
ZASADY, ZASADY TE NIE MUSZ PRZECIE BY JEDYNYMI SUSZNYMI",
nawet jeli masz do nich a tak silny stosunek emocjonalny.
Z A D A W A J SOBIE LEPSZE PYTANIA, JAK NA PRZYKAD: CZY TEN
KTO SZANUJE MNIE I DBA O MNIE?" PRZERWIJ WZORZEC ZOCI P Y T A J C
SI: CZEGO MOG SI Z TEGO WSZYSTKIEGO NAUCZY? W JAKI SPOSB
MOG POWIEDZIE TEJ OSOBIE O TYM, JAK W A -NE S DLA MNIE MOJE

ZASADY? W JAKI SPOSB SPRAWI, BY W PRZYSZOCI ZAMIAST AMANIA

ZASAD OTRZYMA OD NIEJ POMOC?"
JELI JESTE Z Y , ZMIE na przykad SPOSB POSTRZEGANIA SYTUACJI moe ten kto naprawd nie zna twoich zasad. Moesz te ZMIENI SWOJE
POSTPOWANIE, powiedz po prostu jasno, o co ci chodzi: To tajemnica. Obiecaj mi,
prosz, e nikomu o tym nie powiesz. To dla mnie bardzo wane."
Ciga zo lub niemono sprostania wasnym zasadom i oczekiwaniom prowadzi
wielu ludzi do stanu, ktry znany jest jako...
5. FRUSTRACJA. Uczucie to moe do nas przychodzi z wielu kierunkw. Ilekro
czujemy si osaczeni przez wydarzenia dnia codziennego, ilekro nie otrzymujemy adnych
nagrd, cho z tak wielkim wysikiem usiujemy je zdoby, dowiadczamy uczucia frustracji.
Komunikat:
KOMUNIKAT PRZEKAZYWANY PRZEZ FRUSTRACJ JEST BARDZO
INTRYGUJCYM SYGNAEM. INFORMUJE BOWIEM, E WEDUG TWOJEGO
WASNEGO ROZUMU MGBY RADZI SOBIE O WIELE LEPIEJ, NI CZYNISZ
TO OBECNIE. Frustracja bardzo rni si od rozczarowania, ktre sygnalizuje, e jest w
twoim yciu co, czego bardzo chcesz, lecz nigdy nie osigniesz. W odrnieniu od
rozczarowania FRUSTRACJA JEST OZNAK BARDZO POZYTYWN. Oznacza ona, e
rozwizanie twoich problemw znajduje si w zasigu rki, ale obecnie nad tym nie pracujesz
i aby osign s w o j e cele, musisz z m i e n i s w o j e zachowanie. Jest dla ciebie s y g n a
e m , by sta si bardziej elastyczny! Jak radzi sobie z frustracj?
Rozwizanie:
ZROZUM, E FRUSTRACJA JEST TWOIM PRZYJACIELEM, I ZRB
WSZYSTKO, ABY ZNALE INNE SPOSOBY OSIGNICIA TWOICH CELW. Jak
moesz sta si bardziej elastyczny?
ZDOBD WIEDZ NA TEMAT INNYCH SPOSOBW RADZENIA SOBIE Z T
SAM SYTUACJ. Poszukaj sobie jakiego wzoru do naladowania, kogo, kto znalaz
sposb na osignicie tego, co chcesz osign ty. Popro t osob o rad, jak moesz
skutecznie zdoby podane rezultaty.
3.
DOSTRZE WIELK MOTYWACJ PYNC
Z FAKTU, E TO, CZEGO SI NAUCZYSZ, POMOE CI
NIE TYLKO DZISIAJ, LECZ RWNIE W PRZYSZOCI.
UWIERZ, E NIE WYMAGA TO WIELE CZASU I WYSI
KU, A DAJE DUO RADOCI.
O wiele bardziej rujnujce od frustracji jest...
6. ROZCZAROWANIE. Rozczarowanie moe spowodowa wielkie spustoszenie, jeli
szybko sobie z nim nie poradzisz. Rozczarowanie to niszczce poczucie, e kto lub co ci
zawiodo albo e bdzie ci czego brakowao ju do koca ycia. Rozczarowanie to wszystko,
co sprawia, e czujesz si smutny lub pokonany, poniewa spodziewae si czego wicej.
Komunikat:
ROZCZAROWANIE INFORMUJE CI, I TWOJE OCZEKIWANIA - CEL, NA
KTRYM NAPRAWD CI ZALEAO - NAJPRAWDOPODOBNIEJ NIGDY SI NIE
SPENI, WIC CZAS NAJWYSZY, ABY ZMIENI OCZEKIWANIA I
DOSTOSOWA JE DO SYTUACJI ORAZ NATYCHMIAST PODJ DZIAANIA
PROWADZCE DO OSIGNICIA NOWEGO CELU.
Rozwizanie:
1. NATYCHMIAST ZASTANW SI NAD WNIOSKAMI PYNCYMI Z CAEJ
SYTUACJI, KTRE MOGYBY W PRZYSZOCI POMC OSIGN TO, NA

CZYM T A K BARDZO CI ZALEAO.WYZNACZ SOBIE NOWY CEL, CO

BARDZIEJ JESZCZE INSPIRUJCEGO, CO, CO POZWOLI CI POCZYNI
NATYCHMIASTOWE POSTPY.
ZROZUM, E BY MOE TWOJE SDY S PRZEDWCZESNE. Czsto problemy,
ktre powoduj nasze rozczarowanie, s tymczasowe, podobnie jak problemy Billy'ego Joela
opisane w rozdziale drugim. MUSISZ ZAWSZE PAMITA, IZ CZEKANIE ZESANE
NAM PRZEZ BOGA NIE OZNACZA ODMOWY. Moe po prostu znajdujesz si w
przedsionku.
Czsto ludzie sami powoduj wasne rozczarowania, budujc cakowicie nierealne
oczekiwania. Jeli dzi zakopiesz w ziemi nasiona, nie moesz wraca jutro w to samo
miejsce z nadziej, e zobaczysz kwitnce kwiaty.
Czwartym sposobem pozwalajcym poradzi sobie z rozczarowaniem jest
ZROZUMIENIE, E YCIE TOCZY SI DALEJ, I UZBROJENIE SI W CIERPLIWO.
RAZ JESZCZE DOKADNIE OCE SWOJE CELE I ZACZNIJ PRACOWA NAD
SKUTECZNIEJSZYM NI DOTYCHCZAS PLANEM, KTRY CI DO NICH
DOPROWADZI.
Najskuteczniejszym antidotum przeciw rozczarowaniu jest PODTRZYMYWANIE W
SOBIE POZYTYWNYCH OCZEKIWA NA PRZYSZO, BEZ WZGLDU NA TO,
CO MIAO MIEJSCE W PRZESZOCI.
Skrajne rozczarowanie zwykle wyraa si poczuciem winy.
7. WINA. Poczucie winy, wyrzuty sumienia, al, e co si zrobio albo czego nie
zrobio, nale do emocji, ktrych ludzie najbardziej unikaj. I bardzo dobrze. Uczucia te
powoduj wielkie cierpienie, ale rwnie i one m a j do spenienia wane zadanie.
Komunikat:
POCZUCIE WINY INFORMUJE CI, E ZAMAE KTR ZE SWOICH
NAJWANIEJSZYCH ZASAD I NATYCHMIAST MUSISZ CO ZROBI, BY NIE
POWTRZYO SI TO NIGDY WICEJ. Jak sobie pewnie przypominasz z rozdziau
szstego, lewarowanie powstaje, gdy czymy z czym olbrzymie cierpienie. Jeli kto
poczy z jakim zachowaniem dostatecznie duo cierpienia, w kocu zmieni swoje
postpowanie. Najskuteczniejsz dwigni jest cierpienie, ktre zadajemy sobiesami, cho dla
wielu ludzi poczucie winy jest wanie dwigni. Jednak niektrzy prbuj sobie z nim
poradzi, tamszc je w sobie. Niestety, najczciej to nie pomaga. Poczucie winy wraca,
silniejsze ni poprzednio.
Drug skrajnoci jest poddanie si i pogrenie w poczuciu wasnej winy. Zaczynamy
akceptowa cierpienie i wyuczon przez dowiadczenie bezradno. Ale nie taki jest cel
poczucia winy. Ma nas ono poderwa do dziaania, ma pomc w dokonywaniu zmian. Czsto
ludzie nie chc tego zrozumie i pozwalaj sobie na tak olbrzymie wyrzuty sumienia, e do
koca ycia czuj si gorsi. I znw, nie taki jest komunikat przekazywany nam przez
poczucie winy. Ma ono sprawi, by unika okrelonych zachowa w przekonaniu, e
prowadz one do wyrzutw sumienia. Jeli jednak zamae ju swoje zasady, ma ono
przysporzy ci tak wielkiego cierpienia, by nigdy wicej ich nie ama. Tak wic kiedy
zastanowisz si nad zachowaniem, ktre sprawio ci taki bl, kiedy szczerze poczujesz si
winny, id dalej! Rozwizanie:
PRZYZNAJ SAM PRZED SOB, E ZAMAE JEDN ZE SWOICH N A J W A
N I E J S Z Y C H ZASAD POSTPOWANIA.
DOKONAJ POSTANOWIENIA, E NIGDY WICEJ TO SI NIE POWTRZY
WYOBRA SOBIE, JAK INACZEJ MGBY PORADZI SOBIE Z T SYTUACJ,

GDYBY MG COFN CZAS. WYOBRA SOBIE SWOJE ZACHOWANIE, KTRE

NIE AMAOBY ADNYCH ZASAD.
Kiedy postanowisz, e nigdy wicej nie pozwolisz sobie na takie postpowanie jak
poprzednio, masz pene prawo, by przesta si czu winnym. Poczucie winy spenio bowiem
swoje zadanie i nakonio ci, do przestrzegania regu w przyszoci. Wykorzystaj je, ale
nigdy si w nim nie pograj! Niektrzy ludzie niszcz si umysowo i emocjonalnie,
poniewa nieustannie ami reguy, ktre sobie wyznaczyli w kadej dosownie dziedzinie
ycia. Wikszo z nich popada w stan emocjonalny, ktry znany jest jako...
8. NISKA SAMOOCENA. To poczucie braku wartoci pojawia si, ilekro nie
potrafimy zrobi czego, co we wasnej opinii powinnimy umie. Problem polega oczywicie
na tym,
e czsto kierujemy si bdnymi zasadami ustalania, czy jestemy gorsi od innych, czy
nie. Najpierw jednak musisz si dowiedzie, jakie przesanie nios ze sob te emocje.
Komunikat:
OBECNIE NIE POSIADASZ UMIEJTNOCI, KTRE POZWALAYBY CI
WYKONA DANE ZADANIE. KOMUNIKAT WIC BRZMI, E POTRZEBUJESZ
WICEJ WIADOMOCI, LEPSZEGO ZROZUMIENIA SYTUACJI, LEPSZYCH
NARZDZI, WACIWSZEJ STRATEGII ALBO WIKSZEJ PEWNOCI SIEBIE.
Rozwizanie:
1.
PO PROSTU ZADAJ SOBIE PYTANIE: CZY TO NA
PRAWD ODPOWIEDNIE UCZUCIE W TEJ KONKRETNEJ
SYTUACJI? CZY RZECZYWICIE DO NICZEGO SI NIE
NADAJ, CZY TE JEST TO TYLKO MJ SPOSB PO
STRZEGANIA ZJAWISK ZEWNTRZNYCH?"
2.
Moe zwyczaj
nie wmwie sobie, e aby zyska poczucie wasnej wartoci,
musisz wyj na estrad i zataczy lepiej ni Michael Jackson?
To z pewnoci byaby niewaciwa ocena sytuacji.
JELI TWOJE EMOCJE S UZASADNIONE, OZNACZA TO, E MUSISZ
ZNALE JAKI SPOSB, KTRY POZWOLI CI DZIAA LEPIEJ NI
DOTYCHCZAS. Rwnie i w takim wypadku rozwizanie jest oczywiste:
ILEKRO MASZ POCZUCIE BRAKU WARTOCI, DOCE JE JAKO ZACHT
DO PRACY NAD SOB. Przypominaj sobie, e nie jeste doskonay i wcale nie musisz by.
Kiedy to zrozumiesz, zaczniesz odczuwa wasn warto z chwil, gdy postanowisz
nieustannie doskonali siebie w konkretnej dziedzinie.
ZNAJD WZR, KOGO, KTO ODNOSI JU SUKCESY W DZIEDZINIE, W
KTREJ TY CZUJESZ SI NIEDOWARTOCIOWANY, I ZACZNIJ SI OD NIEGO
UCZY. Sam proces podejmowania decyzji o doskonaleniu swoich umiejtnoci w jakiej
dziedzinie ycia i osignicie najdrobniejszych nawet postpw zmieni osob z nisk
samoocen w kogo, kto si po prostu uczy. To bardzo istotna zmiana, poniewa kto, kto
odczuwa niedobr wasnej wartoci, zwykle wpada w puapk wyuczonej bezradnoci i
zaczyna widzie rdo kadego problemu w sobie samym. Gdyby tak pomyla, nie
mgby chyba bardziej si myli. Do niczego si nie nadajesz? Moesz mie zbyt m a
wiedz, moesz nie posiada wystarczajcych umiejtnoci, ale z pewnoci nie oznacza to,
e si do niczego nie nadajesz. Potencja pozwalajcy ci zdoby perfekcj w kadej dziedzinie
jest w tobie teraz i bdzie zawsze.
Kiedy zaczynamy czu, e nasze problemy s cige i zbyt dla nas powane albo e
mamy do zrobienia o wiele wicej, ni moemy sobie wyobrazi, znaczy to, e zmierzamy do
ulegania emocjom znanym jako...

9. PRZYTOCZENIE LUB PRZECIENIE. Smutek, depresja i bezradno s

zwykle wyrazem poczucia przytoczenia lub przecienia. Smutek przychodzi, kiedy
zaczynasz odczuwa, e co, co si wydarzyo, nie niesie ze sob adnych pozytywnych
znacze albo e twoje ycie ulego negatywnemu wpywowi ludzi, wydarze i si
znajdujcych si poza twoj kontrol. Ludzie znajdujcy si w tym stanie zaczynaj si czu
przytoczeni i czsto nabieraj przekonania, e nic nie moe zmieni ich sytuacji, e problem
jest zbyt wielki na ich siy, zbyt rozlegy i ma rdo w nich samych. Wpadaj oni w takie
stany emocjonalne, kiedy ich percepcja wiata przekonuje ich, e dzieje si na nim zbyt wiele
rzeczy, by mogli je wszystkie ogarn. Wtedy przytaczajce wydaje si tempo, liczba albo
intensywno doznawanych wrae.
Komunikat:
Komunikat przekazywany ci przez te emocje brzmi, e MUSISZ RAZ JESZCZE
ZASTANOWI SI NAD TYM, CO JEST DLA CIEBIE NAJWANIEJSZE W
OKRELONEJ SYTUACJI. Powodem, dla ktrego odczuwasz przecienie, jest fakt, e
usiujesz zrobi zbyt wiele na raz i prbujesz wszystko zmieni z dnia na dzie. Poczucie
przecienia niszczy wicej ludzi ni jakiekolwiek inne emocje. Rozwizanie:
ZDECYDUJ, NA CZYM SPORD WSZYSTKICH WYKONYWANYCH
OBECNIE RZECZY MUSISZ SI KONIECZNIE SKONCENTROWA, CO JEST DLA
CIEBIE W DANEJ CHWILI NAJWANIEJSZE.
WYPISZ WSZYSTKIE CELE, KTRYCH OSIGNICIE JEST DLA CIEBIE
NAJWANIEJSZE, A NASTPNIE
U JE WEDUG HIERARCHII WANOCI. Ju samo wypisanie ich na papierze
da ci wraenie panowania nad sytuacj.
ZAJMIJ SI PIERWSZ POZYCJ NA SWOJEJ LICIE I PODEJMUJ
DZIAANIA TAK DUGO, JAK DUGO NIE OSIGNIESZ CELU.
Kiedy tylko opanujesz t pierwsz dziedzin, nabierzesz impetu. Twj umys zacznie
dostrzega, e sytuacja nie jest beznadziejna, problemy nie s wieczne, a ty sam nie jeste
przeciony i zawsze znajdziesz jakie rozwizanie.
KIEDY POCZUCIE PRZECIENIA ZACZNIE SABN I ODCZUJESZ PEWN
ULG, ZACZNIJ KONCENTROWA SI NA TYM, NAD CZYM MOESZ ZAPANOWA. Uwierz, e musi w tym wszystkim tkwi jakie pozytywne znaczenie, nawet jeli
jeszcze go nie potrafisz dostrzec.
Nasza samoocena czsto powizana jest z nasz zdolnoci panowania nad otoczeniem.
JELI WYDAJE NAM SI, E RODOWISKO STAWIA NAM ZBYT DUE I ZBYT
LICZNE WYMAGANIA, BDZIEMY OCZYWICIE CZULI SI PRZECIENI.
JEDNAK DYSPONUJEMY SI, KTRA POZWALA NAM TO ZMIENI. Moemy po
prostu skupi si na tych obszarach, ktre w peni kontrolujemy, i przesta robi wszystko na
raz.
Uczuciem, ktrego wszyscy chyba boimy si najbardziej, jest poczucie odcicia, czyli...
10. SAMOTNO. W kategorii tej mieci si wszystko, co sprawia, e czujemy si
sami, odcici od reszty wiata i ludzi. Czy kiedykolwiek czue si naprawd samotny?
Myl, e nie ma na wiecie czowieka, ktry nie doznaby tego uczucia.
Komunikat:
SAMOTNO PRZEKAZUJE CI INFORMACJ, E POTRZEBUJESZ
KONTAKTW Z INNYMI LUDMI. Jednak co ten komunikat oznacza? Ludzie czsto
przyjmuj, e oznacza kontakty seksualne. I zwykle powoduje to ich rozczarowanie,
poniewa pniej czuj si rwnie samotni.
Rozwizanie:
1.
ROZWIZANIEM PROBLEMU SAMOTNOCI JEST ZROZUMIENIE
FAKTU, E W KADEJ CHWILI MOESZ NAWIZA Z KIM JAKI

KONTAKT I W TEN SPOSB SKOCZY Z SAMOTNOCI. Dobrzy

ludzie s wszdzie.
2.
XI. DZIESI EMOCJONALNYCH SKADNIKW SIY
347
ZIDENTYFIKUJ RODZAJ KONTAKTW, KTRYCH POTRZEBUJESZ. Czy s to
kontakty intymne? Moe po prostu potrzebujesz przyjani, kogo, kto ci wysucha, z kim
moesz rozmawia i mia si. Musisz po prostu odkry, jakie s twoje prawdziwe potrzeby.
NIE ZAPOMINAJ, E POCZUCIE SAMOTNOCI MA TE I DOBRE STRONY,
OZNACZA BOWIEM, E NAPRAWD ZALEY CI NA LUDZIACH I CHCESZ Z NIMI
BY. Musisz jedynie natychmiast okreli rodzaj kontaktw, ktrych ci brakuje, i z miejsca
przystpi do dziaania, aby je nawiza.
4.1 WTEDY OD RAZU PODEJMIJ STARANIA, BY SPOTKA KOGO I SI Z
NIM ZWIZA.
Tak wanie wyglda pena lista sygnaw, ktre s dla ciebie wezwaniem do dziaania.
Jak sam si przekonae, kade z tych uczu niesie ze sob si i wezwanie, by zmieni albo
faszywe postrzeganie zewntrznych zjawisk, albo niewaciwe dziaanie, to jest sposb
komunikowania si z innymi, albo sposb postpowania.
Pamitaj, e bdziesz mg w peni wykorzysta t list dopiero, gdy przeczytasz j
kilkakrotnie. Za kadym razem szukaj i zaznaczaj w tekcie pozytywne komunikaty, ktre
daje ci kade z tych wezwa, oraz rozwizania, ktre bdziesz mg wykorzysta w
przyszoci. Niemal wszystkie negatywne emocje maj swoje rdo w ktrej z tych
dziesiciu kategorii albo w ich pochodnych. Moesz sobie jednak poradzi z kad z nich za
pomoc metody szeciu krokw: zainteresuj si przekazywanym ci przez nie komunikatem i
odkryj pozytywne znaczenia, ktre ze sob niesie.
Musimy uprawia wasny ogrd
VOLTAIRE
Wyobra sobie swj umys, emocje i ducha jako wielki ogrd. Aby uzyska obfite
zbiory, trzeba sia mio, ciepo i uznanie, a nie rozczarowanie, zo czy strach. Zacznij
myle o wezwaniach do dziaania jak o chwastach w twoim ogrodzie. Chwasty s przecie
wezwaniem do dziaania, nieprawda? Przekazuj ci one nastpujcy komunikat: Musisz cos
z tym zrobi. Musisz je wyrwa, aby zyska miejsce dla lepszych, zdrowych rolin."
Uprawiaj wic w swoim ogrodzie tylko te roliny, ktre chcesz tam mie, a chwasty wyrywaj
natychmiast, jak tylko si pojawi.
Pozwl mi teraz zaoferowa ci nasiona uczu, ktre moesz zasia w swoim ogrodzie.
Jeli bdziesz o nie dba, skupiajc si kadego dnia tylko na tych emocjach, ktre chcesz
odczuwa, osigniesz prawdziw wielko. Ziarna te przynosz ycie, ktre kwitnie i wykorzystuje najwiksze moliwoci. Obejrzyj wic teraz te ziarna i dostrze, e kade z nich jest
antidotum przeciw wszystkim negatywnym emocjom, ktrych by moe dotychczas si
obawiae.
DZIESI EMOCJONALNYCH SKADNIKW SIY
1. MIO I CIEPO. Cige wyraanie mioci potrafi roztopi kad negatywn
emocj, ktra zjawi si na naszej drodze. Jeli kto jest na ciebie zy, z atwoci wyrazisz mu
w zamian mio, wczajc do swoich podstawowych przekona przepikne zdanie z ksiki
A Course in Miracles (Nauka czynienia cudw): KADA PRBA POROZUMIENIA SI
JEST ALBO PEN MIOCI ODPOWIEDZI, ALBO WOANIEM O POMOC." Jeli
wic kto przychodzi do ciebie w stanie zoci albo cierpienia, a ty odpowiesz mu mioci i
ciepem, jego emocje opadn i w kocu si zmieni.
Gdyby tylko potrafi wystarczajco kocha, byby najsilniejszym czowiekiem na
wiecie.
EMMET FOX

2. UZNANIE I WDZICZNO. Jestem przekonany, e wszystkie pozytywne uczucia

w ten czy inny sposb wyraaj mio. Wdziczno i uznanie s w moim przewiadczeniu
najbardziej uduchowionymi emocjami, ktre poprzez myli i czyny pozwalaj mi wyraa
mio i podzikowanie za wszystkie dary otrzymane od ycia, od ludzi lub zdobyte wasnym
dowiadczeniem. Zycie w tym stanie emocjonalnym da ci wicej si ni ktrakolwiek inna ze
znanych mi rzeczy. Podtrzymywanie tych uczu oznacza podtrzymywanie ycia. ycia z
postaw wdzicznoci.
CIEKAWO. Jeli naprawd chcesz si w yciu rozwija, sta si tak ciekaw
wszystkiego jak dziecko. Dzieci wiedz, jak si zastanawia i dziwi - dlatego s tak
przedsibiorcze. JELI CHCESZ WYLECZY NUD, ROZWI W SOBIE CIEKAWO.
KIEDY JESTE CIEKAWY, NIC NIE JEST ANI NUDNE, ANI TRUDNE. Dzieje si to
automatycznie - po prostu chcesz si uczy. Kultywuj w sobie ciekawo, a ycie stanie si
cig nauk radoci.
PODNIECENIE I PASJA. Te dwie emocje mog doda barw dosownie wszystkiemu.
Pasja potrafi zmieni najwikszy problem w niewiarygodn okazj. PASJA DYSPONUJE
NIEOKIEZNAN SI, KTRA POSUWA YCIE NAPRZD W NIGDY WCZENIEJ
NIE SPOTYKANYM TEMPIE. Parafrazujc sowa Benjamina Disraelego - czowiek jest
prawdziwie wielki, kiedy kieruje si w yciu pasj. Jak zdobywamy" pasj? W ten sam
sposb, w jaki odnajdujemy w sobie mio, ciepo, uznanie, wdziczno i ciekawo:
POSTANAWIAMY J POCZU! Wykorzystaj swoje ciao: mw szybciej, przedstawiaj
sobie w umyle ywsze obrazy, rusz swoje nogi w tym kierunku, w ktrym chcesz zmierza.
Nie ograniczaj si tylko do siedzenia i wiecznego zastanawiania si. Nie moesz by
przepeniony pasj, kiedy siedzisz za swoim biurkiem, oddychasz pytko i ledwie co mwisz.
DETERMINACJA. Wszystkie opisane wyej emocje s bezcenne, ale jest jedna, ktr
koniecznie musisz posiada, jeli chcesz tworzy w yciu jakiekolwiek wartoci. Ona wanie
bdzie ci dyktowa sposb reagowania na zniechcenie, rozczarowanie, problemy i smutki.
DETRMINACJA SPRAWIA, E WIATO PODJTEJ DECYZJI NIE OLEPIA CI,
LECZOWIETLA TWOJ DROG. Jeli chcesz schudn, przebi si przez list
koniecznych telefonw albo regularnie robi cokolwiek, nie pomoe ci zaganianie si" do
pracy. Pomoe natomiast wprowadzenie si w stan determinacji. Kade twoje dziaanie
bdzie miao pocztek z tego wanie rda i automatycznie bdziesz robi wszystko, co
konieczne, aby osign swj cel. Dziaanie z determinacj oznacza podjcie stanowczej i
konsekwentnej decyzji, odcicie wszystkich innych moliwoci.
Determinacja jest wezwaniem budzcym ludzk wol.
ANTHONY ROBBINS
Za pomoc determinacji moesz osign wiele. Bez niej jeste skazany na frustracj i
bezradno. Ch podejmowania wszystkich koniecznych dziaa i prowadzenia ich mimo
ogarniajcego nas strachu stanowi podstaw odwagi. Odwaga natomiast jest fundamentem, na
ktrym powstaje determinacja. Rnica midzy odczuwaniem sukcesu i odczuwaniem
przygnbienia polega na cigym wiczeniu emocjonalnego minia determinacji. Za pomoc
caej swojej determinacji moesz z pewnoci zama kady negatywny wzorzec i zmieni
podejcie do ycia. Dlaczego masz przebija si przez mur, skoro moesz si troch rozejrze
i znale w nim furtk. Czasem jednak determinacja moe by ograniczeniem. Dlatego
wanie musisz kultywowa w sobie rwnie...
6. ELASTYCZNO. Jeli posianie ktregokolwiek z nasion moe stanowi gwarancj
sukcesu, to jest to wanie nasienie elastycznoci. Wszystkie wezwania do dziaania - a wic
uczucia, ktre kiedy nazywae negatywnymi emocjami - s tak naprawd wezwaniem do
wikszej elastycznoci! Wybr elastycznoci oznacza wybr szczcia. W caym twoim yciu
z pewnoci pojawi si rzeczy, na ktre nie bdziesz mia adnego wpywu. Dlatego wanie

umiejtno elastycznego zachowania si, zdolno przystosowania wasnych regu do

sytuacji oraz elastyczno znacze przypisywanych poszczeglnym zjawiskom i wasnym
dziaaniom zdecyduj o twoim ostatecznym sukcesie lub porace, e nie wspomn o
odczuwaniu w yciu radoci. Trzcina, poniewa potrafi si ugina, przetrwa burz, ktra
zamie potny db.
Jeli bdziesz hodowa w swoim ogrodzie wszystkie wymienione dotychczas uczucia, z
pewnoci zakwitnie w nim te...
7.
PEWNO I WIARA W SIEBIE Niezachwiana wiara
daje takie poczucie pewnoci, jakie kady z nas chciaby mie. Je
dynym sposobem pozwalajcym na cige poczucie pewnoci,
nawet w sytuacjach zupenie dla nas nowych, jest sia wynikajca
z naszej wiary. Wyobraaj sobie emocje, na ktre wanie w tej
chwili zasugujesz, bd ich pewien. Gdybym ci spyta, czy jeste
pewien, e potrafisz sobie zawiza buty, oczywicie odpo
wiedziaby, e nie masz co do tego adnych wtpliwoci. Dlaczego?
Tylko dlatego, e robie to ju tysice razy! wicz wic pewno
i wiar, stosujc je nieustannie, a bdziesz zaskoczony korzycia
mi, jakie przyniesie ci to w kadej dziedzinie ycia.
Jeli masz nakoni si do zrobienia czego, musisz kultywowa wiar i pewno, a nie
strach. rdo tragedii wielu ludzi ley w tym, e unikaj robienia rnych rzeczy tylko
dlatego, e $i boj. Z gry zakadaj, e co sprawi im przykro, martwi si na zapas.
Pamitaj, e sekretem sukcesu wielu z najwikszych jest fakt, e gboko wierzyli w co, na
co nie mieli adnych dowodw, adnych odniesie. Umiejtno dziaania w oparciu o wiar
motywuje cay postp ludzkoci.
Kolejnym uczuciem, ktrego dowiadczysz automatycznie, jeli bdziesz kultywowa
wszystkie poprzednie, jest...
8.
RADO. Kiedy dodaem rado do listy najwaniejszych
dla mnie wartoci, ludzie mwili: Co si w tobie zmienio.
Wydajesz si taki szczliwy!" Wtedy zrozumiaem, e cho
wczeniej byem szczliwy, nie wyraaem tego swoj twarz!
Jest wielka rnica midzy odczuwaniem szczcia w sobie
\ wyraaniem radoci na zewntrz. Wesoo i rado wzmacnia
j twoj samoocen, czyni ycie pogodniejszym i sprawiaj, e
ludzie wok ciebie c z u j si szczliwsi. Wesoo potrafi z wiel
k si zwalcza uczucie strachu, zoci, frustracji, rozczarowania,
depresji, winy i poczucie nieprzystosowania. Osigniesz ten stan
w dniu, kiedy zrozumiesz, e bez wzgldu na to, co dzieje si wok ciebie, przyjcie postawy
innej ni rado w aden sposb nie polepszy twojej sytuacji.
Poczucie radoci nie oznacza, e miejesz si cigle jak gupek albo e patrzysz na
wiat przez rowe okulary i nie dostrzegasz adnych problemw. RADO OZNACZA, E
JESTE M -DRY, PONIEWA ZROZUMIAE, E JELI YJESZ W STANIE
PRZYJEMNOCI T A K INTENSYWNEJ, I PO-Z W A L A CI ONA D A W A TO
POCZUCIE INNYM WOK, MASZ DO S I Y , BY PRZECIWSTAWI SI
DOWOLNIE TRUDNEMU PROBLEMOWI NA SWOJEJ DRODZE. Kultywuj wic w
swoim ogrodzie rwnie rado, a nie bdziesz musia tak czsto otrzymywa bolesnych
przecie wezwa do dziaania.
Kultywowanie radoci bdzie atwiejsze, jeli zasiejesz ziarna witalnoci.
9. WITALNO. Zadbanie o t dziedzin twojego ycia jest spraw kluczow. Jeli nie
dbasz o swoje ciao, trudniej ci cieszy si pozytywnymi emocjami. Zawsze wic dbaj o
swoj sprawno fizyczn. Pamitaj, e wszystkie emocje docieraj do ciebie poprzez twoje

wasne ciao. Jeli wic nie czujesz si najlepiej emocjonalnie, musisz zacz od sprawdzenia
podstaw. Jak oddychasz? Ludzie znajdujcy si pod dziaaniem silnego stresu przestaj
naleycie oddycha, w ten sposb osabiajc wasny organizm. Waciwy oddech jest jednym
z podstawowych warunkw dobrego zdrowia. Kolejnym takim warunkiem jest posiadanie
wystarczajcej iloci energii nerwowej.
Jak to osign? Musisz pamita, e codzienne dziaania wyczerpuj twoj energi
nerwow i, co oczywiste, musisz j uzupenia przez odpoczynek. A wanie? Ile godzin
pisz? Jeli przesypiasz regularnie osiem do dziesiciu godzin, pisz za duo! Optymaln
iloci snu dla niemal wszystkich ludzi jest sze do siedmiu godzin. Wbrew powszechnemu
przekonaniu, brak ruchu nie oszczdza energii. Zwykle natomiast powoduje uczucie
wielkiego zmczenia. Ludzki system nerwowy potrzebuje ruchu dla uzupeniania energii. W
pewnym sensie zuywanie wielkiej iloci energii daje ci poczucie, e j masz. Kiedy si
poruszasz, przez twj organizm przepywa zwikszona ilo tlenu i fizyczny poziom zdrowia
wytwarza emocjonalne poczucie witalnoci. ktre pomaga ci zwalczy dosownie kady
problem w yciu. MUSISZ WIC ZROZUMIE, E POCZUCIE WITALNO-CI JEST CI
ABSOLUTNIE NIEZBDNE I TRZEBA JE PODTRZYMYWA, ABY MC PORADZI
SOBIE ZE WSZYSTKIMI INNYMI EMOCJAMI. Jest ono podstawowym rdem, z
ktrego czerpiesz, dowiadczajc podniecenia i pasji.
Kiedy twj ogrd peen jest tak wspaniaych rolin, moesz dzieli si swoim
bogactwem z innymi.
10. DAWANIE. Pamitam, jak wiele lat temu przeywaem [jeden z najtrudniejszych
okresw mojego ycia. Jechaem wtedy samochodem. Bya pna noc. Wci zadawaem
sobie pytanie: Co musz zrobi, aby odmieni moje ycie?"
I nagle zrozumiaem co, co wywoao we mnie tak silne emocje, e musiaem
natychmiast zatrzyma samochd na rodku drogi i zapisa w dzienniku nastpujce zdanie:
SEKRETEM YCIA JEST DAWANIE."
Nie znam w yciu wikszego bogactwa ni poczucie, e to, kim jeste, co, co
powiedziae albo zrobie, dao korzy nie tylko tobie samemu, lecz w taki czy inny sposb
wzbogacio dowiadczenie twoich bliskich albo nawet kogo, kogo zupenie nie znasz.
Najblisze s mi historie ycia ludzi, ktrzy bez wzgldu na wszystko dbaj o innych, dziaaj
dla ich dobra. Kiedy ogldaem musical Ndznicy, uja mnie posta Jeana Valjeana,
poniewa by on tak dobrym czowiekiem i tak wiele chcia da innym. Poczucie dzielenia si
z innymi powinnimy kultywowa codziennie. Codziennie powinnimy koncentrowa si nie
tylko f|a nas samych, ale i na ludziach wok.
Nie wpadnij jednak w puapk i nie prbuj ludziom dawa czegokolwiek wasnym
kosztem. ODGRYWANIE MCZENNIKA NIE DA CI PRAWDZIWEGO POCZUCIA
WKADU W ZYCIE LUDZI. Jeli jednak bdziesz cigle dawa co sobie i innym, jeli
bdziesz mg sobie powiedzie, e twoje ycie naczyo co nie tylko dla ciebie, poczujesz
si zwizany ze
Wicej informacji, jak podwyszy witalno fizyczn, znajdziesz W dziesitym
rozdziale mojej ksiki Unlimited Power.wiatem i zaznasz dumy, ktrej nie zapewni ci
adne pienidze, nie da adna sawa ani adne osignicia. Poczucie wkadu w ycie innych
jest najwiksz wartoci w twoim wasnym yciu. Wyobra sobie, o ile lepszy byby wiat,
gdybymy wszyscy pielgnowali w sobie to poczucie!

WEZWANIA DO DZIAANIA

EMOCJE SKADOWE SIY

1. DYSKOMFORT

1. MIO I CIEPO

2. STRACH
3. BL
4. ZO
5. FRUSTRACJA
6. ROZCZAROWANIE
7. WINA
8. NISKA SAMOOCENA
9. PRZECIENIE,
PRZYTOCZENIE
10. SAMOTNO

2. UZNANIE I WDZICZNO
3. CIEKAWO
4. PODNIECENIE I PASJA
5. DETERMINACJA
6. ELASTYCZNO
7. PEWNO I WIARA
W SIEBIE
8. RADO
9. WITALNO

10. DAWANIE
.
|
ZASZCZEPIAJ W SOBIE TE UCZUCIA CODZIENNIE i obserwuj, jak twoje ycie
zacznie obfitowa w witalno, o jakiej wczeniej nawet nie marzye'. Dla przypomnienia raz
jeszcze podaj powyej dziesi wezwa do dziaania i dziesi emocji skadowych siy.
Chyba nie mgbym przeceni wagi odbierania negatywnych emocji we waciwy sposb,
czyli traktowania ich jako sygnay wzywajce nas do dziaania. Nie ma te ceny na
pielgnowanie w sobie pozytywnych emocji. Czy pamitasz o maej kartce, na ktrej
wypisae sobie wszystkie wezwania do dziaania? Zagldaj do niej kilka razy dziennie.
Kiedy na ni patrzysz, wiesz ju teraz, e pozytywne emocje stanowi skuteczne antidotum
przeciw kademu z tych wezwa.
Jeli odczuwasz niepokj, mio i ciepo uatwi ci pozbycie si go. Jeli si boisz,
poczucie wdzicznoci natychmiast wymiecie strach. Zastanw si, jak wiele moesz
osign, jeli ca dostpn ci intensywno emocjonaln zuyjesz nie na strach, lecz na
podniecenie i pasj! Frustracj mona przeama za pomoc determinacji.
Rozwizaniem problemw wynikajcych z rozczarowania jest wiksza elastyczno.
Wina znika w momencie, gdy z pen determinacj postanowisz, e bdziesz si w
przyszoci trzyma swoich zasad. Tracisz poczucie nieprzystosowania, kiedy stajesz si
radosny: po prostu nie ma ju dla niego miejsca. Przecienie i przytoczenie znikaj wraz z
pojawieniem si poczucia wasnej siy i witalnoci. Samotnoci natomiast nie musisz si
obawia, kiedy wiesz, jak wnosi swj wkad w ycie innych ludzi.
Chciabym teraz wyznaczy ci zadanie, ktre pozwoli ci naprawd przyzwyczai si do
codziennego stosowania jake przydatnego narzdzia emocji.
Ilekro w cigu najbliszych dwch dni POCZUJESZ SI BEZSILNY ALBO
ODCZUJESZ JAKIEKOLWIEK NEGATYWNE EMOCJE, ZASTOSUJ METOD
SZECIU KROKW prowadzcych do mistrzostwa emocjonalnego. Odkryj komunikat,
ktry ona przekazuje, i zastanw si, czy musisz zmieni percepcj, czy te postpowanie.
Znajd w sobie wiar w siebie i podniecenie.
Wezwania do dziaania speniaj bardzo wan funkcj, ale przecie znacznie lepiej
byoby nie odbiera ich zbyt czsto, prawda? Poza emocjami siy PIELGNUJ W SOBIE
OGLNE PRZEKONANIA, KTRE POMAGAJ JAK NAJBARDZIEJ UMNIEJSZY
ODCZUWANIE NEGATYWNYCH EMOCJI. Ja na przykad cakowicie wyeliminowaem z
ycia poczucie bycia porzuconym (samotno), poniewa przyjem przekonanie, e nigdy
nie mog by^naprawd porzucony. Gdyby kto, kogo kocham, prbowa mnie rzuci",
poszedbym za nim. (Inne bardzo pomocne przekonania brzmi: Rwnie i to przeminie,
skoczy si." Mio jest jedyn koniecznoci w moim yciu. Wszystko inne jest
wyborem." Zawsze jest sposb, jeli tylko chc go znale."
Wykorzystuj emocje siy codziennie i codziennie stosuj metod szeciu krokw, by
zmienia sygnay bdce wezwaniami do dziaania w pozytywne dziaanie. Pamitaj: KADE
TWOJE UCZUCIE, DOBRE CZY ZE, OPARTE JEST NA TWOJEJ WASNEJ
INTERPRETACJI ZNACZENIA RZECZY LUB ZJAWISK. Ilekro zaczynasz czu si le,

zadaj sobie pytanie: Co jeszcze mogoby to dla mnie oznacza?" To pierwszy krok na drodze
do opanowania wasnych emocji.
Mam nadziej, e lektura tego rozdziau pozwolia ci doceni wszystkie emocje oraz
daa poczucie, e kada z nich stwarza ci szans nauczenia si czego, co ulepszy twoje ycie
dosownie w jednej chwili. Nigdy wicej nie powiniene sdzi, e negatywne emocje s
twoimi wrogami. Wszystkie one bez wyjtku maj na celu przekazanie ci wiadomoci, e
potrzebujesz jakiej zmiany. Kiedy rozwiniesz umiejtno wykorzystywania tych wezwa do
dziaania, zaczniesz radzi sobie z nimi odpowiednio wczenie, kiedy jeszcze nie s
intensywne, i nie bdziesz nigdy czeka, a rozwin si na tyle, by spowodowa kryzys.
Sprbujesz na przykad radzi sobie z sytuacj, kiedy jeszcze bdzie ona tylko denerwujca, a
nie wywoujca furi. Podobnie jest z problemem nadwagi: najlepiej mu zaradzi, kiedy
zauway si pierwszy funt ponad miar. Nie powinnimy dopuszcza, by z jednego zrobio
si trzydzieci.
Przez kilka najbliszych tygodni staraj si koncentrowa na znajdowaniu radoci w
uczeniu si tego, co maj nam do powiedzenia wasne emocje. W dowolnie wybranej chwili
moesz dowiadczy caej gamy uczu. Nie bj si! Poznaj rado, pasj i dreszcz emocji, i
uwierz, e masz nad nimi kontrol. To jest twoje ycie, twoje odczucia i twj los.
Przekonaem si, e nawet jeli wiemy, jak co zrobi, czsto nie wykorzystujemy tej wiedzy
w praktyce. Potrzebujemy bowiem POWODU, aby wykorzysta si naszych decyzji, zmieni
nasze przekonania, posuy si zasad dwigni i zakci stare wzorce czy te zadawa sobie
lepsze pytania, a take przekona si do naszego sownictwa i metafor. Aby zdoby cig
motywacj, musimy wic wypracowa w sobie jeszcze jedn umiejtno, ktr jest...

Rozdzia dwunasty
C U D O W N A OBSESJA - JAK STWORZY
NIEODPART PRZYSZO
Nic si nie speni, jeli nie jest wpierw marzeniem.
CARL SANDBURG
Czy jeste gotw na troch zabawy? Czy chciaby przez chwil znowu by dzieckiem i
popuci wodze wyobrani? Czy jeste zdecydowany, by chwyci mocno wasne ycie i
wycisn z niego wszystkie korzyci, ca si, pasj i smak, ktre mog sta si twoje?
Dotychczas zarzuciem ci mnstwem informacji. W poprzednich rozdziaach
omwilimy olbrzymi materia i wikszo z tych informacji moesz zastosowa natychmiast.
Cz z nich jednak zostanie ukryta gdzie w zaktku twojego mzgu i pozostanie tam do
chwili, kiedy nadejdzie odpowiedni moment do ich wykorzystania. Wsplnie pracowalimy
ciko, aby doprowadzi ci do miejsca, w ktrym bdziesz mg podejmowa nowe decyzje.
Decyzje zmieniajce ycie snw i marze w ycie czynw.
Wielu ludzi wie dobrze, co powinni robi, jednak tego nie
robi. Powodem jest fakt, e brakuje im KUSZCEJ WIZJI
RZYSZOCI, ktra popychaaby ich do dziaania. Rozdzia ten chce
da ci szans stworzenia sobie jak najwspanialszych marze, wzicia
pod uwag najbardziej nawet nieprawdopodobnych moliwoci, aby
w ten sposb odkry co, co podwignie twoje ycie na wyszy poziom. Pomoe ci
wytworzy energi, da ci si rozpdu.

Jeli bdziesz czyta ten rozdzia czynnie, a nie biernie, jeli bdziesz wykonywa
wiczenia i podejmowa dziaanie, kolejne strony przynios ci nagrod w postaci wizji
przyszoci, ktra bdzie ci przyciga jak magnes, pomoe ci przetrwa najcisze nawet
chwile. Jestem pewien, e bdziesz chtnie wraca do tego rozdziau, ilekro bdzie ci trzeba
nowej inspiracji. Znajdziesz tu bezsprzeczn szans prawdziwej zabawy i doznasz
prawdziwej pasji.
Na kilku kolejnych stronach ksiki bd ci prosi, by puci wodze swojej wyobrani,
odrzuci cay zdrowy rozsdek" i zachowywa si tak, jakby znw by dzieckiem dzieckiem, ktre moe mie dosownie wszystko, czego chce, ktre musi jedynie wyrazi
swoje yczenie, a speni si ono natychmiast.
Czy pamitasz zbir Bani z tysica i jednej nocyl Pewnie domylasz si, ktr z nich
lubi najbardziej. I susznie. To ba o lampie Alladyna. Myl, e kady z nas marzy kiedy
o tym, e lampa ta wpadnie mu w rce. Wystarczy potrze, aby pojawi si potny din i
speni twoje trzy yczenia. Ale chc ci powiedzie, e POSIADASZ JU LAMP, KTRA
SPENI ZNACZNIE WICEJ NI TYLKO TRZY YCZENIA!
Przyszed czas, aby zawadn si, ktra si w tobie znajduje. Kiedy ZDECYDUJESZ,
by obudzi tego olbrzyma, zaczniesz bez adnych ogranicze gromadzi umysowe, emocjonalne, fizyczne, finansowe i duchowe bogactwa, o jakich dotychczas nawet nie nie. Twoje
marzenia mog si zrealizowa natychmiast albo po jakim czasie. Ale wiedz, e jedyne
ograniczenie dotyczce twojego ycia to miara marze i wyobrani oraz twojej determinacji,
by zmieni je w rzeczywisto.
GIGANTYCZNE CELE TWORZ GIGANTYCZN MOTYWACJ
Jake czsto sysz: Skd bierzesz tak wiele energii, Tony? Nic dziwnego, e odnosisz
sukcesy przy takiej intensywnoci! Ja nie mam takiego rozpdu. Nie mam motywacji. Zreszt
chyba jestem zbyt leniwy." Zawsze wtedy odpowiadam: Nie jeste leniwy. Po prostu masz
sabe cele!"
Czsto po tej odpowiedzi napotykam zdziwiony i zmieszany wzrok i wtedy wyjaniam,
e caa moja energia i rozpd bior si z moich celw. Kadego ranka, kiedy si budz, nawet
gdy jestem wyczerpany fizycznie z powodu zbyt krtkiego snu, potrafi znale siy i chci,
poniewa tak bardzo mnie ekscytuj moje cele. Budz mnie wczenie rano i do pna nie
pozwalaj zasn. Inspiruj do zebrania wszystkich dostpnych mi si i wszystkich
moliwych rodkw, ktre s w zasigu mojego dziaania, aby zapewni ich realizacj. Ta
sama energia, to samo poczucie misji do spenienia dostpne s rwnie i tobie, ale nigdy nie
rozbudz si one dla celw maostkowych. Pierwszy krok to wyznaczenie sobie wikszych,
bardziej inspirujcych celw, bdcych dla nas wikszym wyzwaniem.
Czsto ludzie mwi mi, e ich problem polega na tym, i nie maj tak naprawd
adnych celw. Przekonanie to demonstruje, jak bardzo nie rozumiej oni, czym naprawd
jest cel. Ludzki umys zawsze goni w poszukiwaniu czego, nawet jeli jest to tylko
umiejtno pozbycia si albo przynajmniej zmniejszenia cierpie, lub cokolwiek, co moe do
niej prowadzi. Nasz umys uwielbia wrcz prowadzi nas do wszystkiego, co da nam przyjemno. Wszyscy mamy yciowe cele. Problem jednak w tym, e -jak wielokrotnie
podkrelaem w kadym chyba z dotychczasowych rozdziaw - NIE WYKORZYSTUJEMY
ICH POTENCJAU WIADOMIE.
Wikszo ludzi upatruje swoich celw w spaceniu wszystkich cholernych
wiadcze", w przetrwaniu z dnia na dzie, skutkiem czego wpadaj w puapk zarabiania na
ycie zamiast KSZTATOWANIA YCIA. Czy sdzisz, e takie cele dadz ci dostp do
najgbszych pokadw drzemicej w tobie siy? Oczywicie, nie.

Musisz pamita, e obrane cele wywieraj na nas wielki wpyw, bez wzgldu na to,
jakie s. Jeli nie bdziemy sia wiadomie nasion rolin, ktre chcemy uprawia w ogrodzie
naszego umysu, wyrosn w nim chwasty! Chwasty pojawiaj si same: nie musisz pracowa,
aby wyrosy. Jeli chcemy odkry tkwice w nas nieograniczone moliwoci, musimy znale
sobie cel wystarczajco wielki i potny, aby pomg nam przeama ograniczajce nas
bariery i odkry nasz prawdziwy potencja. Pamitaj, e twoja obecna sytuacja odzwierciedla
nie twoje prawdziwe moliwoci, ale raczej jako i wielko celw, ktre sobie dotychczas
stawiae. WSZYSCY MUSIMY ODKRY W SOBIE LUB STWORZY CUDOWN
OBSESJ!
CELE P O Z W A L A J CI PRZEKRACZA
WASNE MOLIWOCI I WIOD DO W I A T A NIEOGRANICZONEJ S I Y
Kiedy po raz pierwszy wyznaczysz sobie wielkie cele, mog ci si one wydawa
niemoliwe do zrealizowania. Ale najwaniejsze jest znalezienie celu wystarczajco
wielkiego, by mg stanowi inspiracj, takiego, by uwolni tkwice w tobie siy. Zwykle
wiem, e wyznaczyem sobie waciwy cel, jeli wydaje mi si on nieosigalny, ale
jednoczenie sama mysi o jego realizacji daje mi poczucie szalonego podniecenia. Aby
znale prawdziw inspiracj i osign owe z pozoru nieosigalne cele, musimy zrewidowa
swoje przekonania na temat wasnych moliwoci. Nigdy nie zapomn prawdziwej historii
pewnego chopca, ktry dorasta, yjc w biedzie, w najgorszej dzielnicy San Francisco. Jego
cele wydaway si nieosigalne wszystkim wok, ale nie jemu samemu. Ten mody czowiek
by wielkim fanem legendy futbolu amerykaskiego, Jima Browna, wtedy napastnika
Cleveland Browns. By kalek po przebytej krzywicy, ktrej nabawi si na skutek
niedoywienia. Kiedy mia sze lat, cierpia na przykurcz ng, a ydki mia tak chude, e
powszechnie nazywano go szczudo". Jednak mimo to wyznaczy sobie cel, e pewnego
dnia, podobnie j a k j e g o bohater, bdzie gwiazd f u t -bolu.
Nie mia pienidzy, by chodzi na mecze, wic ilekro druyna z Cleveland graa w San
Francisco, czeka przed stadionem do czasu, gdy obsuga otwieraa bramy tu przed kocem
rozgrywek. Kutyka wtedy wprost na widowni i chon kocwk meczu. Wreszcie w
wieku trzynastu lat chopiec doczeka si spotkania, ktre byo marzeniem jego ycia. Po
ktrym meczu doczapa si do kawiarenki na stadionie i kogo zobaczy? Swojego idola!
Zbliy si do gwiazdy futbolu i powiedzia: Panie Brown, jestem paskim najwikszym
fanem!" Brown podzikowa mu uprzejmie, ale chopiec mwi dalej: I wie pan co, panie
Brown?" Sportowiec odwrci si ponownie, pytajc: O co chodzi, synu?" W odpowiedzi
usysza: Znam kady rekord, jaki pan kiedykolwiek ustanowi, kady punkt, ktry pan
zdoby." Brown umiechn si, powiedzia, e to bardzo dobrze, i wrci do swojej rozmowy.
Ale chopiec nie ustpowa. Po raz kolejny zagadn i po raz kolejny jego bohater odwrci
si do niego. Tym razem chopak patrzy na niego z oczami tak penymi wielkiej pasji, e
Brown a j poczu, i powiedzia: Pewnego dnia pobij wszystkie pana rekordy!"
Wielki futbolista umiechn si ciepo: To wspaniale, synu. A jak si nazywasz?"
Chopiec zamia si od ucha do ucha i odpowiedzia: Orenthal, prosz pana. Orenthal James
Simpson. Moi przyjaciele nazywaj mnie OJ."
Jestemy tym wanie, czym jestemy, poniewa wczeniej tak to sobie wyobrazilimy.
DONALD CURTIS
O. J. Simpson rzeczywicie pobi wszystkie rekordy Jima Browna i ustanowi kilka
wasnych! W jaki sposb wyznaczony cel tworzy t niewiarygodn si pozwalajc
ksztatowa wasne przeznaczenie? W jaki sposb wyznaczony cel pomg kalekiemu
dziecku sta si legend? WYZNACZANIE CELW JEST PIERWSZYM KROKIEM NA
DRODZE PRZEKSZTACANIA NIEWIDZIALNEGO W WIDZIALNE - PODSTAW
WSZELKICH

YCIOWYCH SUKCESW. Mona by powiedzie, e Nieskoczona Inteligencja wypeni

wtedy kady ksztat, ktry stworzysz za pomoc intensywnych emocji i wrae. Innymi
sowy, moesz rzebi najdrobniejsze nawet szczegy swojego ycia dziki mylom, ktre
konsekwentnie wywoujesz co dnia. A wyznaczone cele s nadrzdnym planem, ktry
zawiaduje twoimi mylami.
Czy stworzysz wasne dzieo, czy te bdziesz interpretowa ycie na podstawie
obrazw innych ludzi? Czy aby zbiera yciowe dowiadczenia wystawisz naparstek, czy
olbrzymi beczk? Odpowiedzi na te pytania udzielie ju sobie za pomoc celw, ktre
dotychczas chciae osiga.
JAK ZMIENI NIEWIDZIALNE W WIDZIALNE
Rozejrzyj si teraz dookoa siebie. Co widzisz? Czy spoczywasz na kanapie, otoczony
dzieami sztuki, albo patrzysz w telewizor, ktrego olbrzymi ekran wykorzystuje najnowsz
technologi dyskw laserowych? A moe siedzisz przy biurku, na ktrym znajduje si
telefon, komputer i fax? Wszystkie te przedmioty byy kiedy tylko czyim pomysem.
Gdybym sto lat temu powiedzia ci, e niewidzialne fale nadchodzce z caego wiata mog
by zbierane i przekazywane do pudeka, ktre zmieni je w dwik i obraz, czy nie uznaby
mnie za szaleca? A przecie dzisiaj w kadym chyba amerykaskim domu znajduje si co
najmniej jeden telewizor (rednia wynosi dwa!). Kto musia je przecie stworzy, a by tego
dokona, musia je sobie przedtem JASNO WYOBRAZI.
Czy jest tak tylko z przedmiotami? Nie, to samo dotyczy wszystkich procesw i dziaa.
Samochd dziaa dlatego, e kto kiedy wyobrazi sobie, jak wykorzysta proces spalania
wewntrznego. Rozwizanie naszych obecnych problemw energetycznych bdzie zaleao
od wyobrani i pomysowoci wspczesnych fizykw i inynierw. A nasze kwestie
spoeczne, jak choby szerzca si w alarmujcym tempie nienawi na tle rasowym,
bezdomno i gd, mog by rozwizane jedynie dziki powiceniu i pomysowoci ludzi
takich jak ty czyja.
DLACZEGO NIE KADY WYZNACZA SOBIE CELE?
By moe mylisz teraz, e wszystko to brzmi naprawd inspirujco, ale z pewnoci
samo postawienie sobie czego za cel nie zmieni marze w rzeczywisto. I zgadzam si z
tob cakowicie. PO WYZNACZENIU CELU MUSI NATYCHMIAST NASTPI
STWORZENIE PLANU PROWADZCEGO DO JEGO OSIGNICIA ORAZ
ZMASOWANE DZIAANIE WEDUG T E G O PLANU. Masz j u si, aby dziaa. Jeli
nie udawao ci si dotychczas jej zebra, to tylko dlatego, e nie udawao ci si wyznaczy
sobie celw, ktre by ci zainspiroway.
Co ci powstrzymuje? Z pewnoci ju przed lektur tej ksiki zetkne si z si
pync z wyznaczonych celw. Czy jednak sporzdzie list jasno sprecyzowanych celw,
ktre na pewno pozwol ci osign umysowe, emocjonalne, fizyczne i finansowe rezultaty?
Co ci powstrzymywao przed sporzdzeniem takiej listy?
W bardzo wielu przypadkach przyczyn jest podwiadomy Strach przed
rozczarowaniem. Niektrzy ludzie wyznaczali ju sobie cele w przeszoci, nie zdoali ich
osign i na skutek strachu przed rozczarowaniem oraz obaw, e to samo ich czeka w
przyszoci, cakowicie zaprzestaj planowania czegokolwiek. Jeszcze inni stawiaj sobie
jakie cele, ale unieszczliwiaj si tym tylko, poniewa wi cae swoje szczcie z
osigniciem pzego, co ley poza ich moliwociami. Albo brak im elastycznoci, by
zauway, e kiedy posuwaj si w kierunku swego celu, mijaj po drodze lepsze, o wiele
bardziej wartociowe.
Proces wyznaczania sobie celu jest pod wieloma wzgldami podobny do zasady
dziaania wzroku. Im bliej celu si znajdujesz, tym wyraniej postrzegasz nie tylko sam cel,

ale i wszystko wok. Kto wie? By moe zdecydujesz, e jedna z tych wanie dodatkowych
moliwoci bdzie dla ciebie lepsza, bardziej ci zainspiruje, i zaczniesz dy do jej
realizacji? Czasem poraka w osigniciu jakiego celu przyblia ci do prawdziwego sensu
twojego ycia. O tym powiemy dalej.
Ch osignicia czego i przyczynienia si do poprawy ycia innych ma rne rda.
U niektrych wywouje j rozczarowanie albo wrcz tragedia. Niektrzy nabieraj jej, kiedy
zrozumiej, e ycie przechodzi obok nich, e jako ich wasnego ycia staje si coraz
gorsza. Jeszcze inni znajduj rdo motywacji w inspiracji zewntrznej. Nabieraj rozpdu i
d do osignicia czego wicej, kiedy widz stojce przed nimi moliwoci, przewiduj
najlepszy moliwy bieg wypadkw albo nagle uwiadamiaj sobie, e poczynili wielkie
postpy.
Czsto nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego, jak daleko zaszlimy, poniewa tak
bardzo pochania nas sam proces osigania celu. Mona to porwna do sytuacji, w ktrej
kto ze znajomych mwi ci, jak bardzo urs twj syn lub crka, a ty ze szczerym
zdziwieniem odpowiadasz: Naprawd?" Dziao si to tu przed twoim nosem, a wic po
prostu tego nie zauwaye.
Jeszcze trudniej jest zobaczy swj rozwj, chciabym pokaza ci teraz bardzo proste
wiczenie. Powi na nie chwil ju teraz. Pomoe ci zaczerpn z obydwu opisanych wyej
rde motywacji.
WCZORAJ, DZISIAJ I JUTRO
Czasem atwo tracimy orientacj, gdzie si ju znajdujemy albo jak daleko musimy
jeszcze doj w naszym yciu. Wykorzystaj kolejne strony, aby dokadnie oceni swoj
pozycj w dziesiciu najwaniejszych dziedzinach pi lat temu. OBOK KADEJ Z TYCH
DZIESICIU KATEGORII ZAZNACZ PUNKTACJ, JAK SOBIE PRZYZNAJESZ W
SKALI OD 0 DO 10, GDZIE 0 OZNACZA, I PI LAT TEMU NIE MIAE NIC, A 10 E WTEDY TWOJE YCIE BYO CAKOWICIE ZGODNE Z TWOIMI MARZENIAMI.
Drugim krokiem po zaznaczeniu punktacji jest NAPISANIE DLA KADEJ
KATEGORII OPINII MWICEJ, JAKI BYE WTEDY Jaki na przykad bye pi lat
temu, gdy idzie o stan zdrowia, kondycj fizyczn? Moesz na przykad przyzna sobie
siedem punktw i napisa obok: Byem w niezym stanie, ale Z pewnoci wymagaem
poprawy. Miaem pi funtw nadwagi, biegaem dwa razy w tygodniu, ale nie odywiaem
si zdrowo. Zdarzay si okresy kiepskiego poziomu energii."
Powi na to wiczenie kilka minut ju teraz. Przekonasz si, e wiele ci powie!
Pi lat temu Punktacja Opinia
Fizycznie
Psychicznie Emocjonalnie Atrakcyjno Zwizki z innymi Warunki ycia Spoecznie
Duchowo Kariera zawodowa Finansowo Za pi lat
Dla porwnania zobaczmy teraz, co osigne lub czego nie udao ci si osign w
kadej z tych dziesiciu kategorii. Odpowiedz na te same pytania, biorc pod uwag stan
obecny. A wic najpierw OCE SI W SKALI OD 0 DO 10, a nastpnie przy kadej z ocen
napisz OPINI OKRELAJC CIEBIE DZISIAJ W KADEJ Z KATEGORII.
Dzisiaj Fizycznie
Punktacja Opinia
Psychicznie Emocjonalnie Atrakcyjno Zwizki z innymi Warunki ycia Spoecznie
Duchowo Kariera zawodowa Czego nauczye si z dotychczasowej pracy nad tym wiczeniem? Do jakich wnioskw doszede? Co odkrye? Czy pokonae szmat drogi? To
wspaniae uczucie, prawda?

Jeli nie zaszede tak daleko, jak by sobie tego yczy, albo sdzisz, e pi lat temu w
pewnych dziedzinach ycia radzie sobie lepiej ni dzisiaj, to rwnie wspaniaa wiadomo.
By moe popchnie ci ona w kierunku zmian, zanim przejdzie obok ciebie o wiele wicej ni
pi lat. Pamitaj, e niezadowolenie pioe by najlepszym kluczem do sukcesu.
Zastanw si chwil, a nastpnie napisz kilka zda o tym, czego nauczye si z tego
porwnania:
Teraz dokocz wiczenie, wyobraajc sobie, co bdzie za pi lat. PONOWNIE
OCE SI W KADEJ Z TYCH KATEGORII ORAZ ZAPISZ OPINI KRTKO
CHARAKTERYZUJC KAD Z NICH.
Fizycznie
Punktacja Opinia
Finansowo
Emocjonalnie
Atrakcyjno
Zwizki z innymi
Warunki ycia
Spoecznie
Duchowo
Kariera zawodowa
Finansowo
TAJEMNICA OSIGNICIA SUKCESU
Kiedy wyznaczasz sobie cel, powicasz si CDSI! W tej wanie chwili UZNAJESZ
RZECZYWISTO TKWICEJ WE WSZYSTKICH ISTOTACH LUDZKICH
POTRZEBY NIEUSTANNEGO SAMODOSKONALENIA SI. W presji wynikajcej z
niezadowolenia, w napiciu powodowanym przez chwilowy dyskomfort tkwi olbrzymia sia.
To wanie rodzaj cierpienia, ktry jest ci w yciu potrzebny. To wanie cierpienie natychmiast zmieniasz w nowe, pozytywne dziaanie.
Tego typu presja moe by bardzo pozytywn si, ktra popycha ci w kierunku
cigego ulepszania ycia wasnego i wszystkich tych, z ktrymi masz przywilej si
kontaktowa. Zastanw si nad ni i wykorzystaj, by jak ostrogami spi si do skoku. Wielu
ludzi usiuje unika presji, chocia brak poczucia jakiegokolwiek napicia zwykle prowadzi
do nudy i ycia bez blasku, na ktre narzekamy tak czsto. Przecie kiedy czujemy si
podnieceni, odczuwamy pewien rodzaj napicia, jednak poziom tego stresu nie przytacza
nas, tylko stymuluje.
Istnieje wielka rnica midzy dziaaniem w stanie stresu i panowaniem nad wasnymi
stanami stresu. Wykorzystuj stres, by zmierza w podanym przez ciebie kierunku. Moe on
w tobie wywoa niewiarygodn transformacj. Uczc si wykorzystania presji i zmieniajc j
z wroga w przyjaciela, zyskujesz dostp do potnego narzdzia, ktre pomoe ci osign
peni ycia. Poza tym musisz pamita, e poziom stresu jest powodowany przez ciebie
samego. Wywouj go wic w mdry sposb. Jednym z najprostszych sposobw
wykorzystywania stresu jako sojusznika jest zobowizanie si do osignicia jakiego celu
wobec ludzi, ktrych szanujesz i cenisz. Po tym jak ogosisz publicznie, e zrobisz wszystko,
co tylko moliwe, by osign jakie cele, bdzie ci o wiele trudniej zej z obranej drogi, gdy
napotkasz przeszkody i problemy. Kiedy poczujesz si zmczony lub niepewny i zaczniesz
myle, e nic ci nie wychodzi, przypomnienie publicznej deklaracji moe doda ci si.
Moliwe te,
twoi przyjaciele pomog ci mwic, e powiniene stawia sobie wysze wymagania.
By moe bdzie to dla ciebie bardzo poyteczne narzdzie, ktre uatwi poruszanie si po
drodze, nawet jeli stanie si ona troch wyboista.

NIEPOWODZENIE W OSIGNICIU JAKIEGO CELU MOE OZNACZA

OSIGNICIE PRAWDZIWEGO CELU
Wiele lat temu jeden z moich znajomych opowiada mi o swoich pragnieniach: chciaby
mieszka na jednej z wysp ziemskiego raju - Fidi. Syszaem o podobnych marzeniach ju
wczeniej.
Ale poniewa jestem praktyczny, zakup ziemi na Fidi byby dla
mnie okazj do inwestycji. Pomylaem te, e nawet jeli wiat ulegnie jakiemu
kataklizmowi, bdzie to wspaniae schronienie dla mojej rodziny. Zaplanowaem wic
wycieczk, ktra miaa poczy przyjemno z interesami, i umwiem si z Becky, e
wybierzemy si tam, aby obejrze kilka nieruchomoci oraz oceni, czy mog one by dobr
inwestycj.
Mino kilka dni, zanim udao nam si uwolni od niezliczonych obowizkw. Ale nic
nie mogo nas powstrzyma przed osigniciem naszego celu. Musielimy kupi kawaek
ziemi. Poniewa tak bardzo chcielimy zrealizowa nasz plan, zdecydowalimy wynaj
samolot i w poszukiwaniu jakiej wspaniaej okazji zbada odlege wyspy na kracach
archipelagu.
Spdzilimy peen przygd dzie, ldujc w kilku rnych miejscach, w tym w
okolicach Bkitnej Laguny (miejscu, gdzie krcono film pod tym samym tytuem). W kocu
dotarlimy do opuszczonej play na jednej z pnocnej grupy wysp. Wynajlimy jedyny
dostpny samochd i wyruszylimy wzdu drogi nazywanej Autostrad Hibiscusa.
Jechalimy mniej wicej trzy godziny i nagle -jak nam si wydawao wrd zupenego
odludzia - zauwaylimy ma dziewczynk. I Becky, i mnie uja jej uroda oraz
jaskraworude wosy sterczce w rnych kierunkach. Pragnlimy zrobi jej zdjcie, ale
chcielimy te okaza jej naleny szacunek. Postanowilimy wic poszuka jej rodzicw i
poprosi ich o pozwolenie na sfotografowanie crki.
Kiedy szukalimy jej domu, natknlimy si na wiosk pooon tu nad brzegiem
morza. Zbliylimy si do niej i zauwayo nas kilku tubylcw. Podbieg do nas potny
mczyzna i przywita szerokim umiechem oraz sowami przyjani wypowiedzianymi nie w
jakim lokalnym narzeczu, ale w perfekcyjnym angielskim: Witajcie! Zapraszam was do nas
na ceremoni kava"
Gdy znalelimy si w wiosce, przywitay nas nie koczce si umiechy i
pozdrowienia. Zaproszono mnie do rodka wielkiej chaty, w ktrej czekao ju trzydziestu
mczyzn majcych uczestniczy w ceremonii kava, natomiast Becky, zgodnie z
miejscowymi zwyczajami, zostaa na zewntrz i rozmawiaa z kobietami.
Uj mnie entuzjazm tych ludzi. Wszyscy mczyni w chacie byli tak radoni i tak
umiechnici! Moliwo zabawiania gocia tak bardzo ich uszczliwiaa, e kady wita
mnie sowami: Bula! Bula! Bula!", co mniej wicej tumaczy si na: Witaj! Bd
szczliwy! Wszyscy ci kochamy!" Mczyni ju od jakiego czasu moczyli w wielkim
naczyniu korze yanggona. Teraz z wielk dum mieszali ten bezalkoholowy napj wielk
chochl. Napj ten nazywali kava. Dla mnie wyglda jak botnista woda. Zreszt mniej
wicej tak wanie smakowa, o czym przekonaem si, kiedy podali mi wypenion po brzegi
skorup orzecha kokosowego. Wszyscy umiechali si i przez cay czas artowali ze mnie i z
siebie samych. Po kilku chwilach kontaktu z tymi ludmi zaczem odczuwa spokj, jakiego
nie zaznaem nigdy przedtem.
Zauroczony ich poczuciem humoru, rozradowaniem i szczciem, spytaem: Jaki jest
wedug was cel ludzkiego ycia?" Popatrzyli na mnie tak, jakbym powiedzia jaki
najwspanialszy dowcip, i niemal chrem odparli natychmiast: Oczywicie by szczliwym!
Jaki inny mona mie cel?" Zgodziem si szybko i dodaem, e wszyscy na Fidi wydaj si

bardzo szczliwi. Jeden z mczyzn powiedzia: Tak, myl, e tu na Fidi jestemy

najszczliwszymi ludmi wiata. Chocia oczywicie nigdzie indziej nigdy nie byem." I
jego sowa wywoay kolejn lawin miechu.
Nastpnie mczyni postanowili odej od swoich zasad i zaprosi do chaty Becky.
Przynieli te jedyn w wiosce lamp naftow Pojawiy si ukulele i mandoliny. Caa wioska
wypenia si muzyk i piewem mczyzn, kobiet i dzieci. Byo to jedno Z najpikniejszych
przey w naszym yciu.
Najbardziej zaskakujce w tych ludziach byo to, e NIE CHCIELI ONI OD NAS
NICZEGO POZA PODAROWANIEM NAM WIELKIEGO SZCZCIA, KTRE
CZERPALI Z YCIA.
Wiele godzin pniej, po dugich poegnaniach opucilimy wiosk cakiem odnowieni,
zabierajc ze sob prawdziwe poczucie rwnowagi i spokoju. Wrcilimy do hotelu dobrze
po zmroku, przepenieni olbrzymi wdzicznoci za otaczajce nas pikno, ktre
postrzegalimy jeszcze wyraniej ni przedtem. Dugo siedzielimy w naszym krytym
strzech domku na szczycie wzgrza, otoczeni gszczem zieleni i palmami pawicymi si w
wietle ksiyca, wsuchujc si w fale delikatnie rozbijajce si o brzeg
tu za naszymi drzwiami. Mielimy za sob wspaniay dzie i obydwoje czulimy si o
wiele bogatsi dziki ludziom z tej maej wioski. Wiedzielimy, e nie osignlimy tego dnia
wyznaczonego sobie celu, ale szukajc go, natknlimy si na CO BEZ PORWNANIA
CENNIEJSZEGO.
Od tamtego dnia mino sze lat. Co roku wracamy na Fidi cztery lub pi razy.
Podczas pierwszej podry oczekiwalimy, e osigniemy zamierzony cel, ale dopiero chyba
za dwudziestym razem poczynilimy nasz inwestycj. Jednak nie po to, aby przynosia nam
ona zyski, lecz by dzieli si radociami Fidi z naszymi przyjacimi i bliskimi. Dwa lata
temu kupilimy Namale, kurort i plantacj, na ktrej zatrzymalimy si podczas pierwszego
pobytu na wyspie!
To naprawd magiczny zaktek: sto dwadziecia jeden akrw ziemi i trzy mile play.
Postanowilimy uczyni ze miejsce jeszcze nawet pikniejsze, aby mc si tym piknem
dzieli z przyjacimi.
Posiadanie Namale daje mi tak sam rado jak prowadzenie seminariw, podczas
ktrych obserwuj ludzi rozwijajcych umiejtnoci cieszenia si yciem. W kadym, kto
przyjeda do Namale, zachodzi taka sama przemiana, tyle tylko, e dzieje si to bez mojego
udziau! Po prostu siedz wygodnie i obserwuj, jak rni ludzie - od nowoecw, poprzez
dyrektorw wielkich przedsibiorstw, a na emerytowanych maestwach skoczywszy odpraj si i ponownie odkrywaj, co to znaczy by dzieckiem. Z wielk radoci
przebiegaj przez strumienie wody spadajce ze znajdujcej si w rafie szczeliny, graj w
pik z tubylcami, jed konno po play albo uczestnicz w ceremonii kava.
Wielk rado przynosi mi ogldanie zdziwienia w ich oczach, kiedy odkrywaj cuda
podmorskiego wiata czy obserwuj zachd soca, ktrego pikno przewysza ich
najmielsze wyobraenia, albo po niedzielnej mszy w wiosce bawi si z tubylcami jak dzieci.
Kiedy wyznaczaem sobie za cel inwestycj", nie miaem pojcia, e zamiast rda
dochodw odnajd miejsce, ktre wszystkim nam bdzie przypomina o tym, co w yciu
najwaniejsze. LICZY SI NIE TYLKO OSIGNICIE CELU, ALE JAKO YCIA,
KTREJ DOWIADCZASZ NA DRODZE, KTRA DO CELU PROWADZI.
Wielu ludzi przechodzi przez ycie, odsuwajc od siebie lub od-kadc na pniej
rado i szczcie. Dla nich denie do celu oznacza, e dopiero pewnego dnia", kiedy ju
co osign, bd mogli w peni cieszy si radociami ycia. Tymczasem jeli zdecydujemy,
by by szczliwymi ju teraz, automatycznie zyskujemy o wiele wicej. Stojce przed nami
cele wyznaczaj kierunek i stanowi przedmiot koncentracji. Musimy te jednak nieustannie
walczy o zdobycie jak najwikszej radoci z kadego kolejnego dnia i czerpa do maksimum

z kadej mijajcej chwili. Zamiast mierzy sukces lub porak zdolnoci osigania
Okrelonych celw, pamitaj, e KIERUNEK, W KTRYM ZMIERZAMY, JEST O WIELE
WANIEJSZY NI KOLEJNE OSIGANE REZULTATY. Jeli przez cay czas dymy we
waciwym kierunku, moemy osign nie tylko nasze kocowe cele, lecz rwnie o wiele
wicej!
Zmary Michael Landon jest w moim przekonaniu wspaniaym przykadem czowieka,
ktremu ycie nieustannie pozwalao zdobywa wci nowe umiejtnoci dziki nieodpartej
wizji przyszoci.
Wiele byo w jego yciu przykadw na to, e poraka w osigniciu wyznaczonego
celu moe pozwoli osign inny, jeszcze wikszy. Dlaczego tak wielu ludzi kochao tego
czowieka? By on wcieleniem wielu najwyszych wartoci naszej kultury: silnego poczucia
wizi rodzinnej, prawoci, uczciwoci, konsekwencji, wytrwaoci oraz gbokiego poczucia
mioci i troski o innych.
Czowiek ten, ktry rozjani ycie tak wielu ludziom, sta si bohaterem w sposb
raczej poredni. Dorasta w emocjonalnie i fizycznie rujnujcym rodowisku. Jego rodzice
nieustannie toczyli ze sob walk. Ojciec by ydem i nienawidzi katolikw, a matka bya
katoliczk i zawzit antysemitk. Czsto odgrywaa melodramatyczne prby samobjstwa.
Zdarzao si te, e gonia za Michaelem, kiedy ten znajdowa si z kolegami, wyskakiwaa z
takswki i bia go wieszakiem na ubrania.
A do osignicia wieku szkolnego Michael cierpia na moczenie nocne. Na jego
twarzy pojawiay si raz za razem tiki nerwowe. Nie panowa nad wydawanymi z siebie od
czasu do czasu nerwowymi pochrzkiwaniami. By chudy jak bocian i wszystkiego si ba.
Pewnie nie bardzo pasuje ci to do obrazu spokojnego i opanowanego patriarchy rodziny
Ingallsw przedstawionego w telewizyjnym serialu Domek na prerii? Co odmienio jego
ycie?
Pewnego dnia, kiedy by ju w drugiej klasie szkoy redniej, nauczyciel wychowania
fizycznego przeprowadza lekcj na boisku szkolnym. Mieli rzuca starym, zardzewiaym
oszczepem. Podczas tej wanie lekcji Michael mia przey co, co na zawsze cakowicie
odmienio jego postrzeganie samego siebie i wiata wok. Kiedy przysza jego kolej,
podszed do oszczepu z takim samym strachem i niepewnoci, jak do wszystkiego innego w
caym swoim dotychczasowym yciu.
Ale tamtego dnia zdarzy si cud. Michael rzuci oszczepem, a ten poszybowa naprzd
daleko poza bieni, o wiele dalej, ni udao si komukolwiek z klasy. W tamtej wanie
chwili Michael poczu, e ma przed sob jak przyszo. Wiele lat pniej w wywiadzie
udzielonym miesicznikowi Life" powiedzia: Tamtego dnia znalazem co, co potrafiem
robi lepiej ni inni, co, czego mogem si uchwyci. I uchwyciem si. Poprosiem trenera,
aby wypoyczy mi oszczep do domu na wakacje. Zgodzi si. Rzucaem i rzucaem, i
rzucaem."
Michael odnalaz swoj upragnion przyszo i zmierza do niej z nieprawdopodobn
pasj. Rezultaty byy prawdziwie zaskakujce. W czasie wakacji, zanim wrci do szkoy,
zmieni si fizycznie. Zacz wykonywa wiczenia majce rozbudowa minie i w ostatnim
roku szkoy pobi rekord Stanw Zjednoczonych w rzucie oszczepem juniorw, zdobywajc
w ten sposb stypendium sportowe na uniwersytecie w Poudniowej Kalifornii. Jak sam si
wyrazi, myszka przeksztacia si w lwa". A jak tobie podoba si ta metafora?
Jednak caa historia na tym si nie koczy. Cz siy Michaela braa si z przekonania,
ktre wyrobi w sobie po obejrzeniu filmu Samson i Dalila. Wierzy, e jeli zapuci wosy,
stanie si silny. I rzeczywicie, sprawdzao si to, kiedy by w szkole redniej. Niestety sia
wynikajca z tego przekonania skoczya si do gwatownie, kiedy w okrutnych latach
pidziesitych stawia swoje pierwsze kroki na uniwersytecie w Kalifornii. Grupa

krtkowosych osikw dopada go, przycisna do ziemi i obcia jego dugie, podobne do
lwiej grzywy wosy. Chocia intelektualnie rozwija si dobrze, jego siy natychmiast opady,
a wyniki w rzucie oszczepem zmniejszyy si o jakie trzydzieci stp. Kiedy usiowa wrci
do swoich poprzednich rezultatw, dozna powanej kontuzji, ktra na rok uniemoliwia mu
studia i musia je przerwa. Aby si utrzyma, zacz pracowa przy rozadunku towarw w
fabryce. Wygldao to wszystko tak, jakby jego marzenia umary. Jak wic udao mu si sta
wielk gwiazd?
Pewnego dnia zauway go agent werbujcy talenty dla Hollywood i zaproponowa mu
prbne zdjcia do roli Maego Joe Cartwrighta w pierwszym kolorowym telewizyjnym
westernie, Bonanza. Potem ju nigdy nie oglda si za siebie. Zacza si wielka kariera
aktora, a pniej reysera i producenta.
NIESPENIONE MARZENIE DAO MU WIELK PRZYSZO. Jednak wysiki
zmierzajce do osignicia pocztkowego celu i kierunek, w jakim go one popchny,
wyrzebiy jego ciao i charakter, a wic dwa elementy niezbdne do przygotowania jego
ostatecznego przeznaczenia. MUSIMY WIERZYC, E ZA NASZYMI
ROZCZAROWANIAMI I NIEPOWODZENIAMI KRYJ SI CZASEM WIELKIE
SZANSE I MOLIWOCI.
KLUCZ DO SUKCESU
Czy oznacza to, e jeli na pocztku drogi prowadzcej ci do celu napotkasz
przeszkody i frustracj, powiniene i dalej i zacz robi co innego? Oczywicie, nie. Nikt
nie osign jeszcze celu tylko dlatego, e go to INTERESOWAO. Osigniciu celu naley
si cakowicie powici. Analizujc historie sukcesu wielu ludzi, odkryem, e wytrwao
przymiewa wszystkie inne cechy, wcznie z talentem, i stanowi najcenniejsze narzdzie w
tworzeniu i ksztatowaniu jakoci ycia. Wikszo ludzi rezygnuje, cho znajduje si
zaledwie o kilka krokw od celu!
Jestem przekonany, e ycie nieustannie sprawdza nasz wytrwao i powicenie, a
najwiksze yciowe nagrody zarezerwowane s dla tych, ktrzy kieruj si uporem i
konsekwencj tak dugo, jak dugo nie osign zamierzonych celw. Takie zdecydowanie
moe przenosi gry, jeli tylko jest konsekwentne. Cho moe to brzmie jak wielkie
uproszczenie, wanie determinacja odrnia tych, ktrym speniaj si marzenia, od tych,
ktrzy cigle si cofaj.
Jestem uczniem tych, ktrzy nauczyli si zmienia niewidzialne w widzialne. Dlatego
wanie darz wielkim szacunkiem poetw, pisarzy, aktorw i ludzi czynu, e potrafi oni
oywia wasne idee i myli. W mojej opinii jednym z najlepszych wzorcw
przedsibiorczoci i cigego rozwoju wasnej osobowoci oraz wielkiego sukcesu jest Peter
Guber, prezes zarzdu i dyrektor generalny Sony Pictures Entertainment Inc. (poprzednio wytwrnia filmowa Columbia Pictures). W wieku czterdziestu omiu lat Peter sta si jednym z
najpotniejszych i najbardziej szanowanych ludzi w przemyle filmowym. Wsplnie ze
swoim partnerem Jonem Petersem zdoby cznie pidziesit dwie nominacje do nagrody
Amerykaskiej Akademii Filmowej. Jego filmy to midzy innymi Midnight Express, Missing,
Rain Man i Batman. W 1989 roku ich firma Guber-Peters Entertainment Company zostaa
zakupiona przez Sony za ponad dwiecie milionw dolarw tylko po to, aby duet GuberPeters przej kontrol nad imperium Columbia Pictures. W jaki sposb kto tak mody osiga
a tak wielkie wpywy w nieprawdopodobnie konkurencyjnym wiecie produkcji filmowej?
Odpowied jest prosta: dziki wasnej wizji i niezomnej wytrwaoci.
Pewnego dnia miaem zaszczyt odebra telefon od Petera Gubera. Powiedzia mi wtedy,
e jest wielkim zwolennikiem nagranego przeze mnie instruktaowego filmu wideo Personal
Powe), Kadego ranka sucha moich tam podczas porannych wicze fizycznych, by w
ten sposb dba nie tylko o wasne ciao, ale i o umys. Dzwoni, by mi podzikowa,
poniewa nigdy wczeniej nie kupi podobnej tamy i nigdy wczeniej czego podobnego nie

sysza. W rezultacie tej rozmowy miaem szans spotka si z Peterem i zaprzyjani si z

nim.
Przekonaem si, e kluczowym elementem jego niewiarygodnego sukcesu jest
umiejtno nierezygnowania nigdy z raz wyznaczonego sobie celu. W 1979 roku on i Jon
Peters kupili prawa do produkcji Batmana, ale zdjcia rozpoczli dopiero w 1988 roku. Przez
cay ten czas dosownie wszyscy prbowali ten film zabi. Szefowie studio twierdzili, e nie
ma rynku na tego typu produkcj i jedynymi potencjalnymi widzami s dzieciaki oraz
szalecy zwariowani na punkcie komiksw (ktrzy zreszt strasznie si wciekali, gdy
ujawniono, e rol Batmana bdzie gra Michael Keaton).
Mimo cigych rozczarowa, wiecznych frustracji i znacznego ryzyka, tandem GuberPeters uczyni z Batmana jeden z najbardziej dochodowych filmw w historii kina.
Dochd netto w pierwszym tygodniu projekcji by wikszy od dochodw
przyniesionych przez jakikolwiek inny film. Zyski z filmu i produktw sprzedawanych w
zwizku z jego projekcj przekroczyy miliard dolarw!
Innym przykadem wytrwaoci Gubera jest film Rain Man. Film ten w zasadzie nie
powinien by doj do skutku. Na rnych etapach produkcji scenariuszem zajmowao si
piciu rnych pisarzy, a trzech reyserw, w tym Steven Spielberg, zrezygnowao z pracy
nad nim. Wielu ludzi dao od Petera Gubera zmiany scenariusza, dodania elementw
wartkiej akcji, kilku morderstw albo przynajmniej odrobiny seksu. Wszyscy prbowali go
przekona, e nikt nie bdzie chcia oglda filmu, w ktrym pokazuje si tylko dwch
facetw siedzcych przez cay czas w samochodzie i podrujcych po kraju, tym bardziej e
jeden z nich by niedorozwinity".
Ale Peter rozumie potg emocji. Zawsze wybiera filmy, ktre poruszaj dusz widza.
Wie, co chwyta ludzi za serce, i dlatego nie chcia si zgodzi na adne zmiany. Mwi
wszystkim, e to film o zwizku midzy ludmi, e caa akcja potrzebna w tym filmie to
wanie historia dwch braci, ktrzy powoli si nawzajem poznaj, i e wanie dlatego Rain
Man zdobdzie Oscara. Najtsze umysy, wcznie ze Spielbergiem, usioway mu to
wyperswadowa, ale on nie chcia ustpi.
I rzeczywicie w 1988 roku film zdoby cztery Oscary: za najlepsze zdjcia, najlepsz
reyseri, najlepsz rol msk i najlepszy scenariusz. Wytrwao si opaca. Guber wierzy,
e w Hollywood zaczynasz od zera z kadym kolejnym filmem, e jeste tylko tak dobry, jak
twj ostatni film. Czy nie wywouje to wielkiego strachu? Oczywicie, e tak! Ale Gruber
twierdzi, e wykorzystuje swj strach i presj otoczenia nie po to, by czu si sparaliowany,
lecz by PCHA SI DO PRZODU.
Zbyt czsto zdarza si, e ludzie nawet nie podejmuj prby osignicia celu z powodu
strachu, e im si nie uda. Albo jeszcze gorzej, zaczynaj dy do celu i zbyt szybko
rezygnuj. Wielu
znajdowao si na dobrej drodze, ale zabrako im cierpliwoci kamieniarza.
Zrezygnowali niemal od razu, poniewa nie uzyskiwali natychmiastowych rezultatw.
Jeli udao mi si dostrzec jedn cech wspln wszystkim mistrzom, wszystkim tym,
ktrzy naprawd zrealizowali swoje marzenia, to bya to wanie ich nieprawdopodobna
wytrwao. Kady z nich w razie koniecznoci zmienia taktyk, ale nigdy nie porzuca
swojej ostatecznej wizji.
WYKORZYSTAJ DLA OSIGNICIA
CELW SI PYNC Z UKADU
WYBIRCZEJ AKTYWACJI
Z jakiego rda siy czerpali Peter Guber i Michael Landon? Czym jest ta pozornie
nadzmysowa percepcja, dziki ktrej oni i im podobni ludzie dostrzegaj wszystko, co wie
si z ich celem albo moe zosta wykorzystane dla spenienia ich marze? Jestem

przekonany, e kady z tych ludzi nauczy si wykorzystywa we wasnym umyle

mechanizm znany jako Wybirczy Ukad Aktywacji (WUA).
Nazwa ta brzmi skomplikowanie i w rzeczywistoci sam proces jest bardzo
skomplikowany, ale funkcja, jak spenia, jest zarwno prosta, jak i waka: WUA decyduje o
tym, co zauwaysz, a na co nie zwrcisz uwagi. To jakby filtr twojego umysu. Pamitaj, e
umys czowieka moe si wiadomie skupi jedynie na ograniczonej liczbie zjawisk
jednoczenie, w zwizku z tym umys powica wiele wysiku na podjcie decyzji co do
zjawisk, na ktre NIE bdzie zwraca uwagi.
W tej chwili bombarduj ci niezliczone bodce, ale twj umys lekceway wikszo z
nich i skupia si tylko na tym, co jest wedug ciebie istotne. Mechanizm, dziki ktremu moe
to osign, to wanie WUA. W ten sposb W U A jest bezporednio odpowiedzialny za to,
jak due fragmenty rzeczywistoci postrzegasz wiadomie.
Pozwl, e podam przykad. Czy kiedykolwiek zdarzyo ci si, e kupie jakie nowe
ubranie albo nowy samochd i nagle zacze wszdzie dookoa zauwaa podobne?
Dlaczego tak byo? Czy wczeniej nie uywano podobnych lub takich samych rzeczy?
Oczywicie, e uywano, ale zauwaasz je dopiero teraz, poniewa fakt, e je zakupie,
stanowi dla twojego WUA wyrany dowd, e wszystko, co si z nimi wie, jest istotne i
musi zosta zauwaone. Natychmiast stajesz si bardziej wyczulony na co, co tak naprawd
byo wok ciebie od dawna.
TA ZMIANA P O S T A W Y UMYSOWEJ BARDZIEJ PRECYZYJNIE CZY
CI Z TWOIMI CELAMI. KIEDY ZDECYDUJESZ, E CO JEST DLA CIEBIE WANE,
POWICASZ TEMU WIELE EMOCJI I NIEUSTANNIE SI NA TYM SKUPIAJC, W
KOCU JASNO ZAUWAASZ WSZYSTKIE MOLIWOCI, KTRE UATWIAJ CI
OSIGNICIE TEGO CELU. Dlatego wanie wcale nie najwaniejsze jest zrozumienie, jak
osigniesz swoje cele, gdy je sobie po raz pierwszy wyznaczasz. Uwierz, e WUA wskae ci
waciwe sposoby, kiedy zaczniesz do celu dy.
Pnij si wysoko. - Twoj met niebo, Twoim celem gwiazda.
NAPIS NA BUDYNKU WILLIAMS COLLEGE
Osiem lat temu, w 1983 roku, wykonaem wiczenie, ktre pomogo mi stworzy tak
wizj przyszoci, e zmienio si tym samym cae moje ycie. Postanowiem w ramach
caego procesu stawiania sobie coraz wikszych wymaga sporzdzi zupenie now list
moich celw, wpisujc tam rzeczy, po ktre nie bd siga, oraz to wszystko, czemu
naprawd chc si w yciu powici. Odrzuciem wszystkie ograniczajce mnie przekonania
i siadem na play z notatnikiem w rku.
Pisaem bez przerwy przez trzy godziny. Zmusiem umys do wyobraenia sobie kadej
dosownie rzeczy, ktr mgbym chcie stworzy, posi, dowiadczy albo osign.
Daem sobie duo czasu: kiedykolwiek poczwszy od jutra, a koczc przed upywem
dwudziestu lat. Ani przez chwil nie zastanawiaem si nad tym, czy osignicie tych celw
jest moliwe, czy nie. Po prostu wychwytywaem kad inspirujc moliwo i zapisywaem
j w swoim dzienniku.
Wrciem do tego wiczenia sze miesicy pniej, kiedy wraz z grup
parapsychologw zostaem zaproszony do ZSRR, aby bada zjawiska parapsychologiczne
razem z naukowcami z uniwersytetw z caej Rosji. Spdziem wtedy wiele godzin w
pocigu, podrujc z Moskwy na Syberi, a stamtd do Leningradu. Nie miaem na czym
pisa. Wykorzystaem wic odwrotn stron starej rosyjskiej mapy i wypisaem wszystkie
dugofalowe cele zwizane z moimi perspektywami duchowymi, umysowymi,
emocjonalnymi, fizycznymi i finansowymi, a nastpnie, cofajc si od swoich przyszych

celw do teraniejszoci, wyznaczyem sobie kilka punktw zwrotnych w kadej z tych

dziedzin.
I tak na przykad zadaem sobie pytania zwizane z osigniciem moich celw
duchowych za dziesi lat: kim musz si sta i czego musz dokona, aby osign swj
ostateczny cel? Co musz zrobi w cigu dziewiciu lat, w cigu omiu, siedmiu i tak dalej,
a do chwili obecnej? JAKIE KONKRETNE DZIAANIA, KTRE MOG PODJ JU
DZISIAJ, DOPROWADZ MNIE DO WYBRANEGO PRZEZE MNIE PRZEZNACZENIA?
Tamtego dnia postawiem przed sob konkretne cele, ktre zmieniy moje ycie.
Opisaem dokadnie kobiet moich marze, ze wszystkimi szczegami dotyczcymi jej
umysu, duszy, charakteru i ciaa. Opisaem, jakie bd moje dzieci, jakie dochody zadowoliyby mnie w przyszoci, dokadnie nakreliem dom, w ktrym chc mieszka wcznie z okrgym gabinetem na trzecim pitrze, ktrego okna wychodziyby na ocean.
Ptora roku pniej pojawili si w moim domu dziennikarze z miesicznika Life". W
przeprowadzanym wywiadzie pytali, w jaki sposb udao mi si wprowadzi tak wielkie
zmiany w moim yciu w tak krtkim czasie. Wtedy wycignem star rosyjsk map i z
wielk przyjemnoci przekonaem si, jak wiele udao mi si osign. Spotkaem kobiet,
ktr wtedy opisaem, i polubiem j. Znalazem i kupiem dom, ktry sobie wtedy
wymarzyem, z okrgym gabinetem na trzecim pitrze, w wieyczce, ktra wychodzi na
ocean.
Kiedy wypisywaem swoje cele, nie miaem najmniejszego pojcia, jak mog je
osign. Jednak PRZEZ JAKI CZAS NIE ZASTANAWIAEM SI NAD TYM
ZUPENIE I NIE DOKONYWAEM ADNYCH OCEN, PO TO, ABY MC DOJ DO
CELU.
Za chwil postawisz pierwszy krok na drodze do sukcesu, podejmiesz pierwsze
dziaania, ktre pomog ci zmieni niewidzialne w widzialne, urzeczywistni twoje marzenia.
Zanim skoczysz czyta ten rozdzia, stworzysz sobie przyszo tak nieodpart, postawisz
tak wspaniae cele, e nie powstrzymasz si przed postawieniem tego pierwszego kroku
wanie dzisiaj. Zajmiemy si czterema dziedzinami twojego ycia:

CELE ZWIZANE Z ROZWOJEM WASNYM,

CELE ZWIZANE Z KARIER Z A W O D O W , INTERESAMI, FINANSAMI,
CELE ZWIZANE Z ROZRYWK I PRZYGODAMI,
CELE ZWIZANE Z DZIAANIAMI DLA DOBRA INNYCH.
Wyznacz sobie czas na wymylanie wszelkich moliwych projektw w kadej z tych
dziedzin. Pisz bez zastanowienia, nie bd cenzorem samego siebie - po prostu zapisuj
wszystko, co przyjdzie ci do gowy. Nieustannie zadawaj sobie pytanie: CZEGO
CHCIABYM OD YCIA, GDYBYM WIEDZIA, E MOG DOSTA DOSOWNIE
WSZYSTKO? PO CO BYM SIGN, GDYBYM WIEDZIA, E NA PEWNO MI SI
UDA? Na jaki czas zupenie zlekcewa potrzeb odpowiedzi na pytanie, jak to zrobisz. Po
prostu odkryj, czego naprawd chcesz. I dokonaj tego odkrycia bez kwestionowania wasnych
moliwoci, bez wtpienia we wasn skuteczno.
Pamitaj, e jeli dostarczysz sobie do dobrej inspiracji, sia, ktr w ten sposb
uwolnisz w samym sobie, znajdzie sposb na spenienie twoich pragnie. Na pocztku nie
tra czasu na zbyt dokadny opis. Nie zajmuj si szczegami, jak na przykad stwierdzenie:
Chc mie dwupitrowy dom w Nob Hill w San Francisco, umeblowany wycznie biaymi
nowoczesnymi meblami. W niektrych miejsach bdzie troch kolorowych plam. I jeszcze

ogrd, koniecznie z mnstwem r." Zamiast tego napisz po prostu: Dom moich marze.
Duy ogrd. San Francisco." Szczegami zajmiesz si pniej.
Tak wic teraz wpraw si w stan niezachwianej wiary, podnie do maksimum wasne
oczekiwania w przekonaniu, e moesz osign dosownie wszystko. Wyobra sobie, e
znw jeste dzieckiem i przed witami Boego Narodzenia piszesz list z prob do witego
Mikoaja. Czy pamitasz jeszcze, jak to byo? Dzieci nie maj adnych zahamowa, potrafi
poprosi o wszystko i w jednej chwili stworz nieprawdopodobn wrcz list ycze. Bez
wahania wic mog napisa: Chc mie basen. Nie, dwa baseny, jeden dla ciebie, a drugi dla
mnie." Na takie yczenie kto dorosy powiedziaby im pewnie: Co takiego? Jak bdziesz
mia szczcie, to moe dostaniesz may brodzik!"
Pniej odwoamy si do rozsdku. Na razie znw jeste dzieckiem i znw moesz
patrze na ycie bez adnych ogranicze.
I. Cele zwizane z rozwojem wasnym
KROK PIERWSZY: Na kartce WYPISZ WSZYSTKO TO, CO CHCIABY
ULEPSZY W ZWIZKU Z WASNYM ROZWOJEM. Jak chciaby ulepszy swoje
ciao? Jakie s twoje cele, gdy idzie o rozwj umysowy i spoeczny? Czy na przykad
chciaby si nauczy jakiego jzyka obcego? Chciaby nauczy si szybko czyta? Czy
daoby ci co przeczytanie wszystkich dzie Szekspira?
Co chciaby osign emocjonalnie, czego dowiadczy i co opanowa do perfekcji?
By moe chcesz nauczy si natychmiast ama wzorce frustracji i poczucia odrzucenia?
Moe chcesz zmieni odczucia w stosunku do ludzi, ktrych dotychczas traktowae ze
zoci? Jakie s twoje cele duchowe? Czy chcesz poczu silniejsze zwizki ze Stwrc? A
moe chcesz bardziej kocha blinich?
Najwaniejsze w tym wiczeniu jest to, by wypisa dokadnie wszystko, co przychodzi
ci do gowy, i by nie pozwoli umysowi zatrzyma si ani na chwil. Moesz wypisywa
cele krtkofalowe, co, co chcesz osign w tym tygodniu albo w tym roku. Moe to te by
co, co chcesz osign w bliej nie sprecyzowanejprzyszoci - od dzi w cigu dwudziestu
lat. ZASTANAWIAJ SI NAD TYM INTENSYWNIE PRZEZ CO NAJMNIEJ PI
MINUT. NIE P R Z E S T A W A J PISA ANI NA MOMENT Bd szalony i nierozsdny przez chwil bd dzieckiem. Czasem dziwny pomys prowadzi do wielkiej przyszoci!
Poniej znajdziesz kilka pyta, nad ktrymi by moe zechcesz si zastanowi, zanim
zaczniesz wykonywa to wiczenie. Jednak zaraz po tym przystp do pracy i prbuj sobie
wyznacza cele. Natychmiast!
Czego chciaby si nauczy?
Jakie umiejtnoci chciaby opanowa?
Jakie cechy charakteru chciaby w sobie rozwin?
Jakich chcesz mie przyjaci?
Kim chcesz zosta?
Co moesz zrobi, by ulepszy swoje ciao? Cotygodniowy masa? Codzienny?
wiczenia w siowni? Przejcie na wegetarianizm? Zwycistwo w triatlonie dla ludzi z elaza
w Honolulu?
Czy chciaby pokona swj strach przed lataniem? Strach przed przemawianiem
publicznie? Strach przed pywaniem?
Czego chciaby si nauczy? Francuskiego?
Chciaby bada pergaminy z obszaru Morza Martwego? Chcesz dobrze taczy czy
piewa? Uczy si gry na skrzypcach pod kierunkiem Icchaka Perlmana?
Od jakich jeszcze mistrzw chcesz si uczy? Czy chciaby goci w domu dzieci
przyjedajce w ramach wymiany midzynarodowej ?
KROK DRUGI: Sporzdzie ju list celw zwizanych z wasnym rozwojem, ktre s
dla ciebie wielk inspiracj. ZASTANW SI TERAZ PRZEZ CHWIL I ZAPISZ OBOK

CZAS, JAKI WYZNACZASZ SOBIE NA OSIGNICIE KADEGO Z NICH. Na

tym etapie nie jest wane, jak uda ci si to zrobi. Po prostu wyznacz sobie ramy czasowe.
PAMITAJ, E CELE TO MARZENIA Z WYZNACZONYM OSTATECZNYM
TERMINEM REALIZACJI. Tak wic ju samo wyznaczenie terminu wprawia w ruch
wiadome i podwiadome siy, ktre zaczn zmienia twoje marzenia w rzeczywisto.
Jeli postanowisz, e osigniesz jaki cel w cigu roku, postaw obok niego jedynk.
Jeli maj to by trzy lata, postaw trjk, i tak dalej a do dwudziestu lat.
KROK TRZECI: WYBIERZ JEDEN CEL, KTRY JEST DLA CIEBIE W TEJ
KATEGORII NAJWANIEJSZY, ktrego osignicie na przykad w cigu tego roku da ci
wielk satysfakcj i wielk rado, pozwoli poczu, e ten rok bdzie rokiem dobrej
inwestycji. POWI KILKA MINUT NA PISEMNE WYJANIENIE, DLACZEGO
ZROBISZ WSZYSTKO, BY CEL TEN OSIGN W CIGU JEDNEGO ROKU.
Dlaczego jest to dla ciebie tak kuszce, wrcz nieodparte? Co zyskasz osigajc ten cel?
Czego bdzie ci brakowa, jeli go nie osigniesz? Czy powody te s wystarczajco powane,
aby skoni ci do dziaania? Jeli nie, wybierz lepszy cel albo lepsz motywacj.
Najwaniejszym odkryciem, ktrego wiele lat temu dokonaem w zwizku z moimi
wasnymi celami, jest fakt, e jeli moje DLACZEGO jest wystarczajco due, jeli mam
wystarczajco dobre powody, zawsze udaje mi si znale odpowied na pytanie JAK.
Ju same cele mog inspirowa, ale wiadomo przyczyn, dla ktrych chcesz je
osign, moe da ci olbrzymi si i motywacj niezbdn, aby by wytrwaym i wygra.

II. Cele zwizane z karier zawodow, interesami, finansami

KROK PIERWSZY: WYPISZ WSZYSTKIE SWOJE PRAGNIENIA ZWIZANE Z
KARIER ZAWODOW, INTERESAMI I FINANSAMI. Jaki poziom finansowy chcesz
osign? Jakie stanowisko? POWI WANIE TERAZ PI MINUT NA
SPORZDZENIE LISTY, KTRA MOE BY DLA CIEBIE WARTA MILIONY!
Czy chcesz zarabia: 50.000 dolarw rocznie? 100.000 dolarw rocznie? 500.000
dolarw rocznie? Milion dolarw rocznie? 10 milionw dolarw rocznie? Tak duo, e nie
bdziesz w stanie tego policzy?
Jakie cele stawiasz przed swoj firm? Czy chciaby wypuci akcje swojej firmy? Czy
chciaby sta si najlepszy w swojej brany?
Ile chciaby posiada? Kiedy chcesz przej na emerytur? Jak wielkie zyski z
inwestycji zadowalayby ci i pozwalay ju nie pracowa? W jakim wieku chcesz osign
niezaleno finansow?
Jakie s twoje cele zwizane z gospodark finansami? Chcesz zbilansowa budet?
Chcesz si czego nowego nauczy?
Jakie inwestycje chcesz poczyni? Chcesz zaoy now firm? Kupi kolekcj monet?
Zaj si usugami dostawczymi? Zainwestowa w fundusz wzajemnej reasekuracji?

Zainwestowa w firm ubezpieczeniow? Kupi akcje? Ile chcesz zaoszczdzi, aby

zapewni swoim dzieciom
dobre wyksztacenie?
Ile chcesz wydawa na podre i przygody?
Ile chcesz wydawa na wci nowe zabawki" dla siebie?
Jakie s twoje cele zwizane z karier zawodow? Czy chciaby mie wikszy udzia w
yciu swojej firmy? Jakie warunki pracy chcesz sobie stworzy? Czy chcesz awansowa?
Zosta dyrektorem? Prezesem? Z czego chciaby zasyn w swoim zawodzie? Jakie wpywy
chciaby osign?
KROK DRUGI: Wypisae ju najbardziej upragnione cele w dziedzinie finansw,
kariery zawodowej i interesw. POWI KILKA MINUT NA WYZNACZENIE
OSTATECZNEGO TERMINU REALIZACJI KADEGO Z NICH. Podobnie jak to robie z
celami w zakresie rozwoju wasnego, postaw obok kadego z nich cyfr odpowiadajc
liczbie lat, jakie sobie dajesz na jego osignicie. Pamitaj, e liczy si nie to, jak osigniesz
swj cel albo czy ostateczny termin jego realizacji jest prawdopodobny. Wane jest jedynie
to, czy jeste CAKOWICIE ZDECYDOWANY, by ten cel osign.
KROK TRZECI: WYBIERZ NAJWANIEJSZY CEL W TEJ KATEGORII I NAPISZ
KILKA ZDA NA JEGO TEMAT. Wyjanij, dlaczego koniecznie musisz osign ten cel w
cigu najbliszego roku. Wypisz tyle powodw, ile przychodzi ci do gowy. Wybieraj takie,
ktre dodadz ci si, popchn do dziaania, dostarcz pasji i podniecenia.
Rwnie i tym razem, jeli wypisane powody nie bd dla ciebie dostatecznym
przymusem do dziaania, poszukaj albo lepszych powodw, albo lepszego celu.
III. Cele zwizane z rozrywk i przygodami
Gdyby nie byo adnych ogranicze finansowych, jakie rzeczy chciaby zdoby? Co
chciaby robi?'Gdyby stan przed tob din, by natychmiast speni kade twoje yczenie,
czego zadaby?
KROK PIERWSZY: POWI CO NAJMNIEJ PI MINUT NA WYPISANIE
WSZYSTKICH RZECZY, KTRE CHCIABY POSI LUB PRZEY. Oto pytania,
ktre inog ci w tym pomc.

Czy chciaby stworzy, zbudowa lub kupi: Domek letniskowy? Zamek? Dom na
play? Katamaran? Jacht? Wysp?
Samochd marki Lamborghini? Helikopter? Odrzutowiec? Studio muzyczne? Kolekcj
dzie sztuki?
Prywatne zoo pene aligatorw, yraf i hipopotamw? Wehiku czasu?
Czy chciaby wybra si na: Premier sztuki na Broadwayu? Premier filmu w
Cannes? Koncert Bruce'a Springsteena? Przedstawienie teatru kabuki w Osace?
Czy chciaby: Uczestniczy w kolejnych wycigach Indianapolis 500? Gra w parze z
Monik Seles, Steffi Graf, Borisem Beckerem albo Ivanem Lendlem? Nie znicz olimpijski?
Stan do pojedynku z Michaelem Jordanem? Pywa z rowymi delfinami w oceanach
Peru?
ciga si z najlepszym przyjacielem na wielbdach midzy piramidami Egiptu? I
wygra? ciga si w Himalajch z Szerpami?
Czy chciaby: Zosta gwiazd na Broadwayu? Pocaowa na ekranie Kim Basinger?
Stan przed kamer obok Patricka Swayze? Ukada choreografi wspczesnego baletu z
Michaiem Barysznikowem?
CELE ZWIZANE Z PRZYJEMNOCIAMI I PRZYGODAMI
Jakie egzotyczne miejsca chciaby odwiedzi: Poeglowa dookoa wiata na KonTiki", jak Thor Heyerdahl?
Odwiedzi Tanzani i bada ycie szympansw razem z Jane Goodall?
Pywa na Calypso" z Jacques'em Cousteau? Pywa na jachcie wok wysp greckich?
Wylegiwa si na piaskach francuskiej Riviery? Uczestniczy w festiwalu smokw w
Chinach? Wzi udzia w tacach cieni w Bangkoku? Nurkowa na Fidi? Medytowa w
klasztorze buddyjskim? Przechadza si po alei Prado w Madrycie? Zarezerwowa sobie
miejsce na statku kosmicznym?
KROK DRUGI I KROK TRZECI: WYZNACZ LIMIT CZASOWY DLA KADEGO
Z TYCH CELW, A NASTPNIE WYBIERZ NAJWANIEJSZY CEL W TEJ
KATEGORII, KTRY CHCIABY ZREALIZOWA W CIGU JEDNEGO ROKU, I
POWI KILKA MINUT NA NAPISANIE, DLACZEGO KONIECZNIE MUSISZ TEN
CEL OSIGN. Jeli po tym cel ten nie wyda ci si do kuszcy, na tyle nieodparty, by
skoni ci do natychmiastowego dziaania, sprbuj znale lepsze powody albo lepszy cel.
IV. Cele zwizane z dziaaniami dla dobra innych
Mog to by cele najbardziej inspirujce, dajce ci najwikszy impet do dziaania,
poniewa s dla ciebie okazj do zapisania si w historii, stworzenia dziedzictwa, ktre
przyczyni si do polepszenia ycia innych. Moe to by cos bardzo prostego, jak dotacja dla
twojej parafii albo decyzja o przystpieniu do lokalnego programu odzyskiwania surowcw
wtrnych. Moe to te by cel bardzo powany, jak choby zaoenie fundacji, ktra
pomagaaby ludziom kalekim.
KROK PIERWSZY: POWI CO NAJMNIEJ PI MINUT NA PRZEMYLENIE
WSZYSTKICH MOLIWOCI.
Jaki wkad moesz wnie w ycie innych? Pomc w budowie schroniska dla
bezdomnych? Zaadoptowa dziecko?
Pracowa spoecznie w jadodajni dla biednych? Zgosi si do czytania ksiek
niewidomym? Odwiedzi jakiego winia?
Zosta ochotnikiem w Korpusie Pokoju na sze miesicy? Zanie jakie upominki
mieszkacom domu starcw?
Jak moesz dopomc w: Ochronie warstwy ozonowej? Oczyszczaniu oceanw?
Eliminacji odpadw radioaktywnych? Powstrzymaniu niszczenia lasw?
Co mgby stworzy? Perpetuum mobile?

Samochd napdzany spalanymi odpadkami? System rozdzielajcy jedzenie midzy

godujcych?
CELE ZWIZANE Z DZIAANIAMI DLA DOBRA INNYCH
KROK DRUGI I KROK TRZECI: Podobnie jak poprzednio, WYZNACZ LIMIT
CZASOWY DLA KADEGO Z TYCH CELW, A NASTPNIE WYBIERZ
NAJWANIEJSZY CEL W TEJ KATEGORII, KTRY CHCESZ ZREALIZOWA W
CIGU JEDNEGO ROKU, I POWI KILKA MINUT NA NAPISANIE, DLACZEGO
KONIECZNIE MUSISZ TEN CEL OSIGN PRZED UPYWEM DWUNASTU
MIESICY
Nic nie tworzy przyszoci tak jak marzenia. Utopia dzi, krew i koci jutro.
VICTOR HUGO
Teraz powiniene ju mie cztery najwaniejsze cele, ktre daj ci wielk inspiracj,
oraz powody, dla ktrych osignicie tych celw jest wicej ni nieodparte. Jak poczuby si
za rok, gdyby osign wszystkie cztery? Co odczuwaby, mylc o sobie? Co odczuwaby,
mylc o wasnym yciu? Nie mam sw, ktrymi mgbym wyrazi, jak wane jest
rozwinicie silnej motywacji do osignicia tych celw. Wystarczajco silne DLACZEGO
pozwoli ci znale niezbdne do ich realizacji JAK.
Przypominaj sobie o tych celach codziennie. Zapisz je tam, gdzie bdziesz je kadego
dnia widzia: w kalendarzu, na biurku w pracy albo na lustrze w azience, przed ktrym golisz
si kadego ranka. Jeli podeprzesz swoje cele powiceniem si CDSI, jeli podejmiesz
niezomne postanowienie o cigym doskonaleniu siebie w kadej z tych czterech dziedzin,
wtedy z pewnoci bdziesz czyni postpy z dnia na dzie. Ju teraz podejmij decyzj, e
bdziesz dy do osignicia tych celw, e zaczniesz je realizowa natychmiast.
JAK SPRAWI, BY TWOJE CELE BYY REALNE
Masz ju zestaw nieodpartych celw oraz jasno stwierdzone powody, dla ktrych
musisz te cele osign. A wic proces urzeczywistniania tych marze ju si zacz. Twj
Wybirczy Ukad Aktywacji wyczuli si, kiedy bdziesz codziennie powtarza te cele, i
dziki temu zauwaysz wszystkie moliwe drogi pozwalajce ci zbliy si do nich.
Aby zapewni sobie osignicie celw, musisz tak warunkowa wasny system
nerwowy, aby ju teraz odczuwa przyjemno, ktr przyniesie ich realizacja. Tak wic CO
NAJMNIEJ DWA RAZY DZIENNIE MUSISZ WICZY WASNE EMOCJE,
ODCZUWA RADO PYNC Z OSIGNICIA KADEGO Z TWOICH
CZTERECH NAJWANIEJSZYCH CELW. Za kadym razem, kiedy to robisz, musisz
budzi w sobie rado, musisz j podsyca, wyobraajc sobie, czujc, widzc i syszc, jak
twoje marzenia staj si rzeczywistoci.
Ta ciga koncentracja wytworzy poczenie neuronowe, neuronow autostrad midzy
punktem, w ktrym znajdujesz si obecnie, a punktem, do ktrego chcesz doj. W wyniku
tego intensywnego uwarunkowywania zaczniesz odczuwa pewno, e urzeczywistnisz
swoje marzenia, a ta pewno przeoy si na jako twoich dziaa, zapewni ci sukces.
Twoja wiara pozwoli ci zdoby odpowiednich trenerw i odpowiednie wzorce osobowe, ktre
poprowadz ci do najskuteczniejszych dziaa. Pomog ci rwnie osiga rezultaty o wiele
szybciej ni za pomoc tradycyjnej metody prb i bdw, ktr mona stosowa bez
powodzenia caymi latami. Nie czekaj ani dnia duej z rozpoczciem tego procesu. Zacznij
ju dzi!
CEL TWOJEGO CELU
Czsto w pogoni za osigniciem wasnych celw nie zauwaamy ich prawdziwego
wpywu na nas samych i nasze otoczenie. Sdzimy, e dotarcie do celu jest celem samo w
sobie. Jednak dokadniejsza obserwacja powie nam, e po drodze wprawiamy w ruch wiele
procesw, ktrych skutki znacznie przewyszaj nasze oczekiwania i zamiary.

W kocu pszczoa pewnie nigdy nie zastanawia si nad sposobami rozmnaania rolin.
A przecie w pogoni za sodkim nektarem kwiatowym pszczoy przenosz pyek z kwiatu na
kwiat, zapocztkowujc w ten sposb wielki proces, ktrego skutkiem wzgrza znw bd si
pawi w barwach.
Celem ludzi biznesu jest zysk i, osigajc ten cel, tworz nowe miejsca pracy, w ten
sposb dajc wielu ludziom szans na rozwj osobisty i podniesienie jakoci ycia. Proces
zarabiania na ycie pozwala ludziom osiga rne cele, jak choby posyanie dzieci do
szkoy. Z kolei dzieci wnosz pniej swj wkad jako lekarze, prawnicy, artyci, ludzie
interesu, naukowcy i rodzice. Proces ten nie koczy si nigdy.
Cele s rodkiem prowadzcym nas do mety, a nie ostatecznym sensem naszego ycia.
S po prostu narzdziem uatwiajcym nam koncentracj i pozwalajcym porusza si w
okrelonym kierunku. Jedynym prawdziwym powodem, dla ktrego dymy do osignicia
naszych celw, jest potrzeba rozwoju, potrzeba wzrostu. SAMO OSIGANIE CELW
NIGDY NIE DA NAM SZCZCIA. NAJGBSZE I NAJTRWALSZE POCZUCIE
SPENIENIA PRZYNIESIE CI TO, KIM SI STAJESZ, TO, JAK POKONUJESZ
PRZESZKODY UTRUDNIAJCE CI OSIGNICIE CELU. Moe wic najwaniejsze
pytanie, jakie powinnimy sobie zadawa, brzmi: JAKIM CZOWIEKIEM BD MUSIA
SI S T A , ABY OSIGN TO, CZEGO CHC? Moe si to okaza najwaniejsze
pytanie w caym twoim yciu, poniewa odpowied na nie ustali kierunek, w ktrym musisz
zmierza.
Dlatego chciabym, aby wanie teraz powici kilka minut i napisa odpowied na to
pytanie. WYMIE CECHY CHARAKTERU, UMIEJTNOCI, ZDOLNOCI, POSTAWY
I PRZEKONANIA, KTRE BDZIESZ MUSIA W SOBIE WYPRACOWA, ABY
OSIGN WYEJ WYZNACZONE CELE. Chcc tego dokona, z pewnoci bdziesz
musia podj dziaania. Ale to nie wszystko. Jakie cechy bd ci niezbdne, aby
urzeczywistni to, co dotychczas niewidzialne? Zanim przystpisz do dalszej lektury, napisz
odpowied na to pytanie.
JAKIM CZOWIEKIEM MUSZ SI STA, ABY OSIGN TO, CZEGO
CHCXII. JAK STWORZY NIEODPART PRZYSZO
Przez wiele lat wyznaczaem sobie cele, a pniej brakowao mi wytrwaoci, by je
osign. Doznawaem chwilowej inspiracji, a paliem si do dziaania, ale w trzy tygodnie
pniej zauwaaem, e nie wykonuj adnej z wypisanych poprzednio rzeczy. Zanotowanie
celu jest z pewnoci pierwszym krokiem na drodze do jego osignicia, a wikszo ludzi
nie robi nawet tego. Samo dziaanie zwizane z wyznaczeniem celw i przelaniem ich na
papier sprawia, e twoje cele staj si blisze rzeczywistoci.
Ale najwaniejsze, co moesz zrobi, aby osign swoje cele, to WYTWARZANIE
SIY ROZPDU NATYCHMIAST PO ICH WYZNACZENIU. Najwaniejszych regu,
jakie przyjem za wasne, aby osiga wyznaczone cele, nauczy mnie pewien czowiek
sukcesu. Powiedzia, abym najpierw wypisywa sobie, co chc osign, a nastpnie
DOPTY NIE OPUSZCZA MIEJSCA, W KTRYM PODJEM DECYZJ, DOPKI
NIE ROZPOCZN JAKIEGO POZYTYWNEGO DZIAANIA ZMIERZAJCEGO DO
OSIGNICIA MOJEGO CELU.
Jak ju podkrelaem w rozdziale drugim, prawdziwa decyzja to taka, na podstawie
ktrej zaczynasz dziaa natychmiast. Wykorzystaj si rozpdu, ktrej nabrae, wyznaczajc
sobie cztery najwaniejsze cele. Najlepszym sposobem na jej podtrzymywanie jest
PODJCIE SZYBKICH DZIAA NATYCHMIAST PO PRZECZYTANIU TEGO
ROZDZIAU. Nawet najmniejszy krok - telefon do kogo, jakie postanowienie,
naszkicowanie wstpnego planu - posunie ci naprzd. Nastpnie sporzd list prostych
czynnoci, ktre moesz wykonywa dla osignicia swoich zamierze w cigu najbliszych
dziesiciu dni.

Rcz, e te dziesi dni maych krokw w kierunku wyznaczonego celu wytworzy

acuch nawykw, ktre ci zapewni dugofalowy sukces.
Jeli na przykad twoim najwaniejszym celem w zakresie wasnego rozwoju jest
nauczy si taczy, zajrzyj do ksiki telefonicznej ju dzisiaj. Zadzwo do szkoy taca,
umw si na spotkanie i zapisz na zajcia.
Jeli twoim gwnym celem w zakresie przyjemnoci i przygd jest kupno samochodu
mercedes, zatelefonuj do salonu sprzeday z prob o ofert cenow albo ju dzisiaj pojed
tam i przetestuj swj ulubiony model. Nie twierdz oczywicie, e musisz ten samochd
kupi zaraz, ale przynajmniej dowiedz si o cen, aby twoje marzenie stao si bardziej
rzeczywiste. Wielkie pragnienie pomoe ci pniej uoy plan, ktry doprowadzi ci do celu.
Jeli postanowie, e najwaniejsze w dziedzinie finansw jest dla ciebie osignicie
zarobkw w wysokoci stu tysicy dolarw, zacznij ju teraz zastanawia si, jakie kroki
musisz podj w tym kierunku. Czy masz kogo znajomego, kto zarabia j u takie sumy i
mgby ci powiedzie, co naley robi? Czy musisz postara si o dodatkow prac, by
osign takie zyski? Jakie umiejtnoci musisz opanowa? Czy musisz zacz bardziej
oszczdza i inwestowa zaoszczdzone pienidze, aby zwikszy wasne dochody? Czy
powiniene otworzy now firm? Jakie rodki s ci do tego potrzebne?
PAMITAJ, E MUSISZ CO NAJMNIEJ RAZ DZIENNIE DOWIADCZA
UCZUCIA, E JESTE CORAZ BLIEJ OSIGNICIA KADEGO Z CZTERECH
NAJWANIEJSZYCH CELW. Ideaem byoby, gdyby czu to codziennie rano i
wieczorem. Przegldaj te ca list celw raz na p roku, aby sprawdzi, czy wszystkie
nadal ci interesuj. Moesz te raz jeszcze zastanowi si nad nimi lub doda kilka nowych.
Jestem przekonany, e wraz z upywem czasu bdziesz chcia nie tylko dodawa nowe cele,
ale te i rezygnowa z niektrych uprzednio wyznaczonych.
Rwnie wana dla dugofalowego sukcesu jest wiadomo, e OSIGNICIE
CELW MOZ OKAZA SI PRZEKLESTWEM, JELI PRZEDTEM NIE
WYZNACZYMY SOBIE NOWYCH. Kiedy tylko zorientujesz si, e jeste ju blisko celu,
powiniene natychmiast stawia sobie nowe. Inaczej dowiadczysz czego, czego kady z nas
powinien unika: przecigniesz wasne marzenia. Ile razy czytamy o ludziach, ktrzy osigaj
swoje yciowe cele tylko po to, aby sobie powiedzie: Czy to ju wszystko?", kiedy poczuj,
e nad szczytem nie ma ju nic. Dobrym przykadem jest tu zaoga promu kosmicznego
Apollo". Astronauci przez cae ycie przygotowywali si do spenienia swojej najwikszej
misji, wyldowania na Ksiycu. Kiedy wreszcie tego dokonali, wpadli w eufori, ale po
powrocie na Ziemi niektrzy z nich znaleli si w depresji, jakiej nawet nie jestemy sobie w
stanie wyobrazi. Nie mieli ju na co czeka. Jaki mgby by wikszy cel ni wyldowanie
na Ksiycu i badanie przestrzeni kosmicznej? By moe odpowiedzi na to pytanie jest
podjcie badania rwnie tajemniczego obszaru naszych umysw, serc i dusz?
Nieraz syszaem o modych kobietach, ktre miesicami, a nawet latami planuj swoje
zampjcie. Wkadaj w te plany ca si, ca pomysowo i zaczynaj tworzy
scenariusze wprost z bajki. Wszystkie swoje nadzieje i oczekiwania wi z tym
wydarzeniem w przekonaniu, e zdarza si ono tylko raz. Po chwilach wielkiego szczcia
moda matka, podobnie jak astronauci z Apolla", zaczyna odczuwa przygnbienie. Jak
ma sobie poradzi po przeyciu najwaniejszego yciowego dowiadczenia? Jedynym
wyjciem jest wypatrywanie przyszych, jeszcze waniejszych celw zwizanych z
budowaniem dopiero co zawartego zwizku.
W jaki sposb ludzie mog czu si, podniecenie i pasj nawet po osigniciu swoich
najwikszych celw i spenieniu najskrytszych marze? KIEDY ZBLIAJ SI DO
MOMENTU, NA KTRY TAK DUGO CZEKALI, NATYCHMIAST WYZNACZAJ
SOBIE KILKA JESZCZE BARDZIEJ KUSZCYCH CELW.

Gwarantuje to im agodne przejcie od spenionych zamiarw do nowej inspiracji oraz

pozwala po raz kolejny podejmowa decyzj o dalszym wasnym rozwoju. Bez tej decyzji
kady z nas zrobi, co konieczne, aby odczuwa satysfakcj, ale nigdy nie wyjdzie poza jej
granice. Dlatego wanie tracimy motywacj do dziaania, tracimy potrzeb cigego rozwoju
i popadamy w stagnacj. Czsto ludzie umieraj emocjonalnie i duchowo na dugo przed tym,
zanim umrze ich ciao.
Sposobem na wyrwanie si z tej puapki jest zrozumienie faktu, e OSTATECZNYM
CELEM YCIOWYM MOE BY PRZYCZYNIANIE SI DO DOBRA INNYCH.
Znalezienie sposobu, ktry pozwoli pomaga innym, wspiera tych, ktrych darzymy ciepym
uczuciem, moe sta si inspiracj na cae ycie. Na wiecie zawsze jest miejsce dla tych,
ktrzy chc dzieli si swoim czasem, energi, kapitaem, pomysowoci i zaangaowaniem.
Wemy na przykad Robina Williamsa. Oto czowiek, ktry ma wielk przewag nad
swoim zmarym przyjacielem Johnem Belushi, poniewa odkry sposb, ktry pozwala mu
zawsze mie przed sob jaki cel. Robin, wraz z przyjacimi Whoopi Goldberg i Billym
Crystalem, postawili przed sob zadanie, ktre zawsze bdzie od nich wymagao sigania po
najwiksz yciow si. Pomagaj bezdomnym. Arnold Schwarzenegger zapewni sobie
podobne zyski emocjonalne, wic si z Igrzyskami Olimpijskimi dla Niepenosprawnych
oraz Prezydenck Rad do spraw Kultury Fizycznej. Wszyscy ci ludzie sukcesu nauczyli si,
e nic nie d a j e im wikszej satysfakcji ni szczera pomoc udzielona potrzebujcym.
Pamitaj wic, aby zawsze stawia przed sob nowe cele, chwyta nowe marzenia,
ktre pocign ci na drog nieustannego samodoskonalenia, drog nieprzerwanego
ulepszania siebie. Powicenie si CDSI jest prawdziwie uniwersaln polis ubezpieczeniow, gwarantujc szczcie w ci^gu caego ycia.
Pamitaj, e KUSZCA PRZYSZO JEST POYWIENIEM, KTRE
PRZYCZYNIA SI DO ROZWOJU TWOJEJ DUSZY. Kady z nas potrzebuje poczucia
cigego doskonalenia si emocjonalnego i duchowego.
ZAPROGRAMUJ SI NA SUKCES
Dysponujesz ju celami, ktre ci prawdziwie inspiruj, ktre bd ci wci pchay do
przodu. Musisz sprawi, by stay si one tak nieodparte, e twj system nerwowy uzna je za
rzeczywisto. Jak moesz rozwin poczucie elaznej pewnoci? Po pierwsze, zastanw si,
co w przyszoci moe ci przeszkadza w osigniciu celu, i usu wszystkie te przeszkody ju
teraz, nie czekajc, a zaskocz ci pniej. Potem uczy publiczne zobowizanie w
obecnoci ludzi, ktrzy w twoim przekonaniu pomog ci stawia sobie jak najwysze
wymagania. Wzmacniaj wytworzone poczenia neuronowe przez nieustanne prby,
powtrzenia i natenie emocjonalne. Wyobraajc sobie osignicie celw, nie zapominaj o
elementach submodalnych, wizualnych, suchowych i kinestetycznych, ktre zmieni twoje
cele W rzeczywisto!
NAJWANIEJSZA LEKCJA
Najwaniejszym wnioskiem pyncym z tego rozdziau jest stwierdzenie, e wizja
przyszoci wytwarza w nas poczucie dynamicznego wzrostu. Bez tego poczucia nasze ycie
jest niepene. Nieodparta przyszo nie jest czym ubocznym, ale koniecznoci. Pozwala nie
tylko uzyska zadowolenie, ale i w peni uczestniczy w gbokim poczuciu radoci, wkadu
w ycie innych oraz rozwoju, ktre nadaj znaczenie naszemu yciu.

Gdy nie ma widzenia, nard si psuje.

KSIGA PRZYSW, 29,18
Kiedy przeczytaem, jak nieprawdopodobnie duo ludzi w Ameryce umiera w cigu
trzech lat po przejciu na emerytur. Jest to dla mnie dowd, e jeli tracimy poczucie
tworzenia czego, poczucie wkadu w ycie innych, tracimy ch ycia. Jeli masz powd, by
i dalej, dojdziesz do celu. Czsto si zdarza, e ludzie miertelnie chorzy albo starsi, mimo
cikiego stanu, trzymaj si jako do wit albo wielkiej rodzinnej okazji. Jak dugo m a j
na co si cieszy, czego oczekiwa, jak choby Boe Narodzenie i zwizana z nim wizyta
rodzinna, m a j te powd, by y. K i e d y okazja mija, trac swoj wiar w przyszo.
Zjawisko to nie dotyczy wycznie naszej kultury. Zaobserwowano je na caym wiecie. Na
przykad w Chinach miertelno znacznie spada przed kadym waniejszym witem i znw
wzrasta po jego zakoczeniu. Nie ma znaczenia, czy masz osiemnacie lat, czy osiemdziesit.
Potrzebujesz czego, co popchnie ci naprzd. Inspiracja, ktrej szukasz, czeka upiona w
tobie, a obudzi j jakie nieprzewidziane wyzwanie albo proba. Pukownik Harlan Sanders
przekona si o tym w wieku szedziesiciu piciu lat, kiedy pewnego dnia przyszed
rachunek za ubezpieczenie spoeczne. Gniew popchn go do dziaania.
Nie musimy jednak czeka na jakie wydarzenie, aby obudzi drzemic inspiracj.
Moemy to wydarzenie wyreyserowa sami.
Znany komik George Burns rozumie, jak wana i jak silna jest nieodparta przyszo.
Poproszony o podsumowanie swojej filozofii yciowej, powiedzia: Musz mie co, co
zerwie mnie rano z ka. W kocu i tak niewiele mog ju w nim zdziaa. Najwaniejsze
jest dla mnie posiadanie jakiego punktu, kierunku, w ktrym mam zmierza." Burns ma dzi
ponad dziewidziesit lat i wci bawi dowcipem, wci bierze udzia w programach
telewizyjnych i w filmach. Syszaem niedawno, e zarezerwowa sobie kilka wieczorw w
londyskim Palladium" na rok 2000, kiedy bdzie mia sto cztery lata. Czy nie jest to
nieodparta wizja przyszoci?
Uywaj swojej siy. Wiesz teraz, jak si samemu inspirowa. Czas najwyszy, aby
zacz to robi. Jeli dotychczas czytae ten rozdzia jedynie biernie, wr do pocztku i
wykonaj wszystkie wiczenia. S atwe i pozwol ci si dobrze bawi. Po pierwsze, wyznacz
sobie cztery najwaniejsze cele do osignicia w cigu najbliszego roku. Po drugie, znajd
klarowne dlaczego". Po trzecie, wypracuj rytua codziennego przypominania sobie o tych
celach i wyobraania sobie wielkiej radoci z ich osignicia przez dziesi kolejnych dni. Po
czwarte, otocz si wzorami do naladowania i ludmi, ktrzy naprawd pomog ci
opracowaplan dziaania, pozwalajcy ci zmieni marzenia w rzeczywis to. Kady z tych
krokw pomoe ci wyczuli si na pojawiajce si moliwoci, i dostrzec wszystkie sposoby
przyczyniajce si do osignicia wyznaczonych celw. To pozwoli ci rozwin poczucie
pewnoci, ktrego potrzebujesz, aby skoni si do dziaania.
Moemy teraz przej do kolejnego rozdziau, w ktrym (naucz ci, jak pokonywa
dowoln przeszkod.

Rozdzia trzynasty
DZIESICIODNIOWE WYZWANIE
Nawyk jest albo najlepszym sug, albo najgorszym panem.
NATHANIEL EMMONS
Konsekwencja... Czy nie o to wanie chodzi nam wszystkim? Nie chcemy osiga
rezultatw tylko raz na jaki czas. Nie chcemy by szczliwi tylko przez chwil. Nie chcemy
by w najlepszej formie zaledwie od czasu do czasu. Prawdziwe mistrzostwo tworzy
konsekwencja, a prawdziw konsekwencj tworz nasze nawyki.
Z pewnoci po lekturze dotychczasowych rozdziaw wiesz ju, e nie napisaem tej
ksiki po to, aby pomc ci odkry kilka rzeczy o sobie samym. Nie jest te jej celem
zainspirowanie ci kilkoma historyjkami albo przekazanie garci ciekawych informacji, ktre
mgby wykorzysta od czasu do czasu dla osignicia drobnych postpw". Ksika ta,
podobnie jak caa moja dziaalno, ma na celu spowodowanie wymiernego wzrostu jakoci
caego ycia, rwnie twojego.
Mona to osign jedynie za pomoc cakiem nowego wzorca kierujcego
zmasowanym dziaaniem. Dla kadego czowieka prawdziwa warto nowej umiejtnoci lub
strategii jest wprost proporcjonalna do czstotliwoci jej wykorzystywania. Wiele razy ju
mwilimy, e nie wystarczy tylko wiedzie. MUSISZ ROBI TO, CO WIESZ. Rozdzia ten
ma na celu pomc ci w wypracowaniu nawyku doskonaoci - wzorcw, ktre pomog ci
moliwie najbardziej zwikszy wpyw wywierany na samego siebie i innych.
Aby dwign swoje ycie na kolejny, wyszy poziom, musisz zrozumie, e
WZORCE MYLENIA, KTRE DOPROWADZIY CI DO TWOJEJ OBECNEJ
POZYCJI, NIE POMOG CI DOSTA SI TAM, DOKD CHCESZ DOJ. Jednym z
najwikszych problemw, jakie dostrzegam zarwno u poszczeglnych ludzi, jak i w
przypadku caych instytucji, jest odrzucanie wszelkich zmian (ktre przecie s naszym
najwikszym sojusznikiem) oraz ocena wasnych dziaa na podstawie przekonania, e
dotychczasowe sposoby mylenia i zachowania przyczyniy si do dotychczasowych
sukcesw. Oczywicie jest to prawda, ale DO OSIGNICIA KOLEJNEGO POZIOMU ZAO D O W E G O I OSOBISTEGO SUKCESU NIEZBDNY JEST NOWY WZORZEC
MYLENIA.
Aby tego dokona, musisz raz na zawsze pozby si bariery Strachu i przej kontrol
nad przedmiotem, na ktrym skupia si twj umys. Stare wzorce, pozwalajce umysowi sta
si niewolnikiem problemw chwili, musz zosta zamane na zawsze. Na ich miejsce
musimy wypracowa nowe wzorce, ktre pozwol nam si skoncentrowa na rozwizaniach
problemu czerpa z tego satysfakcj. Z kart tej ksiki nauczye si wielu dajcych si
strategii, poznae narzdzia czynice ycie bogatszym, peniejszym, radoniejszym i bardziej
ekscytujcym. Jeli jednak czytasz t ksik i nie wykorzystujesz zawartej w niej wiedzy,
postpujesz tak, jakby kupi nowy komputer i nigdy nie wyj go z pudeka, albo sprawi
sobie ferrari i nigdy nie wyprowadza go z podjazdu, chcc w ten sposb si upewni, e pie
bd na nim osiaday kurz i boto.
Pozwl wic, e zaoferuj ci prosty plan zamania starych wzorcw mylenia,
odczuwania i zachowania. Plan ten pomoe ci uwarunkowa nowe, dodajce si wzorce i
sprawi, e stan si one cakowicie spjne.
Wiele lat temu wpdziem si w puapk. Staem si winiem wasnych wzorcw
frustracji i zoci. Gdziekolwiek si obrciem, czekay na mnie problemy. Pozytywne

mylenie nie znajdowao si wtedy wysoko na mojej licie sposobw rozwizywania

trudnoci.
Byem przecie inteligentny", a ludzie inteligentni nie patrz pozytywnie na rzeczy,
ktre pozytywne nie s . Wok siebie miaem mnstwo znajomych, ktrzy wyznawali t
zasad (i byli podobnie sfrustrowani jak ja sam).
Byem wtedy nastawiony do ycia bardzo negatywnie i widziaem wszystko w
najczarniejszych barwach. Uywaem pesymizmu jako tarczy. Byy to niewtpliwie kiepskie
prby uchronienia si przed cierpieniem wynikajcym z nie spenionych oczekiwa. Jednak
przyjcie takiego wzorca powodowao, e tarcza chronica mnie przed cierpieniem
jednoczenie nie dopuszczaa do mnie adnej przyjemnoci. Nie pozwalaa mi znajdowa
jakichkolwiek rozwiza mojego problemu i wpdzaa swym ciarem do emocjonalnego
grobu, w ktrym nie odczuwa si ani zbytniego cierpienia, ani zbytniej przyjemnoci, w
ktrym wasne ograniczone dziaania oceniamy stwierdzeniem, e s one realistyczne".
Tymczasem ycie wymaga rwnowagi. Jeli pozwolimy sobie nie dostrzega chwastw
pienicych si w naszym ogrodzie, nasze zudzenia nas z pewnoci zniszcz.
Jednak rwnie niszczce jest zachowanie ludzi, ktrzy powodowani wasnym strachem,
cigle wyobraaj sobie, e ich ogrd zars chwastami nie do wyplenienia. Droga, ktr
kroczy zwycizca, jest drog rwnowagi. Zauwaa on chwasty z umiechem na twarzy,
wiedzc, e fakt, i je zauway, oznacza ich koniec. Wie, e potrafi je usun, i zrobi to
natychmiast.
Nie trzeba ba si chwastw. S one czci ycia. Musimy je dostrzega, uznawa ich
istnienie, skupia si na moliwych rozwizaniach i natychmiast robi wszystko, by
wyeliminowa ich wpyw na nasze ycie. Udawanie, e chwastw nie ma, w niczym nam nie
pomoe. Nie pomoe te pawienie si w zoci z ich powodu ani zamykanie si w strachu.
Ich nieustanne prby zagniedenia si w naszym ogrodzie s po prostu czci ycia.
Musimy je usuwa, i to w dodatku z umiechem na twarzy, z poczuciem wielkiej radoci.
Inaczej spdzimy reszt ycia na cierpieniach. Dlaczego? Poniewa jedno mog ci
zagwarantowa: chwastw bdzie coraz wicej.
I jeli nie chcesz, aby twoje ycie stanowio cig reakcj na pojawiajce si
codziennie nowe problemy, musisz pamita, e s one jego wan czci. Utrzymuj
bowiem twj zapa i si, wci wzmagaj twoj czujno i wci od nowa ka szuka
rodkw, ktre pomog ci utrzyma ogrd w zdrowiu i obfitoci.
Musimy wci wiczy to podejcie przy odchwaszczaniu ogrodu naszych umysw.
Musimy naby umiejtnoci pozwalajcych nam zauway, kiedy zaczyna si w nas rozwija
negatywny wzorzec. Nie po to, aby si za ten wzorzec gani albo cigle nad nim rozwodzi,
ale by zama go natychmiast po jego odkryciu i zastpi nasionami umysowego,
emocjonalnego, fizycznego, duchowego, finansowego i profesjonalnego sukcesu. W jaki
sposb ama negatywne wzorce ju w chwili, gdy si pojawi? Po prostu przypomnij sobie
metod szeciu krokw, ktrej nauczye si z rozdziau szstego.
Musisz najpierw zdecydowa, czego chcesz. Jeli naprawd chcesz poczu pasj i
rado oraz przej kontrol nad wasnym yciem - a z ca pewnoci tak jest, poniewa w
przeciwnym wypadku nie signby po t ksik - wiesz ju, czego chcesz.
Musisz podziaa na siebie metod dwigni. Gdyby przeczyta ca t ksik i nie
wypracowa adnych nowych wzorcw, czy nie byaby to nieprawdopodobna strata czasu? I
odwrotnie, jak si poczujesz, kiedy zastosujesz zdobyt wiedz, aby natychmiast przej
kontrol nad wasnym umysem, ciaem, emocjami, finansami i kontaktami z ludmi? Pozwl
wic, aby twoje pragnienie unikania cierpienia i zyskiwania wielkiej przyjemnoci popchno
ci w kierunku zmian niezbdnych do podwignicia twojego ycia na kolejny, wyszy
poziom. Aby to osign, musisz...

Zakci ograniczajcy ci wzorzec. Najlepsza znana mi metoda na osignicie tego

celu to przejcie na UMYSOW DIET - to jest wyznaczenie sobie okrelonego cile
czasu oraz przejcie dokadnej kontroli nad wasnymi mylami. Umysowa dieta daje
moliwo wyeliminowania negatywnych wzorcw mylenia i uczu, ktre zawsze pojawiaj
si na skutek prowadzenia ycia cofajcego emocjonalnie oraz niezdyscyplinowanego
umysowo. Prawie osiem lat temu postanowiem oczyci swj umys w taki wanie sposb i
przekonaem si, e jest to sposb bezcenny.
Napotkaem ten pomys w maej broszurce pira Emmeta Foxa The sevenday Mental
Diet (Siedmiodniowa dieta umysowa). Wyjania w niej, jak wielk warto ma przeycie
siedmiu kolejnych dni bez adnych negatywnych myli. Pomys ten wydawa si tak banalnie
prosty, e pocztkowo doszedem do wniosku, i jego realizacja moe przynie wycznie
strat czasu. Ale kiedy Emmet Fox zacz tumaczy po kolei zasady tej diety prowadzcej do
oczyszczenia umysu, zaczem rozumie, e jej zastosowanie moe si okaza o wiele
trudniejsze, ni pocztkowo mylaem. Rzucone wyzwanie zaintrygowao mnie, a osignite
rezultaty wprawiy w zdumienie.
Chciabym uzupeni diet zaproponowan przez pana Foxa w 1935 roku po to, aby
mg j wykorzysta jako narzdzie pozwalajce ci integrowa strategie, ktrych dotychczas
nauczye si z tej ksiki. I to od zaraz.
Staje przed tob moliwo zastosowania wszystkiego, z czym zapoznawae si w
poprzednich rozdziaach. Wyzwanie, jakie ci rzucam, jest proste:
PRZEZ NAJBLISZYCH DZIESI DNI, POCZYNAJC OD DZISIAJ, PRZEJMIJ
CAKOWIT KONTROL NAD WASNYM UMYSEM I EMOCJAMI,
POSTANAWIAJC WANIE W TEJ CHWILI, E NIE BDZIESZ POGRA SI W
ADNYCH NEGATYWNYCH I BEZPRODUKTYWNYCH MYLACH I UCZUCIACH.
Brzmi atwo, prawda? I jestem pewien, e moe by rwnie atwe. Jednak ci, ktrzy
przechodz na t diet po raz pierwszy, z zaskoczeniem odkrywaj, jak czsto ich umys
wika si w bezproduktywne, budzce obawy, przynoszce zmartwienia albo groce
zniszczeniem myli.
Dlaczego nieustannie angaujemy si w umysowe i emocjonalne wzorce, ktre
powoduj w naszym yciu niepotrzebne stresy? Odpowied jest prosta: sdzimy, e nam to
pomaga!
Wielu ludzi yje w stanie wiecznego zmartwienia. Aby doprowadzi si do tego, cigle
skupiaj si na najgorszych moliwych scenariuszach wydarze. Dlaczego to robi? Poniewa
s przekonani, e pomoe im to skoni si do dziaania. Jednak, j a k wiemy, zmartwienie tak
naprawd doprowadza nas do skrajnie nieproduktywnego stanu emocjonalnego. Zwykle nie
dodaje nam si do dziaania, natomiast zawsze powoduje, e czujemy si owadnici strachem
i frustracj.
Ale przy uyciu najprostszych prezentowanych w tej ksice narzdzi moesz zmieni
swj stan, po prostu skupiajc si na ROZWIZANIU PROBLEMU. Moesz zada sobie
waciwe pytanie, jak choby: Co musz zrobi natychmiast, aby t sytuacj polepszy?"
Moesz te zmieni swj stan, zmieniajc sownictwo, ktrego uywasz dla opisania
wasnych uczu: przej od Jestem zmartwiony" do jestem troch przejty".
Krtko mwic, jeli zdecydujesz si przyj moje dziesiciodniowe wyzwanie, znaczy
to, e decydujesz si na wprowadzenie si w stan peen pozytywnych pasji i utrzymanie tego
stanu, bez wzgldu na to, co si wydarzy. Oznacza to rwnie, e ilekro znajdziesz si w
stanie bezproduktywnych emocji, natychmiast sprbujesz zmieni odczucia fizjologiczne albo
skupisz si na pozytywnych rozwizaniach - bez wzgldu na twoje chwilowe nastawienie.
Jeli na przykad w cigu najbliszych dziesiciu dni kto zrobi ci co, co uznasz za niszczce

albo przepenione nienawici, i zaczniesz wpada z tego powodu w zo, musisz

natychmiast zmieni swj stan emocjonalny, zupenie nie zwaajc na otaczajce ci warunki.
Przypomn raz jeszcze, e dysponujesz wieloma strategiami, ktre pozwalaj ci zmieni
wasny stan emocjonalny. Moesz zada sobie waciwsze pytanie, jak choby: Czego mog
si std nauczy?", albo: Co w tej sytuacji widz dobrego, nawet jeli nie jest ona
doskonaa?" Pytania te wprowadz ci w nastrj produktywny, w ktrym bdziesz potrafi
znajdowa rozwizania dla twoich problemw, zamiast pozostawania w samonapdza-jcym
si cyklu zoci i frustracji. Jakie jeszcze inne techniki zmiany wasnego stanu emocjonalnego
mgby wykorzysta, gdyby naprawd chcia?
PAMITAJ, E NASZYM CELEM NIE JEST IGNOROWANIE YCIOWYCH
PROBLEMW, ALE DOCHODZENIE DO TAKIEGO STANU EMOCJONALNEGO I
UMYSOWEGO, W KTRYM NIE TYLKO POTRAFIMY ZNALE ROZWIZANIE
TYCH PROBLEMW, ALE RWNIE DZIAA W OPARCIU O NIE. Ludzie, ktrzy
cigle skupiaj si na tym, na co nie maj wpywu, pozostaj bezsilni.
Kiedy po raz pierwszy rozwaaem moliwo przejcia na umysow diet Foxa,
byem przekonany, e pozytywne mylenie wyrzdzi mi krzywd. W kocu wczeniej
kierowaem si pozytywnym nastawieniem i moje oczekiwania nie speniy si.
Czuem si tylko wewntrznie zniszczony. Jednak w kocu przekonaem si, e
zmieniajc przedmiot koncentracji, mog o wiele bardziej panowa nad wasnym yciem, e
wystarczy po prostu przesta myle o samym problemie, a skupi si na sposobach jego
rozwizania. Kiedy wprowadzaem si w bardziej produktywny stan, szybko potrafiem
znale w sobie odpowied na nurtujce mnie pytania.
Kady z ludzi wielkiego sukcesu, ktrych znam, dysponuje umiejtnoci zachowania
koncentracji oraz jasnoci i siy umysu nawet w czasie najgorszej emocjonalnej burzy". Jak
im si to udaje? Wikszo z nich kieruje si fundamentaln zasad: NIGDY NIE WOLNO
POWICA WICEJ NI DZIESI PROCENT WASNEGO CZASU SAMEMU
PROBLEMOWI, A POZOSTAE DZIEWIDZIESIT PROCENT NALEY PRZEZNACZY NA WYNAJDYWANIE ROZWIZA TEGO PROBLEMU. Co waniejsze,
NIGDY NIE NALEY POCI SI NAD DROBIAZGAMI. TRZEBA PAMITA, E S
TO DROBIAZGI!
Jeli zdecydujesz si podj moje dziesiciodniowe wyzwanie - a jestem przekonany, e
tak, skoro doszede w tej ksice a dotd - musisz zda sobie spraw z faktu, e w cigu
najbliszych dziesiciu dni bdziesz w stu procentach powica swj czas na znajdowanie
rozwiza, a nie na stojce przed tob problemy!
Ale czy to nie pogorszy twoich problemw? Jeli nie bd si martwi moimi
problemami, czy nie stan si one powaniejsze?" Szczerze wtpi! Dziesi dni
koncentrowania si wycznie na rozwizaniach, na jasnych barwach wasnego ycia, na tym,
co si sprawdza w dziaaniu, i na tym, dlaczego jeste szczliwy, w aden sposb nie moe
pogorszy twojej sytuacji. Jestem te pewien, e te nowe wzorce potrafi da ci tak wielk
si, e co, co dotychczas uznawae za problem, po prostu zniknie z chwil, gdy staniesz si
nowym czowiekiem, penym radoci i zdecydowania.
Dziesiciodniowe wyzwanie kieruje si czterema prostymi, ale bardzo wanymi
zasadami. Jeli wic chcesz to wyzwanie podj, musisz zapamita te reguy.
Pewnie zastanawiasz si, jak dugo moesz skupia si na czym negatywnym, aby
uzna ten czas za zbyt dugi. Dla mnie cige skupianie si na bezproduktywnym uczuciu lub
myli przez
DZIESICIODNIOWE WYZWANIE - REGUY GRY
REGUA PIERWSZA: W cigu najbliszych dziesiciu dni nie dopuszczaj do siebie
adnych bezproduktywnych myli ani uczu. Nie pozwalaj sobie na zadawanie odbierajcych
ci siy pyta, ani stosowanie osabiajcych twoj witalno sw i metafor.

REGUA DRUGA: Kiedy zapiesz si na tym, e koncentrujesz si na czymkolwiek

negatywnym - a z pewnoci tak bdzie - musisz natychmiast zastosowa techniki, ktrych
si nauczye, aby zmieni swoje nastawienie emocjonalne i skierowa je w lepszym
kierunku. Jako pierwsz bro wykorzystuj przede wszystkim pytania pomagajce ci
rozwizywa problemy, na przykad: Co w tym widz dobrego?", albo: Co musz
ulepszy?" Pamitaj, e zadajc sobie pytania typu: Co musz ulepszy", opierasz si na
presupozycji, e twoja postawa osignie w kocu doskonao. Zmieni to twoje nastawienie.
Nie bdziesz ignorowa problemu, ale znajdziesz si w o wiele lepszym stanie, kiedy
zaczniesz identyfikowa wszystko to, co musisz zmieni.
Ponadto co rano w cigu tych dziesiciu dni nastawiaj si na sukces, zadajc sobie
pytania poranne. Moesz to robi, zanim jeszcze wstaniesz z ka albo kiedy bierzesz
prysznic, ale nie odkadaj tego na pniej. Pozwoli ci to od razu po przebudzeniu skupi si
na ustanawianiu dodajcych si wzorcw emocjonalnych i wzorcw zachowa. Wieczorem
zadawaj sobie pytania wieczorne albo jakiekolwiek inne pytania, ktre wedug ciebie
wprawi ci we wspaniay nastrj tu przed zaniciem.
REGUA TRZECIA: Przez najblisze dziesi dni skupiaj si wycznie na
ROZWIZANIACH, a nie na problemach. W chwili gdy dostrzeesz moliwo pojawienia
si jakiegokolwiek problemu, zacznij natychmiast zastanawia si nad jego rozwizaniem.
REGUA CZWARTA: Jeli zaczniesz si zaamywa, to jest, jeli zapiesz si na
bezproduktywnych mylach lub uczuciach, nie potpiaj si za to. Nie stanowi to adnego
problemu, pod warunkiem e natychmiast zmienisz swoje nastawienie. Gdyby jednak miao
si okaza, e bdziesz si skupia na czymkolwiek negatywnym przez duszy czas, musisz
odczeka do kolejnego ranka i zacz dziesiciodniowy cykl od pocztku.
Celem tego wiczenia jest dziesi kolejnych dni bez adnych negatywnych myli.
Musisz wic zacz wszystko od pocztku, bez wzgldu na to, w cigu ilu dni z dziesiciu
wykonywae wiczenie poprawnie.
Minut - to ju za dugo. Minuta to a za duo czasu, aby zapa si na tym i dokona
zmiany. W kocu naszym celem jest zniszczenie potwora, kiedy jest jeszcze zupenie may. Z
pewnoci wystarczy dwadziecia do czterdziestu sekund, aby zorientowa si, e zaczynasz
przyjmowa postaw negatywn.
Gdybym jednak znalaz si na twoim miejscu, dabym sobie maksimum dwie minuty na
wykrycie problemu i przystpienie do zmiany wasnego stanu. Dwie minuty wystarcz na
pewno, by zorientowa si, e zaczynasz wchodzi w nastrj negatywny, i natychmiast
zacz ama ten wzorzec. Jeli pozwolisz sobie na negatywne myli lub odczucia przez pi
minut, dziesiciodniowe wyzwanie nie speni swojego zadania. Nauczysz si wtedy jedynie
szybciej tonowa wasne emocje, podczas gdy celem tego wiczenia jest wyeliminowanie
wszelkich problemw, zanim jeszcze negatywne emocje si rozwin.
Kiedy po raz pierwszy wykonywaem to wiczenie, po trzech dniach wpadem w zo z
jakiego powodu i zapaem si na tym dopiero po piciu minutach, dopiero wtedy bowiem
dotaro do mnie, co robi. Musiaem zacz od pocztku. Za drugim razem negatywne
uczucia opanoway mnie dopiero szstego dnia, ale tym razem byem zdecydowany. Nie
miaem zamiaru zaczyna po raz kolejny! Natychmiast wic skupiem si na rozwizaniach
mojego problemu. Jak pewnie si domylasz, gwn korzyci nie bya moliwo
dokoczenia umysowej diety. Zaczem uwarunkowywa w sobie potny wzorzec
pozostawania w pozytywnych stanach emocjonalnych przez cae ycie, nawet w sytuacji, gdy
otaczaj mnie zewszd powane problemy. Zaczem si uczy, jak skupia wikszo
wasnej energii na rozwizaniach.

Do dzisiaj, co pewnie zauwaye, wol uywa sowa wyzwanie ni problem. Nigdy

nie zastanawiam si dugo nad problemami, nie rozpamituj ich, tylko natychmiast skupiam
si na tym, jak mog zmieni stojce przede mn wyzwanie w czekajce mnie moliwoci.
Najpierw tworzymy sami wasne nawyki, potem nawyki tworz nas.
JOHN DRYDEN
By moe zechcesz podczas stosowania tej umysowej diety oczyci rwnie ciao. W
ksice Unlimited Power rzucam czytelnikowi dziesiciodniowe wyzwanie majce uatwi
mu trosk o wasn kondycj fizyczn. Poczenie obydwu tych wicze moe przynie
istotne rezultaty, ktre pomog ci podwign twoje ycie na kolejny, wyszy poziom.
Decydujc si na zastosowanie diety umysowej, oderwiesz si od ograniczajcych ci
nawykw, jednoczenie wiczc minie dodajce siy twojemu umysowi. Przelesz
swojemu mzgowi nowe polecenia i zadasz od niego nowych rezultatw. ZADASZ
DODAJCYCH CI SI EMOCJI, BOGATSZYCH MYLI I INSPIRUJCYCH PYTA.
Stanowcza decyzja o posuwaniu si naprzd (cierpienie wynikajce z zaczynania
wiczenia od pocztku) przesya umysowi mocne sygnay nakazujce poszukiwa
dodajcych si wzorcw zachowa i emocji.
Stawiajc sobie wysze wymagania, jasno okrelajc, jakimi mylami nie bdziesz si
zajmowa, zaczniesz dostrzega, jak bardzo niszczce wzorce akceptowae dotychczas w
swoim zachowaniu, z lenistwa albo niewiedzy, i jak trudno byoby ci kiedykolwiek do nich
wrci. Nietolerancja tej metody wobec jakichkolwiek negatywnych wzorcw pozwoli ci
dobrzeje zapamita i sprawi, e w przyszoci nie bdziesz si do nich odwoywa.
Winien ci jednak jestem ostrzeenie: NIE ZACZYNAJ TEGO WICZENIA, JELI
NIE JESTE CAKOWICIE PRZEKONANY, E CHCESZ STOSOWA SI DO JEGO
ZASAD PRZEZ CAE DZIESI DNI. Jeli nie rozpoczniesz go z penym zaangaowaniem, z pewnoci nie uda ci si wytrwa w postanowieniu przez cay ten czas. Nie
jest to wyzwanie dla ludzi o maym sercu. Sprostaj mu tylko ci, ktrzy naprawd chc
uwarunkowa swj system nerwowy tak, aby wytworzy nowe wzorce emocjonalne i nowe
wzorce zachowania, mogce doda im si i pomc odmieni ycie.
Czy podje ju decyzj? Zastanw si dobrze, zanim si tego podejmiesz, poniewa
wtedy musisz dotrzyma sowa i by gotowym na przeycie radoci, ktra pynie ze
zdyscyplinowanego wysiku.
Patrz: Unlimited Power. Energia: Paliwo doskonaoci.
Jeli twoja odpowied brzmi tak", zaczniesz zmienia wszystko to, co dotychczas
poznawae jedynie intelektualnie, w cz swoich codziennych dowiadcze yciowych.
Dziesiciodniowe wyzwanie pomoe ci zastosowa technik NWA i w ten sposb
uwarunkowa si do sukcesu. Bdziesz zadawa sobie nowe pytania i wykorzystywa
Sownik Transformacji oraz lepsze metafory oglne. Bdziesz te musia w jednej chwili
zmienia przedmiot koncentracji.
Szczerze mwic, kady z nas pobaa sobie w yciu. Jeli masz nadwag, by moe
przymykasz oko na krwki czekoladowe albo podwjn pizz. Kiedy przechodzisz na diet,
mwisz sobie wtedy: Dosy. Wiem, gdzie mam skoczy." Stawiasz sobie wysze
wymagania i cieszysz si radoci, ktra wynika z podjcia tej jednej, drobnej decyzji.
Wszyscy bez wyjtku pobaamy sobie w yciu umysowym. Niektrzy ludzie ualaj
si nad sob, niektrzy wpadaj w zo, ktra jest sprzeczna z ich wasnymi interesami, a
jeszcze inni nie chc si skupia na rzeczach, ktre naprawd wymagaj ich uwagi.
Wyzwanie, ktre ci rzucam, zmusza ci, by przez cae dziesi dni nie pobaa sobie
absolutnie w niczym.

Co nie pozwala nam odrzuci tej pobaliwoci? Trzy rzeczy. Pierwsz z nich jest
lenistwo. Wielu ludzi wie, co powinni robi, ale nigdy nie udaje im si zebra potrzebnej do
tego energii. Wielu ludzi wie, e ich ycie mogoby by lepsze, a mimo to siedz przed
telewizorami, zamiecaj si kiepskimi pokarmami, pozbawiaj si paliwa, ktre jest
niezbdne, by ich ciaa i umysy zaczy si znw rozwija.
Drugcj przeszkod jest strach. O WIELE ZA CZSTO BEZPIECZESTWO
WYNIKAJCE Z MIERNEJ TERANIEJSZOCI JEST DLA NAS WYGODNIEJSZE OD
PODJCIA WYZWANIA, OD RZUCENIA SI W WIR PRZYGODY, JAK JEST CH
STANIA SI KIM WICEJ. Tak wielu ludzi doywa koca swoich dni, zastanawiajc si
nad tym, co mogoby si w ich yciu wydarzy. Nie pozwl, aby przytrafio si to rwnie i
tobie!
Trzeci przeszkod jest sia nawyku. Mamy swoje stare wzorce emocjonalne, dziaamy
w oparciu o umiercajc nas rutyn. Jak samolot kierowany automatycznym pilotem nasz
umys wyrzuca z siebie stare reakcje, ktre zostay w nim ju zakodowane. Stajemy wobec
przeszkody i dostrzegamy problem, a nie jego rozwizania. Musimy si wycofa i ualamy
si nad sob, zamiast postanowi, by czego si z tego dowiadczenia nauczy. Popeniamy
bd i postrzegamy go jako nieszczliwy osd nas samych, dowd na to, jak wielu rzeczy nie
potrafimy robi. Tymczasem powinnimy uczy si na wasnych bdach i i dalej.
TO WICZENIE STANOWI SPOSB NA PRZEZWYCIENIE WSZYSTKICH
TRZECH PRZESZKD I OSIGNICIE KORZYCI, KTRE Z CZASEM BD SI
POWIKSZA. Jest ono dla ciebie prawdziw okazj, by naprawd powici si CDSI!
Dziesiciodniowe wyzwanie nie jest atwe. Jeli powodowany si nawyku cigle
okazujesz sobie wspczucie, nie bdzie ci atwo przesta. Jeli skupiasz si na kopotach
finansowych, dziaanie z pozycji strachu niewiele zmieni. Jeli za wszystkie niepowodzenia w
caym swoim yciu obwiniasz wspmaonka, najatwiej ci bdzie robi to dalej. Jeli przez
cay czas ukrywasz swoj niepewno za zoci, jeli nurzasz si w poczuciu winy, jeli
przyczyny wszystkich twoich problemw dopatrujesz si we wasnym wygldzie, sytuacji
finansowej albo dziecistwie, nie bdzie ci atwo to zmieni. ALE DYSPONUJESZ JU
WIELOMA NARZDZIAMI, KTRE POMOG CI ULEPSZY WASNE YCIE.
RZUCAM CI WIC WYZWANIE, BY ZACZ ICH UYWA.
Uwierz, e w tym jednym wiczeniu kryje si zaskakujca sia. Jeli dobrze je
wykonasz, pomoe ci ono na cztery rne sposoby.
PO PIERWSZE, UWIADOMI CI wszystkie przyjte wzorce emocjonalne, ktre ci
powstrzymuj. PO DRUGIE, sprawi, e twj umys zacznie szuka DODAJCYCH SI
ALTERNATYWNYCH MOLIWOCI, ktrymi mgby je zastpi.
PO TRZECIE, da ci nieprawdopodobne wrcz poczucie pewnoci, kiedy przekonasz
si, e MOESZ ODMIENI WASNE YCIE. Wreszcie PO CZWARTE i najwaniejsze,
WYTWORZY NOWE NAWYKI, NOWE OCZEKIWANIA I NOWE STANDARDY, ktre
pomog ci rozwin si bardziej nawet, ni moesz to sobie teraz wyobrazi. Sukces jest
procesem. Jest wynikiem wielu drobnych posuni prowadzcych do wytworzenia
nawykowych wzorcw sukcesu, dziki ktrym jego osignicie nie wymaga ju adnych
wiadomych wysikw. Bdziesz nabiera rozpdu podobnie jak pocig towarowy, ktry
przyspiesza z kad chwil, cho powoli. wiadome wykonywanie rzeczy waciwie,
wiadome usuwanie powstrzymujcych ci wzorcw oraz wytwarzanie w ich miejsce nowych
da ci wicej siy ni cokolwiek w dotychczasowym yciu.
Zdecydowanie dobr wiadomoci jest ta, e w odrnieniu od zwykej diety, podczas
ktrej godzisz si i w kocu musisz wrci do dawnych posikw i nawykw odywiania si,
nigdy nie musisz wraca do starego wzorca doszukiwania si negatywnych stron we
wszystkim. wiczenie to moe si okaza czym znacznie duej trwajcym ni tylko

dziesiciodniowe wyzwanie. Jest ono dla ciebie okazj, by na reszt ycia UZALENI SI
od koncentracji na pozytywach.

Jednak jeli po odrzuceniu na dziesi dni trujcych wzorcw umysowych bdziesz

chcia do nich wrci, zamiast tego wr do mnie. Jestem wszake pewien, e kiedy raz
zaczniesz y w ten umysowo ywy sposb, sama myl o dawnym trybie bdzie dla ciebie
odraajca. Gdyby mimo to zauway, e zbaczasz z drogi, dysponujesz potnym zestawem
narzdzi, ktre pomog ci wrci na waciwy szlak.
Pamitaj, e tylko ty moesz sprawi, by dziesiciodniowe wyzwanie spenio swoje
zadanie. Tylko ty moesz podj niezomn decyzj, by trzyma si j e g o regu. By moe
bdziesz chcia zastosowa dodatkow dwigni, aby skoni si do dotrzymania danego
sobie sowa. Pomocne moe si tu okaza poinformowanie przyjaci o rozpoczciu
umysowej diety albo znalezienie kogo, kto chciaby na ni przej wraz z tob. Bardzo
przydatne byoby te prowadzenie dokadnego dziennika przez cae dziesi dni. Zapisuj
swoje codzienne przeycia, podkrelajc, jak skutecznie radzie sobie z napotkanymi tego
dnia problemami. Jestem przekonany, e pniej bdzie to dla ciebie bardzo cenna lektura.
Pamitaj te, e najskuteczniejszym narzdziem wprowadzania zmian w twoim yciu
jest nie samo zamanie starego wzorca, lecz zastpienie go nowym. Moe bdziesz chcia z
zapaem odda si czemu, co ja robi przez cae ycie: LEKTURZE.
LEKTURA CZYNI LIDERA
Wiele lat temu jeden z moich nauczycieli, Jim Rohn, nauczy mnie, e lektura dobrego
tekstu, przeczytanie sw bdcych prawdziw poywk dla umysu, codzienne
dowiadywanie si czego nowego jest waniejsze ni jedzenie. Przekona mnie do
koniecznoci czytania co najmniej przez trzydzieci minut dziennie. Zawsze powtarza:
Zrezygnuj z posiku, ale nigdy nie rezygnuj z codziennej lektury." Przekonaem si, e to j e
d n a z najcenniejszych rzeczy w moim yciu.
Kiedy bdziesz oczyszcza swj umys ze starych mieci, by moe zechcesz doda mu
si, podsuwajc wci nowe wiadomoci. Jest wiele tekstw, ktre w cigu tych dziesiciu dni
moesz wykorzysta, by dowiedzie si mnstwa wanych i ciekawych rzeczy.
Jeli ksika ta ma nauczy ci czego nowego, to jest to uwiadomienie ci siy tkwicej
w prawdziwych decyzjach. Nasza wsplna podr osigna punkt zwrotny. Poznae wiele
wanych strategii, otrzymae bezcenne informacje, ktre moesz teraz wykorzysta, aby z
ca s i j a k najkorzystniej ksztatowa wasne ycie. PYTANIE, JAKIE CHC CI
TERAZ ZADA, BRZMI: CZY PODJE JU DECYZJ, BY CA T WIEDZ WYKORZYSTA? Czy nie jeste sobie tego winien, czy nie powiniene do maksimum
spoytkowa wszystkiego, co oferuje ci ta ksika?
To jeden z najwaniejszych sposobw na dotrzymanie danego sobie sowa. Postanw
wic teraz zrobi to rwnie szybko, jak szybko chciaby osign jako ycia, o ktrej
kiedy tylko marzye.
Zdaj sobie spraw z faktu, e rozdzia ten jest moim osobistym wyzwaniem, ktre ci
rzucam. Jest wielk okazj i zaproszeniem do tego, by wymaga od siebie wicej nawet, ni
wymagaj od ciebie inni, a nastpnie zbiera owoce tego postanowienia. Czas, by
praktycznie zastosowa wszystko to, czego si dotychczas nauczye. Ale przyszed te czas,
aby zdecydowa, czy chcesz powici si bez reszty wprowadzaniu we wasne ycie
drobnych, ale jake potnych zmian. Wiem, e tego wanie pragniesz. Jeli potrzebujesz
dowodw, e potrafisz to zrobi, jestem przekonany, e znalaze je w tym wanie rozdziale.
Dowodem jest bowiem fakt, e chcesz podj moje wyzwanie.

Cz druga
SPRAWOWA KONTROL - SYSTEM
NADRZDNY
Rozdzia czternasty
RDO
WSZYSTKIEGO:
SYSTEM NADRZDNY
To podstawa, drogi Watsonie...
Z PRZEPROSINAMI DEDYKUJ SIR ARTHUROWI CONAN DOYLE'OWI
Jedn z rzeczy, ktre najbardziej lubi w swojej pracy, jest moliwo rozwikania
tajemnicy ludzkiego zachowania, co pozwala mi proponowa prawdziwie skuteczne
rozwizania ludzkich problemw. Fascynuje mnie badanie wszystkiego, co ukryte za
zewntrzn zason, dziki czemu mog pozna prawdziw motywacj zachowania danego
czowieka, jego podstawowe przekonania, pytania, metafory, odniesienia i wartoci.
Poniewa moj mocn stron jest osiganie natychmiastowych i wymiernych
rezultatw, z koniecznoci nauczyem si szybko odnajdowa gwne punkty lewarowania,
aby uatwi wprowadzanie zmian. Codziennie odgrywam rol Sherlocka Holmesa, zbierajc
drobne szczegy po to, aby poukada je w zagadkowy obraz dowiadcze jakiego
czowieka. Mona by chyba powiedzie, e jestem BARDZO prywatnym detektywem! W
ludzkim zachowaniu znajduj wskazwki tak oczywiste, jak na przykad osmalona lufa
pistoletu.
Czasem jednak wskazwki te s wyjtkowo delikatne i odkrycie ich wymaga duszego
ledztwa. Jednake przy caej rnorodnoci ludzkich zachowa, skuteczno moich dziaa
gwarantuje fakt, e w kocu i tak wszystko sprowadza si do pewnych wzorcw
zbudowanych z okrelonych kluczowych elementw.
Dokadne zrozumienie tych kluczowych elementw, zrozumienie sposobu konstrukcji danego
wzorca, pozwala nie tylko wpywa na innych, by si zmieniali, ale te i ZROZUMIE,
dlaczego zachowuj si w taki wanie, a nie inny sposb.
Zrozumienie Systemu Nadrzdnego, ktry kieruje caym ludzkim zachowaniem, jest
tak sam dyscyplin nauki jak fizyka czy chemia i podobnie jak kada inna nauka rzdzi si
przewidywalnymi prawami oraz wzorcami akcji i reakcji.
Nie bdziesz daleki od prawdy, jeli wyobrazisz sobie wasny System Nadrzdny - pi
skadnikw decydujcych o tym, jak oceniasz dosownie wszystko w twoim yciu -jako
swego rodzaju tablic okresow pierwiastkw, z tym, e s to pierwiastki ludzkich zachowa.
Podobnie jak materia rozpada si na okrelone czsteczki, proces zachowania ludzkiego

rwnie mona rozoy na czynniki pierwsze, jeli tylko wiemy, jak to zrobi. Kombinacja
oraz struktura tych czynnikw - sposb, w jaki je wykorzystujemy - czyni z kadego z nas
istot niepowtarzaln. Niektre poczenia daj mieszank wybuchow i przynosz
natychmiastowe rezultaty. Jedne poczenia neutralizuj, inne s katalizatorami, a jeszcze
inne nas po prostu paraliuj.
Codziennie jestemy bombardowani tysicem rzeczy, ktre dziej si wok nas.
Pewnie dlatego wikszo z nas nie zdaje sobie sprawy z faktu, e kady czowiek posiada
wasn filozofi yciow, a co dopiero z siy, z jak wpywa ona na ksztatowanie naszych
ocen zjawisk i procesw zewntrznych. Druga cz tej ksiki ma za zadanie pomc ci w
przejciu kontroli nad wasnym Nadrzdnym Systemem oceniania, a wic nad si, ktra
kieruje twoimi uczuciami i dziaaniami podejmowanymi w kadym momencie ycia.
Zrozumienie Systemu Nadrzdnego innych ludzi pozwoli ci natychmiast pozna
prawdziw motywacj drugiego czowieka, bez wzgldu na to, czy czowiekiem tym jest twj
wspmaonek, dziecko, szef, wsppracownik czy znajomy. Czy nie byby to dla ciebie
najwspanialszy moliwy dar - umiejtno odkrycia prawdziwej siy kierujcej ludmi, ktrzy
s ci bliscy, wcznie z tob samym? Czy nie byoby wspaniale pokona wszelkie niepokoje i
problemy w kontaktach z drugim czowiekiem, zrozumie przyczyn jego zachowa i bez
adnych osdw porozumie si z jego prawdziwym ja?
Jeli idzie o dzieci, zwykle pamitamy o tym, e paczliwo oznacza przewanie
ochot na drzemk raczej ni zy humor. W maestwie wyjtkowo wana jest umiejtno
odkrywania prawdziwej przyczyny codziennych stresw po to, aby wspiera si nawzajem i
umacnia wizy, ktre kiedy poczyy maonkw. Jeli m lub ona przeywa stresy w
pracy i daje upust nagromadzonej frustracji, nie oznacza to jeszcze koca maestwa. Ale z
pewnoci jest znakiem, e wspmaonek powinien Sta si uwaniejszy i wspiera
ukochan osob. Przecie nie oceniaby sytuacji na giedzie po wynikach jednego tylko dnia,
w ktrym indeks spad o dwadziecia punktw. Dokadnie na takiej samej zasadzie nie wolno
ci ocenia charakteru czowieka na podstawie jednego tylko zachowania. LUDZIE NIE S T
A C Y , JAK ICH ZACHOWANIE.
Kluczem do zrozumienia ludzi jest zrozumienie ich Systemu Nadrzdnego, co pozwala
zapozna si z ich indywidualnym, Systematycznym tokiem rozumowania. KADY
CZOWIEK MA WASNY SYSTEM LUB PROCEDURY, KTRE WYKORZYSTUJE,
ABY USTALI, CO DLA NIEGO OZNACZAJ POSZCZEGLNE WYDARZENIA I
JAK MUSI NA NIE ZAREAGOWA. DOTYCZY TO DOSOWNIE KADEJ YCIOWEJ SYTUACJI. Musisz pamita, e rni ludzie przykadaj rn wag do tych samych
rzeczy i w rny sposb oceniaj otaczajce ich wydarzenia, w zalenoci od punktu widzenia
i sposobu warunkowania.
to serw stracony, ale z perspektywy twojego przeciwnika to wspaniay serw - dla niego.
Z perspektywy sdziego serw nie by ani dobry, ani zy. By po prostu w polu albo poza nim.
Co czsto dzieje si po oddaniu kiepskiego strzau? Ludzie zaczynaj uoglnia, najczciej
w sposb, ktry ich obezwadnia. Stwierdzenie: Jaki fatalny serw", zmienia si w
przekonanie: aden serw mi dzisiaj nie wyjdzie." Nastpnie pocig generalizacji zaczyna
przyspiesza. Dochodzimy do przekonania, e nigdy nie potrafilimy dobrze serwowa. Zaraz
potem stwierdzamy, e nie potrafimy gra w tenisa, oraz dochodzimy do wniosku, e niczego
nie potrafimy robi dobrze. Std ju tylko krok do przekonania, e w ogle jestemy do
niczego.
Gdy to czytasz, wydaje ci si to mieszne, ale czy nie tak wanie dzieje si w bardzo
wielu dziedzinach naszego ycia? Jeli nie przejmujemy kontroli nad wasnym systemem
oceny, zaczyna on panowa nad nami i wpdza w spiralny proces sa-mopotpienia.
DOSKONAE OCENY TWORZ DOSKONAE YCIE

Zastanawiajc si nad zachowaniem wszystkich ludzi sukcesu w naszej kulturze,

niezmiennie zauwaam fakt, e kady z nich potrafi DOSKONALE OCENIA SYTUACJ.
Pomyl przez chwil o kim, kogo uznajesz za mistrza w dowolnej dziedzinie: w biznesie,
polityce, sztuce, prawie, kontaktach midzyludzkich, kondycji fizycznej albo sile duchowej.
Co doprowadzio ich do obecnej perfekcji? Co sprawio, e prokurator Geny Spence wygrywa
prawie kad prowadzon spraw?
Dlaczego Bill Cosby wprawia w zachwyt publiczno za kadym razem, kiedy pojawia
si na scenie? Co sprawia, e muzyka Andrew Lloyda Webbera jest tak nieprawdopodobnie
doskonaa?
Wszystko to sprowadza si do faktu, e ludzie ci potrafi dokonywa wspaniaych ocen
rzeczy i zjawisk zwizanych z ich specjalnoci. Spence doskonale rozumie, co i w jaki
sposb wpywa na ludzkie emocje i decyzje. Cosby powici cae lata na wypracowanie
podstawowych odniesie, przekona i zasad dotyczcych wykorzystania najdrobniejszej
nawet rzeczy w otoczeniu dla rozmieszenia widowni. Mistrzostwo Webbera w dziedzinach
melodyki, orkiestracji i aranacji oraz w wielu innych pozwala mu tworzy muzyk, ktra
dotyka naszych najgbszych pragnie.
Wemy za przykad Wayne'a Gretzky'ego z druyny Los Angeles Kings. Zdoby
najwicej punktw w historii krajowej ligi hokejowej. Co daje mu tak si? Czy wynika ona
std, e jest to najwikszy, najsilniejszy albo najgrubszy zawodnik w caej lidze? On sam
przyznaje, e odpowied na kade z tych trzech pyta brzmi: nie. A przecie od dawna jest
graczem numer jeden. Poproszony o odpowied na pytanie o rdo swojej skutecznoci,
mwi zawsze, e wikszo graczy jedzie tam, gdzie jest krek, a on sam zmierza w
kierunku, w ktrym krek si porusza. W kadym momencie gry umiejtno
przewidywania prdkoci krka i jego kierunku oraz obecnych i przyszych strategii innych
zawodnikw na tafli pozwala mu na przyjcie optymalnej pozycji do zdobycia kolejnego
punktu.
Sir Thomas Templeton jest jednym z najlepszych na wiecie inwestorw kapitau
midzynarodowego. Osignite przez niego wyniki nie m a j sobie rwnych. Kade dziesi
tysicy dolarw zainwestowane w jego firm Templeton Growth Fund tu po jej zaoeniu w
1954 roku warte jest dzi dwa miliony dwiecie tysicy! Aby mc zainteresowa go osobicie
twoim kapitaem, musisz dzi zainwestowa od razu co najmniej dziesi milionw dolarw.
Jeden z jego najlepszych klientw powierzy mu do inwestowania ponad miliard dolarw.
Co uczynio z Templetona najlepszego bodaj na wiecie doradc finansowego? Kiedy
zadaem mu to pytanie, nie waha si ani przez moment: Moja zdolno oceny prawdziwej
wartoci d a -nej inwestycji." Potrafi to robi bez wzgldu na zmieniajce si trendy i
krtkoterminowe wahania rynku.
REZULTATEM SKUTECZNYCH OCEN JEST BOGACTWO
Inni najlepsi doradcy inwestycyjni, ktrych dziaalno analizowaem w ostatnim
czasie, to Peter Lynch, Robert Prechter i Warren Buffet.
Ten ostatni wykorzystuje dajc mu wiele si metafor, ktrej nauczy si od przyjaciela
i mentora Bena Grahama: Metaforycznie przedstawiajc sobie fluktuacje rynkowe, pomyl,
e dowiadujesz si o nich od niesychanie uprzejmego faceta, pana R., ktry jest twoim
partnerem w interesach...
Wypowiedzi pana R. s zawsze bardzo do siebie podobne. Dlaczego? C, przykro o
tym mwi, ale powodem jest fakt, e ten biedny czowiek ma powane kopoty emocjonalne.
Czasem wpada w eufori i wtedy na nasze interesy wpywaj jedynie korzystne czynniki.
Kiedy jest w tym nastroju, wyznacza bardzo wysok cen kupna-sprzeday, poniewa obawia
si, e pooysz ap na jego odsetkach i pozbawisz go nalenych mu zyskw. Innym razem
popada w depresj i widzi przed sob tylko kopoty, zarwno w interesach, jak i na caym
wiecie. Wtedy wyznacza bardzo nisk cen, poniewa boi si, e zrzucisz na niego swoje

udziay... Ty sam, podobnie jak Kopciuszek na balu, musisz czeka na znak ostrzegawczy, bo
inaczej wszystko obrci si w szmaty i popi. P A N R. MA CI SUY, A NIE TOB
KIEROWA. Poyteczna bdzie dla ciebie jego lista cen, a nie jego rozum. Jeli wic
pewnego dnia pojawi si w wyjtkowo gupim nastroju, moesz go albo zignorowa, albo
wykorzysta, ale klsk bdzie dla ciebie dostanie si pod jego wpywy. JELI BOWIEM N
E E MASZ PEWNOCI, E LEPIEJ OD PANA R. ROZUMIESZ SWOJE INTERESY I
ZNACZNIE LEPIEJ OD NIEGO POTRAFISZ OCENI ICH WARTO, WYPADASZ Z
GRY"
Z pewnoci Buffet ocenia swoje decyzje inwestycyjne zupenie inaczej ni ci, ktrzy
zamartwiaj si, gdy nastpuje zaamanie si rynku, i wpadaj w eufori, gdy ceny id w gr.
Wanie dlatego, e dokonuje innej oceny, osiga inne rezultaty. JELI KTO LEPIEJ OD
NAS RADZI SOBIE W JAKIEJKOLWIEK DZIEDZINIE YCIA, Z PEWNOCI
PRZYCZYN JEST FAKT, E LEPIEJ NI MY OCENIA ZNACZENIE POSZCZEGLNYCH RZECZY ORAZ DZIAANIA, KTRE POWINIEN PODJ.
Nie wolno nam zapomina, e wpywy dokonywanych przez nas ocen sigaj o wiele
dalej ni hokej czy finanse. Oceny dotyczce posikw, ktre spoywasz co wieczr, mog
wpyn na dugo i jako twojego ycia. Niewaciwe oceny dotyczce spraw zwizanych
z wychowaniem twoich dzieci mog przysporzy ci cierpie cigncych si za tob przez cae
ycie. Niezrozumienie sposobw oceny drugiego czowieka moe zniszczy nawet
najpikniejszy i najbardziej przepeniony mioci zwizek.
Celem jest wic nabycie umiejtnoci oceny wszystkiego w twoim yciu w taki sposb,
aby konsekwentnie prowadzia ci ona do wyboru tylko tego, co wywoa podane przez
ciebie rezultaty, problem polega na tym, e rzadko sigamy po kontrol nad czym, co w y d a
j e nam si zoonym procesem. Wanie dlatego opracowaem sposoby upraszczajce ca
procedur tak, bymy mogli przej ster |i pokierowa wasnymi ocenami, a wic i wasnym
losem. Oto krtki przegld piciu elementw oceny. Niektre ju znasz, a pozostaymi
zjmiemy si dokadniej w kolejnych rozdziaach.

Poniej zamieszczona jest strzaka skierowana w stron podwjnego celu. Diagram ten
ilustruje sposb dziaania twojego systemu Nadrzdnego oceny. Zajmiemy si teraz

przegld
dem kadeg
go z piciu elementw
e
po kolei. Om
mawiajc jee, bdziemy
y uzupenialli

diagram
m.
1. Pierwszym
m elementem
m, ktry wywiera wpyw
w na wszysstkie podejm
mowane przzez nas
oceny, jest
j S T A N emocjonalny i umysowy, w ktrrym znajduj
ujemy si po
odczas
dokonyw
wania oceny
y.
42
28
OBU
UD W SOBIE OLBR
RZYMA
Zd
darzaj si w twoim y
yciu chwile,, kiedy wysttarczy, by kkto powied
dzia jedno sowo
s
i
wybuch
hasz paczem
m, chocia innym
i
razem
m ten sam komentarz
k
w
wywoaby twj
t
miech
h. Na
czym po
olega rnicca? Przyczy
yn moe by
y po prostu
u stan, w jakkim si znajjdujesz. Jelli
znajdujeesz si w staanie strachu
u, atwo ci zrani. W
wczas odgos krokw za oknem, po
p
ktrym nastpuje skrzypienie otwieranych
h drzwi, ozn
nacza dla ciiebie zupen
nie co inneg
go ni
nie te same odgosy
o
sy
yszane w staanie podnieccenia lub poozytywnego
o oczekiwan
nia.
dokadn
Fakt, ee trzsiesz sii ze strachu
u przykryty
y kodr czy
y te podryw
wasz si radonie z k
ka i z
otwartymi ramionaami biegniessz w kierunk
ku drzwi, jeest wynikiem
m ocen, kt
rych dokon
nujesz,
zastanaw
wiajc si nad
n znaczen
niem tych dwikw.
W
Wanie
dlateego jednym
m z najwaniiejszych eleementw w procesie do
okonywaniaa
waciw
wej oceny jeest dbao o to, abymy
y w chwili podejmowa
p
ania decyzji na temat
znaczen
nia okrelon
nych rzeczy lub zjawisk
k oraz konieecznych dziiaa z nimi zwizanych
h
znajdow
wali si w moliwie
m
najjbardziej pro
oduktywnym
m stanie um
mysu i emo
ocji. Nie wollno nam
wtedy nastawia
n
si wyczniee na przetrw
wanie.

2.
Drug
gim elemen
ntem skadow
wym naszeg
go Systemuu Nadrzd
nego s PYTANIA
A. Pytania tee ksztatuj pocztkow
p
form do
konywaanych przez nas ocen. Musisz
M
pam
mita, e w reakcji na
wszystk
ko, co dziejee si w yciu, twj umy
ys zadaje sobie pytaniaa:

Co si dzieje? Co ta sytu
uacja oznaczza? Czy znaaczy ona przyjemno, czy cierpieenie?"
Co decyduje o tym, czy zapraszasz kogo na raandk? Twooje oceny zn
najduj si pod
p
przemonym wpyw
wem pyta,, ktre sobiee zadajesz, kiedy
k
zastannawiasz si nad zagadn
niciem
tej osob
by. Jeli pytaasz si na przykad: C
Czy nie byo
oby wspaniaale lepiej t osob pozn
na?",
najpraw
wdopodobnieej zyskasz motywacj,
m
by si do niej
n zbliy. Jeli natom
miast najczciej
zadajeszz sobie pytaania typu: A
A co bdziee, jeli mniee odrzuci? M
Moe moja propozycja
p
j
obrazi? A jeli ja poczuj si zraniony?",
z
z pewnocii dokonujesz szeregu ocen,
o
w rezzultacie
ktrych przechodziisz obok mo
oliwoci zw
wizania si z kim, ktoo ci napraw
wd interesu
uje.
Rodzaj ywn
noci, ktra znajdzie si na twoim talerzu,
t
rw
wnie zaley
y od pyta, ktre
k
sobie zaadajesz. Jelli twoje pytanie brzmi: Co mog zje naprdce?", najp
prawdopodo
obniej
wybierzzesz preparo
owane i goto
owe do spoycia produ
ukty, czyli ppotocznie mwic
m
mieecie.
Jeli nattomiast kierrujesz si py
ytaniem: Jaakie posikii bd dla m
mnie odywccze i zaspok
koj mj
gd?", pewnie zdeecydujesz sii na zjedzenie warzyw
w, owocw llub saatek.
Faakt, czy regularnie spoywasz na przykad
p
baatonik Snickkers, czy te szklank soku
owocow
wego, decyd
duje o twojeej kondycji fizycznej.
f
Jest to skutkkiem dokony
ywanych prrzez
ciebie ocen,
o
a pytan
nia, ktre so
obie zadajessz, s w tym
m procesie bbardzo wan
ne.
3.
Trzeecim elemen
ntem, ktry wywiera wpyw
w
na dookonywane
przez ciiebie oceny,, jest twoja HIERARCH
HIA WART
TOCI. Kady
Z nas w cigu caeg
go ycia uczzy si przed
dkada jedn
ne wartoci
nad innee. Kady z nas
n chce czu
u si dobrzze, to jest, odczuwa
o
przyjem
mno, oraz unika zeg
go samopoczzucia, czyli eliminowa
cierpien
nie. Jednak dowiadcze
d
enia yciowe wytworzy
yy w po
szczeg
lnym czow
wieku jemu tylko wacciwy system
m rozrniannia
elementtw oznaczaajcych cierrpienie i eleementw oznaczajcychh
przyjem
mno. Ma to
o swoje odb
bicie w kierrujcym nam
mi systemie
wartocci. Na przyk
kad kto m
g nauczy si kojarzy
y przyjemnno
z poczu
uciem bezpieeczestwa, podczas gd
dy inny moe czy

z tym poczucciem wielkiee cierpieniee, poniewa panujca w jego rodzinie obsesja

bezpieczestwa sprrawia, e nigdy
n
nie do
owiadczy poczucia
p
sw
wobody.
N
Niektrzy
lud
dzie usiuj odnosi suk
kcesy, ale jeednoczeniee za wszelk
k cen unik
kaj
odrzuceenia. Czy po
otrafiby wyjani,
w
jak
k konflikt ty
ych wartocii przyczyniaa si do pocczucia
frustracjji i demobillizacji u tych osb?
W
Wartoci,
kt
re wybierasz, ksztatujj kad podejmowan przez ciebiie decyzj. Istniej
dwa typ
py wartoci, z ktrymi dokadnie
d
zapoznasz
z
sii w nastpnnym rozdziaale: emocjo
onalne
stany prrzyjemnocii, ktre zaw
wsze chcemy
y DO SIEBIIE PRZYCIIGA (waartoci takiee, jak
rado, mio, zrozumienie czzy podnieceenie), oraz emocjonalne
e
e stany cierp
rpienia, ktrre
zawsze OD SIEBIE
E ODPYCH
HAMY (na przykad
p
po
onienie, fruustracja, dep
presja czy zo).
z
Dynamiika napi tworzona
t
prrzez te dwa cele wyznaacza kieruneek twojego ycia.

4. Czwartym elementem
m skadajcy
ym si na tw
wj System N
Nadrzdny s
PRZEK
KONANIA. PRZEKON
NANIA OG
LNE s p r a -wiaj, ee jestemy pewni,
p
jakiee
uczucia wybra w danej
d
sytuacji oraz czeego oczekiw
wa od siebiee samych, od
o ycia i od
d innych
ludzi. REGUY,
R
k
ktrymi
si kierujemy,
k
to
t nic inneg
go jak tylko wasne przekonania naa temat
tego, co
o musi nam si przydarzzy, bymy
y mogli poczzu, e wyzznawane przzez nas warttoci
zostay zaspokojon
ne.
N przykad niektrzy
Na
n
lu
udzie wierz, e jeli ktto ich kochha, nigdy niie podnosi na
n nich
gosu. Regua
R
ta sp
prawi, e lud
dzie ci ocen
ni podniesio
ony gos jakko dowd braku
b
miocci w ich
zwizku
u. Moe to by
b ocena bezpodstawn
b
na, ale regu
ua taka cakkowicie panu
uje nad oceenami
tych lud
dzi i dowiaadczeniem yciowym

oraz
o postrzeg
ganiem zjaw
wisk jako prrawdziwych
h. Inne
tego typ
pu ograniczaajce nas reeguy mog przyj form
m stwierdzzenia:, Jelii jeste
czowieekiem sukceesu, zarabiassz miliony dolarw",
d
albo: Jeli jeste dobry
ym ojcem lu
ub
matk, nigdy
n
nie po
opadasz w konflikty
k
z wasnymi
w
d
dziemi."
N
Nasze
oglnee przekonan
nia warunku
uj nasze occzekiwania i czsto deccyduj naweet o tym,
ktre elementy bd
dziemy ocen
nia jako pieerwszoplano
owe. Sia tyych przekon
na okrela, kiedy
s
pocczucie cierpienia, a kieddy poczuciee przyjemno
oci.
dopuszcczamy do gosu w nas samych

S ne podstaw
wowym elementem kadej oceny, jakiej kiedyykolwiek dokonae lu
ub

dokonassz.
5)) Pitym eleementem tw
wojego Systeemu Nadrzdnego jest mieszaninaa dowiadczze
zwizan
nych z odnieesieniami, ktre
k
ukrytee s w olbrzymim katallogu twojeg
go mzgu.
Przecho
owujesz tam
m wszystko to,
t czego do
owiadczyee w dotychhczasowym yciu, oraz
wszystk
ko to, co sob
bie kiedykolwiek wyob
braae. Od
dniesienia tee s surowcem, ktrego
o
uywam
my do konsttruowania naszych przeekona, orazz stanowi eelement wsp
pierajcy naasze
decyzje. Aby zdecy
ydowa o zn
naczeniu czzegokolwiek
k, musimy tto z czym porwna,
p
n
na
przykad
d zadajc so
obie pytaniee, czy okrelona sytuaccja jest dobrra, czy za. Przypomnij
P
sobie
podany wczeniej przykad
p
gry
y w tenisa: sytuacja jesst dobra lubb za, ale w odniesieniu
o
do
bra w porw
wnaniu z tym, co m a j lub co robbi twoi znaajomi? Czy
y jest za
czego? Czy jest dob
wnaniu do najgorszej
n
sy
ytuacji, w jaakiej si dotychczas znnalaze?
w porw
Prrzy podejmo
owaniu decyzji dyspon
nujesz nieog
graniczon lliczb odnieesie. Wyb
r
takich, a nie innych
h odniesie ma bezporredni wpyw
w na znaczeenie, jakie przypisujesz
p
z
okrelon
nemu dowiadczeniu, na
n to, jakie s twoje zw
wizane z niim odczuciaa, i do pewn
nego
stopnia rwnie naa to, co zrobisz. Nie maa adnych wtpliwoci
w
co do faktu
u, e odniesiienia
uj nasze przzekonania i wartoci. Czy
C potrafib
by wyjanii rnic powodowan
p
ksztatuj
z
jednej strony dorasstaniem w rrodowisku wywoujcy
w
ym w czow
wieku cigee poczucie, e
si
jest wyk
korzystywan
nym, a doraastaniem w poczuciu niieograniczoonej mioci z drugiej? Jak
mogoby to zabarw
wi twoje przzekonania i wartoci, jak wpynooby na spossb postrzeg
gania
przez ciiebie ycia i ludzi, albo
o stojcych przed
p
tob moliwoci
m
?
Jeeli na przyk
kad w wiek
ku szesnastu
u lat nauczy
ye si skakka ze
sp
padochronem
m, mogo to
o rozwin w tobie zup
penie inne w
wartoci
do
otyczce przzygody ni u kogo, ktto spotyka si
s z odmow
w, ilekro
si czego
'ch
hcia opano
owa jak now
n
umiejtno lub dowiedzie
d
no
owego. Bard
dzo czsto mistrzowie
m
w jakiej dzziedzinie too po prostu
lu
udzie, ktrzy
y m a j wiicej od cieb
bie odniesiee na temat wszystkieg
go,
co
o w okrelon
nej sytuacjii prowadzi do
d sukcesu, a co do fruustracji.
Jaasne jest, e po czterdziiestu latach inwestowania John Teempleton ma
w
wicej
odniessie, ktre p o m a g a j mu w po
odjciu decyyzji o dosko
onaej
|lo
okacie kapittau, od kog
go, kto bierrze si za to
o po raz pierrwszy.
Dodatkowe odniesienia
o
daj nam po
otencja misstrzostwa. M
Mimo tego jednak,
j
bez
u na nasze dowiadczen
d
nia w okrelonej dziedzinie albo nna ich brak, dysponujem
my
wzgldu
nieogran
niczon liczzb sposob
w organizo
owania naszzych odniesie w przek
konania i reg
guy,
ktre alb
bo dodaj nam
n si, albo
o nas obezw
wadniaj.

Codziennie przed kadym z nas staje moliwo zebrania kolejnych odniesie, ktre
mog poprze nasze przekonania, doksztaci nasze wartoci, pomc w zadawaniu sobie
nowych pyta, da dostp do stanw popychajcych nas w podanym kierunku oraz
naprawd ksztatowa nasz lepsz przyszo.
Mdro czowieka jest wprost proporcjonalna
nie do jego dowiadczenia ale do umiejtnoci
dowiadczania.
GEORGE BERNARD SHAW
Kilka lat temu po raz pierwszy usyszaem o czowieku nazwiskiem Dwayne Chapman,
ktry odnosi nieprawdopodobne sukcesy w tropieniu przestpcw przez cae lata
wymykajcych si ramieniu sprawiedliwoci. Wielu okrelao go mianem Pies" i szybko pod
tym wanie pseudonimem sta si powszechnie znany jako najlepszy owca przestpcw w
caym kraju. Jego dziaalno tak bardzo mnie zafascynowaa, e zapragnem go pozna i
przekona si, dziki czemu jest tak skuteczny w swoich dziaaniach. Pies" jest czowiekiem
bardzo wraliwym, ktrego celem jest nie tylko ujcie przestpcy, lecz rwnie i udzielenie
mu pomocy w dokonaniu zmiany ycia na lepsze. Skd wzio si w nim to pragnienie?
rdem jest jego wasne cierpienie.
Jako mody czowiek Pies" dokonywa bardzo nietrafnych ocen co do ludzi, ktrych
moe uzna za swoich przyjaci. Kierowany chci poczucia przynalenoci, doczy do
motocyklowego gangu Uczniw Diaba". Pewnego dnia, podczas nieudanej transakcji
sprzeday narkotykw, ktry z czonkw gangu wystrzeli z pistoletu i miertelnie zrani
jednego z uczestniczcych w transakcji mczyzn. Natychmiast wybucha panika, a morderca
szybko znikn z miejsca przestpstwa.
Chocia Pies" nie popeni morderstwa, prawo obowizujce w tym stanie Ameryki nie
czynio adnej rnicy midzy penieniem roli wspuczestnika zbrodni a czowiekiem, ktry
naprawd pocign za spust.
Pies" wyldowa na kilka lat w cikim wizieniu w Teksasie. Odsiadywanie wyroku
sprawio mu tak wielkie cierpienie, e cakowicie zmieni filozofi yciow. Zda sobie
spraw z faktu, e jego podstawowe przekonania, wartoci i reguy doprowadziy go do tego
cierpienia. Zacz wic zadawa sobie nowe pytania i postrzega swoje dowiadczenia
(odniesienia) wizienne jako rezultat wyborw, ktrych dokona w oparciu o poprzedni
filozofi yciow. To doprowadzio go do podjcia decyzji, e musi zmieni swoje ycie raz
na zawsze.
Po wyjciu z wizienia Pies" ze zmiennym szczciem pracowa w wielu zawodach, a
wreszcie zaoy prywatne biuro ledcze. Kiedy stan przed sdem pozwany o zalege
alimenty na rzecz swojego dziecka (ktrych nie mg paci ani podczas pobytu w wizieniu,
ani w mao stabilnym finansowo okresie tu po odbyciu kary), sdzia zaoferowa mu
moliwo zarabiania pienidzy na poczet spaty zalegych wiadcze, poniewa wiedzia, e
w innym wypadku nigdy na nie nie zapracuje. Zaproponowa mu mianowicie, aby wytropi
gwaciciela, ktry skrzywdzi bardzo wiele kobiet w okolicach Denver. Sdzia zasugerowa
te, aby "Pies" wykorzysta swoje dowiadczenia wizienne dla ustalenia, kim ten przestpca
moe by i gdzie moe si ukrywa. Chocia przedstawiciele wymiaru sprawiedliwoci,
mimo wielu usiowa, nie potrafili schwyta gwaciciela przez ponad rok, Pies" znalaz go w
cigu trzech dni!
Najkrcej mwic, sdzia by pod wielkim wraeniem, Zapocztkowao to wspania
karier Psa". Od tamtego czasu dokona on ponad trzech tysicy aresztowa, co jest jednym
z najlepszych, jeli nie najlepszym wynikiem w caym kraju. rednio dokonywa trzystu

szedziesiciu aresztowa rocznie, co oznacza jedno dziennie! Jaki jest sekret tego sukcesu?
Bez wtpienia zwizany jest z dokonywanymi przez Psa" ocenami. Zwykle kontaktuje si on
z rodzin i bliskimi poszukiwanego przestpcy i na rne sposoby wydobywa z nich
potrzebne mu informacje. Odkrywa gwne przekonania, wartoci i ustalone reguy czowieka, na ktrego poluje. Dziki temu poznaje jego odniesienia, co pozwala mu myle w
podobny sposb i przewidywa jego posunicia z nieprawdopodobn dokadnoci. Uczy si
Systemu Nadrzdnego poszukiwanego przestpcy i rezultaty, jakie dziki temu osiga, mwi
same za siebie.
DWA RODZAJE ZMIAN
Jeli chcemy co zmieni we wasnym yciu, zawsze jest to jedna z dwu rzeczy: albo
nasze zachowanie, albo to, jak si czujemy. Z pewnoci moemy nauczy si zmienia nasze
emocje i uczucia w jakim kontekcie. Jeli na przykad odczuwasz strach przed poniesieniem
poraki jako aktor, mog pomc ci uwarunkowa si tak, by nigdy ju nie odczuwa tego
lku.
Moemy te dokona drugiego rodzaju zmiany, a mianowicie ZMIANY OGLNEJ. Da
si to porwna do zmiany sposobu przetwarzania danych przez twj komputer. Jeli chcesz
ten sposb zmieni, moesz zmieni oprogramowanie i wtedy, po naciniciu jakiego
klawisza, dane pojawiajce si na ekranie sformatowane s zupenie inaczej. Jeli natomiast
chcesz wprowadzi zmian, ktra obejmie nie tylko okrelony zbir, ale wszystkie zgromadzone na dysku informacje, moesz zmieni system operacyjny komputera. Podobnie zmiana
Systemu Nadrzdnego pozwala nam zmieni sposb, w jaki reagujemy na rne okolicznoci.
Tak wic zamiast uwarunkowywa si po to, aby ywi inne odczucia wobec
odrzucenia, i w ten sposb wyeliminowa zachowania kierowane strachem, moesz przyj
nowe przekonanie oglne, ktre mwi: JA SAM JESTEM RDEM WSZYSTKICH
MOICH EMOCJI. NIC I NIKT NIE MOE ZMIENI MOICH ODCZU POZA MN
SAMYM. JELI ZAUWA, E LE NA CO REAGUJ, MOG TO ZMIENI W
JEDNEJ CHWILI."
Jeli naprawd przyjmiesz to przekonanie - nie intelektualnie, lecz raczej emocjonalnie
w taki sposb, by odczuwa niezachwian pewno - przekonasz si, jak skutecznie potrafi
ono eliminowa nie tylko strach przed odrzuceniem, ale rwnie uczucia zoci, frustracji
oraz poczucie nieprzystosowania. W jednej chwili staniesz si panem wasnego
przeznaczenia.
Moemy te wsplnie zmieni twoje wartoci i uczyni wkad w ycie innych twoj
wartoci nadrzdn. Wtedy nawet jeli kto ci odrzuci, nie bdzie to dla ciebie miao
znaczenia, poniewa nadal bdziesz chcia wnosi pozytywny wkad w jego ycie, a c i -gy
wkad w ycie innych sprawi, e nie bdziesz ju nigdy czu si odrzucony. Przepeni ci
rwnie poczucie radoci oraz zwizkw z innymi ludmi, czego nigdy wczeniej nie
odczuwae a w tak wielkim stopniu w innych dziedzinach swojego ycia. Moemy te
wsplnie zmieni stosunek twoich odczu wobec palenia, sprawiajc, e zdrowie i ywotno
znajd si na szczycie twojej hierarchii wartoci. Kiedy stan si one najwaniejsz dla ciebie
yciow wartoci, zachowania zwizane z paleniem znikn. Co waniejsze, mog zosta
zastpione innymi zachowaniami, ktre bd wspieray twoje nowe priorytetowe wartoci:
nowy sposb odywiania si, nowy sposb oddychania i tak dalej. Obydwa rodzaje zmian s
bardzo cenne.
Druga cz tej ksiki skupia si na sposobach wprowadzania tych oglnych zmian,
dziki ktrym przesunicie w ramach jednego z piciu elementw Systemu Nadrzdnego z
wielk si wpynie na twj sposb mylenia, odczuwania oraz na twoje zachowanie w wielu
dziedzinach ycia jednoczenie. Zmiana jednego drobnego elementu w Systemie
Nadrzdnym sprawi, e pewnego rodzaju ocen nie bdziesz nawet bra pod uwag, nie
bdziesz nawet prbowa zadawa sobie pewnych pyta, a niektre przekonania nigdy nie s p

o t k a j si choby z cieniem twojej akceptacji. Proces wprowadzania zmiany oglnej moe

si okaza bardzo potnym narzdziem w ksztatowaniu twojego przeznaczenia.
Pozbd si przyczyny, a zniknie skutek.
MIGUEL DE CERVANTES
Wrd moich ulubionych historii znajduje si historia o pewnym czowieku, ktry stoi
nad brzegiem rzeki. W pewnej chwili zauwaa, jak rwcy prd porywa kogo i rzuca nim o
skay. Nasz bohater syszy woanie o pomoc, skacze do wody, wyciga topielca, a nastpnie
stosuje sztuczne oddychanie, opatruje mu rany i wzywa lekarza. Zaraz po tym, kiedy wci
jeszcze nie bardzo potrafi zapa oddech, syszy kolejne gosy woajce o pomoc pord
nurtw rzeki. Skacze wic do wody po raz kolejny i po raz kolejny dowodzi swojej odwagi,
ratujc ludzkie ycie. Tym razem s to dwie mode kobiety. Zanim ma czas si nad
czymkolwiek zastanowi, dochodz do niego gosy nastpnych czterech osb
wzywajcych pomocy.
Po niedugim czasie mczyzna ten jest zupenie wyczerpany ratowaniem kolejnych
ofiar, a wezwania pomocy nie ustaj. Gdyby tylko powici troch czasu i podszed kawaek
w gr rzeki, odkryby, dlaczego wszyscy ci ludzie wpadaj do wody! Zaoszczdziby wiele
si, zajmujc si przyczyn tego procesu, a nie jego skutkami. Podobnie zrozumienie Systemu
Nadrzdnego pozwala ci wyeliminowa przyczyn, zamiast mczy si nad w a l k ze
skutkami. Trzydniowe seminarium Randka z Przeznaczeniem jest jednym z najlepszych
kursw, jakie udao mi si dotychczas opracowa. Zamiast zwykych dwch tysicy osb,
uczestniczy w nim zaledwie dwiecie. Podczas kadego z tych kursw wszyscy wsplnie
pracujemy, by odkry, jak skonstruowany jest System Nadrzdny kadego z uczestnikw.
Zrozumienie zasady jego dziaania zupenie odmienia ludzi. Nagle zaczynaj pojmowa,
DLACZEGO doznaj pewnych odczu albo zachowuj si tak a nie inaczej.
Ucz si rwnie, jak zmieni dosownie kad rzecz w ich yciu, a co waniejsze,
dowiaduj si, w jaki sposb maj skonstruowa swj System Nadrzdny, aby osign cel,
do ktrego c h c w yciu zmierza. Jak m a j si zorganizowa, a b y bez wysiku
pospiesza w podanym kierunku, nie odczuwajc nigdy wicej rozdarcia z powodu
sprzecznych wartoci, przekona i regu?
Jedno z najwaniejszych pyta, jakie zadajemy podczas tego kursu, brzmi: Jakie
wartoci nade m n panuj? Skd wiem, e moje wartoci zostay usatysfakcjonowane -jakie
s moje reguy?" Na kursy Randka z Przeznaczeniem uczszczali senatorowie i kongresmeni
Stanw Zjednoczonych, dyrektorzy najwikszych przedsibiorstw i gwiazdy kina oraz
przedstawiciele wielu rnych profesji. Wszyscy bowiem dzielimy niektre problemy. Jak
radzi sobie z rozczarowaniem, frustracj, niepowodzeniem oraz innymi elementami naszego
otoczenia, na ktre nie mamy bezporedniego wpywu, nawet jeli dojdziemy na sam szczyt
kariery?
Odczuwane przez nas emocje oraz podejmowane dziaania oparte s na tym, w jaki
sposb oceniamy otaczajce nas rzeczy i zjawiska. Mimo to jednak bardzo wielu z nas nie
wytworzyo adnego wasnego systemu oceny. Gbokich zmian odczuwanych przez
uczestnikw trzydniowego kursu Randka z Przeznaczeniem wrcz nie da si opisa.
Dosownie w kilka chwil ludzie cakowicie zmieniaj swj sposb mylenia i zaczynaj
doznawa zupenie innych uczu w zwizku ze wszystkim, co ich otacza, tylko dlatego, e
przejmuj kontrol nad t czci mzgu, ktra panuje nad ich yciowymi dowiadczeniami.
Zmiany te m a j wpyw nie tylko na ich emocje, ale i na kondycj fizyczn, kiedy umys ustali ju, jakie nowe wartoci s dla nich najwaniejsze.

K
Ksika
ta niie jest w zam
mierzeniu su
ubstytutem wymienionnego kursu. Chciabym jednak
dostarczzy ci kilku
u najwaniejjszych narzdzi, ktrym
mi si na tym
m kursie po
osugujemy, po to,
aby m
g je od razzu wykorzy
ysta. Czytajjc kolejne rozdziay, bbdziesz m
g wprowaadzi w
swoim yciu

podob
bne zmiany - i to od zarraz!
A stymulowa twj sp
Aby
posb myleenia o Systeemie Nadrzdnym, zad
dam ci teraz kilka
prowok
kacyjnych py
yta, ktre powinny
p
otw
worzy wszzelkie tamy blokujce twoje
t
mylii oraz
pomc ci
c ustali, ktre
k
czci tego s y s t e m u wyko
orzystujesz przy p o d e j m o w a n i u
decyzji..

ODPOWIED
DZ NA PON
NISZE PYTANIA, ZA
ANIM PRZEJDZIESZ DO DALSZEJ
LEKTU
URY:
Jaakie jest two
oje najcenniiejsze wspomnienie?
G
Gdyby
mg wyelimino
owa gd na
n caym w
wiecie, zabijajc ' jednego cakowiccie
niewinn
nego czowiieka, czy zro
obiby
to
o? Dlaczego
o? Dlaczego
o nie?
3 Gdvbv
G
udeerzy swoim
m samochod
dem w nowiu
utkie czerw
wone
" porshee i mocno jee w ten spossb uszkodzzi, czy zosttawiby
kaartk z wassnym nazwiskiem na miejscu
m
wypadku, naweet
jeli niee byoby ad
dnych absollutnie wiad
dkw? Dlaczego?
Dlaczeg
go nie? ,
.
4 Gdyby
G
m
g zarobi dziesi
d
tysiicy dolarw
w, zjadajc
" misk ywych kaaraluchw, czy
c zrobiby
y to? Dlaczzego?
Dlaczego niee? Zajmijmy
y si teraz tw
woj odpow
wiedzi na kkade z tych
h pyta.
Sp
pjrz na diaagram przed
dstawiajcy System Nadrzdny. KT
T-R Y C H ELEMEN
NTW
TEGO SYSTEMU
S
U UYWA
E, ODPOWIADAJ
C NA KA
DE Z TYC
CH PYTA
? Na
pewno zadawae
z
s
sobie
pytaniia, aby zaczz dokonyw
wa oceny - pewnie pow
wtrzye pytanie
p
ze zbioru sswoich odniiesie, nieprrawda?
zadane przeze
p
mniee. Jednak od
dpowied wycigne
w
Szybko przejrzae miliardy do
owiadcze
swojego y
ycia i w kocu wybraee to jedno,
najcenn
niejsze. A moe
m
nie wyb
brae adnego, poniew
wa ktre z twoich przzekona go
osi:
Wszysstkie dowiaadczenia ycciowe s ceenne", albo: Wybr jeddnego z dowiadcze jako
cenniejsszego od inn
nych bdziee pomniejszzeniem znacczenia pozosstaych dow
wiadcze."
Przekon
nania takie nie
n pozwoliiyby ci odp
powiedzie na
n pierwszee pytanie. Nadrzdny
N
System
oceny okrela
o
nie ty
ylko, co oceeniamy i jak
k oceniamy
y, lecz rwniie i CO CH
HCEMY
OCENIA
A.
Zaajmijmy si teraz drugiim pytaniem
m, o wiele in
ntensywniejjszym emoccjonalnie, ktre
k
wyczytaaem w Wieelkiej ksidzze pyta: GD
DYBY MG WYE
ELIMINOW
WA GD
D NA

CAYM WIECIE, ZABIJAJC JEDNEGO CAKOWICIE NIEWINNEGO

CZOWIEKA, CZY ZROBIBY TO?
Kiedy zadaj ludziom to pytanie, zwykle spotykam si z bardzo gwatownymi
reakcjami. Niektrzy z wielkim zdecydowaniem odpowiadaj: tak, rozumujc, e ycie wielu
jest o wiele waniejsze ni ycie jednego czowieka. S oni przekonani, e gdyby jeden
czowiek chcia przyj na siebie cierpienie, aby w ten sposb skoczy cierpienie wszystkich
ludzi na caym wiecie, wtedy cel uwicaby rodki.
Inni s przeraeni t myl. Wierz, e ycie kadego czowieka jest rwnie cenne. To
rwnie oparte jest na zestawie przekona, prawda? Jeszcze inni kieruj si oglnym
przekonaniem, e wszystko, co dzieje si w yciu, dzieje si tak, jak powinno si dzia, i
wszyscy ci, ktrzy goduj, zarabiaj tym na wiele dobrego w kolejnych wcieleniach.
Niektrzy natomiast odpowiadaj: Tak, zrobibym to, ale natychmiast potem odebrabym
sobie ycie."
Bardzo interesujcy jest fakt, e ludzie tak rnie reaguj na dokadnie to samo pytanie,
w zalenoci od tego, ktry z piciu elementw oceny wykorzystuj w swojej odpowiedzi
oraz jakie dowiadczenia yciowe nagromadzili dotychczas. A co z twoj odpowiedzi na
trzecie pytanie: GDYBY UDERZY SWOIM SAMOCHODEM W NOWIUTKIE CZERWONE PORSHEI MOCNO JE W TEN SPOSB USZKODZI, CZY ZOSTAWIBY
KARTK Z WASNYM NAZWISKIEM NA MIEJSCU WYPADKU, NAWET JELI NIE
BYOBY ADNYCH ABSOLUTNIE WIADKW? Niektrzy natychmiast odpowiadaj:
Oczywicie, e tak." Dlaczego? Ich najwysz wartoci jest uczciwo. W niektrych
przypadkach odpowied ta podyktowana jest f a k t e m , e jej autorzy najbardziej ze
wszystkiego na wiecie chc unika poczucia winy. Gdyby nie zostawili tej informacji,
czuliby si winni, a to byoby dla nich zbyt wielkim cierpieniem. Jeszcze inni m w i , e
nie zostawiliby kartki z wasnym nazwiskiem, a zapytani dlaczego, odpowiadaj: C, mnie
samemu zdarzyo si to kilka razy i nikt nie zostawi mi adnych informacji."
Twierdz wic, e dysponuj odniesieniami, ktre rozwiny w nich przekonanie:
Odpacaj piknym za nadobne."
I oto czwarte pytanie: GDYBY MG ZAROBI DZIESI TYSICY
DOLARW, ZJADAJC MISK YWYCH KAARALUCHW, CZY ZROBIBY TO?
Za kadym razem, kiedy je zadaj, otrzymuj bardzo mao twierdzcych odpowiedzi.
Dlaczego? Poniewa w przypadku bardzo wielu ludzi odniesienia zizane z karaluchami wyobraenia i odczucia na ich temat, ktre nagromadzili w umyle - s skrajnie negatywne.
Karaluchy nie s wic czym, co chcieliby zje.
Wtedy zawsze podnosz stawk: ILU Z W A S ZROBIOBY TO ZA STO TYSICY?
Sytuacja na sali zaczyna si stopniowo zmienia i podnosz rce ludzie, ktrzy poprzednio
tego nie zrobili. Dlaczego wic zmienili zdanie tym razem? Co stao si z ich systemem
oceny? Dwie rzeczy. Po pierwsze, kieruj si oni przekonaniem, e sto tysicy dolarw moe
usun z ich ycia wiele cierpie, w tym by moe nawet cierpie dugofalowych, z ktrymi
byoby im znacznie trudniej poradzi sobie ni z chwilowym cierpieniem powodowanym
przez ywe karaluchy wijce im si w gardle.
A GDYBYM DA CI MILION? A DZIESI MILIONW? Po zadaniu tego pytania
wdruj w gr rce wikszoci ludzi zgromadzonych na sali. S przekonani, e dugofalowa
przyjemno, jak sprawiliby sobie samym i innym ludziom za dziesi milionw dolarw,
przewayaby chwilowe cierpienie. Jednak niektrzy ludzie nie zjedliby ywych karaluchw
za adne pienidze. Zapytani dlaczego, mwi zwykle: Nie potrafibym zabi ywej istoty",
albo: Nie rb drugiemu, co tobie niemie." Inni mwi na to, e z atwoci zabijaj
karaluchy, ilekro pojawi si na ich drodze. Jeden mczyzna powiedzia nawet, e bez
adnego problemu poknby ywego karalucha nie dla pienidzy, ale dla przyjemnoci.
Powd? Wychowa si w kraju, w ktrym karaluchy uznawane s za wielki przysmak.

Rni ludzie dysponuj rnymi odniesieniami i kady czowiek w cakiem inny sposb
dokonuje oceny przedmiotw i zjawisk. Interesujce, nieprawda?
NADSZED CZAS...
Zastanawiajc si nad picioma elementami Systemu Nadrzdnego, nie moemy
zapomnie o jednym: z pewnoci istnieje niebezpieczestwo zbyt drobiazgowej oceny. Istoty
ludzkie uwielbiaj dzieli wos na czworo. Przychodzi jednak czas, gdy musimy przesta
ocenia i przystpi do dziaania.
Niektrzy ludzie oceniaj tak szczegowo, e nawet najdrobniejsza decyzja jest dla
nich olbrzymim wysikiem. Moe na przykad nie potrafi si zmusi do codziennego
chodzenia na gimnastyk. Dlaczego? Poniewa wydaje im si to wielkim przedsiwziciem.
Ich punkt widzenia, ich sposb postrzegania rzeczywistoci sprawia, e zbyt dua ilo
niezbdnych do tego czynnoci po prostu ich oniemiela.
Aby codziennie wiczy, musz: 1. wsta; 2) znale jaki strj, w ktrym nie bardzo
wida ich zway tuszczu; 3) wybra odpowiednie obuwie; 4) spakowa wszystkie potrzebne
rzeczy; 5) dotrze na miejsce; 6) znale miejsce do parkowania; 7) wej po schodach; 8)
kupi bilet; 9) pj do szatni; 10) wcisn si w ubranie gimnastyczne; 1 1 ) wej do sali
gimnastycznej i zacz wiczy, pocc si przy tym wciekle. Kiedy skocz wiczy, 1 2 )
musz przej przez wszystkie te etapy w odwrotnej kolejnoci.
Oczywicie ci sami ludzie z atwoci nakoni si do pjcia na pla. Do tego gotowi
s w jednej chwili! Gdyby zapyta dlaczego, odpowiedzieliby: No c, eby i na pla, po
prostu wsiadasz w samochd i jedziesz!" Nie oceniaj kadej kolejnej czynnoci. Po prostu
wycieczk na pla odbieraj jako jeden olbrzymi krok i d e c y d u j tylko, c z y m a j go
wykona, c z y te nie. Czasem ocena zbyt wielu szczegw moe wywoa poczucie
przygnbienia albo przytoczenia. Powinnimy si wic nauczy, jak czy wiele drobnych
krokw w jeden olbrzymi po to, by uzyska podany rezultat natychmiast po tym, jak ten
krok poprawimy.
W tej czci ksiki bdziemy analizowa system oceny, bdziemy si starali go
zrozumie. Pniej po prostu zaczniesz go uywa, zamiast si nad nim rozwodzi. Czytajc
kilka kolejnych rozdziaw, powiniene pamita, e daj ci one okazj do podziaania na
siebie systemem dwigni, co przyniesie wyniki przewyszajce twoje dotychczasowe
najmielsze oczekiwania.
Przejdmy wic od razu do sedna sprawy. Pomog ci ustali, jaki jest twj obecny
System Nadrzdny, oraz wytworzy zupenie nowy system, ktry nieprzerwanie bdzie ci
dodawa si. Znasz ju potg wasnych stanw emocjonalnych i umysowych oraz si
wynikajc z zadawanych sobie pyta. Teraz zajmiemy si trzecim elementem Systemu
Nadrzdnego.

Rozd
dzia pittnasty
WAR
RTOCII YCIO
OWE: TW
WJ
OSOBIISTY KO
OMPAS
Wszystkie wspaniae rezzultaty,
W
jaakie kiedyko
olwiek osig
gn czowiek,
m
moliwe
byy
y dziki tem
mu, i uwierrzy
ee co w nim
m samym jesst wyszego
o

nad zewntrzne okolicznoci

BRUCE BARTON
Odwaga, determinacja, wytrwao, powicenie... Kiedy Ross Perot prowadzi pene
napicia spotkanie w Dallas, dostrzeg wszystkie te wartoci w oczach ludzi, ktrzy wybrani
zostali do niezwykej misji. W pocztkach 1979 roku zamieszki i anty amerykaska histeria w
Iranie signy szczytu. Zaledwie kilka dni wczeniej dwch przedstawicieli handlowych
Perota w Teheranie zostao wtrconych do wizienia. Wyznaczona kaucja wynosia trzynacie
milionw dolarw.
Kiedy zawiody negocjacje dyplomatyczne, Perot wiedzia, e jest tylko jeden sposb
na uratowanie jego ludzi: musia zrobi to sam. Zwrci si z prob o rad do synnnego
wojskowego, pukownika Arthura Simonsa, zwanego te Bykiem". Jego to poprosi o
kierowanie tym ryzykownym przedsiwziciem. Perot szybko stworzy grup uderzeniow
zoon z pracownikw was
nego przedsibiorstwa, ktrzy byli wczeniej w Teheranie i dysponowali
dowiadczeniem wojskowym. Nazwa ich Orami", co miao symbolizowa ludzi wysokich
lotw, ktrzy wykorzystywali wasn inicjatyw oraz przynosili jedynie pozytywne rezultaty,
a nie usprawiedliwienia i wyjanienia".
Zwycistwo miao im przynie wysok nagrod. Ale ryzyko byo rwnie wysokie. Ich
misja bya nielegalna, a moliwym jej skutkiem byo nie tylko niepowodzenie, ale i mier.
Co skonio Rossa Perota do zebrania caej swojej siy i przeciwstawienia si wszystkim
przeciwnociom? Nie ma najmniejszych wtpliwoci, e jest to czowiek, ktry kieruje si w
yciu wasnymi zasadami. Odwaga, lojalno, mio, zaangaowanie i determinacja stanowi
wartoci, ktre day mu wyjtkowe poczucie odpowiedzialnoci oraz legendarn wrcz si
woli. Te same wartoci byy si, ktra kierowaa nim podczas przeksztacania firmy EDS
(Electronic Data Systems Corporation - Korporacja Systemw Danych Elektronicznych) z
maej tysicdolarowej inwestycji w wielkie przedsibiorstwo warte miliardy. Dotar na sam
szczyt dziki swojej umiejtnoci waciwej oceny ludzi, co pozwolio mu znajdowa
najlepszych wsppracownikw. Wybiera ich, opierajc si na precyzyjnym systemie
wartoci, i wiedzia, e w pracy z waciwymi ludmi, ludmi, ktrzy stawiaj sobie
wystarczajco wysokie wymagania, moe ograniczy si jedynie do wyznaczenia im zada
oraz udzielenia pozwolenia na podjcie niezbdnych do ich realizacji krokw.
Teraz stan wobec ostatecznej prby ludzi, ktrych wybra do tego zadania, wzywajc
ich do signicia po maksimum wasnych moliwoci dla uratowania kilku czonkw
rodziny", jak stanowio cae jego przedsibiorstwo. Przebieg tej misji oraz opis wszystkich
przeszkd, jakie napotykaa, znajdziesz w ksice Na skrzydach orw. Tutaj wystarczy
powiedzie, e mimo nieprawdopodobnych problemw misja zakoczya si sukcesem.
Bohaterstwo Perota pozwolio mu odzyska jego najcenniejsze aktywa: wasnych ludzi.
Charakter czowieka jest stranikiem jego boskoci.
HERAKLIT
Wartoci kieruj kad nasz decyzj, a wic i naszym losem. Ci, ktrzy znaj wasne
wartoci i yj w zgodzie z nimi, staj si przywdcami. Stanowi oni najwybitniejsze
jednostki w historii naszego narodu, bohaterw na wielk i ma skal.
Czy widziae film Stand and Deliverl Opowiada on histori Jaimego Escalante,
nauczyciela matematyki o niezalenych pogldach. Czy podobnie jak ja znalaze si pod
wielkim wraeniem bohaterskich prb, jakie podejmowa, aby przekaza swoim uczniom
pasj do nauki? Sprawia, by w najgbszych poziomach ukadu nerwowego czyo ich
wielkie poczucie dumy z moliwoci opanowania wszystkich tych rzeczy, ktre w opinii
wielu innych ludzi leay zupenie poza ich zasigiem. Jego powicenie i zaangaowanie

tumaczyy si wartoci na jzyk zrozumiay dla tych modych ludzi. Uczyli si od niego
zdyscyplinowania, poczucia pewnoci, wagi pracy w grupie, elastycznoci oraz cakowitej
determinacji.
Jego sowa skierowane do tych dzieci nie byy puste, on sam by ywym przykadem,
now definicj tego, co moliwe do osignicia. Nie tylko sprawi, e wszyscy jego
uczniowie zdali egzamin z matematyki na oceny o wiele lepsze, ni ktokolwiek poza nim
samym tego si po nich spodziewa, lecz rwnie i to, e zmienili oni przekonania na temat,
kim s i co potrafi osign, jeli tylko konsekwentnie zaczn wymaga od siebie wicej.
Jeli chcemy osign najwiksze moliwe yciowe spenienie, moemy to zrobi tylko
w jeden sposb, a mianowicie robic to, co zrobili Perot i Escalante. Musimy zdecydowa, co
jest dla nas w yciu najwiksz wartoci, co najwyej cenimy, a nastpnie z caym
powiceniem i determinacj y na co dzie w zgodzie z tymi wartociami. Niestety, takie
dziaanie jest w dzisiejszym spoeczestwie rzadkoci. Zbyt czsto ludzie nie maj jasnego
obrazu wartoci, ktre s dla nich najwaniejsze. Gldz, wypowiadajc si na kady temat, a
wiat jest dla nich wielk szar mas: nigdy nie zajmuj jasnego stanowiska wobec
kogokolwiek lub czegokolwiek.
Jeli nie potrafisz wyranie stwierdzi, co jest w twoim yciu najwaniejsze, czego
zawsze bdziesz broni, to jak masz si spodziewa, e nabierzesz szacunku dla siebie, a tym
bardziej e podejmiesz waciw decyzj? Jeli kiedykolwiek znalaze si w sytuacji, w
ktrej podjcie jakiejkolwiek decyzji wymagao wielkiej wewntrznej walki, przyczyn by
fakt, i nie bye pewien, co w tej sytuacji stanowi dla ciebie najwiksz warto. MUSISZ
PAMITA, E PODJCIE JAKIEJKOLWIEK DECYZJI SPROWADZA SI DO
WYKLAROWANIA HIERARCHII WARTOCI.
Kiedy wiesz, co dla ciebie najwaniejsze, podjcie decyzji jest cakiem proste. Jednak
wikszo ludzi nie wie jasno, co jest najwaniejsze w ich yciu, i decyzja staje si dla nich
rodzajem wewntrznej tortury. Inaczej z tymi, ktrzy jasno okrelili swoje yciowe wartoci.
Ross Perot nie mia adnych trudnoci ze zdecydowaniem, co powinien zrobi: dyktoway to
jego wartoci. Byy one dla niego jakby kompasem, ktry pokazywa mu drog wyjcia z
sytuacji naszpikowanej niebezpieczestwami. Escalante rzuci prac w szkole w Los Angeles,
aby przenie si do pnocnej Kalifornii. Dlaczego? Nie mg ju duej by czci
systemu, w ktrym wedug niego nie byo miejsca na wysokie wymagania wobec nauczycieli.
Kim s ludzie powszechnie szanowani i podziwiani w naszej kulturze? Czy nie s to ci,
ktrzy doskonale znaj wasne wartoci, ktrzy nie tylko przyznaj si do nich, ale rwnie i
w zgodzie z nimi yj? Wszyscy szanujemy ludzi, ktrzy postpuj zgodnie z tym, w co
wierz, nawet jeli nie zgadzamy si z ich przekonaniami na temat tego, co dobre, a co ze.
Widzimy bohaterw w ludziach, ktrzy konsekwentnie prowadz swoje ycie tak, e ich
dziaania i przekonania stanowi j e d n o .

Najczciej dla okrelenia tego wyjtkowego stanu zachowania ludzkiego uywamy

sw spjno lub prawo. Przyjmuje ono wiele form warunkowanych kulturowo, od Johna
Wayne'a i Rossa Perota, poprzez Boba Hope'a i Jeny'ego Lewisa, do Martina Sheena i Ralpha
Nadera a po Normana Cousinsa i Waltera Cronkite'a. Niezmienny pozostaje fakt, e ludzie,
ktrych postrzegamy jako wiernych swoim wartociom, maj olbrzymie moliwoci i wpywy
w naszej cywilizacji.
Czy pamitasz wieczorne wiadomoci z Walterem Cron-kite'em? Walter by z nami we
wszystkich najwaniejszych dniach ycia, w czasie tragedii i triumfw, kiedy zamordowano
Johna F. Kennedyego i kiedy Neil Armstrong postawi pierwszy krok na Ksiycu. Walter by
czonkiem kadej amerykaskiej rodziny. Ufalimy mu bez zastrzee.

Na pocztku wojny w Wietnamie donosi o niej podobnie jak wszyscy inni, obiektywnie
relacjonowa udzia Amerykanw w toczonych tam walkach. Jednak po wizycie w Wietnamie
jego pogldy na temat wojny zmieniy si cakowicie. Tak wane dla niego wartoci, prawo
i uczciwo, susznie lub nie, wymagay, by podzieli si z nami swoim rozczarowaniem. Bez
wzgldu na to, czy zgadzae si z nim, czy te nie, wpyw, jaki wywar swoimi
wypowiedziami, okaza si przysowiow kropl, ktra przepenia puchar, i wielu ludzi w
Ameryce rodkowej zaczo po raz pierwszy kwestionowa suszno toczonej przez ich kraj
wojny, Protestowali nie tylko studenci, ale rwnie i ojcowie tej ziemi". Konflikt w
Wietnamie by prawdziwym konfliktem wartoci w naszej kulturze. Nasza percepcja tego, co
dobre, a co zle, co naley robi, a czego robi nie wolno, bya bitw toczon tu w kraju rwnolegle z walkami za oceanem, podczas ktrych modzi chopcy przelewali wasn krew i
oddawali ycie, niektrzy zupenie nie wiedzc dlaczego. Sprzeczno wartoci niektrych z
naszych przywdcw bya jednym z najpowaniejszych w historii Ameryki rde cierpienia.
Afera Watergate z pewnoci zrania wielu Amerykanw.
Mimo to jednak nasz kraj przez cay czas si rozwija, poniewa s w nim ludzie, ktrzy
nieustannie wykazuj nam nasze moliwoci i skaniaj, bymy wymagali od siebie jak najwicej. Ludzie tacy jak choby Bob Geldof, ktry nieustannie zwraca uwag caego wiata na
godujcych w Afryce, albo Ed Roberts, ktry mobilizuje siy polityczne niezbdne do tego,
by podnie jako ycia ludzi upoledzonych fizycznie.
Za kadym razem, kiedy rodzi si nowa
warto, istnienie nabiera nowego znaczenia.
Ilekro jaka warto umiera, wraz z ni
odchodzi cz tego znaczenia.
JOSEPH WOOD KRUTCH
Musimy zrozumie, e kierunek naszego ycia zaley od magnetycznego przycigania
naszych wartoci. S one si, ktra zawsze znajduje si na czele i nieustannie skania nas do
podejmowania decyzji, ktre wyznaczaj kierunek naszego ycia i nasze ostateczne
przeznaczenie. Jest tak nie tylko w przypadku poszczeglnych ludzi, ale i przedsibiorstw,
organizacji i narodw, ktrych s oni czci. Nie ma wtpliwoci, e wartoci najwaniejsze
dla Ojcw Zaoycieli uksztatoway przyszo naszego kraju: wolno, swoboda wyboru,
rwno, poczucie wizi spoecznej, cika praca, indywidualizm, wyzwanie,
wspzawodnictwo, powodzenie i szacunek dla tych, ktrzy maj si, by pokonywa
wszelkie przeciwnoci, nieustannie rzebiy dowiadczenia amerykaskiego ycia i ustalay
nasze wsplne losy. Wartoci te sprawiy, e moemy by cigle rozwijajcym si krajem,
ktry nieustannie przedstawia ludziom na caym wiecie nowe wizje i moliwoci.
Czy inny zestaw narodowych i kulturowych wartoci inaczej uksztatowaby nasz kraj?
Nie ma co do tego adnych wtpliwoci! Co staoby si, gdyby nasi praojcowie najwyej
cenili sobie stabilno? Albo konformizm? Jak zmienioby to wygld tej wspaniaej ziemi?
W Chinach na przykad jedn z najwyej cenionych wartoci kulturowych jest warto
grupy przeciwstawionej jednostce, przekonanie, e potrzeby jednostki musz by podporzdkowane potrzebom grupy. Jak przyczynio si to do uksztatowania losw Chin w
porwnaniu z losami Ameryki?
W naszym narodzie zachodz cige zmiany w zakresie wartoci naszej kultury jako
caoci. S oczywicie pewne wartoci podstawowe, JEDNAK W A N E
DOWIADCZENIA EMOCJONALNE M O G WYTWORZY ZMIANY W
JEDNOSTKACH, A WIC IW PRZEDSIBIORSTWACH, ORGANIZACJACH,
WRESZCIE W KRAJACH, KTRE TE JEDNOSTKI TWORZ. ZMIANY W EUROPIE
WSCHODNIEJ S OCZYWISTYM PRZYKADEM P O W A N Y C H PRZESUNI

W H I E R A R C H WARTOCI, KTRE MIAY MIEJSCE W SPOECZNOCI

WIATOWEJ W CZASACH NAM WSPCZESNYCH.
Dokadnie te same zjawiska, ktre zachodz w jednostkach i krajach, wystpuj
rwnie w przedsibiorstwach. IBM jest przykadem korporacji, ktrej kierunek i
przeznaczenie ustali jej zaoyciel, Tom Watson. W jaki sposb? Jasno okreli on, o co jego
firma bdzie walczy, co bdzie najwaniejszym dowiadczeniem dla wszystkich jej
pracownikw, bez wzgldu na to, Jakie produkty, usugi lub dziaania finansowe podejmie
ona w przyszoci. Doprowadzi IBM do zajcia jednego z najwyszych miejsc na wiatowej
licie najlepszych przedsibiorstw.
Jaka z tego wszystkiego nauka dla nas? W yciu prywatnym i zawodowym, w caym
naszym dziaaniu MUSIMY JASNO OKRELI, CO JEST W NASZYM YCIU
NAJWANIEJSZE, I PODJ DECYZJ, E BDZIEMY Y ZGODNIE Z TYMI
WARTOCIAMI, BEZ WZGLDU NA TO, CO SI STANIE. Konsekwencja ta musi by
niezalena od tego, czy nasze otoczenie nagradza nas za ycie w zgodzie z wasnymi wartociami, czy te nie. Musimy y wedug wasnych wartoci nawet wtedy, kiedy wszystko
wydaje si by przeciwko nam, kiedy nikt nie chce nam udzieli wsparcia. JEDYNYM
SPOSOBEM POZWALAJCYM NAM OSIGN DUGOFALOWE SZCZCIE JEST
YCIE ZGODNE Z WASNYMI IDEAAMI, konsekwentne dziaanie oparte na
przekonaniu, co jest istot
naszego ycia.
JEDNAK NIE MOEMY DO TEGO DOJ, DOPKI NIE DOWIEMY SI PONAD
WSZELK WTPLIWO, JAKIE S NASZE WARTOCI. To wanie jest najwiksz
tragedi wielu ludzi. WIKSZO WIE, CO CHCE MIE, ALE NIE MA POJCIA O
TYM, JAKA CHCE BY. Zdobywanie rnych rzeczy" nie da ci poczucia spenienia.
Tylko ycie i postpowanie zgodne z tym, co jest wedug ciebie waciwe, da ci to poczucie
wewntrznej siy, na ktre wszyscy zasugujemy.
PAMITAJ, E TWOJE WARTOCI - JAKIEKOLWIEK S - STANOWI
KOMPAS, KTRY WIEDZIE CI DO OSTATECZNEGO PRZEZNACZENIA.
Wyznaczaj one twoj yciow drog, nieustannie skaniajc ci do podejmowania okrelonych decyzji i okrelonych dziaa. Ze wykorzystanie tego wewntrznego kompasu koczy
si zawsze frustracj, rozczarowaniem, poczuciem niespenienia i nieodpartym przekonaniem,
e ycie mogoby by czym wicej, gdyby tylko co si jako zmienio. ycie zgodne z
wasnymi wartociami daje ci nieprawdopodobnie wielk si, poczucie pewnoci, spokj
wewntrzny i spjno, jakich dowiadcza niewielu ludzi na tym wiecie.
JELI NIE WIESZ, JAKIE S TWOJE
PRAWDZIWE WARTOCI, PRZYGOTUJ SI
NA CIERPIENIE
Jedynym sposobem, ktry pozwoli nam y w poczuciu szczcia i spenienia, jest
pozostawanie w zgodzie z wasnymi wartociami. Jeli jest inaczej, nie unikniemy wielkiego
cierpienia.
Jake czsto ludzie wytwarzaj w sobie przyjte wzorce zachowa, ktre ich frustruj, a
mog wrcz zniszczy: palenie, picie, obarstwo, narkomania, prby dominowania nad
innymi, spdzanie ycia przed ekranem telewizora i tak dalej, i tak dalej.
Na czym polega tu prawdziwy problem? Zachowania te s w rzeczywistoci skutkiem
frustracji, zoci i poczucia pustki wewntrznej, ktre odczuwaj ludzie, poniewa brak w ich
yciu poczucia spenienia. Prbuj odci si od tych czczych uczu, podejmujc zachowania
majce chwilowo zapeni pustk, na krtko zmieni ich stan. Zachowania te s t a j si
nastpnie wzorcem i czsto wtedy ludzie skupiaj si na eliminacji samych tych zachowa,
zamiast zaj si usuniciem ich przyczyny.

Alkoholik nie cierpi na problem alkoholowy: cierpi na problem wartoci. Jedyny

powd, dla ktrego pije, to ch zmiany stanu emocjonalnego. Pije, poniewa nie chce czu
si tak, jak si czuje, chwila po chwili. Nie wie, co jest dla niego w yciu najwaniejsze.
Pocieszenie stanowi fakt, e jeli naprawd yjemy zgodnie z najwyszymi wasnymi
moliwociami, jeli speniamy wasne wartoci, odczuwamy olbrzymi rado. Nie musimy
zbyt duo je ani pi. Nie musimy wprawia si w ogupienie, poniewa ycie staje si
wystarczajco bogate bez adnych ekscesw. Odcinanie si od tak wielkiej radoci byoby tak
samo gupie, jak przyjmowanie piguek nasennych w boonarodzeniowy poranek.
Zgadnij, w czym trudno! Jak zwykle bylimy we nie, kiedy tworzyy si podstawy
elementw, ktre ksztatuj nasze ycie. Bylimy dziemi, ktre nie zdaj sobie sprawy z
wagi posiadania jasnego poczucia wasnych wartoci, albo dorosymi, ktrzy w usiowaniach
walki z trudnociami codziennego ycia znieksztacili siebie samych w tak wielkim stopniu,
e nie potrafili ju tworzy wasnych wartoci. Znw musz powtrzy, e KADA NASZA
DECYZJA PODEJMOWANA JEST W OPARCIU O WARTOCI, A W WIKSZOCI
WYPADKW NIE TWORZYLIMY TYCH WARTOCI SAMI.
Zao si, e gdybym teraz poprosi o sporzdzenie listy dziesiciu najwaniejszych
dla ciebie wartoci, o wypisanie ich w kolejnoci od najwaniejszej, zaledwie jeden czytelnik
na dziesi tysicy potrafiby to zrobi. (A tylko jedna setna procent zdecydowaaby si
uczestniczy w moim kursie Randka z Przeznaczeniem.) Jednak jeli i ty znajdujesz si w
grupie tych, ktrzy nie potrafi tego zrobi, to w jaki sposb podejmowae dotychczas
klarowne decyzje? Jak moesz dokonywa wyborw, ktre pozwol ci w przyszoci speni
najskrytsze pragnienia? Trudno jest trafi w cel, jeli nie wie si, co jest celem! Aby mc y
w zgodzie z wasnymi wartociami, musisz je wpierw pozna.
ILEKRO MASZ KOPOTY Z PODJCIEM WANEJ DECYZJI, MOESZ BY
PEWIEN, E WYNIKAJ ONE Z BRAKU KLAROWNEJ HIERARCHII WARTOCI. Co
zrobiby, gdybym zaproponowa ci przeniesienie si wraz z ca rodzin do innej czci
kraju? Czy zdecydowaby si na przeprowadzk, gdyby wiedzia, e wie si z tym jakie
ryzyko, ale rekompensat byaby lepsza i bardziej interesujca praca? Twoja odpowied na to
pytanie zaley wycznie od tego, co jest dla ciebie waniejsze: rozwj wasny czy poczucie
bezpieczestwa, przygoda czy wygoda.
A wanie, od czego zaley fakt, czy wolisz przygod czy wygod? Twoje wartoci
bior si z wielkiej mieszaniny yciowych dowiadcze, nieustannego uwarunkowywania
siebie za pomoc nagrody i kary. Twoi rodzice gratulowali ci i udzielali wsparcia, kiedy
robie co zgodnego z ich wartociami. Jeli jednak twoje dziaania im przeczyy, karali ci
albo cielenie, albo werbalnie; kar byo rwnie twoje cierpienie wynikajce z poczucia, e
ci ignoruj. Take twoi nauczyciele chwalili i pozytywnie oceniali w tobie to, z czym si
zgadzali sami, oraz stosowali podobne kary jak rodzice zawsze wtedy, gdy swoim dziaaniem
godzie w ich najgbsze przekonania. T a k samo byo z przyjacimi i przeoonymi w
pracy. Naladowae wartoci swoich bohaterw, a moe rwnie niektre wartoci
antybohaterw.
Dzi dodatkowo pojawiaj si czynniki ekonomiczne. W wikszoci rodzin zarwno
ojciec, jak i matka pracuj poza domem, a wic dom nie tworzy tradycyjnych wzorcw
wartoci. Brak ten zaczy uzupenia szkoa, koci, a take niestety i mniej wybredne
czynniki, jak telewizja. Telewizja staa si dla nas najwygodniejsz opiekunk do dzieci.
Przecitny obywatel naszego kraju spdza przed telewizorem siedem godzin dziennie! Czy
chc tu zasugerowa, e tradycyjna" struktura rodziny jest jedynym sposobem na
wychowywanie dzieci, by kieroway si mocnymi wartociami? Oczywicie nie, ale twierdz,
e powinnimy uczy wasne dzieci naszej filozofii yciowej, stajc si dla nich wzorcem,
przede wszystkim znajc dobrze wasne wartoci i yjc w zgodzie z nimi.

CZ
ZYM S WARTOCI
W
I?
Jeeli co jest dla nas warrtoci, przy
ywizujemy
y do tego waag. Wartoci moe by
nazwane wszystko,, cokolwiek
k jest ci drog
gie. Odnoszz si tu zwaszcza do wartoci
w
yciowy
ych, rzeczy,, ktre s dlla ciebie najjwaniejszee w yciu. S dwa typy tego rodzajju wartoci: R
RODKI i CELE.
C
K
Kiedy
ci spy
ytam, co cen
nisz najwyej, by moe odpowiesz: Mio, rodzin,
pienidzze..." Z tych
h trzech, miio jest cellem, wartoci, do ktrrej dysz, innymi
i
sow
wy
stanem emocjonaln
nym, ktreg
go podasz. Rodzina i pienidze sstanowi jed
dynie rodkii, s
sposobeem pozwalaj
ajcym ci uw
wolni stany
y emocjonallne, ktrychh naprawd podasz.
G
Gdybym
ci zapyta, co daje ci rodzzina, mgb
by odpowieedzie: Mio,
bezpieczestwo i szzczcie." Czyli
C
czym, co prawdzziwie ceniszz - CELEM
M, DO KTR
REGO
RZASZ -s mio,
m
bezp
pieczestwo
o i szczciee. Podobniee jest z pieniidzmi. Na moje
ZMIER
pytanie:: Co znaczz dla ciebiee pienidze?? Co ci daj?", mgby odpowied
dzie: Swob
bod,
wpywy
y, mono dziaania dlla dobra inn
nych, poczucie bezpieczzestwa." I znw pieniidze s
tylko rodkiem do osignicia gbszego zestawu waartoci, ktrrych chcesz dowiadczaa
oblemem jest fakt, e wikszo
w
luudzi nie pottrafi wprowaadzi
nieprzerrwanie. yciowym pro
rozrnienia midzzy rodkamii a celami i dlatego dowiadcza wiielu cierpie
. BARDZO
O
CZSTO LUDZIE
E S TAK BARDZO
B
ZAJCI
Z
POG
GONI ZA
A RODKA
AMI, ZE NIE
E
REALIZ
ZUJ SWO
OICH P R A W D Z I W Y C H PR
RAGNIE, W A R -TO
OCI
DOCEL
LOWYCH. A wanie te
t wartoci, ktre s celem, daj pooczucie speenienia, czy
yni
ycie bo
ogatszym, s nasz nag
grod. Wedug mnie jed
dnym z najppowaniejszzych probleemw
jest to e
ludzie wy
yznaczaj so
obie cele, niie wiedzc tak
t naprawdd, co w ycciu rzeczyw
wicie
ceni. Skutkiem
S
teg
go osigaj w kocu sw
woje cele ty
ylko po to, bby spyta: C
Czy to naprrawd
wszystk
ko?

P
Pooyam dzieci
d
spa. Nie chc, eby

ogldaay takie rzeeczy".

W
Wemy
za prrzykad kob
biet, ktrej najwyszym
mi wartociiami s trosk
ka o innych
h oraz
przyczy
ynianie si do
d ich dobraa.
Po
ostanawia ona
o zosta adwokatem,
a
poniewa kiedy
k
spotkkaa prawniika, ktry
zaimpon
nowa jej ty
ym, e potraafi przyczyn
ni si do zm
miany ludzkkiego losu, potrafi wp
pywa
na yciee innych pop
przez swoj prac. Wraaz z upyweem czasu wppada ona w wir prawniiczej
dziaaln
noci
i postanawia
p
zosta wspwacicielem firmy, w ktrej praacuje. Kiedy
y osiga ten
n cel, jej
praca zaaczyna skup
pia si zupenie na czy
ym innym. Musi domiinowa, deccydowa o losach
l
firmy. Po
P jakim czzasie staje si
s kobiet sukcesu,
s
a mimo
m
to czuuje si nieszzczliwa, poniewa
nie ma ju
j bezporedniego kon
ntaktu z klieentami. Now
we stanowissko w firmiie zmienio jej
j
zwizkii z kolegamii. Wikszo czasu spdza na zebrraniach i poosiedzeniach
h. OSIGN
NA

SWJ CEL, ALE ROZMINA SI ZE SWOIM NAJGBSZYM YCIOWYM

PRAGNIENIEM. Czy ty sam kiedykolwiek wpade w puapk gonienia za rodkami tak,
jakby to byy cele, do ktrych zmierzasz? Aby naprawd by szczliwym, musimy zdawa
sobie spraw z tego rozrnienia i dba o to, bymy zdobywali cele, a nie rodki.
WARTOCI PRZYCIGANE
Niekwestionowan prawd jest fakt, e kady z nas odczuwa nieustann motywacj do
podania w kierunku stanw emocjonalnych dajcych przyjemno. Prawd jest jednak
rwnie i to, e niektre emocje cenimy bardziej ni inne. Jakie s emocje, ktre ty cenisz
najwyej w swoim yciu? Jak sdzisz, ktre z nich przynios ci najwiksz przyjemno?
Mio czy sukces? Swoboda czy intymno? Przygoda czy bezpieczestwo?
Wartoci cenione przez nas najbardziej nazywam wartociami podanymi albo
przyciganymi, poniewa s to stany emocjonalne, ktre najbardziej chcemy osign. Jakie
wic s te uczucia, ktrych najbardziej chcesz dowiadcza w codziennym yciu? Kiedy
zadaj to pytanie podczas moich kursw, suchacze niezmiennie wymieniaj wartoci takie
jak:
Mio 1.
Sukces 2.
Swoboda
3.
Intymno
4
Bezpieczestwo
5._
Przygoda
6
Sia
7
i Pasja
8
Komfort 9
Zdrowie 10
Pewnie nie pomyl si twierdzc, e rwnie i ty cenisz sobie te emocje i wszystkie one
s dla ciebie wane. Ale czy na pewno mgby uczciwie powiedzie, e kad z nich cenisz
jednakowo? BEZSPORNIE S STANY EMOCJONALNE, KTRE CENISZ WYEJ OD
INNYCH. Wszyscy przecie posiadamy HIERARCHI WARTOCI. Kady czowiek
przegldajcy t list uzna pewne stany emocjonalne za waniejsze od pozostaych. Twoja
hierarchia wartoci nieustannie kontroluje podejmowane przez ciebie decyzje. Niektrzy
ludzie przedkadaj komfort nad pasj, swobod nad bezpieczestwo, intymno nad sukces.
Powi teraz chwil na odkrycie, ktra z umieszczonych na tej licie wartoci jest dla
ciebie najcenniejsza. Po prostu przepisz list wartoci w kolejnoci zgodnej z twoj
hierarchi, od najwaniejszej po najmniej wan. Prosz, aby zrobi to wanie teraz.
Koncentruj si bardziej na wasnym
charakterze ni na wasnej reputacji poniewa
charakter stanowi o tym, kim naprawd jeste,
a reputacja to jedynie to, kim jeste w oczach
innych ludzi
JOHN WOODEN
Czego dowiedziae si, ustalajc hierarchi wasnych wartoci? Gdybym siedzia teraz
obok ciebie, pewnie mgbym udzieli ci kilku dobrych rad. Na przykad wiele bym si o
tobie dowiedzia, gdyby t w o j wartoci numer jeden bya swoboda, numer dwa pasja,
numer trzy przygoda i numer cztery sia. Wiedziabym, e bdziesz podejmowa zupenie inne
decyzje ni kto, kto w pozycjach od jeden do cztery wymienia bezpieczestwo, komfort,
intymno i zdrowie. Czy sdzisz, e kto cenicy sobie najwyej przygod podejmuje takie
same decyzje jak kto, dla kogo najwaniejsze jest poczucie bezpieczestwa? Czy sdzisz, e

ci dwaj ludzie mogliby jedzi takimi samymi samochodami? Spdza w podobny sposb
wakacje? Pracowa w tym samym zawodzie? Na pewno nie.
Pamitaj, jakiekolwiek s twoje wartoci, wpywaj one na kierunek twojego ycia.
Kady z nas nauczy si z dotychczasowych dowiadcze ycia, e pewne emocje d a j mu
wiksz przyjemno ni inne. Niektrzy ludzie na przykad mogli si przekona, e
najwiksz przyjemno sprawia im poczucie wadzy, bd wic dy do odczuwania tej
wanie emocji z niesychanym wigorem. Staje si ona podstaw wszystkich podejmowanych
przez nich dziaa, decyduje o tym, z kim si wi, co robi z tymi zwizkami i jak yj. Jak
atwo si domyli, powoduje ona rwnie, e czuj si niedobrze w jakimkolwiek otoczeniu,
nad ktrym nie m a j wadzy.
Niektrzy ludzie natomiast reaguj przeciwnie, poniewa poczyli cierpienie z
poczuciem wadzy i bardziej ni czegokolwiek innego pragn swobody i przygody. Dlatego
wanie podejmuj decyzje zupenie inaczej. Jeszcze inni zyskuj tak samo wysoki poziom
przyjemnoci dziki poczuciu wasnego wkadu w ycie innych ludzi. Warto ta powoduje,
e bez przerwy zadaj sobie pytanie: Co mog da innym? Jak mog ulepszy ich ycie?" Z
pewnoci popchnie ich to w zupenie innym kierunku ni ludzi, ktrzy osigaj przyjemno
zwizan z poczuciem wadzy.
Kiedy ju wiesz, jakie s twoje wartoci, moesz dokadnie zrozumie, dlaczego
zmierzasz w takim wanie, a nie innym kierunku. Poznawszy s w o j hierarchi wartoci,
moesz te wyjani, dlaczego w pewnych sytuacjach masz kopoty z podjciem decyzji albo
dlaczego w twoim yciu pojawiaj si konflikty. Jeli na przykad twoj wartoci numer
jeden jest swoboda, a wartoci numer dwa intymno, niewspmierno tych dwch
pooonych jak blisko siebie wartoci moe powodowa problemy. Kiedy doradzaem
mczynie, ktry bez przerwy odczuwa takie wanie poczucie rozdarcia wewntrznego.
Cigle szuka niezalenoci, ale kiedy j uzyska, czu si samotny i tskni za zwizkiem z
drug osob. Kiedy udawao mu si zwiza z kim, zaczyna si ba, e straci swoj
niezaleno, skutkiem czego sabotowa ten zwizek. Z powodu rozdarcia midzy tymi
dwiema wartociami pewien jego zwizek cigle koczy si i zaczyna od nowa. Kiedy
pomogem mu dokona drobnych przesuni w hierarchii wartoci, jego zwizek i jego ycie
zmieniy si natychmiast. Przesunicia w hierarchii wartoci daj wiele siy.
wiadomo wasnych wartoci pomaga ci jasno zrozumie, dlaczego robisz to, co
robisz, i jak moesz osign wiksz yciow spjno. Jednak rwnie wana jest znajomo
hierarchii wartoci innych ludzi. Jak sdzisz, czy istotna byaby dla ciebie znajomo
hierarchii wartoci kogo, z kim obecnie znajdujesz si W zwizku emocjonalnym, albo
kogo, z kim wsppracujesz? Znajomo wartoci drugiej osoby pozwala ci pozna jej wewntrzny kompas oraz zrozumie podejmowane przez ni decyzje. Znajomo wasnej
hierarchii wartoci jest absolutnie podstawowa, poniewa wartoci, ktre cenisz najwyej,
przynios ci najwiksze szczcie. Oczywicie twoim celem jest takie Z A C H O W A N I E
NA CO DZIE, KTRE POZOSTAJE W ZGODZIE ZE WSZYSTKIMI TWOIMI
WARTOCIAMI. W przeciwnym wypadku dowiadczasz niesprecyzowanego poczucia
pustki lub nieszczcia.
Moja crka Jolie prowadzi niesychanie bogate ycie, w ktrym niemal zawsze realizuje
swoje najcenniejsze wartoci. Jest ona wspania aktork, tancerk i piewaczk. W wieku
szesnastu lat stana do konkursu na rol w przedstawieniu realizowanym w Disneylandzie.
Wiedziaa, e zwycistwo speni jej warto poczucia osigni. Co dziwniejsze, zwyciya,
pokonujc siedemset innych dziewczt i zdobywajc rol w bajecznej paradzie wiate
elektrycznych.

Pocztkowo wpada w eufori. Wraz z jej przyjacimi bylimy tak zachwyceni i tak z
niej dumni, e czsto pojawialimy si na jej przedstawieniach. Jednak przez to jej plan dnia
sta si
nieprawdopodobnie napity. Miaa obowizek wystpowa w przedstawieniach
codziennie wieczorem, a wci jeszcze trway lekcje w szkole. Musiaa wic codziennie w
godzinach szczytu dojeda samochodem z San Diego do Orange County, przez kilka godzin
uczestniczy najpierw w prbach, a potem w przedstawieniu, a nastpnie pno w nocy
wraca samochodem do domu po to, aby nastpnego ranka wsta na czas do szkoy. Jak sobie
pewnie wyobraasz, konieczno codziennego dojedania oraz dugie godziny spdzane na
prbach i przedstawieniach zmieniy szybko to dowiadczenie w prawdziw mk. Coraz
ciszy te wydawa jej si kostium, ktry musiaa nosi, i coraz bardziej bolay j plecy.
Jednak z punktu widzenia Jolie jeszcze gorszy by fakt, e tak napity program dnia
bardzo zakci jej ycie prywatne i nie pozwala na spdzanie czasu z rodzin i przyjacimi.
Spostrzegem, e czasem pogra si w wyjtkowo bezproduktywnych stanach
emocjonalnych. Byle co wywoywao jej pacz i narzekaa dosownie na wszystko. To
zupenie nie byo do niej podobne. Miarka si przebraa, kiedy pewnego dnia wszyscy
zaczlimy si przygotowywa do trzytygodniowego wyjazdu na Hawaje w zwizku z
organizowanym tam przeze mnie kursem. Wszyscy, oprcz Jolie, ktra musiaa zosta w
domu, aby bra udzia w przedstawieniach w Disneylandzie.
Pewnego ranka osigna prg wytrzymaoci i przysza do mnie zapakana,
niezdecydowana i zupenie zmieszana. Bya tak bardzo sfrustrowana i taka nieszczliwa, a
przecie osigna co, co jeszcze sze miesicy wczeniej wydawao si jej nieosigalnym
celem. Disneyland zacz jej si kojarzy z cierpieniem. Dlaczego? Poniewa uniemoliwia
jej spdzanie czasu z tymi, ktrych kochaa najbardziej. Poza tym Jolie zawsze bya
przekonana, e czas spdzany wraz ze mn na kursach jest dla niej bardzo cenny.
Uczestniczya w nich jako instruktorka i wierzya, e moe si tam nauczy wicej ni
gdziekolwiek indziej. Wielu jej przyjaci z caego kraju co roku uczestniczyo w tym kursie,
a Disneyland stawa si coraz bardziej frustrujcy, poniewa tak naprawd nie miaa
poczucia, e czego si tam jeszcze uczy, e j to rozwija. Cierpienie sprawiaa jej myl o
wyjedzie razem z nami na Hawaje, poniewa nie chciaa si poddawa, ale cierpienie
kojarzyo jej si rwnie z pozostaniem w Disneylandzie, poniewa oznaczao to utrat
czego, co wydawao jej si wane.
Siedlimy wic razem po to, abym mg jej pomc przekona si, co stanowi dla niej
cztery najwaniejsze yciowe wartoci. Okalao si, e byy to: 1) mio, 2) zdrowie i
ywotno, 3) rozwj i 4) osignicia. Wiedziaem, e odwoujc si do wartoci, pomog jej
zyska jasno co do decyzji, ktra bdzie dla niej waciwa. Spytaem wic: Co daje ci
praca w Disneylandzie? Co jest tam dla ciebie naprawd wane?" Odpowiedziaa, e
pocztkowo bya tym bardzo podekscytowana, poniewa widziaa moliwo nawizania
nowych przyjani i znajomoci, zyskania uznania w pracy, dobrej zabawy oraz poczucia
nieprawdopodobnego osignicia.
Dodaa jednak, e obecnie nie odczuwa, e co osiga, poniewa nie ma ju
wiadomoci, e si rozwija, i jednoczenie wie, i moe robi inne rzeczy, ktre znacznie
bardziej posun do przodu jej karier. Powiedziaa rwnie: Spalam si cakowicie. Nie
czuj si zdrowa i bardzo brakuje mi przebywania z rodzin."
Wtedy zapytaem: Co znaczyoby wprowadzenie zmiany w tej dziedzinie twojego
ycia? Gdyby rzucia Disneyland, spdzaa wicej czasu w domu i pojechaa na Hawaje
razem z nami, czym byoby to dla ciebie?" Natychmiast si rozjania: Przede wszystkim
byabym z wami. Spdzaabym wicej czasu z chopakiem. Znw poczuabym si wolna.
Troch bym odpocza i zaczabym wiczy, aby wrci do formy. Zachowaabym dobr

redni ocen w szkole. Znalazabym inne sposoby na osignicie czego wanego. Byabym
szczliwa!"
Odpowied na pytanie, co zrobi, stana tu przed ni. Rwnie jasne stao si rdo jej
szczcia. Zanim zacza pracowa w Disneylandzie, ya w zgodzie z trzema
najwaniejszymi dla niej wartociami: czua si KOCHANA, bya bardzo ZDROWA i S P R
A W N A , i miaa poczucie, e si ROZWIJA. Dlatego wanie zacza goni za realizacj
czwartej wartoci na swojej licie: chciaa poczu, e co wanego osiga. Robic to,
rzeczywicie co osigna, ale jednoczenie brakowao jej poczucia spenienia trzech
najwaniejszych w hierarchii yciowej wartoci.
To bardzo czste dowiadczenie. Wszyscy musimy zdawa sobie spraw z faktu, e
przede wszystkim bdziemy zaspokaja wartoci najwyej stojce w naszej hierarchii. S one
najwaniejsze, stanowi priorytet. Musimy te pamita, e zawsze istnieje sposb na ycie
zgodne ze wszystkimi naszymi wartociami jednoczenie, i nie wolno nam godzi si na
adne kompromisy.
W podjciu decyzji przeszkadzaa Jolie jeszcze jedna trudno: wizaa ona cierpienie
rwnie z porzuceniem Disneylandu. Jedn z rzeczy, ktrych zawsze unikaa w yciu, byo
poddawanie si, rzucanie czego w poowie. Z pewnoci rwnie i ja przyczyniem si w
duym stopniu do tego przekonania, poniewa jestem cakowicie pewien, e ci, ktrzy rzucaj
cokolwiek, kiedy staje si to trudne, nigdy niczego nie osign. Postrzegaa ona decyzj o
porzuceniu Disneylandu jako poddanie si. Zapewniem j, e podjcie decyzji o yciu
zgodnym z wasnymi wartociami nie oznacza poddania si, a gupia konsekwencja nie
stanowi adnej wartoci. Jako pierwszy zapewniabym j, e powinna kontynuowa, gdybym
by przekonany, e poddaje si, poniewa praca jest dla niej za cika i za trudna. Ale tak nie
byo i dlatego postanowiem zaoferowa jej moliwo obrcenia tej zmiany w dar dla kogo
innego.
Powiedziaem wic:, Jolie, czy potrafisz sobie wyobrazi, jak by si czua, gdyby
podczas wycigu biega jako druga i zwycizca nagle si zatrzyma, aby da ci szans wejcia
na najwysze podium? Dlaczego nie miaaby ofiarowa komu takiego wanie podarunku?"
Poniewa czci jej definicji mioci jest wkad w ycie innych, natychmiast pozwolio jej to
sign po najwysz warto w hierarchii. Przestaa czy cierpienie z porzuceniem pracy w
Disneylandzie i zacza kojarzy przyjemno z t wanie decyzj.
Nigdy nie zapomniaa tej lekcji. Najwspanialsze jest to, e znalaza inne sposoby ycia
zgodnie ze wszystkimi swoimi wartociami, co przesuno j dokadnie w kierunku jej celw.
Nie tylko zacza odczuwa wicej szczcia i radoci, ale wkrtce potem dostaa swoj
pierwsz prac w przedstawieniu realizowanym w teatrze Starlight w San Diego.
LEKCJE CIERPIENIA
Istniej emocje, ktrych chcemy dowiadcza, poniewa sprawiaj nam przyjemno.
Dlatego wanie do nich zmierzamy. Mamy rwnie list emocji, ktrych bdziemy unika
niemal za wszelk cen. W samych pocztkach mojej kariery, kiedy zaczynaem tworzy
moje pierwsze przedsibiorstwo, dowiadczyem olbrzymiej frustracji spowodowanej
koniecznoci kierowania moj firm na miejscu z jednej strony i cig koniecznoci pracy
w terenie z drugiej. W pewnym momencie okazao si, e czowiek, ktry mnie
reprezentowa, nie jest cakiem uczciwy. Kiedy tak j a k ja masz do czynienia z setkami
tysicy ludzi i dosownie tysicami spotka w interesach, jest niemal pewne, e co najmniej
jkilka tych osb bdzie ci chciao wykorzysta. Niestety wanie te wypadki pozostaj nam
zwykle w pamici, a nie setki tysicy spraw, ktrych spokojny przebieg znacznie przekroczy
nasze oczekiwania.
W wyniku jednej z tych bolesnych sytuacji zaczem szuka nowego dyrektora do
swojej firmy, czowieka, ktremu mgbym cakowicie powierzy prowadzenie moich
interesw. Uzbrojony w nowe narzdzie, umiejtno oceny hierarchii wartoci innych ludzi,

kademu z potencjalnych kandydatw zadawaem pytanie: Co jest dla ciebie najwaniejsze

w yciu?" Niektrzy z nich odpowiadali, e najwaniejszy jest dla nich sukces, poczucie osignicia celu albo przekonanie, e s najlepsi. Jednak jeden czowiek uy w odpowiedzi na
moje pytanie sowa magicznego: uczciwo.
Nie uwierzyem mu tylko na sowo. Skontaktowaem si z ludmi, dla ktrych pracowa
wczeniej. Wszyscy potwierdzili, e czowiek ten jest wyjtkowo uczciwy, uczciwy do tego
stopnia, e potrafi odsun wasne potrzeby, kiedy w gr wchodzi prawo. Pomylaem, e
jest to wanie taki czowiek, jakiego szukam. Pracowa bardzo dobrze, jednak szybko
okazao si, e potrzebujemy jeszcze jednego czowieka, aby skutecznie radzi sobie z moimi
szybko rozwijajcymi si interesami, czowieka, ktry dysponowaby dodatkowymi
umiejtnociami.
Dyrektor mojej firmy zarekomendowa pewnego mczyzn, ktry wedug niego byby
idealnym partnerem do pracy i z ktrym wsplnie poprowadziby firm. To rozwizanie
wydao mi si dobre.
Spotkaem si wic z kandydatem, powiedzmy, panem Smith. (Niektre nazwiska
zmieniem, aby chroni tych, ktrzy okazali si nie do koca uczciwi.) Smith zaprezentowa
si wspaniale, udowadniajc, w jaki sposb moe wykorzysta wszystkie nabyte dotychczas
umiejtnoci do prowadzenia mojej firmy tak, by osigna wyszy poziom. By w stanie da
mi wiele wolnego czasu i umoliwi prowadzenie jeszcze liczniejszych kursw, bez
koniecznoci spdzania ycia w drodze. W tym czasie przebywaem poza domem przez
prawie sto pidziesit dni w roku. Dodatkowo, nie chcia pobiera adnego wynagrodzenia
tak dugo, jak dugo nie udowodni swojej skutecznoci! Przez chwil pomylaem, e to zbyt
pikne, by mogo by prawdziwe. Ale zatrudniem go i razem z dotychczasowym dyrektorem
zaczli prowadzi moj firm.
W ptora roku pniej obudziem si pewnego ranka i odkryem, e rzeczywicie byo
to zbyt pikne! Prawda, zwikszya si liczba suchaczy moich kursw, ale spdzaem w
rozjazdach dwiecie siedemdziesit dni w roku. Wzrosy moje umiejtnoci i znacznie
rozszerzy si mj wpyw na ludzi, pomogem wikszej ich liczbie ni dotychczas, ale nagle
dowiedziaem si, e jestem zaduony na siedemset pidziesit osiem tysicy dolarw po
tym, jak daem z siebie wicej ni kiedykolwiek przedtem! Jak mogo to by moliwe? C,
zarzdzanie to wszystko, zarwno w nas samych, jak i w naszych przedsibiorstwach, a ja z
pewnoci nie miaem dobrych zarzdcw.
Co gorsza, pan Smith przez te osiemnacie miesicy sprzeniewierzy ponad wier
miliona dolarw naszych firmowych pienidzy. Mia nowy dom i nowy samochd zakadaem, e zarobi na nie w poprzedniej pracy. Jake si myliem! Stwierdzenie, e byem
zy i zrujnowany, byoby wykorzystaniem Sownika Transformacji dla zagodzenia moich
odczu emocjonalnych. Metafory, ktrych wtedy uywaem, brzmiay: Zada mi cios w
plecy!", Zamordowa mojego pierworodnego!" Pewnie atwo si domylisz, jakie to byy
emocje.
Jednak najbardziej zaskakiwao mnie to, e mj uczciwy przecie dyrektor sta z boku i
ani razu mnie nie ostrzeg, co si dzieje. Musia przecie zdawa sobie z tego spraw. Wtedy
wanie zaczem rozumie, e LUDZIE NIE TYLKO D DO PRZYJEMNOCI, ALE
RWNIE ZA WSZELK CEN UNIKAJ CIERPIENIA. Mj dyrektor rzeczywicie
prbowa mi powiedzie, e niepokoj go dziaania jego partnera. Przyszed do mnie kiedy
nastpnego dnia po tym, jak wrciem do domu z trzymiesicznej podry subowej, aby mi
powiedzie, e ma wtpliwoci co do uczciwoci pana Smitha. Natychmiast si przejem i
zapytaem, co si dzieje. Odpowiedzia mi, e kiedy przenielimy si do nowego budynku,
Smith wzi dla siebie najwikszy gabinet.

Wydawao mi si to takim drobiazgiem, e wpadem w zo i powiedziaem:

Posuchaj, to ty wprowadzie go do interesu, wic sam zaatwiaj z nim swoje osobiste
sprawy." Po prostu daem
upust swojej zoci.
Powinienem by zda sobie wtedy spraw z faktu, e odpaciem temu czowiekowi
cierpieniem za to, e prbowa przekaza mi jak informacj. Znajdowaem si w stanie
wyczerpania i stresu i pewnie dlatego nie oceniem waciwie tego, co naprawd si dziao.
Jakby tego byo mao, mj dyrektor sprbowa raz jeszcze przekaza mi t sam
informacj. Powiedziaem mu wtedy, e nie jest cakowicie uczciwy, poniewa zwraca si z
tym do mnie, a nie do pana Smitha. Wpadem do gabinetu Smitha ze sowami: On mwi mi
o tobie to i to. Najlepiej bdzie, jak wyjanicie t spraw sami!" Czy moesz sobie wyobrazi,
jak wielkich przykroci dozna potem od Smitha mj dyrektor?
Kiedy oceniam to dowiadczenie z perspektywy czasu, jasno widz, dlaczego mj
dyrektor nie powiedzia mi caej prawdy. Wydawao mu si, e mwic mi wszystko - a wic
przyznajc si do tego, e zarekomendowa mi osobicie kogo, kto sprzeniewierza moje
pienidze, ponad wier miliona dolarw - dozna wikszego chwilowego cierpienia ni w
wyniku odkadania rozmowy ze m n na pniej i poszukiwania jakiego innego sposobu
rozwizania caej tej sprawy.
Kiedy patrz dzi na wszystkie problemy, jakie kiedykolwiek miaem ze swoim
dyrektorem, zawsze sprowadzay si one do sytuacji, w ktrej nie chcia on zrobi czego, co
powinien, poniewa pragn unikn poczucia konfrontacji. Konfrontacja bya dla niego
najwikszym cierpieniem. Tak wic chocia uczciwo bya dla niego bardzo wana, unikanie
konfrontacji byo waniejsze. Dlatego wanie nie powiedzia mi prawdy i rozumowa, e jest
przy tym uczciwy, poniewa w kocu nigdy nie zapytaem go, czy pan Smith kradnie moje
pienidze. Gdybym zapyta, z pewnoci wyjawiby mi prawd.
Chocia caa ta sytuacja wywoaa moj wielk zo i bya bardzo bolesna zarwno
finansowo, jak i emocjonalnie, to jednak daa mi cenn nauczk. Dostarczya mi bowiem
jednego z ostatnich brakujcych elementw, ktry pozwoli ostatecznie rozwiza zagadk
ludzkiego zachowania. Zrozumienie tej bliniaczej siy cierpienia i przyjemnoci pomogo mi
nie tylko pozytywnie wpyn na samego siebie i wasn rodzin, ale rwnie pomc wielu
ludziom na caym wiecie.
Samotno
4
Depresja
5
Niepowodzenie 6
Ponienie
7
Wina 8
W A R T O C I ODPYCHANE
Musimy pamita, e ilekro podejmujemy jakkolwiek decyzj dotyczc naszego
postpowania, umys najpierw ocenia, czy nasze dziaanie moe doprowadzi do stanw
przyjemnoci albo cierpienia. Umys nieustannie rozwaa, analizuje stojce przed nami
moliwoci, aby pozna ich ewentualny wpyw na podstawie naszej hierarchii wartoci.
Gdybym na przykad zaproponowa ci akrobacje powietrzne, a pierwsz pozycj na twojej
licie wartoci odpychanych za wszelk cen zajmuje strach, oczywiste jest, e nie
podejmiesz tego dziaania, prawda? Jeli jednak wartoci numer jeden, ktrej chcesz za
wszelk cen unikn, jest poczucie odrzucenia, a ty jeste przekonany, e odmowa spowoduje, i ci odrzuc, moesz zdecydowa si na wyskoczenie z samolotu mimo wielkiego
strachu. POZIOM CIERPIENIA, KTRY KOJARZYMY Z POSZCZEGLNYMI
EMOCJAMI, ZAWSZE WPYWA NA WSZYSTKIE NASZE DECYZJE.

Jakie s niektre przynajmniej emocje, ktrych unikanie jest dla ciebie bardzo wane?
Czsto kiedy podczas kursw zadaj ludziom to pytanie, podaj mi nastpujc list:
Odrzucenie
1.
Zo 2.
Frustracja
3.
Czy mgby powiedzie, e s to emocje, ktrych i ty chciaby za wszelk cen
unika? Oczywicie, e tak, poniewa przynosz one cierpienie. Czy nie byoby rwnie
prawd stwierdzenie, e cho unikasz kadej z podanych wyej emocji, niektre z nich
kojarz ci si z wikszym, inne z mniejszym cierpieniem? e masz ustalon hierarchi
rwnie w przypadku wartoci odpychanych? KTREJ Z WYMIENIONYCH NA LICIE
WARTOCI CHCIABY UNIKA NAJBARDZIEJ? Odrzucenia, depresji, ponienia?
Odpowied na to pytanie okreli twoje zachowanie niemal w kadych okolicznociach.
Mam nadziej, e potrafimy stworzy
uniwersytet, z ktrego bdzie dumna nasza
druyna futbolowa.
UNIWERSYTET W OKLAHOMIE
Kiedy patrzysz na swoj list wartoci odpychanych, czego si dowiadujesz? Czy
rozumiesz ju, e jeli na pozycji pierwszej umiecie ponienie jako emocj, ktrej chcesz
unika za wszelk cen, bdziesz zawsze wymija sytuacje, w ktrych moesz spotka si z
ostrym osdem? Jeli najbardzej pragniesz unikn samotnoci, moe ci to uczyni zbytnio
troskliwym, moe ci kaza przez cay czas wychodzi naprzeciw innym i cigle im co
dawa, aby chcieli z tob by, aby mg by otoczony wieloma wdzicznymi przyjacimi.
Zastanwmy si teraz nad procesami wytwarzanymi przez twoj hierarchi wartoci.
Jeli na przykad na pozycji pierwszej listy wartoci przyciganych umiecie sukces, a
odrzucenie zajo pierwsz pozycj na licie wartoci odpychanych, czy potrafiby wyjani
moliwe konflikty i problemy yciowe wynikajce dla ciebie z takiej hierarchii?
Przede wszystkim musz ci powiedzie, e czowiek, ktry prbuje zyska przyjemno
lub sukces, nigdy przy tym nie dowiadczajc cierpienia lub odrzucenia, niczego na dusz
met nie osignie. Czowiek taki bdzie niszczy samego siebie, zanim jeszcze odniesie
jakikolwiek sukces na wiksz skal.
Co pozwala mi na takie stwierdzenie? Przypomnij sobie jedn z podstawowych zasad, o
ktrej mwilimy w tej ksice tak czsto: CZOWIEK ZROBI O WIELE WICEJ DLA
UNIKNICIA CIERPIENIA NI DLA ZYSKANIA PRZYJEMNOCI. Jeli wic naprawd
chcesz odnie sukces na wielk skal, czy nie powiniene podj ryzyka odrzucenia? Czy nie
powiniene chcie go dowiadczy? Czy nie jest prawd, e nawet jeli jeste czowiekiem
szczerym, uczciwym i prawym, ktry codziennie daje co innym ludziom, znajd si tacy,
ktrzy bdnie zinterpretuj twoje dziaania, ktrzy dokonaj nad tob sdu, zanim jeszcze
nawet ci poznaj? Czy chcesz zosta pisarzem, piosenkarzem, spikerem czy czowiekiem
interesu, zawsze istnieje potencjalna moliwo odrzucenia. Poniewa w twoim umyle
zakodowane jest przewiadczenie, e aby odnie sukces, musisz ponie ryzyko odrzucenia,
a z twojej hierarchii wartoci wynika, e wanie poczucia odrzucenia chcesz unikn
najbardziej, umys podejmie decyzj, e przyjemno wynikajca z sukcesu nie jest warta tej
ceny, i sprawi, e bdziesz sabotowa swoje wasne zachowanie, zanim jeszcze je podejmiesz!
Jake czsto obserwuj ludzi, ktrzy wielkimi krokami zmierzaj do przodu tylko po to,
by nagle z tajemniczego powodu cofn si w ostatniej chwili. Albo takich, ktrzy mwi i
robi rzeczy niszczce ich samych, wasny sukces emocjonalny, umysowy i fizyczny, do
ktrego zmierzaj. Niezmiennie przyczyn jest w tych wypadkach konflikt wartoci
emocjonalnych. Z jednej strony umys mwi im: Signij po to", podczas gdy z drugiej cay
czas powtarza: Jeli to zrobisz, spotkasz si ze zbyt wielkim cierpieniem." Poruszaj si wic
dwa kroki do przodu i jeden w ty.

W 1988 roku, roku wyborw, nazywaem to zjawisko syndromem Gary'ego Harta. By

to miy facet, ktry wydawa si naprawd dba o dobro pojedynczych ludzi i caego
spoeczestwa, ale wszyscy widzielimy wystpujcy u niego konflikt wartoci. Czy Gary
Hart by koszmarnym typem? Szczerze wtpi. Cierpia po prostu z powodu potnego
konfliktu wartoci. Dorasta pod wielkim wpywem kocioa, ktry nauczy go, e nawet myl
o tacu jest powanym grzechem. Jednoczenie wystawiony by na wpyw takich wzorcw,
jak Warren Beatty. Bez wtpienia sprzeczne denia przyczyniy si do jego politycznego
upadku.
Czy sdzisz, e kto o inteligencji Gary'ego Harta najpierw powiedziaby przed
kamerami: Jeli macie jakiekolwiek wtpliwoci co do mojej osoby, to obserwujcie moje
ycie", i zaraz po tym udaby si z wizyt do kochanki? Z pewnoci byby to dla jego umysu
sposb pozbycia si cierpienia wynikajcego ze znalezienia si na stanowisku, ktre
wymagao od niego zachowania sprzecznego z wasnymi wartociami.
Moesz to zreszt nazywa, jak chcesz, ale czy nie przekonuje ci stwierdzenie, e jeli
jeste cignity w dwch przeciwnych kierunkach jednoczenie, nie zajdziesz za daleko w
adn stron? wiadomie lub podwiadomie kady z nas zrobi wszystko, co konieczne, aby
nie musie dowiadcza najwikszych poziomw cierpienia.
Wszyscy zetknlimy si pewnie z osobami publicznymi, ktre dowiadczay konfliktu
wartoci. Jednak zamiast je osdza powinnimy zrozumie, e w kadym z nas tkwi
wzajemnie sprzeczne wartoci. Dlaczego? Choby dlatego, e nie konstruujemy wasnego
systemu wartoci sami i pozwalamy, by ksztatowao nas otoczenie. Jednak moemy zacz
to zmienia ju teraz. Jak? Wystarcz dwa kroki.
KROK PIERWSZY to uwiadomienie sobie swoich obecnych wartoci, aby zrozumie
swoje zachowania. W kierunku jakich stanw emocjonalnych podasz, a jakie od siebie za
wszelk cen odpychasz? Porwnujc obydwie sporzdzone listy, bdziesz w stanie
zrozumie si, ktra obecnie kieruje twoim yciem.
KROK DRUGI to podejmowanie wiadomych decyzji na temat wartoci, ktrymi
chcesz si kierowa, aby w ten sposb ustali jako wasnego ycia oraz stworzy sobie
przyszo, jakiej rzeczywicie podasz i na jak naprawd zasugujesz.
JAK ODNALE SWOJE OBECNE WARTOCI
A wic zacznijmy. Do tej pory zajmowae si jedynie ustalaniem hierarchii wartoci,
ktre ci podaem. Jednak aby osign swj cel, MUSISZ STWORZY SWOJ WASN
LIST. Musisz odkry wasne wartoci, odpowiadajc na pytanie: CO JEST DLA MNIE
NAJWANIEJSZE W YCIU? Dobrze zastanw si nad odpowiedzi. Czy jest to spokj
umysu? Wpywy? Mio?
Zapisz wszystkie te wartoci w kolejnoci od najwaniejszej do najmniej wanej.
Powi na to chwil ju teraz.
CO JEST DLA MNIE NAJWANIEJSZE W YCIU?
Kiedy ja sam po raz pierwszy sporzdzaem t list, wypisaem nastpujce wartoci w
takiej wanie kolejnoci:
MOJA DAWNA LISTA WARTOCI PRZYCIGANYCH
Pasja
Mio
Swoboda
Wkad w ycie innych
Poczucie wynikajce z wiedzy i umiejtnoci
Rozwj
Osignicia/sukces
Szczcie

Zabawa
Zdrowie
Kreatywno
Kiedy przygldaem si tej licie, zrozumiaem, dlaczego robiem to, co robiem.
Prowadziem wtedy bardzo intensywne ycie. Wszyscy okrelali mnie jako prawdziw bomb
mogc wybuchn w kadej chwili. Postrzegaem to dziaanie jako moj PASJ.
Zrozumiaem m o j MIO do rodziny i przyjaci oraz cig ch dzielenia si z nimi
wszystkim. Moim wielkim pragnieniem byo OSWOBODZI ludzi i byem przekonany, e
jeli to mi si uda, wnios tym samym WKAD w ich ycie. Wtedy bd mia poczucie, e
POTRAFI cokolwiek robi, bd si ROZWIJA, odnosi SUKCESY, bd si BAWI
oraz czu si ZDRW i PEEN SI TWRCZYCH. Znajomo wasnych wartoci pomoga
mi trzyma si raz obranej drogi z wielk konsekwencj, ktra bya dla mnie tak wana. Od
wielu ju lat czuj, e moje ycie jest wewntrznie spjne.
472
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
ZMIE SWOJE WARTOCI, A ZMIENISZ SWOJE YCIE
Po moich dowiadczeniach z niesawnym panem Smithem pojechaem na Fidi, aby
oderwa si od tego wszystkiego. Musiaem doprowadzi si do rwnowagi emocjonalnej.
Przede wszystkim jednak musiaem zdecydowa, co mam robi i jak mog obrci c a t
sytuacj na s w o j korzy. Pierwszej nocy na Fidi, zanim pooyem si spa, zadaem
sobie bardzo wane pytanie. Nie zastanawiaem si, dlaczego wszystko to musiao si
przytrafi wanie mnie. Zamiast tego z a p y t a e m si o wiele lepiej:, Jakie jest r d o
wszystkich l u d z k i c h zachowa? Co skania ludzi, by robili to, a nie co innego?"
Kiedy nastpnego ranka obudziem si o smej rano, czuem, e kotuje mi si w gowie
mnstwo myli. Chwyciem za notatnik i zaczem pisa. Rni ludzie wchodzili i
wychodzili, a ja pisaem bez przerwy od smej do osiemnastej trzydzieci. Bolaa mnie rka i
drtwiay palce. Moje pisanie nie wynikao ze spokojnego mylenia. Pomysy wrcz
wybuchay mi w gowie. Z tej rwcej rzeki pomysw stworzyem pniej Techniki
Przeznaczenia(TM) i spor cz Nauki Warunkowania Neuroasocjacyjnego(TM). Jednak
kiedy potem wrciem do sporzdzonych tamtego dnia notatek, nie potrafiem odczyta ani
sowa!
Ale odczucia i myli te tkwiy zakorzenione gboko we mnie. Natychmiast
zrozumiaem, jakie moliwoci tkwi w moim dziele. Stworzyem plan kursu, ktry pomaga
suchaczowi zdefiniowa ponownie yciowe priorytety wasnego s y s t e m u n e r w o w e g
o po to, a b y cakowicie zmieni proces podejmowania decyzji na temat wasnych myli,
odczu oraz poczyna dosownie w kadej dziedzinie ycia!
Zaczem rozwaa, co by si stao, gdybym zamiast po prostu przyblia ludziom ich
wasne wartoci, skoni ich do zmiany tych wartoci, do ich bardziej wiadomego wyboru, do
celowej zmiany kolejnoci elementw skadajcych si na ich hierarchi wartoci. Co by si
stao, gdybym pracujc z kim, kto najwyej ceni sobie bezpieczestwo, a przygod lokuje na
przykad na pitnastej pozycji listy wartoci, odwrci t kolejno nie tylko rozumowo, ale w
taki sposb, by nowa hierarchia staa si czci systemu nerwowego tego czowieka? Jakie
zmiany przyniosoby to w jego yciu?
Odpowied jest oczywista. Robic to mona cakowicie zmieni sposb mylenia,
odczuwania i dziaania czowieka dosownie w kadej dziedzinie ycia. Nie potrafiem sobie
wyobrazi wikszej zmiany, ktrej mgbym w czowieku dokona. Krtko mwic, byaby
to zmiana, ktr opisywano ju w historii, przemiana Szawa w Pawa, jeli wolisz, po
dokonaniu ktrej czowiek zaczyna najbardziej ze wszystkich kocha te rzeczy, ktrych
wczeniej nienawidzi - i na odwrt.

Czy naprawd mona tego dokona? Postanowiem, ze najlepsz osob, na ktrej mog
to sprawdzi, jestem ja sam. Zaczem przeglda moj list wartoci. Na pocztku
pomylaem: Moje wartoci s przecie wspaniae! Bardzo je wszystkie kocham W kocu
one stanowi mnie!" Ale zaczem sobie przypomina, e NIE JESTEMY T A C Y JAK
NASZE W A R -TOCI. JESTEMY CZYM ZNACZNIE WIKSZYM.
Wartoci te nie s skutkiem dziaania rozumu, wiadomego wyboru. Dotychczas udao
mi si jedynie odkry, jaka hierarchia wanoci zostaa w moim yciu zastrzeona. Jedyne, co
zrobiem, to wiadomie zdecydowaem, e chc y w ramach systemu cierpienia i
przyjemnoci, ktry we mnie zaprogramowano. Gdybym jednak naprawd chcia stworzy
wasne ycie, gdybym chcia stworzy zestaw wartoci, ktre uksztatowayby moje
ostateczne przeznaczenie, jakie wartoci bym wybra?
Nie uczyniem ci ani z nieba, ani z ziemi,
ani miertelnym, ani niemiertelnym,
aby z wolnego wyboru i honoru,
jakby by wasnym Stwrc, mg stworzy si
w taki sposb, jaki wybierzesz.
Bdziesz mia si oceny ducha,
aby odrodzi si w wysze istoty,
ktre s wite.
PICO DELLA MIRANDOLA, SOWA BOGA DO ADAMA. MOWA
O GODNOCI CZOWIEKA
Poczuem nieprawdopodobn inspiracj, kiedy zrozumiaem, e w tej wanie chwili
mog podj decyzje, ktre na zawsze zmieni kierunek mojego ycia. Zaczem raz jeszcze
przyglda si swoim wartociom i zadawa sobie pytanie:
JAKIE MUSZ BY MOJE WARTOCI, ABYM MG STWORZY MOJE
OSTATECZNE PRZEZNACZENIE, ABYM STA SI MOLIWIE NAJLEPSZYM
CZOWIEKIEM, ABYM ZYSKA MOLIWIE NAJWIKSZY W P Y W NA WASNE
YCIE?"
Pomylaem, e wartoci, ktrymi si kieruj, tylko mi pomagaj, ale potem przysza
inna myl: JAKIE INNE WARTOCI POWINIENEM DODA DO TEJ LISTY?"
Zaczem rozumie, e brakuje na tej licie inteligencji. Byem oczywicie czowiekiem
inteligentnym, ale nie postawiem inteligencji na tak wysokim miejscu mojej listy wartoci
jak na przykad pasji. W kocu kierujc si pasj dokonaem kilku raczej gupich wyborw,
wcznie z wyborem dyrektora mojej firmy.
Zaczem zdawa sobie spraw z faktu, e jeli wiadomie nie postawi inteligencji na
wysokiej pozycji w moim systemie nerwowym (to jest, jeli wiadomie nie naucz si ocenia
moliwych konsekwencji wasnych wyborw), nigdy nie speni swoich najwikszych
marze. Nie miaem ju adnych wtpliwoci, e inteligencja musi znale si na mojej licie.
Potem odkryem jeszcze kilka innych podobnych wartoci i zdecydowaem, na ktrej pozycji
mojej listy mam je umieci.
Nastpnie zadaem sobie pytanie, ktrego nigdy wczeniej sobie nie zadawaem:
JAKIE WARTOCI MUSZ USUN ZE SWOJEJ LISTY, ABY OSIGN MOJE
OSTATECZNE PRZEZNACZENIE?" Zaczem rozumie, e nieustannie skupiajc si na
tym, jak by WOLNYM, nie zauwaam swobody, ktr ju posiadam. Zrozumiaem, e nie
ma adnego sposobu, ktry daby mi wicej swobody, ni mam. By moe odczuwabym co
innego, gdybym y w kraju, w ktrym nie znalazbym obecnych moliwoci wyboru. Ale w
mojej konkretnej sytuacji nie mog mie wikszej ju swobody wybierania. Postanowiem
wic, e wykrel swobod ze swojej listy wartoci i nigdy ju nie bd czyni z niej

problemu. Poczuem wrcz nieprawdopodobn swobod po wykreleniu SWOBODY z listy

moich wartoci.
Nastpnie zaczem ocenia zasadno kadej wartoci po kolei. Za kadym razem
pytaem: JAKIE KORZYCI ODNOSZ Z UMIESZCZENIA TEJ WARTOCI NA TYM
WANIE MIEJSCU W MOJEJ HIERARCHII?"
Zaczem od pasji. Jakie mam korzyci z tego, e znajduje si ona wanie tutaj?
Pomylaem: Daje mi rozpd do dziaania, podniecenie i energi, si pozwalajc wpywa
na ludzi. Dodaje barw mojemu yciu." I wtedy zadaem pytanie, ktre mnie przerazio,
ktrego nie zadawaem sobie nigdy wczeniej: A ile mnie kosztuje fakt, e pasja znajduje si
na pierwszej pozycji w mojej hierarchii?" W jednej chwili odpowied staa si oczywista.
Niewiele wczeniej wrciem z kursu prowadzonego w Denver, podczas ktrego bardzo le
si czuem. Pracowaem mimo choroby, a zdrowie zawsze znajdowao si przecie na mojej
licie wartoci. Ale moe zbyt nisko?
Jeli co znajduje si na naszej licie wartoci, od razu zaczynamy wierzy, e jest to
co bardzo wanego, poniewa istniej setki innych rzeczy, ktre si na niej nie znalazy. Ale
moje wyobraenie wartoci zdrowia nie byo pene, ograniczao si jedynie do waciwego
odywiania. Nie wiczyem, a ju na pewno nie dbaem o wystarczajcy odpoczynek. W
kocu moje ciao zaczo protestowa, bombardowane wci ponawianymi daniami
nieograniczonej energii. Zrozumiaem, e tamtego dnia, kiedy zdecydowanie nie czuem si
zdrowy, zmusiem si do dziaania, zupenie nie zwracajc na ten fakt uwagi. Wanie dlatego
nie czuem pasji, mioci, nie czuem wcale, e mam jaki wpyw na moich suchaczy. I wtedy
zrozumiaem, e jeli pozostawi pasj na szczycie mojej hierarchii wanoci, wypal si do
cna, a wic nie osign tego losu, ktrego tak bardzo pragnem.
I w kocu zadaem ostatnie pytanie: W JAKIEJ KOLEJNOCI MUSZ USTAWI
WASNE WARTOCI, ABYM MG OSIGN MOJE OSTATECZNE
PRZEZNACZENIE?" Nie pytaem, co jest dla mnie wane, ale co musi i powinno by wane.
Kiedy zaczem odpowiada sobie na to pytanie, po kilkunastu zmianach moja lista przybraa
nastpujcy ksztat:
MOJA N O W A LISTA PRZYCIGANYCH WARTOCI
Zdrowie/witalno
Mio/ciepo
Inteligencja
Rado
Uczciwo
Pasja
Wdziczno
Zabawa/szczcie
Znaczenie dla innych
Nauka/rozwj
Osignicia
Stawanie si najlepszym
Inwestowanie
Wkad w ycie innych
Kreatywno
Zmiany te mog ci si wyda niewielkie, ale ich emocjonalny wpyw na mnie okaza si
olbrzymi. Ju samo tworzenie nowej hierarchii wartoci dao mi bardzo wiele, nawet jeli
czasami musiaem ze sob walczy. Najtrudniej chyba byo mi zmieni poprzedni kolejno
osigni i szczcia.

Jak sobie przypominasz, zgodnie z wczeniejsz list musiaem odczuwa PASJ, MIO, SWOBOD, WKAD W YCIE INNYCH, POCZUCIE WASNYCH
UMIEJTNOCI I MOLIWOCI, ROZWOJU, OSIGNI, a najmniej wane byo
SZCZCIE. Zaczem si zastanawia, co by si stao, gdybym na najwyszym miejscu w
mojej hierarchii umieci szczcie. Co by si stao, gdybym uczyni je waniejszym od
sukcesw i osigni?
Uczciwie mwic, byo to kolejne pytanie, ktre wywoao we mnie strach.
Pomylaem: Jeli poczucie szczcia bdzie mi przychodzio atwo, by moe strac wol
dziaania? Moe nie bd chcia ju niczego osiga? Moe nie bd pragn tak wiele wnosi
do ycia innych?" W kocu czyem istot swojego ycia z umiejtnoci penego pasji
przyczyniania si do szczcia innych. Dopiero po dwch godzinach podjem decyzj, e
przede wszystkim winien jestem szczcie sobie. mieszne, prawda?
Opierajc si na dowiadczeniu zdobytym w pracy z dziesitkami tysicy uczestnikw
moich kursw Randka z Przeznaczeniem, z ktrych wikszo powszechnie uznawana jest za
ludzi sukcesu, mog stwierdzi, e jest to najwiksza obawa, jak najczciej ywimy.
Niemal wszyscy jestemy przekonani, e jeli na pierwszym miejscu postawimy szczcie,
stracimy wol dziaania. I wanie dlatego chc ci powiedzie, e po wprowadzeniu tej
zmiany, ZAMIAST OSIGA SZCZCIE, ZACZEM MIE OSIGNICIA
GWNIE DLATEGO, E JESTEM SZCZLIWY. Rnica, jak sprawio to w moim
yciu, jest tak wielka, e chyba nie da jej si opisa sowami. Nie straciem motywacji do
dziaania. Wrcz odwrotnie, chc robi jeszcze
wicej!
Kiedy moja lista bya kompletna, znalazem si w stanie, ktrego wczeniej chyba nigdy
nie osignem: doznaem cakowitego poczucia spokoju i pewnoci, poniewa wiedziaem,
e kada cz mojej istoty bdzie prze w kierunku najskrytszych moich marze. Nie byem
ju w stanie wojny z samym sob. Nie musiaem ju cigle walczy o swobod i wolno,
miaem wicej czasu na mio i mogem poczu si prawdziwie wolny. Potrafiem kierowa
si swoim szczciem i osiga wci nowe sukcesy. Wiedziaem, e bd si cieszy dobrym
zdrowiem i wielk si. Wraz z podjciem tej jednej decyzji o zmianie hierarchii wartoci
zaczem odczuwa wyrane zmiany w swojej kondycji fizycznej.
ZACZEM TE WTEDY ROZUMIE, E POWINIENEM UNIKA PEWNYCH
STANW EMOCJONALNYCH, JELI CHC OSIGN YCIOWY SUKCES. Jednym
z tych stanw byo oczywicie zmartwienie. Cierpienie spowodowane cigym
zastanawianiem si nad sposobami utrzymania mojej firmy zniszczyo mnie emocjonalnie i
fizycznie. Wczeniej wierzyem, e zmartwienie moe da mi wiksz motywacj, ale
przekonaem si, e potrafio jedynie doprowadza mnie do stanu duej nieproduktywnoci.
Postanowiem wic, e nigdy ju nie bd si martwi. Mogem wic skoncentrowa si na
dziaaniach, ktre przynios podane rezultaty. Kiedy zdecydowaem, e zmartwienie moe
zniszczy mj ostateczny cel, zaczem go unika za wszelk cen. Stao si ono dla mnie
zbyt bolesne, bym m g mu si oddawa. W taki sposb z a c z e m konstruowa m o j
list wartoci odpychanych.
Kiedy ju zaplanowaem wasne przeznaczenie, wrciem do Stanw Zjednoczonych.
Moich przyjaci i wsppracownikw czekaa wielka niespodzianka! Zaraz pierwszego dnia
po powrocie do biura spotkaem si z pytaniami: Co si z tob stao? Wydajesz si taki inny!
Jeste zupenie odprony!" Kademu po kolei wyjaniaem, co si stao, a wreszcie
zrozumiaem, e musz dopracowa moj now technik do ostatniego szczegu i zacz jej
uczy na kursach. Tak wanie narodzi si kurs Randka z Przeznaczeniem.

Napisaem t ksik kierowany pragnieniem, aby jak najwicej ludzi mogo zapozna
si z moimi technikami stawiania sobie warunkw i ksztatowania wasnego przeznaczenia.
Mam nadziej, e wykorzystasz te techniki. P A M I T A J , E N A P R A W -D
MOESZ ZAPLANOWA, KIM SI STANIESZ.
Dajcie mi pikno ducha. Niech pikno zewntrzne i wewntrzne stan si jednym.
SOKRATES
Czy potrafisz ju przej wadz nad trzecim elementem Systemu Nadrzdnego?
Wystarczy w tym celu postawi dwa kroki.
KROK PIERWSZY: O D K R Y J SWOJE OBECNE W A R T O -CI I
UPORZDKUJ JE WEDUG WANOCI. Dziki temu dowiesz si, czego najbardziej
chcesz dowiadcza. Poznasz nie tylko wasne wartoci przycigane, ale te i dowiesz si,
czego za wszelk cen musisz unika, a wic odkryjesz wasne wartoci o d -pychane.
Pozwoli ci to poj swoje zachowanie, da moliwo dowiadczania wielkiej satysfakcji
pyncej ze zrozumienia systemu opartego na przeciwstawieniu: przyjemno i cierpienie.
KROK DRUGI: Jeli tylko zechcesz chwyci byka za rogi, masz moliwo zmiany
wasnego przeznaczenia. ZADAJ SOBIE NOWE PYTANIE: JAKIE MUSZ BY MOJE
WARTOCI, JELI MAM OSIGN PRZEZNACZENIE, KTREGO PO- D A M I
NA KTRE ZASUGUJ? WYPISZ LIST W A R -TOCI I UPORZDKUJ JE
WEDUG WANOCI. ZOBACZ, KTRYCH WARTOCI MOESZ SI POZBY, A
KTRE POWINIENE DODA, ABY STWORZY DLA SIEBIE DOKADNIE TAKIE
PRZEZNACZENIE, JAKIEGO CHCESZ.
By moe zadajesz sobie teraz pytanie: A czym, do diaba, jest moje przeznaczenie?"
Jeli tak wanie jest, wr do rozdziau dwunastego. Pytaem ci w nim, jakim czowiekiem
musisz si sta, aby osign wszystko, czego chcesz. Jakie musz by twoje wartoci, jeli
masz si takim wanie czowiekiem sta? Jakie wartoci musisz doda, a jakich si pozby?
Jak zmieniaby si na przykad twoja zdolno pokonywania lkw, frustracji i strachu
przed odrzuceniem, gdyby zdecydowa si umieci wysoko na licie pozytywnych wartoci
odwag? Jaki bdzie skutek uznania radoci za warto numer jeden? Czy pozwoli ci to
czerpa z ycia wicej szczcia, cieszy si nadchodzc chwil, zbliy si do wasnych
dzieci i sta si dla nich kim wicej ni tylko ywicielem"?
Co osigne poprzez stworzenie nowej listy wartoci? Czy nie jest ona jedynie
zbieranin sw na kawaku papieru? Odpowied bdzie brzmiaa: tak, jeli nie zaczniesz
stawia sobie warunkw do wykorzystywania jej jako swojego nowego kompasu. Kiedy to
zrobisz, stanie si ona solidn podstaw kadej podejmowanej przez ciebie decyzji. Trudno
mi da ci w tej ksice cay zestaw narzdzi warunkowania, ktre przekazuj suchaczom
moich kursw. Ale chciabym ci przypomnie o sile wynikajcej z wykorzystania systemu
dwigni. Wielu z uczestnikw kursu Randka z Przeznaczeniem umieszcza spisy wasnych
wartoci w widocznym miejscu w pracy, w domu, wszdzie tam, gdzie mog je przeczyta
yczliwi im ludzie, ktrzy pomog im sprosta tym nowym wymaganiom.
Wykorzystaj wic t sam dwigni, aby wzmocni swoje oddanie dla nowych
wartoci. Kiedy nastpnym razem znw zaczniesz krzycze na swoje dzieci, by moe kto,
kto ci kocha, podejdzie do ciebie i przypomni, co jest najwaniejsz wartoci na twojej
licie.
Dotykam przyszoci: ucz.
ANONIM
Przygldanie si, jak ludzie przejmuj kontrol nad wasn hierarchi wartoci podczas
kursw Randka z Przeznaczeniem, stanowi dla mnie wielk nagrod. Nieprawdopodobna
wrcz jest zmiana, jaka zachodzi w nich midzy pitkowym porankiem a niedzielnym

wieczorem. Kiedy nastpuje w nich transformacja, dziej si rzeczy cudowne. Pamitam

jednego mczyzn, ktry nie chcia uczestniczy w kursie, a znalaz si na sali tylko dlatego,
e wcigna go tam ona.
Kiedy zaczlimy mwi o wartociach oraz moliwoci wprowadzenia zmian w ich
hierarchii, stwierdzi: Nie musz zmienia wasnych wartoci." Tak przy okazji, jego
wartoci numer jeden bya swoboda i wolno. Odrzuca myl, e mgby by zmuszony"
do zmiany czegokolwiek we wasnym yciu, jeli sam nie chciaby tego zmieni. Jego
odmowa wprowadzenia jakichkolwiek zmian bya podyktowana niechci do poddania si
czyjejkolwiek kontroli.
W kocu zwrciem si do niego w nastpujcych sowach: Wiem, e nie musi pan
wprowadza adnych zmian w swojej hierarchii wartoci. Wiem te, e posiada pan pen
swobod decyzji. Dlatego wanie jestem pewien, e moe pan rwnie zdecydowa, aby do
swojej listy doda kilka nowych wartoci. Jakie wic wartoci mogyby by pomocne w
podniesieniu jakoci paskiego ycia, a moe nawet mogyby si przyczyni do zmiany
paskiego przeznaczenia?" Zastanowi si przez chwil i odpowiedzia: No c, moe
dobrze byoby, gdybym doda elastyczno dziaania." Na sali zawrzao, a ja cignem: To
wspaniale. Na ktrym miejscu chciaby pan j umieci?" Zaczlimy od ostatniej pozycji, a
po jakim czasie elastyczno znalaza si na samym szczycie jego hierarchii wartoci.
W chwili gdy mczyzna ten zdecydowa, e jest to najlepsze miejsce dla jego nowej
wartoci, inny uczestnik kursu, z wyksztacenia lekarz, ktry siedzia tu za nim, nagle
krzykn: Czy te to zauwaylicie?" Rnica w jego wygldzie bya tak oczywista, e
zwrcio na ni uwag kilkanacie innych osb na sali. Mczyzna ten zacz zmienia si na
naszych oczach. Kiedy przyj elastyczno jako swoj nadrzdn warto, jego postawa
rozlunia, wydawa si bardziej odprony. Inaczej siedzia na krzele i zacz o wiele
swobodniej oddycha. Zmienia si nawet jego mimika, kiedy zmalao napicie mini
twarzy. Jego ukad nerwowy z pewnoci otrzyma ju wiadomo.
Wtedy zadaem mu kolejne pytanie: Czy s jeszcze jakie inne wartoci, ktre chciaby
pan doda do swojej listy?" Znw przez chwil si zastanowi i odpowiedzia z pytaniem w
gosie: Moe... przebaczenie?" I znw pozostali uczestnicy zareagowali miechem. Oto
bowiem czowiek, ktry na pocztku a kipia wrogoci i napiciem, na ich oczach
dokonywa zwrotu o sto osiemdziesit stopni. Z przyjemnoci obserwowaem dalsze zmiany
w jego postawie, zachowaniu, sposobie oddychania, mimice i gestykulacji, ktre nastpiy po
tym, jak zdecydowa, na ktrej pozycji umieci t warto. Do koca kursu wszyscy ze
zdziwieniem spogldali na olbrzymie zmiany w tym czowieku, spowodowane uzupenieniem
przez niego hierarchii wartoci o te dwa pojcia. Zwraca si do ludzi agodniejszym gosem,
jego twarz wydawaa si otwiera" z coraz wiksz ekspresj. Stara si czy z ludmi w
sposb poprzednio zupenie mu obcy. Dzi miny od tamtego czasu trzy lata. Swobody ju
dawno nie ma na jego licie wartoci. Bardzo te poprawiy si jego kontakty z on.
To, co wci robimy, stanowi o nas.
ARYSTOTELES
Zycie ma wiele sposobw, by sprawdzi, czy jestemy wierni naszym wartociom.
Moja prba miaa miejsce, kiedy wsiadaem kiedy na pokad samolotu. Kogo ujrzaem? W
przejciu midzy siedzeniami sta synny pan Smith! Gboko w duszy poczuem zo i
wrogo z intensywnoci, jakiej nie doznawaem przez cae dwa lata, w czasie ktrych go
nie widziaem. Ruszy przed siebie i zaj jeden z foteli na tyach samolotu. Kiedy i ja siadem
na swoim miejscu, wiadomo jego obecnoci spowodowaa, e przez gow zaczy mi
przebiega rne pytania: Co powinienem zrobi? Czy mam podj z nim konfrontacj? Czy
powinienem po prostu podej do jego fotela, stan nad nim, patrze bez sowa i wzrokiem
sprawi, by zacz si wi?" Nie jestem dumny z tych pyta, ale poniewa jedn z moich
wartoci jest uczciwo, podaj je tak, jak je sobie zadawaem.

Jednak po chwili kontrol nad moimi dziaaniami przejy wartoci. Dlaczego?

Otworzyem notes, aby co zapisa, i wzrok mj pad na przyczepion do niego kartk z moj
hierarchi wartoci. Na samej grze przeczytaem: Najwaniejsze s dla mnie w yciu
mio i ciepo." Ha! Bd rozsdny... Bd uczciwy... Bd wdziczny... Zawsze baw si
dobrze... Przyczyniaj si do pozytywnych zmian w yciu innych... C, jak sobie pewnie
wyobraasz, mj stan zmieni si radykalnie. Jedno spojrzenie na list wartoci zamao
negatywny wzorzec. Kartka przypominajca mi, kim naprawd jestem i do czego w yciu
zmierzam, sprawia, e nie miaem ju wtpliwoci, jak si zachowa.
Kiedy samolot wyldowa, podszedem do pana Smitha, by z uczciwoci i ciepem
powiedzie, e chocia adn miar nie aprobuj ani nie rozumiem jego postpku,
postanowiem nie ywi ju do niego wielkiej odrazy, i tak naprawd dobrze mu ycz.
Ostatni rzecz, ktr pamitam, byo wielkie zdziwienie, ktre odmalowao si na jego
twarzy, gdy odwracaem si, by i w swoj stron.
C za ulga! Nawet w bardzo napitej sytuacji emocjonalnej potrafiem dochowa
wiernoci temu, co uznaj za suszne! Nie ma chyba w yciu poczucia spenienia wikszego
ni to, ktre wynika z przekonania, e zachowae si tak, jak powiniene si by zachowa.
Spraw sobie dar i przejmij kontrol nad t si, ktra ksztatuje twoje przeznaczenie.
Pamitaj, by powici czas na wiczenia, ktre pomog ci ustali hierarchi twoich
wartoci!
Czy jest moliwe, bymy posiadajc jasn hierarchi wartoci, odczuwali, e nie yjemy
z nimi w zgodzie? Oczywicie. Moesz dysponowa wspaniaym systemem, ktry popycha
twoje ycie we waciwym kierunku, i mimo to czu si nieszczliwy. Aby tego unikn,
powiniene zrozumie potg regu.

Rozdzia szesnasty
REGUY: JELIJESTE NIESZCZLIWY.
O T O WYJANIENIE DLACZEGO
Wymagaj od siebie wicej, ni ktokolwiek inny od ciebie wymaga.
HENRY WARD BEECHER
Piszc te sowa, od czasu do czasu patrz na niebiesk gbi Pacyfiku przez okno
mojego pokoju w hotelu Hyatt Regency na Big Island na Hawajach. Przed chwil
obserwowaem co, co po raz kolejny w Ameryce Pnocnej zdarzy si dopiero w 2017 roku:
cakowite zamienie Soca.
Becky i ja wstalimy dzi rano o wp do szstej, aby razem z tysicami innych
obserwujcych sta si wiadkiem tego rzadkiego zjawiska astronomicznego. Kiedy na
zewntrz zgromadzi si ju cay tum, zaczem nawet niele si bawi, patrzc, jak rni
ludzie przybyli tutaj, aby wzi udzia w tym wydarzeniu: najwiksi biznesmeni, turyci na
wakacjach, naukowcy, ktrzy kierowali w niebo swoje wielkie lunety, autostopowicze, ktrzy
podczas nocy rozbili swoje namioty w maych kraterach, i dzieci, ktre
wiedziay, e za chwil obejrz wielkie wydarzenie tylko dlatego, e zapewniali ich o
tym rodzice. Tabuny ludzi, ktrzy zjechali si tu z caego wiata, pacc za podr tysice
dolarw, tylko po to, aby zobaczy cos, co potrwa najwyej pi minut! Dlaczego wszyscy to
robilimy? Chcielimy przez chwil posta w cieniu! Ludzie to bardzo interesujcy gatunek,
nieprawda?

O 6.28 zaczo si widowisko. W powietrzu wisiao wielkie podniecenie. Nie chodzio

tylko o przewidywane zamienie, ale te i o obaw przed rozczarowaniem. Zaczy si
zbiera chmury i niebo stawao si coraz ciemniejsze. Z zainteresowaniem obserwowaem,
jak rni ludzie rnie radzili sobie z poczuciem, e ich oczekiwania mog si nie speni.
Nie przybyli tu, by obejrze, jak Ksiyc przemknie szybciutko nad ich gowami. Oczekiwali na pene, czterominutowe zamienie, kiedy cie Ksiyca cakowicie przesoni tarcz
soneczn i pokryje nas ciemnoci. Mieli nawet na to nazw: zamienie cakowite!
O 7.10 chmury staway si coraz gstsze i rosy z minuty na minut. Nagle pojawio si
midzy nimi Soce i wszyscy moglimy dostrzec jego czciowe zamienie. Tum przywita
je z penym podniecenia aplauzem, jednak natychmiast potem chmury znw zasoniy nam
zupenie widok. Im bliej byo chwili cakowitego zamienia, tym bardziej oczywisty stawa
si fakt, e nie bdziemy mogli go zobaczy.
W jednej chwili tysice ludzi zaczy si gromadzi wok olbrzymich ekranw
telewizyjnych, rozstawionych przez liczne stacje telewizyjne. I tak si to wanie skoczyo!
Ogldalimy zamienie na ekranach telewizorw, podobnie jak wszyscy inni ludzie na
wiecie.
Wanie wtedy miaem wyjtkow okazj obserwowania niezliczonych ludzkich
emocji. Kady z zebranych reagowa ZGODNIE Z WASNYMI REGUAMI:
PRZEKONANIEM, CO MUSIAOBY SI WYDARZY, ABY W TEJ SYTUACJI POCZU SI DOBRZE. Mczyzna stojcy tu za mn zacz kl: Wydaem ponad cztery
tysice dolarw, przejechaem szmat drogi tylko po to, eby przez cztery minuty gapi si w
telewizor?" Pewna kobieta wci powtarzaa: Nie mog uwierzy, e nas to omino!", a jej
rozweselona crka odpowiadaa jej: Ale mamo, przecie to si wanie dzieje!" Inna
kobieta, stojca tu z prawej strony, powiedziaa: Czy to nie wspaniae? Jestem taka szczliwa!"
W tej wanie chwili stao si! Kiedy wszyscy wpatrywalimy si w ekran, resztka
promieni sonecznych zgasa i pogrylimy si w ciemnoci. Bya to zupenie inna ciemno
ni zmierzch, kiedy niebo ciemnieje stopniowo. Bya to ciemno natychmiastowa! Tum
najpierw krzykn, ale pniej wszyscy zamilkli jak zaczarowani. Ptaki pofruny na drzewa i
umilky. Bya to prawdziwie niesamowita chwila.
I wtedy nastpio co nieoczekiwanego. Kiedy wszyscy stalimy tam wpatrzeni w
ciemno, ci, ktrzy mieli ze sob aparaty fotograficzne, postanowili nagle utrwali t chwil
na kliszy. Natychmiast zalao nas wiato, nie promienie soca, lecz wiato lamp
byskowych.
Cakowite zamienie Soca skoczyo si niemal tak nagle, jak si zaczo. Dla mnie
najpikniejszym momentem bya chwila, gdy pierwsze promienie soneczne zaczy
wychodzi zza ksiycowego cienia, w jednej chwili niosc ze sob rado dnia. Wtedy
zrozumiaem, JAK NIEWIELE POTRZEBA WIATA, ABY ZNISZCZY CIEMNO.
W kilka chwil po pojawieniu si pierwszych promieni sonecznych, ludzi zaczli si
rozchodzi. Byem zaskoczony. Przecie zamienie Soca wci trwao! Wikszo z nich
ma w ustach narzekania na to, e przebyli taki szmat drogi, tylko po to, aby omino ich
najwiksze doznanie w ich yciu". Jednak troch zapalecw zostao do koca,
zdecydowanych chon kad minut wasnej radoci i podniecenia. O ironio! Mniej wicej
po pitnastu minutach wiatr rozwia cakowicie chmury i niebo stao si czyste, odkrywajc
kademu widok kocwki zamienia. Ale zostaa nas zaledwie garstka. Wikszo wrcia
ju do pokoi, rozczarowana i za. W pokojach pewnie nadal sprawiali sobie bl, cigle rozpamitujc, jak bardzo rozwiay si ich oczekiwania i nadzieje.
Jak zawsze, tak i tym razem zaczem zadawa ludziom pytania. Chciaem si
dowiedzie, czym byo dla nich dowiadczanie zamienia Soca. Wielu z moich rozmwcw
podkrelao, e byo to najbardziej nieprawdopodobne duchowe dowiadczenie ich ycia.

Pewna ciarna kobieta dotkna duego ju brzucha i powiedziaa mi, e zamienie w jaki
niewytumaczalny sposb
umocnio jej wi z nie narodzonym dzieckiem i wanie dlatego jest szczliwa, e si
tu znalaza. Jake wielkie zrnicowanie regu i przekona udao mi si dzisiaj
zaobserwowa!
Jako najbardziej humorystyczny uderzy mnie fakt, e ludzie podniecali si tak bardzo,
wkadali tak wiele emocji w co takiego, jak czterominutowe zamienie Soca. Jeli si
bowiem nad tym zastanowi, to nie jest to wikszy cud ni pojawiajce si co rano Soce!
Czy moesz sobie wyobrazi, e kadego ranka miliony ludzi na caym wiecie wstaj
wczeniej po to, aby obejrze wschd soca? e stacje telewizyjne i radiowe przekazuj
kady szczeg tego wydarzenia w specjalnych audycjach, z wielk pasj komentujc kad
minut, kady nowy promie, a my wszyscy przez cay ranek dyskutujemy, jaki to wielki
cud? Czy potrafisz sobie wyobrazi, co znaczyby wtedy dla nas dzie? Gdyby media
kadego ranka rozpoczynay wiadomoci od zdania: Dzie dobry! Raz jeszcze zdarzy si
cud: znw wzeszo soce!"
Dlaczego nie zachowujemy si w taki wanie sposb? Czy to w ogle moliwe?
Oczywicie, e tak. Problem tylko w tym, e nie mamy takiego nawyku. Jestemy tak bardzo
przyzwyczajeni do cudw, ktre przez cay czas dziej si wok nas, e po prostu ich nie
dostrzegamy.
Nasze wasne reguy mwice, co jest wartociowe, dyktuj wikszoci z nas, bymy
podali rzeczy rzadkich, zamiast docenia wszystkie cuda, ktre dziej si wok nas.
Co zdecydowao o rnicach w zachowaniu wszystkich tych ludzi, ktrzy przyjechali na
Hawaje obserwowa zamienie Soca? Co sprawio, e jedni zareagowali wciekoci i
rozczarowaniem (pewien mczyzna, na przykad, zdenerwowa si tak bardzo, e cisn o
ziemi swoim aparatem fotograficznym), podczas gdy inni nie tylko dowiadczyli wielkiego
szczcia i radoci tamtego dnia, ale te bd ich ponownie dowiadcza, ilekro powrc
mylami do zamienia Soca w cigu najbliszych tygodni, miesicy i lat?
Nasze dowiadczanie rzeczywistoci nie miao z tamt rzeczywistoci nic wsplnego.
Interpretowao j jedynie dziki kontrolujcej sile naszych przekona, a zwaszcza regu,
ktre mwi nam, co musi si wydarzy, abymy mogli dobrze si poczu. REGUAMI
NAZYWAM TE WANIE PRZEKONANIA, KTRE OKRELAJ, KIEDY
DOZNAJEMY RADOCI, A KIEDY CIERPIENIA. Niezrozumienie ich potgi moe
zniszczy wszelk moliwo yciowego szczcia, a pene zrozumienie i wykorzystanie
odmieni twoje ycie tak bardzo, jak wszystko, czego nauczye si z tej ksiki.
Zanim przejdziemy dalej, chciabym zada ci jedno pytanie: CO MUSI SI S T A ,
ABY TY S A M POCZU SI SZCZLIWY? Czy potrzebujesz do tego, by kto ci obj,
pocaowa, mia z tob stosunek miosny, mwi ci, jak bardzo ci szanuje i jak wysoko ceni?
A moe musisz zarobi milion dolarw, sta si mistrzem golfa albo zyska pochwa
przeoonego? Czy aby poczu si szczliwym, musisz jedzi waciwym samochodem,
chodzi na waciwe przyjcia i by znanym przez waciwych ludzi? Czy musisz dozna
duchowego uniesienia, czy te spokojnie czeka, a w peni si rozwiniesz? A moe
powiniene codziennie przebiec pi mil? Co naprawd MUSI si wydarzy, aby mg
poczu si dobrze?
PRAWDA BRZMI, E NIC NIE MUSI SI WYDARZY, BY MG DOBRZE
SI CZU. Nie potrzebujesz zamienia Soca, by poczu si dobrze. Moesz mie to
poczucie natychmiast, w tej wanie chwili, bez absolutnie adnego powodu! Zastanw si
nad tym! Jeli zarabiasz milion dolarw rocznie, sam milion dolarw nie daje ci adnej
przyjemnoci. Tylko twoja wasna regua mwi ci: Kiedy osign taki to a taki prg, mog
pozwoli sobie na to, by dobrze si poczu." Z chwil gdy postanowisz poczu si dobrze,
przesyasz wasnemu mzgowi dyspozycj zmiany reakcji mini twarzy, klatki piersiowej i

caego ciaa, zmiany sposobu oddychania oraz zmiany przemian biochemicznych w caym
systemie nerwowym. Wszystko to sprawia, e zaczynasz doznawa odczu, ktre nazywasz
przyjemnoci.
Jak sdzisz, kto najgorzej si czu podczas zamienia Soca? Ludzie z najbardziej
szczegowymi reguami mwicymi im, co musi si wydarzy, by poczuli si szczliwi. Nie
mam wtpliwoci, e najwiksze cierpienie odczuwali naukowcy i ci spord turystw, ktrzy
uznawali si za naukowcw. Wielu z nich miao dug list zada, ktre chcieli wykona w
cigu tych czterech minut, zanim mogliby sobie pozwoli, by dobrze si poczu.
Nie zrozum mnie le. Nie ma niczego niewaciwego w postanowieniu, by osign i
zrobi wszystko, co tylko moliwe. Wiele
lat temu dokonaem odkrycia, ktre na zawsze zmienio jako mojego ycia: TAK
DUGO, JAK DUGO KSZTATUJEMY NASZE YCIE W TAKI SPOSB, E NASZE
WASNE SZCZCIE UZALENIAMY OD CZEGO, NA CO NIE MAMY ADNEGO
WPYWU, TAK DUGO BDZIEMY ODCZUWALI CIERPIENIE. Poniewa nie
chciaem y w cigym strachu przed cierpieniem i uznawaem si za czowieka inteligentnego, zmieniem swoje reguy tak, e, opierajc si na mojej zdolnoci do kierowania
wasnym umysem, ciaem i emocjami, odczuwam cierpienie i przyjemno tylko wtedy, gdy
jest to w moim przekonaniu uzasadnione.
Becky i ja mielimy wiele wspaniaych przey podczas zamienia Soca. Zreszt
pojechalimy na Hawaje w innym celu, w zwizku z trzytygodniowym kursem, ktry tam
prowadziem. Dlatego wyjazd o kilka dni wczeniej po to, aby obejrze zamienie Soca,
traktowalimy jako premi.
Jednak gwn przyczyn, dla ktrej wietnie si bawilimy, byo to, e nie mielimy
wielkich oczekiwa. Klucz do szczcia lea w jednej podstawowej regule, ktr
kierowalimy si obydwoje. POSTANOWILIMY, e regu numer jeden tego dnia bdzie
dla nas CH PRZEYCIA WIELKIEJ PRZYJEMNOCI BEZ WZGLDU NA TO, CO
SI STANIE. Tak wic nie jest cakowicie prawd, e nie mielimy adnych oczekiwa. Po
prostu postanowilimy, e niezalenie, co si wydarzy, znajdziemy sposb cieszenia si tym.
Czy widzisz ju, jak regua ta mogaby zmieni dosownie wszystkie twoje
dowiadczenia, gdyby j przyj i konsekwentnie stosowa w swoim yciu? Kiedy mwi o
niej ludziom, czasem spotykam si ze stwierdzeniem: Aha, po prostu obniasz loty." Nic nie
mogoby by dalsze od prawdy! Aby przyj t regu, MUSISZ OD SIEBIE WYMAGA
WICEJ! Znaczy ona bowiem, e mierzysz jak najwyej, postanawiasz odczuwa rado i
przyjemno bez wzgldu na warunki chwili. Jej przyjcie o-znacza, e chcesz by do
mdry, do elastyczny i do kreatywny, aby pokierowa wasnymi emocjami i wybra
przedmiot koncentracji w taki sposb, ktry pozwoli ci dowiadcza bogactwa ycia. By
moe jest to najwaniejsza z twoich regu.
W poprzednim rozdziale zacze ustala dla siebie hierarchi wartoci, ktra pozwoli ci
sprecyzowa i utrzyma kierunek twojego ycia. Teraz musisz zrozumie, E FAKT, CZY
ODCZUWASZ POCZUCIE SPENIENIA WASNYCH WARTOCI, CZY TE NIE,
ZALEY WYCZNIE OD TWOICH REGU, od twojego przekonania, co musi si sta,
aby poczu sukces, dozna szczcia albo dowiadczy mioci.
Moesz postanowi, e szczcie bdzie twoim priorytetem, ale jeli kierujesz si
regu, e aby poczu si szczliwy, wszystko musi dzia si zgodnie z twoim planem, to
gwarantuj ci, e nigdy nie dowiadczysz prawdziwego i staego szczcia. ZYCIE JEST
ZMIENNE, tak wic nasze reguy musz by zorganizowane w taki sposb, bymy mogli si
adaptowa do tych zmian, rozwija i czu dobrze. Do tego niezbdne jest, bymy zrozumieli
te podwiadome przekonania i kontrolowali dokadnie, kiedy moemy odczuwa
przyjemno, a kiedy cierpienie.
SDZIA I A W A PRZYSIGYCH

Kady z nas kieruje si reguami i zasadami, ktre rzdz nie tylko naszymi odczuciami
wobec wszystkiego, co dzieje si w naszym yciu, ale rwnie decyduj o tym, jak
zareagujemy na te wydarzenia i jak si pod ich wpywem zachowamy. W ostatecznym
rozrachunku, to, co robimy i kim si stajemy, zaley od kierunku yciowego, ktry
wyznaczaj nasze wartoci. Ale rwnie wane dla okrelenia naszych zachowa i emocji, a
moe nawet waniejsze, s NASZE PRZEKONANIA, CO JEST DOBRE, A CO ZE, CO
POWINNIMY, A CO MUSIMY ROBI. TE PRECYZYJNE WYMAGANIA I
KRYTERIA NAZYWAM REGUAMI.
Reguy s spustem uwalniajcym kade cierpienie i kad przyjemno w naszym
systemie nerwowym. Dziaa to tak, jak gdyby w naszym mzgu znajdowa si miniaturowy
sd. Nasze reguy s ostatecznym sdzi i aw przysigych. Ustalaj, czy okrelona warto
jest, czy te nie jest zrealizowana, czy czujemy si dobrze, czy te le, czy dajemy sobie
wzajemnie przyjemno, czy cierpienie.
Gdybym na przykad zada ci pytanie: Czy masz wspaniae ciao?", jak by
zareagowa? Reakcja zaleaaby od tego, czy sdzisz, e speniasz okrelone kryteria, ktre w
twoim przekonaniu warunkuj posiadanie piknego ciaa.
Oto kolejne pytanie: Czy jeste dobrym kochankiem?" Twoja odpowied bdzie
opieraa si na reguach mwicych ci, co jest niezbdne, by sta si dobrym kochankiem, na
zasadach, ktre wyznajesz, i wymaganiach, ktre sobie stawiasz. Gdyby odpowiedzia mi:
Tak, jestem dobrym kochankiem", ODKRYBYM TWOJE REGUY, zadajc ci pytania:
SKD WIESZ, E JESTE DOBRY? CO MUSI SI STA, ABY POCZU SI DOBRYM KOCHANKIEM?"
Mgby mi na to odpowiedzie na przykad: Wiem, e jestem dobrym kochankiem,
poniewa zwykle sysz od partnerki, e j zaspokajam." Odpowied kogo innego mogaby
brzmie: Wiem, e j e s t e m dobry, poniewa cigle to s y s z " albo: Przecie widz
reakcje partnera." Jeszcze inni powiedzieliby pewnie: Wiem, e jestem dobry, poniewa
zawsze w tym czuj si wietnie." (Czy reakcje partnera dla tych ludzi si nie licz?)
Wreszcie mgby te powiedzie: Spytaj innych, nie mnie."
S te ludzie, ktrzy nie czuj, e s dobrymi kochankami. Czy to dlatego, e
rzeczywicie nimi nie s? A moe ich reguy s niewaciwe? To bardzo wane pytanie. W
wielu wypadkach ludzie nie maj poczucia, e s w tej roli dobrzy, poniewa partner im tego
nie mwi. Reakcje partnera mog by spontaniczne, ale regua, ktr si kieruj, nie jest
speniona i dlatego wanie uwaaj, e dobrymi kochankami nie s, albo nie maj pewnoci,
e s.
Kopoty wynikajce z braku odczuwania emocji, na ktre sobie zasugujemy, nie
ograniczaj si tylko do seksu. Wikszo z nas rwnie niewaciwymi reguami definiuje
sukces, wpyw na innych, bezpieczestwo, inteligencj albo cokolwiek innego. Wszystko w
naszym yciu, od pracy po zabaw, jest oceniane przez t aw przysigych.
Zasada jest prosta: reguy decyduj o naszej reakcji w kadym momencie ycia.
Oczywicie, jak si ju pewnie domylie, zostay one w nas zakodowane w czysto
przypadkowy sposb. Podobnie jak tyle innych elementw Systemu Nadrzdnego, ktry
przecie kieruje naszym yciem, s one wynikiem zaskakujcej pltaniny wpyww, na
ktre bylimy wystawieni w dotychczasowych kontaktach ze wiatem. Ten sam system kary i
nagrody, ktry ksztatuje nasze wartoci, ksztatuje te nasze reguy. Ilekro tworzymy w
sobie nowe wartoci, tylekro tworzymy rwnie przekonania mwice nam, czego trzeba, by
wartoci te zostay spenione, a wic regu nieustannie nam przybywa. Z dodaniem nowych
regu czsto znieksztacamy, uoglniamy albo eliminujemy swoje dotychczasowe reguy.
Tworzymy te reguy w wyniku konfliktw. Niektrzy ludzie ustalaj wasn list regu z
chci buntu przeciwko reguom, w ktrych zostali wychowani.

CZY REGUY RZDZCE OBECNIE TWOIM YCIEM WCI JESZCZE S

WACIWE DLA TEGO, KIM SI STAE? A moe trzymasz si regu, ktre byy ci
pomocne w przeszoci, ale teraz tylko ci rani? Czy stosujesz si do jakichkolwiek
niewaciwych regu, ktre wpojono ci w dziecistwie?
Kady gupiec potrafi stworzy regu - i kady gupiec bdzie si przeciwko temu
opiera.
HENRY DAVID THOREAU
REGUY STANOWI SWOISTE SKRTY dla naszego umysu. Pomagaj nam
zdoby poczucie pewnoci co do konsekwencji naszych dziaa. W ten sposb pozwalaj nam
podejmowa w uamku sekundy decyzj, co znacz dla nas poszczeglne rzeczy i co
powinnimy z nimi zrobi.
Gdyby za kadym razem musia wdawa si w dugi i mudny proces kalkulacji, aby
ustali, co to znaczy, gdy kto si do ciebie umiecha, twoje ycie staoby si bardzo
frustrujce. Zamiast tego masz regu, ktra mwi ci, e JELI kto si do ciebie umiecha,
TO okazuje swoje szczcie, swoj przyja, a moe sympati. JELI kto patrzy na ciebie
spod oka, TO pobudza kolejny zestaw regu okrelajcych znaczenie rzeczy i zjawisk wok
ciebie oraz twoj reakcj na te zjawiska. Niektrzy ludzie s przekonani, e JELI kto patrzy
na nich spod oka, TO znajduje si w zym stanie i naley go unika. Inni natomiast mog by
przekonani, e JELI kto znajduje si w zym stanie, TO oni musz ten stan zmieni.
CZY JESTE WEWNTRZNIE SPLTANY, CZY DOSKONAY?
Kiedy czytaem zawikan histori w ksice pira Gregory'ego Batesona pod tytuem
Steps to Ecology ofMind (Ku ekologii umysu). By to zapis rozmowy, ktr wiele lat temu
autor przeprowadzi ze swoj crk. Pewnego dnia podesza do niego i zadaa mu bardzo
interesujce pytanie:
Tato, jak to si dzieje, e rzeczy tak atwo si plcz?
Co masz na myli mwic, e si plcz, kochanie? - odpowiedzia pytaniem.
No wiesz, kiedy rzeczy nie s doskonae. Popatrz tylko na moje biurko. Ley na nim
wszystko. Jest popltane. A wczoraj wieczorem tak si napracowaam, eby wygldao
doskonale. Ale rzeczy nie chc dugo by doskonae. Bardzo atwo si plcz!
Poka mi wic, jak to jest, kiedy rzeczy s doskonae -poprosi, a w odpowiedzi crka
uoya wszystkie rzeczy na swojej pce w okrelonym wczeniej porzdku, nastpnie za
powiedziaa:
Popatrz! Teraz wszystko jest doskonae. Ale dugo tak nie zostanie.
A co by si stao, gdyby przesuna pudeko z farbami troch w prawo, tylko o kilka
cali, wanie tak?
Nie, wtedy wszystko bdzie popltane. Poza tym, pudeko musi sta rwno, a nie tak
krzywo, jak je pooye.
A co si stanie, jeli przesun owek z tego miejsca na to? - spyta przekadajc
owek.
Znowu wszystko plczesz.
A gdybym troch otworzy t ksik?
Znw bdzie popltane!
Wtedy Bateson zwrci si do crki ze sowami:
- Kochanie, to nie rzeczy plcz si tak atwo. To ty masz wiele sposobw, aby je
plta, a tylko jeden sposb na to, by byy doskonae.
WIKSZO Z NAS STWORZYA SOBIE WIELE SPOSOBW NA TO, BY
CZU SIC LE, A ZALEDWIE KILKA SPOSOBW NA TO, BY CZU SI DOBRZE.
Zawsze w zdumienie wprawia mnie liczba osb, ktre za pomoc wasnych regu opltuj si
cierpieniem. Dlaczego? Poniewa wyglda to tak, jakby mieli wiele neuronowych pocze

prowadzcych ich na skrty do tego wanie stanu, ktrego chc unika, a tylko kilka
neuronowych autostrad, ktre wiod ich do przyjemnoci!
Klasycznym przykadem jest tu pewien mczyzna, ktry uczszcza kiedy na mj kurs
Randka z Przeznaczeniem. By to bardzo dobrze znany czowiek biznesu, dyrektor jednego z
najwikszych w kraju przedsibiorstw, ukochany przez wielu ludzi za dziaania, jakie
podejmowa na rzecz potrzebujcych, ojciec piciorga dzieci, bardzo blisko zwizany
zarwno z ca pitk, jak i z on. Wspaniaa kondycja fizyczna pozwalaa mu na
uczestnictwo w maratonach. Kiedy zadaem mu pytanie: Czy odnosi pan sukcesy?", ku
zaskoczeniu wszystkich obecnych odpowiedzia cakiem powanie: Nie". Wtedy spytaem
go, co musiaoby si sta, aby poczu, e odnosi sukces. (Pamitaj, e to podstawowe pytanie,
zadawane dla odkrycia regu wasnych albo regu innych ludzi.)
Nastpia caa litania sztywnych regu i wymaga, ktre w jego przekonaniu musiay
by spenione, aby mg odnie yciowy sukces. Musia mie pensj wysokoci trzech
milionw dolarw rocznie (wtedy jego podstawowe zarobki wynosiy ptora miliona rocznie
plus dwa miliony premii, ale to si oczywicie nie liczyo), musia mie osiem procent
tuszczu w swoim ciele (wtedy mia dziewi procent) oraz nigdy nie odczuwa adnych
frustracji z powodu wasnych dzieci (pamitaj, e mia ich picioro i kade chciao i wasn
drog). Jak sdzisz, jakie szanse na wiadomo sukcesu ma taki czowiek jak on, ktry aby
odczu sukces, musi chcie spenienia jednoczenie tylu sztywnych i raczej wtpliwie
rozsdnych kryteriw. Czy kiedykolwiek osignie to, czego pragnie?
By te na tym kursie inny mczyzna, ktrego, jak wszyscy od razu zauwaylimy,
rozpieraa wrcz energia. Wydawao si, e kurs, podobnie jak cae jego ycie, sprawia mu
wielk przyjemno. Zwrciem si do niego, by zada to samo pytanie: Czy odnosi pan
sukcesy?" Odpowied pada bez chwili wahania: Oczywicie, e tak!" Pytaem wic dalej:
Co musi si sta, by poczu pan, e odnosi sukcesy?" Odpowiedzia z szerokim umiechem:
To takie proste. Musz najzwyczajniej si podnie, popatrzy w d i zobaczy, e jestem
nad ziemi!" Suchacze wybuchnli miechem, a on cign: Kay dzie spdzony nad
ziemi to dzie wspaniay!" Wszyscy moi asystenci prowadzcy kurs Randka z
Przeznaczeniem natychmiast polubili t regu i teraz umieszczamy j na widocznym miejscu
podczas kadych zaj, aby przypominaa wszystkim nam, jak wielki sukces odnosimy
kadego ranka, kiedy odsaniamy zasony w oknie sypialni.
Podobnie jak w dyrektor, ktry nie spenia stawianych sobie wymaga, RWNIE I
TY MOESZ WIELE W YCIU OSIGA, A MIMO TO CZU SI PRZEGRANY,
PONIEWA GRASZ ZNACZONYMI KARTAMI! To nieuczciwe nie tylko w stosunku do
ciebie samego, ale rwnie wspmaonka, dzieci, wsppracownikw i wszystkich innych, z
ktrymi stykasz si w yciu. Jeli wpoie sobie zestaw regu, ktry powoduje, e cigle
czujesz si sfrustrowany, zy, zraniony albo pokonany - lub jeli nie masz klarownego
zestawu regu, ktre mwiyby ci, kiedy jeste szczliwy, kiedy odniose sukces i tak dalej emocje te w p y w a j na sposb, w jaki traktujesz innych ludzi, oraz na to, jak si czuj,
gdy znajduj si obok ciebie. Musisz te pamita, e wiadomie lub nie, zawsze oceniasz
innych ludzi poprzez zestaw regu, ktrych by moe nawet nigdy sam dla siebie jasno nie
sprecyzowae. Wszyscy oczekujemy, e inni bd stosowa si do naszych regu, czy nie?
Jeli jeste surowy dla siebie samego, najprawdopodobniej bdziesz te surowy dla innych.
Dlaczego ktokolwiek z nas miaby nakada na bliskich sobie ludzi tak ostre
zarzdzenia, a oni mieliby go kocha? Wielu z nas obawia si, e jeli nie stworzy sobie
twardych regu, nie osignie adnego sukcesu, nie zyska motywacji do cikiej pracy i
wielkich osigni.
Tymczasem naprawd nie musisz kierowa si zestawem miesznie sztywnych regu,
aby osiga sukcesy. Jeli narzucisz sobie zbyt ostre reguy, zbyt bolesne, szybko zdasz sobie
spraw z tego, e przegrasz, cokolwiek by zrobi. A wtedy zaczniesz dowiadcza poczucia

wyuczonej bezradnoci. Oczywicie, e kady z nas musi wykorzystywa wasn si, by

osiga sukcesy, musi kusi go nieodparta przyszo, musi pcha si do przodu. Ale musimy
zadba i o to, by u podstaw tego wszystkiego legy reguy, ktre pozwol nam by
szczliwymi, ilekro zechcemy.
CZY TWOJE REGUY DODAJ CI SI, CZY TE CI OBEZWADNIAJ?
Naszym celem jest wypracowanie regu, ktre popchn ci do dziaania, ktre
spowoduj, e zaczniesz odczuwa rado, e bdziesz wytrway w swoich postanowieniach,
a nie regu, ktre ci powstrzymuj przed tym wszystkim. Przekonaem si wielokrotnie, e
zaskakujco duo kobiet i mczyzn tworzy sobie reguy dotyczce zwizku partnerskiego w
taki sposb, e cakowicie uniemoliwia im to odniesienie sukcesu w tej dziedzinie ycia.
Na przykad reguy niektrych ludzi dotyczce mioci brzmi: Jeli mnie kochasz,
zrobisz wszystko, co chc", albo: Jeli mnie kochasz, to mog kaprysi, narzeka i gldzi, a
ty musisz to zaakceptowa." Czy to waciwe reguy? Wtpi! S one nieuczciwe wobec
osoby, z ktr zwizae swoje ycie.
Pewna kobieta, ktra uczszczaa na kurs Randka z Przeznaczeniem, powiedziaa mi, e
naprawd pragnie bliskiego z w i -zku z mczyzn, ale po prostu nie potrafi wytrwa w
adnym zwizku po zakoczeniu pocztkowej fazy zalotw". Kiedy zapytaem j, co musi
si zdarzy, aby mczyzna przyciga jej uwag, odkrylimy wsplnie jej reguy, i to
pozwolio natychmiast zrozumie, na czym polega problem. Aby mczyzna mg cieszy si
jej wzgldami, musia cigle o nie zabiega, nawet kiedy go odrzucaa. Jeli bardzo si stara,
ama t barier, co powodowao jego atrakcyjno dla niej i znaczyo, e mczyzna ten jest
prawdziwie silny.
Interesujca jest jej druga regua. Jeli stara si o ni duej ni miesic, tracia dla
niego szacunek, a wic i uczucie. Co si wic dziao? Niewielu mczyzn potrafio znie jej
zachowanie i walczy o ni, tak wic wikszo rezygnowaa po krtkim czasie. Nie moga
liczy na zwizek z adnym z nich. Garstka wytrwaych cieszya si przez krtki czas jej
uznaniem, ale po arbitralnie wyznaczonym okresie jednego miesica cakowicie tracia
zainteresowanie nimi. Nie moga po prostu wytrwa w zwizku z adnym mczyzn duej
ni miesic, poniewa aden z nich nie by w stanie odkry jej skomplikowanych zasad.
Czy masz jakie rwnie obezwadniajce reguy? Niektrzy ludzie mog poczu, e
panuj nad sytuacj, tylko wtedy, jeli wiedz, co si stanie, zanim jeszcze jakiekolwiek
wydarzenia si rozpoczn. Inni, aby czu si pewnie na jakimkolwiek obszarze, musz
dysponowa dowiadczeniem w danej dziedzinie. Gdybym ja kierowa si takimi reguami
poczucia pewnoci i wiary w siebie, nie osignbym wikszoci z tego, co w yciu
zdobyem! Przewaajca liczba moich sukcesw wzia si z umiejtnoci rozwijania
poczucia pewnoci, e mog co osign, nawet jeli nie mam w tym zakresie adnych
odniesie. Moja regua brzmi: Jeli raz co takiego mi si udao, wierz, e mog opanowa
to do perfekcji, a wic wiem, e jestem kompetentny."
Czy potrafisz ju dostrzec wpyw, jaki tego typu reguy maj na ciebie i twoje poczucie
pewnoci, twoje szczcie, wiadomo kontroli nad sob i sytuacj, na jako twoich dziaa
i twojego ycia?
ZAPLANUJ GR TAK, BY MG WYGRA
W poprzednim rozdziale powicilimy wiele uwagi wyznaczaniu wartoci. Jednak, j a
k j u mwiem, jeli nie zadbasz o to, by wartoci te byy moliwe do spenienia, nigdy nie
doznasz poczucia, e yjesz z nimi w zgodzie. Kiedy po raz pierwszy zaczem zastanawia
si nad sposobami ksztatowania swego losu, kierowaem si jedynie wiedz na temat
wartoci, a nie regu, tak wic wiadomo waciwej drogi yciowej albo jej brak bya
cakowicie dowolna. W dniu kiedy odkryem reguy, zaczem pojmowa rdo cierpienia i
przyjemnoci w naszym dowiadczeniu. Zrozumiaem, e reguy s czynnikiem uwalniajcym
ludzkie emocje, i zaczem si zastanawia, jak mog je wykorzysta skuteczniej.

Jak ju wspomniaem wyej, szybko stao si dla mnie jasne, e wikszo ludzi sama
pogra si w cierpieniu. Ich reguy sprawiaj, e jest im bardzo, bardzo trudno poczu si
dobrze, a bardzo atwo poczu si le. Posu si przekonujcym przykadem. Oto lista
wartoci pewnej kobiety, ktra uczszczaa kiedy na jeden z moich wczeniejszych kursw
Randka z Przeznaczeniem. Przypumy, e ma na imi Laura.
DAWNE WARTOCI PRZYCIGANE LAURY
Mio
Zdrowie
Bezpieczestwo
Swoboda
Sukces
Akceptacja
Doskonao
Harmonia
Szacunek
Uczciwo
Prawo
Rado
Zabawa
Na pierwszy rzut oka wydaje si to wspaniaym zestawem wartoci, prawda?
Pomylaby, e osoba, ktra si nimi kieruje, prowadzi ycie przepenione mioci,
zdrowiem i swobod. Jednak uwaniejsze spojrzenie ujawnia kilka problemw. Trzeci
wartoci Laury jest bezpieczestwo, a czwart swoboda. Czy te dwie wartoci wydaj ci si
dobrze ze sob ssiadowa?
W rzeczywistoci ta kobieta uwikana bya w wielkie cierpienie. Bya sfrustrowana w
kadym moliwym znaczeniu tego sowa i zaczynaa stawa si odludkiem: ukrywaa si
przed ludmi. aden z terapeutw, ktrych odwiedzaa przed moim kursem, nie potrafi jej
powiedzie dlaczego. Wszyscy skupiali si na jej zachowaniach, obawach i emocjach,
zamiast po prostu zastanowi si nad Nadrzdnym Systemem oceny znaczenia zjawisk i dowiadcze, ktry wprowadzi w jej yciu takie powikania.
Zaczem wic odkrywa jej reguy, zadajc pytania typu: CO MUSI SI STA, ABY
POCZUA PANI...?" Jeli idzie o mio, odpowied brzmiaa: Musz poczu, e na mio
zasuyam. Musz poczu, e wszystkie moje przekonania spotykaj si z akceptacj i
aprobat KADEGO, KOGO SPOTYKAM. Nie poczuj, e jestem kochana, dopki nie
stan si doskonaa. Musz by wspania matk i wspania on."
W jednej chwili problem sta si oczywisty. MIO bya najwaniejsz wartoci w
hierarchii Laury, najwikszym rdem przyjemnoci, jak potencjalnie moga odczu. A
jednak jej reguy nie pozwalay jej, by pozwolia sobie na t przyjemno przed spenieniem
wielu zoonych warunkw, NA KTRE NIE MIAA ADNEGO WPYWU! Gdyby
ktokolwiek z nas uzaleni moliwo odczuwania mioci od akceptacji naszych pogldw
przez innych ludzi, niezbyt czsto osignlibymy to uczucie, nie sdzisz? Po prostu jest zbyt
wielu ludzi ywicych zbyt rne przekonania, a wic zbyt wiele drg prowadzcych nas do
zego samopoczucia i cierpienia.
SKD WIEMY, CZY DANA REGUA DODAJE NAM SI, CZY TE NAS
OBEZWADNIA? Istniej trzy kryteria:
Regua jest obezwadniajca, jeli NIE MA MOLIWOCI, BY SI DO NIEJ
ZASTOSOWA. Jeli twoje kryteria s tak zoone, zrnicowane lub sztywne, e nigdy nie
moesz wygra yciowej partii, z pewnoci kierujesz si obezwadniajcymi reguami.
Regua jest obezwadniajca, jeli O JEJ SPENIENIU BD NIESPENIENIU
DECYDUJ CZYNNIKI, NA KTRE NIE MASZ WPYWU. Jeli na przykad jeste

przekonany, e inni ludzie musz reagowa na ciebie w jaki okrelony sposb albo e twoje
otoczenie musi sta si takie, a nie inne, z pewnoci kierujesz si obezwadniajc regu.
Klasycznym przykadem s tu wszyscy ci ludzie czekajcy na zamienie Soca. Nie mogli
by szczliwi dopty, dopki pogoda - a wic co, na co nie maj najmniejszego choby
wpywu - nie zachowywaa si W sposb zgodny z ich oczekiwaniami.
3. Regua jest obezwadniajca, jeli DAJE CI TYLKO KILKA SPOSOBW
ODCZUWANIA PRZYJEMNOCI I WIELE SPOSONBW ODCZUWANIA C I E R P I E
NIA.
Laurze udao si speni wszystkie trzy kryteria obezwadniajcych regu. Przekonanie,
e musi najpierw odczu powszechn akceptacj wasnego zachowania, byo warunkiem
niemoliwym do spenienia. Wymagao odwoania si do rodowiska zewntrznego, na ktre
nie moga mie penego wpywu, nie moga bowiem tworzy w aden sposb opinii za innych
ludzi. Regua ta dostarczaa jej wielu sposobw odczucia cierpienia i adnego jasnego
sposobu na odczuwanie przyjemnoci.
DAWNE WARTOCI PRZYCIGANE I REGUY LAURY
MIO: Musz poczu, e na mio zasuyam. Musz poczu, e wszystkie moje
przekonania spotykaj si z akceptacj i aprobat kadego, kogo spotykam. Nie poczuj, e
jestem kochana, dopki nie stan si doskonaa. Musz by wspania matk i wspania
on.
ZDROWIE: Musz by pewna, e moja dieta jest wspaniaa, cakowicie zgodna ze
wszystkimi moimi wymaganiami. Musz by cakowicie wolna od wszelkiego fizycznego
blu. Musz czu, e jestem zdrowsza ni ktokolwiek, kogo znam. Musz by okazem
zdrowia.
BEZPIECZESTWO: Wszyscy musz mnie lubi. Musz czu, e kady, kogo
spotykam, ma wiadomo, e jestem dobr osob. Musz mie pewno, e Nigdy nie
wybuchnie wojna nuklearna. Musz mie wicej oszczdnoci ni dotychczas.
SWOBODA: Musz w peni panowa nad swoimi warunkami pracy, godzinami pracy,
opatami, opiniami i tak dalej. Musz by na tyle niezalena finansowo, aby y bez adnych
stresw finansowych ani adnych zwizanych z tym napi.

500
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
Jak sdzisz, czy jest prawdopodobne, e Laura kiedykolwiek speni ktrkolwiek ze
swoich wartoci, a co dopiero wszystkie naraz? Co z jej diet? Nie tylko bya wegetariank,
ale spoywaa wycznie surowe produkty, i mimo to nie czua si dobrze. Jakie mamy
szanse, by by zdrowszym od wszystkich naszych znajomych? Niewielkie, chyba, e wszyscy
znajomi znajduj si wanie na oddziale intensywnej opieki medycznej!
DAWNE WARTOCI ODRZUCANE I REGUY LAURY
ODRZUCENIE: Czuj si odrzucona, jeli kto nie podziela moich przekona, jeli
kto wydaje si wiedzie wicej ni ja.
NIEPOWODZENIE: Odczuwam niepowodzenie, kiedy kto nie wierzy, e jestem
dobrym czowiekiem. Odczuwam niepowodzenie, jeli czuj, e nie zarabiam wystarczajco
duo, by utrzyma na odpowiednim poziomie siebie sam i rodzin.
ZO: Odczuwam zo, ilekro czuj, e co, co robi, nie jest doceniane, kiedy
ludzie osdzaj mnie, zanim jeszcze mnie poznaj.
Takie wartoci odpychane s rwnie obezwadniajce. Zauwa, jak atwo, kierujc si
nimi, odczuwa cierpienie, a jak trudno poczu si dobrze. Jeli do poczucia cierpienia
wystarczy komu, by kto inny nie podziela jego pogldw, z pewnoci spotka go wiele
blu. A jakie masz szanse na to, e ludzie nie bd ci osdza, zanim dokadnie nie poznaj
twojej motywacji? Prawie adne! Czy potrafiby sobie wyobrazi, jak poczuby si na jej
miejscu z takimi reguami? Bya przepeniona cierpieniem, a jednym z najpowaniejszych
jego rde byli inni ludzie, co staje si oczywiste po zastanowieniu si nad jej reguami.
Ilekro znajdowaa si midzy ludmi, pojawiao si niebezpieczestwo, e nie bd oni
podziela jej opinii, e jej nie polubi, e bd j osdza. Nic dziwnego, e uciekaa od
wszelkiego towarzystwa!
Po wysuchaniu tego wszystkiego powiedziaem, i jestem pewien, e kto kierujcy si
takimi reguami w kocu zachoruje na wrzody odka. Ju mam wrzody" - odpowiedziaa.
Niestety, dowiadczenia Laury nie s odosobnione. Oczywicie niektre z jej regu byy
sztywniej sze od innych. Ale bdziesz cakowicie zaskoczony, jak bardzo niesuszne w
stosunku do ciebie samego i innych s twoje wasne reguy, kiedy zaczniesz je analizowa!
Na kursy Randka z Przeznaczeniem zapisuj si ludzie z caego kraju, wikszo z nich za to
najwspanialsi ludzie sukcesu, ktrych umiejtnoci i zdolnoci nie maj sobie rwnych.
Mimo to jednak, cho s oni na oko ludmi sukcesu, czsto brak im szczcia i poczucia
spenienia, na ktre sobie zasuguj. Niezmiennie przyczyn s konflikty wartoci lub
nieodpowiednie reguy.
ROZWIZANIE PROBLEMU
Rozwizanie jest bardzo proste. Wszystko, co musimy zrobi, aby nasze ycie zaczo
si ukada, to stworzenie systemu oceny zawierajcego reguy, ktre s moliwe do
spenienia, KTRE UATWIAJ ODCZUWANIE PRZYJEMNOCI I UTRUDNIAJ
ODCZUWANIE CIERPIENIA, ktre nieustannie popychaj nas tylko w tym kierunku, w
jakim chcemy zmierza. Oczywicie suszne jest posiadanie kilku regu, ktre przynosz nam
cierpienie. Musimy widzie jakie granice. Musimy mie jaki rodzaj przykroci, ktra dodaje
nam si. Nie mog sprbowa soku pomaraczowego, dopki nie mam szklanki albo innego
ograniczajcego naczynia, w ktre mog wla sok. Wszyscy mamy ograniczenia i granice,
zarwno jako jednostki, jak i jako spoeczestwa. Jednak przede wszystkim powinnimy
zaprogramowa si w taki sposb, by mie moliwo odczuwania przyjemnoci troch
czciej, bardziej regularnie. Kiedy ludzie czuj si dobrze, zwykle traktuj lepiej innych,
maksymalizuj tkwicy w nich potencja czowieczestwa.
Jaki wic stoi przed nami cel? Kiedy ustalimy wasne wartoci, musimy zdecydowa,
jakie dowody s nam potrzebne, zanim odczujemy przyjemno. Musimy opracowa reguy,
ktre poprowadz nas w kierunku naszych wartoci. Reguy te musz by moliwe do

spenienia za pomoc kryteriw, ktre s bez wtpienia dla nas osigalne. My sami mamy
dawa sobie sygna, a nie czeka, a sygna ten pojawi si gdzie w otoczeniu.
W oparciu o te zasady Laura zmienia troch kolejno wartoci w swojej hierarchii i
cakowicie zmienia reguy, ktre rzdziy ich osiganiem. Oto jej nowa lista wartoci i regu:
NOWE WARTOCI PRZYCIGANE I REGUY LAURY
MIO: Dowiadczam mioci, ilekro j wyraam, daj j innym albo pozwalam j
bra sobie.
ZDROWIE: Jestem zdrowa, kiedy dostrzegam, jak wspaniale si czuj!
RADO/ZABAWA: Ciesz si, kiedy robic co odczuwam przyjemno.
WDZICZNO: Odczuwam wdziczno, kiedy doceniam warto wszystkich tych
rzeczy, ktre mam ju w yciu.
SWOBODA: Czuj si wolna, kiedy yj w zgodzie z moimi przekonaniami i akceptuj
wybr tworzenia wasnego szczcia.
Zauwa, e priorytetem jest teraz rado i zabawa. Zmienio to dowiadczenia yciowe
Laury, e nie wspomn o zwizku z crk i mem. Jednak jeszcze potniejsze okazay si
zmiany, ktre wprowadzia w swoim systemie regu. Zmiana wartoci miaaby niewielki
wpyw, gdyby nie nastpia rwnoczenie ze zmian regu.
Co zrobia ta kobieta? Zmienia cae swoje ycie tak, aby przej nad nim kontrol.
MUSISZ PAMITA, E TWOJA SAMOOCENA JEST POWIZANA Z POCZUCIEM,
E P A -NUJESZ NAD SWOIM YCIEM ORAZ WYDARZENIAMI W OTOCZENIU.
Reguy te pozwalaj Laurze panowa nad otoczeniem, i to bez adnego wysiku. Czy teraz jej
reguy dotyczce mioci s osigalne? A jake! Kto nad nimi panuje? Ona! W dowolnym
momencie ycia moe zdecydowa, e kocha siebie sam i innych, teraz wic to ona sama
daje sobie pozwolenie na odczuwanie emocji, ktr nazywamy mioci. Bdzie wiedziaa, e
yje zgodnie ze swoimi najwaniejszymi wartociami. Jak czsto bdzie miaa to poczucie?
Codziennie! Ma na to wiele sposobw, poniewa jest wielu ludzi, ktrym moe dawa swoje
uczucie mioci: rodzina, przyjaciele, nawet nieznajomi na ulicy.
A co z jej now regu zdrowia? Wspaniae jest w niej to, e teraz cakowita kontrola
naley do Laury, poniewa w dowolnej chwili moe doceni fakt, jak dobrze si czuje. Jest to
regua cakowicie moliwa do spenienia. Poza tym, jeli czsto bdzie myle o swoim
dobrym stanie zdrowia, wzmocni wzorzec stawania si coraz zdrowsz!
Laura ustalia te kilka nowych wartoci odpychanych. Zgodnie ze s w o j wiedz
wybraa emocje, ktrych musiaa unika, aby odnie sukces: negacja wszystkiego i
odkadanie na pniej. Pamitaj, e naszym celem jest odwrcenie procesu, w ktry zapltana
jest wikszo z nas. Chcemy wic jak najbardziej utrudni sobie odczuwanie cierpienia i
moliwie najbardziej uatwi odczuwanie przyjemnoci.
NOWE WARTOCI ODPYCHANE I REGUY LAURY
NEGACJA WSZYSTKIEGO: Unikam cigego uzaleniania wasnego poczucia
szczcia i sukcesu od akceptacji innych.
ODKADANIE NA PNIEJ: Unikam cigego oczekiwania perfekcji od siebie samej
i innych.
Kierujc si tymi nowymi wartociami odpychanymi, Laura uniezalenia si ju od
akceptacji innych. Druga regua wynika z faktu, i zrozumiaa ona, e oczekiwanie
doskonaoci przynosio jej cierpienie, ktrego przecie chciaa unika, i dlatego odkadaa
wszystkie moliwe dziaania na pniej. Te zmiany wartoci i regu pozwoliy jej podwignc
wasne ycie na poziom o wiele wyszy, ni kiedykolwiek moga tego oczekiwa.
A teraz zadanie dla ciebie: opierajc si na nowych wartociach, ktre sobie stworzye
w poprzednim rozdziale, OPRACUJ WASNY Z E S T A W REGU DLA W A R T O C I
PRZYCIGANYCH, KTRE U A T W I CI O D C Z U W A N I E PRZYJEMNOCI,
ORAZ ZESTAW REGU DLA WARTOCI ODPYCHANYCH, KTRE UTRUDNI CI

O D C Z U W A N I E CIERPIENIA. IDEAEM BDZIE, JELI STWORZYSZ SOBIE

SZEROKI ZESTAW MOLIWOCI, ZNAJDZIESZ WIELE DRG P O Z W A L A J C
Y C H DOJ DO POCZUCIA PRZYJEMNOCI.
Oto prbka moich wartoci i regu:
PRBKA MOICH WARTOCI PRZYCIGANYCH I REGU
ZDROWIE I WITALNO: Ilekro czuj si zrwnowaony i silny; ilekro robi co,
co przyczynia si do umocnienia mojej siy, elastycznoci lub odpornoci; ilekro robi co,
co posuwa mnie w kierunku dobrego samopoczucia; ilekro spoywam bogate w wod
pokarmy lub postpuj zgodnie z moj wasn filozofi zdrowia.
MIO I CIEPO: Ilekro zachowuj si lub myl ciepo o moich przyjacioach,
rodzinie, nieznajomych; ilekro skupiam si na tym, jak komu pomc; ilekro myl ciepo o
sobie; ilekro mj stan emocjonalny wzmacnia innych ludzi.
NAUKA I ROZWJ: Ilekro dochodz do poytecznego wniosku lub odkrycia; ilekro
sigam swoim zachowaniem poza dotychczasow granic wygody; ilekro myl o nowej
moliwoci; ilekro czuj, e si rozwijam lub staj si skuteczniejszy w dziaaniu; ilekro
pozytywnie wykorzystuj jakikolwiek element mojej wiedzy.
OSIGNICIA: Ilekro skupiam si na wartoci, ktr ju wytworzyem w moim
yciu; ilekro osigam zaplanowany rezultat; ilekro ucz si czego lub tworz jak warto
dla siebie bd innych. Moesz teraz powiedzie, e to wszystko sztuczka, e mgbym
stworzy regu, wedug ktrej do poczucia zdrowia wystarczy mi fakt, e po prostu
oddycham. Oczywicie mgby oprze wszystko na tym wanie i innych rwnie prostych
rzeczach. Jednak ideaem jest, aby tworzy swoje reguy w taki sposb, by dc do ich
zaspokojenia, osiga wci wicej i wicej.
Moesz te si zastanawia, czy jeli do minimum ogranicz cierpienie, nie strac
motywacji do dziaania. Zaufaj mi. ycie samo da ci do cierpie, jeli nie bdziesz szed do
przodu. Nie musisz przysparza wic sobie cierpienia tworzc reguy, ktre przez cay czas
wywouj w tobie jak najgorsze samopoczucie.
W socjologii funkcjonuje pojcie etnocentrycznoci. Okrela ono sytuacj, w ktrej
uwierzylimy, e wartoci, przekonania i reguy naszej kultury s jedynymi susznymi. To
bardzo ograniczajce nastawienie umysu.
Kady dosownie czowiek wok ciebie kieruje si innymi reguami i wartociami ni
ty, a wartoci te i reguy nie s ani lepsze, ani gorsze od twoich, ani bardziej, ani mniej
waciwe. Podstawowe pytanie to nie kwestia susznoci regu lub jej braku, ale problem, czy
dodaj ci one si, czy te obezwadniaj.
KADY NIEPOKJ I TRWOGA WYNIKA Z AMANIA REGU
Przypomnij sobie sytuacj, w ktrej kto wywoa twj niepokj. Czy rzeczywicie
negatywne odczucia wywoane byy przez t osob, czy moe przez co, co zrobia albo
powiedziaa, lub moe czego nie zrobia albo nie powiedziaa, cho wedug ciebie powinna
bya to zrobi lub powiedzie? Czy bye zy na tego kogo, czy na fakt, e zama on jedn z
twoich regu? U PODSTAW KADEGO NIEPOKOJU EMOCJONALNEGO
ZWIZANEGO Z INNYM CZOWIEKIEM LEY F A K T ZAMANIA REGU. Kto
zrobi co albo czego nie zrobi i byo to sprzeczne z twoim przekonaniem na temat tego, jak
powinien si by zachowa.
Na przykad niektrzy ludzie kieruj si nastpujc regu szacunku: Jeli kto mnie
szanuje, nie podnosi na mnie nigdy gosu." Jeli jest to rwnie i twoja regua, nie bdziesz
czu si szanowany, kiedy twj partner na ciebie krzyknie. Bdziesz odczuwa zo,
poniewa zamano twoj regu. A przecie twj partner moe si kierowa inn regu: Jeli
kogo szanuj, szczerze wyraam wobec niego wszystkie moje odczucia i emocje, dobre, ze i
obojtne, oraz robi to z ca intensywnoci danej chwili." Czy moesz sobie wyobrazi
konflikty, jakie powstan midzy takimi wanie partnerami?

Ten wanie scenariusz kierowa zachowaniami Becky i moimi, kiedy zaczynalimy

budowa nasz zwizek. Mielimy cakowicie odmienne reguy rzdzce okazywaniem
szacunku partnerowi. Dlaczego? Ja dorastaem w rodowisku, w ktrym spotykao mnie wiele
przykroci, jeli zachowaem si niewaciwie. Gdybym na przykad wyszed z pokoju w
rodku rozmowy, nigdy by mi tego nie wybaczono. Zasad numer jeden byo pozostanie na
miejscu i szczere wyraenie wasnych emocji. Nawet jeli kto wiedzia, e moe nie mie
racji, musia kontynuowa rozmow tak dugo, jak dugo nie wyjaniy si wszystkie
nieporozumienia.
Tymczasem Becky wychowaa si w rodzinie, w ktrej panoway cakowicie inne, ale
rwnie klarowne reguy. Uczono j zawsze: Jeli nie masz do powiedzenia czego dobrego,
nie mw nic. Jeli szanujesz kogo, nie podnosisz na niego gosu. Jeli kto inny podniesie na
ciebie gos, jedynym sposobem zachowania szacunku dla siebie samej jest opuszczenie
pomieszczenia, w ktrym si to stao."
Przy tak wielkim konflikcie regu okazywania szacunku innym i samemu sobie Becky i
ja doprowadzalimy si nawzajem do szau. Z tego powodu omal nie zrezygnowalimy z
maestwa. Reguy decyduj o wszystkim: dokd chodzimy, jak si ubieramy, kogo
wybieramy na przyjaci, kiedy jestemy szczliwi, a kiedy smutni - rzdz nami dosownie
w kadej sytuacji.
Niektrzy ludzie radz sobie z niepokojami emocjonalnymi wedug reguy: Jeli
troszczysz si o mnie, to zostawisz mnie w spokoju i pozwolisz, bym sobie z tym poradzi na
swj sposb." Inni natomiast sdz, e: Jeli kto znajduje si w zym stanie, a mnie na nim
zaley, natychmiast musz interweniowa, aby mu pomc." Wywouje to olbrzymi konflikt.
W obu tych przypadkach chodzi o osignicie tego samego, a wic dbaoci o siebie n a w z a
j e m i okazywanie sobie szacunku, jednak reguy d y k t u j kadej
z osb inne zachowania, a reguy interpretacji sprawi, e bd
nawzajem odbiera swoje zachowanie jako wrogie raczej ni przyjazne.
JELI WIC KIEDYKOLWIEK O D C Z U W A S Z NIEPOKJ
O KOGO LUB ZO NA NIEGO, PAMITAJ, E PRZYC Z Y N S TWOJE R E G U Y , A NIE TEN CZOWIEK. Pomo
e ci to przesta go za to wini. Moesz szybko pozby si tego
negatywnego uczucia, zadajc sobie pytanie: Czy mam reagowa
na to jedno zachowanie, czy te mdrze odpowiedzie na ca
sytuacj?" Nastpnie sprbuj tu i teraz porozumie si z t osob,
mwic na przykad: Przykro mi, e zareagowaem w taki sposb.
Po prostu kade z nas kieruje si innymi reguami zachowania
w takiej sytuacji. Ja oczekuj, e jeli mnie szanujesz, wtedy
zachowasz si w taki sposb, e
Wiem, e twoje
reguy s inne. Powiedz mi, prosz, jakie one s. Jak wyraasz szacunek (mio, trosk,
dbao itd.)?"
Kiedy obydwie strony bd wzajemnie znay oczekiwania
partnera, dojdziecie do porozumienia. Moesz zwyczajnie
poprosi: Czy byoby dla ciebie wielkim kopotem, by okaza mi
szacunek przez
Ja oka ci mj przez "
Kad relacj, i subow, i prywatn, mona natychmiast zmieni dziki jasnemu
przedstawieniu regu i grze zgodnej z nimi. W kocu jak moesz mie nadziej, e wygrasz,
jeli nie znasz regu gry?
PROBLEM ZMIENNYCH REGU
Czy kiedykolwiek znalaze si w sytuacji, w ktrej wiedziae, jakimi reguami kieruj
si okreleni ludzie, i nagle zaczy si pojawia wyjtki od tych regu? Ludzie maj

wyjtkow zdolno tworzenia regu dodatkowych, ktre stoj w sprzecznoci z ich

wszystkimi innymi reguami.
Mona to porwna do sytuacji, w ktrej postanawiamy gra razem w baseball i pytam
ci, czy znasz reguy gry. Ty mi na to odpowiadasz, e tak, i wyliczasz podstawowe: Gramy
do dziewiciu, osoba, ktra zaliczy najwicej biegw, wygrywa, musisz zaliczy kad baz,
masz trzy auty. Jeli ty strzelasz, a ja zapi, odpadasz. Jeli upuszcz pik, ty jeste gr..." i
tak dalej, i tak dalej.
Wyobra sobie, e zaczynamy gr. Wszystko jest w porzdku a do pocztku dziewitej
rundy. Jest remis, ja mam dwch ludzi w polu i jednego na aucie. Uderzam wysoki rzut na
wewntrzne pole. Moje reguy mwi, e jeli pika wypadnie ci z rk, jestem bezpieczny,
moi ludzie maj szans na zdobycie punktu i mog w ten sposb wygra. Natychmiast biegn
na baz, ty sigasz po pik i upuszczasz j. Wpadam w skrajne podniecenie. Dobiegam do
bazy, jeden z moich ludzi zdobywa punkt i jestem pewien, e wygralimy.
Ale ty podchodzisz do mnie i mwisz: Nic z tego!" Ja zupenie ci nie rozumiem: O
czym ty mwisz? Upucie pik! Reguy mwi, e jeli upucisz pik, jestem
bezpieczny!", a ty mi odpowiadasz: A i owszem. Z wyjtkiem sytuacji, w ktrej dwch
twoich ludzi jest w polu, a jeden na aucie. W takim wypadku odpadasz, nawet jeli upuszcz
pik. To jedyny wyjtek."
Zaczynam protestowa: Nie moesz tworzy regu w trakcie gry!", a ty replikujesz:
Nie wymyliem sobie tego. Ta regua nazywa si regu pola wewntrznego. Wszyscy j
znaj!" Wtedy zwracam si do pozostaych zawodnikw z mojej druyny i wszyscy oni
mwi, e takiej reguy nie ma. Na to ty pytasz swoich i ci zgodnie twierdz, e regua ta
istnieje od dawna. Skoczyoby si to wszystko pewnie bjk o reguy.
Czy kiedykolwiek miae podobne dowiadczenie w kontaktach osobistych? Ty grae
zgodnie ze wszelkimi reguami, nagle kto powiedzia: To prawda, z wyjtkiem tej jednej
sytuacji", i natychmiast bye gotw do zacitej walki. Ludzie bardzo gwatownie reaguj w
obronie swoich regu. Kady WIE, e jego reguy s waciwe i suszne. Wyjtkowo wielk
zo powoduje w nas przekonanie, e kto na poczekaniu tworzy jakie reguy albo zmienia
je w trakcie dziaania. A przecie ta dynamika jest czci wikszoci kontaktw z innymi
ludmi.
Paradoks sprzecznych przekona i regu jest jednym z powodw, dla ktrych ludzie
znajduj tak wiele frustracji w kontaktach z innymi. Czsto ktry z partnerw mwi:
Kocham ci, ale nie wtedy, gdy nie zakrcasz tubki z past do zbw", albo:
PARADOKSALNE PRZYSOWIA
I POWIEDZENIA
Spjrz w gr,
1 podskoczysz
I Gdzie kucharek
tam nie ma co je
Rozka wzmacnia
Nie nauczysz
nowych sztuczek
Trawa jest zawsze
zielesza po drugiej
stronie wzgrza.

Kto si waha, jest

Co dwie gowy to nie
Co z oczu to i z
Na nauk nigdy nie
za pozno
Wszdzie dobrze
nie ma

Kocham ci, ale nie wtedy, gdy podnosisz na mnie gos." Niektre z tych regu
pomocniczych wydaj si mao wane, ale mog by bardzo niszczce. Najlepszy sposb
radzenia sobie z tym to ciga wiadomo, e reguy te nie s oparte na rzeczywistoci. S
zupenie dowolne. Sam tylko fakt, e ich uywae i jeste ich cakiem pewien, nie czyni z
nich najlepszych, jedynie susznych regu.

Reguy powinny suy wzmacnianiu zwizku, a nie niszczeniu go. Ilekro wic
wchodzi nam w parad regua, powinnimy sobie zada pytanie: CO JEST WANIEJSZE?
MJ ZWIZEK CZY MOJE REGUY?"
Wyobra sobie, e kiedy naduyto twojego zaufania w z w i -zku emocjonalnym i
teraz obawiasz si zbliy z kimkolwiek. Kierujesz si obecnie regu, ktra mwi: Jeli
zbytnio si z kim zbliysz, odczujesz cierpienie." Ale jednoczenie twoj najwysz
wartoci jest mio, a warto ta kieruje si regu, e aby odczuwa mio, musisz
znajdowa si z kim w bardzo bliskim zwizku. Wystpi wic powany konflikt: twoje
reguy i wartoci s sobie cakowicie przeciwstawne. Co moesz zrobi w tej sytuacji?
Pierwszym krokiem jest zrozumienie, e nastpi u ciebie konflikt emocjonalny. Drugi krok to
POCZENIE ODPOWIEDNIO DUEGO CIERPIENIA Z REGU, KTRA CI NIE
SUY, ORAZ ZASTPIENIE JEJ TAK, KTRA DZIAA NA TWOJ KORZY.
Przede wszystkim jednak,
510
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
jeli chcesz utrzymywa dobrej jakoci zwizki z innymi ludmi, zarwno w interesach,
jak i w yciu osobistym, niezbdne jest zastosowanie si do polecenia:
KOMUNIKUJ SWOJE REGUY
Jeli chcesz przej kontrol nad wasnym yciem, jeli chcesz, by powodzio ci si w
interesach, jeli chcesz sta si wspaniaym negocjatorem, chcesz zyska wpyw na wasne
dzieci lub zbliy si ze wspmaonkiem, musisz odkry, jakie reguy kieruj ich ocenami
zwizkw z innymi ludmi, oraz jasno komunikowa wasne reguy w tym zakresie. NIE
OCZEKUJ, E LUDZIE BD YLI ZGODNIE Z TWOIMI REGUAMI, JELI
KLAROWNIE ICH NIE PRZEDSTAWISZ. Nawet wtedy jednak nie oczekuj, e otoczenie
zastosuje si do wszystkich twoich regu, jeli ty sam nie bdziesz skonny do kompromisu i
nie zaczniesz szanowa regu innych ludzi.
Na przykad na pocztku jakiegokolwiek zwizku lub relacji jedn z pierwszych rzeczy,
ktre robi, jest poinformowanie drugiej strony o moich reguach okrelajcych dan sytuacj
oraz prba odkrycia tak wielu regu mojego partnera, jak tylko moliwe. Zadaj pytanie typu:
Czego wymaga pan(i), aby uzna, e nasze kontakty przebiegaj dobrze? Jak czsto musimy
si kontaktowa? Co jest w naszych kontaktach niezbdne?"
Rozmawiaem kiedy ze znajomym, ktry jest powszechnie znan osobistoci.
Podzieli si wtedy ze mn odczuciem, e nie ma zbyt wielu przyjaci. Spytaem
natychmiast: Czy jeste tego pewien? Ja dostrzegam wok ciebie wielu ludzi, ktrym
naprawd na tobie zaley. A moe po prostu kierujesz si reguami, ktre ka ci eliminowa
licznych ludzi z grona twoich potencjalnych przyjaci?" Odpowiedzia mi na to, e po prostu
nie czuje, by otaczajcy go byli jego przyjacimi. A co musiaoby si sta, by mg kogo
odbiera jako przyjaciela?" - spytaem. Odpowied pada natychmiast: Sdz, e nie wiem
nawet, jakimi reguami kieruj si w tej dziedzinie, przynajmniej wiadomie."
Po przemyleniu caej sprawy odkry, e jedna z jego najwaniejszych regu brzmi:
Jeli jeste ze mn zaprzyjaniony,
kontaktujesz si ze mn co najmniej dwa, trzy razy w tygodniu." Pomylaem, e to
bardzo interesujca regua. Ja sam mam przyjaci na caym wiecie, ludzi, ktrych
prawdziwie kocham. Ale nawet z najbliszymi spord nich nie widuj si czasem caymi
miesicami, tylko ze wzgldu na wielk liczb zobowiza, ktre musi wykona kady z nas.
Czsto prowadz kursy od wczesnego rana do pnego wieczora i przez ten czas dzwoni do
mnie nawet i sto rnych osb. Nie mam fizycznej moliwoci odpowiedzenia na kady z
tych telefonw! A przecie wszyscy oni wiedz, e s moimi przyjacimi.
Czy sdzisz, e ja jestem twoim przyjacielem?" - spytaem. Z jednej strony tak, kiedy
o tym myl, ale z drugiej strony do koca nie mam takiego odczucia, poniewa nie

rozmawiamy ze sob zbyt czsto" - usyszaem i natychmiast odparem: Nigdy by mi to nie

przyszo do gowy!
Nigdy nie domylibym si, e to dla ciebie tak wane, gdyby mi o tym nie powiedzia.
Zao si, e masz wielu przyjaci, ktrzy z wielk radoci stosowaliby si do twoich regu
przyjani, gdyby tylko o nich wiedzieli!"
Moja definicja przyjani jest prosta: jeli jeste przyjacielem, darzysz drug osob
bezwarunkowym uczuciem i zrobisz wszystko, by j wesprze. Kiedy twj przyjaciel daje ci
zna, e jest w potrzebie, natychmiast zjawiasz si, by mu pomc. Mijaj miesice, a przyja
nie sabnie, kiedy raz zdecydujesz, e kto jest twoim prawdziwym przyjacielem. Ta decyzja
wystarczy. Nigdy ju jej nie kwestionujesz. Myl, e mam wielu przyjaci, poniewa moje
reguy przyjani s tak atwe do spenienia. Przyjaciel musi jedynie ciepo o mnie myle,
musi mu na mnie zalee. Wtedy ja mu odpacam tym samym i jestemy przyjacimi.
Jest bardzo wane, bymy komunikowali swoje reguy w kadej yciowej sytuacji, w
mioci, przyjani i w interesach. Czy jednak nieporozumienia mog si pojawi nawet w
sytuacji, kiedy z gry komunikujesz swoje reguy? Oczywicie. Czasem po prostu
zapominasz powiedzie komu o jednej z nich albo nawet wiadomie nie zdajesz sobie z
ktrej z nich sprawy. Dlatego wanie wana jest nieprzerwana komunikacja. NIGDY
NICZEGO NIE ZAKADAJ W KWESTII REGU. PYTAJ O NIE I INFORMUJ INNYCH
O WASNYCH.
Im lepiej poznawaem zachowanie ludzi i wpyw, jaki maj na nie reguy, tym bardziej
interesowaa mnie dynamika, ktr cigle zauwaaem. Odkrywaem za kadym razem, e
istniej reguy, ktrych ludzie nigdy nie zami, ale s te i takie, ktre bd ama
wiadomie. Za kadym razem zamanie reguy sprawi im przykro, ale zrobi to mimo
cierpienia. Na czym polega rnica midzy tymi kategoriami regu?
Po duszych badaniach stao si dla mnie jasne, e dysponujemy HIERARCHI
REGU, zupenie tak samo, jak hierarchi wartoci. S reguy, ktrych zamanie sprawioby
nam tak wielkie cierpienie, e nawet nie rozwaamy takiej moliwoci. amiemy je bardzo
rzadko, jeli w ogle. Reguy te nazywam REGUAMI GRANICZNYMI. Gdybym na
przykad zapyta ci teraz, czego nigdy w yciu nie zrobisz za adn cen, odpowiedziaby
mi, podajc swoj regu graniczn, regu, ktrej nigdy nie naruszysz. Dlaczego? Poniewa
czysz z tym zbyt wielkie cierpienie.
Mamy te reguy, ktrych nie chcemy ama. Te nazywam STANDARDAMI
OSOBISTYMI. Ilekro je amiemy, nie czujemy si dobrze, ale w zalenoci od sytuacji
zewntrznej jestemy w stanie zama je na jaki czas. Rnica midzy tymi dwiema
kategoriami regu czsto wyraana jest za pomoc sw MUSZ i POWINIENEM. Pewne
rzeczy musimy robi, pewnych rzeczy robi nam nie wolno, pewnych rzeczy nie wolno nam
zrobi pod adnym pozorem, a jeszcze inne musimy robi zawsze. Reguy zawierajce sowa
musz" i nie wolno mi" to reguy graniczne, natomiast wszystkie wyraane za pomoc
powinienem" i nie powinienem" to reguy standardw osobistych. I jedne, i drugie
ksztatuj nasze ycie.
Zbyt wiele regu typu musz" moe uczyni ycie nieznonym. Ogldaem kiedy
program telewizyjny z udziaem dwudziestu rodzin picioraczkw. Kad par rodzicw
pytano: W jaki sposb udaje wam si utrzymywa jako spokj i zdrowy rozsdek przy
takiej liczbie dzieci?" Jedna odpowied powtarzaa si za kadym razem: Nie wolno nam
kierowa si zbyt wieloma reguami." Przy takiej liczbie wiecznie krccych si dzieci i zupenie rnych osobowoci kierowanie si zbyt wieloma reguami doprowadzioby do
szalestwa! Z gry bowiem wiadomo, e reguy byyby amane, co powodowaoby cige
stresy i konieczno cigego reagowania.
Ten rodzaj stresu wpywa zarwno na ciebie samego, jak i na ludzi wok. Pomyl tylko
o reguach, ktre kieruj stosunkiem naszego spoeczestwa do kobiet. Mamy nawet na nie

nazw: syndrom superkobiety". Wydaje si, e kobiety musz w dzisiejszych czasach robi
wszystko, i to perfekcyjnie.
Nie tylko musz dba o ma, dzieci, rodzicw i przyjaci, ale te musz mie
wspaniae ciao, pracowa i bra udzia w yciu wiata, zapobiega wojnie nuklearnej, a na
dodatek osiga szczyty kariery zawodowej. Czy nie sdzisz, e konieczno sprostania tak
wielu reguom typu musz" moe powodowa w ich yciu stresy?
Oczywicie kobiety nie s jedynymi czonkami naszego spoeczestwa, ktre przez to
przechodz. Rwnie mczyni i dzieci yj w cigym stresie spowodowanym wci
wzrastajcymi oczekiwaniami wobec nich. Jeli obciymy si zbyt wieloma reguami
granicznymi, tracimy zapa do pracy i ch do ycia. Nie chcemy ju wicej bra udziau w
tej grze. Wysoka samoocena bierze si z poczucia, e MASZ KONTROL NAD WSZYSTKIM, e to ty panujesz nad sytuacj, a nie sytuacja nad tob. Kiedy zbyt wiele regu mwi ci
musisz", szanse na ich zamanie s bardzo due.
Jakie byoby maestwo kierujce si reguami typu nie wolno"? Wielu ludzi
powiedziaoby pewnie: Mojemu mowi (onie) nie wolno nigdy mie adnych zwizkw
pozamae-skich." Jednak s te i ludzie, ktrzy kieruj si regu: Mj m (ona) nie
powinien mie nigdy zwizkw pozamaeskich." Czy rnica midzy tymi reguami moe
potencjalnie stanowi rdo konfliktu? To bardzo prawdopodobne. Problemy maeskie
zawsze wynikaj z faktu, e cho obydwoje partnerzy zgodzili si co do regu, nie ustalili, czy
s to reguy oparte na sowach nie wolno", czy te nie powiniene". Niezbdne wic jest nie
tylko zrozumienie, jaka jest tre regu partnera, ale rwnie ustalenie, ktre z nich s
reguami granicznymi, a ktre reguami standardw osobistych.
Aby osign okrelone rezultaty, musimy kierowa si du liczb regu typu musz",
ktre zapewni, e podejmiemy dziaania i bdziemy w nich konsekwentni. Mam
przyjacik, ktra jest we wspaniaej kondycji fizycznej. Interesujcy jest zestaw regu,
ktrymi kieruje si w zakresie wasnego zdrowia. Bardzo niewiele z nich opiera si na sowie
powinnam". Zdecydowana wikszo to musz" lub nie wolno mi". Kiedy spytaem j,
czego nie wolno jej robie, jeli chce czu si zdrowa. Odpowiedziaa: Nie wolno mi palie.
Nie wolno mi zatruwa wasnego ciaa narkotykami. Nie wolno mi si obera. Nigdy nie
mog przerwa wicze na wicej ni jeden dzie."
Wtedy spytaem: A co musisz robi, aby bya zdrowa?" Znw pojawia si duga lista:
Musz wiczy codziennie przez co najmniej p godziny. Musz spoywa waciwe
posiki. Musz co rano je tylko owoce. Musz waciwie czy produkty spoywcze.
Musz przejecha na rowerze co najmniej pidziesit mil tygodniowo." Wymieniaa tak
jeszcze dugo. Kiedy skoczya, spytaem j, jakie s jej reguy typu powinnam". W
odpowiedzi wymienia tylko jedn: Powinnam wicej wiczy!"
Jedna z przyjaciek tej kobiety cierpi na nadwag. Kiedy spytaem j, czego nie wolno
jej robi, aby zachowa zdrowie, spojrzaa na mnie zdziwionym wzrokiem. Nie kierowaa si
adn tego typu regu w dziedzinie zdrowia! Miaa za to kilka regu opartych na sowie
musz": musi duo spa i musi dobrze je. Wtedy zapytaem j, czy ma jakie reguy typu
powinnam". Oczywicie e tak - odpowiedziaa. - Powinnam lepiej si odywia,
powinnam si gimnastykowa, powinnam bardziej dba o wasne ciao." Miaa te list regu
wyliczajcych rzeczy, ktrych nie powinna robi: Nie powinnam je misa, nie powinnam
si przejada" i tak dalej, i tak dalej. Miaa wic mnstwo rzeczy, ktre powinna robi, a tylko
kilka regu granicznych. Wanie dlatego nigdy nie odczuwaa cierpienia, robic rzeczy
niezdrowe. Nietrudno przyszo mi zrozumie, dlaczego nie moe ona pozby si nadwagi.
Jeli kiedykolwiek odkadae co na pniej, czy przypadkiem nie kierowae si
kilkoma reguami typu powinienem"? Powinienem zacz nad tym pracowa. Powinienem
przej na diet. Powinienem to lub tamto. Co by si stao, gdyby zamiast tego postanowi:
Musz zacz nad tym pracowa!", a nastpnie zacz t regu uwarunkowywa w swoim

systemie nerwowym? Pamitaj, e kady z nas potrzebuje jakiego uporzdkowania.

Niektrzy ludzie nie m a j jasno sprecyzowanych regu mwicych im, kiedy odnieli
sukces.
Reguy mog stworzy nam kontekst, w ktrym wytwarzamy dodatkowe wartoci.
Reguy mog motywowa nas do dziaania, mog powodowa nasz cigy wzrost i rozwj.
Twoim celem jest po prostu wytworzenie rwnowagi midzy reguami typu musz" a
reguami typu powinienem" oraz wykorzystywanie obydwu grup regu w odpowiednich kontekstach.
U S T A N O W I E N I E REGU
Ju teraz zacznij przejmowa kontrol nad wasnymi reguami. Pisemnie odpowiedz na
ponisze pytania najdokadniej, jak potrafisz:
CO MUSI SI STA, BY ODNIS SUKCES?
JAKIE WARUNKI MUSZ BY SPENIONE, BY POCZU SI KOCHANY PRZEZ DZIECI, ON, RODZICW, MA, KOGOKOLWIEK, KTO JEST DLA CIEBIE
WANY?
CO MUSI SI STA, ABY POCZU SI PEWNIE?
CO MUSI SI STA, ABY POCZU, E OSIGNE DOSKONAO W
JAKIM OBSZARZE SWOJEGO YCIA?
Popatrz teraz na swoje reguy i zastanw si: CZY S ONE ODPOWIEDNIE? CZY
UTRUDNIAM SOBIE ODCZUWANIE PRZYJEMNOCI, JEDNOCZENIE
UATWIAJC DOZNAWANIE CIERPIENIA? Czy musi zosta spenionych mnstwo
rnych warunkw, zanim poczujesz si kochany? Czy aby poczu si odrzucony, wystarczy
zaledwie jedna sprawa?
Jeli tak wanie jest, zmie kryteria i opracuj reguy, ktre dodadz ci si. Jakie musz
by twoje reguy, aby mg odnie sukces? Oto podstawowy warunek: OPRACUJ TWOJE
REGUY
TAK, BY NAD N I M PANOWA, ABY ZEWNTRZNY WIAT I CZYNNIKI,
NA KTRE NIE MASZ WPYWU, NIE DECYDOWAY O ICH SPENIENIU, NIE
NAKAZYWAY CI CZU SI LE ALBO DOBRZE. USTAW SWJ SYSTEM REGU
TAK, ABY BYO CI ATWO DOZNAWA PRZYJEMNOCI I NIESYCHANIE
TRUDNO ODCZUWA CIERPIENIE. Dla regu rzdzcych wartociami przyciganymi
uywaj frazy: Ilekro..." Innymi sowy stwrz sobie wiele moliwoci i sposobw
odczuwania pozytywnych uczu. Powiedz na przykad: Czuj mio, ilekro daj mio,
ilekro spdzam czas z czowiekiem, ktrego kocham, ilekro umiecham si do kogo, ilekro rozmawiam ze starym przyjacielem, ilekro zauwaam, e kto sprawia mi przyjemno,
ilekro myl o tych, ktrzy mnie kochaj."
Znajd niezliczenie wiele sposobw, ktre speniaj twoje reguy mioci, spraw, aby
odczuwa t emocj z nieprawdopodobn atwoci. Pamitaj, aby przy tym opiera si na
kryteriach, nad ktrymi posiadasz pen kontrol, aby nigdy ju nie musia uzalenia
wasnego dobrego samopoczucia od kogokolwiek lub czegokolwiek innego. Ilekro bdziesz
robi jedn z tych rzeczy, bdziesz czu mio. Nie pozwl, by warunkiem jej odczuwania
byo spenienie jakiego nie z tej ziemi warunku lub zaistnienie okolicznoci, ktre pojawiaj
si mniej wicej tak czsto jak cakowite zamienie Soca!
A przy okazji, mam dla ciebie jedn regu: kiedy to robisz, MUSISZ si dobrze bawi.
Odrzu zdrowy rozsdek, sigaj po nieznane. Przez cae ycie uywae regu, aby si
powstrzymywa. Dlaczego nie miaby si teraz z nich pomia, pobawi si ich kosztem?
By moe dla odczucia mioci wystarczy, by pomacha maym palcem u rki? Brzmi to
dziwacznie, ale w kocu, czy cokolwiek daje mi prawo decydowa, co ma sprawia ci
przyjemno?

Pamitaj te, e musisz odkry reguy ludzi, ktrzy ci otaczaj. Zadawaj wic pytania.
Dowiedz si, jakimi reguami kieruj si twoje dzieci, by poczu, e s czonkami rodziny
albo e odnosz sukcesy w szkole. Zao si, e odkrycia te ci zaskocz! Poznaj reguy
wspmaonka, rodzicw, przeoonych i podwadnych.
Jedno jest pewne: jeli nie znasz regu, musisz przegra, poniewa wczeniej lub
pniej bdziesz je ama. Jeli jednak zrozumiesz reguy innych ludzi, bdziesz mg
przewidzie ich zachowanie, bdziesz mg zaspokoi ich potrzeby i w ten sposb wzbogaci
wasze wzajemne kontakty. Pamitaj, e najpotniejsza regua brzmi: BAW SI DOBRZE
BEZ WZGLDU NA OKOLICZNOCI.
Niemal w caoci zapoznae si ju z picioma elementami Systemu Nadrzdnego.
Wiesz ju, jak wany jest twj stan emocjonalny i umysowy, w jaki sposb pytania kieruj
twoimi emocjami i dziaaniami, jak wartoci i reguy ksztatuj twoje ycie. Teraz musisz
odkry osnow, na ktrej wszystkie te elementy s oparte.

Rozdzia siedemnasty
ODNIESIENIA: OSNOWA YCIA
Umys ludzki rozwinity nowym pomysem, nigdy nie wraca do poprzednich
wymiarw.
OLIVER WENDELL HOLMES
Stojc na pokadzie lotniskowca mody porucznik dokadnie widzia, jak jeden z
samolotw wymyka si spod kontroli ju po wyldowaniu i uderza skrzydem w stojcego tu
obok marynarza, przecinajc go prawie na dwoje.
Jedyn rzecz, jaka pozwolia porucznikowi otrzsn si z przeraenia, by ostry
rozkaz dowodzcego oficera: Niech kto wemie miot i zmiecie te flaki z pokadu!" Nie
byo czasu na mylenie. Musia reagowa natychmiast. Kilku czonkw zaogi usuno ciao
kolegi z pasa startowego. W tym momencie dziewitnastoletni George Bush nie mia adnego
wyboru. Musia nauczy si radzi sobie jako z okropnociami wojny. Czsto przywoywa
to wspomnienie, opisujc szok wywoany nag mierci i konieczno natychmiastowej
reakcji.
Innym dowiadczeniem, ktre uksztatowao j e g o ycie, by lot bombowy, ktry
odbywa niedugo po tragedii na pokadzie lotniskowca. Wysano go, by zbombardowa wie
radiow pooon na maej wysepce poudniowego Pacyfiku. Cziczi Dzima bya obozem dla
jecw wojennych dowodzonym przez niesawnego japoskiego oficera Matob. Bush i jego
koledzy dobrze wiedzieli, e popeni on wiele brutalnych przestpstw wojennych przeciwko
podlegym mu winiom. Wiedzieli, e zjada ciaa niektrych winiw, a nie dojedzone
resztki wrzuca do zupy, ktr karmi innych winiw, tylko po to, by powiedzie im
pniej, e jedli ludzkie miso.
Kiedy George Bush zblia si do celu, by absolutnie przekonany, e musi
odizolowa tego szaleca od wiata, likwidujc jedyny jego sposb kontaktu z krajem: wie
radiow. Kiedy schodzi do bombardowania, zosta zaatakowany przez samolot wroga. Dym
wypenia kabin, jednak Bush by zdecydowany zrobi wszystko, by osign cel. W
ostatnich sekundach udao mu si zrzuci bomby niszczce wie. Natychmiast wyda rozkaz
katapultowania si. Zawrci samolot nad wod i kiedy przysza kolej na jego skok,
mechanizm si zaci. Uderzy o ogon samolotu rozrywajc cz czaszy spadochronu i
mocno kaleczc gow. Porwany spadochron okaza si prawie bezuyteczny. Odci si wic
od niego, zanim jeszcze wpad do wody. Po rozpaczliwej walce o wydobycie si na
powierzchni, zalany krwi z rany na gowie, Bush zacz szuka swojej tratwy ratunkowej.

Znalaz j w kocu i kiedy wdrapa si na ni jako, odkry, e pojemniki z wod i

poywieniem ulegy zniszczeniu podczas uderzenia o ty samolotu.

Co gorsza, prd przesuwa go wolno w kierunku play na wyspie, ktr przed chwil
zbombardowa. Czy wyobraasz sobie, co by z nim tam zrobili? Im bliej brzegu znajdowaa
si tratwa, tym wikszy stawa si jego strach. Wtedy nagle zobaczy co w wodzie. Najpierw
myla, e mu si wydaje. Potem zrozumia, e to peryskop. By przekonany, e za chwil
stanie si japoskim winiem.
Kiedy jednak d zacza si wynurza tu przed nim, zorientowa si, e to d
amerykaska, Finback. By uratowany, ale tylko po to, by znale si w jeszcze wikszym
niebezpieczestwie. Po zabraniu na pokad Busha Finback szybko si zanurzy, poniewa
zbliajce si odzie japoskie zaczy strzela. Potem Japoczycy zaczli zrzuca bomby
gbinowe. Finback
mg tylko pozostawa w bezruchu i czeka. Zaoga, musiaa by zdana tylko na wasny
los i modli si, by adna z bomb nie trafia w cel.
George Bush przey wszystkie te niebezpieczestwa. Wykona jeszcze wiele
uwieczonych sukcesem lotw bombowych i wrci z wojny j a k o bohater. Powiedzia
potem, e dni spdzone na pokadzie odzi podwodnej byy dla niego bardzo wane, poniewa
zacz myle o swoim przeznaczeniu, zacz zastanawia si, kim jest i po co znalaz si na
tej ziemi.
Jak rol odegray te wydarzenia w ksztatowaniu charakteru, osobowoci i
przeznaczenia George'a Busha? Bez wtpienia stay si osnow, na ktrej zbudowa wiele
swoich podstawowych przekona. Stay si dla niego dowiadczeniami, ktre ja nazywam
ODNIESIENIAMI PODSTAWOWYMI, a wic tymi odniesieniami, ktre przez reszt ycia
towarzyszyy jego decyzjom, ktre w ponad czterdzieci lat pniej doprowadziy go do
fotela prezydenta Stanw Zjednoczonych. Pomogy mu te ksztatowa rne przekonania
oraz wiar, e dobro musi przeciwstawi si zu". Wytworzyy w nim poczucie pewnoci, e
jeli daje z siebie wszystko, jeli si nie poddaje, osignie zamierzony rezultat bez wzgldu na
przeciwiestwa i przeszkody. Jak sdzisz, w jaki sposb odniesienia te uksztatoway j e g o
decyzje, kiedy niemal pidziesit lat pniej zastanawia si w Gabinecie Owalnym nad
reakcj na inwazj Saddama Husseina na zaprzyjaniony Kuwejt? Jeli chcemy zrozumie,
dlaczego ludzie robi to, co robi, z pewnoci uatwieniem bdzie przegld ich
najwaniejszych yciowych odniesie. Odniesienia, pity element Systemu Nadrzdnego,
staj si podstaw, fundamentem naszych przekona, regu i wartoci. S glin, z ktrej
ulepiony jest nasz System Nadrzdny. Nie ma adnych wtpliwoci, e czowiek, ktry zwycisko przeszed przez wielkie yciowe trudnoci, dysponuje bardzo mocnymi odniesieniami
pozwalajcymi mu mie znaczn pewno siebie, przekonanie lub wiar w siebie i innych
oraz umiejtno pokonywania trudnoci.
IM WIKSZA LICZBA I WYSZA JAKO NASZYCH YCIOWYCH
ODNIESIE, TYM WIKSZY STAJE SI POTENCJALNY POZIOM NASZYCH
WYBORW. DUA LICZBA I WYSOKA JAKO ODNIESIE POZWALA
NAMSKUTECZNIEJ OCENIA, CO ZNACZ POSZCZEGLNE RZECZY I JAK
MAMY NA NIE ZAREAGOWA.
Uywajc sowa potencjalny", chc zaznaczy, e chocia odniesienia dostarczaj nam
podstawowych skadnikw dla naszych przekona, czsto nie udaje nam si zorganizowa ich
w taki sposb, aby dodaway nam si. I tak na przykad mody czowiek moe dysponowa
wielkim poczuciem pewnoci siebie i wielk wiar w siebie na boisku pikarskim, ale po
wejciu na lekcj historii nie potrafi zebra tej samej wiary i pewnoci, ktre pomogyby mu

wykorzysta wasny potencja w klasie rwnie skutecznie, jak wykorzystuje go, stajc oko w
oko z zawodnikiem przeciwnej druyny. Gdyby do piki podchodzi z tak sam postaw
przegranej, jak podchodzi do historii, byby nieprawdopodobnie nieskutecznym zawodnikiem.
Co okrela, ktrych odniesie uywamy? Z pewnoci stan emocjonalny, w ktrym si
znajdujemy, w duym stopniu decyduje o tym, po co sigamy, a wic wpywa na wybr, z
ktrych emocji, wspomnie, odczu, uczu spord wszystkich przez nas nagromadzonych
mona w danej chwili korzysta. Kiedy znajdujemy si w stanie strachu, wydaj si
przychodzi na myl tylko te odniesienia, ktre s skutkiem przeszych lkw i obaw, i w ten
sposb sami wpdzamy si w bdne koo (strach prowadzi do odniesie zwizanych ze
strachem, co zwielokrotnia strach).
Jeli czujemy si zranieni przez kogo, zwykle sigamy do odniesie i wybieramy
spord nich te, ktre rwnie wi si z blem sprawionym nam przez t sam osob,
zamiast zmieni swj stan, przypominajc sobie, co osoba ta naprawd do nas czuje, jak wiele
razy okazywaa nam swoj mio. Dlatego wanie stan, w ktrym si znajdujemy, okrela,
na ktrych niciach osnowy moemy w danej chwili opiera swoje ycie. Oprcz stanu,
decyduje o tym rwnie ROZSZERZONY SYSTEM ODNIESIE, a wic system, ktry
pozwala nam lepiej zrozumie, co jest moliwe i co potrafimy zrobi bez wzgldu na
okolicznoci i otoczenie.
Odniesienia s niewtpliwie jednym z najwaniejszych elementw w procesie
podejmowania decyzji. Ksztatuj nie tylko nasze postpowanie, ale rwnie uczucia i
przyszo. Porwnaj odniesienia Saddama Husseina z odniesieniami George'a Busha.
Wiemy, e ojciec Saddama go bi, a wuj uczy, jak pielgnowa w sobie zawi i
nienawidzi angielskich panw. Podczas gdy Bush nagradzany by za bohaterstwo, ludzie, na
ktrych wzorowa si Hussein, uczyli si zdobywa wadz nad innymi za pomoc
propagandy i mordw.
Przez okres okoo pitnastu do dwudziestu lat Saddam nieustannie usiowa obali
przywdc Iraku, mordujc przy tym kadego, kto wszed mu w drog. W rezultacie nie
postrzega nawet najkrwawszych przegranych jako niepowodze. Uwierzy, e w kocu i tak
mu si zawsze uda odnie sukces. Wanie to przekonanie pozwolio mu przetrwa nawet po
klsce w Zatoce Perskiej. Zanim skoczy czterdzieci dwa lata, wyeliminowa wszystkich
oponentw i przej cakowit kontrol nad Irakiem.
Dla wielu Saddam Hussein jest potworem. Ludzie czsto si zastanawiaj, jak to
moliwe, e cieszy si poparciem mieszkacw swojego kraju. Powodem tej sytuacji jest fakt,
e Irakijczycy postrzegaj Saddama Husseina jako czowieka, ktry pomg zmieni sytuacj
w ich kraju. Pomg im zdoby lepsze szkoy, lepsze domy i tak dalej. Dla nich jest on
bohaterem. Jego portrety wisz wszdzie, a w kontrolowanej przez pastwo telewizji
przedstawiane s jedynie jego najlepsze strony.
Czy Saddam Hussein zosta morderc tylko z powodu odniesie z dziecistwa, tylko
dlatego e by wtedy bity i wykorzystywany? Nic bardziej bdnego ni to przekonanie!
Wielu ludzi wyroso w sytuacji podobnych odniesie na istoty dobre i wraliwe. Ze wzgldu
na swoje przesze cierpienie nie pozwol, by cierpia ktokolwiek wok nich. Wielu z nich
dziaa dla dobra innych. Czy na lotniskowcu razem z George'em Bushem mg znajdowa si
kto, kto zdruzgotany mierci kolegi doszedby do wniosku, e nie warto y albo e nic nie
usprawiedliwi nigdy adnej wojny? Z pewnoci. TO NIE NASZE ODNIESIENIA, ALE
SPOSB, W JAKI JE INTERPRETUJEMY I ORGANIZUJEMY, OKRELA NASZE
PRZEKONANIA.
Ktre odniesienia odgrywaj najwiksz rol w naszych dowiadczeniach yciowych?
Wszystko zaley od tego, CO ZOSTAJE W NAS WZMACNIANE. Saddama nagradzano za

sianie mordw i zniszcze na drodze do rzdzenia pastwem. George Bush by nieustannie

nagradzany za skupianie si na robieniu rzeczy waciwych", pomaganie ludziom w
potrzebie, wkad w ycie innych. Te rne wzmocnienia pomogy stworzy podstawy do
jake rnych przeznacze w yciu obydwu tych ludzi.
CZYM S ODNIESIENIA?
Odniesienia to wszystkie dowiadczenia, ktre zakodowae we wasnym systemie
nerwowym: wszystko, co widziae, syszae, czego dotkne lub posmakowae, jest
przechowywane w gigantycznym katalogu twojego umysu. Po niektre odniesienia sigamy
wiadomie, po inne niewiadomie. Niektre wynikaj z dowiadcze, ktre sam zebrae w
dotychczasowym yciu, inne zbudowane s z informacji, ktre uzyskae od innych.
Wszystkie nasze odniesienia, podobnie jak wszystkie ludzkie dowiadczenia w ogle, u l e g a
j drobnemu znieksztaceniu, generalizacji lub z o s t a j usuwane, kiedy zapisujesz je we
wasnym systemie nerwowym. Dysponujesz rwnie odniesieniami do rzeczy, ktre nigdy si
nie wydarzyy: wszystko, cokolwiek sobie dotychczas wyobraae, przechowywane jest w
umyle jako odniesienie, jako wspomnienie. Jak dowiedziae si w rozdziale czwartym,
wiele z tych odniesie zorganizowanych jest w taki sposb, by wspiera twoje przekonania.
Przekonanie to nic innego jak poczucie pewnoci na temat znaczenia rzeczy lub zjawiska.
Jeli wierzysz, e jeste inteligentny, to jest tak wycznie dlatego, e uruchomie
pewne ODNIESIENIA, ktre wspieraj twoje poczucie pewnoci. By moe jednym z twoich
dowiadcze jest skuteczne rozwizanie jakiego trudnego problemu, bez wzgldu na jego
charakter. Wszystkie tego typu odniesienia s jak nogi stoowe, ktre podpieraj blat, czyli
przekonanie, e jeste inteligentny.
Mamy w sobie do odniesie, by wesprze dowolnie wybrane przekonanie: e
jestemy mocni lub e jestemy sabi, e jestemy zarozumiali albo e cay czas troszczymy
si o innych. Podstaw jest rozszerzanie tych odniesie, ktre s dostpne w twoim yciu.
WIADOMIE SZUKAJ TYCH DOWIADCZE, KTRE CI ROZWIJAJ, POKAZUJ,
E JESTE WIKSZY NI TWOJE PRZEKONANIE O SOBIE I WASNYCH
UMIEJTNOCIACH, ORAZ ORGANIZUJ SWOJE ODNIESIENIA W SPOSB, KTRY
DODA CI SI.
Wiedz o wiecie mona zdoby tylko w wiecie, nie w domu.
LORD CHESTERFIELD
Nie tak dawno temu syszaem o czowieku, ktry w torbie na ulicy znalaz trzydzieci
pi tysicy dolarw gotwk. Natychmiast odszuka waciciela i zwrci mu pienidze.
Wszyscy chcieli mu gratulowa, ale on ukrywa si przed mediami i nie chcia si nigdzie
pokazywa. Uparcie twierdzi, e zwrot tych pienidzy by jedyn suszn rzecz, jak mg
zrobi. Okazao si, e pienidze te byy oszczdnociami caego ycia pewnej
szedziesicioomioletniej kobiety i e swoim postpowaniem prawdopodobnie uchroni j
przed finansow mierci, a mimo to nie chcia za to adnego uznania. Dlaczego? Odniesienia
zwizane z przeszymi wydarzeniami w jego yciu pomogy mu rozwin przekonanie, e
przyjmowanie gratulacji za co, co on uznaje za rzecz suszn i jedyne moliw, jest
niewaciwe. Jego zachowanie nie byo skutkiem chwilowego kaprysu. Kierowa si
poczuciem pewnoci, ktre mogy wytworzy jedynie yciowe odniesienia. Pomyl o swoich
odniesieniach, zarwno tych, ktre uznajesz za dobre, jak i o tych, ktre uznajesz za ze, jako
o gigantycznej osnowie utkanej z twoich dowiadcze. Za pomoc innych elementw
Systemu Nadrzdnego - stanu, pyta, wartoci i regu - wycinasz cz tej osnowy, ktra
pozwala ci konstruowa decyzje na temat wasnego ycia. MASZ W SOBIE NIEWYCZERPANE ZASOBY ODNIESIE, KTRE MOG BY UOONE DOKADNIE W

TAKI SPOSB, W JAKI CHCESZ JE POUKADA. Kadego dnia dodajesz do tych

zasobw nowe odniesienia. Jednym z wanych wskanikw inteligencji czowieka jest
sposb, w jaki wykorzystuje on osnow odniesie. Czy przdziesz na nich zason, by
odgrodzi si od wiata, czy te moe czarodziejski dywan, ktry wyniesie ci na zawrotne
wyyny? Czy wiadomie przekopujesz si przez sterty yciowych dowiadcze, aby wybra
te, ktre dodadz ci si?
Jak dowiedziae si z rozdziau czwartego, najwiksz chyba przysug wywiadczan
nam przez odniesienia jest f a k t , e d a j nam one poczucie pewnoci. Bez nich przez cae
ycie drczeni bylibymy niepewnoci i wtpliwociami, nie moglibymy funkcjonowa.
Czy przeszkodzioby ci, gdyby ta ksika nagle uniosa si teraz w powietrze i zatrzymaa
pi stp nad tob? Jedyn przyczyn, dla ktrej nie ywisz takich obaw, jest fakt, e nie
masz co do nich adnych odniesie. Nie miaby pojcia, jak naley takie zjawisko
interpretowa.
Dlaczego mae dziecko siga do popielniczki, chwyta niedopaek i zaczyna go u? Czy
nie dlatego, e nie ma adnych absolutnie odniesie mwicych, e nie jest to dla niego
dobre? (Niestety, niektrzy doroli do tej pory nie potrafili doj do tego wniosku.) Zapytam
raz jeszcze: JAK WYKORZYSTUJESZ SWOJE ODNIESIENIA? CZY WIADOMIE
INTERPRETUJESZ JE W SPOSB DLA SIEBIE KORZYSTNY, DODAJCY CI SI? A
moe twj umys automatycznie wyszukuje odniesienia, ktre ci obezwadniaj,
doprowadzaj ci do przekona typu: Wszyscy ludzie s przeciwko mnie. Ilekro prbuj
co zrobi, ponosz klsk. Nie zasuguj sobie na niczyj mio"?
SPOSB, W JAKI WYKORZYSTUJEMY NASZE ODNIESIENIA, DECYDUJE O
TYM, JAK SI CZUJEMY, PONIEWA SD, CZY CO JEST ZE, CZY DOBRE,
ZALEY OD TEGO, Z CZYM TO CO PORWNUJEMY. Fakt, czy po zameldowaniu si
w hotelu uznajesz swj pokj za adny, czy za brzydki, zaley wycznie od twoich
wczeniejszych odniesie. Gwarantuj ci, e gdyby kogo z Europy Wschodniej umieci w
najtaszym motelu w USA, przekonaby si, e uzna on to za najwspanialsze pomieszczenie!
Czasem zapominamy, e okrelenia dobry" i zy" zale wycznie od perspektywy, jak p r
z y j m u j e m y . Kursy Randka z Przeznaczeniem stanowi moje ulubione rdo wiedzy,
poniewa mog w ich trakcie cigle obserwowa odniesienia rnych ludzi i sposoby, w jakie
wykorzystuj je do ksztatowania wasnych zachowa. Czci szczegowego kwestionariusza, ktry wypenia kady z uczestnikw przed przystpieniem do pierwszych zaj,
jest proba o wyliczenie piciu dowiadcze, ktre wedug niego uksztatoway jego ycie. W
ten sposb dziel si ze mn swoimi najpowaniejszymi od
niesieniami i niezmiennie zaskakuje mnie fakt, jak rne znaczenia przypisuj oni tym
samym odniesieniom.
Niektrzy ludzie padli ofiar gwatu, byli w dziecistwie molestowani seksualnie albo
porzuceni. Niektrzy wychowali si w bardzo ubogich albo w rozbitych rodzinach. Cz z
nich interpretuje te dowiadczenia w taki sposb, ktry pozwala im wytworzy przekonanie,
e ycie nie jest nic warte. Inni natomiast wykorzytuj je, aby motywowa si do nauki,
rozwoju i wzrostu, a take aby odczuwa wiksz wraliwo wobec innych ludzi.
Prawd jest, e Saddam Hussein by bardzo le traktowany jako dziecko. Ale dokadnie
tak samo traktowana bya Ophra Win-frey. Kobieta ta bya wielokrotnie brutalnie gwacona i
bita w modoci, a mimo to potrafi dzisiaj wpywa na miliony ludzi poprzez swj program
telewizyjny. Dzielc si swoimi dowiadczeniami, pomoga wielu ludziom wyleczy
zadawnione rany. Miliony Amerykanw traktuje j jak kogo bliskiego, poniewa wiedz, e
ich rozumie, e podobnie jak oni ma bolesne odniesienia.
Dwigamy si wasn myl, wspinamy si ponad wasn wizj siebie samych.
ORISON SWETT MARDEN

Odniesienia nie ograniczaj si do naszych rzeczywistych dowiadcze. Wyobrania

jest rwnie potnym rdem odniesie. Pamitasz Rogera Bannistera i czterominutowy
rekord? Nikt nie wierzy, e czowiek jest w stanie przebiec dystans jednej mili w czasie
poniej czterech minut, mimo to on wytworzy w sobie poczucie pewnoci dziki
odniesieniom z wyobrani. Wiele, wiele razy wyobraa sobie, jak bije rekord czterech minut,
a dao mu to tak wiele odniesie, e poczu pewno swojego sukcesu. Jego pewno
rwnaa si pewnoci tych, ktrzy byli przekonani, e pobicie rekordu czterech minut jest
niemoliwe.
Musimy pamita, e nasza wyobrania jest dziesiciokrotnie silniejsza od naszej siy
woli. Poniewa Bannister potrafi wykorzysta wyobrani do wsparcia swojego poczucia
pewnoci, mg osign rezultaty, ktrych przed nim nie osign nikt w caej historii
ludzkoci. UWOLNIONA WYOBRANIA DAJE NAM POCZUCIE PEWNOCI I WIZJ,
KTRE WYKRACZAJ DALEKO POZA OGRANICZENIA PRZESZOCI.
Niedawno pan Akio Morita przesa mi swoj ksik, Made in Japan. Pan Morita jest
wspzaoycielem Sony Corporation i wyjtkowo byskotliwym czowiekiem. Los firmy
Sony, podobnie jak los kadego pojedynczego czowieka, jest skutkiem serii decyzji. W
swojej ksice Morita ujawnia, e jedn z najtrudniejszych decyzji w jego yciu byo
odrzucenie oferty Bulova Corporation, ktra chciaa zamwi sto tysicy radioodbiornikw
tranzystorowych w czasach, kiedy produkcja jego firmy nie przekraczaa dziesiciu tysicy
odbiornikw miesicznie. Kwota, jak proponowali, dziesiciokrotnie przewyszaa
wczesn warto caej firmy Sony, a mimo to po namyle odrzuci t ofert.
Dlaczego? Po prostu dlatego, e koncern Bulova chcia umieszcza na
radioodbiornikach wasne logo. Akio Morita rozumia, e odpowied pozytywna daaby jego
firmie powany zastrzyk finansowy i due korzyci, ale tylko na krtk met, poniewa
pracowaby w ten sposb na dobr opini Bulova, a nie wasn. Szefowie konkurencyjnej
firmy nie mogli uwierzy, e odrzuci ich ofert. Powiedzia im wtedy: Za pidziesit lat
moje przedsibiorstwo bdzie rwnie potne jak wasze i wiem, e radio tranzystorowe, ktre
stworzyem, pomoe mi to osign."
Wsplnicy Mority sdzili oczywicie, e zwariowa. W jaki sposb potrafi wytworzy
w sobie poczucie takiej pewnoci, by mc odrzuci kuszc i finansowo bardzo korzystn
ofert? ywo wyobraa sobie przyszo swojej firmy i tworzy w ten sposb odniesienia,
ktre jeszcze nie istniay. Wiedzia, na czym si ma skoncentrowa, jasno przedstawia sobie
swoje cele, a nastpnie pracowa nad ich osigniciem z niezachwian wiar.
Dzi firma Sony jest najlepsza nie tylko w dziedzinie przemysu elektronicznego.
Przynosi ponad dwadziecia siedem miliardw dolarw rocznie. Signa rwnie po
przemys filmowy, zakupiwszy wytwrnie Columbia i Tri-Star Pictures, oraz przemys
fonograficzny, przejmujc kontrol nad CBS Records i Columbia House. Jako produktw
Sony znana jest w caym wiecie.
Wiara pozwala ci trzyma si wasnej wizji przyszoci, nawet wobec wielkich
trudnoci i pozornych niepowodze. Co staoby
528
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
si, gdyby Thomas Edison zaprzesta wysikw po pierwszej, nieudanej prbie
skonstruowania arwki elektrycznej? Na szczcie dla nas wszystkich nie traci wiary i
prbowa dalej mimo setek niepowodze. A mg przecie potraktowa kade z nich jako
odniesienie mwice mu, e jego projekt jest niewykonalny. Wybra jednak inn drog,
uznajc, e kada nieudana prba jest odniesieniem wspierajcym przekonanie, i znajduje si
coraz bliej sukcesu. Pamitaj, nie podruj w przeszo za pomoc lusterka wstecznego.
POWINIENE UCZY SI ZE SWOJEJ PRZESZOCI, A NIE Y W NIEJ. SKUPIAJ
SI WIC NA TYM, CO DODAJE CI SIL.
LEKTURA JEST POKARMEM UMYSU

Nie jeste ograniczony nawet do wykorzystywania wasnych dowiadcze i wyobrae

przy tworzeniu odniesie. Moesz poycza sobie odniesienia innych ludzi. Na wczesnym
etapie mojego ycia postanowiem skoncentrowa si na tych, ktrym si udao, na tych,
ktrzy odnosili sukcesy, wnosili wkad w ycie innych i wywierali na nich pozytywny wpyw.
Robiem to, czytajc biografie ludzi sukcesu, i dowiadywaem si, e bez wzgldu na
pochodzenie i warunki yciowe osigali oni w kocu sukces, jeli tylko wytrwali w poczuciu
pewnoci i nie zaprzestawali swoich dziaa.
Wykorzystywaem ich odniesienia jako moje wasne, co pozwalao mi ksztatowa
przekonanie, e naprawd jestem w stanie kierowa wasnym przeznaczeniem.
Czy przypominasz sobie mojego przyjaciela kapitana Geralda Coffee'ego, ktry przez
ponad siedem lat by wietnamskim winiem wojennym? Wikszo tego czasu spdzi w
wiziennym odosobnieniu. Jedn z rzeczy, ktra pozwolia mu unikn szalestwa w sytuacji,
gdy wiat zewntrzny nie dostarcza mu adnych pozytywnych odniesie, by jego bogaty
wiat wewntrzny. Jako dziecko uczy si na pami wielu wierszy i czyta wiele opowiada.
Powtarza je sobie na gos w wizieniu, aby wytworzy inne otoczenie", aby oderwa si od
cierpienia, ktre musia znosi na co dzie.
Ty nie musisz zamyka si w odosobnieniu, aby odkry pikno i si tkwice w kolekcji
pielgnowanych wspomnie i wyobraanych odniesie. Jak masz tworzy ten zbir?
Odkrywaj bogactwo literatury, legend, poezji i muzyki. Czytaj ksiki, ogldaj wicej
filmw, suchaj nagra, uczszczaj na kursy, rozmawiaj z ludmi i zdobywaj wci nowe
opinie i pomysy. Wszystkie odniesienia maj w sobie si i nigdy nie wiesz, ktre z nich
odmieni cae twoje ycie.
Sia lektury kryje si w fakcie, e zaczynasz myle tak jak autor ksiki. W
magicznych chwilach, kiedy otocz ci lasy Ar-denu, stajesz si Wiliamem Szekspirem.
Kiedy znajdujesz si we wraku statku na Wyspie Skarbw, jeste Robertem Louisem
Stevensonem. Kiedy kontaktujesz si z natur w Walden, stajesz na miejscu Henry'ego
Davida Thoreau. Zaczynasz myle tak jak oni, czu jak oni i wykorzystywa wyobrani w
taki sposb, w jaki czyniliby to wanie oni. Ich odniesienia staj si twoimi wasnymi i
zostaj one z tob jeszcze dugo po tym, kiedy przewrcisz ostatni kartk ich ksiek. Taka
wanie jest potga literatury, teatru, muzyki. Dlatego wanie nieustannie chcemy zwiksza
liczb wasnych odniesie.
Kiedy sdziem, e wyprawa do teatru to strata czasu. Dlaczego? Poniewa widziaem
wczeniej tylko marne przedstawienia. Jednak pewnego dnia Becky i ja postanowilimy
wybra si na musical Ndznicy. Nigdy nie widziaem, nie czytaem ani nie syszaem czego,
co poruszyoby mnie tak bardzo. Od tamtego czasu jestem naogowym teatromanem. Ilekro
wybieramy si do Nowego Jorku, wizyta w teatrze jest jednym z priorytetw.
Wyobrania jest waniejsza od wiedzy.
ALBERT EINSTEIN
Jedno z najwaniejszych i najwspanialszych przekona mojego ycia rozwinem w
sobie wiele lat temu. Pomogo mi ono cieszy si yciem i wszystkimi jego dowiadczeniami.
Uwierzyem wtedy, e NIE MA ZYCH DOWIADCZE, e cokolwiek mi si w yciu
wydarzy, czy s to momenty przykre, czy przyjemne - kade dowiadczenie yciowe daje mi
co wartociowego, co, czego szukam. Chobym nawet z niego nauczy si tylko jednej
rzeczy, wycign tylko jeden wniosek, pozwala mi si ono rozwija.
Kiedy jeszcze chodziem do szkoy i odkadaem kadego centa, by mc uczszcza na
kursy, moi przyjaciele bardzo si dziwili, e potrafiem na ten sam kurs chodzi kilka razy.
Czsto mnie pytali, dlaczego cigle wracam do tego samego. Niezmiennie odpowiadaem im,
e rozumiem si powtarzania, e za kadym razem ucz si na tych kursach czego nowego,
poniewa za kadym razem jestem inny. Wiedziaem te, e suchanie cigle tego samego da
mi warunki do korzystania z tego, e PRAKTYKA CZYNI MISTRZA. Ilekro powtarzaem

ten sam kurs, dokonywaem nowych odkry, dochodziem do nowych wnioskw albo
syszaem now mysi, ktra wpywaa na mnie w nowy sposb i pozwalaa wytworzy nowe
odniesienia, a co za tym idzie, nowe interpretacje, nowe dziaania i nowe efekty w moim
yciu.
WYKORZYSTUJ KONTRASTY DLA
NADANIA SWEMU YCIU NOWEJ
PERSPEKTYWY
Cho niektre odniesienia uszlachetniaj ci i daj lepsze wizje, s te i takie, ktre
pokazuj ci te strony ycia, ktrych nigdy nie chciaby dowiadcza. S to odniesienia, ktre
moesz wykorzysta, by utrzymywa swoje ycie w rwnowadze. D a j ci one nowe
moliwoci porwna. Bez wzgldu na to, jak le jest ci w danym momencie ycia, warto
pamita, e komu w tej wanie chwili jest jeszcze gorzej.
Podczas dziewiciodniowego kursu Mastery(TM) (Mistrzostwo) zawsze co najmniej
cz jednego dnia zaj powicam na spotkanie z kim, kto przeszed emocjonalne lub
fizyczne pieko, a mimo to przetrwa i - co wicej - dotar na sam szczyt. Przychodz na te
spotkania ludzie tacy jak W. Mitchell albo mj dobry przyjaciel Mique Davis, ktry w swojej
pijackiej modoci postanowi skoczy z mostu do rzeki, nie wiedzc, e woda ma w tym
miejscu tylko mniej wicej dwie stopy gbokoci. Skutkiem tego skoku by parali od ramion
w d. Ludzie ci z caego serca dziel si ze suchaczami kursu przekonaniem, e ycie jest
pikne, mwi, jak szczliwi s , e y j , jak wiele potrafili osign. Czasem przybywa
na te spotkania mj przyjaciel Dax, ktry kiedy pad ofiar poaru. Dozna wtedy powanego
poparzenia i straci wzrok, a mimo tych wszystkich problemw jest dzi praktykujcym
prawnikiem.
Tematem dnia jest wypracowanie jednego prostego, a jake wanego przekonania: Nie
mam problemw." Kady z uczestnikw kursu, porwnujc si z tymi odwanymi ludmi,
ktrzy opowiadaj o swoich przeyciach, wie, e jego problemy s niczym. Nagle kopoty ze
wspmaonkiem, postpami dzieci w szkole, utrat firmy albo nieudan prb osignicia
celu nabieraj innego wymiaru. Nowych odniesie moemy te uywa do motywowania
samych siebie, kiedy zaczynamy odczuwa zbytnie z siebie zadowolenie. Cho prawd jest,
e bez wzgldu na to, jak za wydaje ci si wasna sytuacja, kto przeywa o wiele gorsze
problemy, prawd jest rwnie i to, e nawet jeli twoje pooenie wydaje ci si najlepsze z
moliwych, inny znajduje si w lepszej od ciebie sytuacji. Dokadnie w chwili, kiedy
przyjdzie ci do gowy, e twoje umiejtnoci osigny swj najwyszy poziom, dowiadujesz
si o istnieniu kogo, kto sign w tej dziedzinie jeszcze wyej. I to wanie jest jedna z
najpikniejszych stron ycia. Pozwala nam ona cigle si rozwija, cigle dorasta.
Sia wynikajca z gromadzenia odniesie pozwalajcych nam wymaga od siebie coraz
wicej jest olbrzymia. Moe to by lektura przemyle jakiego wielkiego przywdcy
duchowego, ktry mimo cigych przeciwnoci i przykroci ze strony innych ludzi nadal daje
im swoj mio. Moe to te by obserwowanie tych, ktrzy osignli sukces finansowy po
to, aby si przekona, e jest on moliwy. Nigdy nie zapomn chwili, kiedy po raz pierwszy
spotkaem architekta i potentata hotelowego Chrisa Hemmetera. Becky i ja mielimy
przywilej znale si pord pierwszych, ktrzy odwiedzili jego nowy dom na Hawajach,
rezydencj wartoci siedemdziesiciu milionw dolarw, ktrej pikna nie da si opisa.
Same drzwi wejciowe kosztoway milion dolarw. Cho twoje reguy mog mwi, e jest to
nieprawdopodobna strata pienidzy, jest to rwnie bardzo rozwijajce dowiadczenie,
zmieniajce cakowicie twj pogld na to, co jest moliwe
w dziedzinie biznesu i rozwoju finansowego. Nagle mj wasny zamek wart cztery
miliony dolarw stan w zupenie innym wietle. Z ledwoci wystarczyby na pokrycie
kosztw drzwi wejciowych i marmurowej klatki schodowej w rezydencji Chrisa! W moim

yciu jest z pewnoci jeszcze miejsce na wiksze przedsiwzicia, na cige przesuwanie

granic i wymylanie rzeczy niewyobraalnych. Jednak najpikniejsz stron znajomoci z
Chrisem i jego on Patsy jest fakt, e obydwoje s niewiarygodnie miymi ludmi i
wyzyskuj swoje bogactwo do tworzenia atmosfery, ktra ich prawdziwie inspiruje.
Wykorzystywanie kontrastujcych odniesie jest wic jednym z najskuteczniejszych
sposobw na zmian naszej percepcji i naszych uczu. Jeli zdarza mi si traci perspektyw,
poniewa zaczynam odczuwa, e pracuj zbyt ciko, myl o pewnym mczynie, ktry
uczszcza kiedy na jeden z moich kursw.
By to prawdziwie ciepy i wraliwy czowiek, ktry niestety w niewaciwym czasie
znalaz si w niewaciwym miejscu. Ktrego dnia, tu po swoich czterdziestych pitych
urodzinach, zajecha na pewn stacj benzynow, na ktrej znaleli si rwnie dwaj
mczyni, wanie tego dnia wypuszczeni z wizienia. Na podstawie jake krtkiego
dowiadczenia wolnoci zdecydowali najwyraniej, e nie odpowiada im ona i chc wrci za
kratki. Postanowili zabi czowieka, ktry pierwszy wjedzie na stacj benzynow. Nie miao
adnego znaczenia, czy bdzie to mczyzna, czy kobieta, starzec czy dziecko. Postanowili
po prostu zabi pierwsz ludzk istot, ktra pojawi si w polu ich widzenia. Kiedy ten
mczyzna wjecha na stacj i wysiad z samochodu, by napeni bak, ci dwaj napadli na
niego i pobili na mier.
Czy dalej sdzisz, e masz powane problemy? Czowiek ten zostawi on i czworo
maych dzieci. Byem zdruzgotany t wiadomoci. Nie mogem w n i uwierzy. Jak mona
znale pozytywne znaczenie w sytuacji, ktra wydaje si nie mie adnego pozytywnego
znaczenia? Nie potrafiem sobie wyobrazi, e co takiego mogoby si zdarzy komu z
mojej rodziny, nie wiedziaem, co wtedy bym zrobi. Cigle zadawaem sobie pytanie, jak
pomc w tej sytuacji. Natychmiast zatelefonowaem do jego nieszczsnej ony i
zaoferowaem kad pomoc, jakiej mogem udzieli. Moim gwnym celem byo sprawi, by
ta biedna kobieta odnalaza w caej tej sytuacji jakie dodajce jej si znaczenia. Jake atwo
byoby jej i jej dzieciom zmieni to dowiadczenie w obezwadniajce odniesienie, ktrym
podparliby przekonanie, e ycie nie jest nic warte, e ludzko jest za i destrukcyjna, e
skoro - jeli nawet czynisz tylko dobro - pewnego dnia moesz zosta zdmuchnity jak pyek,
to nie warto nawet prbowa.
Powiedziaem tej kobiecie, jak wane jest, by dla dobra swoich dzieci prbowaa jako
znale w tym dowiadczeniu choby lad czego pozytywnego, co cho troch dodaoby jej
si. Powiedziaa mi, jak gbokie jest jej cierpienie. Ale potrafia z tej sytuacji wynie jedno
pozytywne dowiadczenie. Kiedy prasa i telewizja doniosy o jej tragedii, spotkaa si z
olbrzymi mioci, wsparciem i trosk innych. Otrzymywaa setki listw z ofertami pomocy
i wsparcia od ludzi rnych zawodw ze wszystkich stron kraju. Powiedziaa mi wtedy:
Zrozumiaam, e jeli uwierz, i ludzie s li, i caa ta sytuacja jest jedn wielk
niesprawiedliwoci, zniszcz sam siebie i moje dzieci. Tak wic, cho moje cierpienie jest
tak wielkie, wiem, e nie stao si to wszystko bez powodu. Nie wiem jeszcze, jaki to powd.
Po prostu wierz, e jaki jest."
Kobieta ta znalaza w sobie odwag, by wykorzysta wiar jako ostateczne odniesienie.
Jej wiara, odwaga, by zaufa, e musi by jaki powd, nawet jeli nie jest go wiadoma,
uwolniy j od skutkw najboleniejszego dowiadczenia w yciu i doday jej si.
C za odwana kobieta! Jakie szczliwe s jej dzieci! Powiedziaa im: Chc, bycie
zapamitay wszystkich tych ludzi, bycie zapamitay, jak wiele mioci nam daj. Ludzie s
dobrzy. Jest te na wiecie kilku zych i trzeba im pomc. Wasz ojciec zawsze wierzy w
Boga. Jest teraz w lepszym wiecie. Mia do zrobienia wiele rzeczy tu na ziemi, ale jego czas
si skoczy. Nasz czas si nie skoczy i musimy z niego korzysta tak dugo, jak dugo y j
e m y . mier waszego ojca musi nam cigle przypomina, e naszym zadaniem jest czerpa

z ycia jak najwicej. Nie wolno nam myle, emy go stracili, poniewa zawsze bdzie z
nami."
Dobrze widzi si tylko sercem. To co najwaniejsze, jest niewidoczne dla oka.
ANTOINE DE SAINT-EXUPERY

Czy to moliwe, by dni, ktre wydaj si najgorsze w naszym yciu, mogy w

rzeczywistoci dawa nam wielk si, jeli tylko postanowimy, e mog nas czego nauczy?
Pomyl przez chwil o ktrym z najgorszych yciowych dowiadcze, jakie przyszo ci
przey. Kiedy patrzysz na tamte chwile dzisiaj, czy potrafisz dostrzec, w jaki sposb
pozytywnie wpyny one na twoje pniejsze ycie? Moe ucierpiae z powodu poaru,
moe ci obrabowano, a moe miae wypadek samochodowy, ale z dowiadczenia tego
wycigne jakie wnioski, zyskae co, co pozwolio ci rozwin si, znacznie zwikszyo
twoj zdolno czynienia dobra innym.
Wiem, e s sytuacje, w ktrych znacznie trudniej znale co dobrego, ale nie jeste
ju nowicjuszem. Przez tyle rozdziaw rozwijae swoj wyobrani i wiczye umysowe
minie. Nauczye si, jak kierowa wasnym stanem emocjonalnym i umysowym, zadajc
sobie lepsze pytania.
Jeli jako dziecko bye wykorzystywany lub molestowany, moe przyczynio si to do
twojego uczucia wobec dzieci, moe wywoao twoj decyzj, e bdziesz chcia walczy, by
im pomaga, e przerwiesz acuch naduy cigncy si od pokole. Jeli wychowae si w
bardzo wymagajcym rodowisku, by moe doprowadzio ci to do walki o prawa dla
innych. Jeli nigdy nie otrzymae mioci, moesz j teraz komu da.
A moe te okropne" dowiadczenia po prostu zmieniy kierunek twojego ycia,
skoniy ci do podjcia nowych decyzji, do zmiany wasnego przeznaczenia. By moe twoje
najgorsze dni byy w rzeczywistoci najlepszymi.
Niewykluczone, e w tej chwili gwatownie protestujesz: O nie, Tony. Niektre rzeczy
w mojej przeszoci nie miay adnego celu. Nigdy si z nimi nie pogodz. Zawsze bd mi
sprawiay bl." Masz racj. Tak dugo, jak dugo chowasz w sobie przekonanie, e zostae
wykorzystany, e stracie co bezpowrotnie i nigdy ju tego nie odzyskasz, bdziesz
odczuwa wielkie cierpienie. Ale pamitaj, e STRATA JEST WYOBRAENIEM. WE
WSZECHWIECIE NIC NIGDY NIE ZNIKA, PO PROSTU ZMIENIA FORM. Jeli wic
jest co, co ci wci jeszcze rani, przyczyn s znaczenia, jakie z t rzecz powizae. Moe
po prostu musisz znale w sobie odwag, by powiedzie: Chocia nie wiem, dlaczego tak
si stao, chc wierzy. Pewnego dnia, kiedy nadejdzie waciwy czas, zrozumiem."
OGRANICZONE ODNIESIENIA TWORZ OGRANICZONE YCIE. JELI
CHCESZ SI W YCIU ROZWIJA, MUSISZ ROZWIJA SWOJE ODNIESIENIA,
WCI SZUKAJC NOWYCH POMYSW I DOWIADCZE, KTRE NIE
STAYBY SI CZCI TWOJEGO YCIA, GDYBY PO NIE WIADOMIE NIE
SIGA. Pamitaj, e dobre pomysy bardzo rzadko przychodz same. Musisz po nie siga.
Dodajcych si dowiadcze i myli naley aktywnie szuka.
WSZECHWIAT MYLI I DOWIADCZE
Rozwijajc nasze odniesienia, tworzymy wielkie kontrasty, ktre pozwalaj nam
ocenia yciowe dowiadczenia i moliwoci. Jeli dotychczas powikszae swoje problemy,
to zastanw si nad faktem, e YJEMY W GALAKTYCE, KTRA SKADA SI Z
KILKUSET MILIARDW GWIAZD. NASTPNIE ZDAJ SOBIE SPRAW Z FAKTU, E
WSZECHWIAT SKADA SI Z KILKUSET MILIARDW GALAKTYK. W samej tylko
naszej galaktyce jest kilkaset miliardw soc. Wok kadego z tych soc kr rwnie

planety. Pomyl o tej wspaniaoci! Gwiazdy naszej galaktyki dokonuj penego obrotu wok
osi Drogi Mlecznej tylko raz na kilkaset milionw lat. Kiedy pomylisz o ogromie
wszechwiata, a nastpnie popatrzysz na czas przecitnego ludzkiego ycia (zwykle okoo
osiemdziesiciu lat), czy nie da ci to innej perspektywy? Ludzkie ycie jest tylko drobin w
czasie. A mimo to ludzie zamartwiaj si na mier tym, jak spac hipotek, jaki samochd
sobie kupi albo jak potoczy si ich najblisze spotkanie w interesach.
Wierz, ze dbo trawy nie mniej znaczy niz droga, ktr pokonuj gwiazdy.
WALT WHITMAN
Zawsze prbuj rozwija i ulepsza moje odniesienia, poniewa jestem przekonany, e
codziennie zbieramy wiele mieci, ktrych nie moemy bez koca gromadzi. Musimy je
wyrzuca. Codziennie stykamy si z nowymi pomysami, informacjami, dowiadczeniami,
wraeniami i przemyleniami. Musimy wic wiadomie pilnowa drzwi naszych umysw,
aby mie gwarancj, e wszystko, co przez nie przepuszczamy, wzbogaci nasze ycie, e
nasze dowiadczenia wzbogac zapas naszych moliwoci. Pomagajc naszym dzieciom w
dorastaniu i rozwoju, musimy poprowadzi je do dowiadcze, ktre przynios im pozytywne
odniesienia na przyszo. Odniesienia, ktre pomog im wierzy, e mog sobie poradzi
dosownie ze wszystkim.
Jednoczenie musimy je uczy, czego w yciu naley si wystrzega. Niektre
odniesienia wskazuj wady naszych yciowych dowiadcze. Czy jeste troch przeraony,
kiedy syszysz muzyk modzieow, na przykad tak, jak gra zesp Geto Boys? Jedna z
ich ostatnich piosenek radzi, by najpierw podci dziewczynie gardo, a nastpnie uprawia
seks z jej martwym ciaem. Czy nie sdzisz, e tego typu odniesienia, powtarzane nieustannie,
byyby destrukcyjne nie tylko dla dziecka, ale i dla dorosych? Nie twierdz tutaj, e po
usyszeniu tego tekstu kto wyjdzie na ulic i zrobi to wanie, o czym mwi piosenka. Ale
twierdz, e to kupa mieci. Czy znaczy to, e promuj cenzur? Nie. Myl, e pikno
naszego kraju ley midzy innymi w swobodzie. Myl jednak rwnie, e i ty, i ja mamy
prawo i obowizek wiedzie, co znacz odniesienia i jaki wpyw mog one wywiera na
jako naszego ycia.
ROZWIJAJ WASNE ODNIESIENIA I ROZWIJAJ WASNE YCIE
Zawsze moemy wykorzysta wszystko, co oferuje ycie w sposb, ktry doda nam si,
ale musimy to robi aktywnie. Wszystkie wybory, ktrymi si kierowaem w moim yciu,
bior si z bogatego zestawu odniesie, wiadomie przeze mnie gromadzonych kadego dnia.
Codziennie szukam sposobw na rozwijanie samego siebie. W cigu trzydziestu jeden lat
mojego ycia wiadomieupakowaem dosownie setki lat dowiadcze. Jak mog to inaczej
powiedzie? Liczba trudnych i wzbogacajcych dowiadcze, ktre spotykam w cigu
jednego miesica, rwna si mniej wicej liczbie dowiadcze, jakie wikszo ludzi
przeywa w cigu kilku lat.
Jedna z gwnych drg, ktre doprowadziy mnie do tego, to bogate dowiadczenia
zawarte w ksikach. Wszedem na t drog w wieku siedemnastu lat. Bardzo wczenie
rozwinem w sobie przekonanie, e wszyscy wielcy przywdcy tego wiata s te wielkimi
zwolennikami lektury. Ksiki mog mnie przenie na inne ldy i w inne wiaty, w ktrych
mog pozna ludzi takich, jak Abraham Lincoln czy Ralph Waldo Emerson. Pozwalaj mi
wykorzysta ich jako moich wasnych trenerw. Wiem te, e na kartach ksiek mog
znale odpowied dosownie na kade moje pytanie. Wielki zapas odniesie, jakie zdobyem
poprzez lektur setek ksiek, da mi niezliczone sposoby pomagania innym ludziom.
Szukaem tych odniesie, poniewa wiedziaem, e jeli nie bd ywi umysu pokarmem,
ktrego da, bdzie musia poera intelektualne mieci, ktre mona znale w

wieczornych programach telewizyjnych albo brukowych gazetach. Jeli tylko takie jest twoje
gwne rdo informacji, moesz bez wtpienia oczekiwa takich samych rezultatw, jakie
uzyskuje wikszo naszego spoeczestwa.
Najlepszym sposobem na zrozumienie ycia i ludzi, na zdobycie jak najwikszej iloci
yciowych moliwoci jest wystawienie si na wpyw tak wielu rnych odniesie, jak to
tylko moliwe. W modoci szukaem duchowego zrozumienia. Szukaem go w kociele i
nagle zdaem sobie spraw z faktu, e przecie dotychczas chodziem tylko do jednego
kocioa i przez cae dotychczasowe ycie mogem poznawa filozofi yciow tylko tego
jednego kocioa.
Jako ucze szkoy redniej zdobyem stypendium dla modych dziennikarzy. W ramach
tego stypendium pojechaem na dwutygodniowy kurs organizowany przez California
Polytechnic State University w San Luis Obispo. W pierwsz niedziel kursu poproszono
wszystkich uczestnikw o napisanie reportau na temat kocioa.
Kiedy zastanawiaem si, dokd mam pj, by wykona to zadanie, zauwayem, e
cignie mnie w kierunku kocioa mojego
wasnego wyznania. Kilku moich kolegw zaczo mowie o kociele mormonw, ktry
wanie minlimy po drodze, i wyraali opinie, e wszyscy oni s straszni. Wydawao mi si,
e ludzie nie m o g by tacy okropni, postanowiem wic sam si przekona, co tam robi.
Wszedem wic do ich kocioa i zobaczyem, e kochaj Boga tak samo jak ja. Jedyna
rnica polegaa na tym, e kierowali si oni kilkoma reguami, ktre troch rniy si od
moich wasnych.
W taki wanie sposb zacza si moja duchowa odyseja, z ktrej uczyniem wasny
obrzdek na niemal ptora roku. Przez cay osiemnasty i dziewitnasty rok ycia dwa lub
trzy razy w miesicu uczszczaem na zupenie rne naboestwa: luteranw, katolikw,
baptystw, episkopalianw, metodystw, ydw, buddystw i tak dalej. Skutkiem tego
zaczem y na prawdziwie wysokim poziomie duchowym, ktry pozwoli mi zrozumie i
doceni wartoci duchowe innych ludzi. Nawet jeli nie podzielaem przekonania o susznoci
tych czy innych regu, ktrymi si kierowali, albo nie do koca zgadzaem si z ich sposobem
postrzegania wiata, zyskaem o wiele szersz podstaw dla zrozumienia i wyrozumiaoci.
Jeli chcesz rozszerza wasne ycie, nie stj w miejscu! Signij po dowiadczenia,
ktrych nigdy dotd w yciu nie miae. Zacznij na przykad nurkowa, odkryj podwodny
wiat i przekonaj si, jaki jest oraz jaki ty si stajesz w tym nowym otoczeniu. Zacznij
wiczy akrobacje powietrzne. Kiedy stoisz w drzwiach samolotu leccego na wysokoci
dwunastu tysicy piciuset stp i wiesz, e za chwil przez minut bdziesz spada z
prdkoci stu dwudziestu mil na godzin, wyskoczenie z samolotu wymaga niezachwianej
wiary. Nie wiesz wic, co to jest wiara, dopki nie zdobdziesz tego odniesienia! Zacznij bra
lekcje kierowania helikopterem. Zapewniam ci, e na zawsze odmieni to twoje ycie.
Powi cztery dni ycia i zapisz si do szkoy dla kierowcw wycigowych. Nauczysz si
tam wicej o ograniczeniach i rzeczach niemoliwych", ni mgby sobie to wyobrazi.
Spd wieczr na koncercie symfonicznym, jeli dotychczas tego nie robie - albo wybierz
si na koncert rockowy, jeli zwykle tego unikasz. Rozszerzaj cigle wasne moliwoci
wyboru. Pewnego dnia wybierz si na przykad do szpitala dla dzieci. Poznawaj nowych
ludzi, pomagaj im tym, e jeste. Rozwijanie kontaktw z innymi ludmi i znajdowanie
sposobw, ktre pozwol ci dotkn ich ycia, zmieni ci na dobre.
Moe nadszed czas, aby zapozna si z jak inn kultur i zobaczy wiat innymi
oczami? Moe ju czas, aby wybra si na Fidi i wzi udzia w ceremonii kaval Moe
powiniene przejecha si po miecie razem z patrolem policyjnym i zobaczy wiat z jego
perspektywy?
Pamitaj! Jeli chcesz rozumie ludzi, musisz znale sposb, by dzieli ich
odniesienia. Moe nadszed czas, by wrci do szkoy i zacz bada wewntrzny

wszechwiat" poprzez biologi i fizjologi, aby zapozna si lepiej z nasz kultur, studiujc
antropologi lub socjologi? Pamitaj, e jeli istniej w twoim yciu jakiekolwiek
ograniczenia, to najprawdopodobniej wynikaj one z ograniczonych odniesie. ODRZU
GRANICE ODNIESIE, A NATYCHMIAST ZNIKN GRANICE W CAYM TWOIM
YCIU!
Moliwoci, ktre ja sam zbadaem, s wyjtkowo fascynujce, dodaj si i nadaj
nowego znaczenia caemu yciu. Jednak aby zyska nowe odniesienia, nie musisz
wykorzystywa ich wszystkich. Nie musisz tak naprawd wykorzysta nawet jednej z tych
moliwoci, na ktre zdecydowaem sieja.
Nie potrzebujesz jecha do Afryki na safari. Moesz wybra si na ssiedni ulic i
pomc ludziom bezdomnym odnale w sobie rda, z ktrych dotychczas nie zdawali sobie
sprawy. Po zdobyciu choby jednego nowego odniesienia otwieraj si przed nami nowe
wiaty. Moe to by co, co syszysz lub widzisz po raz pierwszy, nowa rozmowa, nowy film,
nowy kurs, nowa ksika: nigdy nie wiesz, kiedy co si wydarzy.
Jedyny sposb, by odkry granice moliwoci
to przekroczy je i sign po niemoliwe.
ARTHUR C. CLARKE
Przyjrzyjmy si teraz najsilniejszym odniesieniom, ktre uksztatoway twoje ycie.
POWI CHWILp NA WYNOTOWANIE PICIU NAJWANIEJSZYCH
DOWIADCZE, KTRE ZDECYDOWAY O TYM, KIM JESTE. Opisz nie tylko samo
dowiadczenie, ale rwnie sposb, w jaki na ciebie wpyno. Jeli zdarzy ci si napisa, e
co wpyno na ciebie negatywnie, natychmiast zastanw si nad inn interpretacj tego
wydarzenia, bez wzgldu na to, czego to od ciebie bdzie wymagao. By moe bdziesz
musia w tym celu sign po now wiar albo znale inn perspektyw, o ktrej wczeniej
nigdy by nie pomyla. PAMITAJ, ZE WSZYSTKO W YCIU DZIEJE SI Z JAKIEGO
POWODU I MA SWJ CEL, KTRY NAM SUY Czasem potrzeba nam lat lub nawet
dziesicioleci, by t warto odkry. Ale wartoci znajduj si w KADYM ludzkim
dowiadczeniu.
Chciabym, aby przegldajc list wydarze, ktre pozytywnie uksztatoway twoje
ycie, pomyla o kilku nowych odniesieniach, aby wytyczy sobie kilka nowych celw.
Jakich nowych dowiadcze potrzebujesz? Bardzo przydatne moe si okaza pytanie:
JAKICH ODNIESIE POTRZEBUJ, ABY OSIGN TO, CZEGO CHC, ABY
PODWIGN WASNE YCIE NA NAJWYSZY MOLIWY POZIOM?" Czy
powiniene zacz wzorowa si na kim, kto osign ju sukces, pozna jego przekonania,
niektre z jego odniesie i regu? Moe po prostu musisz zacz szuka wasnych odniesie,
ktre pozwol ci dostrzec pikno ycia, dadz ci poczucie, e co do niego wnosisz?
SPRBUJ TEZ POSTARA SI O KILKA RADOSNYCH ODNIESIE. Moe ich
nie potrzebujesz, ale nawet jeli tak sdzisz, zastanw si i sprbuj znale takie odniesienia,
ktre sprawiayby ci rado, poprawiay samopoczucie. Ja zaczem studiowa sztuki walki,
poniewa wiem, jak nieprawdopodobnie wiele stanw mog one wywoa. Uczc si przez
osiem miesicy pod kontrol samego wielkiego mistrza Jhoona Rhee, zdobyem czarny pas w
tae kwon do, co udao mi si tylko dziki wzorowaniu si na jego nieporwnywalnej sztuce
koncentracji. Wiedziaem, e jeli przekonam si, i mog tak bardzo skoncentrowa si w tej
jednej dziedzinie, odniesienie to pozwoli mi zdyscyplinowa si rwnie i w innych
dziedzinach. Tak te si stao. Co wic mgby zrobi ty?
Kiedy ustalisz ju list wspaniaych odniesie, ktre chcesz zdoby, wyznacz termin
pozyskania kadego z nich. Zdecyduj, kiedy chcesz je osign. Kiedy nauczysz si
japoskiego, hiszpaskiego albo greckiego? Kiedy wybierzesz si w podr balonem? Kiedy

odwiedzisz lokalny dom starcw i popiewasz razem z jego mieszkacami? KIEDY

ZROBISZ COKOLWIEK NIEZWYKEGO I NOWEGO ZARAZEM?
Jakich bezcennych odniesie mgby dostarczy swojej rodzinie? Moe powiniene
zabra j do muzeum lub galerii, a moe po prostu powici chwil na rozmow z nimi o
dotychczasowych odniesieniach albo zabra ich do dziadkw i zadajc pytania, dowiedzie
si, czego nauczyo ich ycie? Jake bezcenne odniesienia maj dla modych ludzie, ktrzy
przeyli ju szedziesit, siedemdziesit albo osiemdziesit i wicej lat!
Jednym z najwspanialszych odniesie, ktre dzieliem z moj rodzin, jest dostarczanie
witecznych posikw tym, ktrzy nie mog albo nie chc odwiedza rnych instytucji dla
bezdomnych i biednych. Nigdy nie zapomn reakcji mojego najmodszego syna, ktry mia
wwczas cztery lata. Jairek po raz pierwszy uczestniczy wtedy w naszej witecznej
wyprawie. Wybralimy si do parku w Oceanside, w Kalifornii, gdzie znalelimy starego
mczyzn. Spa na pododze ubikacji publicznej. Prbowa chroni si przed zimnem,
przykrywajc starymi ubraniami, ktre zapewne znalaz na mietniku. Mj syn zachwyci si
jego bardzo dug brod, ale by troch przestraszony.
Wrczyem Jairkowi koszyk z jedzeniem i innymi podstawowymi produktami mwic:
Daj to temu mczynie i ycz mu wesoych wit." Z ledwoci wnis do rodka kosz,
ktry by prawie tak duy jak on sam, i postawi go na pododze. Mczyzna wyglda tak,
jakby by albo zaspany, albo pijany. Jairek dotkn go i powiedzia: Wesoych wit." I nagle
mczyzna wyprostowa si i chwyci mojego syna za rk. Serce podeszo mi do garda i
dokadnie w chwili, kiedy chciaem rzuci si do przodu, mczyzna przycign do Jairka
do ust i pocaowa. Dzikuj za trosk" - powiedzia zachrypnitym gosem. C za
wspaniae odniesienie dla czterolatka.
PAMITAJ, E TO WANIE DROBNE CHWILE YCIA NAS KSZTATUJ!
Tylko od ciebie zaley, czy bdziesz je chwyta, czy przeyjesz chwile, ktre uformuj ci na
zawsze.
Zejd wic teraz z awki dla rezerwowych i przyjmij peny udzia w grze ycia. Pozwl
wyobrani bez adnych ogranicze podsuwa ci moliwoci wszystkich tych dowiadcze,
ktre mgby przey. Zacznij natychmiast! Jakie nowe dowiadczenie, ktre zmieni twoje
ycie, moesz zdoby ju dzisiaj? Jakim czowiekiem si staniesz? Przystp do dziaania i z
radoci badaj nowe moliwoci. Tymczasem wsplnie odkryjemy kolejny sposb
wywoywania w sobie wielkich zmian.

Rozdzia osiemnasty
TOSAMO: KLUCZ DO ROZWOJU
Niczego wielkiego nie osignie si nigdy
bez wielkich ludzi, a ludzie staj si wielcy,
kiedy s zdecydowani, by si takimi sta.
CHARLES DE GAULLE
Na jego ciele nie byo adnych znakw. Chiscy komunici trzymali go w maym
pokoju przez ponad dwadziecia godzin, ale nie bili go ani nie torturowali. Zaproponowali mu
nawet papierosa. W wyniku tej przyjacielskiej pogawdki chiski wywiad dysponowa
NAPISANYM JEGO WASN RK owiadczeniem, opisujcym niezliczone
niesprawiedliwoci i krzywdy dziejce si ludziom w Stanach Zjednoczonych, kraju podych

kapitalistw, oraz podkrelajcym wyszo i etyczn przewag systemu komunistycznego.

Co wicej, dokument napisany przez tego oficera Armii Stanw Zjednoczonych by ju
nadawany przez radio do jego wasnej oraz innych baz amerykaskich w Korei Pnocnej, jak
rwnie do baz wojskowych USA w Korei Poudniowej. Czowiek ten pniej ujawnia
informacje militarne, zdradza wspwiniw oraz z zapaem wyrzeka si wasnego kraju.
Co sprawio, e czowiek ten cakowicie zmieni pogldy na wiat i pozby si w jednej
chwili przekona, ktre wpajano mu przez cae ycie? Co skonio go do porzucenia
podstawowych wartoci, ktrymi kierowa si dotychczas, i podjcia wsppracy z wrogiem?
Jaka zmiana spowodowaa, e dokona tak radykalnych przesuni w swoich mylach,
emocjach i dziaaniach?
Odpowied kryje si w zrozumieniu faktu, e skierowano go na drog, ktra sprawia,
e CAKOWICIE ZMIENI SWOJ TOSAMO. Po tej zmianie dziaa zgodnie z
nowym wyobraeniem o sobie samym.
Na kartach tej ksiki razem ze mn badae olbrzymi si przekona, jeden z
podstawowych elementw w Systemie Nadrzdnym, ktry kieruje wszystkimi
dokonywanymi przez nas ocenami. Przekonania zarzdzaj wyciganymi przez nas
wnioskami i dlatego wanie ucz nas, jak mamy si czu i jak zachowywa. S rne rodzaje
przekona, ktre z rn si wpywaj na nasze ycie. Niektre z nich s bardzo
szczegowe. Na przykad przekonania, jakie ywisz na temat ktregokolwiek ze swoich
przyjaci, okrel twj stosunek emocjonalny i intelektualny do jego osoby, zdecyduj o tym,
jakie znaczenie poczysz ze wszystkimi jego zachowaniami. Skoro wiesz", e kto ci
kocha, nawet jeli w danej chwili bdzie zy na ciebie, nie zakwestionujesz jego ostatecznych
uczu. Przekonanie to bdzie kierowao wszystkimi dziaaniami, jakie podejmiesz w
kontaktach z t osob, jednak nie bdzie miao adnego wpywu na twoje dziaania wobec
innych ludzi. Jest to przekonanie, ktre wpywa na ciebie tylko w jednej, cile okrelonej
dziedzinie twojego ycia: kontaktach z t wanie osob.
Jednak niektre przekonania maj wikszy wpyw na nasze ycie. Te nazywam
PRZEKONANIAMI OGLNYMI. S to przekonania o znacznie dalej sigajcych
konsekwencjach. Na przykad przekonania, ktre ywisz na temat ludzi w ogle, wpyn nie
tylko na twoje zachowania wobec konkretnej osoby, ale rwnie wobec kadego, kogo
spotkasz. Przekonania oglne z wielk si wpywaj na twoj karier zawodow, zaufanie do
innych, maestwo i tak dalej.
Oglne przekonania, jakie ywisz na temat ubstwa i bogactwa, okrel twj poziom
stresu, sposb wykorzystywania czasu i energii, wydawania pienidzy. Jeli wierzysz, e
yjemy w wiecie o znikomych zasobach, w ktrym jest tylko ograniczona czasu, mioci,
pienidzy i tak dalej, bdziesz y w cigym strachu, e nie wystarczy ich dla ciebie. Stres ten
wpynie na sposb mylenia o ssiadach, wsppracownikach, twoich moliwociach
finansowych i moliwociach w ogle.
Jednak silniejsze od wszystkich przekona oglnych s podstawowe przekonania, ktre
stanowi jakby ostateczny filtr caej naszej percepcji. Przekonania te bezporednio kontroluj
spjno wszystkich naszych decyzji yciowych. S to przekonania okrelajce nasz wasn
TOSAMO.
To, co uznajemy za moliwe i niemoliwe, nasze przekonania na temat tego, co
potrafimy, a czego nie potrafimy robi, rzadko s wynikiem naszych prawdziwych
moliwoci. Bardziej prawdopodobny jest fakt, i s one funkcj naszych przekona na temat
tego, KM JESTEMY.
Czy kiedykolwiek znalaze si w sytuacji, w ktrej nie chciae nawet wzi pod
uwag moliwoci wykonania czego? Jeli, reagujc na t moliwo, mylae natychmiast:

O nie, to nie ja, nigdy nie mgbym czego takiego zrobi", to natrafiae na bariery
ograniczanej tosamoci. Oczywicie nie zawsze jest to ze. Niepostrzeganie siebie samego
jako mordercy to bardzo wane przekonanie! Niepostrzeganie siebie samego jako osoby,
ktra potrafiaby wykorzystywa innych, jest bardzo poyteczne. Jest bardzo wane, bymy
definiowali samych siebie nie tylko w kategoriach, kim jestemy, lecz rwnie i kim nie
jestemy.
Czym dokadnie jest tosamo? S TO PO PROSTU PRZEKONANIA - DOBRE,
ZE LUB OBOJTNE - KTRE WYKORZYSTUJEMY DO ZDEFINIOWANIA NASZEJ
WASNEJ OSOBOWOCI, KTRE MWI NAM O RNICY MIDZY NAMI A
RESZT LUDZI, KTRE DECYDUJ O TYM, CO STANOWI O NASZEJ
WYJTKOWOCI I ODRBNOCI. A nasze poczucie pewnoci na temat tego, kim
jestemy, wytwarza podziay i granice, w ramach ktrych yjemy.
TWOJE ZDOLNOCI I MOLIWOCI S NIEZMIENNE, JEDNAK ZAKRES ICH
WYKORZYSTANIA ZALEY OD TWOJEJ TOSAMOCI. Jeli na przykad czujesz
pewno, e jeste czowiekiem otwartym i odwanym, signiesz po moliwoci, ktre
pozwol ci dopasowa zachowanie do poczucia tosamoci. Fakt, czy postrzegasz siebie jako
zwycizc, czy jako przegranego, gupka czy geniusza, natychmiast zdecyduje, jakie
moliwoci wewntrzne stan si dla ciebie dostpne. By moe czytae ksik Pygmalion
in the Classroom (Pigmalion w klasie), ktra dokadnie opisuje olbrzymie zmiany zachodzce
w uczniach po tym, jak zostaj przekonani, i dysponuj wielkim talentem.
BADACZE WIELOKROTNIE UDOWADNIALI, E ZDOLNOCI UCZNIW
ZNAJDUJ SI POD OLBRZYMIM WPYWEM TOSAMOCI, JAK
WYTWARZAJ ONI DZIKI PRZEKONANIOM NAUCZYCIELA O ICH INTELIGENCJI. Podczas jakiego eksperymentu grupie nauczycieli powiedziano, e pewni
uczniowie w klasie s wyjtkowo uzdolnieni, i polecono, by szczeglnie troskliwie dbali o ich
dalszy rozwj, stawiajc im ambitne wymagania. Tak jak zakadano, dzieci te stay si szybko
najlepszymi uczniami w klasie. Interesujcy w tym eksperymencie jest fakt, e wybrani
uczniowie wcale nie prezentowali inteligencji wyszej od przecitnej, a niektrzy spord
nich wczeniej uznani byli za uczniw bardzo sabych. Wanie ich poczucie pewnoci, e s
bardzo dobrzy (ktre zostao w nich wywoane na skutek faszywego przekonania"
nauczycieli), przyczynio si do tego sukcesu.
Wpyw tej zasady nie ogranicza si do uczniw. SPOSB, W JAKI POSTRZEGAJ
CI JAKO OSOBOWO INNI LUDZIE, DECYDUJE O ICH ZACHOWANIACH
WZGLDEM CIEBIE. Czsto nie ma to nic wsplnego z twoim charakterem. Jeli na
przykad kto postrzega ci jako oszusta, nawet jeli jeste uczciwy i robisz same dobre
rzeczy, ten kto bdzie si dopatrywa nieczystych motyww we wszystkich twoich
zachowaniach. Najgorsze jest to, e czsto po dokonaniu w sobie pozytywnej zmiany
pozwalamy, by ludzie w naszym otoczeniu dalej postrzegali nas poprzez swoje przekonania i
odczucia, ktre wywoane zostay naszym poprzednim zachowaniem. Wszyscy musimy
pamita o tym, e mamy wielkie moliwoci wpywu na tosamo tych, ktrzy s nam
bliscy.
T wanie si Marva Collins wykorzystuje, kiedy wpywa na swoich uczniw, by
uwierzyli, e s panami wasnego przeznaczenia, e s tak samo utalentowani jak kady inny
czowiek, ktry kiedykolwiek chodzi po ziemi.
Najbardziej odczuwamy doskonao innych ludzi, kiedy przestaj by obecni.
RALPH WALDO EMERSON
ZAWSZE DZIAAMY ZGODNIE Z NASZYM WASNYM POGLDEM NA
TEMAT TEGO, KIM JESTEMY, BEZ-WZGLDU NA TO, CZY POGLD TEN JEST

WACIWY, CZY NIE. Dzieje si tak dlatego, e JEDN Z NAJSILNIEJSZYCH SI

KIERUJCYCH CZOWIEKIEM JEST POTRZEBA KONSEKWENCJI.
Przez cae ycie bylimy spoecznie warunkowani, by czy wielk przyjemno ze
spjnoci i konsekwencj, a wielkie cierpienie z niespjnoci i niekonsekwencj. Zastanw
si nad tym. Jakie etykiety przyczepiamy ludziom, ktrzy mwi jedno, a robi drugie, ktrzy
twierdz, e s tacy to a tacy, i nastpnie zachowuj si zupenie inaczej? Nazywamy ich
hipokrytami, uwaamy, e s nieuczciwi, e nie mona na nich polega, nie mona im ufa,
uznajemy ich za ludzi paskich i pytkich. Czy chciaby, by etykiety te przylgny do ciebie?
Czy chciaby choby pomyle o sobie w ten sposb?
Odpowied jest oczywista: gone NIE! Skutkiem tego jest fakt, e ilekro zajmujemy
publicznie stanowisko w jakiej sprawie - ujawniamy nasze przekonania, mwimy, kim
jestemy albo o co nam chodzi - znajdujemy si pod dziaaniem wielkiej presji, by
pozostawa w zgodzie z tymi stwierdzeniami, bez wzgldu na moliwe przysze koszty tej
niezomnoci.
I odwrotnie. Nagrody za konsekwentne dotrzymywanie kroku wasnej tosamoci s
olbrzymie. Jak nazywamy ludzi, ktrzy s konsekwentni i spjni? Uywamy w stosunku do
nich sw takich, jak lojalny, godny zaufania, stay, inteligentny, racjonalny i tak dalej. Czy
nie chciaby, aby ludzie cigle uywali takich wanie sw dla opisania ciebie? Jak
poczuby si, mylc o sobie w taki sposb? I znw odpowied jest oczywista: wikszo z
nas bardzo by tego pragna. Dlatego potrzeba zachowania spjnoci i konsekwencji jest nierozerwalnie zwizana z twoj umiejtnoci unikania cierpienia i zyskiwania przyjemnoci.
Gupia konsekwencja jest chochlikiem maych umysw.
RALPH WALDO EMERSON
Efekt Pigmaliona dziaa rwnie w drug stron. Jeli czujesz pewno, e nie potrafisz
si uczy, pewno ta zmienia si w samospeniajc si przepowiedni. Przekonanie takie to
zupenie co innego ni wniosek, e twoja obecna strategia uczenia si jest nieskuteczna.
Zmiana techniki uczenia si przez wikszo z nas postrzegana jest jako zadanie atwe do
osignicia, jeli tylko mamy waciwego nauczyciela. Jednak zmiana samych siebie, zmiana
istoty naszej osobowoci postrzegana jest jako prawie niemoliwa. Zwyke w takich
wypadkach stwierdzenie: Po prostu taki jestem", to zdanie, ktre zabija marzenia. Niesie ze
sob wyrok, skazuje nas na niemoliwy do rozwizania stay problem.
Osoba, ktra wierzy, e nkaj problem narkotykowy, z pewnoci moe si zmieni.
Bdzie to trudne, ale w kocu dokona zmiany, i to zmiany trwaej. I odwrotnie, kto, kto
uznaje, e JEST narkomanem, zwykle wraca do naogu nawet po tygodniach lub miesicach
abstynencji. Dlaczego? Poniewa wierzy on, e taki wanie jest. Nie ma problemw z
narkotykami: JEST narkomanem. Zapewne pamitasz z rozdziau czwartego, e kiedy
czowiek rozwinie w sobie przekonanie na jaki temat, zignoruje dowody podwaajce jego
przekonanie. Bdzie nawet z tymi dowodami walczy, bronic swego przekonania za kad
cen. Podwiadomie czowiek przekonany, e jest narkomanem, nie uwierzy w moliwo
wprowadzenia dugotrwaej zmiany i to podwiadome przekonanie bdzie rzdzio jego
zachowaniem.
Czsto proces utrzymywania negatywnych zachowa przynosi nam rwnie dodatkowe
zyski. W kocu narkoman moe skada win za swoje uzalenienie na czynniki od siebie
niezalene - po prostu taki jest" - zamiast stawi czoo rzeczywistoci i przyzna, e
zaywanie narkotykw jest wynikiem jego wasnej decyzji. Sytuacja ta pogbi si na skutek
potrzeby spjnoci w ludzkim systemie nerwowym i narkoman bdzie wraca do destrukcyjnego wzorca wci od nowa. Odrzucenie wasnej tosamoci byoby dla niego
bardziej bolesne ni niewtpliwie destrukcyjne skutki, ktre wywouje w sobie samym,
przyjmujc
narkotyki.

Dlaczego? Poniewa WSZYSCY KIERUJEMY SI POTRZEB POCZUCIA

PEWNOCI. WIKSZO LUDZI NAJBARDZIEJ BOI SI NIEZNANEGO.
NIEPEWNO OZNACZA MOLIWO WIELKIEGO CIERPIENIA, std te wolimy
radzi sobie z cierpieniem, ktre ju znamy, ni siga po cokolwiek, co moe przynie
wiksze nawet cierpienie. Dlatego wanie, yjc w wiecie cigych zmian - w ktrym cigle
otaczaj nas nowe informacje, zalewani jestemy wci nowymi kontaktami, zmianami w
pracy i okolicznociach zewntrznych - wszyscy niezmiennie liczymy na stao jednej tylko
rzeczy: wasnej tosamoci. Jeli bowiem zaczniemy kwestionowa to, kim jestemy, zniknie
moliwo zrozumienia wiata i podstawy, na ktrych budowalimy swoje dotychczasowe
ycie.
Jak moesz zdecydowa, co zrobi, jeli nie wiesz, kim jeste? Jak moesz sformuowa
wartoci, przyj przekonania i ustali reguy? Jak moesz oceni, czy co jest dobre, ze czy
obojtne? Najwikszym problemem czowieka, ktry postrzega swoj tosamo jako
narkomana, jest odpowied na pytanie: Czym mam zastpi swoj obecn tosamo? W co
mam si zmieni? W czowieka leczcego si z narkomanii? To nie zmieni tosamoci. Po
prostu okreli stan, w ktrym si obecnie znajduje. Na nic nie przyda si te sformuowanie
wolny od narkotykw", poniewa wikszo postrzega to jako stan tymczasowy, a poza tym
uywaby wtedy narkotykw jako jednego z elementw opisania samego siebie. Zachowanie
narkomana zmienia si tylko wtedy, kiedy wyrobi w sobie przekonanie, e jest czysty, e jest
teraz chrzecijaninem", muzumaninem", judaist", buddyst" albo e zmieni si w
przywdc" - lub cokolwiek innego, co nie jest narkomanem".
KIEDY ROZWINIEMY NOWE PRZEKONANIA NA TEMAT T E G O , KIM
JESTEMY, NASZE ZACHOWANIE ZMIENI SI TAK, BY WSPIERA NASZ NOW
TOSAMO. Dokadnie tak samo wyglda sytuacja kogo, kto cierpi na nadwag i kogo
tosamo brzmi: Jestem gruby." Czowiek taki moe na krtk met przej na diet, ale
zawsze wrci do starych nawykw, poniewa poczucie pewnoci na temat tego, kim jest,
bdzie tak dugo wpywao na j e g o zachowania, a stan si zgodne z jego tosamoci.
Wszyscy musimy utrzymywa spjno przekona o wasnej tosamoci, nawet jeli s one
destrukcyjne i nas obezwadniaj.
Jedyn szans dla czowieka uzalenionego od narkotykw na trwae odrzucenie tego
zachowania jest zmiana przekonania o wasnej tosamoci. Jestem narkomanem", musi si
zmieni w Jestem okazem zdrowia", albo: Jestem ywym dowodem, e aden problem nie
jest niezwyciony", albo Teraz jestem " Bez wzgldu na rodzaj nowej tosamoci, musi ona
zapewnia, e czowiek ten nigdy wicej nie signie po narkotyki. W sytuacji, kiedy kto
zaproponuje mu kiedy dziak", nie moe zastanawia si nad tym, czy maj wzi, czy te
nie. Musi z ca dostpn mu pewnoci odpowiedzie: O nie, to nie ja. Czasy, kiedy taki
byem, ju si skoczyy."
Czowiek cierpicy na nadwag musi przeksztaci swoj osobowo z grubasa w
czowieka zdrowego i witalnego, o piknej sylwetce. Taka zmiana tosamoci pocignie za
sob zmian wszystkich zachowa, od diety po aktywno fizyczn, i pozwoli mu na
wprowadzenie dugoterminowych zmian fizjologicznych, ktre s spjne z now tosamoci.
Zmiana ta moe si wydawa zwyk manipulacj semantyczn, ale w rzeczywistoci jest ona
o wiele gbsza, powoduje bowiem cakowit zmian rzeczywistoci psychologicznej.
JEDNA ZMIANA W POCZUCIU TOSAMOCI MOE CAKOWICIE ZMIENI
TWJ SYSTEM NADRZDNY. Po chwili zastanowienia z pewnoci dojdziesz do
wniosku, e narkoman kieruje si zupenie innym systemem oceny ni kto, kto uznaje si za
przywdc, kochanka, atlet lub dobroczyc. Inne s stany, ktrych cigle dowiadcza,
zadaje sobie inne pytania, inne wartoci kieruj jego dziaaniami i zupenie inaczej ksztatuje
on swoje przekonania poprzez inn organizacj odniesie. Cho prawd jest, e nie wszystkie

zmiany poczucia tosamoci s rwnie gbokie, to jednak niektre z nich sigaj tak daleko,
e konsekwencj jest cakowite zastpienie jednego Systemu Nadrzdnego innym.
Jak to si stao, e podczas wojny koreaskiej wicej Amerykanw donosio na swoich
wspwiniw ni podczas ktrejkolwiek innej wojny we wspczesnej historii? Komunici
chiscy, w odrnieniu od swoich pnocnokoreaskich sojusznikw, rozumieli SI
WYNIKAJC Z POCZUCIA TOSAMOCI I DOCENIALI FAKT, E JEGO ZMIANA
MOE W JEDNEJ CHWILI ZMIENI NIE TYLKO PRZEKONANIA I WARTOCI
WINIW, ALE RWNIE ICH DZIAANIA. Wanie dlatego zamiast stosowa
brutaln si, podstpnie wykorzystywali swoj wasn strategi wojny psychologicznej,
obliczonej nie tylko na zwyke zdobywanie informacji, ale przede wszystkim na przekonanie
walczcych Amerykanw do filozofii politycznej przeciwnika.
Chiscy komunici wiedzieli, e jeli uda im si zaszczepi w Amerykanach nowe
przekonania i wartoci, zaczn oni postrzega rol wasnego kraju w wojnie zupenie inaczej,
stan si pewni, e ich kraj dziaa destrukcyjnie, i zaczn pomaga Chiczykom na wszystkie
moliwe sposoby. Dziki temu komunici odnieli sukces. Zrozumienie tego, co zrobili, moe
pomc ci poj, w jaki sposb stworzye swoj obecn tosamo i w jaki sposb moesz j
zmieni w jednej chwili, a wic w konsekwencji w jednej chwili zmieni rwnie cae swoje
ycie.
Zadanie stojce przed chiskimi komunistami byo rzeczywicie potne. Jak zmieni
czyj tosamo bez uciekania si ani do groby mierci, ani obietnicy wolnoci? Zwaszcza
jeli wie si doskonale, e kady amerykaski onierz przeszed szkolenie podawania tylko
swojego nazwiska, stopnia i numeru identyfikacyjnego? Ich plan by prosty: zacz od rzeczy
drobnych i opierajc si na nich, budowa dalej. Chiczycy wiedzieli, E ROZPOZNAJEMY
KADEGO PO JEGO DZIAANIACH. Na przykad skd wiesz, kim naprawd jest twj
przyjaciel? Czy wiedza ta nie opiera si na tym, w jaki sposb traktuje on innych ludzi, jak si
zachowuje?
Jednak prawdziwy sekret Chiczykw polega na tym, i zrozumieli oni, e to, kim
jestemy - nasz wasn tosamo - identyfikujemy w ten sam sposb, oceniajc wasne
dziaania. ABY OCENI, KIM JESTEMY, PATRZYMY NA WASNE DZIAANIA.
Chiczycy wiedzieli wic, e aby osign swj ostateczny cel i zmieni przekonanie winia
na temat wasnej tosamoci, musieli nakoni go do robienia rzeczy, ktre robiby
kolaborant. I znw nie jest to proste zadanie. Ale orientowali si, e mog zmczy winia
rozmow trwajc od dwunastu do dwudziestu godzin i wtedy poprosi go o drobne
ustpstwo, skoni do powiedzenia zdania typu: Stany Zjednoczone nie s doskonae", albo:
Prawd jest, e w komunistycznym kraju bezrobocie nie wystpuje." Po stworzeniu takiego
zaplecza Chiczycy po prostu posuwali si dalej bardzo drobnymi krokami. Rozumieli ludzk
potrzeb spjnoci. Kiedy poczynimy stwierdzenie, w ktre wierzymy, musimy zrobi
wszystko, by je wesprze.
Prosili wic winia, by napisa kilka przyczyn, dla ktrych Ameryka nie jest
doskonaa. Skrajnie wyczerpany wizie sysza nastpnie pytanie: Jakie inne korzyci
spoeczne wynikaj z komunizmu?" I tak po krtkim czasie przed winiem znajdowa si
napisany jego wasn rk dokument, w ktrym nie tylko atakowa swoj ojczyzn, ale
rwnie wychwala komunizm. Musia wtedy jako sam przed sob usprawiedliwi fakt, e
co takiego napisa. Nie by bity, nie oferowano mu jakichkolwiek specjalnych nagrd. Jak
wic mg wyjani swoj ch" do zrobienia tego, co zrobi? Pniej proszono go, by
przeczyta t list podczas dyskusji ze wspwiniami, albo napisa oparty na niej esej.
Nastpnie Chiczycy czytali jego esej w radio, podajc pene imi i nazwisko autora, i
wizie nagle znajdowa si w sytuacji ujawnionego publicznie kolaboranta. Kiedy
wspwiniowie pytali go, dlaczego to zrobi, nie mg broni si stwierdzeniem, e by
torturowany. Musia usprawiedliwi swoje dziaanie przed samym sob i przed innymi, aby

utrzyma wasne poczucie spjnoci. W tej wanie chwili stwierdza gono, e napisa to,
poniewa jest to prawda! I wanie wtedy zmieniaa si jego tosamo. Zaczyna postrzega
siebie samego jako zwolennika komunistw i wszyscy w jego otoczeniu w ten sam sposb go
okrelali. Wzmacniali jego now tosamo, traktujc go dokadnie tak samo, jak traktowali
chiskich stranikw.
Nowa tosamo szybko skaniaa winia do otwartego wyrzeczenia si wasnego
kraju, co pozwalao mu utrzyma spjno z wasnymi stwierdzeniami i now etykiet.
Czsto te zaczyna jeszcze cilej wsppracowa z Chiczykami. Kiedy bowiem raz co
napisa, nie mg potem udawa przed samym sob, e tego nie zrobi. Jego sowa byy
widoczne czarno na biaym. Kady mg rozpozna jego charakter pisma. To wanie
skaniao go, aby uczyni swoje przekonania oraz wyobraenie o samym sobie zgodnymi z
tym, co niewtpliwie zrobi".
Zanim ostro ocenisz winiw wsppracujcych z Chiczykami, powiniene dokadnie
przyjrze si samemu sobie. Czy wasn tosamo wybrae wiadomie, czy te moe jest
ona wynikiem tego, co powiedzieli ci inni ludzie, wynikiem wanych wydarze w twoim
yciu oraz innych czynnikw, ktre pojawiy si bez wiadomego przyzwolenia z twojej
strony? Jakie wiadome dziaania i zachowania podje w przeszoci, aby pomc sobie w
sformowaniu podstaw wasnej tosamoci?
Czy zgodziby si na bolesny zabieg pobrania szpiku kostnego, aby pomc
nieznajomemu? Odpowied wikszoci ludzi brzmiaaby: Absolutnie nie!" A przecie
badania przeprowadzone w 1970 roku dowiody, e jeli doprowadzimy kogo do przekonania, i zaley od tego spjno jego tosamoci, przewanie godzi si na taki zabieg bez
wahania.
Badania te pokazay, e kiedy badanych proszono najpierw o poczynienie drobniejszych
zobowiza, po ktrych nastpoway ich dwa rwnie drobne dziaania w tym samym
kierunku, zaczynali oni odczuwa, e odmowa wydaje si wiadczy o ich braku
charakteru". Wielu udoskonalio wtedy now tosamo i zaczo postrzega samych siebie
jako potencjalnych dawcw", jako ludzi, ktrzy bezwarunkowo powicaj si pomaganiu
innym, nawet jeli wymaga to od nich cierpienia. Kiedy ju ta zmiana w nich nastpia, ludzie
ci na prob o poddanie si zabiegowi pobrania szpiku kostnego reagowali pozytywnie,
kierowani si nowej tosamoci. Musieli zachowa spjno wewntrzn, bez wzgldu na
koszty finansowe, wymagany do tego czas i zwizane z tym cierpienie. ICH POGLD NA
SIEBIE SAMYCH JAKO DAWCW STAWA SI ODZWIERCIEDLENIEM TEGO,
KIM BYLI. NIE MA SILNIEJSZEJ DWIGNI ZMIENIAJCEJ LUDZKIE
ZACHOWANIE NI POCZUCIE WASNEJ TOSAMOCI.
Robert Caldini, Influence, op. cit.
Mg by teraz spyta: CZY MOJA TOSAMO OGRANICZANA JEST PRZEZ
MOJE DOWIADCZENIA?" ODPOWIED BRZMI: NIE. TWOJA TOSAMO
OGRANICZANA JEST TWOJ INTERPRETACJ WASNYCH DOWIADCZE.
TWOJA TOSAMO TO NIC INNEGO, JAK DECYZJE, KTRE PODJE
USTALAJC, KIM JESTE, JAKIE CZYNNIKI TWORZ Z CIEBIE JEDN CAO.
STAJESZ SI TAKI JAK ETYKIETY, KTRE SAM SOBIE PRZYKLEIE. SPOSB, W
JAKI DEFINIUJESZ SWOJ TOSAMO, DEFINIUJE TWOJE YCIE.
SKRAJNE CIERPIENIE: POSIEW KRYZYSU TOSAMOCI
Ludzie, ktrzy nie dziaaj zgodnie z wasnymi przekonaniami o tym, kim s, szykuj
grunt pod tak zwany kryzys tosamoci. Kiedy kryzys nadchodzi, nagle trac orientacj i
zaczynaj kwestionowa swoje dotychczasowe zachowania. Ich cay wiat przekrca si do
gry nogami i dowiadczaj wielkiego strachu przed cierpieniem. To wanie przytrafia si
wielu ludziom, ktrzy przeywaj, kryzys koo pidziesitki". Czsto postrzegaj samych
siebie jako ludzi modych, majcych znaczny wpyw na otoczenie. Pewien bodziec

zewntrzny - osignicie okrelonego wieku, uwagi przyjaci, siwiejce wosy - wywouje w

nich strach przed nadchodzcymi latami ycia i now, mniej podan tosamoci, ktrej
oczekuj wraz z upywem tych lat. Podejmuj wic desperackie prby utrzymania wasnej
tosamoci i zachowuj si tak, jakby wci byli modzi: kupuj szybkie samochody,
zmieniaj fryzur, rozwodz si ze wspmaonkiem albo zmieniaj prac. Gdyby ludzie ci
dobrze zdawali sobie spraw z natury wasnej tosamoci, czy w ogle przechodziliby ten
kryzys? Przypuszczam, e nie. Osobowo w znacznym stopniu oparta na tym, jak wygldasz
albo ile masz lat, musi przynie ci cierpienie, poniewa czynniki te si zmieniaj. Jeli
jednak kierujemy si szerszym wyobraeniem na temat wasnej istoty, nasza tosamo nigdy
nie jest zagroona. Nawet firma moe ulec kryzysowi tosamoci. Kilka lat temu gigant
przemysu poligraficznego, Xerox Corporation, przeszed interesujc zmian wasnego
image. Kiedy pojawi si przemys komputerw osobistych, niosc ze sob fal przyszoci",
Xerox chcia wykorzysta t wielk technologiczn potg i wej na nowy, jake
fascynujcy rynek.
Zaprzgli do pracy nad tym wasny personel badawczy i inynieryjny i po wydaniu
mniej wicej dwch miliardw dolarw na badania udao im si wprowadzi kilka nowoci,
w tym prototyp urzdzenia, ktre dzisiaj nazywamy mysz.
Dlaczego wic Xerox nie jest obecnie jednym z liderw przemysu komputerowego,
dlaczego nie idzie rami w rami z takimi firmami, jak Apple czy IBM? Ot pocztkowa
tosamo firmy nie pozwolia jej zmierza w tym kierunku. Nawet jej symbol, graficzna
tosamo" - kopiujcy dokumenty mnich - zmniejsza potencjaln moliwo
identyfikowania firmy Xerox z awangard przemysu komputerowego. Mnich bardzo dobrze
symbolizowa doskona wierno kopii, ale niemal w ogle nie mg si kojarzy z
zaawansowan technologi, w ktrej jednym z najwaniejszych kryteriw bya szybko
dziaania. Przekonania konsumentw, ktrzy zaklasyfikowali Xerox jako czoowego
wiatowego producenta kopiarek, nie pozwalay na zbytni wiar w wysiki korporacji na
rynku komputerowym. Pocz te dwa fakty, a zaczniesz rozumie, skd wziy si problemy
Xerox Corporation.
Specjalici w dziedzinie marketingu oraz plastycy zajmujcy si symbolami
graficznymi zgodnie potwierdz, e wyobraenie o firmie jest olbrzymim filtrem, przez ktry
przechodz decyzje kierujce konsumentami: ludzie musz wiedzie, kim jeste, co oznacza
twj znak, i kiedy inwestuj due pienidze, chc zwykle kupowa produkty firmy, ktra jest
wzorem w swojej dziedzinie. Kiedy Xerox boryka si z problemem uzupenienia wasnej
tosamoci, inne firmy szy szybko do przodu i cakowicie opanoway rynek. W tym
momencie korporacja Xerox zdecydowaa, e zamiast prbowa zmieni wasn tosamo,
wykorzystaj. Skomputeryzowaa wic swoje fotokopiarki i skoncentrowaa wszystkie rodki,
przeznaczone na badania i rozwj, na ulepszenie tego, co w powszechnej opinii robia ju
najlepiej.
Dzi firma Xerox znajduje si w trakcie kolejnego procesu transformacji. Prbuje
stworzy nowy image - reklamy pokazujce
szybko kroczc wyobrani ploterw, sprzt i oprogramowanie oraz systemy
komunikacyjne, uzupeniane sloganem: Xerox -firma dokumentw." Aby rozszerzy swoje
rynki, Xerox musi kulturowo uwarunkowa t rozszerzon tosamo, co te i czyni przy
kadej moliwej okazji.
Napisane w jzyku chiskim sowo kryzys" zoone jest z dwch symboli: jeden
oznacza niebezpieczestwo, a drugi nowe moliwoci
JOHN F. KENNEDY
Nie potrzeba kryzysu, aby wikszo z nas zrozumiaa, e musi zmieni swoje
zachowanie, ale perspektywa zmian tosamoci niemal kademu z nas wydaje si
przeraajca. Zamanie starych przekona na temat tego, kim jestemy, kojarzy nam si z

olbrzymim cierpieniem i niektrzy ludzie dla utrzymania tych starych przekona posuwaj si
nawet tak daleko, e popeniaj samobjstwo.
Dramatyczn ilustracj tego stwierdzenia jest wielkie dzieo Wiktora Hugo Ndznicy.
Po zwolnieniu z galer bohater powieci Jean Valjean czuje si osamotniony i sfrustrowany.
Cho podczas wszystkich lat spdzonych pod stra francuskiej policji nigdy nie uzna si za
kryminalist (ukrad tylko bochenek chleba, aby nakarmi godujc rodzin, i za to skazany
zosta na wiele lat cikich robt), po wyjciu na wolno przekonuje si, e nie moe dosta
uczciwej pracy. Wszyscy nim gardz i odrzucaj go jako byego skazanego.
W kocu, kierowany bezradnoci, zaczyna akceptowa tosamo, ktr narzuca mu
przylepiona przez spoeczestwo etykietka. Teraz ju JEST kryminalist i zaczyna dziaa jak
kryminalista. Tu po tym, jak przygarnia go dobry duchowny, aby nakarmi i da dach nad
gow, spenia nakaz swojej nowej tosamoci i kradnie srebrn zastaw ksidza. Kiedy
policja zatrzymuje Valjeana podczas rutynowej kontroli, odkrywa nie tylko fakt, e jest on
kryminalist, ale te znajduje u niego najcenniejsz wasno ksidza: srebra. Przestpstwo to
podlega karze doywotnich robt.
Policja doprowadza Valjeana przed ksidza, ktry po usyszeniu faktw utrzymuje, e
srebra s podarunkiem, i mwi Val-jeanowi, e zapomnia zabra jeszcze dwch srebrnych
wiecznikw. Ku cakowitemu zaskoczeniu Valjeana po odejciu policji duchowny czyni ze
swojego hojnego kamstwa rzeczywisto i odsya go ze srebrn zastaw, by w oparciu o ni
zbudowa sobie nowe ycie.
Valjean musi sobie jako poradzi z dziaaniami ksidza. Dlaczego w niego uwierzy?
Dlaczego nie odesa go do wizienia, skutego w kajdany? Ksidz powiedzia mu te, e jest
jego bratem, e nie naley ju wicej do za, e jest uczciwym czowiekiem i dzieckiem
boym. Ten potny wzorzec zama tosamo Valjeana. Wtedy zmienio si cae jego
zachowanie. Sta si czowiekiem znaczcym, zacz pomaga innym.
Jednak pewien policjant, nazwiskiem Javert, uczyni schwytanie Valjeana i pozbawienie
go wolnoci celem swojego ycia. Wiedzia", e Valjean jest zy, i definiowa sam siebie
jako czowieka, ktry wtrca wszystko zo do wizienia. Kiedy Javert w kocu go dopad,
Valjean mia wspania okazj, by raz na zawsze pozby si swej nemesis, jednak
wspaniaomylnie darowa swojemu oprawcy ycie.
Po latach intensywnej pogoni Javert w kocu zrozumia, e Valjean to dobry czowiek,
moe nawet lepszy ni on sam. Nie potrafi poradzi sobie z myl, e by moe wanie on, a
nie Valjean, jest zy i okrutny. W wyniku tych myli rzuci si w odmty Sekwany.
Najbardziej drczyo go to, ze straci pewno
siebie. Czu, e nie ma gruntu pod nogami..
Myla o sobie z przeraeniem. Czowiek
wyrzucony, nie znajcy swej drogi i
przepeniony wstrtem!
WIKTOR HUGO, NDZNICY"
KIM WIC JESTE?
Co to wszystko naprawd oznacza? Moe si to wydawa bardzo ezoteryczne, dopki
nie zaczniemy si sami definiowa. POWI WIC CHWIL NA TO, BY DOWIEDZIE
SI, KIM JESTE. KIM JESTE? Jest tak wiele sposobw, jakimi si sami definiujemy.
Moemy opisywa si zgodnie z naszymi emocjami (Jestem zakochany. Jestem spokojny.
Jestem zdenerwowany) lub uywajc swojego zawodu (Jestem prawnikiem. Jestem lekarzem.
Jestem duchownym), tytuu (Jestem dyrektorem. Jestem wiceprezesem), dochodw (Jestem
milionerem), rl (Jestem matk. Jestem najmodsza z piciu sistr), zachowa (Jestem
hazardzist), wasnoci (Jestem wacicielem Beemera"), metafor (Jestem krlem wzgrz.
Jestem pionkiem), oceny innych (Jestem bezwartociowy. Jestem wyjtkowy), przekona

duchowych (Jestem judaist), wygldu (Jestem pikny. Jestem brzydki. Jestem stary),
osigni (Jestem krlow piknoci szkoy w Home Valley z 1960 roku) albo niepowodze
(Jestem zrujnowany). Moemy nawet definiowa si, podajc, czym nie jestemy (Nie jestem
nieodpowiedzialny).
Tosamo naszych przyjaci i rwienikw rwnie wywiera na nas wpyw. Przyjrzyj
si dobrze swoim przyjacioom. Twoje przekonanie, kim oni s, jest czsto
odzwierciedleniem twojego przekonania na temat tego, kim jeste ty. Jeli twoi przyjaciele s
troskliwi i dobrzy, najprawdopodobniej postrzegasz sam siebie w taki wanie sposb.
Bardzo silnym czynnikiem s rwnie ramy czasowe, ktrych uywasz, by si
zdefiniowa. Czy aby zdefiniowa, kim naprawd jeste, patrzysz w przeszo, w przyszo
czy moe przygldasz si teraniejszoci? Wiele lat temu ani moja przeszo, ani teraniejszo nie byy specjalnie ekscytujce, wiadomie wic kusiem swoj tosamo wizj
tego, kim wiedziaem, e si stan. Nie musiaem czeka. Zaczem y w taki sposb o wiele
wczeniej.
Jest bardzo wane, by odpowiadajc na to pytanie, znajdowa si we waciwym
nastroju. Musisz czu si odprony i bezpieczny oraz kierowa si ciekawoci. Jeli tylko
pobienie zapoznajesz si z t ksik, jeli tylko przerzucasz kartki albo zbyt wiele rzeczy
odwraca od niej twoj uwag, nie uzyskasz waciwej odpowiedzi.
We kilka gbokich oddechw, sprbuj si odpry. Pozwl, by twj umys wprawi
si w stan ciekawoci - nie strachu, nie przejcia, nie poszukiwania doskonaoci albo w ogle
poszukiwania czegokolwiek. Po prostu spytaj si: Kim jestem?", zapisz odpowied i pytaj
ponownie. Za kadym razem, kiedy bdziesz sobie zadawa to pytanie, zapisuj wszystko, co
przyjdzie ci do gowy, i staraj si siga coraz gbiej. Pytaj tak dugo, jak dugo nie
osigniesz opisu samego siebie, ktry bdziesz mg uzna za waciwy z caym
przekonaniem. Jak si definiujesz? Na czym polega istota ciebie? Jakich metafor uywasz, by
si opisa? Jak rol odgrywasz?
Czsto si zdarza, e jeli nie wytworzymy w sobie tego stanu bezpieczestwa i
ciekawoci, obawy i wahania podsuwaj nam niewystarczajce lub niedokadne odpowiedzi.
Jeli staniesz przed kim i nie wprowadziwszy go w odpowiedni stan, zadasz nagle pytanie:
Kim jeste?", spotkasz si zjedna z dwch reakcji:
PUSTY WZROK. Ten typ pytania wywouje czsto u ludzi wielkie zmieszanie i
zaskoczenie, poniewa nigdy nie poproszono ich, by powanie zastanowili si nad
odpowiedzi na nie.
ODPOWIED POWIERZCHOWNA. To technika unikania stosowana zawsze na
pocztku. Reakcj t moemy zdefiniowa jako zapieranie si, poniewa rozmwca bdzie po
prostu obstawa przy swoim: Jestem tym, kim jestem, i to wszystko." Przekonaem si, e
czsto nie mona od razu uzyska odpowiedzi na tego typu osobiste pytania, zwaszcza
nacechowane emocjonalnie. Ludzie nie chc na nie odpowiada dopty, dopki nie
odpowiedz sobie sami na dwa pytania.
Najpierw zastanawiaj si: Czy w ogle potrafi odpowiedzie na to pytanie?" Jeli
rozmwca nie ma pewnoci, kim naprawd jest, odpowie: Nie wiem", albo udzieli nam
pierwszej lepszej powierzchownej odpowiedzi, jaka przyjdzie mu do gowy. Czasem ludzie
boj si zadawa sobie to pytanie ze strachu przed brakiem jasnoci i zdecydowania w tej
podstawowej dla ich ycia kwestii. Drugie pytanie, ktre sobie zadaj, brzmi: Co z tego bd
mia? Jakie korzyci osobiste odnios, jeli odpowiem na to pytanie?"

Pozwl, e dam ci odpowied na obydwa te pytania. Po pierwsze, z pewnoci wiesz,

kim jeste. Tak, potrafisz odpowiedzie sobie na to pytanie, jeli przez chwil si
zastanowisz, wanie teraz. Musisz jednak sobie zaufa i zapisywa wszystkie odpowiedzi,
ktre przyjd ci do gowy, bez wzgldu na ich tre. Po drugie, niewtpliw korzyci,
pync ze znajomoci odpowiedzi na to pytanie, jest moliwo natychmiastowego
ksztatowania wszystkich wasnych zachowa.
Jeli teraz powicisz do czasu, by wprowadzi si w odpowiedni stan, bdziesz mg
udzieli sobie PRZEMYLANEJ ODPOWIEDZI na to pytanie. Mam nadziej, e takiej
wanie odpowiedzi szukasz.
innych ludzi. Oto kilka wicze, ktre, mam nadziej, wykonasz z przyjemnoci.
1. GDYBY MIA ZNALE SWOJE NAZWISKO W ENCYKLOPEDII, JAK
BRZMIAOBY TO HASO? Czy do opisania ciebie wystarczyyby mniej wicej trzy sowa,
czy moe pojawiby si esej zajmujcy kilka kolejnych stron, moe nawet wymagajcy caego
tomu? Ju teraz zapisz definicj samego siebie, ktr znalazby, gdyby mia sprawdzi
swoje nazwisko w encyklopedii.
MOJA DEFINICJA SOWNIKOWA
Myl, wic jestem.
REN DESCARTES
Powi wic teraz chwil, by odpowiedzie na pytanie, nad ktrym filozofowie
zastanawiali si przez cae wieki, od Sokratesa po Sartre'a. Wprowad si w ten stan, stan
ciekawoci. Zaczerpnij kilka gbokich oddechw i zapytaj: Kim jestem?"
JESTEM....
Aby pomc sobie w odpowiedzi na to pytanie, pamitaj, e twoja tosamo to po
prostu wszystko to, co odrnia ci od
Odczekaj chwil pozwalajc, by dotychczasowe odpowiedzi do ciebie cakowicie
dotary. Kiedy bdziesz gotw, przejd do kolejnego wiczenia.
2. GDYBY MIA STWORZY DOWD TOSAMOCI, KTRY
POTWIERDZABY, KIM NAPRAWD JESTE, CO ZNALAZOBY SI W TYM
DOKUMENCIE? CZEGO BY W NIM NIE UMIECI?
Czy zamieciby wasne zdjcie? Czy posuyby si danymi opisujcymi twj stan
zdrowia? Twj wygld? Osignicia? Emocje? Przekonania? Relacje? Aspiracje? Motto?
Zdolnoci i umiejtnoci? Powi chwil na zastanowienie si, co umieciby w dowodzie
tosamoci, a czego by tam nie zapisa, gdyby dokument ten mia pokazywa innym, kim
naprawd jeste.
MJ DOWD TOSAMOCI
Przyjrzyj si teraz wszystkiemu, co zanotowae, opisujc wasn tosamo - histori
twojego ycia w piguce. Jakie odczucia budzi to w tobie? Mam nadziej, e w tej chwili
naprawd doceniasz to, kim jeste, e uznanie tego budzi w tobie gbokie emocje. Jeli
zauwaasz, e twoja tosamo sprawia ci bl, powoduje cierpienie, to WIEDZ, ZE TO, CO
NAZYWASZ TOSAMOCI, STANOWI PO PROSTU SKUTEK TWOJEJ DECYZJI, Z
CZYM CHCESZ SI IDENTYFIKOWA, a to wszystko moesz zmieni w jednej chwili.
Masz w sobie na to do siy ju teraz. Obserwujc sposb powstawania i rozwijania si tosamoci, bdziesz mia moliwo rozszerzy wasn tosamo, a wic i cae swoje ycie.
EWOLUCJA TOSAMOCI
Do grona swoich przyjaci zaliczam Debr. Jest powszechnie znana ze swojej
witalnoci i umiowania przygd. Ostatnio opowiedziaa mi histori transformacji wasnej
tosamoci. Oto ona: W wieku dorastania zawsze bya sabeuszem. Wszystkiego si baa. Nie
podejmowaa adnych wysikw fizycznych, nie robia niczego, co potencjalnie mogoby j
zrani". Po zaliczeniu kilku moich kursw oraz zdobyciu kilku nowych dowiadcze

(nurkow
wanie, skokii przez ogiee, spadochrroniarstwo) zacza rozzumie, e moe
m
zrobi
wszystk
ko, jeli si do
d tego zmu
usi.
Jeednak odnieesienia te niee komponow
way si jesszcze w przeekonanie mwice
m
jej, kim
jest. Wiidziaa siebiie wtedy jak
ko sabeuszza, ktry po
otrafi skakaa ze spadocchronem".
Transfo
ormacja nie bya jeszczee kompletnaa, ale proces ten ju si zacz bezz jej wiadom
mej
wiedzy.. Mwia mi, e inni ludzie zazdro
ocili jej tak
kich wyczynnw. Wiele razy
r
syszaa
sowa: auj,

e nie
n potrafi zdoby si na co takiiego. Jeste bardzo odw
wana."
Komenttarze te cak
kowicie j zaskakiway
z
y, ale wyobrraenie, jakiie mieli o niiej inni, zmu
usio j
wreszcie do zakwestionowaniaa wasnej op
pinii o sobiee samej.
W kocu zaccza czy cierpienie z myl, e jest tchrzlliwym sabeeuszem. Zaccza
rozumiee, e takie postrzeganiie siebie ogrraniczaj. POSTANOW
P
WIA WIC
C, E NIE CHCE
JU TA
AKA BY JAK
J
PRZED
DTEM. Co wicej, przez cay ten czas jej um
mys walczy z
niespjn
noci, rozb
bienoci midzy
m
tym,, jak postrzeegali j znajjomi, a tym
m, jak sama
postrzeg
gaa wasn tosamo. Kiedy wic nadarzyaa jej si koleejna okazja skoku ze
spadoch
hronem, chw
wycia si jeej bardzo mocno
m
z posttanowieniem
m, e to dla niej szansaa
przejciia od moliw
woci do rzeeczywistocci, od mog taka by" do taka wanie
w
jestem".
Przyszeed czas, aby
y zmieni um
miowanie przygd
p
z opinii
o
w przekonanie.
Kiedy samolo
K
ot wspi si na wysoko dwunasstu i p tysiica stp, Debra
D
obserw
wowaa,
jak mniej dowiadcczeni od nieej kandydaci na spadochroniarzy w
walczyli z wasnym
w
straachem i
yglda na ludzi,
l
ktrzy
y wspanialee si bawi. Pomylaa wtedy: Taaka
zmuszalli si, by wy
wanie kiedy byaam. ALE NIE
N JESTEM
M PRZECIE
E JU KIM
M TAKIM
M. Dzisiaj bd si
wspaniaale bawi." Wykorzystaaa obawy innych ludzii jako kontrrast, przeciw
wiestwo ossoby,
ktr po
ostanowia si
s sta. Przzypomniaa sobie: Waanie w takii sposb reaagowaam
przedtem
m" - i ze zd
dziwieniem zauwaya,
z
e dokonaa si w niejj wielka zm
miana. Nie by
ya ju
sabeuszzem. Staa si
s siln kob
biet, ktra za chwil miaa
m
rzuci si w wir przygody
p
sw
wego
ycia.
M
Miaa
wyskoczy z samo
olotu jako pierwsza.
p
Po
odczas caeggo skoku niie posiadaaa si ze
szczciia i radoci.. Bya oczarrowana. Nig
gdy wczeniej nie odczzuwaa tak wielkiej
w
eneergii i
tak wiellkiego
po
odniecenia. Jednym z elementw,
e
nia
ktry prawdopodobniee pomg jejj bez wahan
przekroczy barier nowej tosamoci, by
ya ch su
uenia przykkadem pozo
ostaym
P
e musi to rob
bi jako lideer grupy. Poowiedziaa mi
m pniej: To
uczestniikom lotu. Poczua,
bardzo podobne
p
do
o tego, co ty
y robisz. Gd
dyby prowaadzi zajciaa majce po
omc uczesttnikom
pokona strach w skakaniu
s
przzez ogie, a nastpnie sam
s odmw
wi wykonan
nia tego wiiczenia,
cae zajcia byyby
y na nic. Mu
usisz robi to,
t o czym mwisz."
m

Trransformacjja Debry zaakoczya sii. Zyskaa nowe

n
odnieesienia, ktrre zaczy
eliminowa jej daw
wn tosamo
o. Podjaa decyzj id
dentyfikowaania si z wiikszymi
moliwo
ociami i kiiedy nadeszza waciwaa chwila, po
orwnaa sw
woj now tosamo z tym,
czym niie chciaa ju
u by. Byo
o to ostatniee uycie dw
wigni, ktreego potrzebo
owaa, aby
spowod
dowa przem
mian. Zmiaana, ktr prrzesza, bya prosta, leccz jake pottna. Jej no
owa
tosamo
o wpywaa teraz na jejj dzieci, firm
m i wszysttko, z czym jest zwizaana. Dzi jesst
prawdziiwie odwan
nym liderem
m.

Zawsze moesz podj decyzj przedefiniowania samego siebie. Pomyl tylko o

cudownej wyobrani, ktra przepenia dusz dziecka. Jednego dnia jest ono Zorrem,
zamaskowanym mcicielem. Nastpnego dnia zmienia si w Herkulesa, staje si bohaterem
Olimpu. Jeszcze kiedy indziej przeistacza si we wasnego yciowego bohatera, na przykad
w swojego dziadka. Zmiany tosamoci mog by wydarzeniami sprawiajcymi nam w yciu
najwiksz rado, mog czyni cuda, mog nas wyzwala.
Dlaczego doroli przez cay rok wyczekuj na wito Hallo-ween albo parad ostatkowa
w Nowym Orleanie? Jestem przekonany, i jednym z powodw jest fakt, e zwyczaj
przebierania si pozwala nam przesta na chwil by sob, sta si swoim alter ego.
Przyjmujc nasz now tosamo, moemy robi rzeczy, ktrych inaczej nigdy bymy nie
robili. Moemy robi to, na CQ od dawna mielimy ch, jednak nie wydawao nam si
spjne z nasz tosamoci.
Tymczasem naprawd moemy robi to, co chcemy, przez cay rok. Moemy
cakowicie zmieni wasn definicj nas samych albo po prostu pozwoli, by nasza
prawdziwa tosamo ujrzaa wiato dzienne. Podobnie j a k ugrzeczniony Clark Kent
odrzuca swoje okulary i noszony na co dzie garnitur, by zmieni si w przemonego
Supermana, moemy odkry nasz potn tosamo, ktra jest czym wicej ni tylko
nasze zachowania, nasza przeszo albo etykiety, ktre sami sobie dotychczas przyznawalimy.
PONOWNE ODKRYCIE SAMEGO SIEBIE
Pozbd si granic! Jeli twoja tosamo nie spenia wszystkich twoich ycze, zmu
j do tego! Zacznij od postawienia czterech krokw, ktre poprowadz ci do ponownego
odkrycia samego siebie. 1. SPORZD OD RAZU LIST WSZYSTKICH ELEMENTW
TOSAMOCI, KTRE CHCESZ POSIADA. Sporzdzajc t list, sigaj po si, ktr
masz w sobie; pamitaj, e aby si zmieni, musisz jedynie podj tak decyzj. Kim s
ludzie, ktrzy posiadaj ju cechy, ktre ty chcesz posi? Czy mog suy ci za przykad?
Wyobra sobie siebie samego dziaajcego pod wpywem tej nowej tosamoci. Jak bdziesz
oddycha? Jak bdziesz si porusza? Jak bdziesz mwi? Jak bdziesz myla? Jak bdziesz
si czu?
3. OPRACUJ TERAZ PLAN DZIAANIA, KTRY POZWOLI CI PRZEKONA
SI, E NAPRAWD YJESZ W ZGODZIE ZE SWOJ NOW TOSAMOCI.
Zastanawiajc si nad tym planem, zwr specjaln uwag na przyjaci, z ktrymi chcesz
spdza swj czas. Czy wzmocni tosamo, ktr chcesz w sobie stworzy, czy moe bd
j niszczy?
2. JELI NAPRAWD CHCESZ ROZSZERZY LUB ZMIENI SWOJ
TOSAMO, A WIC W KONSEKWENCJI I SWOJE YCIE, WIADOMIE
ZDECYDUJ, KIM CHCESZ BY. Sta si znw dzieckiem, wykorzystaj rado i
podniecenie, i co do szczegu opisz, kim staniesz si ju od zaraz.
Powi chwil ju teraz, by to wszystko zanotowa.
Nie ma chyba wikszej przyjemnoci ni obserwowanie kogo, kto poszerzy wasn
osobowo. Jedn z najwikszych radoci, jakich dowiadczyem w cigu ostatnich kilku lat,
byo ogldanie zachowa mojego najstarszego syna, Tylera, transformacji jego osobowoci,
kiedy zmienia si z nowicjusza, zainteresowanego lataniem razem ze mn helikopterem, we
wspaniaego pilota odrzutowca i zawodowego pilota helikoptera.
Jak wielka zmiana nastpia w jego opinii o samym sobie, kiedy zacz rozumie, e sta
si jednym z nielicznych, ktrzy nie tylko mwi, ale i robi, co mwi, e moe si poczu
wadc nieba i da sobie w ten sposb swobod i wolno, o jakiej wielu nawet nie marzyo!

4. OSTATNIM KROKIEM JEST NIEZOMNA DECYZJA TRZYMANIA SI

NOWEJ TOSAMOCI, W CZYM POMOE CI ZAKOMUNIKOWANIE O NIEJ
WSZYSTKIM WOK. Jednak najwaniejszy komunikat przekazujesz sam sobie.
Wykorzystuj now etykiet do codziennego opisywania samego siebie, a pozwoli ci to
stworzy warunki, by j w sobie zachowa.
Po wykonaniu tego wiczenia bdziesz chcia dalej doskonali swoj osobowo,
uzupenia j o nowe szczegy, umacnia j, tworzy dla niej nowe reguy i tak dalej.
yjemy w dynamicznym wiecie, ktry kae nam nieustannie rozszerza osobowo, by
cieszy si w peni radoci ycia. Musisz pozna rzeczy, ktre mog wpyn na twoj
tosamo, musisz zauway, czy dodaj ci one si, czy obezwadniaj, i przej kontrol nad
tym procesem. Inaczej staniesz si winiem wasnej przeszoci. CZY TERAZ JESTE
TYM SAMYM CZOWIEKIEM, KTRY SIGN JAKI CZAS TEMU PO T
KSIK?
Ja sam nieustannie rozszerzam definicj samego siebie. Ludzie wok dziwi si
odwadze i pewnoci, z jakimi podejmuj nowe zadania. Czsto sysz pytanie: W jaki
sposb udao ci si tak wiele osign w dotychczasowym yciu?" Myl, e przyczyn
moich osigni jest to, e patrz na rzeczy wok inaczej ni wikszo ludzi: PODCZAS
GDY NIEMAL WSZYSCY MUSZ WYTWORZY W SOBIE PEWNO, zanim zaczn
odczuwa wiar, JA POSTANAWIAM MIE T WIAR, A TO DAJE MI POCZUCIE
PEWNOCI, BY PRBOWA TAK DUGO, JAK DUGO NIE OSIGN SWOJEGO
CELU. Wanie dlatego przesze dowiadczenia nie ograniczaj mojej tosamoci.
Gdyby mnie spyta, kim jestem dzisiaj (a przecie mog zdecydowa, by od jutra
cakiem si zmieni!), powiedziabym, e jestem twrc moliwoci, badaczem radoci,
katalizatorem wzrostu, budowniczym ludzi i producentem pasji. NIE jestem kaznodziej ani
guru. Jestem jednym z ekspertw psychologii zmian. Jestem trenerem, przedsibiorc,
mem, ojcem, kochankiem, przyjacielem, gwiazd telewizyjn, autorem najlepiej sprzedajcych si w Stanach Zjednoczonych ksiek, jednym z najbardziej wpywowych w tym
kraju mwcw, sportowcem szczyccym si czarnym pasem w sztukach walki, pilotem
helikoptera, przedsibiorc na skal midzynarodow, ekspertem w dziedzinie zdrowia,
rzecznikiem bezdomnych, filantropem, nauczycielem, si nakaniajc do dobra,
uzdrawiaczem, tym, ktry rzuca innym wyzwanie. Jestem wesoym, skromnym, czasem
wywoujcym
skandale facetem. Identyfikuj si z tym wszystkim, co we mnie najlepsze, a patrzc na
te swoje cechy, ktre s dalekie jeszcze od doskonaoci, widz w nich moliwo dalszego
wzrostu i rozwoju raczej ni wady wasnego charakteru.
Musimy cigle rozszerza nasz pogld na samych siebie. Musimy mie pewno, e
etykiety, ktrymi sami siebie opatrujemy, nie s ograniczeniem, lecz rdem siy, e
nieustannie pomnaamy to, co w nas dobre, poniewa stajemy si tym, z czym zaczynamy si
identyfikowa. Bez wzgldu na rodzaj tej nowej tosamoci. Taka wanie jest sia prze
konania.
Gdybymy robili wszystkie rzeczy, ktre
jestemy w stanie zrobi, wprawilibymy si
w ogromne zdumienie.
THOMAS A. EDISON
Ze wzgldu na moje niezomne postanowienie cigego rozszerzania wasnych
moliwoci szukam zawsze wyjtkowych odniesie. Wiele lat temu postanowiem odwiedzi
kostnic szpitala Bellevue w Nowym Jorku i dowiadczyem tam powanej yciowej
transformacji. Powziem to postanowienie, poniewa mj przyjaciel dr Fred Covan, ktry
jest naczelnym psychologiem tego szpitala, przekona mnie, e aby zrozumie ycie, musz

zrozumie mier. Becky i ja zjawilimy si wtedy w jego gabinecie przepenieni obawami.

Fred powiedzia nam, bymy nie odzywali si ani sowem w trakcie caego eksperymentu.
Po prostu pozwlcie, by wszystko dziao si wok was. Zauwacie wasne odczucia i
uczucia, a porozmawiamy o tym pniej"- powiedzia.
Nie wiedzc, czego oczekiwa, nerwowo podalimy po schodach za Fredem.
Najpierw wprowadzi nas do pomieszczenia, w ktrym przechowywano nie odebrane ze
szpitala ciaa, z ktrych wikszo stanowiy zwoki bezdomnych mieszkacw nowojorskich
ulic. Kiedy wycign pierwsz metalow szuflad i odsun byskawiczny zamek torby na
zwoki, poczuem, e przechodz mnie ciarki. Patrzyem na osob", a mimo to uderzya mnie
wielka pustka. Becky bya wstrznita, kiedy wydao jej si, e ciao si porusza. Pniej
Fred powiedzia, e to wraenie jest bardzo powszechne, e kademu z nas trudno jest
poradzi sobie z faktem zupenie nieruchomego ciaa, ciaa cakowicie pozbawionego wci
pulsujcego ycia.
Za kadym razem, kiedy otwiera kolejn szuflad, wracao to samo uczucie, wraenie,
e nie ma nic. Jest ciao, ale nie ma osoby. W chwil po mierci ciao way dokadnie tyle
samo co przed mierci, ale istota czowieczestwa, cokolwiek to jest, znika. NIE
JESTEMY CIAEM. Nie mam wtpliwoci, e tym brakujcym elementem po mierci jest
tosamo, nic nie waca i nie dajca si dotkn istota ycia, to, co niektrzy nazywaj
dusz. Wierz, e rwnie wane jest, bymy pamitali, e yjemy my, a nie nasze ciaa, NIE
NASZA PRZESZO ANI NASZE ZACHOWANIA.
Dowiadczenie to dao mi wielkie poczucie wdzicznoci za bogosawiestwo ycia.
Nagle zupenie inaczej postrzegam ludzi, ktrzy yj z jakim wielkim kalectwem. Patrzc na
nich wiem, e wygldam jak okaz zdrowia. Nic tak bardzo nie przypomina nam o wasnym
szczciu jak kontrast.
Niedawno mojej odczucia znalazy form sown, kiedy miaem okazj odwiedzi
pisarza Wyne'a Dyera. Podczas tej wizyty powiedzia on co, co bardzo trafnie wyrazio moje
myli: Nie jestemy istotami ludzkimi, ktrym dane jest dowiadczenie duchowe. Jestemy
istotami duchowymi, ktrym dane s dowiadczenia ludzkie." Nasza tosamo jest podstaw
tych dowiadcze. WIERZ, E NASZEJ PRAWDZIWEJ TOSAMOCI NIE DA SI
ZDEFINIOWA, E JEST ONA WIKSZA NI COKOLWIEK, CO POTRAFIMY
OPISA.
Jestemy dusz, jestemy duchem. wiadomo, kim naprawd jestemy, pozwala nam
inaczej spojrze dosownie na wszystko! Kiedy opieramy nasze dziaania na stwierdzeniu, e
jestemy istotami duchowymi, nie wdajemy si w drobne gierki, ktre nas od siebie
oddzielaj. Osigamy gbok wiedz, bez adnych wtpliwoci czujemy, e jestemy w peni
powizani ze wszelkim stworzeniem. Kady z nas nieuchronny, Kady bez granic - kady z
wasnym prawem na ziemii, Poniewa kademu z nas dano wieczn jej powag. Kady niesie
wito rwn witoci innych.
WALT WHITMAN
Kiedy nastpnym razem zapiesz si na myli: Nigdy tego nie osign", albo: Po
prostu taki nie jestem", zastanw si przez chwil nad wag tego, co mwisz. Czy masz
ograniczone pojcie o sobie samym? Jeli tak, to wykorzystuj kad moliwo, by
rozszerzy wasn tosamo. Nakaniaj si do robienia rzeczy, ktrych nigdy nie uznaby za
moliwe, i wykorzystuj te nowe dziaania jako odniesienia, ktre dadz ci poczucie pewnoci,
e jeste czym wicej, ni mylae.
Zacznij od pytania: Czym jeszcze mog by? Czym jeszcze chc si sta? Czym staj
si w tej wanie chwili?" Pomyl o wartociach, pomyl o wasnych marzeniach i powi si
ich realizacji bez wzgldu na okolicznoci. Bd przez cay czas dziaa jak kto, kto

osign ju te marzenia. Bd tak wanie oddycha, tak si porusza. Tak bd reagowa na

ludzi. Bd traktowa innych z szacunkiem, wspczuciem i mioci, ktre okazaby ludziom
czowiek, jakim chc si sta." Jeli zdecydujesz, by myle, czu i zachowywa si tak jak
czowiek, ktrym chcesz si sta, staniesz si tym wanie czowiekiem. Nie staniesz si
podobny do niego. Staniesz si dokadnie taki sam.
Stoisz teraz na rozstajnych drogach. Masz moliwo podjcia najwaniejszej w caym
yciu decyzji. ZAPOMNIJ O PRZESZOCI. KIM JESTE TERAZ? Kim postanowie
by? Nie myl o tym, kim bye. Kim jeste TERAZ? Kim postanowie sta si w
przyszoci? Podejmij t decyzj wiadomie. Podejmij j ostronie. Podejmij z ca si.
Nasze rozwaania o Systemie Nadrzdnym dobiegaj koca. Pamitaj jednak, e nie
musisz wprowadzi w swoim yciu
wszystkich zmian, o ktrych mwilimy w tym rozdziale. Aby zacz zupenie nowe,
lepsze ycie, wystarczy, by zmieni ktrykolwiek z piciu elementw Systemu Nadrzdnego.
Jeli zmienisz tylko PYTANIA, ktre sobie zwykle zadajesz, zmienisz przedmiot
koncentracji, a wic i cae ycie. Zmiana w hierarchii W A R T O C I natychmiast zmieni
kierunek, w ktrym zmierzasz. Dbao o dodajce si i produktywne STANY EMOCJONALNE zmieni twj sposb mylenia i odczuwania. Ta jedna zmiana przyczyni si do
powstania w tobie cakiem innej tosamoci. Taki sam skutek przyniesie zmiana
ktregokolwiek z twoich OGLNYCH PRZEKONA. Zdobywanie dodatkowych
ODNIESIE dostarczy ci nowych materiaw, z ktrych zbudujesz nowe dowiadczenia
dotyczce samego siebie. Wystarczy tylko DECYZJA O ROZSZERZENIU WASNEJ
TOSAMOCI, by odmieni dosownie ca twoj przyszo.
Wiem, e wiele razy wrcisz do tego rozdziau, kiedy wraz z upywem ycia bdziesz
chcia wci od nowa odkrywa, kim jeste i kim chcesz si sta, w odrnieniu od tego, kim
bye. Baw si przy tym dobrze! Rb to z wielk radoci! Napotkaj przygod, ktra
przychodzi do nas wraz z wci rozwijajcym si poczuciem wasnej tosamoci, wraz z
przekonaniem, e kadego dnia jeste bardziej wiadomy siebie.
Teraz chciabym zaproponowa ci troch zabawy i radoci. Podejmij siedmiodniowe
wyzwanie! W cigu kadego z tych siedmiu dni wykonaj proste wiczenie, ktre pozwoli ci
wykorzysta to, czego si nauczye, i da ci moliwo zebrania plonw. Przekonaj si, jak
wiele przynosz narzdzia i strategie, o ktrych czytae dotychczas!

Cz trzeecia
N O W E YC
CIE W SIEDE
EM DN
NI
Rozdzia dzieewitnasty
RZEZNACZ
ZENIE
PR
EM
MOCJONA
ALNE:
JE
EDYNY
PR
RAWDZIW
WY
SU
UKCES
DZIE PIER
RWSZY
RE
EZULTAT: Przejcie kontroli
k
nad
d spjnymi emocjami ooraz rozpoczzcie wiad
domego
i celoweego przekszztacania cod
dziennych dowiadcze
d
yciowyych.
N mona ossign praw
Nie
wdziwego sukcesu
s
bezz sukcesu em
mocjonalnego, a mimo to
przecittny czowiek
k w cigu ty
ygodnia dowiadcza jeedynie dwunnastu emocji, spord ponad
p
trzech ty
ysicy, ktrre oferuj naam sownik
kowe moliw
woci naszeego jzyka. Musimy
M
pam
mita,
e nie odzwierciedl
o
la to w adn
nym razie naszych
n
emo
ocjonalnychh moliwocci, lecz raczzej
ograniczzenia wzorccw koncen
ntracji i fizjo
ologii, ktry
ymi posuguujemy si ob
becnie.
N kartach teej ksiki niieustannie wracalimy
Na
w
d mistrzosstwa emocjo
do
onalnego. Zdobye
Z
dziki teemu bardzo
o pokany zapas narzd
dzi i technik
k, ktre pozw
walaj na naatychmiasto
ow
zmian dowolnej emocji. Rozu
umiesz ju teraz,
t
e zm
miana wasnnych odczu

jeest motywaccj kryjc si

s za dosow
wnie kady
ym twoim zaachowaniem
m. Najwyszzy wic
czas, by
y opracowaa komplekssowy plan raadzenia sob
bie z negatyw
wnymi wzo
orcami
emocjon
nalnymi, kt
rych zwyk
kle dowiadczasz. Rw
wnie wane jjest, by zro
obi sobie
podarun
nek i moliw
wie najbardzziej wyduy czas, kt
ry powicasz na pozy
ytywne stan
ny
emocjon
nalne. Umieejtnoci, kttrymi w ty
ym celu dysp
ponujesz, too:
Zobaczy zn
Z
naczy uwierrzy, odczu znaczy po
ozna prawdd.
TH
HOMAS FU
ULLER, LE
EKARZ
DZISIEJSZE
E ZADANIIE:
W
Wypisz
wszy
ystkie emocjje, ktrych przecitnie doznajesz w cigu jed
dnego tygod
dnia.
W
Wylicz
wydaarzenia lub sytuacje,
s
kt
re wykorzy
ystujesz, byy w sobie tee emocje uw
walnia.
Zn
najd antido
otum kadejj negatywneej emocji i zastosuj
z
odppowiednie narzdzia
n
reeakcji na
kade z wezwa do
o dziaania. Czy musiszz zmieni sowa uywaane dla opisania wasny
ych
dcze? Czy musisz zmiieni swoje przekonaniia na temat tego waniie stanu
dowiad
emocjon
nalnego? Czzy musisz zada
z
sobie nowe pytan
nie? Pamitaaj, by wiaadomie
koncenttrowa si na
n rozwizan
niach, nie na problemacch.

Powi wszystkie swoje dzisiejsze myli zastpieniu starych, ograniczajcych ci

emocji nowymi, ktre bd ci cigle dodaway si. Twrz warunki dla nowych wzorcw tak
dugo, a stan si automatyczne. Po cigniciu pewn rk cugli wasnych emocji
przejdziemy do kolejnego wiczenia.
fizjologia
koncentracja
pytania
elementy submodalne
Sownik Transformacji
metafory
Nauka Warunkowania
Neuroasocjacyjnego
przekonania
stworzenie upragnionej przyszoci
wartoci
reguy
odniesienia
tosamo
Celem dzisiejszego wiczenia jest po prostu uwiadomienie ci twoich obecnych
wzorcw emocjonalnych oraz nakonienie ci do wykorzystania tych z wymienionych wyej
umiejtnoci, ktre s konieczne, by zagwarantowa, e ksztatujesz na co dzie swoje
emocjonalne przeznaczenie.

Rozdzia dwudziesty
PRZEZNACZENIE FIZYCZNE: WIZIENIE
CIERPIENIA C Z Y PAAC PRZYJEMNOCI?
DZIE DRUGI
REZULTAT: Nauczye si uwarunkowywa system nerwowy w taki sposb, by
wywoywa zachowania, ktre pozwol ci osign podane rezultaty. Podobnie twoje
przeznaczenie fizyczne zaley od tego, jakie warunki stwarzasz dla metabolizmu i mini, aby
osign podany poziom energii i sprawnoci fizycznej.
Postawi sobie za cel pobicie wiatowego rekordu. Przez dziesi poprzednich dni
biega dwadziecia jeden godzin, a spa zaledwie trzy w cigu doby. Wyzwanie umysu byo
rwnie potne, jak wyzwanie fizyczne: musia przej ze wiata codziennych dowiadcze,
w ktrym spdzi cae swoje dotychczasowe ycie, do wiata, w ktrym jego gwnym celem
by kolejny krok naprzd. Powici wiele lat na wiczenie nie tylko ciaa, ale i umysu. Jego
cel? Udowodni nieograniczony potencja fizyczny, ktry tkwi w kadym z nas. amic
poprzedni wiatowy rekord, przebiegajc ponad tysic mil w jedenacie dni, ze redni osiemdziesiciu czterech mil dziennie, Stu Mittleman udowodni, e zrozumiawszy, jak
uwarunkowywa zarwno umys, jak i ciao, mona osign rezultaty znacznie
przekraczajce dotychczasowe ludzkie wyobraenia. Udowodni na sobie, jak
niewyobraalnie wielkie s ludzkie moliwoci. Dowid, e moemy przystosowa si
dosownie do kadych warunkw, jeli wymagamy od siebie wci wicej i wicej. Celem
tego rozdziau jest podzielenie si z tob najwaniejszymi sekretami, ktre pozwoliy Stu
Mittlemanowi stworzy sobie warunki do osignicia rezultatu, ktry wczeniej uznawano za
nieosigalny.

Od wielu lat obserwuj tych, ktrzy uznaj si za mistrzw w swojej dziedzinie, a

kondycja fizyczna i dobre zdrowie od dziesiciu lat s dla mnie jednym z najwaniejszych
przedmiotw zainteresowania. Kiedy po raz pierwszy zaczem si tym zajmowa powanie,
zaskoczya mnie wielka liczba cakowicie ze sob sprzecznych pogldw, wyraanych przez
ludzi, ktrzy wszyscy wydawali si rwnie dobrymi ekspertami. Najwaniejszym kryterium,
pozwalajcym mi przedrze si przez istny labirynt pogldw, byy osigane wyniki.
Naladowaem wic i uczyem si od tych, ktrzy osigali dobre rezultaty. Nigdy nie miaem
zbyt wysokiej opinii o lekarzach, ktrzy udzielali swoim pacjentom dziesitek rad, po
zastosowaniu ktrych mieli si cieszy penym zdrowiem, a sami borykali si z nadwag. Na
takiej samej zasadzie kwestionuj wiarygodno tak zwanych sprawnociowych ekspertw,
ktrzy s wychudzeni i wrcz wida ich niski poziom energii.
Kiedy dowiedziaem si o wyczynie Stu Mittlemana, zafascynowao mnie to, zwaszcza
gdy usyszaem, e wszyscy wiadkowie tego wydarzenia zgodnie twierdz, i po
zakoczeniu ty-sicmilowego biegu wyglda lepiej ni na pocztku! Nie dozna adnych
kontuzji, nawet jednego odparzenia czy bbla na stopach! Co dao mu t nieprawdopodobn
zdolno zmuszenia wasnego ciaa do przekroczenia granic moliwoci bez adnej szkody?
Z pewnoci Stu by bardzo dobrze przygotowany do biegu. Skoczy studia w zakresie
psychologii sportu, socjologii i psychologii spoecznej, a obecnie pracuje nad doktoratem z
fizjologii wysiku w Columbia University. Jednak bezcenna okazaa si tu dla niego przede
wszystkim wiadomo, e ZDROWIE I SPRAWNO FIZYCZNA TO DWIE RNE
RZECZY. To rozrnienie, ktrego nie znajdujemy u Jima Fixxa, sawnego autora ksiki dla
biegaczy. By on z pewnoci sprawny fizycznie, ale szwankowao mu zdrowie.
WANIE FAKT, E WIKSZO LUDZI NIE POTRAFI DOKONA
ROZRNIENIA MIDZY SPRAWNOCI FIZYCZN A ZDROWIEM, POWODUJE,
E DOZNAJ ONI FRUSTRACJI WYNIKAJCEJ Z NIEZMIENNEGO POSIADANIA
KILKU ZBDNYCH FUNTW WAGI W OKOLICY BRZUCHA, MIMO NABONEGO
WRCZ UPRAWIANIA WICZE FIZYCZNYCH. To dopiero powd do wyuczonej
bezradnoci! Jeszcze gorszy jest stan tych, ktrzy z wicze fizycznych czyni najwaniejsz
rzecz w yciu, wierzc, e przyczyniaj si one do poprawy ich zdrowia, a mimo to z kadym
dniem odczuwaj coraz wiksze zmczenie, dolegliwoci i niepokj emocjonalny.
Co dokadnie rozumiem, mwic o rnicy midzy sprawnoci fizyczn a zdrowiem?
SPRAWNO TO FIZYCZNA ZDOLNO DO AKTYWNOCI SPORTOWEJ".
ZDROWIE NATOMIAST DEFINIUJE SI JAKO STAN, W KTRYM WSZYSTKIE
UKADY I SYSTEMY CIAA - NERWOWY, MINIOWY, KOSTNY, KRENIA,
TRAWIENIA, LIMFA-TYCZNY, HORMONALNY I TAK DALEJ - PRACUJ W
SPOSB OPTYMALNY..."
Wikszo ludzi jest przekonana, e sprawno fizyczna implikuje zdrowie, tymczasem
w rzeczywistoci jedno nie zawsze idzie w parze z drugim. Ideaem jest posiadanie zarwno
zdrowia, jak i sprawnoci fizycznej, jednak, stawiajc na pierwszym miejscu zdrowie, zawsze
bdziesz w yciu odnosi olbrzymie korzyci. Jeli osigniesz sprawno fizyczn kosztem
zdrowia, moe si okaza, e umrzesz, zanim jeszcze bdziesz mia szans cieszy si swoj
spektakularn tyzn.
Dr Philip Maffetone, Everyone Is an Athlete (Kady jest atlet), David Barmore
Publishers, New York 1990. Optymaln rwnowag midzy zdrowiem i sprawnoci fizyczn
uzyskuje si dziki WICZENIU WASNEGO METABOLIZMU. Na takiej samej zasadzie,
na jakiej wiczy si umys i uminienie, moemy wiczy metabolizm, co dobitnie udowodnili Stu i jeden z jego trenerw, dr Philip Maffetone. A rezultaty Stu Mittlemana
potwierdzaj to ponad wszelk wtpliwo. Po przebyciu dystansu tysica mil Stu powinien
by skrajnie wyczerpany. Tymczasem nigdy nie uleg wycieczeniu, mimo pokonywania
biegiem osiemdziesiciu czterech mil dziennie.

Zrozumienie tego prostego rozrnienia, ktre wykorzysta Stu, pomoe ci nie tylko
zmieni wasny wygld, lecz rwnie poziom energii, jako ycia, a w kocu i ostateczne
przeznaczenie.
Najwiksza rnica midzy zdrowiem a sprawnoci sprowadza si do zrozumienia
rnicy midzy wiczeniem aerobiku i anaerobiku, midzy wytrzymaoci i si. AEROBIC
oznacza dosownie z tlenem" i odnosi si do UMIARKOWANYCH WICZE
POWTARZANYCH PRZEZ JAKI OKRES. System aerobiczny to ukad odpornociowy,
ktry obejmuje serce, puca, naczynia krwionone i minie aerobiczne. Jeli poprzez odpowiedni diet uaktywniasz ten system, spalasz przede wszystkim tuszcz jako podstawowe
rdo energii.
ANAEROBIC znaczy dosownie bez tlenu" i odnosi si do WICZE, KTRE
WYWOUJ KRTKIE WYBUCHY SIY. wiczenia anaerobiczne uatwiaj przede
wszystkim spalanie glikogenu, powodujc, e ciao gromadzi tuszcz. O zdolnoci organizmu
do spalania tuszczu decyduj midzy innymi uwarunkowania genetyczne. Niektrzy ludzie
rodz si ju z wysoko aktywnym systemem aerobicznym. S to osoby, ktrym wszyscy tak
bardzo zazdrocimy, poniewa mog zje dokadnie wszystko, i to w dowolnej iloci, bez
ryzyka przytycia nawet o uncj.
Wikszo typw wicze jest albo aerobiczna, albo an-aerobiczna. O
WYKORZYSTANIU SYSTEMU AERO-BICZNEGO BD ANAEROBICZNEGO
DECYDUJE POZIOM WYSIKU WOONEGO W WICZENIE. Spacer, trucht, bieg,
jazda na rowerze, pywanie, taniec i tak dalej stanowi typ wiczenia, ktry moe uaktywnia
obydwa te systemy. PRZY MNIEJSZYM OBCIENIU
SERCA WICZENIA UAKTYWNIAJ SYSTEM AE-ROBICZNY, A PRZY
WIKSZYM SYSTEM ANAE-ROBICZNY... Tenis, koszykwka i tym podobne sporty s
zwykle anaerobiczne.
Styl ycia wikszoci Amerykanw sprawia, e yj oni cigle w systemie
anaerobicznym. Pogreni w cigym stresie i usiujcy sprosta wci wikszym
wymaganiom, decyduj si na taki wanie rodzaj wicze. W rezultacie przyzwyczajaj swj
metabolizm do cigego funkcjonowania na zasadzie anaerobicznej, to jest, czerpi energi
przede wszystkim ze spalania glikogenu. Kiedy poziom glikogenu staje si bardzo niski,
anaerobicznie wywiczony metabolizm zaczyna traktowa cukier we krwi jako dodatkowe
rdo energii. Natychmiast obnia to poziom zdrowia i witalnosci.
KIEDY ANAEROBICZNY STYL WICZE OKRADA TWJ ORGANIZM Z
CUKRU WE KRWI, ktry mgby by wykorzystywany do innych celw, natychmiast
zaczynasz odczuwa negatywne skutki. Poniewa PRAWIDOWE FUNKCJONOWANIE
UKADU NERWOWEGO WYMAGA DWCH TRZECICH CUKRU ZAWARTEGO W
KRWI, deficyt cukru wywoany wiczeniami anaerobicznymi moe powodowa problemy
neurominiowe, takie jak choby bl gowy lub brak orientacji. Oto lista objaww
bezporednio powizanych ze zbytnio anaerobicznym uwarunkowaniem metabolizmu:
ZMCZENIE, NAWRACAJCE KONTUZJE, NISKI POZIOM CUKRU WE KRWI,
DEPRESJA LUB PODENERWOWANIE, KOPOTY Z PRZEMIAN TUSZCZW,
SYNDROM PRZEDMIESICZKOWY, KOPOTY Z KRENIEM ORAZ
USZTYWNIENIE CIGIEN.
YJEMY W SPOECZESTWIE, KTRE NADUYWA ANAEROBIKU I
STOSUJE ZBYT MAO AEROBIKU, CO UJEMNIE WPYWA NA JAKO YCIA
NIEMAL WSZYSTKICH Z NAS. We wspczesnym, wysoko uprzemysowionym
spoeczestwie spada aktywno fizyczna ludzi. Zaledwie kilka dziesicioleci temu ludzie
wykonywali wikszo prac domowych wasnymi rkami. Dzi postawilimy swoim
organizmom wysokie wymagania aktywnoci fizycznej, ktrej nie budzi ju nasza codzienna
leniwa egzystencja. T wymuszon aktywno fizyczn nazywamy wiczeniami.

Niestety dobre zamiary wielu z nas, wcznie z ludmi bardzo aktywnymi sportowo,
nie przynosz polepszenia stanu zdrowia. Powodowani chci osignicia coraz lepszych
wynikw w coraz krtszym czasie, w wikszoci doprowadzamy do zaburze rwnowagi
midzy zdrowiem a sprawnoci fizyczn i odczuwamy pniej skutki tej nierwnowagi.
Rozwizanie tego problemu jest proste. Sekret Stu Mittlemana polega na tym, e
pojmuje on, i zdrowie i sprawno fizyczna musz i w parze. Wedug dra Maffetone'a
mona to osign dziki zrozumieniu, i:
WSZYSTKIE ZESTAWY WICZE FIZYCZNYCH ZACZYNAJ SI OD
BUDOWANIA PODSTAWY AEROBICZNEJ - okresu, w ktrym wszystkie wykonywane
wiczenia oparte s wycznie na aktywnoci aero-bicznej, bez adnych wicze
anaerobicznych. Ten okres aerobiczny powinien trwa od minimum dwch do maksimum
omiu miesicy, w ktrym to czasie rozwija si i maksymalizuje system aerobiczny
organizmu. Po tym okresie nastpuje okres wicze anaerobicznych wykonywanych raz, dwa,
a czasem trzy razy w tygodniu. WACIWE ROZWINICIE SYSTEMU
AEROBICZNEGO NIE TYLKO ZWIKSZY SPRAWNO FIZYCZN, LECZ
RWNIE POZWOLI SPALI ZBYWAJCY TUSZCZ Z OKOLIC BIODER,
POLEPSZY SYSTEM ODPORNOCIOWY ORGANIZMU, ZWIKSZY POZIOM
ENERGII oraz zapewni wzgldn odporno na kontuzje. Innymi sowy, droga do
zbudowania cakowitego zdrowia i sprawnoci fizycznej prowadzi zarwno przez
odpowiednie warunkowanie metabolizmu wiczeniami aerobicznymi, jak i przez
podejmowanie wicze anaerobicznych, kiedy jest to podane.
Tworzc podstaw aerobiczn, tworzysz rwnie olbrzymi ilo energii i wielk
wytrzymao. Pamitaj, e rozszerzajc wasny potencja aerobiczny, rozszerzasz zdolno
dostarczania tlenu (rdo energii i zdrowia) do kadego organu i ukadu ciaa. Problem
polega na tym, e wikszo ludzi zmusza si do wicze znacznie przewyszajcych
optymalny dla nich poziom pracy serca i wykonuje wszystkie wiczenia w stanie anaerobicznym. Jeli dotychczas nie wytworzye podstawy aerobicznej, wszystkie wiczenia fizyczne
wykonujesz kosztem wasnej wytrzymaoci. Wikszo ludzi, powodowana chci
szybkiego osignicia sprawnoci fizycznej, prbuje wiczy przy maksymalnym obcieniu
serca. Tradycyjnie maksymalny rytm pracy serca wyznacza si odejmujc wasny wiek
wyraony w latach od dwustu dwudziestu. Na przykad dla trzydziestolatka maksymalny rytm
serca wynosi sto dziewidziesit. Nie ma wtpliwoci, e wiczenie przy tym obcieniu
serca przez duszy czas przyniesie ci sprawno fizyczn", jednak nie ma te wtpliwoci,
e bdzie to sprawno kosztem zdrowia.
Sprbuj zgadn, kto w ten sposb traktowa samego siebie przez adnych kilka lat!
Wanie, przez dugi czas zmuszaem si do pracy przy maksymalnym obcieniu, na
przykad wskakiwaem na Stair Master i chodziem przez dwadziecia minut na
maksymalnych obrotach. Albo po duszej przerwie w wiczeniach wyskakiwaem na
zewntrz i biegem przez pi mil bez adnej absolutnie rozgrzewki. Po czym takim nie
mogem chodzi przez kilka dni, ale wierzyem, e przyczyniam si w ten sposb do poprawy
wasnego zdrowia. Byem przekonany, e bez blu niczego si nie osignie. Tymczasem by
to jedynie sposb na wytwarzanie w sobie skrajnych postaw wobec wicze fizycznych.
Mieszane skojarzenia cierpienia i przyjemnoci sprawiay, e odkadaem wiczenia tak
dugo, jak dugo pozwala mi na to mj umys, a nastpnie prbowaem nadrobi wszystkie
zalegoci za jednym razem.
Jednak od tamtego czasu nauczyem si, e JELI ZACZYNAM WICZY W TAKI
SPOSB, E OD RAZU WPROWADZAM ORGANIZM W SYSTEM ANAEROBICZNY,
MOG SPOWODOWA BARDZO NIEBEZPIECZNE KONSEKWENCJE. Aby sprosta
zwikszonej poday krwi do mini, ktrej wymagaj intensywne wiczenia anaerobiczne,
organizm zmniejsza przepyw krwi w tak podstawowych organach, jak wtroba i nerki. W

rezultacie organy te trac du ilo tlenu, co znacznie osabia stan zdrowia i witalno. Po
duszym czasie natomiast szkodzi to tym organom, a nawet je niszczy.
Najwaniejsze wic jest, aby NIEUSTANNIE UWARUN-KOWYWA WASNY
METABOLIZM DO PRACY W SYSTEMIE AEROBICZNYM. ORGANIZM NIE BDZIE
SPALA TUSZCZU, JELI GO TEGO NIE NAUCZYSZ. JELI WIC CHCESZ
POZBY SI WARSTEWKI TUSZCZU W OKOLICACH BRZUCHA I BIODER,
MUSISZ STWARZA WARUNKI SWOJEMU CIAU DO SPALANIA TUSZCZU, A
NIE CUKRU. Pamitaj, e zarwno Stu, jak i Phil Maffetone kieruj si kryterium spalania
tuszczu. Jedn z najistotniejszych korzyci, jakie przynosi wiczenie aerobiczne, jest ta, e
zapobiega ono zwaniu arterii, ktre prowadzi do chorb serca, najwikszgo zabjcy w
Stanach Zjednoczonych (choroby serca zabijaj co drugiego czowieka w USA).
NIEKTRZY LUDZIE, POWODOWANI CHCI CAKOWITEGO USUNICIA
TUSZCZU ZE SPOYWANYCH POSIKW, ZMUSZAJ SWJ ORGANIZM, BY
ZACZ BRONI SI, G R O M A D Z C TUSZCZE SKUTECZNIEJ NI ZWYKLE.
Godz si, a kiedy w kocu wrc do starych sposobw odywiania si (co nieuniknione w
takim wypadku), organizm odkada jeszcze wicej tuszczu ni przedtem. W rezultacie
przybieraj na wadze znacznie wicej, ni stracili podczas swojej niewaciwej diety. Wanie
dlatego Amerykanie wpadli w obsesj gubienia tych ostatnich dziesiciu funtw tuszczu".
Kiedy ludzie mwi mi, e chc zrzuci dziesi funtw, zawsze pytam: Dziesi
funtw CZEGO?" Najczciej bowiem podejmuj wiczenia, ktre powoduj, e trac wag,
pozbywajc si wody z mini, a nie tuszczu. Moesz way tyle samo, co dziesi lat temu,
i znajdowa si w gorszym ni wtedy stanie zdrowia, poniewa minie zostay zastpione
tuszczem. Minie s cisze ni tuszcz, wic jeli dzi waysz tyle samo, co dziesi lat
temu, a twoje ciao w wikszym ni wtedy stopniu zbudowane jest z tuszczu, wpade w
powane tarapaty!
Cho prawd jest niewtpliwie fakt, e naley ograniczy przyjmowanie tuszczw
(dwadziecia do trzydziestu procent dziennej porcji kalorii), nie ma lepszej metody na
spalanie tuszczu ni wiczenia aerobiczne. NIE MA CZEGO TAKIEGO JAK
WACIWY" PROCENT PRZYJMOWANEGO W POYWIENIU TUSZCZU, KTRY
SPRAWDZA SI W KADYM PRZYPADKU. ZALEY TO BOWIEM OD
INDYWIDUALNEGO METABOLIZMU. Czy nie chciaby posiada takiego metabolizmu,
jakiego tak bardzo zazdrocisz innym? Czy nie chciaby podobnie jak oni spala
wszystkiego, co zjesz? Moesz to osign! Wystarczy odrobina waciwego warunkowania.
Jak wic nauczy wasny organizm spalania tuszczu w taki sposb, by cieszy si
dobrym zdrowiem, wysokim poziomem energii i wielk witalnoci, ktre pozwol
wprowadza w ycie wszystkie zasady omawiane w tej ksice? Mam tu dla ciebie
wiadomo dobr i z. Zaczn od dobrej. Moesz osign to drobnymi krokami stawianymi
codziennie. A teraz wiadomo za: nie osigniesz tego tradycyjnie stosowanymi w Ameryce
meW fizjologii funkcjonuje zasada znana jako Prawo Skrajnego Dziaania, ktra rzdzi
sposobem, w jaki twoje ciao wykorzystuje dostarczane mu paliwo. Jeli dostarczysz
organizmowi wystarczajcej iloci tuszczw, bdzie ich uywa w procesach spalania. Jeli
odmwisz organizmowi tuszczw, zacznie je gromadzi. Innymi sowy, organizm
wykorzystuje to, czym go karmisz. Zrwnanie tu jest oczywicie niepene bez elementu
wicze fizycznych, ktre pozwalaj spala konsumowany tuszcz. todami. Nie pomog
kpiele z wibracjami. Nie na wiele te si przyda jedenie wzkiem do golfa od punktu do
punktu. Nie s to bowiem formy wicze aerobicznych. Nie pomoe te chwytanie si drugiej
skrajnoci. Zbytni wysiek organizmu stanowi wiczenie anaerobiczne. Powoduje
natychmiastowy deficyt tlenu w komrkach i warunkuje metabolizm do spalania glikogenu
albo cukru, albo jednego i drugiego naraz. W ten sposb tuszcz odkada si nadal.

P
Potrzebuje pan
p wicej ruchu.
r
Proszz si przeb
biec i przyniie mi cheeeseburgera z
cebul!""
N
Najwaniejsz
zym chyba dla
d naszego
o zdrowia czzynnikiem jest tlen. Co
odziennie
wdychaamy mniej wicej
w
dwa tysice
t
piset galonw
w powietrzaa, aby dostarrczy organ
nizmowi
odpowieedni ilo tlenu. Bez tlenu
t
komrrki sabn i w kocu um
mieraj. W organizmie
o
ludzkim
m znajduje si okoo sieedemdziesiciu piciu trylionw
t
komrek. S one rdem
adenozy
ynotrjfosfo
orowego kw
wasu (ATP),, podstawow
wej energii uumoliwiajcej wszelk
kie
moliwee czynnocii ciaa: oddy
ychanie, jed
dzenie, snuccie marze llub wykony
ywanie wiccze
fizyczny
ych. Aby prrzetrwa, ko
omrki mussz otrzymy
ywa tlen niezbdny do
o spalania gllukozy i
tworzen
nia ATP, co zapewnia ich
i cigy wzrost.
w

Dlatego wanie podczass wicze fiizycznych nie

n wolno poozbawia sii tlenu. Oto
o prosty
test, kt
ry pozwoli ci stwierdzzi, czy twojje wiczenia przeszy ood fazy aero
obicznej do
anaerob
bicznej: CZY
Y MOESZ
Z SWOBOD
DNIE MW
WI PODCZ
ZAS WYKO
ONYWANIIA
WICZ
ZE (aerobiik)? Czy te jeste zbytt zadyszany
y (anaerobikk)? TWJ ODDECH
O
POWIN
NIEN BY RWNOM
R
MIERNY I SYSZALN
S
NY, ALE NIIE POWINIIEN SPRAW
WIA
CI KO
OPOTW. Jak
J si czujeesz wiczcc? wiczeniia aerobicznne powinny by przyjem
mne,
cho mo
og mczy. Kiedy wiczysz anaeerobicznie, czujesz
c
si pprzeciony
y. Jak oceniby
swoje w
wiczenia w skali od zeera do dziesiiciu, gdzie zero oznaccza minimallny, a dziesii
maksym
malny wysiek? JELI PRZEKROC
P
CZYE SIEDEM, W
WICZYSZ
ANAER
ROBICZNIE
E; IDEALN
NIE POWIN
NIENE OC
CENI SI MIDZY SZE
S
I SIIEDEM.
W
Wykorzystan
nie wasnych
h moliwoci aerobiczn
nych wymaaga specjaln
nego trening
gu. PO
PIERW
WSZE, WSK
KAZANE JE
EST CIG
E KONTR
ROLOWANIIE PRACY
Y SERCA.
NALE
Y STOPNIIOWO ROZ
ZGRZEWA
A SI DO MOMENTU
U UZYSKA
ANIA
OPTYM
MALNEGO
O TTNA (p
patrz tekst w ramce obo
ok).
Rozgrzewka pomoe ci osign
o
co
o najmniej dwie
d
rzeczy: 1) Stopnio
owe przenieesienie
kwasw
w tuszczowy
ych gromad
dzonych w caym
c
ciele do ukadu kkrwiononeego, co pozw
woli
spala tuszcz, a niee istotny dlaa prawidow
wego funkcjjonowania oorganizmu cukier.
c
To bardzo
b
wane. Jeli si niee rozgrzejesz, moesz wiczy

an-aerobiczniee, to jest z tllenem w

komrk
kach, ale bezz spalania tuszczu. Pod
dczas rozgrzewki powiiniene utrzzymywa prrac
serca naa poziomie pidziesic
p
ciu procent maksimum
m wyliczoneggo metod standardow
s
w. 2)
Zapobieeenie drtw
wieniu mini.
ROZGRZEW
WKA POWIINNA TRW
WA MNIEJ WICEJ K
KWADRAN
NS. Pozwoli to
organizm
mowi stopn
niowo grom
madzi krew w tych czciach ciaaa, ktre potrrzebuj jej w
wikszy
ym ni norm
malnie stopn
niu. Uniknieesz wic gw
watownego ograniczan
nia iloci krw
wi w
najwan
niejszych orrganach wew
wntrznych
h, a to podstawa, jeli chhcesz, by tw
woje wiczeenia
pomagaay ci osigaa zarwno sprawno fizyczn, jaak i zdrowiee.
PO
O DRUGIE
E, WICZ NIE
N PRZEK
KRACZAJ
C AERO-B
BICZNEGO
O RYTMU PRACY
P
SERCA
A PRZEZ OK
KOO DW
WUDZIESTU
U MINUT. IDEAEM
M JEST WIICZENIE BEZ
B

PRZEKROCZENIA TEGO RYTMU PRZEZ CZAS OD TRZYDZIESTU DO

CZTERDZIESTU PICIU MINUT.
OBLICZANIE IDEALNEGO RYTMU PRACY SERCA
180 - WIEK = IDEALNY RYTM PRACY SERCA (ktry pozwala wiczy
aerobicznie).
Jeli przechodzisz okres rekonwalescencji po powaniejszej chorobie, odejmij
dodatkowo dziesi punktw.
Jeli wczeniej nie wiczye, jeli masz jak kontuzj, jeste osabiony albo czsto si
przezibiasz lub jeste alergikiem, odejmij dodatkowe pi punktw.
Jeli dotychczas wiczye mniej wicej przez dwa lata bez wikszych problemw, nie
chorujesz na gryp lub przezibienie czciej ni dwa, trzy razy do roku, nie odejmujesz
punktw.
Jeli wczeniej wiczye przez ponad dwa lata bez adnych problemw, osigajc
postpy, dodaj pi punktw.
Przed rozpoczciem jakiegokolwiek programu wicze fizycznych, skonsultuj si z
lekarzem.
PO TRZECIE, POWI DWANACIE DO PITNASTU MINUT NA WACIWY
ODPOCZYNEK PO WICZENIACH, NA PRZYKAD SPACER ALBO INN
UMIARKOWAN AKTYWNO FIZYCZN. W ten sposb nie pozwalasz, by krew
gromadzia si w miniach, ktre wiczye. Jeli
Tradycyjnie oblicza si moliw prac serca podczas wicze fizycznych wedug
rwnania: 220 - wiek ycia = maksymalny rytm pracy serca. Ttno podczas wicze powinno
wynosi szedziesit pi do osiemdziesiciu piciu procent maksymalnego rytmu pracy
serca. W powyszym tekcie przyjmuj formu za Stu Mittlemanem i drem Philipem
Maffetone'em.
po wykonywaniu wicze gwatownie zaprzestaniesz ruchu, krew nie zostaje wycofana
z mini dla oczyszczenia, uzupenienia tlenu i redystrybucji. Pozostaje w miniach
wypeniajc je i zwikszajc toksyczno w ukadzie krwiononym.
Ludzie czsto z niechci myl o regularnych wiczeniach fizycznych, poniewa cz
je z cierpieniem, albo fizycznym, albo psychicznym, wynikajcym z braku czasu. Jeli jednak
sprbujesz, dokonasz dwch bardzo przyjemnych odkry:
Polubisz zalecany przeze mnie sposb wiczenia, poniewa sprawia on wiele
przyjemnoci i nie przynosi cierpienia.
Dowiadczysz witalnoci na poziomie nie znanym ci dotychczas.
Jeli martwi ci czas, jaki potrzebny jest na wiczenia, zastanw si nad sposobami,
ktre pozwol ci lepiej go wykorzystywa. Na przykad podczas rozgrzewki moesz sucha
tam, czyta, oglda wiadomoci telewizyjne, zastanawia si nad pytaniami porannymi lub
wieczornymi, przypomina sobie wasn hierarchi wartoci i regu albo wykorzytywa czas
w inny, rwnie produktywny sposb.
Kiedy spytaem Stu Mittlemana, co zaleca pocztkujcym, poradzi wiczenia trzy razy
w tygodniu, z pitnastominutow rozgrzewk, dwudziestoma minutami wicze aerobicznych
i dziesicioma minutami aktywnego odpoczynku po wiczeniach. Pniej stopniowo moesz
wydua wiczenia, zgodnie z wasnymi potrzebami.
Czy sugeruj, e wiczenia aerobiczne s jedyn waciw metod, e tylko w ten
sposb warto wiczy? Oczywicie, nie. Celem jest osignicie i zdrowia, i sprawnoci
fizycznej. Liczy si rwnie i wytrzymao oraz postpy. (Pamitaj jednak, e za kadym
razem, kiedy wiczysz w sposb anaerobiczny, robisz to kosztem wasnej wytrzymaoci.)
Kiedy rozwiniesz ju moliwoci aerobiczne (mniej wicej od drugiego do czwartego
miesica wicze), moesz wzmacnia si, dodajc do poprzedniego schematu wiczenia
anaerobiczne, jak choby podnoszenie sztangi. Jednak czas, po ktrym moesz to zrobi, jest

rny u rnych osb, wic najlepszym testem jest suchanie wasnego ciaa. Jeli biegniesz
po play i nagle przychodzi ci ochota pdem rzuci si przed siebie, zrb to! Rozwijaj
mdro wasnego ciaa.
Ucz si dostrzega jego moliwoci oraz zdolno wykonywania coraz trudniejszych
zada. Stu zapewnia, e moemy zachowa wytrzymao fizyczn do pnych lat ycia, a
nawet j wtedy rozwija. Nie musimy by sabi na staro! Arbitrem naszego zdrowia jest nie
upywajcy czas, ale wasna ch prowadzenia zdrowego trybu ycia. Cho tylko niektrzy
przychodz na wiat z wrodzon atwoci spalania tuszczu albo wyjtkowymi
uzdolnieniami sportowymi, KADY MOE OSIGN WYTRZYMAO I
WITALNO POPRZEZ WIADOME PRZEJCIE KONTROLI NAD PROCESAMI
CHEMICZNYMI ZACHODZCYMI W ORGANIZMIE.
Nie jestemy ograniczani wiekiem. Upywajce lata nas wyzwalaj.
STU MITTLEMAN
Najwspanialsz wiadomoci jest jednak fakt, e podobnie jak wszystkie wzorce
sprawiajce nam przyjemno, WICZENIA FIZYCZNE MOG STA SI NAWYKIEM.
Cho teraz by moe za wszelk cen ich unikasz, z czasem bdziesz do nich dy, kiedy
odkryjesz, jak wielka przyjemno kryje si w ich prawidowym wykonywaniu. Badania
wykazay, e wystarczy dwanacie miesicy konsekwentnych wicze, aby wyrobi sobie
nawyk wiczenia na cae ycie. Nawet jeli na krtki czas zaprzestaniesz, zawsze wrcisz do
regularnych wicze. Ciao bdzie ci popycha w kierunku przyjemnoci, jak czerpie ze
zdrowia, bdzie domaga si naturalnej maksymalizacji wasnego potencjau zdrowotnego.
Dlaczego? Przez dwanacie miesicy uwarunkujesz swj ukad nerwowy, poprzez wiczenia
maksymalnie zrwnowaysz przemian materii w organizmie.
Kady z nas zasuguje na witalno, ktra moe odmieni jako jego ycia. Twoje
przeznaczenie fizyczne jest nierozerwalnie zwizane z przeznaczeniem umysowym,
emocjonalnym, finansowym i rodzajem w kontaktw z ludmi. Co wicej, decyduje ono o
tym, czy w ogle stoi przed tob jakakolwiek przyszo.
592
OBUD W SOBIE OLBRZYMA
RDO MODOCI
Niezaprzeczalnie potnymi totemami naszej kultury s modo i witalno. Tylu ludzi
ugania si za czym, co w ich opinii przeduy im modo, cho bije w nich prawdziwe
rdo modoci. Znane jest ono jako hormon wzrostu. Hormon ten stymuluje wzrost i zdrowy
rozwj tkanek, zwiksza mas miniow, poprawia elastyczno mini, pobudza przyrost
tkanki kostnej i organw wewntrznych. Od urodzenia do okoo trzydziestego roku ycia
hormon ten jest naturalnie uwalniany do krwi mniej wicej w ptorej godziny po zaniciu
oraz tu przed obudzeniem si. Wysoki poziom hormonu wzrostu w naturalny sposb spada
wraz z wiekiem. Po osigniciu szedziesitego roku ycia trzydzieci procent mczyzn
produkuje ladowe iloci lub w ogle go nie produkuje. Spekuluje si, e kobiety do pnej
staroci produkuj ten hormon i jest to jedna z przyczyn, dla ktrych yj duej od mczyzn.
HORMON WZROSTU PRODUKOWANY JEST W DUYCH ILOCIACH
RWNIE PO CIKIEJ PRACY FIZYCZNEJ I/LUB PO URAZACH, PONIEWA JEST
ON SUBSTANCJ LECZC. NAUKOWCY POTRAFI OBECNIE OTRZYMYWA
HORMON WZROSTU W LABORATORIACH. TAK UZYSKANY PREPARAT
PODAWANY JEST BARDZO NISKIM DZIECIOM, ABY STYMULOWA ICH
ROZWJ. JEDNAK JAK TY MOESZ ZWIKSZY WASN ZDOLNO
PRODUKCJI TEJ SUBSTANCJI W ORGANIZMIE? JEDYNYM, ALE ZA TO
NATYCHMIASTOWYM SPOSOBEM JEST CIGE UPRAWIANIE WICZE FIZYCZNYCH.
Wystarczy na przykad regularnie powtarza czynno, ktr potrafisz wytrzyma
fizycznie jedynie przez czas od trzydziestu piciu do czterdziestu piciu sekund, jak choby

podnoszenie duego ciaru. Testy przeprowadzone w laboratoriach w Miami na Florydzie

przyniosy fascynujce rezultaty.
Ludzie w wieku szedziesiciu i wicej lat, ktrzy przez okres od dziesiciu do
pitnastu lat nie produkowali dodatkowej tkanki miniowej, ucz si podnosi ciary, co
pozwala im wytworzy mas miniow dwudziestojednolatka oraz porwnywalny poziom
energii.
Co to wszystko oznacza? Ano to, e w wieku siedemdziesiciu i wicej lat moesz
dysponowa tak sam si, jak cieszye si w wieku lat dwudziestu i trzydziestu! Moesz
nie tylko budowa swoj wytrzymao za pomoc wicze aerobicznych, ale rwnie wci
zwiksza wasn si za pomoc krtkich i intensywnych wicze anaerobicznych.
Jednak musisz pamita o jeszcze jednym. Dawaj swojemu organizmowi waciwe
poywienie. Nie zatruwaj go zbytnimi ilociami cukru, tuszczu, soli i misa.
Wszystko to bardzo dobre wiadomoci, poniewa z oblicze statystycznych wynika, e
w pierwszym roku dwudziestego pierwszego wieku okoo dwadziecia cztery procent
populacji Stanw Zjednoczonych przekroczy szedziesity pity rok ycia. Jeli ju teraz
przejmiemy kontrol nad wasnym ciaem, co czwarty Amerykanin bdzie dla spoeczestwa
nie ciarem, ale rdem cennych dowiadcze, jego penym czonkiem, ktry czerpie z
ycia do dna!
Ludzkie ciao jest najlepszym obrazem ludzkiej duszy.
LUDWIG WITTGENSTEIN
DZISIEJSZE ZADANIE:
Zapamitaj dobrze rnic midzy zdrowiem i sprawnoci.
Podejmij decyzj dbania o dobre zdrowie. Mam nadziej, e ju to zrobie.
Postpuj wiadomie. Czy twoje obecne wiczenia fizyczne s aerobiczne czy
anaerobiczne? Czy spalasz tuszcz, czy glikogen? Odwied specjalist, ktry moe to
sprawdzi, albo odpowiedz na nastpujce pytania:
Czy budzisz si rano z poczuciem zmczenia? Czy czujesz si godny po wiczeniach
fizycznych? Czy po wiczeniach fizycznych dowiadczasz gwatownych hutawek
nastrojw?
Czy nie potrafisz pozby si zbdnego tuszczu mimo solidnych wysikw?
Jeli twoja odpowied na te pytania brzmi tak'', prawdopodobnie wiczysz
anaerobicznie.
Spraw sobie przenony aparat do pomiaru pracy serca. To jedna z najlepszych
inwestycji w twoim yciu.
Opracuj plan. Stwarzaj warunki wasnemu metabolizmowi do spalania tuszczu.
Produkuj w sobie wystarczajco duo energii. Rozpocznij dziesiciodniowy program wicze
na podstawie wskazwek, ktre podaem wyej. Zacznij dzisiaj!
Jeli chcesz polepszy swoj wiedz, przeczytaj rozdzia Energia: paliwo
doskonaoci" w mojej pierwszej ksice Unlimited Power.
Podejmij decyzj, e wiczenia fizyczne stan si czci twojej tosamoci. Tylko
dziki prawdziwemu, trwajcemu cae ycie powicaniu si wiczeniom fizycznym moemy
zebra najpikniejsze plony.
Teraz, po wykonaniu drugiego wiczenia, pora na dzie trzeci i trzeci sposb
postawienia sobie wyszych wymaga dla osignicia lepszych rezultatw.

Rozdzia dwudziesty pierwszy

PRZEZNACZENIE W KONTAKTACH
Z INNYMI LUDMI: DBA O INNYCH
I DZIELI SI Z NIMI - DZIE TRZECI
REZULTAT: Wymierne polepszenie jakoci kontaktw z ludmi oraz pogbienie
zwizkw emocjonalnych z tymi, na ktrych ci zaley, poprzez oywienie szeciu
podstawowych obszarw dobrych kontaktw z ludmi.
Sukces jest bezwartociowy, jeli nie mamy kogo, z kim moemy si nim podzieli.
Najbardziej podan przez ludzi emocj jest poczucie zwizku z innymi istotami ludzkimi.
Na kartach tej ksiki czsto rozwaalimy wpyw stosunkw z innymi na ksztatowanie
charakteru, wartoci, przekona oraz na jako caego naszego ycia. Celem dzisiejszego
wiczenia jest przypomnienie ci o szeciu podstawowych zasadach, ktre s bardzo cenne we
wszystkich zwizkach z ludmi. Zanim wic otrzymasz zadanie na dzisiaj, powtrzmy szybko
owych sze zasad.
1. JELI NIE ZNASZ WARTOCI I REGU LUDZI, Z KTRYMI SI
KONTAKTUJESZ, SPOTKASZ SI Z CIERPIE
NIEM. Ludzie mog si nawzajem bardzo kocha, ale jeli dla jakiejkolwiek przyczyny
lami reguy kogo, na kim im zaley, zwizek taki bdzie peen stresw i rozczarowa.
Pamitaj, e kade nieporozumienie, jakie dotychczas przydarzyo ci si w kontaktach z
innymi, wynikao ze zamania regu. Kiedy dwoje ludzi wchodzi ze sob w zwizki intymne,
nieunikniona jest sprzeczno czci ich regu. Znajc reguy partnera, moesz przewidywa
te nieporozumienia i zapobiega im zawczasu.
Jeden z najwikszych problemw w kontaktach z innymi bierze si z faktu, e ludzie
nawizuj te kontakty po to, aby co zyska: prbuj znale kogo, kto pomoe im dobrze
si czu. TYMCZASEM JEDYNY SPOSB NA TRWAY ZWIZEK TO
POSTRZEGANIE TEGO ZWIZKU JAKO MIEJSCA, W KTRYM MOESZ CO DA,
A NIE JAKO MIEJSCA, DO KTREGO UDAJESZ SI, BY CO WZI.
Podobnie jak ze wszystkim w yciu, aby podsyca zwizki z innymi, naley dba o
pewne rzeczy i pewnych rzeczy wypatrywa. Istniej okrelone sygnay ostrzegawcze, ktre,
jeli pojawi si we wzajemnych kontaktach, informuj, e musisz natychmiast zaj si
jakim problemem, zanim stanie si on zbyt powany, by sobie mona byo z nim atwo
poradzi. W swojej ksice How to Make Love AU the Time (Jak kocha si przez cay czas)
dr Barbara De Angelis wyrnia cztery etapy, ktre mog zabi kady zwizek. Rozpoznajc
je, moemy natychmiast zaradzi istniejcym problemom, zanim osign rozmiary, ktrych
wielko zagrozi przyszoci zwizku.
ETAP PIERWSZY: Opr. Pierwsza faza problemw w zwizku zaczyna si, kiedy
zaczynasz odczuwa opr. Dosownie kady, kto kiedykolwiek znajdowa si w zwizku z
drugim czowiekiem, zetkn si kiedy z sytuacj, kiedy odczuwa opr wobec czego, co
jego partner zrobi lub powiedzia. Opr pojawia si, kiedy czujesz si oddzielony od partnera
albo jeste na partnera zdenerwowany. By moe na przyjciu twj partner opowiada dowcip,
ktry ci denerwuje i wolaby, aby partner go nie opowiedzia.

Problem polega oczywicie na tym, e wikszo ludzi nie informuje partnera o

odczuwanym oporze, skutkiem czego rozwija si on w kolejn emocj.
ETAP DRUGI: Niech. Jeli nie zaradzimy oporowi, przeradza si on w niech.
Teraz ju nie jeste po prostu zdenerwowany.
Jeste zy na partnera. Zaczynasz si separowa od niego, tworzysz emocjonaln
barier. Niech burzy poczucie intymnoci, a to bardzo niszczcy wzorzec, ktry nie
kontrolowany szybko przybiera na intensywnoci. Jeli go nie zmienimy, przerodzi si w...
ETAP TRZECI: O d r z u c e n i e . To moment, w ktrym nagromadzie tak wiele
niechci, e szukasz sposobw na udowodnienie winy partnera, atakujesz werbalnie lub
niewerbalnie. Na tym etapie wszystko ci irytuje i zoci. Wanie wtedy pojawia si nie tylko
separacja emocjonalna, ale i fizyczna. Jeli pozwolisz, by odrzucenie si nasilao, dla
zmniejszenia wasnego cierpienia przejdziesz do kolejnego etapu.
ETAP CZWARTY: Represja. Kiedy stajesz si zmczony tamowaniem gniewu, ktry
gromadzi si w tobie na etapie odrzucenia, prbujesz zmniejszy wasne cierpienie,
wywoujc emocjonaln pustk. Unikasz odczuwania cierpienia, ale te dawisz w sobie
poczucie pasji i podniecenia. To najniebezpieczniejszy etap problemw w twoim zwizku,
poniewa na tym wanie etapie kochankowie staj si tylko wsplokatorami. Nikt wok nie
wie, e para ma problemy, poniewa nie toczy si adna walka. Ale zwizek praktycznie
przestaje istnie.
Jak radzi sobie z tymi czterema etapami? Sposb jest bardzo prosty: JASNO
KOMUNIKUJ SWOJE ODCZUCIA. Zadbaj o to, by wasze reguy byy znane i moliwe do
spenienia. Unikaj przesadnego rozdmuchiwania problemw, uywaj Sownika
Transformacji. Wyraaj si w kategoriach preferencji. Zamiast krzycze: Nie znosz, kiedy
to robisz!", powiedz po prostu: Wolabym, eby robia co innego." Zadbaj o posiadanie
sposobw amania wzorca ktni, w ktrej po chwili zapominasz, o co si tak naprawd
kcicie, i chodzi ci tylko o to, aby wygra.
4. UCZY ZE ZWIZKW Z LUDMI JEDEN Z TWOICH NAJWYSZYCH
YCIOWYCH PRIORYTETW. Inaczej oddasz si bez pamici wszystkim innym rzeczom,
ktre na co dzie wydadz ci si pilniejsze, a wtedy pasja i uczucie stopniowo zgasn. Nie
chcesz przecie straci siy twojego zwizku po prostu dlatego, e si do partnera
przyzwyczaisz albo e zaniedbasz podtrzymywanie intensywnych uczu, ktre zbudziy si w
tobie na pocztku waszej znajomoci.
5.
Bardzo wczenie w naszym zwizku z Becky odkrylimy,
e jedna z najskuteczniejszych drg do jego trwaoci prowadzi
poprzez CODZIENNE KONCENTROWANIE SI NA TYM,
JAK MOEMY NASZ ZWIZEK ULEPSZY, zamiast ci
gle myle o tym, co by si stao, gdyby pewnego dnia przesta
istnie.
Musisz bowiem pamita, e jeli si na czym koncentrujesz, cokolwiek to jest, w
kocu si to stanie rzeczywistoci. Jeli nieustannie koncentrujemy si na obawie, e nasz
zwizek przestanie istnie, zaczniemy podwiadomie sabotowa ten zwizek po to, bymy
mogli si wycofa, zanim jeszcze zwiemy si z partnerem na tyle gboko, e wycofanie
spowoduje wielkie cierpienie.
Logiczn konsekwencj tej zasady jest fakt, E NIGDY, ABSOLUTNIE NIGDY I
POD ADNYM POZOREM NIE WOLNO CI ZAGRAA ISTNIENIU SAMEGO
ZWIZKU. Innymi sowy, nigdy nie mw zda typu: Jeli zrobisz to i to, odejd!" Ju samo
takie stwierdzenie otwiera t moliwo. Wywouje ono take destabilizujcy strach w
obydwojgu partnerach.
Kada ze znajomych mi par, ktra przeya ze sob dugie lata, swoj podstawow
zasad uczynia to, by bez wzgldu na ogrom zoci lub poczucia doznanej krzywdy, nigdy

nie zastanawia si nad tym, czy zwizek ma trwa dalej, czy te nie, by nigdy nie
szantaowa partnera odejciem od niego. Przypomnij sobie zasad obowizujc w szkole
dla kierowcw rajdowych, ktr trzeba stosowa, ilekro samochd wpadnie w polizg i
niebezpiecznie zmierza w kierunku muru. W zwizku z drugim czowiekiem musisz si
koncentrowa na tym, dokd chcesz doj, a nie na tym, czego si obawiasz.
6.
KADEGO DNIA MYL INTENSYWNIE O TYM, CO
KOCHASZ W CZOWIEKU, Z KTRYM CZ CI JA
KIE ZWIZKI. WZMACNIAJ POCZUCIE TYCH ZWIZ
KW NA CO DZIE. W KONTAKTACH INTYMNYCH ZA
DBAJ O TO, BY WCI OD NOWA POGBIA POCZUCIE
FASCYNACJI DRUG OSOB, nieustannie przypominajc so
bie, jak wielkie to szczcie, e si z ni zwizae. Bez reszty
identyfikuj si z przywilejem dzielenia wasnego ycia z part
nerem, odczuwaj t przyjemno jak najintensywniej, cigle uma
cniaj j we wasnym ukadzie nerwowym.
Nigdy nie przestawajcie szuka sposobw na wzajemne zaskakiwanie siebie. Jeli
bowiem przestaniecie to robi, rozgoci si w waszym zwizku nawyk i przyzwyczajenie,
uznacie go za co oczywistego. Szukajcie wic i sami twrzcie te chwile, ktre pomog
przeksztaci wasz zwizek w legendarny wrcz wzr!
W penym sercu jest miejsce na wszystko, a w pustym sercu nie ma miejsca na nic.
ANTONIO PORCHIA
DZISIEJSZE ZADANIE:
Staraj si znale dzisiaj czas, aby porozmawia ze swoim partnerem. DOWIEDZ SI,
CO W WASZYM ZWIZKU JEST NAJWANIEJSZE DLA KADEGO Z WAS. JAKIE
S NAJWYSZE WARTOCI W WASZYM YCIU RAZEM i co musi si sta, bycie
poczuli, e wartoci te s spenione?
POSTANW, E BARDZIEJ CI ZALEY NA TYM, BY BY KOCHANYM, NI
BY MIE RACJ. Jeli kiedykolwiek zapiesz si na tym, e obstajesz, i to wanie ty masz
racj, natychmiast zniszcz ten wzorzec. Przesta zaraz si upiera i wr do rozmowy
pniej, kiedy znajdziesz si w lepszym stanie, pozwalajcym rozwiza konflikt.
OPRACUJCIE WSPLNIE SPOSB PRZERYWANIA NIEKORZYSTNYCH
WZORCW, KTREGO OBYDWOJE ZGODZICIE SI UYWA W TRUDNYCH
SYTUACJACH. Stosujc go, nawet w chwilach najwikszej wciekoci bdziecie mogli
cho na moment si umiechn, a to pozwoli si odpry. Aby byo wam atwiej,
wykorzystajcie w tym celu najgupsze i najdziwniejsze moliwe zachowanie. Wymylcie
wasz wasny, prywatny dowcip, do ktrego zawsze mona si odwoa.
Kiedy czujesz opr, powiedz o tym w delikatny sposb, jak choby: Wiem, e to moje
dziwactwa, ale kiedy to robisz, to a mnie w doku ciska!"
5.
Regularnie planujcie nocne randki, najlepiej raz w tygodniu,
ale przynajmniej dwa razy w miesicu. Wzajemnie starajcie si zaskoczy, na zmian
wymylajcie najbardziej romantyczne i jak najprzyjemniejsze spotkania.
6. Nic tak nie dziaa jak codzienny, 90 sekundowy namitny pocaunek!
To twoje jedyne zadania na dzisiaj! Pracuj nad nimi i czerp z nich rado. Gwarantuj
wielk nagrod!

Rozdzia dwudziesty drugi

PRZEZNACZENIE FINANSOWE: M A E KROKI DO
MAEJ
(LUB WIELKIEJ) FORTUNY
DZIE CZWARTY
REZULTAT: Przejcie kontroli nad wasn przyszoci finansow poprzez
opanowanie piciu podstawowych elementw osigania bogactwa.
P i e n i d z e ! To j e d n a z najbardziej nacechowanych emocjonalnie spraw w
naszym yciu. Wikszo ludzi gotowa jest zrezygnowa z rzeczy o wiele bardziej
wartociowych od pienidzy, aby zyska ich wicej: pokonaj wasne ograniczenia,
zaniedbaj kontakty z rodzin i przyjacimi lub nawet zniszcz sobie zdrowie.
Pienidze s potnym rdem czonym w naszej kulturze zarwno z cierpieniem, jak
i z przyjemnoci. Zbyt czsto uywa si ich, by mierzy rnice w jakoci ycia ludzi, by
powiksza przepa midzy tymi, ktrzy maj, i tymi, ktrzy nie maj.
Niektrzy prbuj radzi sobie z pienidzmi udajc, e nie maj one adnego znaczenia,
ale presja finansowa jest czym, co dotyka nas wszystkich w kadym kolejnym dniu ycia.
Zwaszcza w przypadku ludzi starszych brak pienidzy czsto oznacza brak niezbdnych do
ycia rodkw.
Niektrzy ludzie sdz, e pienidz kryje wielk tajemnic. Inni s przekonani, e jest
on rdem dzy, dumy, zazdroci, a nawet pogardy. Czym jest naprawd? Czy narzdziem
speniania marze, czy zarodkiem wszelkiego za? Narzdziem czy broni? rdem
wolnoci, siy i bezpieczestwa? A moe tylko rodkiem, ktry prowadzi do osignicia celu?
Obydwaj dobrze wiemy, e pienidz jest po prostu rodkiem wymiany. Pozwala nam
uproci proces tworzenia i dystrybucji dbr w spoeczestwie. Jest udogodnieniem, ktre
stworzylimy, aby da sobie luksus specjalizacji pracy bez koniecznoci cigego martwienia
si tym, czy inni uznaj nasze produkty za wartociowe, czy te nie.
Nauczylimy si wiza z brakiem tego dobra najbardziej nas ogupiajce emocje:
niepokj, frustracj, strach, niepewno, zmartwienie, zo i ponienie, by wyliczy tylko
kilka. Jestemy wiadkami upadku caych pastw w Europie Wschodniej spowodowanego
presj finansow. Czy znasz pastwo, firm albo czowieka, ktry nie dowiadczaby stresw
finansowych?
Wielu ludzi popenia bd sdzc, e wszystkie kopoty zniknyby z ich ycia, gdyby
mieli pienidze. Nic nie moe by dalsze od prawdy. Wiksze zarobki same w sobie rzadko
powoduj poczucie niezalenoci. Rwnie mieszne jest wmawianie sobie, e wiksza
swoboda finansowa i kontrola nad wasnymi dochodami nie dayby ci moliwoci rozwoju,
dzielenia si z innymi oraz tworzenia wartoci dla siebie samego i innych.
Dlaczego tak wielu mieszkacw kraju, w ktrym zewszd otaczaj nas moliwoci, nie
potrafi osign dostatku? yjemy przecie w spoecznoci, w ktrej mona osign
milionowe zyski, zaczynajc od prostego pomysu komputera, najpierw montowanego we
wasnym garau! Wok nas peno jest wzorcw nieograniczonych moliwoci, peno jest
ludzi, ktrzy wiedz, jak tworzy bogactwo i jak je utrzymywa. Co powstrzymuje nas przed

osigniciem tego samego? Jak to w ogle moliwe, e w kraju kapitalistycznym, w ktrym

nasi przodkowie umierali za nasze prawo do ycia, wolnoci i osigania szczcia, w ktrym
reformy ekonomiczne byy gwnym bodcem osigania wolnoci, dziewidziesit pi
procent Amerykanw po przepracowaniu caego ycia, w wieku szedziesiciu piciu lat nie
moe si utrzyma bez pomocy rzdu lub rodziny?
Jedno stao si dla mnie jasne po wszystkich latach poszukiwania klucza do
zamonoci: zdobycie bogactwa jest proste. Mimo to jednak wielu ludzi nigdy go nie stworzy,
poniewa maj braki w zaoeniach finansowych. Mog one mie form wewntrznego
konfliktu wartoci i przekona albo kiepskich planw, ktre wrcz gwarantuj
niepowodzenie. Rozdzia ten nie dostarczy ci caej wiedzy, ktrej potrzebujesz, by przej
kontrol nad wasnym przeznaczeniem finansowym. Do tego nie wystarczyby jeden rozdzia!
Ma on da ci proste podstawy, ktre nastpnie moesz wykorzysta, ABY NATYCHMIAST
PRZEJ KONTROL NAD T WYJTKOWO WAN DZIEDZIN YCIA.
Zacznijmy od przypomnienia, jak wielki wpyw na przejcie kontroli nad zachowaniem
maj nasze przekonania. Najczstsz przyczyn, dla ktrej ludzie nie odnosz sukcesw
finansowych, s MIESZANE SKOJARZENIA na temat posiadania wikszej iloci pienidzy
oraz znaczenia duych pienidzy w ogle. Ludzie zwykle nie s pewni, co oznaczaoby dla
nich zgromadzenie dodatkowych pienidzy, a wic wikszej iloci, ni potrzebna im do
utrzymania si przy obecnym stylu ycia. Jak dowiedziae si z rozdziau pitego, twj
umys wie, co zrobi tylko wtedy, gdy posiada jasne skojarzenia mwice jednoznacznie,
czego ma unika, a do czego dy. Jeli idzie o pienidze, czsto wysyamy mu mieszane
sygnay, a wic osigamy mieszane rezultaty. Mwimy sobie, e pienidze przynios nam
swobod i niezaleno, stworz moliwo dawania tym, ktrych kochamy, pozwol zrobi
wszystko to, o czym dotychczas marzylimy, bd nasz szans na wiksz ilo wolnego
czasu. Ale jednoczenie moemy wierzy, e aby zebra duo pienidzy, musielibymy
pracowa o wiele ciej, stracilibymy pewne wartoci duchowe i musieli powici na to tak
wiele czasu, e po ich zgromadzeniu bylibymy zbyt starzy i zbyt zmczeni, aby si nimi
cieszy. Moemy te ba si, e po zdobyciu duych pienidzy natychmiast staniemy si
przedmiotem cigej oceny innych, albo e tak czy owak kto nas w kocu wykiwa i okradnie,
wic po co mamy w ogle prbowa.
Te negatywne asocjacje nie ograniczaj si do nas samych. Niektrzy ludzie z niechci
myl o kadym, komu dobrze powodzi si finansowo. Czsto zakadaj, e jeli kto zarabia
duo pienidzy, musi robi to kosztem innych. Jeli i ty niechtnie odnosisz si do kogo
bogatego, jaki komunikat przekazuje to twojemu umysowi? Najprawdopodobniej co na
ksztat opinii, e posiadanie zbyt duych pienidzy jest ze. Jeli ywisz w sobie takie uczucia
wobec innych, podwiadomie uczysz swj umys, e zdobycie bogactwa uczynioby ci
zym" czowiekiem. Niechtnie odnoszc si do sukcesw innych, stwarzasz warunki
samemu sobie do unikania tego wanie stanu, tej wanie sytuacji finansowej, ktrej
najbardziej potrzebujesz i podasz.
Drug najczciej wystpujc przyczyn, dla ktrej ludzie nie przejmuj kontroli nad
pienidzmi, jest po prostu fakt, e UZNAJ TO ONI ZA ZBYT TRUDNE. Chcieliby, aby
zrobi to za nich jaki ekspert. Oczywicie bardzo cenne jest korzystanie z usug specjalistw
(dlatego wanie stworzyem odrbne przedsibiorstwo, Destiny Financial Services ),
wszyscy musimy rozumie konsekwencje wasnych decyzji finansowych. Jeli
bezwarunkowo polegasz na kim innym, nawet kim najbardziej kompetentnym, zawsze
bdziesz mia na kogo zrzuca win za wasne niepowodzenia. Jeli sam przejmiesz
odpowiedzialno za zrozumienie wasnych finansw, moesz zacz sterowa wasnym
przeznaczeniem.

Wszystko w tej ksice opiera si na przekonaniu, e kady z nas dysponuje si

zrozumienia zasady dziaania wasnego umysu, wasnych emocji oraz wasnego ciaa i e
wanie ta sia daje nam moliwo wywierania wielkiego wpywu na wasne przeznaczenie.
wiat naszych finansw nie jest tu wyjtkiem. Musimy go zrozumie i nie wolno nam
ogranicza si przekonaniem o zbytniej zoonoci spraw finansowych. Kiedy zrozumiesz
podstawy, kierowanie wasnymi finansami staje si bardzo proste.
Dlatego wanie pierwszym zadaniem, jakie chciabym ci wyznaczy dla przejcia
kontroli nad wasnym przeznaczeniem finansowym, jest wykorzystanie NWA (Nauka
Warunkowania Neuro-asocjacyjnego) dla warunkowania si do sukcesu finansowego. Ju
teraz zwi si ze wszystkimi wspaniaymi rzeczami, ktre moesz zrobi dla wasnej
rodziny, oraz ze spokojem umysu, ktry odczujesz po zdobyciu prawdziwego dostatku
finansowego.
Trzecim najczciej spotykanym przekonaniem, ktre powstrzymuje ludzi przed
sukcesem finansowym i powoduje olbrzymi stres, jest KONCEPT NIEDOSTATKU. Wielu
ludzi wierzy, e yj w wiecie, w ktrym wszystko jest ograniczone: jest tylko okrelony
obszar dostpnego ldu, ograniczona ilo ropy, ograniczona liczba dobrych domw,
skoczona ilo czasu oraz niezbyt wiele moliwoci. Jeli wyznajesz tak filozofi ycia, to
aby ty wygra, kto inny musi przegra, kocowy wynik bowiem musi wynie zero. Przy
takich przekonaniach jedyn drog prowadzc do sukcesu finansowego jest naladowanie
zodziejskich baronw z pocztkw XIX wieku, czyli opanowanie rynku danego produktu
tak, aby posiada dziewidziesit pi procent wszystkich rde, podczas gdy inni musz
podzieli midzy siebie pozostae pi procent.
Prawda j e d n a k j e s t taka, e cige rozwaanie nad ograniczeniem rodkw nie
gwarantuje trwaego bogactwa. Jeden z moich przyjaci, Paul Pilzer, absolwent Wharton
Business School, zyska pewn saw z powodu swojej teorii ALCHEMII. Paul napisa
ostatnio ksik, ktr bardzo ci polecam. Tytu tej ksiki odzwierciedla podstawowe
przekonanie, a lektura z pewnoci dostarczy ci dowodw popierajcych to przekonanie:
yjemy w wiecie nieograniczonych rde. Tytu ksiki brzmi Unlimited Wealth
(Nieograniczone bogactwo). Paul wskazuje w niej na fakt, e znajdujemy si w wyjtkowym
okresie historii ludzkoci, w ktrym tradycyjne pojcia pozyskiwania ograniczonych
surowcw naturalnych nie s ju wyznacznikiem bogactwa. W DZISIEJSZYCH CZASACH
WARTO SUROWCW NATURALNYCH ORAZ ICH PRAKTYCZN DOSTPNO
OKRELA TECHNOLOGIA.
Kiedy przeprowadzaem z nim wywiad dla Power Talk", mojego miesicznika
wydawanego na tamie wideo, Paul da mi wspaniay przykad na to, jak warto rde
naturalnych oraz ich dostpna ilo zaley od technologii i j a k dziki temu technologia
okrela warto dowolnego produktu czy usugi. W 1973 roku uytkownicy samochodw
spdzali godziny w kolejkach po benzyn. Po skomplikowanych analizach komputerowych
specjalici ustalili wtedy, e na caym wiecie zostao najwyej siedemset miliardw baryek
ropy, co przy wczesnym zuyciu tego produktu miao wystarczy na trzydzieci pi do
czterdziestu lat. Gdyby ustalenia ekspertw byy dokadne, w 1988 roku wiatowe zapasy
ropy musiayby spa do piciuset miliardw baryek. Tymczasem w 1987 roku mielimy
prawie trzydzieci procent wicej ropy ni pitnacie lat wczeniej! W 1988 roku obliczenia
wskazyway, e same tylko udokumentowane rda daj nam zapasy ropy w wysokoci
dziewiciuset miliardw baryek. Liczba ta nie obejmuje dwch tysicy miliardw baryek
ropy, ktre wedug opinii badaczy bdzie mona wydoby za pomoc nowych technologii.
Co spowodowao t radykaln zmian w iloci dostpnej nam ropy? Dwie rzeczy: z
pewnoci nasza zdolno znajdowania ropy znacznie wzrosa wraz z rozwojem technologii.
Rwnie rozwj technologiczny pozwoli nam na bardziej efektywne wykorzystywanie ropy.

Kto pomylaby w 1973 roku o skomputeryzowanym wtrysku paliwa, ktry przecie jest
instalowany dzisiaj w kadym samochodzie w Stanach Zjednoczonych, co pozwala na
zmniejszenie zuycia paliwa o poow? Co wicej, ta komputerowa pytka kosztuje
dwadziecia pi dolarw i zastpia ganik, ktry kosztowa trzysta!

Z chwil gdy wynaleziono t technologi, natychmiast podwoiy si zapasy praktycznie

dostpnej ropy, co ograniczyo wzgldny brak tego surowca w jednej chwili! Cena benzyny, z
uwzgldnieniem inflacji, skalkulowana na podstawie odlegoci, ktr moesz przejecha
oszczdniejszym wspczesnym samochodem, jest mniejsza za przejechanie jednej mili ni
kiedykolwiek przedtem w caej historii przemysu samochodowego. Co wicej, yjemy w
wiecie, w ktrym powodowane chci uniknicia zbyt wielkiego ekonomicznego cierpienia
firmy oraz poszczeglne jednostki szukaj alternatywnych rde energii, ktre pozwol im
osign planowane rezultaty. Naukowcy na caym wiecie znajduj sposoby pozwalajce
zmniejszy zuycie ropy w fabrykach, samochodach, a nawet samolotach.
Paul stwierdzi, e historia braci Hunt w Teksasie jest wspaniaym przykadem na to, e
stara technika opanowywania rynku w dziedzinie jakiego towaru po prostu si ju nie
sprawdza. Kiedy bracia Hunt postanowili przej cakowit kontrol nad rynkiem srebra,
zbankrutowali. Dlaczego? Jednym z powodw jest fakt, e najwikszym na wiecie
uytkownikiem srebra jest Kodak Corporation, ktra wykorzystuje ten surowiec do procesw
chemicznych. Motywowany cierpieniem wynikajcym z podwyszanych cen, Kodak zacz
szuka alternatywnych sposobw obrbki fotograficznej. W rezultacie nie potrzebuje ju do
tego srebra. Ceny tego kruszcu spady natychmiast i bracia Hunt zostali zmieceni z rynku.
To bardzo czsty bd popeniany przez niektrych najpotniejszych ludzi w kraju,
ktrzy nadal dziaaj wedug starego wzorca gromadzenia bogactwa. Musimy zrozumie, e
warto wszystkiego zaley od technologii. Technologia moe zmieni odpady w bezcenny
surowiec. W kocu nie tak dawno posiadanie ropy na wasnej ziemi byo przeklestwem, a
dzi technologia zmienia to w bogosawiestwo.
Paul twierdzi, e prawdziwe bogactwo bierze si obecnie z uprawiania czego, co
nazywa alchemi ekonomiczn". Istota alchemii ekonomicznej to UMIEJTNO
PRZEKSZTACENIA CZEGO O BARDZO NISKIEJ WARTOCI W CO, CO
POSIADA ZNACZNIE WIKSZ WARTO. W redniowieczu alchemicy prbowali
zmieni ow w zoto. Ponieli porak. Jednak, podejmujc t prb, pooyli podwaliny pod
dziedzin nauki zwanej chemi. Wspczeni bogacze s prawdziwymi alchemikami,
poniewa nauczyli si przeksztaca co bardzo zwykego w co cennego i zbiera
ekonomiczne sukcesy wynikajce z tej transformacji. W kocu czy wspaniae tempo operacji
komputerowych nie sprowadza si do kurzu na drogach? Przecie silikon uzyskiwany jest z
piasku. Ci, ktrzy przeksztacili myli w produkty i usugi, naprawd paraj si alchemi.
KADE BOGACTWO ZACZYNA SI W UMYLE!
Wspczesna alchemia jest rdem sukcesw finansowych najbogatszych ludzi
dzisiejszego wiata. Potwierdza si to, zarwno w przypadku Billa Gatesa oraz Rossa Perota,
jak i Sama Waltona oraz Stevena Jobsa. Wszyscy oni znaleli sposb wyzyskania artykuw o
ukrytej wartoci, jak pomysy, informacje, systemy i tak dalej, oraz zorganizowanie ich tak,
aby umoliwi ich wykorzystanie wielu ludziom. Kiedy zsumowali te ukryte wartoci, zaczli
tworzy imperia finansowe.
Zastanwmy si teraz nad picioma podstawowymi zasadami tworzenia trwaego
bogactwa. Zaraz potem przystpisz do pracy
nad przejciem kontroli nad wasnym przeznaczeniem finansowym.

1. PIERWSZYM KLUCZEM DO BOGACTWA JEST UMIEJTNO OSIGANIA

DOCHODW WYSZYCH NI POPRZEDNIO, UMIEJTNO TWORZENIA BOGACTWA. Chciabym zada ci proste pytanie. Czy moesz zarobi dwa razy wicej, ni zarabiasz
obecnie, powicajc na prac dokadnie tyle samo czasu? Czy mgby zarobi trzy razy
tyle? Dziesi razy tyle? Czy jest moliwe, eby w tym samym czasie zarabia tysic razy
wicej ni obecnie? Absolutnie tak, jeli znajdziesz sposb, ktry sprawi, e bdziesz tysic
razy wicej wart dla swojej firmy i dla innych ludzi.
KLUCZEM DO BOGACTWA JEST ZWIKSZENIE WASNEJ WARTOCI. Jeli
masz wicej umiejtnoci, wysz inteligencj, wiksz wiedz, zdolno robienia wicej ni
inni lub jeli po prostu twrczo mylisz i wnosisz w ycie otoczenia cigy wkad, moesz
zarabia o wiele wicej, ni kiedykolwiek dotd uznawae za moliwe. Jedyn,
najwaniejsz i najpewniejsz drog do zwikszenia wasnych dochodw jest ZNALEZIENIE
SPOSOBU NA CIGE DODAWANIE PRAWDZIWEJ WARTOCI DO YCIA
INNYCH LUDZI. ZRB TO, A BDZIESZ PROSPEROWA.
Dlaczego na przykad lekarz zarabia wicej od odwiernego? Pracowa ciej i rozwin
samego siebie tak, e wart jest o wiele wicej w kategoriach dodawania wymiernej wartoci
do ycia innych ludzi. Kady moe otworzy drzwi do hotelu. Ale tylko lekarz otwiera drzwi
do ycia.
Dlaczego w naszej kulturze tak wysoko cenieni s skuteczni przedsibiorcy? Poniewa
dodaj oni wicej wartoci ni inni wok nich. Przedsibiorcom zawdziczamy dwie
podstawowe korzyci. Po pierwsze, podnosz jako ycia swoich klientw, umoliwiajc im
korzystanie ze swych produktw. To wanie jest zasada dobrze rozwijajcego si
przedsibiorstwa. Jake czsto firmy zapominaj, e prawdziwym celem ich istnienia nie jest
przynoszenie zyskw. Zysk jest oczywicie niezbdny, jeli firma ma przetrwa i rozwija
si, stanowi tak sam konieczno jak poywienie lub sen, ale nie jest prawdziwym
powodem jej bytu. CELEM KADEJ FIRMY JEST WYTWORZENIE PRODUKTW LUB
USUG PODNOSZCYCH JAKO YCIA KADEGO CZOWIEKA, KTRY STAJE
SI JEJ KLIENTEM. Jeli cel ten realizowany jest konsekwentnie, zysk firmy staje si
pewny. Oczywicie moliwe jest, e firma osignie szybki zysk, ale jeli nie bdzie
nieustannie dodawa wartoci do ycia ludzi, przestanie istnie. Sprawdza si to zarwno w
przypadku przedsibiorstw, jak i pojedynczych ludzi.
Drugim skutkiem dziaania przedsibiorcw jest fakt, e wytwarzajc swj produkt,
tworz jednoczenie miejsca pracy. Dziki temu dzieci ich pracownikw mog ksztaci si w
uczelniach wyszych na lekarzy, prawnikw, nauczycieli, pracownikw spoecznych, ktrzy
dodaj wartoci do ycia spoeczestwa jako caoci. Pomin ju fakt, e pracownicy wydaj
zarabiane pienidze na produkty innych przedsibiorcw. acuch wartoci nigdy si nie
koczy.
Kiedy Rossa Perota zapytano o sekret j e g o bogactwa, odpowiedzia: Rzecz, ktr na
pewno mog zrobi dla mojego kraju, jest tworzenie nowych miejsc pracy. Jestem w tym
cakiem dobry, a Bg wie, jak bardzo nam tego potrzeba." Im wiksz warto dodajesz do
ycia innych, tym wicej zarabiasz, jeli postawisz si w sytuacji, ktra ci na to pozwala.
Wniosek jest prosty. Nie potrzebujesz by przedsibiorc, by dodawa wartoci do
ycia innych. Ale z pewnoci musisz na co dzie rozszerza swoj wiedz, umiejtnoci oraz
zdolno dawania wci wicej. Dlatego wanie tak wane jest samoksztacenie. Staem si
bardzo bogaty w bardzo modym wieku tylko z jednej przyczyny: opanowaem umiejtnoci i
wiedz, ktre pozwalaj mi w jednej chwili podnie jako ycia kadego czowieka na
ziemi. Nastpnie znalazem sposb na dzielenie si t wiedz i umiejtnociami z wielk
liczb ludzi w krtkim czasie. W rezultacie zaczem wspaniale prosperowa nie tylko
emocjonalnie, ale rwnie i finansowo.

Jeli chcesz zarabia wicej pienidzy ju dzisiaj, tam wanie, gdzie si obecnie
znajdujesz, jednym z najprostszych sposobw
Z przemwienia Rossa Perota w Krajowym Klubie Prasy w grudniu 1990 roku.jest
zadanie sobie kilku pyta: W jaki sposb mog by wicej wart dla mojej firmy? Jak mog
przyczyni si do osignicia wikszych efektw w krtszym czasie? Jak mog doda
znaczc warto do przedsibiorstwa, w ktrym pracuj? Czy s jakie sposoby, ktre
pozwoliyby mi zmniejszy koszty i zwikszy jako produkcji?
Jaki nowy system mgbym opracowa? Jakie nowe technologie mgbym wprowadzi,
aby pomc firmie efektywniej produkowa towary i usugi?" Jeli potrafisz pomc ludziom
wytwarza wicej przy mniejszym nakadzie pracy, wtedy naprawd dodajesz im si,
jednoczenie podnoszc wasn warto ekonomiczn - musisz tylko postawi si we
waciwej sytuacji.
Na naszych kursach Financial Destiny uczestnicy wymylaj wszelkie moliwe
sposoby, pozwalajce im dodawa wartoci do ycia innych, a wic i zwiksza wasne zyski.
Prosimy ich, by zastanowili si, czy dysponuj jakimi moliwociami, ktrych dotychczas
nie wykorzystywali. Najwaniejsze pytania brzmi: Jak mog wpyn na ycie wikszej
liczby ludzi? Jak mog ten wpyw pogbia? Jak mog podnie jako wasnych produktw
lub usug?''
Zawsze znajduj si tacy, ktrzy odpowiadaj: Nie ma sposobw, ktre pozwoliyby
mi doda jakkolwiek warto. I tak pracuj ju szesnacie godzin na dob!" Ani przez chwil
nie sugerowaem, by pracowa wicej ni dotychczas. Nie przekonywaem ci te, e musisz
pracowa w lepszym miejscu. Przez cay czas pytam jedynie, jakie nowe rda mgby
wykorzysta, by doda wartoci do ycia innych ludzi.
Pamitam pewnego masayst, ktry by jednym z najlepszych specjalistw w okolicy
San Diego. Pyta mnie, jak moe zwikszy swoje zarobki, skoro ma ju cakowicie
zapeniony terminarz wizyt. Nie mg przyj nawet jednego pacjenta wicej, a za wizyt
pobiera najwysze moliwe stawki. Kiedy jednak zacz zastanawia si nad sposobami,
ktre pozwoliyby mu lepiej pomc wasnym pacjentom, doszed do wniosku, e gdyby
przyj do spki kogo, kto posiada sprzt do fizykoterapii, mgby do niego kierowa
pacjentw na zabiegi i w ten sposb zwikszy wasne dochody. Dzi pracuje tyle samo co
poprzednio, a przynosi mu to dwa razy wiksze ni poprzednio dochody. Wszystko, co zrobi,
to znalezienie sposobu, ktry pozwoli mu doda nowe wartoci zarwno do ycia wasnych
pacjentw, jak i lekarzy, z ktrymi wsppracowa. Poniewa lekarze rozumieli warto
proponowanej przez niego terapii, wzrosa spjno ich wsplnej troski o zdrowie pacjentw,
co zwikszyo jego moliwoci finansowe.
W Phenix w Arizonie jednym z najlepszych akwizytorw czasu reklamowego na
antenie radiowej jest pewna kobieta, ktrej podstawow strategi marketingow nie jest
zwyke sprzedawanie minut reklamy, ale nieustanne szukanie sposobw pomagajcych
lokalnym firmom odnosi sukcesy. Kiedy na przykad dowiaduje si, e ma powsta nowe
centrum handlowe, natychmiast kontaktuje si z kupcami, ktrzy mogliby wynaj sklepy w
planowanym centrum, i powiadamia ich o tej moliwoci, uatwiajc im w ten sposb
uzyskanie nowego punktu sprzeday. Nastpnie kontaktuje si z wacicielem planowanego
budynku i przedstawia mu si jako pracownik rozgoni radiowej, ktra stale wsppracuje z
wacicielami podobnych centrw. Czy czowiek ten chciaby dosta list najlepszych
handlowcw w swojej brany?
Strategia ta przynosi kilka korzyci. Do czasu radiowego akwizytorka dodaje warto,
ktr klienci kupuj, by promowa swoje firmy. Znalaza sposb, by dawa im o wiele wicej
ni ktokolwiek w okolicy, zwykle wic kupuj od niej wiksz cz, jeli nie cay czas
antenowy, jaki im oferuje. Nie wymaga to od niej zbyt wiele zachodu, a sprawia, e jest dla

klientw
w warta wicej ni innii akwizytorzzy reklam raadiowych. O
Odzwiercied
dlaj to jej
dochody
y.
M
Moesz
dodaawa nowycch wartoci,, nawet jelii pracujesz w wielkiej korporacji.
k
Pamitaam pewn kobiet,
k
ktrra zajmowaa si refund
dacj kosztw leczeniaa przez firm
my
ubezpieeczeniowe w ksigowoci wielkieg
go szpitala. Widziaa, jaak wolno po
osuwaj si te
sprawy,, i wiedziaaa, e refundaacja kosztw
w jest podsttaw dla waciwej pro
osperity szpitala.
Odkryaa, e mogab
by pracowaa efektywniiej i zaatwiia cztery do piciu razzy wicej sp
praw ni
dotychcczas. Spytaaa wic swoiich przeoo
onych, czy gdyby
g
wykoonywaa praac piciu lu
udzi,
podnieliby jej pob
bory o pid
dziesit proccent.
W odpowiedzzi usyszaaa, e jeli w cigu dusszego czasuu udowodni,, e jest w stanie to
robi, otrzyma pod
dwyk. Od tamtego dn
nia zwikszy
ya si nie tyylko wydajn
no jej praacy i
y, ale te i poczucie
p
du
umy z dobrzze wykonyw
wanych obow
wizkw.
dochody
K
Kluczem
do zwikszenia
z
a twoich do
ochodw w firmie
f
jest wiadomo, e nie wo
olno ci
da piidziesiciiu procent wzrostu
w
zaarobkw w zamian za podniesienie
p
e jakoci teg
go, co robissz, o pidziiesit proceent.
Firma musi
m osiga dochody. Waciwe pytanie
p
wicc brzmi: Jaak mog pod
dnie jako
wasnej pracy o sto
o do stu pidziesiciu procent?" Jeli
J
znajdziiesz na nie odpowied,
o
nie
bdzieszz mia kopo
otw z podn
niesieniem swoich docchodw.
DYSTRYBU
UCJA W PR
RZYSZO
CI
Jeednym z najjlepszych sp
posobw naa dodawaniee wartoci w czasach naam wspczzesnych
jest zrozzumienie faaktu, e W DZISIEJSZY
D
YM SPOE
ECZESTW
WIE BOGA
ACTWO TW
WORZY
SI POP
PRZEZ DY
YSTRYBUC
CJ. Produk
kty i usugi zmieniaj ssi nieustann
nie, ale ci, ktrzy
k
znalelii sposb na dostarczaniie czego naaprawd waar-

Bezpieczesttwo finansowe ley na drodze. Pocczujesz si bbezpieczny bardzo szy

ybko.
tociow
wego duej liiczbie ludzii, zawsze bd dobrze prosperowa
p
a. Taki waanie jest sek
kret
najbogaatszego czo
owieka w Sttanach Zjedn
noczonych,, Sama Walttona. Sta sii bogaty, tw
worzc
systemy
y dystrybucjji. Ross Perrot zrobi to samo - zao
oy sie dyystrybucji in
nformacji. Jeeli
potrafisz wymyli sposb na dostarczeniie czego, co ju jest w
wartociowe dla wikszej
udzi, albo na
n zmniejszeenie obecny
ych kosztw
w dystrybucjji, to znalazze kolejn
liczby lu
moliwo
o dodaniaa wartoci. Tworzenie
T
dodatkowej
d
wartoci niie polega ty
ylko na tworrzeniu
nowych
h produktw
w. Polega rwnie na od
dnajdywaniiu drogi do ppolepszeniaa jakoci yccia dla
jak najw
wikszej liczzby ludzi.
Jeeli si jednaak nad tym wszystkim zastanowissz, bdziesz wiedzia, dlaczego
d
lud
dzie nie
odnosz sukcesw finansowycch. Waniee, kieruj si ograniczajjcymi ich przekonania
p
ami.
Jednak, co waniejsze, wikszzo z nich sdzi,
s
e po
owinni dostaa co w zam
mian za nic.

Oczekuj, e ich dochody powinny by wiksze z roku na rok, bez wzgldu na to, czy
zwikszaj swj wkad we wasn firm, czy te nie.
Podwyki powinny by uzaleniane od zwikszonej wartoci, a wasn warto
moemy zwiksza bez trudu tak dugo, jak dugo chcemy si uczy i rozszerza repertuar
wasnych moliwoci. Kada firma, ktra daje pracownikom podwyki bez wzgldu na to,
czy widz oni sposoby na cige zwikszanie wasnej wartoci, czy te nie, podupada coraz
bardziej i w kocu znajdzie si w powanych kopotach ekonomicznych albo nawet upadnie.
Zanim poprosisz o podwyk, musisz najpierw znale sposb, by da firmie warto co
najmniej dziesiciokrotnie wiksz ni to, czego dasz.
Rwnie firmy musz zrozumie, e jeli inwestuj w sprzt i wyposaenie, zwrci im
si to tylko w czci. Jak mwi Paul Pil-zer, PRACA JEST KAPITAEM. Jeli kto zarabia
pidziesit tysicy dolarw rocznie i potrafi przynie warto rzdu piciuset tysicy
dolarw rocznie, to dlaczego nie zatrudni tego kogo i nie pozwoli mu powiksza
wasnych umiejtnoci, wiedzy i talentu tak, by mg zwikszy produkowan warto do
miliona? Inwestycja pidziesiciu tysicy dolarw, ktra przyniesie milion, to bardzo cenna
moliwo. Nie ma dla firmy lepszej inwestycji ni wyksztacenie i rozwj wasnych
pracownikw. 614
Bogactwo jest produktem zdolnoci czowieka do mylenia.
AYN RAND
Od wielu lat pomagam ludziom w caym kraju podnie jako ich ycia poprzez
zebranie cennych myli i dostarczenie ich innym tak, by mogli z nich jak najbardziej
skorzysta. Odniosem sukces dziki stworzeniu techniki zmiany wasnego ycia i
przekonaniu do niej wielkiej rzeszy ludzi. Jednak moje powodzenie znaczenie wzroso, kiedy
pewnego dnia zadaem sobie pytanie: Jak mog dotrze do wikszej liczby ludzi ni
kiedykolwiek przedtem? Jak mog kontaktowa si z nimi nawet wtedy, kiedy pi?" To
pytanie pozwolio mi znale sposb na rozszerzenie mojego wpywu na ludzi, ktrego
wczeniej nawet nie braem pod uwag: zaczem oferowa wasne kasety wideo za
porednictwem telewizji.
Byo to dwa lata temu. Od tamtego czasu rozprowadzilimy w caym wiecie ponad
siedem milionw kaset wideo z moim programem Personal Power, ktry zawiera informacje i
techniki mogce wpywa na ludzi przez dwadziecia cztery godziny na dob! Producenci
moich tam wideo obliczaj, e dugo tamy z moim programem sprzedanej w cigu
ostatnich dwudziestu czterech miesicy wystarczyaby, aby opasa Ziemi dwadziecia razy!
Dziki temu pytaniu doznaem wielkiej radoci nie tylko z powodu zyskania nowych
sposobw wpywu na jak najwiksz liczb ludzi. Produkcja kaset wideo stworzya okoo
siedemdziesiciu piciu tysicy godzin roboczych tylko w wytwrni tam. A jeli dodamy
godziny pracy handlowcw?
Poznae wiele przykadw na to, jak dodanie wartoci przynosi bogactwo. Sposb ten
jest bardzo prosty i bardzo skuteczny. Zadaj wic sobie pytanie: W JAKI SPOSB MOG
DODA WARTOCI DO KADEGO RODOWISKA, W KTRYM SI ZNAJDUJ?"
Kiedy jeste w pracy, nieustannie pytaj samego siebie: W jaki sposb zarobiem albo
zaoszczdziem pienidze mojej firmie w cigu ostatnich dwunastu miesicy?" WKAD W
YCIE INNYCH CZYNI NASZE YCIE BOGATSZYM, NIE OGRANICZAJ SI WIC
TYLKO DO POMNAANIA WARTOCI W CELU OSIGNICIA OSOBISTEGO
ZYSKU. Jak moesz doda wartoci do ycia innych ludzi, w domu, w szkole, we wasnej
parafii, w lokalnej spoecznoci? Jeli znajdziesz sposb dodania do ycia innych wartoci co
najmniej dziesiciokrotnie wikszej od wartoci, ktrej sam pragniesz, zawsze bdzie ci

towarzyszy poczucie spenienia. Wyobra sobie, jakie byoby ycie, gdyby wszyscy poszli
za twoim przykadem.
2. DRUGIM KLUCZEM JEST UTRZYMANIE BOGACTWA. Kiedy dysponujesz ju
skuteczn strategi zgromadzenia bogactwa przez bardzo wysokie zarobki, jak masz je
utrzyma? Wbrew powszechnemu przekonaniu, nie uda ci si tego osign po prostu
poprzez dalsze zarabianie pienidzy. Kt z nas nie sysza historii o sawnych ludziach,
ktrzy najpierw zrobili fortun, a pniej stracili j z dnia na dzie? O sportowcach, ktrzy
dziki wasnemu talentowi zdobywali majtek tylko po to, by rozpocz hulaszcze ycie,
ktre pozbawio ich pienidzy, zanim jeszcze mogli dokadnie zrozumie, e je zarobili? O
tych, ktrzy zaczli yc ponad stan i nawet wtedy, gdy ich dochody si zmniejszay, nadal
kierowali si wymaganiami, ktrym nie potrafili ju sprosta?
Jest tylko jeden sposb, ktry pozwoli ci utrzyma bogactwo: WYDAWAJ MNIEJ,
NI ZARABIASZ, A RNIC INWESTUJ. Nie jest to moe najbardziej atrakcyjna zasada,
ale bez wtpienia stanowi jedyny sposb na zabezpieczenie wasnego bogactwa na czas
duszy. Zawsze tak samo dziwi mnie fakt, e bez wzgldu na to, jak wiele zarabiaj, ludzie
potrafi znale sposoby wydania zarobionych pienidzy. Roczne dochody uczestnikw kursu
Financial Destiny wahaj si od trzydziestu tysicy do dwch milionw dolarw, rednio za
wynosz sto tysicy. Jednak nawet ci zarabiajcy najwicej czsto si zaamuj". Dlaczego?
Poniewa podejmuj decyzje ekonomiczne na podstawie przewidywa krtkofalowych raczej
ni dugofalowych. NIE MAJ ADNEGO JASNEGO PLANU WYDATKW, A CO
DOPIERO PLANU INWESTYCJI. Zmierzaj wprost w odmty wodospadu Niagara.
Jedynym moliwym sposobem zbudowania trwaego bogactwa jest PRZEZNACZENIE
OKRELONEGO PROCENTU WASNYCH DOCHODW NA INWESTYCJE, KTRE
PRZYNIOS DOCHODY W PRZYSZOCI. Wszyscy chyba to wiedz. Nieraz mwiono
nam, ile mona zyska, oszczdzajc dziesi procent dochodu i przeznaczajc te pienidze
na inwestycje. Jednak bardzo niewielu z nas to robi - czyby zbieg okolicznoci? - bardzo
niewielu z nas posiado bogactwo! Najlepszym sposobem na utrzymanie wasnego bogactwa
jest odcicie dziesiciu procent swoich dochodw i zainwestowanie ich natychmiast po
uzyskaniu, zanim jeszcze wemiesz te pienidze do rki.
Aby zachowa bogactwo, musisz rwnie kontrolowa wasne wydatki. JEDNAK NIE
PRACUJ NAD WASNYM BUDETEM. PRACUJ NAD PLANEM WYDATKW!
Dlaczego? Poniewa jeli twj budet jest zrobiony dobrze, jest on w rzeczywistoci planem
wydatkw. Jest to dla ciebie okazja do zastanowienia si, na co chcesz - lub chcecie, jeli
masz rodzin - wyda pienidze, aby unikn sytuacji zaskoczenia w przyszoci. Zbyt czsto
podejmujemy decyzje pod presj chwili i zbyt czsto takich decyzji pniej aujemy.
Gwarantuj te, e jeli maonkowie posiadaj klarowny plan wydatkw w kadej dziedzinie
ycia, mog sobie zaoszczdzi wielu sporw i ktni.
Niestety wikszo Amerykanw yje ponad stan. W 1980 roku Amerykanie tylko w
ramach kart kredytowych zadueni byli na ponad pidziesit cztery miliardy dolarw! Do
koca 1988 roku kwota wicej ni potroia si i osigna ponad sto siedemdziesit dwa
miliardy! Taki system gwarantuje klsk finansow. Bd mdry: wydawaj mniej, ni
zarabiasz, a bdziesz w stanie utrzyma wasne bogactwo.
Odpowiesz, e przecie inwestycje mog spowodowa wzrost twojego majtku, na co ja
zareplikuj, e musisz rwnie liczy si z inflacj. Jeli postawisz trzeci krok na drodze do
finansowego sukcesu, utrzymasz wasne bogactwo na pewno.
3. TRZECIM KLUCZEM DO SUKCESU FINANSOWEGO JEST POMNAANIE
WASNEGO BOGACTWA. Jak to osign? Do reguy, ktr przed chwil podaem,
musisz po prostu doda jeden element: WYDAWAJ MNIEJ, NI ZARABIASZ, RNIC
INWESTUJ, A NASTPNIE ZYSKI Z TEJ INWESTYCJI PRZEZNACZAJ NA KOLEJN,
ABY ZWIELOKROTNI SWJ MAJTEK.

Wielu z nas syszao o tym, ale zaledwie kilku naprawd t zasad rozumie. Tymczasem
pozwala nam ona postawi si w sytuacji, w ktrej pracuj na nas wasne pienidze.
Wikszo z nas zaharowuje si na mier i wydaje wszystkie zarobki, by utrzyma si na
okrelonym poziomie. Ludzie sukcesu to ci, ktrzy odkadaj cz wasnych dochodw i
inwestuj j tak dugo, dopki ktra kolejna inwestycja nie podniesie ich majtku do
poziomu pozwalajcego cakowicie zaspokoi wszystkie potrzeby wynikajce z ich stylu
ycia. Wtedy nie bd musieli ju pracowa. Tak akumulacj kapitau, ktra uwalnia od koniecznoci pracy, nazywamy MAS KRYTYCZN. Tempo, w jakim osigniesz
niezaleno finansow, jest wprost proporcjonalne do iloci pienidzy reinwestowanych - nie
wydawanych! - po otrzymaniu zyskw z dotychczasowych inwestycji. W ten sposb owoce"
twoich pienidzy bd rosy i rozwijay si do momentu, w ktrym zapewni ci solidne
podstawy ekonomiczne.
Posumy si przykadem. Jeli zoysz papierow serwetk (1/32 cala gruboci), jak
gruba si staje? Odpowied jest oczywista: 1 / 1 6 cala. Zoona po raz drugi, mierzy ju 1 / 8
cala gruboci. Za trzecim razem grubo zwiksza si do 1/4 cala, a za czwartym do 1 / 2 . Za
pitym razem grubo chusteczki osiga 1 cal. Pytanie do ciebie: ile razy trzeba zoy
chusteczk, aby jej grubo signa odlegoci midzy Ziemi a Ksiycem, ktra wynosi
237 305 mil? Niewiarygodne, prawda? Odlego midzy Ziemi a Ksiycem osignby
skadajc chusteczk trzydziesty dziewity raz. Za pidziesitym razem grubo chusteczki
wyniosaby do, by sign do Ksiyca i z powrotem prawie dwa razy! Taka wanie sia
kryje si w reinwestowaniu zyskw. Niewielu ludzi zdaje sobie spraw, e pomnaanie
niewielkiej iloci pienidzy przez duszy czas przynosi fortun!
Moesz w tym miejscu powiedzie: To cudowne! Chciabym zacz od razu, ale skd
mam wiedzie, w co inwestowa?"
Na to pytanie nie ma jednej prostej odpowiedzi. Musisz najpierw zdecydowa, jakie s
twoje cele finansowe. Co chcesz osign i w jakim czasie? Jaka jest twoja TOLERANCJA
RYZYKA, ilo ryzyka, ktr moesz spokojnie ponie? Bez jasnego zrozumienia wasnych
celw, potrzeb i potencjalnych problemw, odpowied na
pytanie, w co inwestowa, nie jest prosta. Czsto przyszli inwestorzy pozwalaj, by
doradzali im specjalici, ktrzy nie maj najmniejszego pojcia o prawdziwych potrzebach
swoich klientw. Najwaniejsz rzecz w sprawach finansowych jest prawdziwe zrozumienie
wszystkich typw inwestycji wraz z potencjalnym zyskiem oraz ryzykiem, jakie niesie kady
z nich. Odpowiedzialni doradcy inwestycyjni zawsze dbaj, by ich klient dobrze rozumia
stojce przed nim moliwoci inwestycji oraz bra je pod uwag przy opracowaniu wasnego
PLANU FINANSOWEGO. BEZ JASNO SPRECYZOWANEGO PLANU FINANSOWEGO
MUSISZ W KOCU PONIE KLSK FINANSOW. W ksice How to Be Your Own
Investment Counselor (Jak sta si wasnym doradc inwestycyjnym) Dick Fabian pisze:
Dowiadczenie pokazuje, e inwestorzy - bez wzgldu na charakter inwestycji - nie zarabiaj
adnych pienidzy przez okres dziesiciu lat. Ta tragiczna statystyka ma kilka przyczyn:
Brak wyznaczonego celu.
Uganianie si za modnymi inwestycjami.
Opieranie si na raportach publikowanych w prasie.
lepe suchanie rad brokerw i finansistw.
Popenianie pomyek emocjonalnych, i tak dalej."
Na szczcie odpowiedzi na twoje pytania finansowe s bardzo atwe do zdobycia.
Moesz je uzyska z lektury ksiek, ktre napisali najwiksi mistrzowie: od Petera Lyncha i
Roberta Prechtera po Warrena Buffeta. S te dobrzy doradcy, ktrzy pomog ci opracowa
plan, prowadzcy do zaspokojenia twoich dugofalowych potrzeb finansowych.
Pamitaj, e finanse odgrywaj bardzo wan rol w iloci cierpienia bd
przyjemnoci, ktrych dowiadczasz w yciu. Dlatego wanie korzystaj z rad tylko

najlepszych specjalistw. Jeli odstpisz od tej zasady, spotkasz si z wielkim cierpieniem.

Jeli si do niej zastosujesz, osigniesz poziom bogactwa, ktry znacznie przekracza twoje
dotychczasowe marzenia.
Teraz, kiedy naprawd zacze gromadzi i pomnaa wasne bogactwo, jeste gotw
do kolejnego kroku w kierunku sukcesu finansowego.
4. CZWARTYM KLUCZEM DO SUKCESU FINANSOWEGO JEST OCHRONA
WASNEGO BOGACTWA. Jake wielu ludzi, ktrzy zdobyli prawdziwe bogactwo, czuje
si rwnie niebezpiecznie z t wielk iloci pienidzy, jak wtedy, kiedy ich nie miao wcale.
Ludzie czsto czuj si mniej pewnie, gdy myl, e maj wicej do stracenia. Dlaczego?
Poniewa wiedz, e w kadej chwili kto moe ich oszuka lub wykorzysta, choby
stawiajc im bezpodstawne zarzuty w sdzie i w ten sposb dziesitkujc ich aktywa.
Czy chciaby wiedzie, jak le wyglda dzisiaj sytuacja w Stanach Zjednoczonych? Z
danych opublikowanych w artykule londyskiego Financial Times" 22 czerwca 1991 roku
wynika, e spord wszystkich procesw sdowych, ktre wszczto na caym wiecie w 1988
roku, zastraszajca liczba dziewidziesiciu czterech procent przypada na Stany
Zjednoczone Ameryki. Rocznie ma miejsce w naszym kraju osiemnacie milionw procesw
sdowych. Z aktualnych danych amerykaskiej palestry wynika, e jeli mieszkasz w
Kalifornii i zarabiasz powyej pidziesiciu tysicy dolarw rocznie, szansa, e zostaniesz
podany do sdu, jest jak jeden do czterech.
Z europejskiej perspektywy patrzc, mona przypisa Amerykanom to, e zawsze
szukaj kogo, na kogo mog zrzuci win, i std ta niewiarygodna liczba spraw sdowych.
To ostre, gorzkie sowa, ale niestety, s prawd. Takiej postawy nie znajdujemy nigdzie
indziej na wiecie. Niszczy ona nasz kraj ekonomicznie, zmusza do wykorzystywania czasu,
kapitau i energii w sposb cakowicie nieproduktywny.
Jak donis ostatnio Wall Street Journal", pewien pijany mczyzna, prowadzc
samochd, usiowa przesun naadowan strzelb na prawe przednie siedzenie. Bro
przypadkowo wypalia, zabijajc go na miejscu. Wdowa po tym nieszczniku, zamiast uzna
fakt, e jej m by pijany, pozwaa do sdu producenta broni, zarzucajc mu, e strzelba nie
miaa adnych zabezpiecze przed pijanymi uytkownikami. Zadaa czterech milionw dolarw odszkodowania i wygraa spraw!
Nic wic dziwnego, e ludzie nie czuj si najlepiej ze wiadomoci, e w podobnej
sytuacji kto moe odebra im majtek, na ktry pracowali cae lata! Odstrasza ich to od
prowadzenia interesw i czsto wpywa na podejmowane przez nich decyzje finansowe.
Jednak S PRZECIE PRAWNE SPOSOBY OCHRONY T W O J E G O MAJTKU,
KTRE M O E S Z WYKORZYSTA,
JELI NIE JESTE OBECNIE STRON ADNEGO PROCESU SDOWEGO. Nie
chodzi tu o unikanie spaty rzeczywistych dugw, ale o ochron twojego majtku przed
nieuzasadnionymi rozszczeniami innych. Ludzie kierujcy si nieuczciwymi motywami mog
ci wytoczy proces dla dwch przyczyn: chc skorzysta na twoim ubezpieczeniu albo chc
przej twoje aktywa. Jeli nie mog pooy apy na twoim majtku, trudno im bdzie
pozyska prawnika, ktry zgodzi si pracowa za zwyk opat. Jeli z gry zabezpieczysz
si przed tak ewentualnoci, moesz obroni swoje aktywa, postpujc zgodnie z jasnymi i
prostymi przepisami prawa.
Usiujc zrozumie wiat finansw, analizowaem ycie najwikszych ludzi sukcesu na
caym wiecie. Pozwolio mi to odkry kilka sposobw, za pomoc ktrych chroni oni swj
majtek przed nieuzasadnionymi roszczeniami. W tej, podobnie jak w kadej innej sytuacji
yciowej, dobrze jest odkry, co robi wielcy gracze", oraz wzorowa si na ich
postpowaniu. Powiciem dwa lata na analiz najlepszych dostpnych w Stanach
Zjednoczonych sposobw ochrony wasnych aktyww. Moim celem bya midzy innymi

pomoc lekarzom uczestniczcym w moich kursach Fortune Management (Zarzdzanie

Fortun).
Najczciej powtarzajcym si bdnym przekonaniem jest stwierdzenie, e ochrona
aktyww to jaki tajemniczy proces, w ktrym nie da si unikn oszustwa. Ale w
rzeczywistoci najlepsz polityk jest uczciwo. Nie musisz ukrywa swojego majtku,
wystarczy, by go strzeg. Jeli wic obrona wasnych aktyww nie staa si jeszcze dla ciebie
spraw pierwszoplanow, stanie si ni na pewno, kiedy zaczniesz gromadzi swoje bogactwo. Musisz pamita, e wiele moesz w tym zakresie zrobi.
6. PITYM KLUCZEM JEST CZERPANIE RADOCI Z WASNEGO BOGACTWA.
Wielu ludziom udaje si przej przez pierwsze cztery etapy. Odkrywaj oni, jak
zgromadzi bogactwo poprzez dodawanie wartoci, jak utrzyma je dziki wydawaniu
mniej, ni zarobili. Staj si mistrzami w sztuce inwestycji i wiedz, jak broni
wasnych aktyww.
7. Mimo to
jednak wci nie s szczliwi. Odczuwaj pustk. Nie zrozumieli bowiem jeszcze, e
PIENIDZE NIE S CELEM, TYLKO RODKIEM. Kady z nas musi wic znale
sposoby, ktre pozwol mu dzieli si wasnym bogactwem z tymi, na ktrych nam zaley.
Inaczej pienidze nie bd miay adnej wartoci. Kiedy odkryjesz sposoby na dzielenie si
wasnym bogactwem proporcjonalnie do jego wielkoci, zyskasz jedn z najwikszych
yciowych radoci.
Mog zarczy, e jeli nie nauczysz si wiza z tym wielkiej przyjemnoci, nigdy nie
utrzymasz tego dziaania przez dugi czas. Wikszo ludzi czeka z uwolnieniem wasnej
radoci do momentu, w ktrym uda im si zgromadzi okrelon sum pienidzy. To
wspaniay sposb, aby nauczy wasny umys, by czy cierpienie ze zdobywaniem
bogactwa. Ty powiniene nagradza si emocjonalnie od samego pocztku. Od czasu do
czasu musisz sprawia sobie finansow niespodziank (o czym mwilimy w rozdziale
szstym), aby twj umys wiedzia, e zarabianie pienidzy jest czym przyjemnym, e
przynosi nagrody.
PAMITAJ TE O WIELKIEJ SILE I WIELKIEJ WARTOCI DZIELENIA SI Z
POTRZEBUJCYMI. Zapewniam ci, e mj wiat finansowy zacz si cakowicie
zmienia, kiedy daem komu potrzebujcemu troch wicej ni dwadziecia dolarw, cho
naprawd nie zbyway mi one wtedy. Poczuem si tego dnia tak wspaniale, e ju samo to
uczucie potrafio znacznie zwikszy skuteczno mojego dziaania oraz moliwoci
zarabiania pienidzy. Wikszo ludzi dzieli si z innymi tylko wtedy, jeli ma troch wicej
pienidzy. Ale jak sdzisz, co byoby trudniejsze: odda potrzebujcym jedn dziesit
wasnego majtku, gdy ma si dolara, czy te odda potrzebujcym jedn dziesit wasnego
majtku, gdy majtek ten wynosi milion dolarw? Odpowied jest oczywista, prawda?
Nie prbuj tu dowie, e dziesi procent to kwota, ktrej naley si kurczowo
trzyma. Postanw jednak solennie, e pewn cz wasnych zarobkw wydasz na ludzi
potrzebujcych w taki sposb, ktry sprawi ci rado. Pikno dzielenia si z innymi polega
rwnie i na tym, e oddajc cz wasnego majtku, uczysz swj umys, e masz wicej, ni
ci potrzeba. Stoisz ponad progiem
ubstwa, a ju samo to przekonanie moe zmieni cae twoje ycie.
PRAWDZIWE BOGACTWO JEST EMOCJ: JEST TO POCZUCIE
CAKOWITEGO DOSTATKU. Ju samo nasze dziedzictwo czyni z nas bogaczy. Mamy
przywilej cieszenia si piknymi obrazami, ktrych sami nie namalowalimy, muzyk, ktra
nie jest naszym dzieem, i szkoami, ktre przecie zbudowa kto inny. Poczuj bogactwo
parkw narodowych, ktre s wasnoci caego narodu. Uwierz, e jeste czowiekiem
bogatym, i ciesz si tym bogactwem. Zrozum, e to cz twojego bogactwa, a poczucie
wdzicznoci uatwi ci stworzenie czego jeszcze wikszego.

Pozwl wic, e na koniec powiem ci jedno: zmiana wasnych przekona oraz przejcie
kontroli nad wasnymi finansami mog by przepiknym dowiadczeniem w twoim
osobistym rozwoju. Postanw wic, e to dowiadczenie osigniesz, i zacznij od zaraz.
Dobroczynno i sia osobista to jedyne waciwe inwestycje.
WALT WHITMAN
Wiele z nich moe ci nauczy, jak podejmowa mdre decyzje inwestycyjne.
Jeli martwisz si, e kto nieuczciwie signie po twoje aktywa, podejmij dziaania,
ktre doprowadz do utworzenia mdrego planu ich ochrony.
Wyznaczaj ma pul nagrd, ktre pomog ci poczy przyjemno z sukcesem
finansowym. Dla kogo mgby zrobi co specjalnego? Jak moesz si nagrodzi za to, e
zaczniesz ju dzisiaj?
DZISIEJSZE ZADANIE:
Przyjrzyj si dokadnie swoim przekonaniom i sprawd, czy nie ma wrd nich
przekona niewaciwych. Jeli s, pozbd si ich za pomoc techniki NWA (Nauka
Warunkowania Neuroasocjacyjnego).
Zapocztkuj proces dodawania wartoci na wielk skal we wasnym miejscu pracy, bez
wzgldu na to, czy dostajesz za to pienidze, czy te nie. Dziesiciokrotnie zwiksz obecnie
produkowan warto i przygotuj si na wielkie nagrody finansowe.
Postanw, e bdziesz odkada co najmniej dziesi procent wasnych dochodw i je w
starannie zaplanowany sposb inwestowa.
Znajd sobie doradc. Skontaktuj si ze specjalistami z lokalnej grupy Financial Destiny
albo innym lokalnym trenerem finansw". Zadbaj o to, aby pomg ci opracowa plan
finansowy, ktry dokadnie rozumiesz. Signij po ksiki pisane przez naj

Rozdzia dwudziesty trzeci

BD NIESKAZITELNY;
T W J KODEKS ZACHOWANIA
DZIE PITY
REZULTAT: Czy to moliwe, bymy mieli pikne wartoci, wspaniay zestaw regu,
ktre je wspieraj, zadawali sobie waciwe pytania i mimo wszystko w jakim momencie
yli w sprzecznoci z nimi? Jeli jeste ze sob szczery, wiesz, e odpowiedz brzmi tak".
Kady z nas w pewnych sytuacjach pozwala, by kieroway nim wydarzenia, zamiast
wiadomie podejmowa decyzje co do znaczenia tych wydarze. Musimy wic mie jasno
okrelony sposb, ktry zapewni, e nigdy nie uczynimy wasnym yciem wyjtku od
wartoci, ktrym si powicilimy. Musimy te mie jak miar, ktra pozwoli oceni, czy
yjemy zgodnie z wasnymi wartociami na co dzie, czy te nie.
Ten mody mczyzna osign nieprawdopodobny sukces w wieku dwudziestu siedmiu
lat. By bardzo bystry, oczytany i czu si tak, jakby wyprzedzi wszystkich na wiecie.
Jednak pewnego dnia zda sobie z czego spraw: nie by szczliwy! Wielu ludzi go nie
lubio, poniewa uznawali go za pyszaka. Poczu, e nie panuje ju nad kierunkiem swojego
ycia, a co dopiero swoim ostatecznym przeznaczeniem.
Postanowi, e przejmie kontrol nad yciem, stawiajc sobie wiksze wymagania,
opracowujc strategi, ktra pozwoli mu te wymagania speni, oraz tworzc system, dziki
ktremu bdzie mg codziennie ocenia osigane rezultaty. Zacz od wybrania dwunastu
cnt" - dwunastu stanw emocjonalnych, ktrych chcia dowiadcza kadego dnia. By

przekonany, e popchnie to jego ycie w podanym kierunku. Nastpnie sign po swj

dziennik, wypisa w nim owych dwanacie stanw i obok tej listy umieci tabel z liczb
kolumn odpowiadajc liczbie dni miesica. Za kadym razem, kiedy pogwac jedn z tych
cnt, postawi ma czarn kropk w rubryce odpowiadajcej tej cnocie danego dnia. M o i m
celem j e s t nie mie adnej czarnej kropki na moim wykresie. Wtedy bd wiedzia, e
prawdziwie yj w zgodzie z tymi cnotami" - pomyla.
By tak dumny ze swego pomysu, e opowiedzia o nim przyjacielowi, pokazujc mu
swj dziennik. Przyjaciel zauway: Wspaniale! Myl jednak, e do listy swoich cnt
powiniene doda pokor." Wtedy Benjamin Franklin wybuchn miechem i dopisa do
swojej listy trzynast cnot.
Pamitam, e pierwszy raz czytaem ten fragment autobiografii Benjamina Franklina w
pokoju hotelowym w Milwaukee. Miaem wtedy bardzo napity plan zaj: perspektywa
nagrania kilkunastu programw radiowych i telewizyjnych, spotkania z czytelnikami oraz
kilka imprez charytatywnych.
W noc poprzedzajc podjcie wszystkich tych obowizkw powiedziaem sobie:
Okay, skoro ju tu jeste, wykorzystaj to jak najlepiej. Przynajmniej moesz jako
wzbogaci swj umys."
Niewiele wczeniej wpadem na pomys wartoci i ich hierarchii i stworzyem list
wartoci dla samego siebie, ktr uznawaem za bardzo udan i z ktr mogem dobrze czu
si w yciu. Kiedy jednak zastanowiem si nad list cnt Bena Franklina, pomylaem: No
tak, masz na licie swoich wartoci mio, ale czy kochasz w tej wanie chwili? Jedn z
twoich najwaniejszych wartoci jest wkad w ycie innych, ale czy to realizujesz w tym
momencie?" W obydwu wypadkach odpowiedzi byo sowo nie". Odkryem wspaniae
wartoci, ale w aden sposb nie potrafiem zmierzy, czy naprawd yj z nimi w zgodzie w
kadym momencie mojego ycia. Wiedziaem, e kieruj si mioci, ale jednoczenie, kiedy
patrzyem wstecz, dostrzegaem wyranie chwile, kiedy w moim zachowaniu mioci nie
byo.
W JAKIM STANIE BYM SI ZNAJDOWA, GDYBYM CIGLE BY U
SZCZYTU SWOICH NAJLEPSZYCH MOLIWOCI? JAKIM STANOM CHC SI
POWICI KADEGO DNIA, BEZ WZGLDU NA WSZYSTKO? Bez wzgldu na
otoczenie, bez wzgldu na mnoce si wok mnie problemy OSIGN TE STANY
EMOCJONALNE CO NAJMNIEJ RAZ DZIENNIE!" Wrd stanw, do ktrych si wtedy
zobowizaem, byy: przyjazne nastawienie, mio, szczcie, zabawa, sia, szczodro, pasja
i rado. Niektre z nich byy zgodne z moimi wartociami, inne nie. Jednak wiedziaem, e
jeli naprawd bd codziennie przeywa kady z nich, uda mi si y w zgodzie z moimi
wartociami. Jak sobie pewnie wyobraasz, by to wyjtkowo ekscytujcy proces!
Nastpnego dnia, kiedy wystpowaem w programie telewizyjnym, wiadomie i celowo
wzbudzaem w sobie te uczucia. Byem szczliwy, radosny, wesoy i dobrze si bawiem.
Czuem te, e bardzo wiele wnosz w ycie nie tylko moich gospodarzy w studio, ale
rwnie wszystkich telewidzw. Potem udaem si do ksigarni, by podpisywa swoje
ksiki. Kiedy tam dotarem, waciciel sklepu przywita mnie zmartwion min i sowami:
Mamy pewien problem, panie Robbins. Ogoszenie o tym, e bdzie pan podpisywa swoje
ksiki, pojawi si dopiero w jutrzejszej gazecie!"
Gdyby co takiego zdarzyo mi si, zanim przeczytaem list cnt Benjamina Franklina,
zareagowabym pewnie inaczej. Ale majc w pamici swoj now list, pomylaem:
Postanowiem przecie, e bd y zgodnie z moimi postanowieniami bez wzgldu na
wszystko. Co za wspaniay test pozwalajcy mi sprawdzi, czy naprawd przestrzegam
wasnego kodeksu postpowania!" Podszedem wic do stolika, przy ktrym autorzy zwykle
podpisywali swoje ksiki, i rozejrzaem si dookoa. W caym centrum handlowym nie byo

prawie nikogo. Jak mogem wic choby sprbowa stworzy podniecenie i rado tam, gdzie
wydawao si, e nic nie ma? Pierwsz rzecz, ktra wpada mi na myl, byo szalone zachowanie. W kocu szalestwo byo jednym ze stanw na mojej licie. Chwyciem wic
egzemplarz mojej ksiki Unlimited Power i zaczem czyta j, wydajc przy tym z siebie
najrniejsze dwiki: Oooo! Aaaa! Czy to prawda?"
Szybko moje zachowanie zainteresowao przechodzc kobiet. Dosza do wniosku, e
taki entuzjazm moe wzbudzi tylko naprawd wspaniaa ksika. Przystana wic, aby
zobaczy, co czytam. Zaczem zachwala jej ksik, wskazujc na najlepsze i
najskuteczniejsze strategie i techniki. Zatrzyma si kto jeszcze, aby sprawdzi, co jest
powodem caego zamieszania. Potem jeszcze kto i jeszcze kto. Po dwudziestu minutach
zebrao si wok mnie dwadziecia pi do trzydziestu osb i wszyscy chcieli usysze co o
wspaniaej ksice, ktr miaem w rku.
W kocu powiedziaem: A wiecie, co jest najlepsze ze wszystkiego? Tak si skada, e
jestem dobrym znajomym autora tej ksiki!" Kiedy ludzie zaczli si dziwi, a nawet mi
zazdroci, pokazaem im moje zdjcie na okadce, ktre dotychczas staraem si zakrywa.
Kobieta, ktra dziwia si najbardziej, rozemiaa si, a za ni wszyscy inni. I w taki sposb
zaczem podpisywa wasn ksik.
Tamten wieczr okaza si prawdziwym sukcesem i wszyscy wspaniale si bawili.
Zamiast pozwoli wydarzeniom i sytuacji wok mnie, by przejy kontrol nad moimi
dziaaniami i sposobem postrzegania, wiadomie wybraem zastosowanie si do zasad, ktre
dzi nazywam moim KODEKSEM ZACHOWANIA. Miaem te wtedy wielk satysfakcj,
poniewa wiedziaem, e kierujc si stanami z mojej listy, yj zgodnie z wasn hierarchi
wartoci.
Zmieniaj wasne credo we wasne czyny.
RALPH WALDO EMERSON
Benjamin Franklin i ja nie jestemy jedynymi ludmi, ktrzy kieruj si wasnym
kodeksem zachowania. Czy pamitasz Dziesi przykaza! Tekst przyrzeczenia skautw?
Kodeks postpowania handlowcw? A czy znasz moe Credo Klubu Optymistw?
Jednym ze sposobw tworzenia wasnego kodeksu zacho wania jest zapoznawanie si z
kodeksami, ktre ju istniej.
CREDO KLUBU OPTYMISTW
OBIECAJ SOBIE...
e bdziesz na tyle mocny, i nic nie zakci spokoju twojego umysu.
e z kad spotkan osob bdziesz rozmawia o zdrowiu, szczciu i powodzeniu.
e sprawisz, i kady z twoich znajomych poczuje, i jest w nim co wartociowego.
e zawsze bdziesz dostrzega jasne strony wszystkiego wok, aby twj optymizm sta
si rzeczywistoci.
e bdziesz myla o wszystkim jak najlepiej, pracowa jak najlepiej i spodziewa si
tylko rzeczy jak najlepszych.
e sukces innych sprawi ci tak sam rado jak sukces wasny.
e zapomnisz o przeszych bdach i bdziesz dy do jak najwikszych osigni w
przyszoci.
e zawsze bdziesz nosi rado na twarzy i dasz umiech kadej ywej istocie.
e powicisz na doskonalenie siebie tak wiele czasu, i nie wystarczy go ju na
krytykowanie innych.
e bdziesz zbyt wielki, by si martwi, zbyt szlachetny, by si zoci, i zbyt
szczliwy, by pozwoli sobie na kopoty.
Kiedy dzisiejszy wspaniay trener koszykwki, John Wooden, w wieku dwunastu lat
skoczy szko podstawow, jego ojciec da mu siedmiopunktowe credo. John mwi, e to

credo wywaro na cae jego ycie i karier olbrzymi wpyw. Dalej yje zgodnie z nim na co
dzie:
SIEDMIOPUNKTOWE CREDO JOHNA WOODENA DA Z SIEBIE
WSZYSTKO"
Bd ze sob szczery.
Uczy z kadego swojego dnia arcydzieo.
Pomagaj innym.
Sigaj gboko do dobrych ksiek.
Bd przyjacielem sztuk piknych.
Zbuduj sobie schronienie na deszczowy dzie.
Codziennie mdl si o wsparcie i dzikuj za otrzymywane bogosawiestwa.
Wypowiesz lepsze kazanie twoim yciem ni twoimi wargami.
OLIYER GOLDSMITH
DZISIEJSZE ZADANIE:
Sporzd list stanw emocjonalnych, ktrych postanawiasz dowiadcza codziennie,
aby y w zgodzie ze swoimi najwaniejszymi wartociami i zasadami. Zadbaj o to, aby
twoja lista bya na tyle duga, by zapewni twojemu yciu bogactwo i rnorodno, na jakie
zasugujesz, a przy tym wystarczajco krtka, by naprawd zdoa dowiadczy wszystkich
tych stanw kadego dnia. Dla wikszoci optymalna lista zawiera od siedmiu do dziesiciu
pozycji. W jakim stanie chciaby si cigle znajdowa? Czy jest to szczcie? Dynamika?
Przyjacielskie nastawienie? Wi z innymi? Rado? Wdziczno? Pasja? Rwnowaga?
Przygoda? Zabawa? Szalestwo? Szczodro? Elegancja? Niektre z tych stanw mog
zgadza si z twoimi wartociami podanymi. Inne mog w twoim przekonaniu doprowadzi
ci do ycia wedug twoich wasnych wartoci.
Po skompletowaniu tej listy stanw obok kadego z nich napisz jedno zdanie mwice,
skd bdziesz wiedzia, e osigne ten stan. Innymi sowy, stwrz reguy dla swoich
stanw, na przykad: Jestem radosny, kiedy umiecham si do ludzi",
albo: Kieruj si wdzicznoci, kiedy przypominam sobie o wszystkich dobrych
rzeczach, ktre zdarzyy mi si dotd w yciu", Kieruj si szalestwem, kiedy robi co
radosnego zupenie nieoczekiwanie."
3. Postanw, e kadej z tych emocji bdziesz dowiadcza co najmniej raz dziennie.
By moe, bdziesz chcia napisa na maej kartce swj kodeks zachowania i nosi go przez
cay czas w portfelu albo umieci na biurku lub przy ku. Raz na jaki czas w cigu dnia
popatrz na swoj list i zadaj sobie pytanie: Ktre z tych stanw ju dzisiaj przeyem?
Ktrych jeszcze nie dowiadczyem i jak uda mi si to zrobi przed kocem dnia?"
Wyobra sobie, jak wspaniale si poczujesz, jeli naprawd postanowisz przestrzega
swojego kodeksu zachowania. Nie bdziesz ju pod kontrol wydarze wok ciebie.
Bdziesz mia wiadomo, e bez wzgldu na to, co si stanie, moesz y w zgodzie z
wizj, ktr dla siebie stworzye. Spenianie postawionych sobie wysokich wymaga oraz
wiadomo, e tylko ty decydujesz o tym, jak si czujesz, i tylko ty kierujesz wasnym
zachowaniem, przynosz wielkie poczucie dumy.
Niedawno usyszaem od Wayne'a Dyera wspania metafor zwizan z tym, jak ludzie
zwalaj win za wasne zachowanie na presj zewntrzn. Oto co mi wtedy powiedzia:
Presja nie powoduje negatywnych zachowa. Wyobra sobie, e jeste pomaracz. Co si
dzieje, jeli na pomaracz dziaa presja, wielka sia zewntrzna? Wyciska ona z niej sok,
prawda? Ale nawet najwiksza sia nie potrafi wycisn z pomaraczy czego, czego w niej
po prostu nie ma."
Wierz, e podje decyzj o tym, co znajduje si w tobie, opierajc si na jak
najwyszych wymaganiach wobec siebie. Kiedy wic pojawi si presja zewntrzna, wycinie
z ciebie tylko rzeczy dobre. W kocu nie zawsze moemy liczy na szczliwe wiatry.

Jedynie od ciebie zaley, by y zgodnie z wasnym kodeksem zachowania, by powici si

bez reszty CDSI, by nieprzerwanie utrzymywa raz obrany kurs. Pamitaj, e to wanie
rzeczy, ktre robisz na co dzie, te najmniejsze i te najwiksze, buduj twj charakter i
ksztatuj twoj tosamo.

Rozdzia dwudziesty czwarty

OPANUJ S W J CZAS I SWOJE YCIE
DZIE SZSTY
REZULTAT: Spraw, by czas dziaa na twoj korzy zamiast pozwala mu, by
kierowa twoim poziomem satysfakcji i stresu.
Jeli kiedykolwiek odczuwae stres - a kto go nie odczuwa? - to z duym
prawdopodobiestwem mog stwierdzi, e przyczyn byo poczucie, i nie masz do czasu,
by zrobi co tak dobrze, jak chcesz to zrobi. Moge odczuwa t frustracj na przykad
dlatego, e koncentrowae si wycznie na wymogach chwili: obecnych wymaganiach,
obecnych problemach, obecnych wydarzeniach. Poczucie stresu i przecienia zmniejsza
natychmiast skuteczno dziaania. Rozwizanie jest proste: PRZEJMIJ KONTROL NAD
RAMAMI CZASOWYMI, NA KTRYCH SI KONCENTRUJESZ. Jeeli teraniejszo
wywouje stres, wprowad si w bardziej produktywny stan, koncentrujc si na przyszoci,
na sukcesie wieczcym wykonanie zadania, ktre przed tob stoi. Ten nowy wzorzec
koncentracji pozwoli ci natychmiast zmieni swj stan emocjonalny i da ci si, ktrej
potrzebujesz do zmiany sytuacji w teraniejszoci.
Stres jest czsto wynikiem poczucia, e utknlimy" w okrelonych ramach
czasowych. Przykadem moe by tu sytuacja, w ktrej kto myli o wasnej przyszoci w
sposb odbierajcy mu siy. Moesz takiej osobie pomc, sprawiajc, by skoncentrowaa si
na czym, na co ma wpyw w teraniejszoci
Niektrzy ludzie, kiedy staj wobec jakiego zadania, koncentruj si wycznie na tym,
e w przeszoci nie udao im si czego podobnego wykona. W takim razie zmiana
przedmiotu koncentracji z przeszoci na teraniejszo lub przewidywanie pozytywnej
przyszoci moe natychmiast zmieni ich stan emocjonalny. Nasze emocje znajduj si pod
wielkim wpywem ram czasowych, ktrymi operujemy w danej chwili.
CZSTO ZAPOMINAMY, E CZAS JEST TWOREM UMYSU, E JEST
CAKOWICIE WZGLDNY I E SPOSB, W JAKI GO ODBIERAMY, JEST NIEMAL
WYCZNIE WYNIKIEM SPOSOBU, W JAKI SI KONCENTRUJEMY Jak dugi jest na
przykad dugi czas? Stanie w kolejce przez dziesi minut moe si wydawa wiecznoci,
podczas gdy godzina seksu upywa o wiele za szybko.
Nasze przekonania filtruj rwnie nasz percepcj czasu. Dla niektrych ludzi
dwadziecia minut to, bez wzgldu na sytuacj, bardzo dugo. Dla innych dugo to stulecie.
Czy moesz sobie wyobrazi, jak rnie tacy ludzie si poruszaj, jak rnie mwi, jak
rnie postrzegaj swoje cele i jak wielkie stresy powodowaaby ich wsppraca, skoro

dziaaj opierajc si na tak cakowicie rnych ramach czasowych? Dlatego wanie

opanowanie czasu jest bardzo wan yciow umiejtnoci. Umiejtno rozcigania lub
zwania percepcji czasu to umiejtno ksztatowania wasnej percepcji ycia.
Zanim wykonasz dzisiejsze wiczenia, zapoznaj si po krotce z trzema
podpowiedziami".
I. UMIEJTNO ZNIEKSZTACANIA CZASU
Po opanowaniu umiejtnoci zmiany ram czasowych dziki zmianie przedmiotu
koncentracji jeste gotw do opanowania kolejnej podstawowej umiejtnoci niezbdnej do
przejcia kontroli nad czasem. UMIEJTNO TA TO ZNIEKSZTACANIE CZASU W
TAKI SPOSB, ABY MINUTA WYDAWAA SI GODZIN, A GODZINA MINUT.
Czy zauwaye, e kiedy zajmiesz si czym bez reszty, tracisz poczucie upywu czasu?
Dlaczego? Poniewa nie skupiasz si na nim w ogle.
Mniej mierzysz jego upyw albo w ogle tego nie robisz. Skupiasz si na czym, co
sprawia ci przyjemno i zajmuje ca uwag i dlatego czas upywa o wiele szybciej.
Pamitaj, e to ty masz kontrol nad sob. Kieruj wic wasnym wzorcem koncentracji i
wiadomie decyduj, jak mierzy upyw czasu. Jeli co chwil patrzysz na zegarek, czas
zaczyna si niemiosiernie wlec. I tym razem twoje postrzeganie upywu czasu zaley od
przedmiotu koncentracji. Jak definiujesz wasny sposb spoytkowania czasu? Trwonisz go,
uywasz, wykorzystujesz, spdzasz czy zabijasz? Mwi si, e zabijanie czasu nie jest
morderstwem. Jest samobjstwem".
II. KWESTIA WANOCI
Kolejnym i by moe najwaniejszym rozrnieniem jest zrozumienie, w jaki sposb
poczucie wanoci i pilnoci spraw wpywa na twoje decyzje dotyczce spoytkowania
wasnego czasu, a wic w konsekwencji na twoje poczucie osobistego spenienia. Co mam na
myli? CZY KIEDYKOLWIEK ZDARZYO CI SI, E HAROWAE JAK W,
USIUJC PUNKT PO PUNKCIE WYKONA WSZYSTKIE RZECZY Z LISTY DO
ZROBIENIA", A MIMO TO POD KONIEC DNIA DALEJ NIE MIAE POCZUCIA
DOBRZE SPENIONEGO OBOWIZKU? DZIAO SI TAK DLATEGO, E
WSZYSTKO, CO ROBIE, BYO PILNE I WYMAGAO TWOJEJ UWAGI, ALE
ADNA Z TYCH RZECZY NIE BYA WANA - adna z rzeczy na twojej licie nie
przyczyniaa si do dugofalowego polepszenia twojej sytuacji. I odwrotnie, czy kiedykolwiek
zdarzy ci si dzie, podczas ktrego zrobie zaledwie kilka rzeczy, ale wieczorem bye
przekonany, e koczy si naprawd znaczcy dzie w twoim yciu? Podczas takich wanie
dni skupiasz si na tym, co jest wane, raczej ni na tym, co pilnie wymaga twojej uwagi.
Wydaje si, e kwestia pilnoci" kieruje naszym yciem. Dzwoni telefon, wic
musimy" go odebra, nawet jeli wanie robimy co wanego. No bo przecie mogaby
omin nas jaka cenna wiadomo albo wana rozmowa? To klasyczny przykad ustalania,
co jest pilne. Telefon ten rwnie dobrze moe przecie okaza si pomyk. Albo kupujemy
ksik, o ktrej wiemy, e moe wnie w nasze ycie wiele dobrego, ale wci odkadamy
jej lektur na pniej, poniewa nie moemy jej wcisn" midzy konieczno otwarcia
kilku listw, w ktrych pewnie i tak s tylko reklamy, wypraw na stacj benzynow, a
obejrzenie telewizyjnych wiadomoci. Jedynym sposobem na prawdziwe opanowanie
wasnego czasu jest planowanie wasnego terminarza tak, by wikszo z robionych przez nas
rzeczy bya wana, a nie pilna.
Mamy do czasu, jeli wykorzystujemy go waciwie.
JOHANN WOLFGANG VON GOETHE
NAJLEPSZYM ZNANYM MI SPOSOBEM CISKANIA" CZASU JEST UCZENIE
SI POPRZEZ DOWIADCZENIA INNYCH LUDZI. Nigdy naprawd nie opanujemy

wasnego czasu ani ycia, jeli nasz podstawow strategi uczenia si wiata bdzie metoda
prb i bdw. Wzorowanie si na tych, ktrzy ju odnieli sukces, moe zaoszczdzi ci
wielu lat cierpienia. Wanie dlatego czytam tak arocznie, wanie dlatego jestem tak pilnym
uczniem. Zawsze postrzegaem ksiki jako konieczno, a nie jako przyrzd. Day mi one
mdro dziesicioleci dowiadcze innych ludzi i sukces, ktry z nich wynika. Namawiam,
by najczciej, jak mona, czyta o dowiadczeniach innych ludzi i wykorzystywa wszystko,
czego si nauczysz, usysz i zaobserwuj, jakie wywoa to w tobie uczucia. Wypraw si na
wycieczk w przeszo, otocz najcenniejszymi wspomnieniami: pierwszy pocaunek,
narodziny dziecka, jaka specjalna chwila spdzona z przyjacielem. Im bardziej opanujesz
umiejtno zmiany ram czasowych, tym wiksza stanie si twoja swoboda i tym wicej
emocji bdziesz mg w sobie wytworzy dosownie w jednej chwili.
wicz t umiejtno na tyle czsto, by mg z penym przekonaniem powiedzie, e
moesz j wykorzysta na zmian w mgnieniu oka przedmiotu koncentracji, a wic i
wasnego stanu emocjonalnego.
2.
NAUCZ SI CELOWO ZNIEKSZTACA CZAS. Do
czego, co normalnie wydawaoby si wymaga caej wiecznoci,
dodaj skadnik, ktry nie tylko przyspieszy twoje postrzeganie
czasu, lecz rwnie pozwoli ci robi dwie rzeczy naraz. Zawsze
podczas biegania zakadam suchawki i delektuj si ulubion
muzyk. Albo wykonujc wiczenia, ogldam telewizj. Znaczy
to rwnie, e nigdy nie mam wymwki, by nie wiczy, poniewa
mog w trakcie wiczenia wykonywa inne, rwnie wane rzeczy,
jak choby rozmowy telefoniczne.
3.
Sporzd list rzeczy do zrobienia", ustalajc ich
HIERARCHI ZGODNIE Z WANOCI, A NIE PILNOCI.
Zamiast umieszcza na niej dziesitki spraw i pod koniec dnia
czu si jak nieudacznik, skup si na tym, co najwaniejsze do
osignicia. Jeli to zrobisz, to gwarantuj ci poczucie satysfakcji
i osigni, jakiego doznaje tylko niewielu.
DZISIEJSZE ZADANIE:
1. Przez cay dzisiejszy dzie BADAJ WASNE MOLIWOCI ZMIANY RAM
CZASOWYCH. Ilekro odczuwasz presj teraniejszoci, skoncentruj si cho przez chwil
na przyszoci w taki sposb, ktry doda ci si. Pomyl na przykad o pozytywnych skutkach
swojego dziaania, o celach, ktre dziki niemu osigniesz, i w peni si z nimi identyfikuj.
Wyobra jeRozdzia dwudziesty pity
ODPOCZNIJ I ROZERWIJ SI:
N AWET BG SIDMEGO DNIA
ODPOCZYWA!
DZIE SIDMY
R E Z U L T A T : Odzyskaj wewntrzn rwnowag.
Pracowae ciko i z g o d n uznania wytrwaoci uczestniczye w naszej grze. We
sobie teraz dzie wolny i powi go na przyjemnoci! Bd spontaniczny, szczodry, zdobd
si na co, co ci samego przeronie. Co, co by ci dostarczyo najywszej radoci.
Czowiekiem wielkim jest ten, kto nie zatraci w sobie dziecicego serca.
MENG KO LONG (MENCJUSZ)
DZISIEJSZE ZADANIE:
Zaplanuj sobie - i wykonaj - co przyjemnego albo poddaj si impulsowi chwili. W
kadym razie naciesz si tym, co zrobisz. Jutro znw musisz by gotw do dalszych odkry...

Cz czwarta
LEKCJA PRZEZNACZENIA
Rozdzia dwudziesty szsty
OSTATECZNE WYZWANIE: C O MOE ZROBI JEDEN
CZOWIEK
Wielki pomie rodzi si z maej iskry.
DANTE
Sam LaBudde przekroczy granic meksykask zaledwie z omiuset dolarami w
kieszeni. Wiedzia, e musi ich powstrzyma. Zatrzyma si w dokach rybackich Ensenady i
czeka na s w o j okazj. Udawa naiwnego amerykaskiego turyst, ktry chce kamer
wideo zrobi kilka filmw z wakacji. Oferowa swoje usugi jako majtek lub inynier
kademu kapitanowi, ktry zawin do portu.
Zacign si na statek Maria Luisa" jako tymczasowy czonek zaogi. Kiedy ten
panamski kuter odbi od brzegu na pow tuczyka, LaBudde zacz sekretnie filmowa
poczynania zaogi. Wiedzia, e gdyby to si wydao, jego ycie znalazoby si w
niebezpieczestwie.
Wreszcie stao si: byli otoczeni. Mnstwo delfinw, przez wielu nazywanych
wodnymi ludmi", zaczo skaka i wydawa rne dwiki wok Marii Luisy". Do statku
przycigna je przyjacielska natura. Nie przypuszczay, e cign do wasnej mierci.
Rybacy szli ladem delfinw, poniewa wiedzieli, e pod tymi radosnymi zwierzakami cign
zwykle wielkie awice tuczyka. Z zimn krwi zarzucili sieci, przecinajc drog delfinw.
Zupenie nie dbali o to, co si z nimi stanie.
LaBudde nagrywa ca tragedi przez pi godzin. Jeden po drugim delfiny
zapltyway si w sieci. Nie potrafic si uwolni, raz po raz wypyway na powierzchni, by
zaczerpn powietrza, niezbdnego im do utrzymania ycia.
W pewnej chwili kapitan wrzasn: Ile?" Kiedy LaBudde przekrci si, by uchwyci
rze okiem kamery, usysza, jak jeden z czonkw zaogi wrzasn: Bdzie jakie
pidziesit!" Kapitan rozkaza, by zaoga wycigna up. Na liskim pokadzie statku leao
bez ycia mnstwo delfinw. Rybacy wybierali tuczyka, odpychajc ich szare, lnice ciaa j
a k miecie. W kocu martwe delfiny spychano z pokadu tak jak torby z odpadkami.
Zdjcia wykonane przez LaBudde'a dostarczyy oczywistych dowodw na to, o czym
mwio si ju od dawna: kada wyprawa rybacka zabija regularnie tysice delfinw. Z
ustale wynikao, e w cigu dziesiciu lat zamordowano ponad sze milionw delfinw. Z
uj LaBudde'a wykonano ostatecznie jedenastominutowy film, ktry wstrzsn sercami
widzw. Wszystko, co robilimy tym inteligentnym i uczuciowym stworom, z ktrymi
dzielimy przecie nasz planet, wyszo na jaw. Oburzeni klienci w caym kraju, jeden po
drugim, przestawali kupowa tuczyka. Bojkot tylko si nasili, kiedy zwrciy na niego
uwag media.
Cztery lata po tym, jak LaBudde dokona pierwszego ujcia tragedii, w 1991 roku firma
Starkist, najwikszy na wiecie producent tuczyka w puszce, ogosia, e nie bdzie ju
przetwarza tuczyka owionego wkiem. Firmy Chicken of the Sea i Bumblebee Seafoods
wyday podobne owiadczenia w kilka godzin pniej.

Walka trwa nadal. Zagraniczne kutry rybackie zabijaj sze razy wicej delfinw ni
kiedy kutry amerykaskie. Jednak czas spdzony przez LaBudde'a na panamskim kutrze
umoliwi powane zmiany w amerykaskim przemyle przetwrczym, ocali niezliczone
delfiny i niewtpliwie przyczyni si do cho czciowego zachowania rwnowagi w
ekosystemie wodnym.
Susan Reed, Lorenzo Benet, A Filmmaker Crusades to Make the Seas Safe for
Dolphins (Krucjaty filmowca dla zapewnienia delfinom bezpiecznych mrz), People
Magazine", sierpie 1990.
Kady czowiek jest niemoliwoci, zanim si narodzi.
RALPH WALDO EMERSON
Tak wielu ludzi odczuwa bezsilno i brak jakiegokolwiek wasnego znaczenia, kiedy
przychodzi do wydarze o skali wiatowej. S przekonani, e nawet jeli bd wszystko
robi, jak naley, ich bogactwo i powodzenie i tak zalee bdzie od aski lub nieaski innych.
Czuj si zagroeni eskalacj wojen gangw i niekontrolowanym wzrostem przestpczoci,
przeraeni coraz nowymi kryzysami rzdowymi, deficytem budetowym, zasmuceni coraz
czstsz bezdomnoci i analfabetyzmem, przytacza ich efekt cieplarniany i bezlitosne
wyniszczanie coraz liczniejszych gatunkw flory i fauny. Ludzie tacy wpadaj w puapk
niewaciwych myli: Nawet jeli postawi na szali ycie wasne i wszystkich moich
bliskich, co to zmieni? Zreszt po co mam si mczy, skoro i tak jaki idiota, ktry ma
wadz, przez pomyk nacinie nie ten guzik i wysadzi nas wszystkich w powietrze!" Tego
typu system przekona sprzyja poczuciu braku kontroli i niemonoci wprowadzania
jakichkolwiek istotnych zmian. Jego naturaln konsekwencj jest wyuczona bezradno,
wyraajca si typowym stwierdzeniem: Po co prbowa?"
NIC BARDZIEJ NI WYUCZONA BEZRADNO NIE ODBIERA NAM
MOLIWOCI PODJCIA DZIAANIA. JEST ONA GWN PRZESZKOD, KTRA
NIE POZWALA NAM ZMIENI WASNEGO YCIA, ORAZ POWSTRZYMUJE
PRZED PODEJMOWANIAM DZIAA, KTRE POMOGYBY INNYM LUDZIOM
ZMIENI ICH YCIE.
Skoro tak daleko zaszede w lekturze tej ksiki, bez wtpienia znasz moje
podstawowe przekonanie: KADY CZOWIEK DYSPONUJE JU TERAZ SI
POZWALAJC MU PANOWA NAD WASNYMI MYLAMI, UCZUCIAMI I
POSTPOWANIEM. By moe pierwszy raz w yciu odkrye w sobie si, pozwalajc ci
przej kontrol nad Systemem Nadrzdnym, ktrym kierowae dotychczas jedynie
podwiadomie. Za pomoc technik przekazanych ci w tej ksice i wicze, ktre dotychczas
wykonae podczas lektury, obudzie w sobie przekonanie, e tylko ty jeste prawdziwym
panem swojego losu, jedynym reyserem wasnego przeznaczenia. Razem odkrywalimy
gigantyczn si, ktra ksztatuje twoje przeznaczenie - DECYZJE. Wsplnie przekonalimy
si, e decyzje dotyczce przedmiotu koncentracji, znaczenia otaczajcych nas rzeczy i
zjawisk oraz dziaa, ktre w zwizku z nimi musimy podj, okrelaj jako naszego
obecnego i przyszego ycia.
Teraz nadszed czas, by zaj si si WSPLNYCH DECYZJI, moliwoci
ksztatowania przeznaczenia wasnej spoecznoci, kraju i wiata. Decyzje, ktre wsplnie
podejmiemy DZISIAJ na temat sposobw zaradzenia tak powanym problemom, jak szerzca
si narkomania, nierwnowaga w handlu zagranicznym, nieskuteczny system szkolnictwa
publicznego albo nieefektywny system penitencjarny, okrel jako ycia przyszych
generacji.

Skupiajc si na wszystkim, co szwankuje, ograniczamy wasn moliwo

koncentrowania si na przyszoci i zaniedbujemy przyczyny tych problemw. Nie chcemy
zrozumie, e DROBNE DECYZJE PODEJMOWANE CODZIENNIE PRZEZ KADEGO
Z NAS KSZTATUJ NASZE PRZEZNACZENIE. Pamitaj, e kada decyzja ma swoje
konsekwencje. Jeli podejmujemy decyzje niewiadomie - to jest pozwalamy, by myleli za
nas inni lub wpyway na nas czynniki zewntrzne - jeli dziaamy, nie starajc si
przewidzie potencjalnych skutkw naszych dziaa, moemy niewiadomie sprowadza na
siebie problemy, ktrych obawiamy si najbardziej. Kierowani chci uniknicia krtkofalowego cierpienia, czsto podejmujemy decyzje, ktre nios ze sob cierpienie dugofalowe
i kiedy zabrniemy za daleko, mwimy sobie, e nasze problemy s nie do rozwizania, e s
czci naszego wiata.
Najczciej chyba ywionym faszywym przekonaniem jest to, e tylko jaka nadludzka
sia potrafiaby usun z naszego ycia problemy. Nic bardziej nie mija si z prawd! Zycie
jest procesem kumulatywnym. Jakiekolwiek s twoje obecne dowiadczenia, stanowi one
kumulacj niezliczonych drobnych decyzji, ktre podejmowae jako jednostka, czonek
rodziny, przedstawiciel swojej spoecznoci, swojego kraju i reprezentant wasnego gatunku.
Sukces lub poraka yciowa najczciej nie s wynikiem jakiego kataklizmu albo
wstrzsajcych ca ziemi decyzji, nawet jeli to tak wyglda. O sukcesie bd porace
przesdzaj decyzje, ktre podejmujemy na co dzie, nasze codzienne zachowania.
Dokadnie na takiej samej zasadzie decyzje i dziaania podejmowane na co dzie przez
kadego z nas, przejcie odpowiedzialnoci na wasnym poziomie, pozwoli rozwiza takie
problemy, jak choby moliwo zaopiekowania si najbiedniejszymi mieszkacami naszego
kraju albo ycie w harmonii ze rodowiskiem naturalnym.
Aby wprowadzi dalekosine zmiany w przeznaczeniu kadego z nas osobno i
wszystkich razem, musimy powici si cigemu doskonaleniu samych siebie i innych,
musimy sta si uczniami CDSI! Tylko w taki sposb moemy spowodowa trwae
przeksztacenia.
Jak mylisz, co wsplnego maj problemy, wobec ktrych stajemy obecnie jako kraj i
jako wiat? Co wsplnego maj coraz wiksze rzesze bezdomnych, eskalacja przestpczoci,
wielkie kryzysy budetowe i powolne niszczenie ekosystemu? KADY Z TYCH
PROBLEMW ZOSTA WYWOANY LUDZKIM ZACHOWANIEM. DLATEGO
WANIE ROZWIZANIE KADEGO Z NICH TKWI W ZMIANIE NASZEGO
ZACHOWANIA. (Wymaga to zmiany sposobu dokonywania ocen i podejmowania decyzji, o
czym mowa w caej tej ksice.) Nie musimy boryka si z problemem narkomanii. Coraz
powszechniejsze cie nieletnich dziewczt nie s skutkiem wirusa. To s konsekwencje
zachowa. Wojna gangw jest problemem behawioralnym. Nawet problem wojny nuklearnej
sprowadza si do ludzkiego zachowania! Nasze decyzje zbudoway te bomby i nasze decyzje
mog je wyeliminowa. WSZYSTKIE TE PROBLEMY S SKUTKIEM DZIAA,
KTRE LUDZIE ZDECYDOWALI SI PODJ. Jeli na przykad jaki pojedynczy
czowiek zdecyduje si zosta czonkiem gangu, jego decyzja wprawia w ruch szereg
problemw. Nowa tosamo sprawi, e bdzie on bardzo specyficzny kodeks postpowania,
ktry najwyej ceni lojalno wobec grupy, z czego bierze si cay system charakterystycznych regu i zachowa.
Globalnym przykadem dugofalowych skutkw naszych decyzji jest chroniczny gd i
braki ywnoci, ktre dotykaj tak wielu istnie ludzkich na Ziemi. wiatowa Organizacja
Zdrowia udowodnia, e moliwe jest nakarmienie kadego dziecka, kadej kobiety i kadego
mczyzny na wiecie, a mimo to kadego dnia umiera z godu CZTERDZIECI TYSICY
dzieci. Dlaczego? Bez wtpienia mamy do ywnoci, ale co si popsuo nie tylko w
sposobie jej dystrybucji, ale rwnie sposobie jej wykorzystywania.

Co wynika z tego wszystkiego? Kiedy ju zrozumiemy, e przyczyn wszystkich tych

problemw jest nasze zachowanie (i proces podejmowania decyzji, by to zachowanie
zapocztkowa), dowiemy si, e my sami moemy je zmieni. Jak nauczye si z tej
ksiki, POSIADAMY NICZYM NIE OGRANICZON KONTROL NAD NASZYM
WIATEM WEWNTRZNYM - TO MY DECYDUJEMY, CO ZNACZ RZECZY
WOK NAS I CO POWINNIMY Z NIMI ZROBI - i w rezultacie wasnych decyzji
podejmujemy dziaania, ktre pozwalaj nam wpywa na otoczenie. S dziaania atwe do
podjcia przez kadego z nas we wasnym domu, wasnej firmie i wasnej spoecznoci, ktre
zainicjuj acuch pozytywnych konsekwencji. WASNYMI DZIAANIAMI
KOMUNIKUJEMY NASZE NAJGBSZE PRZEKONANIA I WARTOCI, i za
porednictwem szerokiego wpywu rodkw masowego przekazu nawet najprostsze
podejmowane przez nas akcje mog poruszy mieszkacw caego wiata.
Cho brzmi to bardzo zachcajco dla rodzaju ludzkiego, moesz zada sobie w tej
chwili pytanie: Co moe zrobi jeden czowiek, aby odmieni losy wiata?" DOSOWNIE
WSZYSTKO! JEDYNYM OGRANICZENIEM TWOJEGO WPYWU NA WIAT S
TWOJA WASNA WYOBRANIA I TWOJE WASNE ZDECYDOWANIE. Historia
wiata jest po prostu kronik wszystkiego, co zdarzyo si w wyniku poczyna maych grup
pojedynczych ludzi, ktrzy z nadzwyczajnie wielkim zdecydowaniem postanowili zmieni
ycie innych. Ludzie ci z ogromn doskonaoci robili mae rzeczy. Postanawiali, e co
musi si zmieni, e musz by tymi, ktrzy to zrobi, i s tymi, ktrzy potrafi to zrobi.
Potem znajdowali w sobie odwag, by i ladem wasnych decyzji dopty, dopki nie
wprowadz ich w ycie. Takich wanie ludzi nazywamy BOHATERAMI.
Wierz gboko, e i ty, i ja, i kady, kogo kiedykolwiek spotkalimy lub spotkamy, ma
wrodzon zdolno do stania si bohaterem, do podejmowania heroicznych i szlachetnych
wysikw w celu polepszania ycia innych, nawet jeli na krtk met wydaje si to
dziaaniem naszym wasnym kosztem. Jest w tobie zdolno czynienia rzeczy waciwych,
odwaga, by stan w obronie innych. Pytanie tylko, KIEDY NADEJDZIE MOMENT, W
KTRYM PRZYPOMNISZ SOBIE, E JESTE BOHATEREM, I NIE ZWAAJC NA
SIEBIE, WESPRZESZ POTRZEBUJCYCH.
Niechccy. Po prostu zatopili moj dt
JOHN F. KENNEDY, w odpowiedzi na pytanie, jak sta si bohaterem
Tak wielu ludzi chce unikn nawet myli o problemach i kopotach, A PRZECIE
POKONYWANIE TRUDNOCI JEST TYGLEM, W K T R Y M FORMUJ SI NASZE
CHARAKTERY U wielu ludzi bohaterstwo nie ujawnia si a do chwili, w ktrej pojawia si
powany problem albo zagraajca yciu sytuacja i m u s z do niej dorosn, poniewa nie
maj innego wyboru. Kiedy nastpnym razem znajdziesz si w kopotach, postanw, e im
zaradzisz, i podejmij dziaanie, nawet jeli dziaanie to wyda ci si wtedy bardzo nieznaczce
i mae. Kto wie, jakie skutki wprawi ono w ruch? Identyfikuj si z bohaterem, aby mg
dziaa jak bohater.
Wielu ludzi, patrzc na postacie typu Matki Teresy, sdzi, e przyszy one na wiat z
wrodzonym bohaterstwem. Twierdz, e jest to osoba wyjtkowo uduchowiona i e to
zwaszcza od pocztku przeznaczyo j do takiej wanie pracy z biednymi. To prawda, e
Matka Teresa jest kobiet wyjtkowej odwagi i wielkiego serca, ale prawd jest rwnie i to,
e przeya chwile, ktre uformoway w niej te wanie cechy i zdefinioway jej obecn rol.
Matka Teresa nie przyjechaa do Indii po to, by pomaga biednym. Przez ponad dwadziecia
lat uczya najbogatsze dzieci w Kalkucie. Przez wiele lat nie dostrzegaa slumsw
otaczajcych bogate dzielnice, w ktrych pracowaa, przez wiele lat nie odwaya si wyj
poza niewielkie granice wasnych wpyww.

Pewnego wieczoru, kiedy sza ulic, usyszaa kobiet wzywajc pomocy. Wanie w
chwili, kiedy ta umierajca kobieta upada w jej ramiona, ycie Matki Teresy zmienio si na
zawsze.
Rozumiejc, e stan kobiety jest krytyczny, Matka Teresa popdzia do szpitala. Tam
kazano jej usi i czeka. Poniewa wiedziaa, e bez pomocy lekarskiej kobieta umrze lada
chwila, zabraa j do innego szpitala. Tam znw kazano jej czeka. Kasta, z ktrej pochodzia
chora kobieta, sprawiaa, e bya ona mniej wana od innych pacjentw czekajcych na
porad lekarza. W kocu powodowana desperacj Matka Teresa zabraa chor do wasnego
domu, gdzie w kilka godzin pniej zmara, otoczona kochajcymi ramionami zakonnicy.
Przysza decydujca chwila Matki Teresy, chwila, w ktrej postanowia, e co
podobnego nigdy nie przydarzy si nikomu wok niej. W tamtej wanie chwili powzia
decyzj, e powici cae swoje ycie na pomoc tym, ktrzy wok niej cierpi, i e bd oni
y i umiera z godnoci. Zdecydowaa, e zrobi wszystko, co w jej mocy, aby ludzie ci
traktowani byli lepiej ni w caym swoim dotychczasowym yciu, z mioci i szacunkiem, na
jakie zasuguje sobie kady czowiek.
Niech z tego miejsca, w tej wanie chwili
sowo wyruszy do wszystkich, wrogw
i przyjaci, niech powie, ze przekazano znicz
nowym generacjom Amerykanw, generacjom
urodzonym w tym wieku, hartowanym przez
wojn, zdyscyplinowanym przez ciki i gorzki
pokj, dumnym ze swojego prastarego
dziedzictwa i niechtnie patrzcym na powolne
ograniczanie ludzkich praw, ktrym ten nard
tak bardzo zawsze by oddany i ktrym oddani
jestemy rwnie dzisiaj, tu w domu i na caym
wiecie.
Niech wszystkie narody wiedz, czy ycz nam
dobrze, czy le, e zapacimy kad cen,
udwigniemy kady ciar, stawimy czoo
kadej trudnoci, wesprzemy kadego
przyjaciela i przeciwstawimy si kademu
wrogowi, aby zapewni przetrwanie
i zwycistwo wolnoci
JOHN F. KENNEDY
Wielu ludzi wydaje si dzisiaj trwonie odrzuca myli o wasnym bohaterstwie, by
moe powodowanych chci uniknicia odpowiedzialnoci, ktr w tym bohaterstwie
przeczuwaj. A poza tym czy takie aspiracje nie s egoistyczne? Czy heroizm nie jest
faszywy? W kocu nikt nie jest doskonay. yjemy dzi w spoeczestwie, w ktrym nie
tylko nie dostrzegamy potencjalnych bohaterw, ale oczerniamy tych, ktrych ju mamy. Z
chorobliw fascynacj bierzemy pod lup ich prywatne ycie, doszukujemy si choby jednej
plamy na ich sztandarze i albo j w kocu znajdujemy, albo wymylamy.
Podczas kadego kolejnego wycigu wyborczego ludzie narzekaj na kaliber
kandydatw, nieustannie szukajc najdrobniejszego uchybienia w ich przeszym yciu,
posuwajc si nawet do wytknicia kandydatowi na sdziego Sdu Najwyszego, e
kilkadziesit lat temu raz zapali marihuan!

Gdybymy bohaterw z przeszoci ocenili wedug tych samych nieugitych kryteriw,

ktre przykadamy do teraniejszych, nie mielibymy bohaterw w ogle! Nawet ludzie
pokroju Kennedy'ego czy Kinga mieliby trudnoci ze sprostaniem dzisiejszej ciasnej
mentalnoci. Wydaje si, e tak bardzo boimy si rozczarowania, i w kadym chcemy
znale co zego ju na pocztku, abymy potem nie czuli si zawiedzeni. Jeli tak
konsekwentnie dziaamy, wychodzc z zaoenia, e kady posg stoi na glinianych nogach,
to musi by co nie w porzdku z nami samymi; z pewnoci ywimy przekonanie, e kady z
nas ma wady, e nikt nie jest wystarczajco dobry", by sta si bohaterem. JAK JA
DEFINIUJ BOHATERA? BOHATER TO CZOWIEK, KTRY Z ODWAG WNOSI
WKAD W YCIE INNYCH LUDZI, NAWET W SYTUACJI NAJWIKSZEJ PRBY.
BOHATER TO JEDNOSTKA, KTRA DZIAA NIE POWODOWANA CHCI
WASNEJ KORZYCI, KTRA WYMAGA OD SIEBIE WICEJ, NI WYMAGAJ OD
NIEJ INNI. BOHATER JEST CZOWIEKIEM, KTRY LEKCEWAY PRZECIWNOCI
I ZAWSZE ROBI TO, CO SAM UZNAJE ZA SUSZNE, NAWET MIMO STRACHU.
Bohater potrafi wznie si ponad zdrowy" rozsdek obrocw status quo. Bohaterem jest
kady, kto chce suy innym przykadem, kady, kto yje zgodnie z prawd wasnych
przekona. Bohater rozwija strategie, ktre pozwol mu osign zaplanowane rezultaty,
pracuje nad ich osigniciem tak dugo, jak dugo nie stan si rzeczywistoci, w razie
koniecznoci zmieniajc taktyk i rozumiejc przez cay czas wag konsekwentnego
podejmowania drobnych dziaa. Bohater to nie kto doskonay, poniewa nikt z nas
doskonay nie jest. Wszyscy popeniamy bdy, ale nie uniewania to dobra, ktre czynimy w
caym swoim yciu. DOSKONAO NIE JEST BOHATERSTWEM, CZOWIECZESTWO JEST PROBLEM BEZDOMNOCI
wiadomi, e w kadym z nas tkwi iskierka bohaterstwa, ktra tylko czeka, by j
rozdmucha w potny pomie, jak moemy poradzi sobie z tak powanym spoecznym
problemem, jak sytuacja yciowa bezdomnych obywateli naszego kraju? Pierwszym kluczem
otwierajcym drzwi, za ktrymi kryje si rozwizanie tego problemu, jest DECYZJA O
POSTAWIENIU SOBIE WYSZYCH WYMAGA. Jako najbogatszy kraj wiata musimy
ZDECYDOWA, e nie chcemy ju duej godzi si na to, by tak wielu naszych mczyzn,
kobiet i dzieci zamieszkiwao ulice, tak jakby nie byli ludmi.
Jaki procent ludnoci Ameryki to bezdomni? W chwili kiedy to pisz, nie ujawniono
jeszcze penych rezultatw spisu bezdomnych z 1990 roku. Zreszt ludzie bezdomni z natury
rzeczy nie maj adresu, wic trudno jest o dokadne informacje. Najczciej cytowane dane
podaj, e mniej wicej trzy miliony naszych obywateli nie ma domu, czyli w przyblieniu
jeden na stu Amerykanw yje na ulicy lub w schroniskach dla ubogich.
Drug kluczow kwesti dla rozwizania tego problemu jest ZMIANA NASZYCH
PRZEKONA. Musimy przesta wierzy, e problemy te s nieuleczaln chorob toczc
nasz kraj i e nie ma nic, co kady z nas mgby zrobi, aby naprawd zmieni t sytuacj.
Sposobem na uwolnienie si od tej wyuczonej bezradnoci jest przyjcie przekonania, e jako
jednostka naprawd moesz co zmieni, poniewa wszystkie wielkie reformy
przeprowadzane byy dotychczas przez zdecydowane na wszystko jednostki.
Innym przekonaniem, ktre musimy zmieni, jest to, e bezdomni znajduj si w swojej
obecnej sytuacji tylko dlatego, e wszyscy s umysowo chorzy". Znw statystyki mog nie
by dokadne, ale szacuje si, e od szesnastu do dwudziestu dwch procent bezdomnych
cierpi na choroby psychiczne.
Aby naprawd pomc tym ludziom, musimy przeama nasze stereotypy. Generalizacje
na temat bezdomnych nie dodaj nam siy, by im pomc, a nie ma najmniejszej wtpliwoci,
e mona im pomc.

Przede wszystkim, co jest przyczyn bezdomnoci? Poza wspomnianymi ju chorobami

psychicznymi, najczstsz przyczyn s wci wzrastajce koszty mieszka, poczone z
malejcymi stopniowo dochodami, alkoholizm i narkomania oraz zaamanie si tradycyjnych
amerykaskich wartoci rodzinnych. Kady z tych powodw jest wystarczajco powany. Ale
za kadym z nich kryj si systemy przekona. W kocu jest wielu ludzi, ktrzy przeyli
wyniszczenia powodowane narkotykami i naduywaniem alkoholu, ktrzy stracili swoje
domy albo nie mog zarobi nawet tyle, by zapaci za wynajcie mieszkania, ktrzy nigdy
nie zaznali ciepa stabilnej rodziny, a mimo to nie stali si bezdomni.
Na czym polega rnica? WSZYSTKO SPROWADZA SI DO PODSTAWOWYCH
PRZEKONA, WARTOCI ORAZ TOSAMOCI KADEGO CZOWIEKA. Wielu z
ludzi ulicy moe postrzega si jako bezdomni", ale s te i tacy, ktrzy uznaj si za ludzi
tymczasowo bez domu". Dlatego szukaj oni rozwiza i w kocu znajd sposb, by
powrci do tradycyjnego stylu ycia. STWORZENIE DUGOFALOWEJ ZMIANY W
YCIU BEZDOMNEGO CZOWIEKA WYMAGA ZMIANY JEGO TOSAMOCI. To
jedyny sposb, aby wywoa w jego zachowaniu trwae zmiany.
Od 1984 roku wsppracuj z organizacjami na rzecz bezdomnych w Poudniowym
Bronxie, na Brooklynie, na Hawajach i w San Diego. Pomagam ludziom w przeistoczeniu si
z bezdomnego" w czonka spoecznoci". Co roku podczas organizowanych przeze mnie
kursw mistrzowskich uczestnicy spdzaj jeden wieczr, pomagajc bezdomnym podj
decyzj zmiany wasnego ycia. Wyniki tego wieczoru s czasem zaskakujce.
Wspaniaym przykadem jest pewien mody czowiek o inicjaach T. J. Po raz pierwszy
spotkaem go dwa lata temu na ulicy i zaproponowaem, e moe zje z nami obiad, jeli
opowie nam troch o swoim yciu. By wtedy zawieszony jak latawiec", eby uy jego
metafory. y na ulicy przez ponad dziesi lat, uzaleniony od kokainy i amfetaminy. W
cigu zaledwie godziny uczestnicy mojego kursu potrafili pomc mu osign zasadnicze
zmiany w systemie przekona oraz wypracowaniu strategii majcych wspiera jego now
tosamo.
Dzisiaj T.J. nie tylko przesta by bezdomnym i rzuci narkotyki. Jest
penowartociowym czonkiem swojej spoecznoci - pracuje jako straak w Teksasie. W
cigu tych dwch lat wsppracuje z nami, pomagajc zmienia ludzi, ktrzy znajduj si na
tym samym miejscu, na ktrym znajdowa si on sam troch wczeniej.
W rozmowach z bezdomnymi przekonaem si, e wielu z nich jest bardzo podobnych
do T.J. Maj problemy z alkoholem i narkotykami albo stracili rodzin i nie wiedz, jak
poradzi sobie z t sytuacj. Ich problemy s przewanie bardzo rne od problemw
wikszoci ludzi. Wytworzyli oni neuroasocjacje, ktre ich ograniczaj, cz regu nie
pozwala im posuwa si naprzd, ich wartoci wykluczaj zmian, a wasna tosamo
przywizuje ich do ograniczonych i ograniczajcych okolicznoci.
Poniewa swoboda i wolno s zwykle ich najwaniejszymi wartociami, czuj si
szczliwi mimo otoczenia, w ktrym si znajduj. Nie musz y zgodnie z reguami
spoeczestwa i unikaj presji, ktr nios ze sob te reguy. Poza tym, tworz wielk
spoeczno znajomych i kolegw i czsto postrzegaj siebie jako ludzi mocnych, poniewa
udaje im si przey dziki wasnej zaradnoci. Zwykle s przekonani, e umacnia to ich
charakter. Spotkaem nawet ludzi, ktrzy byli kiedy bezdomni i cho maj ju wasny dom,
spdzaj czas w schroniskach, poniewa wci cakowicie identyfikuj si ze swoj
bezdomn osobowoci.
Poprzez okazywanie przyjani i troski kady z nas moe sta si pomostem midzy
tward rzeczywistoci bezdomnych a wyzwaniem odpowiedzialnoci osobistej, jakiej
wymaga ponowne zczenie caego naszego spoeczestwa. Dziaania kadego z nas opieraj
si na tym, co uznajemy za konieczne. Co by si stao, gdyby podtrzymywa przyja z
bezdomnym i zaoferowa mu kilka nowych odniesie, jak choby wizyta w teatrze?

Nowe odniesienia staj si osnow nowych przekona i nowej tosamoci. Pamitaj, e

mae wysiki mog przynie wielkie rezultaty.
PROBLEMY STOJCE PRZED NASZYM SYSTEMEM WIZIENNICTWA
Rwnie powane s problemy w naszych wizieniach. Nie trzeba geniusza, by odkry,
e nasz obecny system resocjalizacji jest nieskuteczny, przy poziomie recydywy sigajcej
osiemdziesiciu dwu procent. W 1986 roku szedziesit procent wszystkich pensjonariuszy
wizie stanowych i federalnych przebywao tam dwa lub wicej razy, czterdzieci pi
procent trzy lub wicej razy, a dwadziecia procent sze lub wicej razy.
W cigu ostatnich piciu lat wizienna populacja wzrosa bardzo gwatownie, co
spowodowao wszystkie stresy wynikajce z przeludnienia wizie. Dla zagodzenia presji
wielu winiw nieoczekiwanie dla nich samych, z dwustu dolarami w kieszeni, zwolniono
ze wiata, ktry tak bardzo znienawidzili, lecz jednoczenie przyzwyczaili si uzalenia od
niego swoje poczucie bezpieczestwa i pewnoci.
Z pewnoci nie nauczyli si, jak zmienia wasny system podejmowania decyzji. ycie
w rodowisku, w ktrym musisz komu paci, aby unikn pobicia lub gwatu, w ktrym,
aby przey, musisz zacz kra albo przyczy si do gangu, na pewno nie umacnia twojej
opinii o sobie samym i o wiecie. Winiowie zmuszani s do tego, by utrzymywali swoj
przestpcz tosamo, jeli chc przey w wiziennej spoecznoci, w ktrej na uznanie i
presti mona zapracowa jedynie doborem dzikich i okrutnych regu.
Pewien byy wizie powiedzia mi kiedy: Jak tylko wyszedem, zaczem myle o
powrocie. W kocu na zewntrz nie znaem nikogo. W pudle miaem szacunek. Miaem
chopakw, ktrzy zabiliby dla mnie. Na zewntrz byem kryminalist bez adnej wartoci".
Wysani do wiata, w ktrym nikogo nie znaj, przekonani, e nie maj adnego wpywu na
wasne otoczenie, ludzie ci, wiadomie lub podwiadomie, czsto robi rzeczy, ktre
zapewniaj im powrt do ich domu".
Czy mona przerwa ten acuch przestpczoci? Oczywicie e tak, JELI POCZY
SI WYSTARCZAJCO WIELKIE CIERPIENIE Z PRZEBYWANIEM W WIZIENIU I
WYSTARCZAJCO DU PRZYJEMNO Z YCIEM POZA NIM. Gdybymy tylko
mogli waciwie szkoli ludzi, kombinacja tych dwch czynnikw sprawiaaby cuda. Ostatnio
rozmawiaem z mczyzn, ktry wanie zosta zwolniony z wizienia po odbyciu wyroku
omiu lat za usiowanie morderstwa. Kiedy spytaem go, czy znw strzeliby do kogo,
odpowiedzia: Bez wahania, gdyby kto chcia zabra moje narkotyki." Zapytaem wtedy,
czy nie chce unika powrotu do wizienia. Nie! Wizienie nie jest ze. Tam nie musz si
martwi o mj nastpny posiek. I mog oglda telewizj. I wszystko mam tam uoone.
Wiem, jak radzi sobie z innymi facetami, wic nie musz si nigdy martwi o nic."
Wizienie nie jest rodkiem odstraszajcym dla jego socjopatycznych zachowa. Po prostu
nie czy on cierpienia z pobytem w wizieniu.
Porwnaj to teraz z dowiadczeniami Franka Abagnale'a, autora ksiki Catch me ifYou
Can (Zap mnie, jeli potrafisz). Znany on jest na caym wiecie ze swych licznych wciele"
- pilota linii Pan Am, dyrektora szpitala, pomocnika prokuratora generalnego Luizjany, eby
wspomnie te najsynniejsze. Za kadym razem podajc si za kogo innego, wyudzi od ludzi
miliony dolarw. Dzisiaj Frank jest jednym z najlepszych specjalistw w dziedzinie
bankowych systemw ochronnych i obywatelem wnoszcym wiele wartoci do swojej
spoecznoci.
Co go odmienio? Cierpienie. W rezultacie jednej ze swoich kolejnych eskapad zosta
aresztowany i osadzony w wizieniu we Francji. Nie spotka si tam z grob napaci
fizycznej lub wykorzystania seksualnego, jednak wizienie sprawio mu wiele cierpienia. Po
pierwsze, spdzi cay wyrok w zaciemnionej celi, cakowicie odizolowany od wydarze
wiata zewntrznego, bez telewizji, gazet, radia i rozmw z innymi winiami lub stranikami.

Po drugie, przez cay czas nie mia najmniejszego pojcia, kiedy zostanie wypuszczony
na wolno. Nie wiedzia, czy spdzi tam szedziesit dni, czy szedziesit lat.
Cierpienie spowodowane t niewiedz, poczucie niepewnoci byy najcisz moliw
do wyobraenia kar. Frank poczy z tym piekem na ziemi" tak wiele cierpienia, e
poprzysig sobie, i nigdy nie wrci do wizienia. Zreszt nie jest on jedyny. Nic dziwnego,
e poziom recydywizmu we francuskich wizieniach wynosi jeden procent, a na jednego
winia wydaje si rocznie okoo dwustu dolarw. Kwota ta jest jeszcze bardziej zaskakujca,
kiedy wemiemy pod uwag fakt, e Amerykanie wydaj na kadego swojego winia
trzydzieci tysicy dolarw rocznie i osigaj poziom recydywizmu rzdu osiemdziesiciu
dwu procent.
Czy sugeruj, e powinnimy naladowa francuski system wiziennictwa? Nie, mwi
tylko, e system, ktry mamy obecnie, w oczywisty sposb si nie sprawdza i musimy
sprbowa czego innego. Musimy da naszym winiom warunki, w ktrych nie bd
musieli nieustannie obawia si ataku wspwiniw, a jednoczenie nie wolno nam
zmienia wizienia w dom, jakiego nigdy nie mieli. Sugeruj, e warunki wizienne powinny
by NIEPODANE, niewygodne i e podczas odbywania wyroku winiom powinno si
pokazywa sposoby uczynienia z dowiadcze wolnoci wiata, nad ktrym mog oni
panowa, wiata przyjemnoci i otwartych moliwoci, aby po zwolnieniu z wizienia mogli
do niego dy zamiast si go ba. Winiowie musz czy cierpienie z pobytem w
wizieniu i przyjemno ze zmian samych siebie. Inaczej zachowania, ktre przywiody ich
do wizienia, nigdy si nie zmieni.
Ponad wszystko jednak wizie musi wiedzie, e komu na nim zaley, e kto chce
mu pomc, zaoferowa strategie, ktre poprowadz jego ycie w nowym kierunku. Nie
wszyscy winiowie s gotowi do tej zmiany, ale ci spord nich, ktrzy tego chc, z
pewnoci zasuguj na nasze poparcie.
Dopki istnieje klasa nisza, bd do niej
nalea. Dopki istnieje element kryminalny,
bd jego czci. Dopki w wizieniu jest
dusza, nie bd wolny.
EUGENE VICTOR DEBS
Co moesz zrobi? Bardzo prostym, a jednoczenie bardzo potrzebnym dziaaniem
byoby podjcie decyzji o odwiedzaniu co miesic winia, ktry naprawd postanowi
odmieni swoje ycie. Sta si kochajcym przyjacielem i poka mu stojce przed nim
wybory. Nigdy nie zapomn kontaktw, ktre nawizaem w ten sposb z pewnym winiem
w kalifornijskim wizieniu Chino. Dziki mojej pomocy i zachtom zacz on codziennie
biega, czyta dobre, inspirujce ksiki i zmienia si z winia" w czowieka
wartociowego." Kiedy po dwch latach zosta zwolniony z wizienia, okazywa innym tak
wielk pomoc i kierowa si tak wielkim poczuciem zwizkw ze swoj spoecznoci, e
bya to jedna z najwspanialszych nagrd, jakie otrzymaem od ycia.
PROBLEM PRZEMOCY GANGW
Przestpczo dorosych wymaga naprawd wiele uwagi. Musimy te jednak
odpowiedzie sobie na pytanie, jak moemy zapobiec wci wikszemu napywowi
modocianych przestpcw do domw poprawczych i innych instytucji penitencjarnych? Co
zrobi z okropnymi morderstwami, ktre codziennie popeniaj czonkowie gangw
modzieowych w przestpczych enklawach wielkich miast? Bezlitosne okruciestwo dwch
gangw, ktre powstay w Los Angeles, a nastpnie rozwiny swoj dziaalno w caym
kraju, odbio si krwawym pitnem na yciu wielu miast, w ktrych maj one siedzib.
Wikszo z nas nie ma pojcia, jak mona by rozwiza ten przeraajcy problem. Jestem
jednak pewien, e jedn z pierwszych rzeczy, do ktrych musimy dy, jest nakonienie
czonkw gangw, by przemyleli ponownie reguy, ktrymi si kieruj.

Pamitaj, e wszystkie nasze dziaania maj swoje rdo w naszych wasnych

przekonaniach o tym, co wolno, a czego nie wolno nam robi.
Niedawno czytaem w miesiczniku Rolling Stone" artyku zawierajcy wyjtki z
ksiki, ktra skupia si na codziennym yciu czonkw gangu. Zamieszczony w tym pimie
kawaek ycia" opisuje zajcia z czonkami gangw w domu poprawczym Camp Kilpatrick.
Kiedy uczestnikw zaj poproszono o podanie powodu, dla ktrego mogliby kogo zabi,
natychmiast wyrzucili z siebie list trzydziestu siedmiu powodw. Podaj tylko te, ktre
byy dla mnie najwikszym szokiem: jeli kto miesznie na mnie patrzy, jeli kto mnie
pyta, skd jestem, za dziesitaka, jeli kto miesznie chodzi, jeli kto dotyka mojego
jedzenia (na przykad bierze moj frytk), dla zabawy, jeli kto le obetnie mi wosy.
Przy tak zdeformowanych reguach, ktrych nie podziela niemal nikt inny w caym
spoeczestwie, nie dziwi odmienno zachowa tych modych ludzi. Maj wicej ni
ktokolwiek inny powodw, by zabi, a wic robi to zgodnie z wasnymi reguami. Dodaje mi
odwagi fakt, e instruktor prowadzcy zajcia zna doskonale si pyta, ktra pozwala
osabi nawet najmocniejsze przekonania. Dla ktrego z tych powodw ty chciaby
umrze?" - spyta natychmiast. Innymi sowy jego pytanie zmuszao modych przestpcw,
by zdecydowali, czy nadal chcieliby zabija dla tych samych powodw, gdyby wiedzieli, e
jeli zabij kogo za to, e le obci im wosy, sami rwnie umr.
Zadajc to pytanie, zmusi ich do ponownej oceny wasnych regu i ponownego
zastanowienia si nad znaczeniem przyczyn, ktre poprzednio byy dla nich wystarczajce, by
kogo zamordowa. Zanim skoczy zadawa wszystkie pytania, modociani gangsterzy
cakowicie zmienili swoje reguy. Zamiast trzydziestu siedmiu powodw, mieli tylko trzy:
samoobrona, dla rodziny i dla grupy (gang). Ostatni powd utrzyma si jedynie dlatego, e
pewien mody czowiek z uporem twierdzi, e jest to dla niego najwaniejsza rzecz w yciu.
Ilekro ktrykolwiek z pozostaych chopcw usiowa mu to wyperswadowa, odpowiada po
prostu: Nie znasz mnie." Przekonanie to byo czci jego tosamoci, ktra wizaa go z
gangiem tak mocno, e odrzucenie go oznaczaoby odrzucenie caego sensu jego ycia.
Prawdopodobnie bya to jedyna staa warto w yciu tego modego chopca.
Stosujc metod zadawania pyta ta szkoa" dociera do wielu modocianych
przestpcw, ktrzy w niej uczestnicz. Osabia odniesienia wspierajce destrukcyjne
przekonania dopty, dopki dzieci te nie z a c z n ywi wobec nich wtpliwoci. P A M I
T A J , ZE K A D E ZACHOWANIE MONA ZMIENI, ZMIENIAJC PRZEKONANIA, W A R T O C I , R E G U Y I TOSAMO. Oczywicie najpierw musimy
zaj si okolicznociami i warunkami, ktre przyczyniaj si do powstawania gangw.
Jednak rwnie i ten problem mona rozwiza, modyfikujc zachowania, jedno po drugim.
rodowisko naturalne nie jest ju przyczyn protestw kontrkultury. Stao si
przedmiotem troski w naszym kraju i na caym wiecie. Po kilku kolejnych najupalniejszych
w historii latach ludzie zaczli si powanie przejmowa ociepleniem klimatu, wzrostem
temperatury spowodowanym osadzaniem si nadmiernych iloci dwutlenku wgla w warstwie
ozonowej. Jakie s tego gwne przyczyny? Jedn z nich s fluorowglany stosowane w
urzdzeniach do klimatyzacji oraz pojemnikach z produktami w aerozolu. Inn powan
przyczyn efektu ocieplenia globalnego jest bezmylne wyniszczanie lasw w A m e r y c e
rodkowej i Poudniowej. LASY MONSUNOWE STANOWI OSIEMDZIESIT
PROCENT ROLINNOCI NA ZIEMI I S P O D S T A W FUNKCJONOWANIA
NASZEGO EKOSYSTEMU
Drzewa wchaniaj gazy toksyczne oraz nadmiar dwutlenku wgla, ktry uwalniamy do
atmosfery, i zamieniaj je w niezbdny do ycia tlen. LASY S GWARANTEM NASZEJ
PRZYSZOCI. BEZ NICH YCIE NA ZIEMI W OBECNIE ZNANEJ NAM FORMIE
NIE MOGOBY ISTNIE.

Lasy monsunowe s rwnie rodowiskiem naturalnym niezliczonych gatunkw

zwierzt. WYPALAJC LASY, NIE TYLKO NISZCZYMY ROLINNO
PRODUKUJC TLEN ORAZ RODOWISKO, W KTRYM YJE NAJWICEJ
GATUNKW ZWIERZT I ROLIN NA WIECIE, LECZ RWNIE UWALNIAMY
DO ATMOSFERY OLBRZYMIE ILOCI DWUTLENKU WGLA, CO PRZYSPIESZA
POSTPOWANIE EFEKTU GLOBALNEGO OCIEPLENIA.
Dlaczego tak bezlitonie niszczy si lasy, cho s one dla nas tak wane? Odpowied
sprowadza si do cierpienia i przyjemnoci finansowej. Farmerom w tych krajach przyznano
olbrzymie ulgi podatkowe za karczowanie lasw. Czy ma to na celu zyskanie wikszej
przestrzeni pod budow domw? Nie. Chodzi o nowe tereny wypasu byda, ktre potem jako
woowina eksportowane jest do Stanw Zjednoczonych. Nasz kraj importuje dziesi procent
woowiny z krajw Ameryki rodkowej i Poudniowej. Aby sprosta temu wielkiemu
zapotrzebowaniu, WYPALA SI LASY W TEMPIE JEDNEGO AKRA CO PI SEKUND.
Wykorzystanie tej ziemi na pastwiska jest jedn z najbardziej przeraajcych i
krtkofalowych decyzji, jakie w ogle moe podj czowiek. Niszczymy wasne rdo
przetrwania. Czy zdajesz sobie spraw z faktu, e ilekro kupujesz wierfuntowego
hamburgera wyprodukowanego z importowanej stamtd woowiny, kupujesz pidziesit pi
stp kwadratowych wypalonych lasw tropikalnych? Co wicej, Z POWODU WYPALANIA
LASW MONSUNOWYCH GINIE ROCZNIE TYSIC GATUNKW ROLIN I
ZWIERZT. To nieprawdopodobny zamach na nasz ekosystem.
Jaki jest cel tego wszystkiego? Chodzi tylko o to, by przez nasze ciaa przepcha wicej
misa, chocia naukowcy ustalili ju, e spoywanie misa wie si bezporednio z dwoma
najwikszymi naszymi zabjcami: chorobami serca i rakiem. Przeraajce s statystyki: jeden
na dwch Amerykanw umiera z powodu jakiego rodzaju choroby serca. Rosyjska ruletka
daje ci wiksz szans na przeycie ni stosowanie tradycyjnej amerykaskiej diety! NIE
MOEMY ZNISZCZY RODOWISKA ZEWNTRZNEGO BEZ ZNISZCZENIA
NASZEGO RODOWISKA WEWNTRZNEGO.
Czy chcesz powstrzyma zniszczenie lasw tropikalnych? Czy chcesz pomc w
przywrceniu jake delikatnej rwnowagi ekologicznej? Oprcz wsparcia finansowego
organizacji ekologicznych, takich jak Greenpeace, najwaniejsz decyzj, jak moesz
podj, jest poczenie cierpienia z kadym twoim zachowaniem, ktre przyspiesza
zniszczenie naszej planety. Bez wtpienia jednym z wanych krokw byoby ograniczenie lub
eliminacja spoycia hamburgerw woowych. Bojkot sprawdzi si w przypadku przemysu
przetwarzajcego miso tuczyka, sprawdzi si rwnie i tutaj. Nie mwimy tu ani o
dolarach, ani o centach. Stawk jest sama Ziemia. WIEDZ, E PODEJMOWANE PRZEZ
CIEBIE DECYZJE O TYM, CO ZNAJDZIE SI NA TWOIM TALERZU PODCZAS
OBIADU, OKRELAJ - W NIEWIELKI, ALE I NIEZAPRZECZALNY SPOSB ZJAWISKA, JAK ILO DWUTLENKU WGLA WYPUSZCZANEGO DO
ATMOSFERY, ORAZ DECYDUJ O PRZETRWANIU WIELU GATUNKW ROLIN I
ZWIERZT.
Zobaczmy teraz, jaki wpyw maj twoje decyzje o wasnej diecie na rodowisko
lokalne. By moe podobnie jak ja yjesz w ktrym ze stanw Ameryki, ktry dowiadcza
powanego niedoboru wody. Mwi si czasem, e w dwudziestym pierwszym wieku woda
stanie si zotem przyszoci, jednym z najrzadszych i najbardziej wartociowych z
ziemskich. Jak to moliwe na planecie, ktra w wikszoci pokryta jest wod? Przyczyn jest
nasza niewiarygodnie nieefektywna gospodarka tym surowcem. Stwierdzenie to dotyczy
zwaszcza przemysu misnego. ILO WODY UYWANA DO WYHODOWANIA
JEDNEGO WOU WYSTARCZYABY DO ZWODOWANIA AMERYKASKIEGO
NISZCZYCIELA!

W Kalifornii wszyscy ciko pracujemy, by zachowa wod, podejmujemy takie kroki

jak niepodlewanie trawnikw i zakadanie urzdze ograniczajcych przepyw wody w
toaletach i prysznicach. Wszystkie te kroki s bardzo wane, ale czy wiedziae, e
wyprodukowanie jednego funta woowiny kalifornijskiej wymaga 5,214 galonw wody?
Oznacza to, e MOESZ ZAOSZCZDZI WICEJ WODY, POWSTRZYMUJC SI
PRZED ZJEDZENIEM FUNTA WOOWINY, NI ZAOSZCZDZIBY REZYGNUJC
Z BRANIA PRYSZNICA PRZEZ CAY ROK.
Wyliczenie to przyjmuje, e jedna osoba zuywa na kpiel pod
prysznicem 5200 galonw rocznie, przy zaoeniu piciokrotnej kpieli
w cigu tygodnia przez okres piciu minut z prdkoci przepywu wody
w liczbie czterech galonw na minut.
Ekonomici z Cornell University, David Fields i Robin Hur, twierdz, e kady dolar,
ktry wadze stanowe przeznaczaj dla producentw byda w formie subsydiowania
systemw irygacyjnych, w rzeczywistoci kosztuje podatnika siedem dolarw w formie
niszych poborw, wyszych kosztw ycia i zmniejszenia zysku przedsibiorstw."
Co moe zrobi pojedynczy czowiek, aby zaoszczdzi wicej wody? Dla mnie
odpowied jest oczywista: zmniejszy spoycie misa.
Oto kilka faktw, nad ktrymi powiniene si zastanowi. Czy wiedziae, e
PRZEMYS MISNY Z U Y W A WICEJ ENERGII NI KTRAKOLWIEK INNA
GA PRZEMYSU W STANACH ZJEDNOCZONYCH? Zastraszajco wysoki jest
procent wszystkich surowcw naturalnych zuywanych do produkcji byda: jedna trzecia
caej konsumpcji energii. PALIWO STAE WYMAGANE DO PRODUKCJI JEDNEGO
FUNTA WOOWINY TO MNIEJ WICEJ TRZYDZIECI DZIEWI RAZY WICEJ,
NI POTRZEBA DO WYTWORZENIA TEJ SAMEJ ILOCI PROTEIN SOJOWYCH.
Gdyby chcia oszczdza energi, byoby mdrzej przejecha samochodem do restauracji
dwie ulice dalej, ni i tam na piechot, bo to wymaga kalorii, ktre zyskujesz, konsumujc
wier funta drobiu lub woowiny produkowanej przez poerajcy tak wiele energii przemys.
Czy martwi ci elektrownie jdrowe? GDYBYMY Z M N I E J -SZYLI
KONSUMPCJ WOOWINY O PIDZIESIT PROC E N T , CAKOWICIE
UNIEZALENILIBYMY S I OD E N E R -GII PRODUKOWANEJ PRZEZ
ELEKTROWNIE JDROWE W CAYCH STANACH ZJEDNOCZONYCH ORAZ
ZNACZNIE ZMNIEJSZYLIBYMY ALBO N A W E T CAKIEM ZREDUKO-W A L I
NASZ ZALENO OD I M P O R T O W A N Y C H PALIW.
Kolejn spraw, ktra martwi nas wszystkich, jest gd. Z pewnoci przyszed czas,
bymy dokadnie zastanowili si nad sposobami wykorzystywania naszych zasobw, skoro
rocznie umiera z godu szedziesit milionw ludzi na Ziemi. Pamitaj, e kada decyzja ma
swoje konsekwencje, a jeli nie zrozumiemy dugofalowych skutkw naszych decyzji na stan
naszej planety, nie bd to z pewnoci dobre decyzje.
Ilo poywienia produkowanego na jednym akrze ziemi ZNACZNIE maleje, jeli
poywieniem tym jest woowina. TEN SAM AKR ZIEMI, NA KTRYM MONA
WYPRODUKOWA DWIECIE PIDZIESIT FUNTW WOOWINY,
PRZYNISBY CZTERDZIECI TYSICY FUNTW ZIEMNIAKW - CO Z
GRUBSZA SPROWADZA SI DO RNICY MIDZY WYKARMIENIEM JEDNEGO
CZOWIEKA I WYKARMIENIEM STU SZEDZIESICIU LUDZI! Z tych samych
surowcw, ktrych uywamy do produkcji jednego funta woowiny, mona wyprodukowa
szesnacie f u n t w ziarna.
OBSZAR ZIEMI POTRZEBNY DO WYKARMIENIA JEDNEGO CZOWIEKA
SPOYWAJCEGO MISO WYNOSI TRZY I JEDNA C Z W A R T A AKRA. DLA
CZOWIEKA NIE SPOYWAJCEGO MISA POTRZEBA P AKRA ZIEMI, A DLA
CAKOWITEGO WEGETARIANINA WYSTARCZY JEDNA SZSTA AKRA.

Innymi sowy JEDEN AKR ZIEMI MOE WYKARMI DWADZIECIA RAZY

WICEJ LUDZI, JELI STOSUJ ONI DIET WEGETARIASK.
Codziennie umiera z godu czterdzieci tysicy dzieci na Ziemi. Moglibymy je
wszystkie nakarmi, gdybymy skuteczniej wykorzystywali nasze zasoby. Co wicej, gdyby
kady Amerykanin zmniejszy swoje spoycie misa o dziesi procent, liczba ludzi, ktrych
mona wykarmi przy wykorzystaniu ziemi uwolnionej w ten sposb spod hodowli byda,
wyniosaby sto milionw!
To do poywienia, by nakarmi kadego godujcego mczyzn, kad kobiet i
kade dziecko na caym wiecie i jeszcze zgromadzi zapasy!
Musielibymy, dodatkowo wtedy poradzi sobie z politycznym problemem dystrybucji
ywnoci, ale sama ywno byaby z pewnoci dostpna.
Wreszcie jeszcze jeden z naszych zasobw, ktrym szastamy ponad stan skutkiem
nawyku jedzenia wielkiej iloci misa, to gleba. Natura potrzebuje piciuset lat, by
wyprodukowa jeden cal kwadratowy gleby uprawnej, a my obecnie niszczymy jeden cal w
cigu szesnastu lat! Dwiecie lat temu wierzchnia warstwa gleby uprawnej w naszym kraju
wynosia dwadziecia jeden cali, dzi wynosi tylko sze. Ilo gleby traconej w zwizku z
produkcj byda siga osiemdziesiciu piciu procent wszystkich naszych strat. Bez odpowiedniej warstwy wierzchniej gleby zaamuje si cay nasz acuch ywieniowy, a wraz z nim
nasza zdolno do przeycia.
Po raz pierwszy o caej tej przeraajcej statystyce oraz niszczcym wpywie spoycia
woowiny usyszaem od Johna Robbinsa (ktry nie jest ze m n spokrewniony, cho
jestemy prawdziwymi brami, gdy idzie o wol wprowadzania zmian). John napisa ksik
Diet for a New America (Dieta dla nowej Ameryki), ktra zdobya nominacj do Nagrody
Pulitzera. Wierz, e ksika ta powinna znale si w domu kadego Amerykanina, ktry
naprawd chce pozna skutki swoich codziennych postanowie i dziaa.
John jasno udowadnia, e decyzja dotyczca potrawy, ktra znajdzie si na twoim
talerzu, pociga za sob potne skutki. Wprawia ona w ruch ca seri wydarze i czynnoci,
ktre ksztatuj jako ycia na Ziemi. Moesz spyta: JAK JEDEN CZOWIEK MOZ
MIE NADZIEJ NA ODWRCENIE KIERUNKU TAK POTNYCH SI, TAK
WIELKICH PROBLEMW? John twierdzi, e bitw wygraj nie urzdnicy na wzgrzu
Kapitolu, tylko pojedynczy ludzie, zwykli konsumenci, ktrzy przystan przy pce z
misem w supermarkecie, wezm do rki paczk z woowin, dostrzeg nalepk z cen trzy
dolary pidziesit centw i zrozumiej, e trzymaj w rku bardzo kosztown iluzj. Za ma
nalepk kryj si wyniszczone lasy, kryje si poywienie i woda dla naszych dzieci, gleba,
ktr bd one mogy wykorzysta, oraz cae ich przysze rodowisko. Musimy spojrze na
ten kawaek misa i powiedzie sobie: T o z b y t dua cena. P R A W D Z I W A SIA K
R Y J E SI W DECYZJACH, KTRE PODEJMUJESZ W SKLEPIE, W RESTAURACJI
IW KUCHNI!"
ZAJMIJ STANOWISKO
Zajmujc wasne stanowisko w tej sprawie, nie tylko przestajesz uczestniczy w
straszliwym marnotrawieniu zasobw, ale te przesyasz jasny komunikat wielkim firmom,
ktrych ycie zwizane jest z hamburgerem. Niedawno najwiksze firmy gastronomiczne, jak
McDonald czy Carl Jr. (Carl Karcher Enterprises), zaczy reagowa na zmieniajce si
preferencje konsumentw, otwierajc bary saatkowe oraz lokale z poywieniem alternatywnym.
McDonald zrezygnowa rwnie ostatnio z poliestyrenowych pojemnikw najedzenie i
szacuje, e skutkiem tej decyzji zredukowa ilo hydrowglanw uwalnianych przez jego
firm do atmosfery o dwadziecia pi procent, stawiajc w ten sposb wielki krok w
kierunku polepszenia stanu rodowiska naturalnego. Uywaj umiejtnoci opanowanych
podczas lektury tej ksiki rwnie jako konsument: wiedz, czego chcesz.

WYKORZYSTUJ ZDOBYT SI JAKO DWIGNI, KTRA ZAMIE DESTRUKTYWNE WZORCE, ZMUSI FIRMY DO SZUKANIA ROZWIZA
ALTERNATYWNYCH, W NASTPSTWIE CZEGO MOESZ WZMACNIA TE FIRMY
KUPUJC ICH NOWE PRODUKTY I USUGI.
UCZ DOBRZE SWOJE DZIECI - PROWAD WASNYM PRZYKADEM
Podobnie jak kady inny problem, zmiany w sposobie traktowania spraw zwizanych z
ochron rodowiska wymagaj edukacji i dziaania. Niestety, mylenie wikszoci ludzi o
edukacji zwizane jest ze szko i przestaj si uczy natychmiast po tym, kiedy j skocz, a
czsto jeszcze, zanim otrzymaj wiadectwa! Tak wielu nauczycieli, ktrzy zaczynali od wizji
wprowadzania wielkich zmian wpado w puapk wyuczonej bezradnoci nie tylko na skutek
walki z polityk wadz szkolnych, ale rwnie braku przygotowania do rzeczywistych
problemw, wobec ktrych staj w yciu ich uczniowie.
A przecie na kartach tej ksiki spotkae si z licznymi wspaniaymi wzorcami, ktre
mog ci wiele nauczy. Jak wic moemy co tu zmieni? Moemy przyj aktywn
postaw w decydowaniu o jakoci wyksztacenia naszych dzieci. Czy nauczyciele twoich
dzieci mogliby co zyska, poznawszy si pyta, metafor oglnych, Sownika Transformacji,
wartoci, regu i warunkowania? Dziel si wasn wiedz, a bdziesz mg wiele w tej
dziedzinie zmieni. NAJWANIEJSZE JEST JEDNAK, BYMY UCZYLI WASNE
DZIECI KONSEKWENCJI ICH DZIAA. Musimy uwiadamia im wpyw, jaki maj
zarwno na samych siebie, jak i na swoje spoecznoci, oraz wpyw, jaki mog wywiera w
skali wiatowej. NIE POZWL IM NIGDY WPA W PUAPK MYLENIA, E ICH
DZIAANIE NICZEGO NIE ZMIENI - jeli bowiem miabym wyliczy najwaniejsze
przesania tej ksiki, to z pewnoci na jednym z pierwszych miejsc znalazoby si
stwierdzenie, e KONSEKWENTNIE PODEJMOWANE DROBNE DECYZJE I DROBNE
DZIAANIA MAJ BARDZO DALEKOSINE SKUTKI.
Jednym z najlepszych sposobw na zapewnienie, by twoje dzieci dorastay w zdrowym
poczuciu wasnej wartoci jest pokazanie im, e ich decyzje i konsekwentnie podejmowane
dziaania przynosz rzeczywiste rezultaty. POKAZUJ IM ICH MOLIWOCI, SAMEMU
DAJC TEGO PRZYKAD. Pokazuj wasnym dzieciom wymierne skutki zadawania
waciwych pyta, ycia w zgodzie z wasnymi wartociami, ktre wiadomie wybrae, oraz
wykorzystywania wszystkich strategii, ktrych si dotychczas nauczye.
Jest tak wiele sposobw pozwalajcych ci wnosi wkad do ycia innych. Nie musimy
czeka na jak wielk okazj, by pomc w dokonaniu zmian. Moemy wywrze wpyw
dosownie w kilka chwil, robic rzeczy najmniejsze, podejmujc decyzje, ktre czsto wydaj
si zupenie nieznaczce. Prawd jest, e wikszo wspczesnych nam bohaterw kryje si
za czym, co wydaje si nam drobnym dziaaniem, ale za to jest dziaaniem podejmowanym
konsekwentnie.
Bohaterowie s wszdzie, ale nie nagradzamy ich laurami, na jakie zasuguj za
codzienne waciwe wykonywanie swojego zadania. Mczyni i kobiety, ktrzy na co dzie
pracuj w policji, s z pewnoci bohaterami. Chroni nas, tworz nasze poczucie
bezpieczestwa, a mimo to wielu z nas postrzega ich jako wrogw. Bohaterami s straacy, a
przecie zwykle nie widzimy ich w tym wietle, dopki sami nie znajdziemy si w kopotach.
Tak samo jest z zaogami karetek pogotowia, pracownikami sub alarmowych i ca grup
innych, nie zauwaonych bohaterw.
Ju samo przygotowanie si do podobnych dziaa moe co zmieni. Jak czuby si,
gdyby kto w twojej obecnoci zasab na serce, a ty, majc wiedz z kursu udzielania
pierwszej pomocy, potrafiby mu pomc? Gdyby skoncentrowa swoje wysiki na
utrzymaniu jego krenia mimo braku jakichkolwiek oznak ycia i odnis sukces?

Mog ci obieca, e uratowanie ludzkiego ycia daoby ci wiksze poczucie spenienia

i radoci ni cokolwiek, co osigne dotychczas, wiksze ni wszystkie pienidze, jakie
kiedykolwiek zarobisz.
To tylko najjaskrawsze przykady. Czy s jakie inne sposoby, ktre pozwol ci
przyczynia si do dobra innych? Oczywicie! Moesz by bohaterem, wspierajc innych
ludzi, zauwaajc ich problemy, dodajc im odwagi albo przypominajc, kim naprawd s. A
gdyby krc po sklepie warzywnym, zamiast przechodzi bez celu od karczochw do
cukinii naprawd dostrzeg ludzi wok siebie i potwierdzi to umiechem? A gdyby
powiedzia szczery komplement nieznajomemu? Czy mgby w tej wanie chwili zmieni
jego stan emocjonalny na tyle, by i on przekaza umiech i komplement nastpnej napotkanej
osobie? Czy nie mgby to by proces zapocztkowany jednym niewielkim dziaaniem?
Jest tak wiele prostych sposobw wprowadzania zmian. Nie musimy ratowa czyjego
ycia. Zreszt moe wywoanie umiechu innych naprawd ratuje im ycie albo przynajmniej
pozwala cieszy si tym, co ju maj.
Jakie inne proste dziaania pozwoliyby ci co zmieni ju dzisiaj? A gdyby postanowi
w drodze powrotnej z pracy zaj do domu dla ludzi starych i spdzi tam chwil na
przyjemnej pogawdce? Co poczuliby jego mieszkacy, gdyby zada im pytanie: Jakich
wanych rzeczy nauczylicie si podczas dugiego ycia?" Zao si, e mieliby ci wiele do
powiedzenia!
A gdyby zaszed do miejscowego szpitala, odwiedzi ktrego pacjenta i pomg mu
rozjani popoudnie umiechem? Nawet gdyby nie robi nic poza suchaniem tego
czowieka, byby bohaterem.
Dlaczego tak wielu ludzi boi si podejmowa te drobne kroki, by pomc innym?
Jednym z najczstszych powodw jest ten, i s oni po prostu zakopotani perspektyw
robienia czego, czego nie czuj si pewni. Boj si, e zostan odrzuceni albo wyjd na
gupcw. Ale wiesz co? JELI CHCESZ GRA I WYGRA, MUSISZ TE GRA DO
KOCA. MUSISZ BY PRZYGOTOWANY NA TO, E POCZUJESZ SI GUPIO, E
BDZIESZ ROBI RZECZY, KTRE SI NIE SPRAWDZ, I MUSISZ CHCIE
ZMIENI SWOJE PODEJCIE. Jak bowiem inaczej mgby si rozwija, robi nowe
rzeczy i odkrywa, kim naprawd jeste?
Nie mona dobrze przey dnia, nie robic
czego dla osoby, ktra nigdy nie bdzie
w stanie si odpaci.
JOHN WOODEN
Jeli chcesz zmieni jako ycia w naszym kraju, z pewnoci musisz wpywa na
systemy wartoci bardzo wielu ludzi. Nasza przyszo jest w rkach modych. Pewnego dnia
ich wartoci stan si wartociami caego naszego spoeczestwa. Tu zanim napisaem t
sowa, prezydent Bush podpisa dokument, ktry otwiera wyjtkow moliwo przed nami
wszystkimi, jeli tylko potrafimy j wykorzysta. Moliwo ta to Ustawa o Subie Krajowej
i Lokalnej, ktra tworzy projekty gromadzenia funduszy, moliwoci szkolenia oraz pomoc
techniczn majce uatwi lokalnym spoecznociom podejmowanie nowych oraz rozwijanie
ju istniejcych programw. Ustawa ta zachca wszystkich obywateli do powicania
wasnego czasu, talentu i energii, jednak jej podstawowym celem jest zaangaowanie
modych ludzi w rne wartociowe projekty i programy.
Wyobra sobie poczucie wkadu w ycie innych, jakiego dowiadcz ci modzi ludzie,
pomagajc ludziom starszym, upoledzonym fizycznie, chorym na raka, wtrnym
analfabetom i wielu innym. Dowiadczanie tego na co dzie powanie uksztatuje ich
tosamo i przyszo.

RAZ PORUSZONE WDZICZNOCI DRUGIEGO CZOWIEKA, NASZE YCIE

ZMIENIA SI NA ZAWSZE. Czy moesz sobie wyobrazi, jak zmieni si nasz kraj, jeli
uczucia tego dowiadczy wikszo modych ludzi?
Najwaniejszym i najpotniejszym procesem, jaki zapocztkujesz w swoim yciu,
bdzie twoje wci wzrastajce poczucie wkadu w ycie innych. Wszyscy mamy potrzeb
wyjcia poza granice dwch podstawowych w nas si, cierpienia i przyjemnoci. Wierz, e
gdzie gboko kady z nas chce robi to, co suszne i waciwe, przekroczy wasne granice,
powica lepszej sprawie energi, czas, emocje i kapita.
Musimy sprosta naszym potrzebom moralnym i duchowym, nawet jeli chwilowo
przynosi nam to cierpienie. REAGUJMY NIE TYLKO NA WASNE POTRZEBY
PSYCHOLOGICZNE, ALE RWNIE I NA MORALNY NAKAZ ROBIENIA WICEJ, N
I SI OD NAS O C Z E K U J E . NIC N I E POTRAFI DA NAM PENIEJSZEJ
SATYSFAKCJI OSOBISTEJ NI WKAD W YCIE INNYCH LUDZI. Podstaw
spenienia jest dawanie innym bez oczekiwania czegokolwiek w zamian.
Sia tego i podobnych programw kryje si w tym, e poprzez cige dawanie innym
zaczynamy zmienia wasne wartoci, zaczynamy dostrzega wag czynienia dobra. Jeli jako
kraj bdziemy potrafili przyj t jedn tylko warto, zmieni to cakowicie oblicze naszego
narodu i rozszerzy nasze wpywy w caym wiecie. JEDNAK NIE OGRANICZAJ SI
TYLKO DO STRUKTUR PROGRAMW WSPIERANYCH PRZEZ RZD. Jest tak wiele
organizacji, ktre potrzebuj ludzi i fachowej rady oraz wsparcia finansowego. Wyobra
sobie konsekwencje sytuacji, w ktrej wszyscy Amerykanie, nie oczekujc adnej nagrody,
uczyniliby swoj koniecznoci wkad w ycie innych. Czy zdajesz sobie spraw z faktu, e
GDYBY KADY W TYM KRAJU (z wyjtkiem dzieci i starcw) MIA POWICI DLA
INNYCH TYLKO TRZY GODZINY W TYGODNIU, NASZ NARD ZEBRABY
OWOCE TRZYSTU DWUDZIESTU MILIONW GODZIN PRACY LUDZI TAK
POTRZEBNYCH W WIELU ORGANIZACJACH I STOWARZYSZENIACH? PI
GODZIN W TYGODNIU PODNIOSOBY T LICZB DO P MILIARDA GODZIN,
CO PRZEKADA SI NA BILIARDY DOLARW WARTOCI PIENINEJ! Czy
sdzisz, e mgby zaj si jakimi problemami spoecznymi za pomoc takiego wanie
zobowizania?
Powicenie wasnego czasu na ktrekolwiek z wyliczonych poniej dziaa z
pewnoci zmieni twj sposb postrzegania samego siebie oraz postawi ci na drodze do
stania si bohaterem.
DAR MOLIWOCI - ZAPROSZENIE DO POMAGANIA INNYM
Jak poradzi sobie z bezdomnoci, resocjalizacj kryminalistw, pomaganiem
starszym i mobilizowaniem modych? Wspania okazj doczenia wasnego wkadu w ycie
innych jest dla ciebie z pewnoci wsppraca z zaoon przeze mnie fundacj, The Anthony
Robbins Foundation. Jestemy organizacj charytatywn, powoan do ycia, by stworzy
koalicj profesjonalistw, ktrzy postanowili wyciga pomocn do do innych, wyj do
ludzi czsto zapomnianych przez spoeczestwo. Pracujemy nad polepszeniem jakoci ycia
dzieci, ludzi bezdomnych, winiw oraz osb starszych. Celem fundacji jest dostarczanie
moliwoci, inspiracji, edukacji, szkolenia i rozwoju tych wanych czonw naszej
spoecznoci. Zaoyem j w rezultacie moich wasnych dowiadcze.
Wiele lat temu odkryem, e POMOC INNYM NIE JEST OBOWIZKIEM, JEST
MOLIWOCI ZWRCENIA CZEGO, CO SAMI KIEDY DOSTALIMY. Kiedy
miaem jedenacie lat, moja rodzina nie miaa do pienidzy, aby pozwoli.
Oto zaledwie kilka sposobw, ktre pozwol ci pomc innym. Bardzo maa ilo czasu
moe przynie bardzo wielkie zmiany. Zastanw si nad powiceniem kilku godzin w

tygodniu lub kilku godzin w miesicu na dziaalno w jednym z nastpujcych obszarw

ycia twojej lokalnej spoecznoci:
Organizacje na rzecz upoledzonych fizycznie i psychicznie
Pomoc w opanowaniu podstawowych umiejtnoci
Opieka nad chorymi
Praca w komisji wyborczej
Ochotnicze patrole obywatelskie (pomoc ssiedzka)
Praca w bibliotece publicznej (katalogowanie, porzdkowanie zbiorw)
Dostarczanie ksiek obonie chorym
Konserwacja energii
Porzdkowanie parkw publicznych
Dbanie o czysto okolicy
Wykady o problemach narkomanii
Programy wspzawodnictwa
Telefon zaufania
Midzynarodowe rodziny zastpcze
Pomoc w nagych wypadkach
Upikszanie okolicy
Pomoc sierotom
Muzea
Przyjmowanie do domu studentw zagranicznych
Programy odzyskiwania surowcw wtrnych sobie na tradycyjny obiad w dniu wita
Dzikczynienia, i ywnoci dostarczya nam organizacja charytatywna. Od tamtego czasu
pomaganie godnym i bezdomnym stao si jedn z misji, ktrym powiciem moje ycie.
Odkd skoczyem osiemnacie lat, w kade wito Dzikczynienia przygotowuj paczki z
ywnoci i wysyam je potrzebujcym rodzinom.
Rwnie w wieku osiemnastu lat wczyem si do prac organizacji wspierajcej
winiw w Chino. Suba spoecznoci pozwolia mi wytworzy w sobie tosamo
filantropa, czowieka, ktry naprawd stara si odmieni ycie innych, kogo, kto podj
prawdziw decyzj. Wzrosy moja duma, poczucie prawoci i moliwoci dawania innym
coraz wicej. Pozwolio mi to rwnie inspirowa innych do takiej samej pracy.
W wyniku masowego oddziaywania moich ksiek, kaset i programw telewizyjnych
otrzymuj codziennie listy z caego wiata z prob o pomoc. Najgbsze i najbardziej
wzruszajce znane mi przemiany zaszy w winiach i tych, ktrzy nie s ju bezdomnymi.
Dlatego wanie fundacja dostarczya do kadego wizienia w Stanach Zjednoczonych
bezpatne zestawy mojej trzydziestodniowej wideoteki, kopi tam Personal Power oraz po
jednym egzemplarzu mojej pierwszej ksiki, Unlimited Power. Kiedy pisz te sowa,
jestemy w trakcie kontaktowania si z kadym schroniskiem dla bezdomnych w caym kraju
i kademu czynimy tak sam ofert. Dziesi procent honorariw z tej ksiki
przeznaczyem na fundacj, aby sfinansowa dystrybucj tych tam.
Ponadto Anthony Robbins & Associates, firma reprezentujca w caych Stanach
Zjednoczonych moje interesy w zakresie kursw opartych na tamach wideo, zobowizaa si
do przeprowadzenia dwch darmowych kursw rocznie w kadym miecie, w ktrym
znajduje si siedziba oddziau firmy. Kursy te prowadzone s w wizieniach, schroniskach dla
bezdomnych, szkoach i klubach seniora.
Jeli chciaby poczy z nami swoje siy, skontaktuj si, prosz, z fundacj i docz do
programu Commit-2. To bardzo prosty i zrwnowaony sposb na zapewnienie sobie

moliwoci wasnego rozwoju oraz wkadu w ycie innych, ktry przyniesie w rezultacie
wiele dobrego.
W ramach tego programu moesz da innym moliwoci poprzez zobowizanie si do
comiesicznych krtkich spotka z wyznaczonym winiem, czowiekiem starszym,
bezdomnym lub z dzieckiem i sta si ich prawdziwym przyjacielem. Moesz te
zdecydowa, by wspuczestniczy w jednej z naszych corocznych akcji: PROGRAMIE
PRZYWDZTWA MODYCH, KOSZYKU NA WITO DZIKCZYNIENIA, kursach w
wizieniach, programach pomocy ludziom starszym lub PROGRAMIE MDRO.
Oczywicie nie musisz wsppracowa z nasz fundacj, aby pomaga innym. Wok
ciebie istniej organizacje, ktre potrzebuj pomocy od zaraz. Jednym z celw
przywiecajcych mi przy tworzeniu mojej fundacji byo wsparcie ju dziaajcych
organizacji lokalnych. Jej czonkowie przechodz szkolenie, podczas ktrego dowiaduj si,
jak zmienia na lepsze ycie ludzi, ktrych potem sami ucz przez miesic. Chocia rne
problemy wymagaj rnego rodzaju szkolenia, istniej przecie pewne zasady oglne.
Wszyscy musimy mierzy coraz wyej, zmienia nasze przekonania i rozwija wci
nowe strategie, pozwalajce nam osign sukces. Pomagajc innym, musimy dawa im
solidn wiedz, musimy uczy podstaw, ktre mog natychmiast podnie ich jako ycia.
Bardzo czsto musz przeama wyuczon bezradno i wytworzy now tosamo. S to
umiejtnoci i strategie, ktre stanowi podstaw mojej techniki wprowadzania zmian i
dlatego wszyscy wsppracujcy z nami w ramach tego programu musz opanowa te
umiejtnoci. Jeli chciaby dowiedzie si czego wicej, skontaktuj si z nami.
Tylko ci, ktrzy nauczyli si potgi szczerego
i bezinteresownego wkadu w ycie innych,
dowiadczaj najwikszej radoci ycia
- prawdziwego poczucia spenienia.
ANTHONY ROBBINS
Jeli prosta albaska zakonnica, ktrej jedynym bogactwem jest wiara i powicenie,
moe odmienia ycie tak wielu ludzi, z pewnoci rwnie i ty moesz poradzi sobie z
wyzwaniami, ktre przed tob staj. Jeli Ed Roberts potrafi kadego ranka wstawa spod
namiotu tlenowego, aby znajdowa sposoby na zmian podejcia ludzi w caym kraju do
niepenosprawnych - i odnosi sukcesy - moe rwnie i my potrafimy sta si bohaterami.
Jeli jeden czowiek, dziaajc w pojedynk, potrafi za pomoc jednej tamy wideo i
inwestycji wartoci omiuset dolarw zmobilizowa cay nard, by przeciwstawi si
mordowaniu delfinw, to moe rwnie my potrafimy wprawi w ruch cig wielkich zdarze.
Czsto nie wiemy, dokd te zdarzenia nas zaprowadz. Ufaj swojej intuicji i dawaj z caego
serca. Zaskocz ci cuda, ktre tym spowodujesz.
Jeli na dawanie powicisz tylko godzin lub dwie miesicznie, wzmocni to twoj
tosamo i przyniesie ci poczucie pewnoci, e naleysz do ludzi, ktrzy naprawd dbaj o
innych, ktrzy podejmuj dziaania, aby odmieni wiat. Odkryjesz, e twoje problemy w
pracy to s adne problemy, poniewa poznasz, co to prawdziwe problemy. Kopoty, ktre,
jak ci si wydawao, miae z powodu zniki cen na giedzie, zwykle znikaj, kiedy zanosisz
na ko czowieka bez ng albo koyszesz w ramionach dziecko chore na AIDS.
Doprawdy wielka aska moe przyj razem
z maym podarunkiem; a cenne s wszystkie
rzeczy, ktre pochodz od przyjaci.
TEOKRYT

Kiedy opanujesz elementy tej ksiki, zdolno radzenia sobie z wasnymi problemami
stanie si mniej wana. To, co byo dotychczas trudne, stanie si atwe. Nagle spostrzeesz, e
kierujesz wszystkie swoje wysiki nie na siebie samego, ale na polepszenie tego, co dzieje si
w twojej rodzinie, spoecznoci, a moe i na caym wiecie. Jedyny sposb, ktry pozwala
robi to z trwaym poczuciem spenienia, to bezinteresowne dawanie. NIE SZUKAJ WIC
BOHATERW. BD BOHATEREM! Nie musisz by drug Matk Teres (chocia
moesz, gdyby naprawd chcia!). Jednak zawsze zwaaj na wasn rwnowag. SZUKAJ
RWNOWAGI RACZEJ NI DOSKONAOCI. Wikszo ludzi yje w czarno-biaym
wiecie, w ktrym wydaje im si, e albo mog by ochotnikami bez adnego prywatnego
ycia, albo materialistami, ludmi dnymi sukcesw wasnych, ktrzy nie dbaj o dobro
innych. Nie wpadnij w t puapk. Zycie jest rwnowag midzy dawaniem i braniem,
midzy dbaniem o siebie samego i o innych. Tak, daj troch czasu, energii i kapitau tym,
ktrzy tego naprawd potrzebuj, ale chciej te dawa je sobie. I rb to z radoci, a nie z
poczuciem winy. NIE MUSISZ BRA CIARU WIATA NA WASNE RAMIONA.
WICEJ LUDZI CZYNIOBY DOBRO DLA INNYCH, GDYBY ZROZUMIELI, E NIE
POTRZEBUJ PRZY TYM Z NICZEGO REZYGNOWA. ZRB WIC TYLKO
TROCH I WIEDZ, E MOE TO ZNACZY BARDZO WIELE. Gdyby kady tak
postpowa, mniej ludzi musiaoby robi tak duo i wicej ludzi otrzymaoby pomoc!
Kiedy nastpnym razem zobaczysz, e kto jest w kopocie, zamiast czu si winnym,
e ty masz tak wiele dbr, a on nie, poczuj w sobie podniecenie faktem, e masz okazj zrobi
co niewielkiego, co pomoe komu inaczej spojrze na samego siebie, poczu si
docenianym i kochanym. Nie musisz na to powica caego ycia. Po prostu bd wraliwy,
naucz si zadawa ludziom pytania, ktre dodadz im si, kontaktuj si z ludmi w nowy
sposb. Chwytaj kad okazj, a dziaanie dla innych stanie si przyjemnoci, nie ciarem.
Czsto poznaj ludzi, ktrzy yj w cierpieniu, poniewa cigle skupiaj si na
niesprawiedliwociach, jakie niesie ze sob ycie. Jak mog rodzi si niewidome dzieci,
dlaczego nie maj szansy dowiadczania cudw tczy? Jak czowiek, ktry nigdy nie zrobi
nikomu nic zego, moe pa ofiar ulicznej strzelaniny? NIE POTRAFIMY ZROZUMIE
ZNACZENIA I CELU KRYJCEGO SI ZA NIEKTRYMI WYDARZENIAMI. OSTATECZNYM SPRAWDZIANEM JEST WIARA. Musimy wierzy, e kady z nas jest na
ziemi, by uczy si od ycia czego innego, e dobro i zo s wycznie ludzk percepcj.
Przecie niektre z twoich najgorszych dowiadcze naprawd okazay si najlepszymi.
Uksztatoway ci, wywiczyy, rozwiny w tobie wraliwo i popchny w kierunku, ktry
pozwala sign po wasne przeznaczenie. Pamitaj, e jeli kto chce si uczy, znajdzie si i
nauczyciel. A wanie, jeli wydaje ci si, e jeste nauczycielem, to zastanw si nad tym raz
jeszcze. Prawdopodobnie moesz si czego nauczy od osoby, ktr z takim przejciem
szkolisz!

Zaaraz na pocztku yciaa kto powin

nien nam
po
owiedzie, ze
z umieram
my. Moz wttedy
ty
ylibymy peni ycia w kadej miinucie
kaadego dniaa. Dziaaj! Kiedy
K
poczu
ujesz,
zee chcesz co zrobi, rb
b to od razu
u, teraz! Dnii,
kttre przyjd, s policzo
one.
M
MICHAEL
L
LANDON
Jaaka std nau
uka? YJ PE
ENI YC
CIA, DOP
KI YJES
SZ. Dowiad
dcz wszystk
kiego!
Zatroszccz si i o sieebie, i o przzyjaci. Baw
w si, bd szalony. Juu zaraz zrb z siebie id
diot. W
kocu i tak tego niee unikniesz,, wic dlaczzego nie miaaby si prrzy tym dobrze bawi?
Korzysttaj z okazji, by uczy sii na wasny
ych bdach
h. Znajduj pprzyczyn problemu
p
i eliminuj
e
j z ycia. Nie prb
buj by dosk
konay. Bd
d po prostu
u dobrym prrzykadem czowieka.
c
Nieustannie szukaj sposobw doskonalen
nia samego siebie.
s
Upraawiaj dyscy
yplin CDSII - ucz
si przez cae yciee. Powi czas
c
ju teraaz, by wyprracowa waasny System
m Nadrzdny
y w taki
yciem dao si
s wygra. Pozwl sw
wojemu czow
wieczestw
wu - swojej trosce
t
o
sposb, by gr z y
siebie i innych - staa si gwn
n zasad tw
wojego yciia, ale nie trraktuj ycia z powag, ktra
k
wi ci spontaanicznoci, przyjemno
p
ci biorcej si z szalestwa, z pow
wrotu do
pozbaw
dziecisstwa.
N
Najlepiej
chy
yba wyraziaa to osiemd
dziesicioszeecioletnia N
Nadine Staiir:
G d y b y m moga
m
przey ycie raaz jeszcze, o d w a y a b y m si popeni wicej
w
b
d w . O d p r y a b y m si, rozlu
unia. Byaabym gupszza ni w czaasie tej podrry.
Mniej rzzeczy braab
bym powanie. Wykorrzystaabym
m wicej szaans, pojechaaa na wiceej
wycieczzek, wspiaa si na wicej gr i przzepyna wicej
w
rzek. Jadabym wicej
w
lodw
wi
mniej faasolki. Miaabym pewn
nie wicej prawdziwych
p
h kopotw
w, ale za to mniej
m
wymyllonych. Wid
dzisz, jestem
m jedn z ty
ych osb, ktre s zawssze rozsdnee i przytomn
ne,
godzinaa po godziniie, dzie po dniu. Och, miaam te swoje pikkne chwile. Gdyby przy
yszo mi
robi wszystko od nowa,
n
miaaabym ich wicej.
w
Nie prbowaaby
p
ym niczego
o innego - ty
ylko
chwile, jedna po drrugiej, zamiiast codzien
nnego ycia z wyprzedzzeniem wiellu lat. Jestem
m jedn
z tych osb,
o
ktra nigdzie
n
si nie
n rusza beez termomettru, butelki z gorc wo
od, paszczza i
parasolaa. Gdybym moga zrob
bi wszystko
o jeszcze razz, podrow
waabym z o wiele mniiejszym
bagaem
m ni w tym
m yciu.

Gdybym miaa ponownie przey ycie, na wiosn wczeniej biegaabym boso i nie
zakadaa butw do pnej jesieni. Czciej chodziabym na tace, czciej jedzia na
karuzeli i zbieraa wicej stokrotek.
NADINE STAIR
JAK CHCESZ ZOSTA ZAPAMITANY? Jako olbrzym pord ludzi? Zacznij
dziaa w ten sposb ju teraz! Po co czeka, by si upamitni? Kadego dnia yj tak, jakby
to by twj najwaniejszy dzie w yciu, a dowiadczysz zupenie nowej radoci. Niektrzy
prbuj gromadzi energi, aby y duej. Nie wiem jak ty, ale ja wierz, e najwaniejsze
jest nie, jak dugo yjemy, ale jak yjemy. Wol si zuy ni zardzewie! Pozwlmy, aby
koniec zasta nas przy wspinaniu si na now, wysz gr.
Myl, e najwikszym darem, jaki da nam Stwrca, jest dar oczekiwania i dar
napicia. Jak nudne byoby ycie, gdybymy wiedzieli wszystko z gry! A tak nigdy nie
wiemy, co wydarzy si za chwil. W cigu najbliszych kilku minut moe mie miejsce co,
co zmieni kierunek caego twojego ycia w jednej chwili. Musimy nauczy si kocha
zmiany, poniewa s one jedyn pewn rzecz.
Co moe zmieni twoje ycie? Wiele rzeczy: chwila gbokiego zamylenia i podjcie
kilku decyzji po skoczeniu lektury tej ksiki by moe zmieni dosownie wszystko.
rdem zmian moe by rozmowa z przyjacielem, kurs, tama, film albo powany
problem", ktry pozwoli ci rozwin si i sta kim wicej. yj, kierujc si postaw
pozytywnych oczekiwa, wiedzc, e wszystko, co niesie ci ycie, w jaki sposb dziaa na
twoj korzy. WIEDZ, E PODASZ DROG NIE KOCZCEGO SI ROZWOJU,
NIE KOCZCEJ SI NAUKI I MIOCI TRWAJCEJ WIECZNIE.
Teraz, kiedy ci opuszczam, chc powiedzie, jak bardzo szanuj ci i podziwiam jako
osob. Nigdy ci nie poznaem, a wydaje si, e znamy si od dawna, prawda? Cho nie
stanlimy twarz w twarz, z pewnoci spotkay si nasze serca. Dae mi wielki dar,
pozwalajc podzieli si ze sob czci mego ycia i czci mojej wiedzy, i mam szczer
nadziej, e przynajmniej cz tej wiedzy popchna ci w specjalnym kierunku. Jeli teraz
wykorzystasz cz tych strategii, by poprawi jako wasnego ycia, bd si czu bardzo
szczliwy.
Mam nadziej, e zostaniesz ze mn w kontakcie. Mam nadziej, e do mnie napiszesz
albo e bd mia przywilej spotka ci na ktrym z moich kursw, w naszej fundacji czy po
prostu na ulicy, jeli skrzyuj si nasze drogi. Prosz, aby wtedy do mnie podszed. Z
niecierpliwoci czekam na spotkanie z tob i poznanie historii twojego sukcesu.
A do tego czasu pamitaj, by cigle spodziewa si cudw... poniewa ty sam jeste
cudem. Bd rdem wiata i si dobrego. Przekazuj znicz tobie. Dziel si swoimi darami,
dziel swoj pasj. I niech ci Bg bogosawi.
Pewnego dnia, kiedy opanujemy ju wiatry,
fale, przypywy i grawitacj, signiemy po
boskie siy mioci. Wtedy, po raz drugi
w historii wiata, czowiek odkryje ogie.
TEILHARD DE CHARDIN