Intimiteit

Vrijdagavond 14 november in de straat van restaurant Lelapa staat een grote tent op-
gesteld voor de begrafenis van een jonge vrouw, vermoord door haar verloofde. Verbijs-
terend, maar niet zo verbijsterend als de duiding die de vrouw die het mij vertelt er aan
geeft: een goede zaak, want de jonge vrouw ging vreemd. Is bovendien trouw niet de
beste manier om HIV te bestrijden?

Intimiteit in Zuid-Afrika in de vele jaren dat ik hier kom blijft het mij intrigeren: hoe
diep in de haarvaten van menselijke relaties is apartheid binnengeslopen? Is de moord
op de vrouw louter een uiting van machogedrag? Is het wijdverbreide gebruik om een
zwarte vrouw met afwijkend seksueel gedrag aan curative of corrective rape te on-
derwerpen een uiting van barbaars primitief denken of is dit alles het gevolg van een
abject regime dat zwart minderwaardig, om niet te zeggen waardeloos en dus voor het
grijpen vond?

Evenzo: hoe diep in de intimiteit van mensen grijpt de scheiding tussen blank en zwart
ook nu nog in? John en Tuksi vertelden ons hoe apartheid hun zakelijke en vriendschap-
pelijke omgang tot op de dag van vandaag infiltreert, maar het gaat verder: hoe gaan
blank en zwart met elkaar om als de lichten zijn gedempt, maar het vuur niet gedoofd?
Onder apartheid verboden, dus bestond het niet. Een kind van een zwarte vrouw en een
blanke man kreeg de achternaam van de maand waarin het werd geboren: April, August,
September,

Hoe moeilijk is het voor mij om te begrijpen voorbij het onbegrijpelijke? Hoe moeilijk is
het voor mij om niet in een single story hierover te vervallen? Hoe moeilijk is het voor
mij om niet alles naar apartheid terug te leiden? Hoe moeilijk is het voor mij om in deze

werkelijkheid vol ellende en latent geweld schoonheid te blijven zien? Confrontatie met
het werk van Zanele Muholi heeft me hierin geholpen. Zij is fotografe en activiste en on-
der meer winnares van de Prins Claus prijs; sinds enige jaren volg ik haar werk intensief.

En foto van haar blijft me in het bijzonder intrigeren: deze waar een zwarte vrouw een
blanke vrouw de handen voor de ogen houdt. Het is een foto vol tederheid en kwets-
baarheid over de grenzen van ras heen, verwarrend in zijn eenvoud. Eerst dacht ik dat
het een blank kind en een verzorgster betrof, maar inzoomend merkte ik dat dat niet zo
is. De schort die de zwarte vrouw draagt is het traditionele uniform van een meid in een
blank gezin. Een ontregelende foto dus

Zanele Muholi geeft niet alleen een gezicht aan zwarte mensen die tot voor kort alleen
maar recht hadden op een paspoortfoto om hun township te kunnen verlaten. Ze kiest
bovendien voor het in Zuid-Afrika ondenkbare, voor hen die buiten de lijnen kleuren,
voor wat in de geesten van vrijwel iedereen hier niet bestaat: lesbische vrouwen, trans-
genders en liefde tussen blank en zwart. Ze leeft een gevaarlijk leven, elke dag opnieuw.
De foto is een liefdesverhaal tussen een blanke vrouw en haar meid.

Zo dacht ik, maar: wie teveel denkt, voelt niet veel. Deze foto ontregelt ook mijn manier
van kijken, van voelen. Zuid-Afrika is niet alleen het land van extreme inkomensverschil-
len, geweld en vitale ondernemers, het is ook het land van liefde tussen blank en zwart.
Onzichtbaar op straat, maar vol vreugde, zachtheid en tederheid. Ik hou zoveel van jou
dat je mij het licht mag ontnemen. Ik hou zoveel van jou dat ik mijn schort erbij vergeet.

Ik hou zoveel van dit land, dat ik mij hier thuis

voel.