REJIMA SADDAM Ll KURDISTANE MRNE VEDIREE

Pmerge li berxwe dide!

Di er de 7 pmerge ehd bn!
300 jin, zarok kal birndar bn!

Li hermn Dihok Musil bi ten

hejmara gundn ku dixwazin vala bikin
zdey 240 gunda ne
Xeber di rpeln navn de

Hli

I
HEJMAR SAYI 16/8

22 COTAN NISAN 1987

;1

ffl

ISSN 02834898
[46] 08-98 47 43

131 42 ANK S

JENOSID 2 4 NSAN 1 9 1 5 JENO SID

24 nisan 1915 g
n, sekin Ermeni li
derleri, aydnlar ve
cemaatn iieri gelen
leri evlerinden alna
rak, Haydarpaa Garna gtrldler. Gi
denlerden, geri d
nen olmad.
Yzyln banda 2
milyon 900 bin Erme
ni nfusundan, 1927
ylnda Bat Ermenis
tanda kalan Ermeni
nfusu sadece 30
bin kadard!
II. Abdulham id d
neminde
balayan
Ermeni katliam, tti
hatlar tarafndan bir
halkn topyekun im
hasna dntrld
ve Kemalistler tarafn
dan da hararetle de
vam edildi!
Sayfa 6,7
Danielle Mitterand

1 Milyon Frank
Fransa Cumhurbakannn ei, d
zenledii bir kokteylde Paris Krt
Enstits iin 1 milyon frank ba
toplad.
Yazs sayfa 4,5

89 Yl Sonra
Krdistan
Gazetesi
Mahmd Levendnin yazs
sayfa 13te v

SSTEME KARI SAVUNMA

Diyarbekir Skynetim Mahkemesinde 332 sayfalk sa
vunma yapan RIZGAR sanklan, Biz Krdistanlyz.
Szlerle uyuamayacaz. Bu mahkemelerde hakim yok,
asker var. Bu mahkemeler, Krdistanda kurulmu smr
ge mahkemeleridir dediler.
Yazs Sayfa 2de

 Skynetim Mahkemelerinde hakim yoktur, emir-kumanda ile

karar uygulayan askerler vardr!
Diyarbekirde kurulan Skynetim Mahkemeleri, Krdistan
Halk iin kurulmu smrge mahkemeleridir!
Bizler Krdistanlyz. Trkiye Cumhuriyetinin yarg organlar ile
uyuamayacaz!
rji;

SfVv-

Sisteme Kar Savunma

A. Uzun:
Mahkemelerde hakim yok, asker var!c,
Diyarbekir 1 Nolu Skynetim Mahkeme
sinde devam eden 3. Rzgari davasnda sank
lar savunma yaptlar. Dava karara kald.
4 tutuklu 16 sankl 3. Rzgari davasnn
son durumasnda, tutuklu sanklar siyasi sa
vunma yaptlar. Trk devletinin terrist ol
duunu belirten sanklar, mahkemelerin ge
neraller tarafndan ynlendirildiini vurgu
ladlar ve burada hakim yok, askerler var
dediler.
Geen durumada, Trk Ordusunun Irak
snrlar iindeki Krdistann kurtarlm
blgelerini bombalamasn protesto eden sa
nklar, ertelenen duruma nedeniyle bu kez
siyasi savunmalarn okudular.
Durumaya katlan ve 4 yldan beri Diyar
bekir Askeri ceza ve tutukevinde bulunan
sanklardan Yakup EK, Abdullah
UZUN, ehmuz OZZENGN ve Terman
MUTLU hazrlam olduklar 332 sayfalk
siyasi savunmalarn okuyacaklarn belirtti
ler. Savunmada 'Trk devletinin Krdistan i
igal ettiini belirten sanklar, bu igalin ta
rihsel evrimini anlattlar.
Daha sonra sz alan sanklar, Bizler Kr-

distanlyz. Trkiye Cumhuriyeti'nin yarg

organlar ile uyumayacaz. Sizler, yarg
organnda bulunanlar, emir komuta altnda
snz. Mahkemelerin yanlzca ad bamsz-

Parastna U Hember Sazmaniye

dr. Muhtevada ve uygulamada ise Mahkemeler ba
msz deillerdir. Burjuva hukuk kurallarn ilet
mekte olan mahkemeler, yarglamay politik
kararlarla ynetmektedirler. Generaller 1 saat nce
emir vermekte ve bu emirler karar diye yarg organn
nne srlmektedir. Bu mahkemelerde politik da
valara politik ceza verilmektedir. *
Daha sonra Diyarbekirde kurulan Skynetim
Mahkemelerime de iaret eden sanklar zetle un
lar belirttiler: Diyarbekir'de kurulan Skynetim

Mahkemeleri, Krdistan halk iin kurulmu smr

ge mahkemeleridir. Bu mahkemelerde hakim yoktur.
Emir komuta ile politik kararlar veren askerler var
dr. Mahkemelerde kitlesel yarglamalar yaplmak
tadr. ocuuna Krte isim brakanlar bile bu
mahkemelerde yarglanmaktadrlar. te yandan , 12
Eyll Cuntas nn lideri Kenan Evren'e stanbul ni
versitesi 1Hukuk Doktoru ' nvann veriyor. te
Trkiye'deki hukuk sistemi. Unutulmamas gereken
gerek udur: biz ayn zamanda bu hasta hukuk sis
temine kar savunma yapmaktayz.
Duruma karar iin baka bir gne ertelendi.

Y.iek:
Skynetim mahkemeleri, smrge mahkeme
leridir. Politik davalara, emir-kumanda ile politik ka
rarlar vermektedir11

Di dadgeha dara Urf a Diyarbekir de doza 3 an a

Rizgar berdewam kir di v doz de girtiyn Rizgar xwe parastin.
Di doza Rizgar a 3 an de, 16 girtiyan parastina si
yas kirin. Girtiyn ku terorst bna dewleta Tirk di
yar kirin; ekere kirin ku dadgeh ji al generalan ve
tn meandin gotin: Li vir dadger tunene, leker
hene.'
Cara din. girtiyan, ra hzn dewleta Tirk a li ser
Kurdistana Bar, protesto kiribn. Ji ber w doz hatib li pa xistin. L v car parastina xwe a siyas
xwendin.
Di dadgeh de, Yakup EK, Abdullah UZUN,
ehmus ZENGN Terman MUTLU, ku ev 4 a
lin di girtgeha Diyarbekr de ne, diyar kirin ku w
parastina xwe a siyas, ku ji 332 rpelan amade bb, bixwnin. Di parastina xwe de girtiyan, diyar ki
rin ku, dewleta Tirk Krdistan dagirkiriye pvajoka v dagirkirin hat berp kirin.
Pa, girtiyn ku destr stendin, gotin: Em ji

Kurdistani ne. Em nikaribin bi organn Komara

Trkiyi re li hev bikin. Hn, n ku di organin dadge
riyi de cdigirin, di bin emirde ne. Bi teni navi dadgehan serbixwe ne. Di naverok bi karanni de ne

serbixwe ne. Dadgeh, ku ribaz dadimendiya burjuwa bi kar tnin. General, ber bi seateki emir didin ev emir wek biryar tin pike kirin. Di van dadgehan ji bo dozin poli
tik, cezayin poltk tin dan.
Pa girtiyan, dadgehn dara rf a Diyar
bekir j ann ber av bi v away berdewam
kirin:
Dadgehin dara rfi in ku li Diyarbekir

hatine damezirandin, ji bo geli Kurd wek

dadgehin koloni hatine damezirandin. Di
van dadgehan de dadger tune ne. Lekerin
ku bi emir biryarin poltk didin, hene. Di
dadgehan de, bi awak teway civat ti mehkum kirin. Yin ku navin Kurd li zarokin xwe
kirine j, di van dadgehan de tin mehkum ki
rin. Ji aliyi din, ji seroki Cunta 12 i Iloni,
Kenan Evren re, zaningeha Istenboli xelata
doktori dadimendiyi dide. Sstema dadimendiya Trkiyi ev e!! Rastiya ku divi neyi ji
br kirin ev e: Em di eyn wext de li hember
vi sstema dadimendiya nexwe j parastina
xwe dikin...."
Ji bo biryar, roj hat li pa xistin.

Ermeni Jenosidi

Jenosda Ermeniyan

II. Abdulhamid dneminden balayp, gnmze kadar devamedegelen Ermeni jenosidinin en kanl halkasn hi kuku yok ki,
ttihat ve Terakki dneminde yaplan jenosid oluturur. Ve gene hi
kuku yok ki, jenosidin uygulayclar Osmanl sultanlar, ittihat
paalar ve daha sonra Kemalistlerdir. Yzylmzn en bykjenosidlerinden biri olan Ermeni jenosidinin bir numaral sorumlusu
ise Alman emperyalizmidir.
II. Abdulhamid, Badat Demiryolu Projesini imzalad gn, Er
meni halknn kaderi de izilmi oluyordu. Alman halk, Bismarc1
m Avrupadan kmama politikas yerine, byk bir coku ile Wilhemin Douya Yaylma politikasn benimsemi, ta-topra al
tn olan Mezopotamya, Alman halknn ryalarna girer olmutu.
Abdulhamid, trenyolu a ile, devlet otoritesini imparatorluun
dou blgelerine tama planlar iindeydi. Ama durumdan rahat
sz olanlar da vard. Sivas-Erzurum zerinden Batuma ulaacak
olan demiryolu hatt, Trans-Kafkas demiryolu ebekesini tehdit et
tii iin, arlk Rusyas tarafndan engellenmiti. Berlini, Ba
data; dolaysyla Alman emperyalizmini, ngiliz smrgelerine
balayacak olan demiryolu ebekesi ise, ngiliz emperyalizminin
kabusu idi.
Ortadou, Yaknasya ve Uzakdouya giden yol, Osmanl mparatorluunun snrlar iinde bulunan Ermenistan ve Krdistandan
geiyordu. Alman emperyalizminin douya yaylma politikas, Osmanl paalarnn istila heveslerini kkrtan bir ideoloji olarak or
taya kt ve Turanclk diye adlandrld. Turan ideolojisi, Osmanl
paalarn, Alman emperyalizminin yolunu amak zere, Ermenis
tan ve Krdistandan geerek, Asyann bozkrlarna srkledi. Osmanl paalar Byk Trk Devleti ni kurmak zere douya sefe
re ktlar ve yol zerinde bulunan Ermeni halkn bitiler...
I. Emperyalist Paylam Savandan Alman emperyalizmi ile be
raber, Osmanl da yenilerek kt. Ermeni halk ise imha edildi. m
ha, ttihatlarn ideolojik srdrcleri olan Kemalistler tarafn
dan da srarla uyguland. Bir devlet politikas haline getirilen Er
meni jenosidi, gnmzde de eitli boyutlar ile devam ediyor.
Bu gn Ermeni jenosidi, Trk devleti tarafndan red ve inkar edi
liyor. Red ve inkar, bir devlet politikas olarak, devletin btn ku
rum ve organlar tarafndan, niversite ve basnla beraber destekle
niyor. Bu konuda o kadar ileri gidilmitir ki, neredeyse Ermeni hal
k sulu ilan edilmektedir. Trk devleti adna, uluslararas
platformlarda boygsteren bilim adamlar (!) ise, sadece gln de
il ayn zamanda acnas bir duruma dmektedirler. Bu bilim
adamlar bata olmak zere, Trk devletini ynetenlerin, dnya ka
mu oyuna iki milyona yakn Ermeninin ne olduu hakknda namus
luca bilgi vermeleri gerekiyor. Bunun tek ve gerek yolu da, Erme
ni jenosidini resmi olarak kabul edip, aklamak ve bu aklamann
insani ve hukuki gereklerini yerine getirmektir.

Jenosda (Qatliama) heri bi xwn di nav qetlamn li dij Ermeni

yan de, ku di wexta Ebdulhemd y II. de destpkir heta bi ro
dom kiriye, b ik qetlama ku di dema ttihat Terakk de pkhatiye ye. dsa b ik e, ku pkhatina van qetlaman bi dest Siltann
Osmaniyan, paayn tthat bi d rej bi dest Kemalstan bne. Berpirsiyar yekemn y v qetlam, ku di hemdema me de
qetlama heri mezin e, emperyalzma Elman ye.
Rojek, ku Ebdulhemid y II. fermana Proja Rhasin ya Bexday
dipejirand, qedera gel Ermen j hate xwiya kirin. Gel Elman di
na poltka Bismarc, ku ji Ewropa dernediket, Poltka Wlhelm
ji bo Xwe Berdan li Rojhilat bi kf pejirand Mezopotamya, ku
ax kevirn w zr e, kete xewna Elmanan.
Ebdulhemid dixwest, ku bi rhasin re otorta dewlet bibe mintiqayn rojhilat yn mparatoriy. L kesn ku ji v rew ne rehet
bn j hebn. Xeta rhasin ku li ser Svas-Erzirm w bigiha Batm, ebeka rhasin ya Trans-Kafkas tehdt dikir ji ber v yek j
arit ya Rus piya v proj brbn. ebeka rhasin ya ku Berln
bi Bexd re bi v away j emperyalzma Elman bi koloniyn In
giltere ve girdida, kaposa emperyalzma Inglstan b.
Rya ku di Rojhilata Navn, Asya ya Nezk Rojhilata Dr, di
nav Ermenstan Kurdistan de derbas dibn, ku ew j di nav hidudn mparatoriya Osamiyan de bn. Poltka emperyalzma Elman
ya ji bo Xwe Berdan li Rojhilat daxwazn stla yn paayn Os
maniyan li ser bingeha deolojiya nijadparez^daf da derket hol
ji v deolojiy re Turanclk hate gotin. deolojiya Turan, paayn Osmaniyan bi ser Ermenstan Kurdistan daf da Asyay, da
ku ji emperyalzma Elman re r veke. Paayn Osman, ji bo avakirina (Devleta Mezin ya Tirk li rojhilat derketin sefer Ermeni
yan, ku li ser rya wan bn qetil kirin.
Emperyalzma Elmanya bi w girday Osmaniyan Herba Parvekirina Emperyalizm ya Yekem winda kirin. Gele Ermen j hate
mha kirin, imha ji al Kemalstan j, ku duvik tthatiyan bn,
hate domandin. Qetlama Ermeniyan, ku ro wek poltka dewlet
ye, h j bi her curey berdevam e.

RPEL SAXFA 2 ,

ro, qetlama Ermeniyan ji al dewleta Tirk t nkar kirin. Nepejirandin nkar wek poltka dewlet di hem qurim organn dewlet de, zanngeh vveanan de t tesdq kirin. Gel Ermen d bye gnehkar. Zilamn zan ilmdar (!) ku di platformn navnetevv de bi nav dewleta Tirk xwe didin nan dan, ne bi ten dikevin
rewa zarot, di ayn gav de dikevin rewa wisa ku dil meriv bi
wan die. Di ser de ew kesn zan pispor dewleta Tirk div
derheqa 2 mlyon Ermen de ji bo din daxuyaniyek bi namus bidin. Rya rast ten ya v yek j ev e, ku jenosdan li ser Ermeni
yan bi iklek ferm bipejirnin bidin xwiya kirin divayiyn v
daxuyaniy ji al mirovat hiquq bi ch bnin.

________________________

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

 smail Beikinin savunma avukat Serhat Bucak

Trkiye'de yaynlanan kibine Doru isimli dergiye
yapt aklamada smail B eikinin, hibiryerden, hikimseden a f talebi yoktur dedi.
kibine Doruda olduka geni bir biimde yer alan
aklamada, Beikinin ksa biyografisine, davalar
na ve hakknda verilen cezalara da yer verildi.
Av. Bucak, Mart aynda Beiki ile yapt bir gr
mede, Yeni Gndem dergisinde, okuyucu mektubu
olarak kan bir haberde, bir vatandan smail Be
iki )in tm grlerini benimsediini, ve altna im
za atabileceini, tahliyesi iin kampanya balatlmas
gerektiini" Beiki ye aktardn belirterek, bu tr
giriimlere kar Beikimin olduka eletirici oldu
unu aklyor. Av. Bucakn belirttiine gre, Beiki
Kesinlikle herhangibir ekilde, kendisi ile ilgili bir a f
kampanyasna kar olduunu, affa ihtiyac olmad
n , normal olarak tahliyesine iki ay kala byle bir giri
imde bulunulmasnn yanl olduunu, cezasn ek
tikten sonra kmasnn kendisi iin ok daha onur ve
rici olduunu net bir ekilde vurguluyor.
Avukat Serhat Bucak, yapt aklamada ayrca u
noktalara dikkati ekiyor: Ben avukat olarak tekrar
sylyorum; Beiki, hi kimseden, hibir yerden a f
istemiyor. nsanlar, normal olarak Beiki 'nin affn
isteyebilirler. Ama, onun byle bir talebi yok. smail
Beiki, zamanndan nce tahliye edilmesine, ya da
cezasnn a f edilmesine kardr. Bunu zellikle yaz
manz istiyorum

Beikinin savunma
avukat; ^af kampan
yalar Beikiyi ra
hatsz ediyor. Beik
inin hi kimseden,
hibir yerden af talebi
yok. Takas talebi de
yok.(/

Avukat S. Bucak, nl bir mektuba 10 yl ceza

verilen davann karar durumasn. Beiki nin sa
vunmasn verdikten sonraki evresini ise yle anlat
yor: Mahkeme heyeti, savunmann bir tek sayfasn

SAVUNMA AVUKATI AIKLADI

. Beikinin
Af talebi yok!
smail Beiki hi kimseden, hibiryerden af is
temiyor. Af talebi yok. Takas talebi de yok. smail
Beiki, zamanndan nce tahliye edilmesine ya da
cezasnn affedilmesine kardr.,,
lgintir, skynetimin en civil civil dnemleri,
bir ok demokrat kiiye, avukatlarmza smail Be
iki davas ile ilgilenmelerini sylememize ramen,
kimse ilgilenmedi. . Beikinin, Trkiye Yazarlar
Sendikas yesi olmasna ramen, sendika da ilgilen
medi.

TKP Konumaya balad

Bamsz Krdistan!
Askeri operasyonlar, zo
raki g d u rd u ru lm a l!
Krt halknn varl kabul
ed ilm eli ve milli haklar ta
nnm al!
T rkiye N A T O d a n k
m asn !
Yasal bir parti o lm a k isti
yo ru z!
Fransz Komnist partisi'nin davetlisi olarak,
parti tarihinde ilk defa, FKP'yi ziyaret eden
TKP Genel Sekreteri H. Kutlu'nun gazeteci

lerle yapt grme FTPnin resmi yayn or

gan CHumanitede yaynland. Gazetenin ha
berine gre, H. Kutluya scak bir karlama t
reni yapld. Daha sonra, H. Kutlu
gazetecilerin sorularn cevaplad. Krt sorunu
ile ilgili olarak H. Kutlu, 1insan adn tama
ya layk btn insanlar, bu sorunun var oldu
unu belirtmeli ve zlmesini istemelidirler
dedi. H. Kutlu ayrca, askeri operasyonlarn
ve zoraki gn durdurulmasn,blgedeki s
kynetimin kaldrlmasn ve ky korucusu de
nen silahl gruplarn datlmasn istedi. H.
Kutlu, Krt halknn varlnn kabul ve milli
haklarnn tannmas gerekir dedi. LHumanite
yazar, H. Kutlunun, net bir ekilde Krt hal
knn bamszlk istemini dile getirdiini de

Daha nce, paris te

Gne gazetesine de
bir deme veren TKP
Genel Sekreteri H.
Kutlu, Trkiye'nin NO
TA da kalmas (!) gerek
tiini belirtmiti.
Yeni Gndem dergisinin 12-18 Nisan 1987 tarihli 58. saysnda yer alan bir sylei de
ise, H. Kutlu, Trkiye'de yeni bir politik yaratacaklarn belirtiyor, ve Krt sorunu,
Trk halknn sorunudur diyor.
ANK Paris

Serokek nu ji Enstitye re

ANK-BONN
Almanya'nn tannm parlementerlerinden Klaus Immer, okuyucularmzn yakndan tand
Prof. Ingeborg Direwitz'in lmyle boalan
Bonn-Krt Enstits Bakanlna getirildi.
Klaus Immer, 14 yl SPD parlementerliini yap
t. Daha ok Dou-Bat ilikileri zerine alma
yrten Immer, ayrca Alman-Bulgar Ortak Parlementerler Grubu Bakan idi.
1984'de Bonn-Krt Enstitsne ye olan Immer,
o tarihten bu yana Krt sorunuyla aktif olarak ilgi
lenm i bu sorunu ska Ayman Parlementosuna
gtrmtr.
25 Ocak 1987 Alman genel seimlerinden sonra,
22 ubat'ta Parlemento'dan ayrlan Immer, kendisi
iin yaplan ayrl treninde, 150 kiilik sekin
davetlilere: Ben bau dostlarm gibi, Krt soru
nun bu denli vahim olduunu bilseydim, Krt
halkn ok daha nceleri desteklerdim, demek

Parlamenter Alman, naskir, Klaus Immer, b

serok Enstituya Kurd a Bonn. Ciye, ku ji ber mirina Ingeborg Drevvtz, vala bb, Klaus Immer
dagirt.
Klaus Immer 14 salan parlamenteriye SPD kir.
Klaus Immer bi piran li ser tkiliyn Rohilat Roava dixebit j xeyn v kar, ew serok gruba parlamentern Alman Bulgar j b.
Klaus Immer, ku di 1984 an de b endam Enstitu
ya Kurd a Bonn, ji w dem bi vir de bi awak
aktf bi mesela Kurdan daket gelek caran ew bir
parlamentoya Alman.
Pit hilbijartina 25 eleya pain 1987 an a Al
manya, Immer di 22 Sibat de ji parlamantoy ve
qetya. axa veqetya, ji bo w ahiyek hat li dar xistin. Di v ahiy de Klaus Immer, ji 150 mvanan
re wilo digot: Ez wek hinek dosten xwe nab-

Bonn-Krt Enstits Klaus Immer'in Bakanla

getirilmesiyle daha da glenerek almalarn
srdryor.
Bizler Krdistan Press alanlar, Klaus Immer'e ho geldiniz deriz.
KLRD1STAN PRE SS* 22 COTAN / NSAN 19S7

A ldm ceza hi
nemli deildir Yal
nz senden ricam,
herkese, tm Trki
yeli aydnlara syle,
smail Beiki taviz
vermedi!".

ekliyor. H. Kutlu ayr

ca, Trk ordusunun
Irak a saldrsn, Ege1 |
deki gerilime benz.erterek, (Grev dalgasnn
ykseldii bir anda de
mokrasi mcadelesini
krmak adna, sava
psikozu yaratlmakta
d r " dedi.

Enstitye yeri bakan

istemiyorum. Fakat geriye kalan be-on yllk

miir Krt halkna adamak is tiy o r u m dedi.

dahi ap bakmadan, okumadan, benim de z olarak

savunmam aldktan sonra 10 dakika ara verdi. Du
ruma tekrar baladnda, 10 yl ar hapis cezas
akland. Durumadan ktk. Kendisi ile ptk.
Gemi olsun dileinde bulunduk. Bana, 'hi nemli
deil, sevgili kardeim; aldm ceza nemli deildir.
Yalnz senden ricam, herkese, tm Trkiyeli aydnlara
syle, smail Beiki, taviz verm ed ive ekledi: ilgin
deil mi, 15 dakika iinde karar verdiler. Savunmam
dan tek bir kelime dahi okumadlar dedi. nanyorum
ki, Beiki, dncelerinden bir milim taviz vermi
olsayd, bu cezaya arptrlmayacakt.

fim, ku min zjanba ku mesela Kurdan hevqas girnge, mine ji bere de gele Kurd biparasta. Ez
dixwazim temen xwe mayyj i bo gele Kurdfeda
bikim
Bi serokatiya Klaus Immer, enstituya Kurda a
Bonn' bi awak heztir, xebata xwe berdavvam
dike.
Em kedkaren Krdistan Press, xerhatina Klaus
Immer dikin.

Wne: Klaus Immer (li rast), Dr.Yekta Geylan, j re tabloya wnezan Kurd
Metn no, diyar dike.
RPEL * SAYFA 3

D an ie lle M IT T E R A N D dan
K rt E n stit s ne

Bir Milyon Frank!

Bayan Mitterand, Krdistan Press

yazarlarndan M.Baks'ya Kltr
nzn yaamasna, gelimesine
katkm olsun istiyorum diyor.

ELYSEE SARAYI NDA

BR KRT DOSTU
Nisann son haftasnda van
Pervverle birlikte Paristeydik.
Bayan Mitterrand, Krt Enstits
iin, 26.4.1987 gn kendi adna
kurulan Fondation Danielle
MTTERRAND binasnda bir
kokteyl verecekti. Fon ynetimi
bu ok nemli ve grkemli gne
bizleri de armt. Bayan Mit
terrand, Krt halkna Paristen
seslenmek, Krt halkyla daya
nmak istiyordu. Fransa Devlet
Bakan Francuis MITTERRANDn hanm, Krt halknn
nasl ac ektiini, drt yandan
nasl haince evrildiini, kan
iinde bulunduunu, ELYSEE
SARAYInn kaln duvarlarn
devirerek grmt... Paris,
Krdistana Ankaradan daha ya
knd. nk Paristte Krt halk
n seven, onu destekleyen, ona
arka kan Danielle MTTER
RAND gibi insancl, demokrat,
barsever bir kadn vard...

BR MLYON FRANK
Bayan MTTERRAND ok
duygulu ve ockulu bir konu
mayla kokteyli at. Sonra Krt
Enstits Bakan Kendal NEZAN konutu. Salonda sekin
bir davetli grubu vard. Geceye
hem Krdistanl baz sanatlar,
iadamlar, politik kiiler, hem
de tannm Franszlar arlyd.
rnein dnyaca nl Prof.Maxime RODINSON davetliler ara
sndayd .
Prof. Rodinson,
Hz. Muhammed ve slam adl
yaptyla, slam alemini derinden
sarsm, yazd kitaplar filmlere
knu olmutu.
ki saatlik bir kokteyl, Paris
Krt Enstitsne bir milyon
frank kazandrmt. Bunun yar
sn bir ek olarak Krtler Bayan
MITTERRANDa
sunmutu.
Dierini de Franszlarla beraber
Bayan MITTERRANDn Fonu
karlamt.

KOKTEYLN AMACI
Bilindii gibi, Paris Krt Ensti
ts, 1982 ylnda, yani MT
TERRAND hkmetinin baa
gemesiyle gereklemiti. 1983
ylnn baharnda faaliyete geen
RUPEL * SAYFA 4

Sizin bir lkeniz olduunu biliyorum. Kltr

nzn, savunmaya, yaamaya ihtiyac var.
Dili yasaklanm bir halk varln srdremez.
Her halkn kltrne, diline sayg gsterilmelidir.
Fransada saynz kabark. Ama, sorunlarn an
latmakta glk ekiyorsunuz. Sizleri desteklemek,
kltrnzn yaamasna katkda bulunmak istiyo
rum.

Enstitnn kurucular arasnda

Ylmaz GNEY, CGERXWN,
Prof.Qanad KURDO gibi yazar,
air, aratrmaclar vb. vard.
MTTERRAND hkmeti tara
fndan resmen tannd iin dev
let yardm alabiliyordu. Bu du
rum Krt halknn dmanlarn
deliye evirmiti. Militarist Trk
devleti ise zellikle rahatszd.
Ama Fransa Hkmeti bu ad
kafalara uymuyor, onlar duy
muyor, grmyordu. GNEYin
kurucular arasnda olmas, Ens
tity desteklemesi ise, yanlz s
mrgeci Trk devletini deil, ay
n zamanda resmi ideolojinin g
nll yayclar olan Trk
sanatlarn, rk aydnlar da
deliye evrmiti...

YARDIM KESLYOR
steklerini MTTERRAND h
kmetine kabul ettiremeyen Tr
kiye, Fransz sann iktidar ol
masyla bu zlemine kavutu.
Sa hkmet, Krt Enstitsne
her yl devlete verilen paray
kesti. Fransz sa, Trk burjuva
zisi gibi sadk bir uan elbette
Krt Enstitsne deimezdi...
Bu duruma sevinenler, ha bu
gn, ha yarn Enstitnn kapan
masn beklerken, bu kez Krt
halknn dostlar devreye girdiler.
Bu dostlardan birisi de Bayan
MITTERRANDt.
Soruyorum Bayan MITTERRANDa:
Krt Enstitsn neden destek
liyorsunuz
Danielle
MT
TERRAND?
Ben Krt halkn, Paris Krt
Enstits araclyla tandm,
diyor bana Bayan M tterrand.
Krt halknn tarihini, acl yaa
mn bana reten, anlatan Ensti
tdr. Bu Enstit Krt halknn
gemiini, geleneklerini koru
yor, savunuyor. Krt halknn
zengin halk kltrn korumak,
kollamak; bu halkn umudunu,
deerlerini canl, dinamik tut
mak iin bu Enstitye gerek var
bence. te bu yzden ben tm
gcmle bu kurumu destekleme
ye karar verdim. Politik ve dinsel
duygulardan uzak olan bu Ensti
t, btn dnyada Krt halknn
kltrn, tarihini sergileyen
nemli bir kurumdur. Bu kurum
da Krtler ve Krt olmayanlar,
Krt halkyla ilgili gerekli bilgi
lerle beraber Krt halknn uy
garlna ilikin zengin belgeler
bulabilirler.

KRT LOKANTASINDA
Kokteylden sonra Parisin mer
kezi bir yerinde alan DLAN
adl bir Krt lokantasna gidiyo
ruz. Fransz gvenlik grevlileri
sarm evreyi. Fransz Devlet
Bakan Francuias MITTERRANDm hanm bir Krt lokan
tasnda yemek yiyecek... Olacak
ey deil bu! Ecevitler, nnler,
sol Kemalistler duysalar at
larlar herhalde. Sosyalist Enter
nasyonalin hayran bu rk bay
lar, herhalde kendi gzlerine ina
namayacaklar. Bayan Mitterand,
dpedz blclk, blgecilik
yapyor ite! Bu hanm, Krt ter
ristleri ile kolkola girmi, bir

Bayan Mitterand, Prof. Maksim Rodinson ile birlikte, bir Krt lokantsanda, sanat van dinliyor,karda Enstit yneticisi Kendal Nezan

Krt lokantasnda, vanm i

ac sesinden Xezali dinleyerek,
acl-ekili Urfa yemekleri yiyor!

VE ELYSEE SARAYI
Ertesi gn leden sonra, Kendalla beraber Elysee Sarayna
gidiyoruz. Koca bina, gvenlik
gleri tarafndan kordona aln
m. zinsiz, sinek usa yakay ele
verecek. Buras, Fransann y
rei. O yree girmek de pek ko
lay deil. Kimbilir neler grpgeirm bu ta duvarlar? Kimler
yaam bu grkemli yapda...
Bayan Mitterandn, DILANda
bize verdii kartvizit, btn kap
lar ayor.Babamzn evi gibi ra
hat rahat giriyoruz koca saraya.
Etrafta merasim ktalar blk

blk. Selam verip ieri dalyoruz.

Koridorlar, koca koca salonlar; tarih
kokan, ihtilal kokan odalar, duvar
lar, resimler...
Dn gece, DLANda bizimle ye
mek yiyen, glen, akalaan Bayan
Mitteranda ulamaya alyoruz.
Polisler, odaclar, sekreterler, asker
ler, koca koca cins kpekler...So
nuta, bayan Mitterand grnyor
kapda. Kuaklayorlar Kendalla.
Seviniyorum. Dmana inat, Krt
halk, stne kilitlenen kaplar birer
ikier aralamaya balyor artk. im
sevinle doluyor. Demek ki artk,
yalnzca zindanlara, ikence hcre
lerine deil, devletlerin ynetildii
kurumlara da girip kabileceiz.
Soruyorum Bayan Mittirenda:
i K r sorununa neden ilgi duyu

yorsunuz/
Ben kinci Dnya Savanda,
lkesi Naziler tarafndan igal edil
mi gen bir kuaktan geliyorum,*//yor bayan Mitterand. Faizme kar
direnen, faizme boyun emeyen bir
kuak. Ben lkemin bamszl
iin direndim. En azndan bu bile,
ezilen halklarn safnda yer almam
iin yeterli bir nedendir.
Sizleri grmeden nce, bir lkeni
zin olduunu, yani Krt olduunuzu
biliyordum. Biliyorum ki, kltr
nzn savunmaya, yaamaya ihtiyac
var. Fransada saynz olduka kaba
rk. Ama, sorunlarnz anlatmada
zorluk ektiinizi de biliyorum.
Fransz halknn size kulak vermesi,
sizin rgtlenmeniz byk nem ta
yor. Ve ben sizleri, sizlerin al
malarnz desteklemek istiyorum.

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987


Kltrnzn yaamasna, geli
mesine katkm olsun istiyorum.
n Sayn Danielle, bu gn Trki
ye'de ocuuyla krte konuan
bir Krt anas, ilgililer tarafn
dan aalanyor; horlanyor, za
man zanun tutuklanyor. Siz bir
ana olarak bu konuda neler sy
lemek istersiniz?
Bu ana, kendi dilinin dn
da, kendi ocuuna sevgisini na
sl iletecek acaba? Tereddtsz
aklamak gerekir ki, tm insan
lar kendi dillerinde zgr olmal
drlar. Bu bir temel haktr. Dili
yasaklanm bir halk, varln
devam ettiremez. Her halkn dili
ne, kltrne sayg gsteril
melidir.
Zaten bu nedenle, bizler Krt
Enstitsnn gelimesini, g
lenmesini istiyoruz. Krt Ensti
tsnn yk ar, grevleri faz
ladr. Ve bu grevlerin yerine ge
tirilmesi olduka nemlidir.
Bayan Mitterand, bu belirleme
leri tam da Trk devletinin ve Av
rupadaki baz karanlk glerin
Krtleri terrist ilan etmek istedi
i bir ortamda sylyordu bana.
O halde Elysse Saraynda bulu
nan bir Krt gazetecisi olarak ne
den Olof Plmeyi sormayaym
Bayan MITTERRANDa:
DSayn Danielle MTTERAND,
O lof Palme Krt halknn yakn
dostuydu. Sonra Krt halknn
dmanlar, Palme cinayetini
Krt halkna ykmaya altlar.
Ne dersiniz?
Bu sorum, P&lmenin ad, bu
gle yzl, canl sempatik han
m sonsuz aclara bouyor. Ben
bu sulamalara inansayd m, iin
ne vard Elysse Saray 'nda der
gibi bakyor gzlerime ac ac.
Gzleri nemli srdryor konu
masn:
Ben Olof P&lmeyi, biz daha
iktidara gelmeden nce tanrdm.
O gerek bir dost, gerek bir ar
kadat. nsan haklan konusun
da, ezilen halklar konusunda ayn
fkirleri paylayorduk. O nun l
kesi politik mleticilere sonuna
kadar akt. Biz onunla karde
tik, hemfikirdik bu konuda.
Onun lm bizleri derinden
sarst ve hayretler iinde brakt.
Yaniz beni deil, tm Fransz
halkn da. Palme dnyada terre
kurban gidecek en son lider ol
malyd bence. Ben de herkes gi
bi irkildim bu korkun cina
yetten...

Kendal ve ben ELYSSE SARAYFn arkamzda brakrken,

Fransa Radyosu haber bltenin
de, sve Polis efi HOLMERin
grevinden ayrldn, Krtlerin
Palme cinayetiyle ilikilerinin ol
madn btn dnyaya duyuru
yordu. Fransa Radyosunun habe
ri ankaya'daki katilleri ne kadar
rahatsz etti acaba?!...

Mahmut BAKS

renci cephesinde
yeni
birey
yok!!!
Foto; M. stemi/ Milliyet

1960l yllarda ykselen gen

lik eylemlerinde, niversite
genlii, her eyi el yordam ile
bulmaK zorundayd. Trkiyede
devrimci hareket, denenmi siya
si nderlerden, militan kadrolar
dan yoksun olduu gibi, yeterli
bilgi birikimine de sahip deildi.
12 Mart mdahalesi, nder
kadrolar yok etti ve 1974den
sonra ykselen genlik eylemleri
gene, politik nderliin boluu
na yuvarland.
Bu gn, benzer eylemlerle yo
la kan niversite genlii, gene
ayn trajik eksikliklerle yoluna
devam etme gerei ile yzyze.

Nisann ikinci haftasnda,

Trkiye, gvenlik kuvvetleri ile
atan renci eylemlerine sah
ne oldu. Tek Tip renci Der
nei Yasa Tasars na kar pro
testolara girien genlik, kar
snda 12 Eyll ncesinde olduu
gibi, gvenlik kuvvetlerini bul
du.
12 Eyllden sonra, Anari ve
terrn kayna99 durumunda
gsterilmek istenen niversitele
re eki dzen vermek amac ile
kurulan YK (Yksek renim
Kurumu), niverseteyi temizle
dii kadar temizledi. ine son
verilen retim grevlileri yann
da, renci yurtlar da birer kla
haline getirildi. YKn 25 ye
sinden yalnzca 8i akademik nvana sahipti, geriye kalan 17 ye
ise, bizzat yarg organlarndan
atama ile ibana getirilmilerdi.
YK, Cumhurbakanl Konse
yi tarafndan titizlikle ynlendi
rilmekteydi. Buna ramen, top
lumun en radikal kesimini olutu
ran genliin, istenen dzeye
getirilmesi mmkn olmad.
Genlik hareketlerinin dnya
dzeyindeki geliimi, u gerei
aka ortaya koymutur: genlik
hareketleri, toplumdaki denge
sizlikleri en abuk ve en sivri bi
imde yanstan en nemli gster
gelerden biridir. Basknn, ter
rn, isizliin, fuhun, karabor
sann, toplumsal adaletsizliin
velhasl kapitalist toplumda var
olan bilcmle hastalklarn, top
lumu ak bir ekilde kemirmee
balad zaman, ortaya kan
tepkinin ilk taycs ve savunu
cusu genlik olmaktadr. Ne var
ki, genel olarak genlik hareket
leri, tepkilerini ortaya koyarken,
toplumun dinamik, devrimci
glerinden soyut bir yerde dur
mamtr. rnein, genlik hare
ketlerinin -bu daha ok renci
genlik demektir- en yaygn ve et
kili olduu Fransada, 1968 olay
lar, hemen ardndan 9 milyonluk

| KURDISTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

ii kitlesinin eylemleri ile des

teklenmiti.
68 Fransa renci eylemleri,
Nantarne niversitesi Edebiyat
Fakltesinde bir havuzun al
n yapan Maliye Bakannm havu
za atlmasyla balamt. Eylem,
geniledi. Yaygnlat. nk, i
sizlik, enflasyon yannda, niver
site zerklii gibi hak ve zgr
lkler de hemen hemen yok edil
miti. Eylem, doal olarak, ii
snfnn, aydnlarn, demokratik
kitle rgtlerinin desteini ald.
Eylemler, demokratik, zerk bir
niversitenin, ancak, demokratik
bir toplumda var olabileceini de
kantlam oldu.
18 yl sonra, Fransada sa ikti
darn, yabanclar sorunu, cezaev
lerinin zelletirilmesi vb.yannda, eitim ve retimde de frsat
eitliini ortadan kaldrmaya y
neldi. Harlarn ykseltilmesi gi
bi bir dizi antidem okratik yasa
lar karld. renciler, bu kez
maliye bakann havuza atmakla
ie balamadlar ama, Parisin so
kaklarna dkldler. Bu geni ve
yaygn protesto karsnda hk
met geri adm att ve yasa tasar
larnn bir blm geri alnd.
Triyede, 12 Eyll kabusunun
yaratt karanlk ortamda, u ya
da bu biimde tepkilerini dile ge
tiren renciler, zaman zaman,
protestolarn eitli eylemlerle
ortaya koydular. Bunlar arasnda,
alk grevleri, yemek boykotlar,
konumama, ehirleraras uzun
yryler saylabilir. Bu arada,
dertlerini anlatmak iin gittikleri
parlamentoda, gz altna alnp
ktlar. Bu protestolar, yer yer
rn de verdi. rnein, dernek
ler kurulmaya balad. YK baz
basklar sessizce kaldrd. Sesle
rini, yayn organlar ile de duyur
maya alan genlik, eitli peryodik yaynlar karmaya, ve so
runlarn daha geni kitleler nnde tartmaya balad. rk
tc gelimeler, zal hkmetini
de rktt ve tek are olarak,
Trkiyede uygulanmak istenen
de-politizasyona uyarl olarak
renciler iin de Tek Tp renci
dernekleri kurulmas ynne gi
dildi. Bu dncenin bir yasa ta
sars halinde meclise sunulma
sndan sonra, genlikten bekle
nen tepki de geldi ve eitli
yerlerde protesto eylemleri ba
lad. Bu arada, Pozantda 8
renci tutukland, stanbulda 66
renci gzaltna alnp DGM de
sorguya ekildi, Ankarada toplu
olarak postaneye gidip TBMM
Bakanlna
Demeklerimiz
Kapatlamaz, Yasa Tasars
Geri Alnmaldr", Arkadala
rmz Serbest Braklmaldr99bi
iminde telgraf ekmek isteyen
renciler, polisin daln99

uyarsna uymadklar iin copla

narak datldlar, EskiehirAnadolu niversitesi nde, 500
renci yemekleri pe attlar;
zmir 9 Eyll niversitesi, Hukuk
Fakltesinde 60 renci alk
grevine balad... Sonu olarak,
zal hkmeti, yasa tasarsn
geri ekeceini, deiik bir bi
imde tasary yeniden ele alaca
n aklad...
renciler, tam da bu noktada,
Trkiyenin trajik bir gerei ile
yzyze geldiler. Eylemler, top
lumun dinamik, devrimci gle
rinden aktif bir destek grmyor
du. renci eylemleri, ne geni
ii kitlelerinin destek grevleri ile
ve ne de aydnlarn, demokratik
kitle rgtlerinin aktif katlm ile
desteklenmiyordu. te yandan,
demokratik ve sosyalist siyasal
mcadele alannda ise, son yirmi
yln hazin boluu btn heybeti
ile gene bombo duruyordu. Bu,
devrimci nderliin politika sah
nesinde olmayyd.
Tarih, ac bir biimde tekerrr
ediyordu ite. Genlik, doal ola
rak politik nderliin boluunu
ksa srede grecek ve bu bolu
u kendisi doldurmaya aday ola
cakt. Btn bir 25 yl boyunca
bu byle olmutu. renci der
nekleri siyasal kariyer iin bir
srama tahtas grevi grm,
bir ka aylk dernek ynetim ku
rulu yeleri, yarlegal ya da s
zm ona illegal rgtlerin MK
yeleri, teorisyenleri, siyasi li
derleri oluvermilerdi. Bunlar,
geri, bir ka yl sonra reddi mi
ras edip, yanllarn grdklerini
aklayacaklard ama, arkadan
gelenlere bilgi ve deney aktara
cak yaplar da siyasi polis tarafn
dan, zindanda, zulumda, iken
cede imha edilecekti.
Talihsizlik ylesine plak ki,
rnein, Fransada renci ey
lemleri 9 milyonluk bir proleter
kitle tarafndan omuzlanmt.
Trkiyede ise TRK-, hk
metin politikasnn taycln
yapmakta. Sz gelimi, TRKIin bal olduu Hr i Sendi
kalar, Trkiyenin Ortak Pazara
girmesine -Trkiyede demokrasi
yoktur diyerek- kar tavr alr
ken, onun bir yesi olan TRK, hkmet evrelerinin tezleri
ni birebir tekrarlayarak, Ortak
Pazara girmenin mcadelesine
soyunmaktadr. Son 25 yldr, b
rakalm sosyalistleri, burjuva de
mokratlarnn bile, NATOya ve
onun doal bir uzants olan kili
Anlamalara kar mcadele et
melerini bir azda silip atan
TKP, Trkiyenin NATOdan k
mamas gerektii yolunda bir
burjuva gazetesine demeler
vermekte...
Bu politik ve ideolojik karmaa,

elbette dorudan renci genlii et

kileyecektir. renci genliin, ge
ne politik nderlik aray iine sav
rulmas kanlmazdr. Genlik, bil
gi ve deney birikiminden yoksun, bu
anlamda silahsz ve savunmasz d
zeni deitirme eyleminde kendisini
bir zne olarak grmeye balayacak
tr. Son 20 yldr kar-devrimin sal
drlaryla kadrolarn yitiren, rgt
sel yaps kntye uram dev
rimci hareketin en duyarl kesimi
olan genlik, farkl bir zaman ve me
kan boyutunda, farkl niteliklerle de
olsa, ayn trajik yolu yeniden katetme savana girme durumundadr.
Geilen srecin ksr tartmalar
henz unutulmamtr. Ama, kavga
alanna yeni girenler iin bunlar ok
bilinmeyenli bir denklemden baka
bir anlam ifade etmez. Demokratik
kitle rgtlerinin deformasyonu, dar
ve ksr grup ekimeleri, donmu
ideolojik kavramlar uruna hayatn
canl pratiinden kopu, iliki ve itti
faklarn dinamitlenmesi, dost gler
arasndaki dmanca atmalar vebenzeri hastalklar, birer ikier orta
ya kmaktadr zaten. Gkyz
isimli bir dergide, sorunlarn tart
an genlerden biri yle bir belirle
me yapyor: Bu gn gndemde tu
tulan ve tartlan 9 konulardan bir
tanesi de demokratik merkeziyeti
liktir. Yarn dergisinin, Nisan say
snda tartlan bu ilke, hi de de
mokratik kitle rgtlerinin yapsna
uymayan bir perspektif ile ortaya ko
nulmaktadr. Parti rgtlenmesi ile,
demokratik kitle rgt olan renci
Demekleri 'nin rgtlenmesi birbiri
ne kartrlmaktadr 99
Bir dnem, bizler de bu platform
larda boazlamtk galiba!!
Bizi, dne, dnn en olumsuz plat
formlarna gtrecek, bundan daha
iyi bir belirleme olamaz.
Sonu olarak, genliin ve zel ola
rak renci genliin, dinamik ve
devrimci atlmlar bir yanda duru
yor. .Trkiye ve tabi Krdistanda po
litik nderlikten yoksunluk, bilgi vedeney birikiminin tayclarndan
yoksunluk, mcadelenin yolunu ay
dnlatacak devrimci bir teoriden
yoksunluk, bir baka yerde. Aktr
ki, dzenin rahatszlklarndan do
rudan doruya ve en erken bir biim
de etkilenen renci hareketlerinin
ortaya koyduu ve koyaca dzenin
hastalklarna ynelen protestolar,
ancak ve yalnzca, genlik hareketle
rinin genel devrimci hareket iinde
doru yerini almas ile bir anlam ve
deer kazanr. Tersi durumda, yaa
nan kanl gemi, farkl biimler
iinde yeniden yaanacaktr de
mektir.
Kald ki, renci hareketi, iinde
bulunduu srete, henz, bir ana
sorunu, Krt sorununu tartma du
rumunda deil. Krt sorunu gnde
me girince, sarsnt ok daha byk
olacaktr.
Evin Bawer Viyana
RPEL SAYFA 5

Ermeni Jenosidinin 5 evresi

Byk jenosid, 24 Nisan 1915de balatld. Er
meni aydnlar, sekin Ermeni liderleri ve halktan
ileri gelen kiiler evlerinden alnp, katledilmek
zere Haydarpaa garna gtrldler.
1890 ylnda toplam 2 milyon 900 bin kadar olan
Ermeni nfusu, 1925 ylnda 130 bine indi. TCnin
snrlar iinde kalan Ermeni anavatannda ise, Er
meni nfusu 2 milyon yzbinden, maalesef 30 bine
inmidi.
Ermeni jenosidinin 72. yldn
m nedeni ile Krdistan Press,
Ermeni tarihi zerine aratrma
lar yapan Ara M. Sipanyan ile
grt.
Jenosidin tarihsel konumu
hakknda dncelerinizi re
nebilir miyiz?
Tabii. Tarihsel sre iinde Je
nosid olgusunu 5 evrede ele al
mak gerekiyor.
Birinci
evre,
1890lardan,
1909 a kadar olan zaman dilimini
kapsyor. kinci evre, 1915-16 ve
17; nc evre, 1918 ubatEkim aylar; drdnc evre,
1919-22 yllar ve beinci evre
1923ten gnmze kadar gelen
sreci iine alr.

Nesilden Nesile katliam

Bu Jenosidin evreleri hakknda
neler sylenebilir?
Birinci Ermeni Jenosidi,
II.Adulhamid dneminde, Bab-
Alinin kararlarnn, yresel ida
reciler tarafndan uygulanmas
biiminde ortaya kt. Katliam
lar, genellikle, devlet ajanlarnn,
banaz din adamlarn kkrtma
lar biiminde uyguland. Bu ev
rede, Hamidiye Alaylar da katli
amlara katldlar. Ayrca, ordu
birlikleri, polis ve jandarmalar
da yer yer katliamlara giritiler.

Srgn kafileleri yol bo

yunca babozuklarn taaruzlarna urad. nsanlar
acmaszca ldrld. Ka
dnlarn rzna geildi. Ka
dnlar, kzlar, ocuklar ka
rld.. Esir ticareti yapld
kinci jenosid, II. Abdulhamidi
devre d brakarak iktidara el
koyan ttihat ve Terakki Cemiyeti
dneminde uyguland.
Ermeni ulusunu topyekun imha
etme karar ile 1915in ilk aylarn
da balatlan jenosid eylemi, ayn
yln son aylarna doru byk
lde gerekletirildi.
nce silah altna alnan Ermeniler, birliklerinden toplanarak
kuruna dizildiler. Bir ksm ise
!A mele Taburlar nda acmasz
ca altrldktan sonra katle
dildiler.
Ermenilerin oturduklar ehir
lerdeki aydnlar, Ermeni ileri ge
lenleri ve Ermeni sekinleri evle
rinden toplanarak cra yerlerde
topluca katledildiler. 24 Nisanda
stanbulda Ermeni aydnlar ve
sekin liderler katledilmek zere
evlerinden alnp Haydarpaa
Garna gtrldler. Bu nedenle
24 Nisan 1915 tarihi, Ermeni im
ha eylemlerinin tmn kapsayan
olaylar da iine alan bir anlam
ifade eder. Ermeni jenosidinin
yldnmleri de bu tarihe gre
saptanmtr.
stanbul ve zmir bata olmak
RPEL SAYFA 6

zere, Ermenilerin yaadklar

ehirlerdeki salam Ermeni er
kekleri toplanarak, katledildiler.
Geriye kalan, yal, sakat, hasta
ve kadnlar ile ocuklar srgne
gnderildiler. Srgn yeri bu
gnk Suriye snrlar iinde bu
lunan Derezor, Meskene ve Ha
seki blgeleri idi.
Srgn kafileleri, yol boyunca
kkrtlm babo mslmanlarn taruzuna urad. Bu taaruzlarda, insanlar acmaszca ld
rld, kadnlarn rzna geildi,
kadnlar, kzlar ve ocuklar karldlar, esir ticareti yapld. Bu
vahetten kurtulabilen her yz ki
iden ancak 10 ya da 15i srgn
yerine ulaabildi.
Gerek katliamlar ve gerekse
srgn kafilelerinin krm, tti
hat ve Terakkinin gizli polis r
gt olan Tekilat Mahsusa
(imdiki MT) tarafndan organi
ze edildi.
Ayn dnemde, ran devleti
iinde bulunan Maku ve Koy bl
geleri ile, Urmiye ve Tebrizdeki
Ermeni kolonilerinde de jenosid
eyjemleri gerekletirildi.
nc Ermeni jenosidi, ar
lk Rusyasnm yenilmesiyle be
raber Rus ordusunun geri ekil
mesinden sonra balatld. 1917de Boleviklerin iktidar almasn
dan sonra, Rus ordusu geri eki
lince, 500 km. uzunluundaki
Kafkas cephesinin savunmas,
Ermeni silahl birliklerinin st
ne ykld. Bunlar yeterli silahla
ra sahip olmadklar gibi, yeterli
askeri bilgi ve deneye de sahip
deildiler.
Pan-Turanc ideoloji gerei, As
yay fethe kan Osmanl paala
r, igal ettikleri yerlerde, geni
apl imha eylemlerine giritiler.
Zaman darl, geni srgnlere
el vermiyordu.
Drdnc jenosid, Mondros
Mterakesinden sonra uygulan
d. Bilindii gibi, Osmanl,
Mondros Materakesine gre, or
dularn datacak ve Kafkas sn
rnda 1914 Rus-Osmanl snrnn
batsna ekilecekti. Bunlar uy
gulanmad. Osmanl ordusu, geri
ekilme iini 2-4 ay geiktirdi.
Bu arada, sivil giyimli yksek su
baylar ve binlerce deneyli asker,
bol miktarda silah ve cephaneyle
beraber, Dastan, Azerbeycan
ve Kuzey-Dou Ermenistan bl
gelerindeki mslman halkn ii
ne yerletirildi.
Kanl Tablo
Bunlar Erzurumdan gelen
emirlere gre, 1919-20 ve 21 yl
larnda saysz askeri eylemlerde
bulundular. Bu eylemlerin byk
bir blm Ermeni halkna ve
*Ermenistan
Cumhuriyeti ne
karyd.
Ayn dnemde, eski Osmanl
subaylar M.Kemalin nderli
inde savaa baladlar. Ve bu
lunduklar her yerde, Ermenilere

Katledilen ailelerden geriye binlerce sahipsiz ocuk kald

kar soykrm uyguladlar.

1890-1922 dnemindeki jenosidlerin kanl sonucunu saylarla
ifade edersek yle bir tablo orta
ya kar: 1890 ylnda bugnk
TC snrlar iinde 2 milyon 900
bin kadar olan Ermeni nfusu,
1925 ylnda 130 bine inmiti.
Ayn tarihlerde Bat Ermenistan1
da ise, Ermeni nfusu 2 milyon
100 binden malesef 30 bine in
miti.
Eer jenosidler olmasayd, bu
gn Trkiyede en az 11 milyon,
tm Ermenistanda ise, yaklak
16 milyon Ermeni yayor ola
cakt.

1890 ylnda ikimilyondokuzyzbin Ermeni nfusu,

1925 ylna gelindii za
man, 130 bine inmiti, Batermenistanda ise yalnz
ca 30 bin Ermeni kalmt
1923ten gnmze kadar sre
gelen Ermeni jenosidi ise, akl al
maz yntemlerle srekli uygulanagelmitir. Bu gn de devam et
mektedir.
Osmanl art paalarn srdr
d politika, devlet snrlar
iinde deiik kltrlerin sm
rlmesi ve yok edilmesi oldu. Ye
ni TCnin yneticileri devaml
olarak rk-ven ve ayrmc bir
politika izlediler. Krt halknn
direnii ise kanla ezildi.
.Ermeniler zerinde srdrlen
imha planlar, bu kez kansz
srdrlmek istendi. Ankara h
kmetinin anadili trke olmayan
mslman haklara kar tavr
*dosta ve *kardee idi. Sa
dece Rumlar ve Ermeniler res
men dman saylyordu.
Lozan antlamasndan sonra bu
aznlklar politikas da deiti.
Sava srasnda aznlklara vaadedilen tm haklar unutuldu. Sal
drgan ve kaba bir ven politika
izlenmeye baland. Trkiyede
yaayan herkes Trk idi. Trk

olduu iin de mutlu idi. Trkler,

Cengizlerin, Hlaglerin torunla
rydlar. Btn dillerin anas trke
idi. Dyaya medeniyeti Trkler yay
mlard. Hz. Muhammed bile
Trkd.
Bu kaba, bilimd ve rk-oven
mantk zaman iinde devletin resmi
gr haline geldi.
Bu arada, stanbul dnda bulunan,
rumca konuan ve hristiyan, ortodoks mezhebine bal olan halklar
Dou Trakyadan, Egeden, Kk
Asyadan, Pontus vesair yrelerden
toplanarak topluca Yunanistana s
rldler.
Srgn yerlerinde perian bir bi
imde sefalet iinde yaayan Ermeni
lerin anayurtlarna dnmelerine izin
verilmedi. nk Ermenilerin ana
yurtlarnda yaam olmak gibi
kstah bir su ' lar vard!..
Trkiyede hala yaayabilen Erme
nilere gelince, bunlar hayatta kala
bildikleri iin M. Kemale tapnmaya
balamlard! Onlar yanlzca, yayabilmek iin ekmek parasn kaza
nabilmek, ve hayatta kalmalarna
izin vermi olan hkmetin gzne
girebilmek iin dalkavukluk yapmak
ilgilendiriyordu.

Cumhuriyetten sonra sr
gn yerlerinde perian bir
halde yaayan Ermenilerin,
anayurtlarna
dnmelerine
izin verilmedi. nk, onlarn
anayurtlarnda yaam ol
mak gibi kstah bir sular
vard!,,
TC devleti ise, ne Osmanl dne
minde ve ne de Cumhuriyet dne
minde, Ermenilere kar hibir jeno
sid ya da bask yaplmadn, tersine
Ermenilerin yal-sakat demeden
mslman halk boazladklarn
yaymaya baladlar. Bu hasta dn
ceyi bir devlet politikas haline getir
diler. niversiteleri, aydnlar ve ya
zarlar ile hep bir azdan bu kanl
inkar politikasn srdrdler.
TC devletinin bu resmi grne

gre, 4gz dnm Ermeni etelerinin bir tek dnceleri varm: o da

Turkleri ldrmekmi... Bunun orta
ya kaca anlalnca da kam
lar. Sava srasnda katklar iin de
bunlar vatan haini saylyormu. Va
tan hainlerinin mallan hzineye dev
redilirmi. vb vb.
te yandan, stanbul dnda, hi
bir meskun mahalde 300den tazla
Ermeni topluluu bulunmayaca
karar altna alnd ve uyguland.
1930 ylna kadar, Artvin, Mardin ve
dier blgelerden yzlerce Ermeni
ailesi srf bu nedenle kovuldular.
Lozan anlamasna gre hristiyan
aznlk haklarndan istifade eden TC
devleti yeni szckler, kavramlar da
uydurdu. Buna gre, Rum demek,
Grek-Ortodoks dininde Trk demek
tir. Ermeni demek, Ermenice konu
an Trk demektir, Laz diye bir ey
yoktur; Grc diye bir ey yoktur.
Krt demek, dal Trk demektir.
Asuri demek, Sryani Trk demek
tir. Devlet snrlar iinde Arap
yoktur!!!
zel olarak Ermenilerle ilgili u k
stlamalar da getirildi. Ermeniler
muazzaf subay olamaz. (1945 ylna
kadar yedek subay bile olamazlard),
Ermeniler devlet memuru olamaz,
Ermeniler gayet ender olarak her
hangi bir belediye de alabilirler,
Ankara, zmir ve stanbul dnda
Ermeniler, Ermeni olarak yeni bir
yaam kuramaz, ev-bark sahibi ola
maz, iyeri aamaz, ikametgahnn
dnda, hibir Ermeni Bat Erme
nistan'a giremez, eer mutlaka gir
mesi gerekiyorsa, blgenin askeri
komutanndan izin almas gerekir...
1939 ylnda Hatayn TC snrlar
iine alnmas ile beraber, oraya s
nm olan 40 bin kadar Ermeni ye
niden srgn yollarna dtler.
1924-38 dnemindeki Krt hare
ketlerinden sonra uygulanan Mecbu
ri skanlara, yredeki Ermeniler de
dahil edilip, Krtlerle beraber Bat
blgelerine srgne gnderildiler.
1919dan gnmze kadar, Ermnilerin srld ve yok edildii ana
yurtlarnda braktklar mal varlkla
r vesair zenginlikler sistematik ola-

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

rak yamaland. Devlet eli ile gasbedildi. stanbul bata olmak zere, Milli Er
meni Zenginlikleri, vakf mallar da tr
l hilelerle gasp edildi.
Byk ehirlerde oturan Ermeniler,
buralarda pratik olarak belli adreste
oturmaya mahkum edilmi politik tu
tuklu stats iinde tutuldular. Ermeni
Milli M eclisleri ise yasakland.
stanbul dnda Ermeni okullarnn fa
aliyet gstermesine izin verilmedi. s
tanbul'daki okullarn btn masraflar
ise. Ermeni cemaatnn srtna yklen
di. Sre iinde Ermenice ders progra
m kstland, haftada bir ka saate indi
rildi. Okullara Trk mdr yardmclar
atand. Bylece bu okullar da aslnda
yanlzca ad Ermeni okulu olan okullar
durumuna indirildi.
Tiyatro, seminer, konferans gibi al
malara izin vermeyip tamamen ya da
ksmen yasaklanma durumu yaratld.
II.Dnya savanda, ya 20 ila 45 ara
snda bulunan tm gayrimslm erkek
ler seferberlie alndlar. Bunlar iinde
bulunan Ermeniler de, Trkiyenin e
itli yerlerinde silahsz olarak deiik
alma gruplarnn iinde altrld
lar. Bunlar muhtemel bir Alman baar
s srasnda topluca imha edilmek zere,
Stalingrat direnmesinin zaferine kadar
topluca tutuldular.
Sava srasnda Varlk Vergisi ad al
tnda bir vergi getirildi. Bu vergi, Erme
ni, Rum ve Yahudilere 'yasal bir soy
gundu. Mal varlklar hi bahasna, pa
lazlanmaya balayan Trk burjuvazisi
nin eline geti. Varlk Vergisi demeyen
mkelleflerden binlercesini Akale'de
ceza olarak yol iiliine gnderdiler.
1955 6-7 Eyll olaylar da devlet tara
fndan dzenlendi. Taradan kamyon
larla, trenlerle stanbul'a getirilen k
krtlm kitleler polisin ve gvenlik
kuvvetlerinin gzleri nnde gayrmslmlerin zerlerine saldrdlar. Ev
ler, dkkanlar yama edildi. Kiliseler
yakld. Esas saldr, Rumlara karyd
elbette. Ermeniler de bu arada zarar
grdler. Yz kadar Rum'un yann da
baz Ermeniler de bu saldrlarda ld
rldler. Hkmetin yaptrd tahkikat
neticesinde, "sulu " bulunamad. Yl
lar sonra ise, anlald ki, saldr bizzat
ileri Bakanl tarafndan tertip
lenmi. ..
Devlet tarafndan bilinli olarak srd
rlen bu beyaz terr \ Ermenilerin s
rekli olarak ge zorlanmasn da bera
berinde getirdi. 1927 saymnda saylar
saylar 100 bin olarak belirlenen Erme
ni lerden, bu gn ben Ermeniyim diyen
lerin says sadece 50 bin civarndadr.
Gnmzde Trkiye 'de yaayan Er
meniler hakknda neler sylenebilir?
Uzun ve kanl imha eylemlerinden
ayakta kalabilenler, hala Trkiyede ya
amlarn srdrebilmek iin inatla m
cadele etmektedirler. Bunlarn resmi
ilikileri zoraki bir uzlamadr. Baka
trls de olamaz. rnein Ermeni ce
maat adna sk sk TV'ye karlan din
adamlar devletimiz, hkmetimiz'
gibi kavramlar kullanarak,w/??/zw/?/yetlerini" aklamaktadrlar. Doaldr.
Bilinli Ermeniler ise. Trkiyedeki de
mokratik ve sosyalist hareketin iinde
yer alarak grevlerini yerine getirmek
tedirler. Artk, pek ok insan Ermeni is
mi kullanmad iin, devrimci hareket
iinde yer alan Ermenileri ayklamak
pek kolay deil. Zaten bunlar tespit edil
dii zaman feci biimde ikenceye tabi
tutulmaktadrlar. Diyarbakr cezaevindeki ikencelerde siinnetsiz devrim
cilere iki misli ikence yapldn grg
tanklar yazdlar zaten.
Doru olan, Trkiye'deki devrimci ha
rekete katl mak 11r el bette.
\3 Ermeni hareketinin Krt hareketi ile
ilikisi hakknda neler dnyorsunuz?
Ermeni hareketi bu gn, ak ve do
rudan tavr alarak Krdistandaki mca
deleyi desteklemelidir diyorum. Bunun
la beraber, Krdistan'daki ulusal kurtuTuu gler de, programlarna Ermeni
hareketinin talep ve zlemlerini doru
biimde koymaldrlar.

Etmeni Sonnu zerine

Avrupa Parlamentosu Siyasi
Komisyonunun, Belikal parla
menter J. Vandemeulebroucke1
nin hazrlad Ermeni Sorunun
da Siyasi zm adl raporu, e
itli deikliklerden sonra, 26
ubat 1987 tarihli oturumunda 25
kabul, 23 red oyu ile kabul edildi.
Raporun eitli deiikiklerden
sonra, yumuatlarak kua evril
mesine ramen, Trk hkmet
evreleri ve ilerici muhalefetin
houna gitmedii, avazlar kt
kadar haykrmalarndan bel
li...zetle bu raporun kabul,
Evren gericiliinden, liberal sy
lemli //m c/lerim ize kadar herke
si ok rahatsz etti, hala da edi
yor.

ma srecine girmesi ile birlikte,

1800lerden itibaren, Ermeni
ulusal rgtlenmeleri bir ptrak
gibi boy vermeye balad. rne
in, 1860lardaki Ermeni Ha
yrsever Cemiyeti, Fedaiyan
Cemiyeti 9; 1870lerde Vanda
Araratl, ttihat ve H alas";
Muta
Mektep Sevenler",
Klikya, Milliyetperver Ka
dnlar Dernei , Ermenistan a
D oru"; 1880lerde Erzurumda
4Silahllar
Milliyetperver
Hayrlar"; Kafkasyada Gen
Ermenistan ; Vanda Kara
Ha"; stanbulda, Ermeni Va
tanperver ttihad ve 1890larda
bir hayli merkezi bir rgtlenme
olan ihtilalci ant"...

Ermeni milisleri, Narodnik yntemlerle rgtlenmilerdi

Tarihi gereklerden ve onlarn
tekrar gndeme getirilmesinden
cden korkar gibi korkanlar,
doaldr ki, sadece egemen ev
reler deildir. Ayn korku, burju
vazinin eitli kesimlerinden me
det ve ilericilik uman sosyalovenlerde de var. Kanmzca da,
sosyal-ovenizm, son biimini
alm bir oportnizmdir/Lenin.
Trkiye, Avrupa ile ilikilerini
dzeltirse, demokrasiye gei da
ha da ivme kazanr.. d ve d
ncesi iinde olan sosyalovenlere gre, son raporun ka
bul Trkiyedeki gericilii az
gnlatracak ve ayrca da demok
rasi y e geii engelleyecektir...
Toplumsal yaam bir ahtapot
gibi saran, Byk Trk Ulusu
luu nun klesi olan bu sosyaloven gre katlmamz, elbette
olas deildir. nk, yine kan
mzca, oven Trk Ulusuluu,
devrimci hareketimizde, her tr
l oportnizmin ana kaynadr.
te bu anlayla, tekrar gndeme
geldii konjuktrde. Ermeni so
rununun tarihsel ve toplumsal
erevesine deinmeyi bir grev
bilmekteyiz.
BR
Ermenilere tarih iersinde,
Anadolu-Dou Karadeniz ve
Klikya diye anlan bugnk u
kurova ve civarnda raslamak
mmkndr. zellikle ticaretle
uraan bu kesim, XIX. yy. ba
larnda, Osmanl imparatorlu
unda ticari sermayenin %
20sirii oluturmaktayd. Milliyet
aamasndaki Ermenilik, ge
nellikle burjuvalaan stanbul,
Trabzon gibi nemli ticaret mer
kezlerindeki kocaman sermaye
rkdalar ile sk skya bal, n
giliz metalarn ran yaylasndan
Asya 'ya tamakla grevli bir
kk burjuva ounluu zeri
ne kurulmu, bir kiik-burjuva
bezirganlk manzumesi demekti
(H. Kvlcml).
Szkonusu kk-burjuva be
zirganlk manzumesinin ulusla

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 19H7

Ayn srete Ermeni aydnlar,

yurt dnda, -Fransa ve svire1886da Hnak-an" adl r
gtlenmelerini oluturdular, Bu
rgtlenmeden ayrlan bir grup
ise,
1890larda
Kafkasyada
Tanak" partisini rgtlediler.
Tanaklar genellikle, Narodniklerden ve Kadetlerden etkilenmi
bir hareketti. 1892 ylnda kabul
ettikleri programdaki hedefleri
ise, isyan ile elde edilebilecek bir
eit zerklikti. Narodnik yn
temlerden bir hayli etkilenen Ta
naklar, sre iersinde youn ve
yaygn bir terr rgtlediler. Gi
derekten, Narodnik ve talyan
Karbonari benzeri bir rgtlen
meyi gerekletirdiler.
K
Ksaca deindiimiz bu organi
zasyonlar, daha sonra, hakl ulu
sal demokratik istemler iin sava
m, elbette kendilerine has yn
temlerle rgtlediler. rnein
1890lardaki Gugunyan Giriimi,
1896 da Osmanl Bankas Bask
n, 1897de Mazrik Bakaldrs,
1904 de Antranik in nderlik etti
i Sason ayaklanmas, 1905de
Abdulhamide ynelik suikast gi
riimi vb. leri... Ayn srete Os
manlIlarn Ermenilere ynelik
soykrmc uygulamalar da dev
reye girdi. 1845lerde balayan
soykrm, 1864 ve 1894-1896da
doruklarna vararak srdrld.
Bu soykrmlardan
Ermeni
Komitaclar" adl yaptnda
vnle bahseden Altan Delior
man, 1894-1896 katliamlarndaki
Hamidiye Alaylarnn Abdulhamit tarafndan nasl blgedeki
Krtlerle Ermenileri birbirine
krdrtmak, yani bir tala iki ku
vurmak amac ile rgtlendiini
uzun uzun anlatr, (S.42-35).

Ermeniler 1908deki yarm

burjuva" devriminin ardndan
ilk kez legal partilerini kurdular.
Ama bu ttihat ve Terakki rkl
koullarnda pek uzun mrl
olmad. 1909 Adana soykrm t-

EN BYK BREYLER (1)

Tarihte bireyler kendilerini verek, ne kararak byk
isim yapmazlar. Yaptklar ilerin bykl isimlerini de
bytr. Yani hi kimse kendi reklamn yaparak deil, iyi
veya kt pratik bir gemile anlr. Burada devrimci bireyin
bireyciliini amaya alalm.
Devrimci mtevazidir, iyidir, beceriklidir, zorluklar
yener vb. ahlak kavramlar dnda, devrimci kavramlar da
vardr, geelim. Bir devrimci insan nasl olmaldr? diye
soracak olursanz ahlaki vb. bir sr yarg ve kural nnze
serilir. Ama hi kimse en basit bir cevap olan Bir devrimci
insan olmaldr demez. Yani en basitten en karmak anlam
da bir insan., hatas, zlemi, istemi olan insan...
Biz bireyler genellikle kendimizi vazgeilmez doru gr
rz. Devrimciler olarak kendimizi ahlaki vb. kurallarla ku
attmzdan dolay kendimizi en doru grme bizde kro
nikleir. En dorusu biz ve sonra dierleri. En mtevazi biri
mizi ele alalm. rnein; <
d evrimci hatasz olmaz, eletiri
z-eletiriye ak olmaldr gibi mtevazi grnen birisi...
Byle birisinin kafasnda da en doru olduu akldr. Ko
nuyu somutlarsak: Her birey birinci keman dr. ikinci
keman olmay kimsenin d kaldrmyor, teller paslanveriyor. O mtevazi birey eer bir yapda yer alyorsa, o yap
nn en doru olduunu savunur. Bu doal. Fakat niin en
doru? verdii cevap onu aa karyor. Genellikle:
Doru olmasaydm burda deil baka yerde olurdum"
Dorudur bu nedenle iinde yer alyorum, doru olmad
na ikna olsam ekilirim vb. cevaplar alrsnz; 4Biz mrit
deiliz, hangi yap doruysa orada yer alrz gibi temellendirmelerle konuma devam eder. Bu temellendir
me (me)\zv bize, biz bireylerin ne kadar kendimize inanm
bir saplantda olduumuzu gsteriyor. Biz bir yapda en do
ru olduu iin yer almsak bu demektir ki, kendimiz mutlak
doruyuz, yle ya, yoksa orda kalmazdk. Yani en doruyu
belirleyen biz bireyler oluyoruz. Ksacas en tepemizden en
tabanmza, en bilgilimizden en bilgisizimize her birimiz en
doruyuzdur. Eletiri, z-eletiri her ne kadar hepimizce
kullanlyorsa da bu sadece szeldir, pratik hi bir anlam
yoktur. nk hep amaz dorularz. Eletiri ve z-eletiri
bakalar iindir. Hi kimse bir dierini beenmez. Bakala
r yetenek ve fedakarlklar sergilemilerse bunu mutlaka bir
yerlere balar, kt yanlar retiriz. Bir eyi ancak biz yap
msak doru buluruz. inde olmadmz ilerin artlarn
ve zorluklarn dnmeden yergiye tabi tutar karalanacak
yerler ararz, yok kendimiz yapmsak hak getire., bakala
rnn o konuda konumasn bile elimizden gelsi yasaklarz.
Dtan eletiriye ak grnsek bile iimizden karyzdr.
En doru birey olarak kendimizi, sonra ilikimiz iyi olan
arkadalarmz ve iinde bulunduumuz yapdr bizce, ba
kalarn en son ya dnrz veya onlardan bahsetmeye bile
gerek grmeyiz.
Bamsz elerin konumu ise ayr bir yaz konusu. Onlar
iinde yer alabilecekleri, kendi dncelerini doru kabul
eden bir yapya henz rastlamamlardr. Dier btn yap
lar 'yanl tr, klliyatn mahkum ederler bu bamsz bi; reyler.
Ksaca tekrarlarsak, tepeden tabana her birey en makul ~
kendisini v, iinde bulunduu konumu grr. Bylece dog
matizm ve bakalarn yanl ve yok sayma gndeme gelir.
Sonuta her birey, en doru ve her yap, ama durumuna ge
lir ve asl ama bertaraf edilir. Biz bireyler en doru olduu
muza ve yaplar da biz oluturduumuza gre deiik olma beklenemez.
O zaman u en doru biz 'bizsiz her i tu kaka ' anlay
ndan kendimizi nasl kurtaracaz. Sorunun z bu ol
maldr. .
!. ;
v"w*' '
~

A. DKL

tihatlarn gerek yzn Abdlhamidten pek farkl olmad

n aa kartt. Bu durumda
da Ermeniler kurtulu "u ar
lk Rusyas ile ittifakta aradlar.
1908de Osmanl Meclisinde ye
olan Armen Garo, arlk ordu
sundaki taburlarnn bana geti.
Antranik ise, Ermenistanda par
tizan savan rgtledi. Bu olay
lar dizisinde ise, ttihatlar
1914-1915 yllar arasndaki Er
meni diosparasn tm vahilikle
ri ile rgtlediler.
Bu trajik grngye son fray
1920deki Dou Taaruzu" ile
yine Kemalistler vurdu. Byle
likle de ttihatlarn yarm brak
tklarn, Kemal istler ayn yn
temlerle tamamladlar. Bu tarih
sel kesitte ise, 1.5 milyon Ermeni
katledildi. Bylelikle de bir kez
daha Byk Trk Ulusuluu ger
ek kimliini tarihin nnde iti
raf etmi oldu.
DRT

Bugn Ermeni sorunundan

szetmek, bo bir gayretke
lik midir? Kukusuz hayr!...
Eer haklarn kardeliinden
ve iilerin enternasyonalist
birliinden yana isek, tarihi
genellikle gller ve galipler
ya za r"
(Eme,
Hrri
yet,16.06.1981) diyen egemenresmi anlaya kar, elbette
Kart Tarihle ve Gerekle
riyle bakaldrmak zorunda
yz. Unutulmamaldr ki, B
yk Trk Ulusuluunun, Er
meni
soykrmcl
karsndaki bir suskunluk,
yarn Krdistandaki yeni bir
Byk Trk Ulusuluunun
soykrmna bir anlamda
olanak ve zemin hazrlamas
na d avetiye kartmak an
lam tayabilecektir.
26.02.1987
Paris

Kirve Kalttnder
RUPEL SAYFA 7

SA D D A M K rd ista n 9da kan kusuyo

Mecburi skan Kanunu Irakda da y
rrl konuldu.
Krt halkn top yekn imha etmek
amacyla kimyevi silahlar kullanlyor.

Son bir hafta iinde 7 pemerge ehid

dt, 300e yakn, kadn, ocuk ve yal
lardan oluan savunmasz halk yaraland.
Mecburi iskana tabi tutulan blgelerdeki

halk zorla Irakm gneyindeki toplama

kamplarna srlyor.

Sadece Dhok ve Musul blgelerinde

boaltlan ky says 240!

G ney K rdistanda
G E T M Z H AFTA
A N K *G ney Krdistan
K D P -In (Irak K rdistan D em o k
rat Partisi) ynetim i, Irak rejim i ile
alan , kyleri m ecb u ri iskan ka
n u nundan etk ilen en ve rejim in si
lahlarn tay an lar iin genel a f
kard ve b u n la r d ev rim in saflarn a
davet etti.
M ustafa JB a rz a n inin l m n n 8.
yld n m ve d ris B a rz a n inin l
m nn 40. gn ned en iy le, P D K -I,
tutuklu b u lu n an 33 esiri a f etti.
P D K -F n n kom ite ve rg tle ri,
halk arasn d a, M ecb u ri skan K a
n ununu d eifre etm ek am acy la se
m in erle r d zenlem ektedir. Bu se
m in erlerd e, halktan Saddam rejim i
ni plan larn b o a k arm ay ,
k u rtarlm alan lara u lam alarn ve
h k m etin u y g u lam alarn a kar
d u rm ala rn istem ektedir.
C U D (U lusal D em o k ratik C eph e )in kom iteleri iskan p lan n a c e
vap v erm ek am acy la ak tif b ir ek il
de p o litik , basn-yayn ve geni as
keri
alm a la rn a
devam
etm ekted irler. Bu alm alarla h al
k uyarm ay ve rgtlem eyi a m ala
m aktadrlar.
Y N K (K rdistan Y urtseverler B ir
lii), kylerde yaayan halkda is
kan kararm a kar d u rm a la rn , re
jim in k a ra rla rn a kulak am am ay
ve direnm eyi rg tlem elerin i iste
m ektedir. Ayn ekilde, PSK (X ezk) ve d i er g ler ayn talepleri
halktan istem ektedirler.
B lgede tm ulusal g le r a ra sn
da ibirlii ve dayanm a s r
m ektedir.
K ylerde yaayan h alk n ou, is
kan yasas ile yaplan tehdit ve zo rla
Ira k n g neyindeki k am p lara s r
gnden dolay k u rtarlm alan lara
kam aktad rlar. K u rtarlm ala n la
ra y etieb ilen lerin d u ru m la r o l
duka k t d r ve acilen K zl H a,
insani m ak am lar ve K rt h alk n n
tm d o stla rn n yard m n a m u h ta
trlar.
Irak hk m eti elin in y etiebildii
b tn kyleri yam alayp y k m ak
tadr. 16.4.1987de A tru e m n tk a
snn d o u su n d ak i E zix , H erm a e,
D erexter, S ed erk a kyleri b o a ltl
m ve y am alanm tr. Ayn ek il
de, A true m n tk asn n k u zey in d e
ki T ehlinevi ve B eb oze kyleri b o
altlm ve tam am en yaklm tr.
Bu kylerin b u lu n d u u alan lard a
hibirey kalm am tr.
17.4.1987de A lk u e yaylasndaki
Toxuyan, G avar ve X orze kyleri ki,
M usul vilayetine b aldr, b o a ltla
rak yam alanm tr. Bu kylerde
Yezidi K rtler yaam aktayd.
13.4.1987de Y N K ve K rdistanl
dier rgtler, d m an n gl o l
duu E zm ir, Kayven ve uv erte s
rad a larn d a b u lu n an M an et ve uv erteye b y k b ir ask eri eylem d
zenlem ilerdir. 13.4.87de balayan
bu sava, 19.4.87ye k ad ar devam et
m i ve sonuta Irak saldrs k rl
m tr. I-K DP ve X ezkde Y N K ile
Erlfkte bu-eyiemlere katlmtr. Bu

savata 4. blge ve uvarte m ahalli

kom ite yesi O sm an Sergalaye e
hid dm tr.
Ayn ekilde,
Y N K den de b ir ok kah ram an p e
m erge ehid d m tr.
C U D un 17.4.1987deki a k lam a
sna gre E rb il ve Sleym aniye b l
g esinde rejim in kulland kim yevi
silah lar n ed en iy le 20 kii lm tr.
18.4.1987de IK P (Irak K om nist
P artisi) ve Y N K kim yevi silah larn
kullanm ve m ecburi iskan kan u n u
nu p rotesto etm ek am acy la o rtak
b ir b ild iri k arm lardr.
19-20.4.1987de I-K D P, Y N K ,
IK P ve X ezk S leym aniye b lg e
sindeki K arada m n tkasnda geni
apl o rtak b ir askeri eylem d zen
lem ilerdir. Bu eylem de I-K D P den
3 p em erg e ehid dm tr. E y
lem so n u cu n d a polis m erk ezi, ana
elek trik san tral, B aas P artisinin
k arargah ve askeri s ele g e iril
m itir. B lgede tam am iyle pem erg enin d en etim i altndadr. Bu ey
lem de ele geen m h m m at u n
lardr.
100 ask er ve polis ld rlm tr.
110 kii e sir edilm itir.
3 zrh l ara
2 ask eri araba
1 cepp
1 askeri L a n d ro ser
1 kreyder
1 ask eri otobs
1 p olis otobs
1 kom pilet transfor (telegram ara
c) R A K A L
1 kom pilet transfor B E L
100lerce a r ve h a fif silah vs. ele
geirilm itir.

I-KDPnin AIKLAMASI

CUDUN AIKLAMASI

I r a k rejim i, bugn K rt halkn o rtad a n k ald rm an n p lan

larn uygulam aya sokm utur. M u su l, D u h o k , E rb il, Sley
m aniye ve K erkk ille rin i, te r rist ey lem lerle, kanon ve
u ak b o m b ard m an y la yakp ykm aktadr. skan plann
u ygulam ak iin halka p ara vererek , y u rtla rn terk e tm e le ri
m i istem ektedir.
Sadece D u h o k ve M u su la bal kazalard a b u lu n an kyler
d e n , 2 4 0 tanesi zo rla iskana tabi tu tu lm u ve boaltlm tr.
K ylerde d iren i a rtk a, b o altlan ky saysda artacaktr.
Irak rejim i, M e cb u ri Iskan p lan n n hayat b u lm as iin
kim yevi sila h lar kullanm aktadr. Saddam asl plann
2 0 .4 .1987de tatbik etm ek istiyor. R ejim , k u rtarlm a lan la
r veraneye ev irm ek istiyor. Bu p la n la rla , o n b in lerce sa
v u n m asz halkn g elece i, yaam ve h ak lar ayaklar altna
aln m ak ta ve im ha edilm ektedir. H alk n in an lar ve y lla r
d r b u lu n d u k lar ana to p rak lard an k k leri sklp atlm ak
isteniyor. iddetli b ir asim ilasyon politikas blgede s rd
r lm ektedir. Btn am a m ecb u ri iskan hayata g e ir
m ektir.
1976d an 1978e kadar, h k m et ey lem leri ile 250 bin k r
d n vatann te rk etm esine ve G ney Ira k a gne neden o l
m utur. Ayn ekilde yarm m ilyona yakn k rd ise k u rta
rlm a lan lard a toplayarak, k am p lara y erletirm itir.
B iz, B irlem e M ille tle rden;' K zl H atan, nsan H aklar
rg t n d en , ilerici rgt ve K rt halknn d o stlarn d a n ,
K rt h alk yla dayanm alarn istiyoruz. Yardm e llerin i,
d e rb e d e r halkm za u zatm alarn n gerekliliini b e lir
tiyoruz.
Irak d ev letinin vahi ve insanla kar ey lem leri m ahkum
edilm elid ir.
I-K D P
P o lit-B ro
19.4.1987

A r a p ve D nya k am u o y u n a
Ira k h k m eti ve o n u n ba S ad d am H sey in sonu y ak latk a
d e v le tle r h u k u k u n a , insan h a k la rn a ay k r te r ris t ey lem lerin i
a rttrm a k ta d r.
G e ti im iz h afta S ad d am h sey in in K rd istan d aki vilayetleri
ve M u s u lu ziy a re ti, a y rca y ard m cs Taha Yasin R am azan n
T rk iy e g e z isin in am ac b u g n ortaya k m tr.
Ira k h k m eti 15.4.87de S ley m an iy e ve E rb il b lg e le rin d e y a
ayan h alk a kar kim yevi sila h la r k u llan m tr. Bu n ed en le 2 0 kii
k atled ilm i ve 3 0 0 e yakn sav u n m asz h a lk yaralan m tr. A yrca,
d ik ta t r re jim D u h o k , M u su l ve E rb il b lg esin d e yaayan halk
z e rin d e b a sk la r y ap m ak ta ve 20 gn iin d e to p a rla n p k a m p lara
g itm e le rin i istem ektedir.
R ejim , h alk e le k trik ve suyu k esm ek le teh d it etm ek ted ir. U y g u
lad ek o n o m ik ab lu k ay la h alk a b ra k p p e rie n etm ek iste
m ek ted ir. B u vahi a lm a la rn t m C U D un ve y u rtsev er g
le rin b u lu n d u u ala n la ra yneliktir. R ejim in a ja n la r h alk a kar
te r ris t a lm a la r y ap m ak ta ve h alk a ra s n d a bu yl b t n Ira k a
m u h a lif g le rin yok edilece i p ro p a g a n d a sn y ap m aktadr. Bu
rezil a lm a la r Irak h k m etin in sad ece venist k a rek terin i o r
taya se rm e k le b irlik te ayn z am a n d a o n u n faist k arek terin i de o r
taya k o ym aktadr.
B ugn b t n C U D g leri a lm a la rn n d o ru lu u n a ve S ad
d am h k m etin in so n u n u n g eld i in e kesin in a n la r vardr. Bu te
r rist a lm a la r tam tersin e h alk m z d ah a d a g eln d irm ektedir.
C U D , b t n ilerici g le rd e n , B irlem i M ille tle rd en , insanh a k la r rg tle rin d e n bu insanlk d d u ru m a kar k m a la rn
istem ek tedir.
Ir a k taki h alk m z d ay an m a, b a r ve z g rl k iin dnyadaki
d o stla rn n y ard m n u m u t etm ektedir.
CUD

17.4.87

SADDAM li Kurdistan m irin vedire

Pmerge li berxwe dike!
Di er de 7 pmerge ehd bn.
Ji ber karanna ekn kimyev,300 jin,
zarok kal birndar bn.

Li hermn Dihok M sil bi ten hejmara gundn ku dixwazin vala bikin zdey 240 gund e!
Rejima Iraq ji xelk daxwaz dike, ku

di nava 20 rojan de ji M sil, Dihok Erbl derkevin, xwe kom bikin herin
kampan.

Gund valakirin, ewutandin xerakirin

H EFTA Y
Li K urdistana B aur
ANKKurdistana Baur
S erkirdayetiya P D K -I, efyek git
ji bo h em kesn, ku li gel rejm kard ik ir ekn w an hilg irt b n , derxist. Ji w an hat xw estin ku b n nava
rza orea K urd ji b e r ku heta bi
gun d n w an j kete skan.
S erkirdayetiya P D K -I, 33 h sr bi
m nasebeta b rh atn a 8 saliya B arzaniy n e m ir 40 rojiya d rs B arzan,
ef kir.
K om ite rx istin n P D K -I, di nava
xelk de berdew am sem n ern li ser
r re k irin a plan n skan dike. P art
ji xelk daxw az dike, ku g u nd plann rejm a S addam p bike, xw e
b ighnin h erm n rizg a rk ir li dij
hik u m et raw estin.
K om tn C U D li w layeta D ih o k ji
bo bersiva plan n skan, bi a k tifi karn p o ltk , w ean esk eriy n berfireh , berdew am dike. X elk li h e m
b e r plan n skan iyar dike wan
dihne.
Y N K , ji xelkn g u n d xw est, ku li
d ij b iryarn plan n skan raw estin,
ghn xw e nedin rejm li dij hukum et li b e r xw e bidin. H erw eh a
P S K (X zk) hzn din j eyn daxwaz k irin .
H evkariyek di navbera hzn netew de li herm heye.
G elek xelkn g u n d , ji b e r tehdta
skan k o k irin a kam pn b a u r
Iraq , revyane hatine h erm n riz
g a rk ir. Ji bo w an kesn, ku hatine
h e rm n rizg ark ir, ji X aa Sor, ji
m aq am n n san hem d o stn gel
K urd alk ar pw ist e, ji b e r ku rew a
w an gelek ne ba e.
H ikum eta Iraq , hem g u n d n , ku
destn w digihne, xera dike. D i ro-

DAXUYANIYA PDK-I
Rejma Iraq, niha bi her away plann rakirina Kur
dan dixwaze txe jiyan. Li wilayetn Msil, Dehok,
Erbl, Silman Kerkk , bi dezgehn xwe, (pols,
cah b.v.d) bi terristi, bi bombardmana kanon balafiran herem xera dike. Ji bo bi c anna skan, bi dane
pera, dixwazin ku xelk gundn xvve berdin.
Li qezeyn wlayetn Dihok Msil , bi tene hejmara
gundn ku dixwazin vala bikin zdey 240 gunda ne.
Berxwedana gundan iqas zde dibe, valakirina gundan ji her roj zdetir dikin.
Rejma Iraq ji bo iskana meebr, ekn kmyew bi
kar aniye. Nyeta hikumeta Saddam Hisn, heye, ku
plann xwe yn bingehn di roja 20.4.87 an de tatbq bike. Ew dixwazin, ku heremn rizgarkir wran bike. Bi
van planan arensa jiyana b deh hezaran Kurdn ji parastin mehrm in, dixin xeter. Rehn wan, ji erd bav
baprn wan tn qetandin. Br baweriya wan a netew, adet toreyn wan yn netevv, dixwazin bipivin
(asmie bikn). Li Kurdistana Iraq tev, armanca hikumeta Iraq skana tevay ye.
Operasyonn hikumeta Iraq, di saln 76 heta 78 an,
250 hezar Kurd ko bar Iraq kiri bn. her weha
zdey nv milyon merovn Kurd di nav heremn Kurdistan da kom kiri bn kamp vekir bn.
Em; bang FN, komtn FN, rxistina Xaa Sor a Navnetew, rxisitina mafn mirovan, hem rxisitinn
pver rizgarxaz dostn gel me yn li chan; di
kin, ku hevkariya gel Kurdistan bikin. Dest alkariy
ji bo xezann Kurdn derbeder ku ketin bin kutin
birtiy, bikin.
Doz li dewleta Iraq bikin, da ku rn wan n hov
nemirovt rawestn.
PDK-I
Polit-Buro
19.4.87
.1___________ -

....................................................................................................

D A X U Y A N Y A C U D
Li ser kriminala bi karanna ekn km yev operasyonn skana
meebr a n li mintiqa rizgarkir.
Ji bo raya git a Erebi chan.
Her ji axa ku nzama hikumeta Iraq ser w Saddam Hisn, nzk dawiy dibe, bi karn terorst li dij mafn mirovat hiqqa dewlet radiweste.
Di hefta y de, ziyareta mcrim Saddam Hisn a ji bo wleyeta
Musil wleyatn Kurdistan li bakur welat ziyareta di van rojn
y de ziyareta wekli yekem a wezaret Taha Yasn Ramazan a Tirkiy; ro diyar b.
Nzama rejma Iraq di 15.4.87 anda ekn kmyew li dij xelk
mintiqayn rizgarkir -Silman Erbl- bi kar an b. Ev operasyon
bye sebeb mirina 10 kesan birndar bna 300 xelk dtir. Piraniya
wan jin, zarok pr in. Her weha dktatorn Iraq ji xelk Kurd daxwaz dike, ku di nava 20 rojan de ji Musil, Dihok Erbl derkevin,
xwe kom bikin herin kampan.
Hikumet xelk tehdit dike dixwazin elektrik av j bibirin. Tada
abor li herem dike da ku xelk bir perian bihle. Hikumet gun
dan diewitne. Ev karn wah, li ser hermn rizgarkir ciyn
CUD ciyn hzn nitiman n din, bye.
2) Ajann wan, ji hzn min, bi terristi kar dikin di nav xelk
de propaxanda dikin, ku w sal hem muxalefetn li dij rejma Iraq
mehf bikin.
Ev karn nexwe, ten oventiya hikumet Iraq nian nade. L, fastiya wan j nan dide.
ro CUD hem hzn nitiman n Kurdistan bawer dikin ku xebata wan rast e bavern, ku w dawiya Saddam Hisn b.. Ev karn
terorst gel me geln nitiman bi hztir dike ji bo berdavam buna
serketina wan.CUD, bang hem hzn rizgarxwaz pver, rxistina FN, (YektiyaJVIiletan) raya git a chan rxistina mafn miro
van kir, ku nerazbna xwe derhal nan bikin li hember van kar
kirinn dewleta Iraq rawestin.Gel me y Iraq, li hviya alikariya
dostn chan ve. Ji bo hevkar. ait serbest
CUD 17.4.87 !
---------------- ............... ........................................ _________________ I

ja 16.4.1987 an de xelkn g u n d ji
gun d n w an d erx istin ev gund vala
kirin . N av w an gun d an ev in; E zix ,
H er m a , D erextr, S ed a rk . Ev
g u n d , li ro jhilata A T R dikevin.
H e r w eha gun d n T ehlnew B b oz (b ak r A R T ) j h atin valaki
rin gund tev ew utandin tit ji wan
nem a.
D i roja 17.4.87an de, rejim gundn Toxiyan, G avar X orze, ku li
deta A L K dikevin. li n zik w leyeta M s l, vala xera k irin . Di
van gu n d an de K urdn E zd dijiyan.
13.4.87an de, pm erg ey n Y N K
hzn K urdistan yn d in, ern qehram an li dij ciy n d ijm in n , ku li
m in tiq a M an et w arte -ku ev d i
kevin silsileyn iyayn E Z M IR ,
K A Y W EN NAW ET- k irin . H zn
p m erge, bi deh an e p ern dijm in
g irtin . e r k u d i 13.4.1987 a n d e d e s tp k irb , h e ta b i 19.4.1987 a n b e rd e w am kir rin Iraq ikandin.
P m ergeyn PD K -I j, bi hzn
Y N K X ezk re di van eran de bed a r b. D i er P rk eyk eyw an de,
p m erge O sm an S ergaliy ehid
ket, ku ew en d am K om ta a M ehel
a w arte a liq 4 a PD K -I b. Y N K
j gelek ehidn q eh ram an dan.
Li g o r beyana C U D a 17.4.1987 an;
hejm ara kesn, ku ji b e r karan n a e
k i n k m y a v li m in tiq a E rbl Sulm an iy , m irin di 15.4.1987 an de 20
kes bn.
D R oja 18.4.1987 an de, Y N K
PK I beyanek li ser bik aran n a ekn
km yav d e rx istin a xelkn m intiqa
v alakirina g u n d an , bi hev re derxistin.
D i roja 19-20.4.1987 an de, hzn
Y N K (Y ektiya N itim an K urdistan),
PD K -I
(P art
D em o k rat
K u rd istan -Iraq ), PK I (Partiya K om unist Irak) H S K (H zb Sosyalist
K urdistan), bi hev re rn m ezin li
m in tiq a
KARADAX
-h erm n
S ilm aniy- k irin . D i w er de 3
pm erg e ji P D K -I ehd ketin. N avenda pols, r x istin a h izba BAAS
qad a lek er h e r w eha m intiqe tev
ket
bin
d estn
P m ergeyn
qeh rem an .
D i v alak iy de titn ku ketine
dest:
100 leker, pols ca kutin.
110 h sir girtin .
2 erebeyn hesin
3 erebeyn lek er (VA)
- 1 C p
1 L an d g ro se r -leker1 q r d e r (efl)
1 otobosa lek er
1 ereb a pols
1 K om plet T ransfor (cihaza telegram ) -R A K A L 1 K om plet T ransfor -B E L Bi sedan kn sivik giran
20.Cotan.1987

AB O N E BE

ABONE BIBNE

T
Branna Hesen Hyar

H
Hesen Hiyarn anlar

Pifi 63 sal Berxwedana x Sed 63 Kil Som eyh Said Direnii

Bataraf 15. Sayda

Despk di hejmara 15 an de
Til Alo'ya yetimilerdi. O zaman biz Dicle'nin
batsndaydk arldk ve gittik. Gittik tepede
pusu karniza kt. Oradaydlar. Biz akam
oluncaya kadar bekledik. Bir ka koldan gecemizin ismini (parola!) koyduk. O gecenin ismi
Ali'ydi. Hani halk bat tarafndan Trk ky
Kad'dan (Kadky) geldiler. Lice'de onlara burdan direk inin dediler. (evremizde bakalar
Vard. Zirki diyoruz. evremizdeki airet dediler. gidin doudan gelin. Daraxliya gittik oradan geldik. Karanlk bir gece yamur iseliyordu. Kye gizlice gidiyoruz. Kyde t yok. Kyde
kimse kalmam kamlar askerler tepedeydiler. Harman yerinde, korkudan myd, neden bir
arkadamzn elinde tfei patlad. Onlar hazrdrlar. bekliyorlar. Oece tfek patladnda hemen bizi atee tuttular. Dnya ate oldu. Mitralyz ve otomatiklerle demiyorsun bir defada zerimizde kyamet koptu. Kyn tam nndeydik
koup evlere yetiinceye kader, bizden 14 kii
dt, gvercin evlerine yetitik, tepenin eteinde iki ev vard. Tepede ve pusudaydlar, oktular
o L iceliler gelmediler. Xalib Feto vard, b
ykleriydi. hanet edip geri dndler, bilmiyorduk. H am iller de gelmediler. Biz orada ikiyz
tfekdik. Trkler bilseydiler bizim o kadar az insanla onlar kuattmz kurtulamazdk. Bizde
rendik ki, onlarla sabaha kadar savatmz o
kolordudur. Sonra ortalk aydnlad, sabah yldz kt. Yere yatlsa neyse, biz kp Kadlara
vardk, orada komitedir nedir vard! dedik:
Vallah gittik yanlz biz girdik dierleri gelmerililerdi ve bir teyyarrenin geldiini grdk, stmzde dnp onlarn yanlarna indi, sonra askerlerin ktn grdk. Ne n vard nede arkas, krmz koyun srs gibi... bir kolordu
tam olarak. Baba biz bu gece bunlara m karydk! Ondan sonra geldiler, o kolordu ordan geldi. Erzurum kolordusu da, o zamanlara kadar
Kazm Paa, Kemalin arkada deildi. eyh
Sait ordan kalkmt da , hareket hala olumamt. Anadolu kolordusu gelince Diyarbakrnda hala yeni kalkt. Mecbur olarak Varto'ya kadar indi. eyh Sait o zaman bizden uzakt, 61 kii
eyh Sait'le birlikte kalkm ve hepside komitedekilerdi. Frat'n dier tarafna gemeye gidiyorlar, Lkin bir kii Varto tarafna
gndereceiz diyorlar 7 gndr postamz hala
gelmemitir. Varto cephemiz vard eyh Saitin
olu Ali Rza idi. Mehmed Xelil Xettoy'du ve
eyh Abdullahi Melekand. bilmem neydi, orada vard... Haberleri alnmamt, giderken kardan gelen bir atly grdler, geldi, yaklat
Ahmet Sleyman, Kasm Bey, Cibranl Halit
Bey'in amcas olu (akrabasyd) o deerli ehidin (akrabas). H a... Kasm nereden geliyorsun?
Kasm Bey!., h.
ayaklar karyor
vali aha" dedi. . Sait, vallah Vartodan geliyorumdedi. Biz de gitmek istiyoruz, haber alamamsz ve kimse bizden yoktur orada" dedi. .
Sait; nasl ben oradan geliyorum, bizimkiler
oradadr" dedi. Kasm, iyi hadi o zaman" getiler, o tarafa gitmeye. eyh Saitin olu ve kardei Mehti ya eyh" dediler bu Kaso'ya

RPEL / SAYFA 10

gvenme" Delimisiniz Kaso bize yalan m sylecek yani? Ka kii ayrldlar, Neboy Kele ve
yz kadar atl onlardan ayrldlar, yle..r yani
onlardan ayrlp o tarafa gittiler, gitmediler. eyh
Sait onlar kprnn bana fittile r ve kprye
getiler. Kprnn ortasndan (Abdurahman Paa Kprs diyorlar) askerler o tarafta doluydu,
kalktlar. Kaso onlar buraya gndermiti. ki taraf askerlerce tutuldu. eyh Sait kprnn ortasnda yakaland. Yakalayan Erzurum Tmgenerailerinden Osman Paayd, onlar orada tutular. eyh Sait yakalandktan sonra o komite
dald. Ondan sonra kimileri yeni kalktlar,
emlik Kaymakam Hsn Bey isimli bir erkez
vard. Bizlere mektup gnderdi. Mektubunda:
inizde bilinli1insanlar yok mudur? Milis komutanlari, hepsi vardr. Ktfrtsnz, eviniz ykla, hkmete kar cephe krmsnz, yapamazsnz, komando harbi yapn, dalara daln
ki, stnze gelirler, evlefini ykarsnz" Onun
sznden sonra kalktk bu sefer gerilla harbini
tanzim ettik

Soru: N e zaman?...
Cevap: O zamanlar, dokuz aydan sonra
ben de yaralydm. Yakalandm. Trklere gittik,
Bizi Diyarbakra gtrdler, orada cami, kilise,
hapishane vb. hepsi dolmutu. hi yer kalma
mt her yer doldurulmutu. Biz Bayrampaa1
daydk. Gnde bir iki defa dvyorlard. Her
gece de gelip yallah Harputa gidiyorsunuz di
yorlard. Biz de nanyorduk/Dokuzar dokuzar,
on beer on beer, gtrp darda ldryorlyard, haberimiz yoktu. Orada bizi, 300 kiiyi birlikte zincirleyip Harputa gtrdler. Ha
rputta mahkeme vard, bir sinama salonundayd.
Bizlere
mektup
vb.
yoktu,
Ziyaretilerimiz yoktu. Avukat vb. tutmakta
yoktu. Mahkemenin ne zaman olacan da
bilmiyorduk. Mahkemeye kanlara da o saatte ya idam veya ceza... Dokuz ay kaldm, drt
kiinin beraatini grdm. Hergn on be, yirmi
idam ediliyor koyun gibi ipte sallyorlard. Yaralym ahidim yanmdayd:.. Siirtliydim de idamimi istediler (dan-verdiler). Sonra dosyama
baktlar. Yam yirmiden yedi ay kkt, cezam 15 yla indirdiler. Karmdaki Polis dua et
hkmete dedi ve ben etmedim, eneme bir
yumruk vurdu, birbirine geti, niye vuruyorsun? demediler. Hapiste hergn gtrp getiriyorlar. O qebu {!)nun altna koyuyorlard
gn kalyorlar, sonra gtryorlard. Onlardan,
Gewran yresinden Zlfkar Aann ismini
okudular, Melle lm, akam lm dedik,
dam ettikleri arkadalar onlarda gtrp getiriyorlard. lleri de gtrp ipe ekiyorlard,
Sonra bizleri burdan baka yere vermiler. O
zaman tren falan yoktu. Harputtan Nideye
kadar yayan, askerlerin nnde, kelepeli, stelik bamza vuruyorlar. Bizi Malatyaya kadar
gtrp, orada Mlki hapishanesinede misafir
ettiler
W dom bke

Til Aloya yetimilerdi. O zaman biz Dicle1

eyh Saitin olu ve kardei Mehdi ya eyh
nin batsndaydk arldk ve gittik. Gittik, tediyorlar, bu Kasoya gvenme ; Delirmiiniz
pede pusu karmza kt. Oradaydlar. Biz akKaso bize yalan m ;sylecek yani? diyor
am oluncaya kadar bekledik. Bir ka koldan
eyh. Bir ka kii ayrlyorlar. Neboy Kele ve
gecemizin ismini (parola!) koyduk. O gecenin
yz kadar atl ayrlyorlar, yle... yani onlardan
parolas Aliydi. Hani halk bat tarafndan Trk
ayrlp baka tarafa gidiyorlar. eyh Sait ve beky Kadfdan (Kadky) geldiler. Licede onlaraberindekiler kprnn bana gidiyorlar,
ra burdan direk inin dediler. evremizde.ba- .,- kpry giriyorlar. Kprnn ortasna (Abdukalar vard. Zirki diyoruz. Bunlar bize, gidin, ;. rahman Paa Kprs diyorlar) gelince, kar
doudan gelin dediler. Daraxliya gittik oradan
taraf asker dolu, askerler kalkyor. Kaso onlar
geldik. Karanlk bir gece yamur iseliyordu.
buraya gndermi. ki taraf askerlerce tutuluKye gizlice giriyoruz. Kyde t yok. Kyde
yor. eyh Sait kprnn ortasnda yakalanyor,
kimse kalmam, kamlar. Askerler tepedey1
Yakalayan Erzurum Tmgenerallerinden Osdiler. Harman yerinde, korkudan myd, neden
man Paayd. Onlar orada tutular. eyh Sait
bir arkadamzn elinde tfei patlad. Onlar
yakalandktan sonra o komite dald. Ondan
hazrdlar, bekliyorlard. Gece tfek patladnsonra kimileri yeniden ayaklandlar. emlik
da hemen bizi atee tuttular. Dnya ate; o ld u .. Kaymakam Hsn Bey isimli bir erkez vard.
Mitralyz ve otomatiklerle birdenbire tmzBizlere mektup gnderdi. Mektubunda: tide kyamet koptu. Kyn;tam nndeydik ko-.
nizde bilinli insanlar yok mudur? Milis komuup evlere yetiinceye kader, bizden 14 kii
tanlar-.., hepsi vardr. Krtsnz, eviniz yklla,
dt. Gvercin evlerine yetitik, tepenin etehkmete kar cephe kurmusunuz; yapainde iki ev vard. Tepede ve pusudaydlar,
mazsnz, komando harbi yapn, dalara daoktular. O Liceliler gelmediler. Xalib Feto
ln ki, stnze geleler, evlerini ykasnz!.,
vard, bykleriydi. hanet edip geri dndler,
Onun uyarsndan sonra kalktk bu sefer gerilla
bilmiyorduk. Hanililer de gelmediler. Biz oraharbini tanzim ettik...
da ikiyz silahlydk. Trkler bilseydiler bizim o
kadar az insanla onlar kuattmz kurtulaNe zurnan?...
mazdk. Daha sonra sabaha kadar savatO zamanlar.. Dokuz aydan sonra.. Ben deyamz askerlerin, kolordu olduunu rendik.
ralydm. Yakalandm. Trklere gittik. Bizi DiSonra ortalk aydnlad, sabah yldz kt. Yere
yarbakr'a gtrdler, orada cami, kilise, hapisyatlsa neyse, biz kp Kadlara vardk, orada
hane vb. hepsi dolmutu, hi yer kalmamt,
komitedir nedir vard! Gittik, yanlz biz girdik
Her yer doldurulmutu. Biz Bayrampaa'daydk,
yanlarna. Dierleri gelmemilerdi. Bir teyyarGnde bir iki defa dvyorlard. Her gece de ge
renin geldiini grdk, stmzde dnp onlip yallah Harput'a gidiyorsunuz diyorlard. Biz
larn yanlarna indi, sonra askerlerin ktn
de inanyorduk. Dokuzar dokuzar, on beer on
grdk. Ne n vard nede arkas, krmz kobeer, gtrp darda ldryorlayard. Habeyun srs gibi... bir kolordu, tam olarak. Barimiz yoktu. Orada bizi, 300 kiiyi birlikte zinba, biz bu gece bunlara kar m savatk? Oncirleyip Harput'a gtrdler. Harput'ta mahkedan sonra geldiler, o kolordu ordan geldi. Erme vard, bir sinama salonundayd. Bizlere mekzurum kolordusu da, o dnemde, Kazm
tup vb. verilmiyordu. Ziyaretilerimiz yoktu.
Paa, Kemalin arkada deildi. eyh Sait orAvukat vb. tutmak da yoktu. Mahkemenin ne zadan kalkmt ama , hareket hala olumamt.
man olacan da bilmiyorduk. Mahkemeye Anadolu kolordusu gelince Diyarbakrdan
kanlara da o saatte ya idam veya ceza... Dokuz
kalkt. Mecbur olarak Vartoya kadar indi. eyh
ay kaldm, drt kiinin beraatini grdm. HerSait o zaman bizden uzakt. 61 kii eyh Saitle
gn on be, yirmi idam ediliyor, koyun gibi ipte
birlikte kalkm ve hepsi de komitedeydiler. Fsallyorlard. Yaralym, ahidim yanmdayd...
ratn dier tarafna gemeye gidiyorlar, Lkin
Siirtliydim de. damm istediler. Sonra dosyama
bir kiiyi Varto tarafna gndereceiz diyorlar
baktlar. Yam yirmiden yedi ay kkt, ceza 7 gndr postamz hala gelmemitir. Varto1 m 15 yla indirdiler. Karmdaki Polis dua et
da ayr bir cephemiz vard. eyh Saitin olu
hkmete dedi. Ben etmedim. eneme bir
Ali Rza orada idi. Mehmed Xelil Xettoy, ve
yumruk vurdu, birbirine geti. Niye vuruyorMelekanl eyh Abdullah, bilmem kim , oradasun?" diyen yok. Hapiste hergn gtrp get h
lard... Onlardan haber alnmamt. Giderken
yorlar. O kapnn altna koyuyorlard. gn
kardan gelen bir atly grdler, geldi, yaklat
sonra gtryorlard. Bir ara, Gewran yresinAhmet Sleyman, Kasm Bey, Cibranl Halit
den Zlfkar Aa nn ismini okudular, Melle
Beyin amcas olu (akrabasyd) o deerli elm, akam lm dedik. dam ettikleri arkahidin (akrabas). Ha... Kasm nereden geliyordalar onlarda gtrp getiriyorlard. lleri
sun? Kasm Bey!., h .. , diyorlar. Ayaklar
de gtrp ipe ekiyorlard. Sonra bizleri burkaryor. . Saite Vartodan geliyorumdiyor.
dan baka yere verdiler. O zaman tren falan yok Biz de gitmek istiyoruz, haber alamamz ve
tu. Harputtan Nide'ye kadar yayan, askerlerin
orada bizden kimse yoktur diyor . Sait. Kannde, kelepeli., stelik bamza vuruyor
sun, Nasl ben oradan geliyorum, bizimkiler
lar. Bizi Malatya'ya kadar gtrp, orada Mlki
oradadr diyor. yi hadi o zaman diyorlar ve,
hapishanesinede misafir ettiler,
o tarafa gitmeye karar veriyorlar.
Devam edecek

KRDSTAN PRESS 22 COTANI NSAN 1987

 SERBEST KRS SERBEST KRS SERBEST KRS

Bir Ak Mektuba
Cevap
11 ubat 1987 tarihliKrdistan
Press gazetesindeki Krdistan
renci Komitesinin Cemalettin Kaplan a Ak M ektup una
cevap;
Sayn Krdistan renci Komi
te Bakan;
Bir sre nce Krdistan Press
gazetesi araclyla yaynlam
olduunuz mektubunuzu oku
duk. Hakkmzda edindiiniz ek
sik ve yanl bilgilerden hareket
ederek bizi eletirdiiniz iin
yanl sonuca varmsnz. Daha
dorusu bizim dmzdaki eyle
ri eletirmisiniz. yleki; Dortmund Blge Radyosu'nun size ta
nm olduu haftada 15 dakika
lk yayn hakkna kar kan
tekilatlarn hi biri bize bal de
ildir. Avrupa'da faaliyet gste
ren tm cami ve tekilatlarn bize
bal olmadn yeri gelmiken
hatrlatyoruz.
Ayrca szkonusu tekiltlarn,
Dortnmd Blge Radyosu nca
Kiirtlere tannan haftada 15 daki
kalk yayn hakkna kar kma
larn da kesinlikle tasvip etmiyo
ruz. Zir slm'da milliyet, dil.
rk ve renk ayrm yoktur. slam
dininde hi bir kavmin, hi bir r
kn. hi bir rengin bir dierine
stnl yoktur. Hkm ve ka
nunlarn tmne talib olduumuz

yce rabbmz yle buyurmak

tadr bu konuda: Ey insanlar,
biz sizi bir erkek ve bir diiden
yarattk ve birbirinizi tanma
nz iin sizi milletlere ve kabile
lere ayrdk. Allah yannda en
stn olmanz, (Allahn bu
yurduklar dna kmaktan)
en ok korunanmzdr. Allah
bilendir, haber alandr. (Hcurat Sresi: 13)
slm'n devlet yap ve nizm
ounluk olan herhangi bir
millet veya kabilenin elinde ol
mayacaktr ki, onun dnda ka
lanlar aznlk olsun. slm
devleti herhangi bir rkn veya bir
kabilenin adn tamyacaktr ki,
pnun dnda kalanlar hani be
nim devletim? desin.
slm dini Habeistanl kle ile
Mekkeli efendiyi karde iln edip
mslman ismi ve tevhid bayra
altnda kaynatran dindir. Eer
bugn rklktan ve bunun tabii
sonucu olarak bir aznlklar soru
nundan szediliyorsa bunun he
sabn mevcut tat mstekbir
glerden sormak gerekir. Zira
1. Dnya savandan sonra milli
yetilik safsatalaryla btn kavimleri birbirine dman edip
ounluklar - aznlklar ya
pay snflandrmasn oluturan
onlardr.
Her hangi bir rkn veya bir kav
min veya bir dilin bir dierinden
stn tutulmas rklktr ve biz,

Krdistan Kurtuluunun
baz sorunlar 2
Celal AYDIN
Bataraf say 15 de
Ama. Krt burjuvazisi ve milliyetilii
byle bir program iin savamad ve sava
myor. Bundan dolay da. Krt ulusunu son
derece geni potansiyel mttefiklerden yok
sun brakyor. Ve tam da bu nedenle, sadece
bamsz bir Krt devleti in savatndan
dolay, bamsz bir Krt devletini ku
ran yor.
Krt Ulusal Kurtulu Sava nn, kendini
ezen uluslarn emekilerini de kurtarmak gi
bi bir program olmazsa, baarya utulmas
zordur (Olanakszdr demiyorum. Belli den
geler ortamnda olabilir. Ama bu fiilen yeni
bir Yalta demektir). Paradoksal bir ifade ile,
Krtler, kendilerini eze uluslarn emekile
rini kurtarmaya kalkarlarsa, kendilerini de
kurtarabilirler. Ama. byle bir program an
cak. Krdistan proleteryas ortaya koyabilir
Bunun imdiye kadar ortaya koyulamamas,
Krt UJusal Kurtulu Hareketinnin ran.
Irak,Trkiye arasndaki gene, yani ayn za
manda Krdistan'n en geri, proletaryann en
zayii olduu yere skm olmasndandr.
Krt Ulusal Kurtulu Hareketi, bu elikinin
iinde bunalyor. Buralarda gl olan akm
lar. yukardaki gibi bir program gelitireme
dii. kendini ezenlerin ezilenlerini de kurtar
ma mcadelesine girmedii iin daima dev
letler aras elikilere dayanmak zorunda
kalyorlar. Ve tam da bu nedenle, daima iha
nete uruyorlar ve Krt ulusu binlerce evla
dn yitirip aclar iinde kvranmaya devam
ediyor. Tarihten karlacak ders budur.
L.Polat da. Krt ulusunu yenilgilere mah
kum eden bu anlay, bizi eletirirken en
ak biimde yle ifade ediyor: "Krt sosya

listleri bamsz bir devlet kurmadan de

mokratik bir cumhuriyeti nasl oluturabilir
ler/"
Kymetli eletirmen, bizi metafizik man
tkla suluyor ama. tam da metafizik yakla
mn kendisi ifade etmi oluyor. Tarih ve sosyaloji bunun tersinin doru olduunu gster
mitir. Yani. Krt sosyalistleri. demokratik

bir cumhuriyet program ve bunun rn

olan bir ittifaklar manzumesi kurup Ulusal
Kurtulu Hareket i'ne nclk etmeden.
Kl tlerin bamsz bir devlet kurmas ok
zordur."
te ortada iki ayr stratejinin iki zl ifade
si. Her ikisi de Krtlerin Ulusal Kurtulu Savafnn baarsn amalyor, ama, ayr
program ve stratejileri neriyor. Burada ko
laycla kamadan tartlmas gereken bu
iki ayr program ve stratejidir. Krdistan

rkln her trlsne karyz.

zgrlk mcadelesi ad altn
da bir rkla kar karken bir
baka rkl kendiniz yapmyor
musunuz acaba... ?
Kemalizm ile ilgili eletirileri
nize gelince; Kemalizme kar
olduumuzu eitli vesilelerle
yeri geldike syledik. imdiye
dein yaynladmz kitap, der
gi, kaset, bildiri ve rportajlar
mzla bunu tm dnyaya ilan et
tik. Ayrca tekiltmzn kurulu
undan bu yana izlediimiz
Rabban metod ve icrtmzla da
bunu ispatladk. Bu konuda zel
likle
zerinde
durduunuz
Milliyetilik konusuna da bi
raz nce deindik.
Bilindii zere, gnmzn
dnyasnda zulm hkim oldu
undan gller zayflar, Kuran'n tbiriyle mstekbirler
musta'zflar smrmektedir. O
derece ki sper addedilen devlet
ler bile yarnlarndan emin olma
dklar iin bir araya gelmi,
bloklar kurmulardr. Tek are
vardr; o da slm'n devlet olma
s ve dnya siyasetine hakim ol
masdr.
Zira, slm devleti, ne zulme
der ne de zulme rza gsterir; ne
smrr ne de smr dzenine
gz yumar; ne ezer ne de ezilme
e boyun eer; ve nihayet ne bat
la hizmet eder ne de edilmesine
Evet! der...

Press, ayn zamanda bu can alc konunun

tartld bir plotform olmaldr.
L.Polat. yukarda aktarlan satrlar ile, bizi
eletirirken, farkna varmadan iddiamz
dorulam olmaktadr. Yani kendisi bir sos
yalist olarak, Krdistan'da egemen olan tm
akmlarla ayn gr paylam oluyor:
"nce bamsz bir devlet". Bizim iddiamz
da imdiye kadar mcadelenin bu ama u
runa yrtld idi.
L.Polat, ne demek istediimi anlamak iin
kafa yormad iin, sylemediimiz eyler
den dolay bizi eletiriyor. Bir iki rnek vere
lim. "Krt. Arap. Fars yada Trk, hangi

devrimci kurtarlm blgelere gitmi de.

oradan koyulmutur" diye soruyor. Yazmn
hibir yerinde kimsenin kovulduundan sz
etmedim. Kurtarlm blgelerin bir ekim
merkezi olmadndan sz ettim. Yani, oraya
gitmiyorlar ki kovulsunlar. Bu gitmeyi de o
insanlarn niyetleriyle, mcadeleden kama
laryla vs. aklanamaz. Gerekte bu insan
lar ancak nerdiimiz trden bir proram
iin oraya gidip savarlar. Ancak, yle bir
proram, bu insanlarda cokunun zirvelerini
ve sabrn derinliklerini harekete geirebilir.
Eri oturup, doru konualm. Bu gn Krdistan'n kurtarlm blgelerinde demokra
siden deil ama, belki paternalist bir hog
rden sz edilebilir. Elbette, bunun nesnel
temelleri vardr. Ama gerek de budur. Ve bu
gerek, rnein bir spanya Savafna b
tn dnya ilerici entellijansiyesinin akmas
gibi bir cokunun harekete geiinin nnde
bir engel olmaktadr.
Ayn ey Krdistan'daki aznlklar iin de
geerli. Bu insanlarn da egemen devletlerin
basks karsnda Krdistann kurtarlm
blgelerine deil de Avrupa'ya gittiini ezen
uluslarn ibirliine yneldiini grmezden
gelemeyiz. Onlar, Krtler savat iin Av
rupa'ya kayorlar demedim. Sorarm L.Po
lat'a, hangi Krt partisi Krdistan'daki azn
lklara. kendi kaderini tayin hakkn garanti
eden bir proram sunuyor? Yok byle bir
parti. Krt bamszlk hareketi, Krdistan1
daki aznlklara paternalist bir hogr ile
yaklamaktadr. Ama, byle bir yaklam, o
glerin enerjisini ve fedekarln hareket
geiremez.
Krt Ulusal Kurtulu Hareketi her yaptn
alklayanlarn deil, bir yandan kendisi ile
dayanrken, dier yandan kendisine en ar
eletirileri yneltenlerin gerek dostlar ol
duunu anlamaldr. Krt yoldalarmza,
onlarda yanl grdklerimizi sylemiyerekten, onlarn sempatisini kazanmak istemiyo
ruz ve gerek Krt sosyalistlerinin de eleti
renleri dman gibi grmeyecek bir olgun
luk iinde olduuna inanyor ve bizlerden
bunu beklediini sanyoruz.

KLRDITAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

18. 2.1987

Ve btn bu vasflar tarken

Kaynak
Kuran,
rnek
Peygamber der, rk, renk, dil
fark gzetmez. Btn bu nokta
lardan hareketle:
Bize ak mektup yazm olanla
ra hlisne tavsiyemiz odur ki,

K ura n n getirdii siyasi sistem

den bakasna iltifat etmeme
leridir.
Ehmed KEVSER
slami Cemiyet ve Cematler
Birlii adna

TC Bonn Bykeliliinin kkrtt demeklerin ihbar mektuplar ve C

Kaplan'a yazlan ak mektup, Krdistan Pressin 11. saysnda yayn
lanmt.

Irak Kurdistannda tarih

tekerrr m ediyor?
mer HOCA
Krdistan ulusal kurtulu hareketinin tarihi anmsanrsa, ulusal kurtulu hareketinin zmlenme
mi, nemli ve srekliliini koruyan sorunlardan bi
risinin de, ortak dmana kar ulusal kurtuluu
glerin, glerini birletirememeleri olduu gr
lecektir. Bugn Krdistan ulusal kurtulu hareketi
nin geirmekte olduu kritik durum da dikkate al
nrsa, sorunun ciddiyeti daha iyi anlalacaktr.
Getiimiz Kasm aynda (7-8 Kasm 1986) tarihin
de, IKDP (Irak Krdistan Demokrat Partisi) ile
KYB (Krdistan Yurtseverler Birlii) arasnda
srdrlen grmeler sonucunda, ortak bir bil
diri yaynland. Ad geen bildiride, iki siyasal g

cn, aralarndaki atmaya son verdikleri ve gle

rini, smrgeci BAAS diktatrlne kar birleti^
recekleri , ilerici-demokratik kamuoyuna aklan
d. Bildiri, kimi evrelerde, gemite yaanan olay
lardan kaynaklanan, hakl bir kuku yaratrken, ki
mi evrelerde de, gine gemie dayal ilikiler
nedeniyle, vgler yadrmasna neden oldu.
Bilindii gibi her iki gcn geleneksellemi olan
silahl atmalar, Krdistan ulusal kurtulu hare
ketine byk kayplar vermi, onarlmas ksa sre
de olanaksz yaralar amtr. Varlan aamada, yl
larca srp giden Irak-ran savayla, savan kitle
lerde yaratm olduu honutsuzlukta hesaplanrsa.
Irak Krdistanmda iki temel gcn, ortak dmana
kar glerini birletirerek yaratm olduklar tahri
batlar gerekten onarmaya kalkmalar her Krt
yurtseverini elbette sevindirir.
Krdistan halk, ad geen bu iki siyasal gc
(IKDP-KYB), tarihe gemi eylemleriyle olsun,
birbirlerine taknm olduklar 4*politik tavrlaryla
olsun, ok iyi tanyor. Onlarn bu bilinen bak ala
r dorultusunda, Krdistann teki paralarnda
da, paralel yap ve anlaylarn olduu biliniyor.
Krdistann Trkiye parasnda, Krdistan ulusal
kurtulu hareketi iin byk nem tayan konularda
bile, szkonusu siyasal glere kar kalplam ba
k alar n plana kartlarak, var olan sorunlarn
zm nnde engeller oluturuyordu. Bunun, gi
derek siyasal yaplarn tabannda dmanlklara yol
at da biliniyor.
Daha dne dek, demokratik kitle rgtlerinde bile,
sz konusu glere bak alarndaki farkllklar
nedeniyle bir araya gelemeyen gler, nasl oluyorda
bugn birden bire, szkonusu birlik" ten yana g
rnebiliyorlar? yle olunca, tarafsz kamuoyun
da, ya bunlarn siyasal anlaylar, tutadklar; ya da
itenlikleri konusunda kuku duymaktan daha doal
ne olabilir?... Hele ran smrgeci iktidarnn bu
'birletirme' deki rol de aklkla bilinince, hakl
olarak kukulanmamaya olanak var m?
Gnmzde; Krdistan ulusal kurtulu hareketinin
drt smrgeci devlet ile olan elikisi ile smrgeci

devletlerin birbirleriyle olan elikileri iyi deerlendirilmeledir. Bu apraz elikiler yumandan, te

mel olann alt her zaman kaln izgilerle izilmeli
dir. Irak Krdistan kurtulu hareketinin 1974-75 ye
nilgisi bu anlamda ereticidir.
ran-Irak arasnda srmekte olan haksz sava, her
iki lke halklarna da ok byk zararlar vermi ve
vermeye de devam ediyor. Iran gerici iktidar din
maskesi altna snarak, savata galip gelecek taraf
olarak kendisini empoze etmeye alrken, emper
yalizm ile kopmu olan ilikilerini, gizliden onarma
abalarn younlatryor. Smrgeci ran iktidar
nn Krtler ile kurmu olduu ilikilerin altnda sa
van da bir gerei olarak, ok ynl hesaplar yat
maktadr, Ulusal kurtuluu glerin, Krdistan
smrgeletiren devletler arasndaki elikilerden
yararlanamayaca anlam karlmamaldr. Esas
olan, bu elikilerden hangi gcn yararlanddr.
ran pastarlar, ran Krdistan ulusal kurtulu hare
ketini bomaya alrken, Irak Krdistan siyasal
glerini bir araya getirme abalarn iyi niyet ile de
erlendirmek, eer baka bir ama tamyorsa,
saflktan baka bir biimde deerlendirilemez.
ran smrgeci iktidarnn Irak Krdistanmda ki
iki temel Krt siyasal hareketini biraraya getirme
abalan, kanmzca kimi hesaplardan kaynak
lanmaktadr. Bu olas hesaplar, bir-ka balk altn
da toparlamak mmkndr.
1) Irakla srmekte olan savata bir tampon blge
oluturmak. (Tpk 1514deki Pers-Osmanl savan
da, Krdistan'n tampon blge yaplmas gibi)
2) ran Krdistan ulusal kurtulu hareketini, yakn
mttefiklerinden yaltlayarak bomak.
3)Irak Krdistan siyasal gleri ile ilerici Arap
muhalefet glerinin arasnda, nceden oluturul
mu cephe ve birlikleri datarak, gerekirse onlar
birbirlerine kar krdrtmak.
4) Saddam iktidarnn dmesi halinde, radikal s
lamc akmn, Iraktaki tek iktidar altarnatifi olmas
n salamak zere, olas engelleri imdiden orta
dan kaldrmak.
Ortak dmana, smrgecilie kar gleri birletirtmemek; yer yer smrgeci glerle uzaklaan
politikalar ortaya koymak ve ulusal kurtulu hareke
tini sekteye uratan gelimelere yol amak, Krdis
tan halknn yabanc olmad olaylardr. Ne var ki,
bu amazlarn almas ve daha salam temellere da
yal birliklerin, ittifaklarn olumas da gerek
mektedir.
Bu adan, IKDP ile KYB arasnda, gleri birle
tirme abalar, te yandan Arap ilerici muhalefetiyle
de salam ilikileri ngrmektedir. Byle olunca,
hem BAAS rejiminin alaa edilmesi, hem de Irak
Krdistan silahl mcadelesine kar hazrlanan
komplolarn boa karlmas mmkn olabilecek
tir. Bugn ilerici Krt politik glerine den grev,
yeni bir 1974-75 faciasnn yeniden yaanmasn n
lemek ve gemiin yaanan yanllarndan dersler
kararak, Krt halk zerine oynan oyunlar bozmaktr-

02.03.1987 Stockholm

RPEL / SAYFA U

edebiyat hner and

D MERYEM XAN
BENDEKA N
JI stira n a
LE HELIME"
BO ME BJT
Pekei bo dayke Helma
Pitgir jina ehidi dayka iwar ehda.
Bo hem davkt ehda dayk
PMERGA.

Hay l way...Helm Day

Min ser girane, na rabit
Ji kulan
Derd xemt v dinyay
Dost dijmin
Bi xwezkt xwe ah bn
ima bext me re meye!
Qet carek
Li sersal bi harek
erx zivrna felek
Li war gund me nay?!

Helm day...
Ez bi gund me da hatim
Min d gund me ar taxe
Berda em mrg zev
...pir gul roz
bax
Serda iyakt bilindin
.. .zde bar kevr axe
Her taxek min l nv
Gundeke s, ar caxe
P da hatim tax j r...
Helm" dayke...
ar tabta dixemlint
Mna gelo...
Ya landika dihejnit
P dibt di lornt
Cerg min sot w laylay
Bi xwn rondikt gerim
Gelo w avda ev axe
D hn werin temae ken
Ji bo Kurd Kurdistan
Dayka Helm xwn mezaxe
Gundno lomekar nebin
Min ji ber derd Helm
Lew dil pir kul daxe
ev rojan
Dinalim ketim tay

Negir H elm ...negr xan

Rondikt xwe
Neke tavkt baran
Nekey, bj
Gelo heyf tole kane
Bra te bt
Goz ten Emek hebo
Dem xurr
Na t didan li meydane

Min j li dr
li kujek v chan
Deng te xwe t guh min
Mna stiraneka zela
Ji gewriya Miryem xan
Ya distrit
Dem di by i
L.. l day ez we nakem
.. qet we nakem
Bo n girya ehda
Kiras re li xwe na kem
Ez d lawk xwe mezin kem
RPEL / SAYFA 12

Rext eka pre rakem

Qet i cara
epert r pilinga vale nakem
D kewnim birna kezeba day

Helm day lewendiyt xwe

girede
ore lewend hilday
Ya te got min vegra
Ya d bjim to vegre
Serkeve ban blay
Bje i hay gundo hay
Hewara gundiyek tt
Ji kavle sot y May
Hewar diket
Ho gundno ba bizanin
Gay pr h nabt cot
Bo klana bi kr nay

Beg xuhdana we dixot

Guh ne den..
Pal ne den..
D hewe xt belay
Ma end cara mezina got:
Qet i cara
.. .bo cutyara
Axa ya km ne danaye
Digel hejar gundiya na yn ray
Bj.. bj
Bi dav rista dijmin
Bi i kevra ne serkevin
D z kevin..
D bin kevin
Avryek bila veden
Li bor ser bort kevin
Da bizanin
end roj pir tar evin
end car hirya miha rist
Ne bo dav ne bo tevin
Evro ke j..
Ger hur li ber difna me bt
D bo bi df dews kevin!!
Bj bila rast ne nivin
ep baxivin..
ep bilivin..
Roja heyt tolt giran
Ji hevd wergirin ray
Xeta gsn ep bi klin
Ba ade ken
Strir zwana ne hlin

Da roja kirn inn

Li ber beroka dirn
Da li nav gre cuxwn
Wer girin ber hem xwn
Da li na dexl elan
Ne kom ken her ger kay

Hey l hay Helm day

Min ser girane na ra bit
Ji kulan
Derd xemt v elinyay
Dost dijmin
Bi xwezkt xwe ah bn
ima bext me re maye
Qet careke
Li ser ser sal bi harek
Cerx zivrna telek
Li war gund me nay!

3.87

Dsko ji bo vejandina folfelor Kurd

-Davfd Yenk
-Kak bi kurt kada jna xwe ji xwendewarn
Krdistan Press re beken.
-Em ji malbata Yonay ne, em li gund
Ebol-Isral ji dayika xwe bn (y ku nzk bajar Brva y dikeve). L d ban
me xelk Kurdistan ne, gundn Hza
Dob, yn ku nzk bajar Akr ne, li
Kurdistana Iraq... Ewdi sala 1951an de ji
welt hatine derxistin drxistin.
-Hn ima hez ji strana Kurd dikin?
-Bi rast me strana Kurd, milet Kurd Kurdistan ji d ban xwe fr bne... i kasteke Kurd bi taybet folklor be li Kurdjstan
derdikeve, hema di w heft de digih sral
em w belav dikin, p gelek a dibin bihevra govend digrin... i li mal bex yan j i
li admaniyn mezin be, l dawet li Isral b
zirn, b dehol, dawet nay jimartin. Milet j bzar dibin, bguman rola wan giring e,
pdiv ne. Ango em Kurdn sral gel muzka Kurdya folklor mezin bne, wel em her
dem guhdariya plwea (radyo) Iraq-bea
Kurd dikin bi taybet folklora resen.
Kak Davd
-Kare te i ye?

-Ez xudan DSKO me Yenk j xizm

min e, ew gtarvan e herdem ji bo arkariy
amade ye... Li ser v yek j li davvet, sunet
cejna ji dayikbna zarovvan em amade ne.
Wean ne tin bi xwe pte bi folklora xwe di
din, l bel gelek miletn d j li ser awazn
Kurd n resen govend digrin.
-Hviya we i ye?
-Em Kurdn cih, me welat bab bapran bi
av ne dtiye... hvdar in ku rojeka pir nzk Kurdistan rizgar bibe, heya ku em biine
w der gel milet xwe keyfe bikin. Bi rast
em ewity Kurdistan ne dbabn me j ji
evna Kurdistana rengn dn bne.. Wel heya
ku ro jna me, xwarina me, ciln me t.d.
hem kurd ne.
Gel evna Kurdn Isral
Strana Gir Sra y li diskoy herdem
tte bhistin. Govenda w j reqase
(Lerz); l Kurdn Botan dibjin
govend (reqs). L a me a Botan ne
weke hev in. L Kurdn Dyarbekr dibjin ku a Botan civantir e ji a Bahtnan. Em
j v strana pke xwandewann Kurdistan Press dikin.

Gir Sra
F o /Jz /o ra B o ta n

Gir sra bi sre A-Ll ll Meyro

B-Tol ciwan Meyro
Gir xopan bi sre
D s wara hr e hre
Dost Meyro pism r e
Gir sra b genim e
Girxopan bgenim e
D s wara him e him e
DosrMeyro hakim e
Gir sra bi ceye
Girxopan bi ce ye
D swara hey e hey e
Dost Meyro fileye

AB-

A-
B -"
A-
B-
A-
B-
A-
B

D en q niw >! Siyo.V><?v\cl

Gi re

V.

57

AA <?y

Krt Folklorn
Canlandrmak in
DSKO
David ve Yenki
David arkada, Krdistan Press okuyucalarna kendini ksaca tantr msn?
Biz Yona ailesindeniz. sraildeki Bereva
ehrine yakn olan, Ebole kynde domu
um. Anam-babam ise, Irak Krdistannndaki Akre ehrinin Hiza ve Dabe kylerindendirler. Onlar 1951 ylnda lkelerinden
karlap, srgne gnderilmiler.
Krte arklar niin seviyorsunuz?
Dorusu, biz hem krte arklar ve hem
de Krt ulusunu ve Krdistan anababalarmzdan iitip, tanmz. Yurtdmda
ya da Krdistanda man herhangibir krte
kaset bir hafta iinde sraile ular. Biz de
bunu oaltp, datrz. Gerek dnlerde
ve gerekse byk enliklerde olsun, davulzurnasz enlik enlik saylmaz. Biz Israilli
Krtler, Kt mziinin, Krt folklornn
iinde doup bymz. Ayrca, her zaman
Irak radyosunun Krte yaynlarn dinleriz,
o orjinal folklor..
Ne ile urayorsunuz?
Benim bir Disko-barm var. Yenki akrabamdr. Gitar alar. Bu nedenle, bayram, d
n, snnet gibi enliklerde hazrz her za
man. Yalnz biz Krtler deil, baka millet
lerden insanlarda, bizim mzik ve

folklorumuzun eliinde bizimle beraber oy

narlar.
Bir istein var m ?
Biz yahudi Krtler, atalarmzn lkesini
gzlerimizle grmemiiz. Krdistann yakn
bir zamanda bamsz olacandan da umut
luyuz. Biz, o zaman orada ulusumuzla enlik
yapacaz. Dorusu, bizler, Krdistann ii
yanarak kl olmu hasretlileriyiz. Ve anababalarmz o gzel Krdistanm hasretine
dayanamayp, ldrmlardr. Bu gne kadar
tm yaammz, yeme ime alkanlklar
mz, elbiselerimiz ve hereyimizle krdz
biz.
Not: Gir Sr arks bizim Disko-Barda
her zaman alnr. Bizim oyunlarmzla Botanllarn oyunu bir deil.Fakat, Diyarbekir
Krtleri Botan oyunlarn beenirler. Biz de
bu arky Krdistan Press okuyucularna su
nuyoruz..
srail Krtlerinden sevgilerle

Resim, Nota ve derleyen:

,
Berhevkirin, Wne n o t e : O i y a b e n C

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

edebiyat hner and

22.Nisan.1898 - 22.Nisan.1987 89. YIL

K R D S T A N g a z e t e s i
Mahnud LEWENDI

lk Krt gazetesi o lan " Krdistan'\

22 Nisan 1898 (1) de K ahirede, d a
ha sonra srasyla C enevre, K ahi
re. L ondra, F olkstone (ng iltere).
C enevre'de k t.(2)

Toplam 31 say kan bu gazete

nin ilk be saysnn sahibi ve so
rumlusu Miqdad Midhet Bedirxan Bey'dir.O) Altnc sayda ise
Miqdad Midhet Bedirxan Beyin
lmnden dolay kardei Abdurrahman Bedirxan Bey gazete
nin sahibi ve sorumlusu oluyor(4)
ve gazetinin son says olan 31.
sayya kadar bu grevini y
rtyor.
ki dilde (Krte-Trke) kan
bu gazetenin her says drt sayfa
dr.^) 23. sayya kadar gazetenin
isminin altnda Onbe gnde
bir kar, krte gazetedir iba
resi yer almakta, 24. saydan iti
baren ise 'Ayda bir kar Krte
gazetedir ibaresi var ve 25. say
da ise Ayda bir kar KrteTrke gazetedir ibaresi yer al
makta ve bu ibare gazetenin son
says olan 31. sayya kadar hep
bu ekliyle kalp deimemitir.
Bu gazete her ne kadar Krdis
tan dnda kyorduysa da iin
deki tm yazlar Osmanl yneti
mi altndaki Krtlere ynelikti.
Ayn zamanda dnemin Osmanl
padiah olan Abdulhamit yneti
mine kar da propaganda yapt
yine iindeki yazlardan anlal
maktadr. lk saylarnda Sultan
Abdulhamidin evresindeki y
neticileri eletirmekte, daha son
raki saylarnda ise Sultan Abdulhamidi hedef almakta, eletir
mektedir.
Gazeteyi niin kardn Miqdad Midhet Bedirxan Bey ilk sa
yda zetli yle belirtiyor: (sz
konusu yaz krtedir)
Gnmzde artk dnyada me\-

kurtulsak ve serbeste
Krdistan gazetesini oku
yabilelim... (8)
Gazetenin sahibi de (Abdurrahman Bedirxan) bu
mektubu trkeye evire
rek Abdlhamide bal
yla gazetinin szkonusu
saysnn ilk sayfasnda ve
krtesini de yine ayn sa
ynn ikinci sayfasnda ya
ynlyor.
Krdistan gazetesinin ilk
be saysn Kahirede
karan Miqdad Midhet Bedirxan Bey, daha sonra
Sultan Abdlhamid yne
timince faaliyetleri engel
leniyor ve kendisine artk
M srda ikamet etmesine
izin verilmiyor. Miqdad
Midhet Bedirxan Beyde
zorunlu olarak stanbula
dner ve Krdistan gazete
sini de stanbulda karp
yayma devam etmek ister,
fakat Abdlhamid yneti
mi tarafndan engellenir ve
gazeteyi karamaz.
Bu konuda kardei Abdurrahman Bey gazetenin
6.
saysnda(9)
yle
yazm:
Bu gazeteyi imdiye ka
dar kardeim Miqdad Bey
Miqdad Midhet Bedirxan Bey karyordu. Fakat ne ya
zk ki Hnkar (Abdlha
mid) artk onun M srda
dana gelen her trl olaylar ga kalmasna izin vermedi ve kendizeteler yazmakta. Bir ok eyi ga side mecburen stanbul a dnd.
Gazeteyi stanbul da da karma
zetelerden reniyoruz. Fakat, ne
yazk ki o kadar cesur, yiit ve y denedi fakat karamad, n
k Hnkar 'n etrafndaki cahil
mert olen krtler byle bir eyden
hain
ve soysuz yneticiler buna
mahrumdurlar. Dnyadaki olay
lardan habersiz olarak yaamak engel oldular; zellikle de o ca
tadrlar..... Ben de, siz krtleri hillerden biri olan Ebu Hidaye
dnyadaki her trl gelimeler buna engel oldu, nk kendisi
(Ebu Hidaye) inge soyundan ol
den haberdar etmek, ilim ve ma
rifetin yollarn gstermek, krt duu iin daha da soysuzdur ve
e okuma yazmaya tevik etmek dierlerinden daha ok Bediriin
bu
gazeteyi
kar xanlara dmandr, Krtlere d
mandr. .. (10)
yorum. .. (6)
Krdistan gazetesinde kan
Krdistan gazetesinin, Msr ve
tm yazlar genel olarak konula
Avrupa dnda ayrca Kurdistanda geni bir ekilde datm rna gre yle bir sralamaya ko
nn yapld gazeteye gelen mek yabiliriz:
tuplardan ve yine gazetede yer
alan u yazdan anlalmakta; Ga
zetenin ilk saysnda birinci say
k a .f i .e t a
1
fada yer alan sz konusu yazda
Miqdad Midhet Bedirxan Bey
Krtlere arda bulunarak yle
demekte:
Her defasnda Krdistan gaze
tesinden ikibin adet parasz ola
rak Krdistan a yollayacam.
Siz de onu halka datn. \l)
Gazeteye gelen mektuplardan,
zellikle Diyarbakrdan gelen
mektuptan yle anlalyorki d
nemin yneticileri (vali, mdr,
polis vb.) gazetenin datmn ve
okunmasn yasaklamlar. Mek
tubu gnderen Diyarbakr e
raflarndan
. M. mektubun
dan zetle yle demekte:
Krdistan gazetesinin buraya
ulamas bizi ok sevindirdi. ..
Fakat burada Sultan Abdulham id in yneticileri olan vali, m
dr memurlar ve polisler brak
myorlar bu gazeteyi okuyalm.
Yasaklyorlar. Gazeteyi kimde
grseler onu hapsediyorlar, i
kenceye tabi tutuyorlar. ..
Bu konuda Sultan Abdlham id e yazsanzda bu zulmden

KRDSTAN PRESS 22 COTAN / NSAN 1987

1) TARH
2) EDEBYAT
3) SYAS
4) DN
5) HABERLER
6)
OKUYUCU
TUPLARI

X an nin bizde bulunan M em Zn ad

l eserinin arka kapana yazmt (17)

MEK-

1) TARH
Tarih konusu gazetenin 8. say
sndan itibaren balyor ve gaze
tenin sahibi olan Abdurrahman
Bedirxan Bey yle demekte:
Krtlerin Krdistan tarihi
hakknda herhangi bir bilgiye sa
hip olmadklarn biliyorum. Bu
yzdendir ki ben de bundan sonra
ksaca ecdadmzn tarihinden
bahsedeceim... (11)
Krt tarihi olarak Ceziret lIbn l-mer hanedanlar yer al
makta. Bu hanedanlar srasyla
anlatmakta ve daha sonraki say
larnda da Bedirxani Ailesini anlatmakta(i2)
15. sayda da Selahaddin Eyybi
zerine bir yazi(i3) yer almakta,
24. sayda ise Krdistan ve
Krtler adl bir yaz bulunmakta(i4).

Ayrca Hamidiye Svari Alayla

r konusunda da uzunca bir yaz
gazetenin 28. saysnda trke ve
krte olarak yer almakta(i5).
Yukarda sraladmz tarih ko
nulan dnda, ayrca birok ma
kale ve yazlarnda yer yer eski
tarihi olaylara deinmektedir.
nk bazen dneme gre gn
cel olan bir konuyu anlatrken bir
ok tarihi rakamlar ve olaylara da
deiniyor.
2) EDEBYAT
Bu konuda da Ehmed Xannin
Mem Zn adl eserini gr
mekteyiz. Bu eser gazetenin
2.say sndan itibaren balamak
zere, gazetenin toplam 21 say
snda tefrikalar halinde yayn
lanm. (16)
Gazetinin 3. saysnda Hac Qadir Koynin bir iiri var. Bu iir
hakknda Miqdad Midhet Bedirxan Bey Bu iirini Hac Qadiri
Koy kendi elyazsyla Ehmed

Le Dilbe

a n

y a

diye belirtmektedir. Szkonusu Ehmed

Xan ve Mem Zn adl eserini methe
den bir iir ve iirde krtlere seslenerek
bu esere sahip kmalarn, drt elle sa
rlmalarn istemekte.
Yine 3. sayda amdan gnderilmi bir
iir grmekteyiz. iiri yazan Law x
A.
Fettah(l8)
szkonusu
iir
Krdistan gazetesine bir methiye
eklinde yazlm Law x A. Fettah,
Celadet ve Kamuran Bedirxanm babas
Emin Ali Bedirxanin takma addr, bi
lindii gibi E. Ali Bedirxan Miqdad Bedirxanin kardeidir.
Ayrca nemli diyebileceimiz, edebi
konular ileyen herhangi bir makale ve
ya yaz gazetede yok. Fakat, unu da
unutmamak gerekir ki haber, yorum ve
ya makele niteliinde olan birok yaz
zellikle Krte yazdklarnda bizim
iin ayrca edebi bir deeri vardr.
(Devam edecek)
(1) Krdistan, no:l (30Zulqede 1315 emsi;
9 Nisan 1314 Rum;
22 Nisan 1898 Miladi)
(2) No: 1-5 (Kahire), 6-19 (Cenevre), 20-23
(Kahire), 24 (Londra), 25-29 (.Folkstonengiltere),30-31 (Cenevre)
(3) Bak. Krdistan No:l-5 (1898), s.l
(4) Bak. Krdistan" gazetesi, No; 6-31
(1898-1902), s.l
(5) Bak. **Krdistan9 gazetesi, tm saylar
(6) Bak Krdistan gazetesi, No:l, s.l
(7) Bak Krdistan"gazetesi, No:l, s.l (Bu
ar gazetenin her saysnda birinci sayfa
nn sa st kesinde krte, sol st kesin
de de trke yer almaktadr.)
(8) Bak Krdistan No: 13, s.1-2, ayrca di
er mektuplar iin bak no: 2,3,8,13,14,15.
(9) Bu saydan itibaren Abdurrahman Bedirxan Beyin kendisi gazetenin sahibi ve so
rumlusudur.
(10) Bak Krdistan", No: 6, s.2 (szkonusu
yaz krte olarak yazlmtr.)
(11) Krdistan, No:8 s.3
(12) Krdistan No:8,9,10,ll,13,14.
(13) Krdistan No:15, s. 3
(14) Krdistan No:24, s. 3
(15) Krdistan No:28, s.1-3
(16) Mem Z n" iin bak no:
2,3,5,6,7,8,9,11,13,15,16,20,21,22,23,24,25,2
6,28,29,30.
(17) Bak No:3, s. 3-4

< > IV A N

r^ / \ , / \

r k

I nj

(<er Aalit 5eg Cibr)

Dere mala min. mala min
Mala bavc min mala mrane
adra mala bavc min adra mala mrane
ha va veyl
Dere ava bi dest c bav Lallo ^irtin xLst in kelepe
lin^ w xLslin qeyd merbet. ber v dan e hepisxana
bajar Qens. diletin "yallah kurdo"
bele ava bere zarok f zen w dan e
nava ^uh van Jundan e hey...
adra bave Lallo dan li bere em e
Xbala ferx mala tmmer daniya li bere em e
Dere v sbeke van Naziman Qumandarn Qolordiya
Diyarbekir hat in kol i kozikn x\xe dann con o
bel ez nakevim ber ^irt in kutina bav Lallo suwar Kov
ez dikevim ber heyfa v heyfe?
Dere ava bere zarok zn w dane nav welat Eceme hay.
He mala bav min mala mdrane ha wa veyl...
(...)

(...)

RPEL / SAYFA 13

JR" E>ox 70 80 * 172 07 Sundbyberg / SWEDEN

G

i_ i

r a

[D e r B a u e r u n d d e r W in c im O lle r ]

Xz Nivfs; W. Busck Vergercindin; R. T. Hulman

D ie L uft ist kiihl, es w eht d e r W in d ,

D er B au er zie h t z u r M iih l' g esch w in d .

HEWASARE, BA DIPLN,
RENBER BO A XWE DILEZN.

SBEL 10 sali / SWED

Ei, denkt der brave Bauersmann,

Da bind ich meinen Esel an.

Der bse Miiller hats gesehn:

Und lBt sogleich die Miihle gehn.

EW DIBJIT Bl XWE U XWE,

EZ Ll VIRA GIRDIM KERA XWE.

DILQELP AVAN W DIBIN,

DEST P A DKE, DIGERN.

Nav min Sibel e. Ez 10 salme. Ez sinifa 4an de

dixwnim.
Silav li hem hevalan...
MnV/ MW v>- '

AHNI 7 sali / Sydney-AUSTRALIA

r '

.I

...
il
f\NDir b' i / VJ; i'y'. 'i i
" o \ ^ : L\

EVIN *11 sali / Danmark

1i -'
L

Roj Ba
KRDSTAN is in our HEARTS!
Ez kurdek Australya me. Em li vir j hin caran kincn bapran
li xwe dikin. Beek ji dara Kurdistana Mezin li ev hla chan j
di diln me de emelan davje.
Rojek were, yn wek min amade bin w dar bi xwna j bidin
avdan, ger pwist be.
Rb'PEK i SAYFA 4

- KLiRtilSTN-BRllSS'* 22-COTaN /

NjSN-m i

Yaras Olan
Gocunur

belirttiim gibi, yaras olan go

cunur. Paa hazretlerinin (!) na
zik uykular (!) bouna.kamyormu.
Binlerce tebrikler...Baka sy
Kuzey Krdi standan yenice leyecek sz bulamyorum. Bin
geliyorum. Orada grdkjeim %
l e r i tebrikler ye baarlar.,:
ile burada grdklerim, istV is- Bu vesile ile bir ka gzlemimi
temez beni bu yazy yazmaya
de yazmak jstiyorum.
zorlad.nce unu belirteyim ki,
1- Kfdistanda bamszlk
Trkiyenin siyasi snrlar iin- ,
mcadelesi, bu gnk hali ile ar
de kalan igal altndaki Kuzey
tk nlenemez, engellenemez,
Krdistan'da yaananlar ile; ge- .
gizlenemez bir aamaya varm
rici-rk Trk basnnda yaz:
ve halk kitlelerinin iine kadar
lanlar arasnda ...vuruldu, yu
yaylm, oralarda konuulur ol
haland, atma o ld u .. gibi
mutur. (Halkn, geni; boyutlu
baz kelimelerin ortakl dn
bir halk hareketine kalkmad
da. hibir iliki y ok.. Onlar, iste-v
bu gn iin dorudur, ama, bu,
dikleri kadar demokrasi, sein)-,halkn davasn benimsemedii
eletiri, kanun, anayasa, mah
anlamna gelmez.. Bunun nede
kemeler, savclar desinler ger
ni zerinde ayrca durulabilir,
ek olan; tek ve biricik gerek
durulacak. .)
olan u ki, bugn Kuzey Kiirdis2- Krdistan sorunu artk,
tan'da askerler ibandadrlar.
gerici-rk Trk basnnn sz
Kanun da, mahkeme de; hatta
clnde habire gevelenecek
anayasa da askerlerdir. Bilmem
3-5 terrist samalamalarn
ka ilde daha skynetim kalkt,
oktan am, boyutlar genile
ya da olaanst hal kalkt vs. sa
mi, halk kitleleri iinde gizli
dece alnan kararlardr.. .Ger
den gizliye konuulur, tartlr
ekte ise, askerler hereye hakim
olmutur. (Korkulu ryalar
vc hereyin stnde...
buydu zaten; meselenin okumuPeki o halde neden baz illerde
aydn-genlik dzeyinden kp
hala skynetim var? Madem,
halka mal olmas ve halk kitlele
asker sivilynetimde Krdistan1
rinin arasnda konuulmas)
da ibanda, skynetimleri de
3- Trkiyenin tarihi bir aama
vam ettirip batnn gznde puan
y u gnlerde yaadnn bilin
kaybetmenin anlam ne?
cindeler: ya direni krlacak ve
Okuyucunun bu sorular iin
kltrel bir takm zerklikler de
den sorduunu duyar gibiyim.
dahil olmak zere baz entrika
Hemen cevap vereyim: nk
larla artk bir daha bamszlk
oralarda belli bir direni var.. Ve
talebi dzeyinde bir hareketin
oralarda, artk kesinlikle gizlegelimemesi iin azami aba
yemeyecekleri derecede zulum,
harcanacak, ki buna hain ve sa
bask, ikence ve hatta zaman za
tlm takm da dahildir; ya da
man katliamlar var...te bunu,
direni bir zafere dnecek,
gizleyemeyecekleri kadar geni
dnyalar balarna yklacak,
boyutlu yaptklar iin buna bir
Ortadouda dengeler alt-st
klf bulmak zorundalar; sky
olacak ve tabiri caiz ise Ortado
netim ... Zaten, skynetim ka
uda yeni bir dnya kurula
nununda bir yn deiiklik ya
cak...Tabii, o zaman kendilerini
pp, skynetim komutanlarn
kaale alan bile olmayacak. Yeni
uygulamada krallatrmann an
bir sre yaanacak. Hesaplar
lam neydi dersiniz? Ne yapa
bu. Ve hesaplar bu olduu iin
lm, elimizde bir ey yok. Herey
de Krdistana ordular seferber
yasalara uygun, skynetim
etmekten ekinmedikleri gibi,
var,, diyebilmek, ve savunma
btn dnyann gz nnde
sz, silahsz, desteksiz Krt ky
kendi siyasi snrlarnn dnda
llerini ayn anda hem davac,
kalan savunmasz Krt kylerini
hem yarglayc - yani hkm
bombalamaktan da kanmad
verici- hem de uygulayc; evet,
lar.
yanl duymadnz, her sfat
Ama unun da bilincindedirler
da zerinde tayan asker mant
ki, geliimin belirleyicileri ke
nn karsna dikip, efendim,
sinlikle kendileri deil, Krt sa
yasalar var. .Skynetim komu
vunucu ve savalarnn geliti
tannn yetkisi yasalarda belirtil
recei mcadele ve bu mcade
mi.. diyerek, bu savunmasz
lenin gcdr.
kyllerin ikence cenderesin
4- Krdistandaki mcadele bu
den geiine seyirci kalmak, hat
gn, telefon hatlarn keserek
ta bundan vatan ve milletin birli
ketledecekleri bir Dersim, ablu
i (!) adna sadiste zevk almak
kaya alarak perian edecekleri
iin elbet...
bir Ar ya da benzeri bir mca
Uygulama bu iken, paa haz
dele deil artk. Bamszlk ate
retlerinin zaman zaman uykula
i, Krdistan batanbaa sar
rnn kat, bu nedenle de habim, hergeen gn beraberinde
re Bat Avrupann daha dorusu
smrgeacileri daha byk bir
mttefiklerinin (!) komnist b
bunalma srklemektedir. ylcleri himaye ettii, bu neden
leki, tarlasnda oluk-ocuun
le ierde anari ve blcln
nafakasn karmak iin alan
nne geilemedii gibi baz ga
savunmasz Krt kyllerini
rip iddialarla veryansn ettii g
kuruna dizip, sonra da u kadar
rlyordu. Acaba Avrupa'da ne
terrist atmada l olarak ele
oluyordu da, paa hazretlerinin
geirildi diye alaka yalan sy
(!) nazik uykular (!) byle ikide
lemekte hibir saknca grme
bir kayordu.
mektedirler. Ama, unuttuklar
Neyse ki, dar knca bunun
bir ey var; bir gn sorulacak!
cevabn renmek hi de zor
5- erde Krt gerillas nazik uyku
olmad.
lar kard gibi, darda da , bata
nce Paristeki Krt Enstit Krt Enstits'nn Blteni ve Kr
snn bltenlerinden biri elime
distan Press gibi bamsz yayn o r
geti. Kalitesine ve ieriine
ganlar olmak zere, Krt halknn
deerli evlatlar eitli vesilelerle
baktm. Ne yalan syleyeyim,
yllardr arzusunu iimde duy onlarn katil yzlerini tehir ederek,
halklarnn hakl davasn dnya ka
duum bir olay gereklemi
muoyuna duyurmakta ve evet.. .paa
grnce hayranlm gizleyemedim. te o anda, bu sayy ba hazretlerinin infialine neden olmak
talar: Avrupa'daki blcler.
na veren arkada, bir de Krdis
Gazetenin bugnk yapsn koru
tan Pressi verdi.. O anda ne his yarak, en ksa zamanda haftalk ola
settim dersiniz?. Gerekten
rak karlmas dileklerimle, ba
sevincimden umak istedim .. .Ve arlar. ..
10 Nisan 1987
ayn zamanda da aklm Krdis
Halktan bir M E M E I)
tan a gitti.Evet, yazmn banda

BLRK RAPORU
O TC Bonn Bykelilii'nin ve gerici-faist
Trk demeklerinin tm abalarna ramen,
Dortmund Radyosu ynda krte yayn balad.
Konu ile ilgili olarak, Dortmund radyosuna gn
derilen bir bilirkii raporunu, Krdistan Press
okuyucular iin trkeye evirdik. Umanz, ya
rarl olur.
* > 3 ^
J

Bir grup Krdistan Press okuyucusu

Federal Almanya'da yaayan anadili krte
olan Trk vatandalarna Trk diliyle yaplan rad
yo yaynlaryla yeterince ulalabiliniyor mu ? so
rusuna aadaki biimde aklamak istiyorum.
1) Krtenin trkeyle tarihi bir akrabal yok.
Krte, Hint-Avrupa dil grubu ailesinin, Hint-Ari
dillerini oluturan ran dil grubuna baldr. Buna
kar trke Trk dilleri grubuna aittir; moolca,
tangutea ve manurca ile beraber, korece gibi Altay dil grubunu oluturuyor. Trk ve Krt dilleri
arasndaki fark, aa yukar macarca ve almanca
kadar byktr.
unun da belirtmek gerekiyor, arapa ve farsa
da anadili krte olan insanlara yabanc dillerdir.
Arapa, Sami dil grubuna aittir ve krteden,
trke kadar uzaktr. Farsa da -krte gibi- bir
ran dili olduundan krteye, trke ve arapadan
daha ok benzerlik gsterir. Fakat farsa Gney
bat, krte ise, Kuzey-bat ran dillerine ait olduk
larndan aralarndaki fark yine de almanca ve danimarkaca kadar byktr. Bu farsann da normal
de Krtler tarafndan anlalmadn gsterir.
2) Krtler, Trkiyenin dousunda kendi iine ol
duka kapal bir Krt dili yerleim blgesinde ya
yor,(Bak: Ekteki Harita). Trke yanlz ehirlerde
krtenin yansra nemli bir yer tutuyor. Nfusun
ounluu hala krsal kesimde bulunuyor ve im
diki ehir nfusunun byk bir ounluu da ok
ksa bir sre nce kylerden getmi olanlardr.
Dahas Federal Almanyada bulunan Trkiyeli i
ilerin ou krsal kesimden gelenlerdir. Bu da,
krte konuulan blgeden gelenlerin Krt olarak
yetitii anlamna gelir. Trke ile ilikileri ya
okulda veya askerde meydana gelmitir. Oysa as
kerlik sadece erkekleri kapsyor. Krt kylerinde
ki okullarda da ok ksa bir sre ncesine kadar kz
ocuklarnn okula gnderilmesi allmn dn
dayd. Resmi istatistiklere gre bile -1970te 6,3
milyon nfusa gre- 20 Krt blgesinde; erkekle
rin %46,6, kadnlarn ise 67,8nin okuma yazmas
yoktu. (Statistical YearbookofTurkey-1981 Trkiye
Yllk statistik Kitab) in gerei ok daha fazla
olmal. Bu ve benzeri nedenler Trk kurumlarn
Krteyi okullarda yasaklamaya zorluyor.
Eer Krt evlerinde Trke radyo yaynlar her
hangi bir ekilde dinleniyorsa, bunu genel olarak
yanlz erkekler anlyor. Normalde Krt kadnlar

na trke ile ulamak mmkn deil. Almanyada

ki Krtlere Trk diliyle yayn yaparak ulama a
bas somutta yanlz erkeklere yayn 9' gereinde
ifadesini bulur. Bununla beraber unu da eklemek
gerekir ki Krt erkeklerinin dahi Trk dilinde ya
plan yaynlar anlamalarn beklemek fazladan bir
kuruntudur; iink onlar her nekadar yaynlar mzikten dolay-, izleseler de, onlara ulald
sylenemez,
3) Kald ki trkeyi ok iyi renmi olanlar iin
olsa bile, trke yayn onlara tabiki anadilde
yayn 'olarak kabul edilmez. Nasl ki ngilizce ya
yn Almanlar iin Anadilde yayn olarak isimlendirilemezse, bu da byle. Okulda ngilizceyi
ok iyi renip konusalar da, Almanlara Ingilizc
yayn anadilda yayn olarak sunulamaz. Eer radyoiun insanlara kendi dillerinde hitap etmesi
nemliyse -bu zorluk ekmeden anlayacaklar ve
kiiliklerini yanstan bir dil olmaldr- o zaman
Krt ii ve aileleri iin yayh yanlz ve yanlz krt
e olabilir, yoksa blgedeki herhangi baka bir dil
deil.
:
::-f\ ; V -f ; o ' :

4) unu da belirtmeden gemeyelim ki Ankara

hkmetinin istei olan Krtlern, trkeyi
4 anadil *kabul ettii gibi iddialar byk Trk
lk efsanesinden kaynaklanyor. Bu akld dn
ce Cermenleri onurlandran gerek d uursuz
dnceyi hatrlatmaktan asla geri durmuyor.
Trkiyede yanlzca Trkler vardr uydurma d
ncesine sarlmak; lkeye yeterince uursuzluk,
byk sosyal gerginlikler ve fazla geri kalmla
mal oldu. Bu mantk d tutumu desteklemek bi
zim iimiz olamaz.
Dier yandan Krt dilinde yaynlar oluturmak,
yzbinlerce Krt hemeri tarafndan, onlarn da,
dier insanlarla eit deerde tutulduunu gsteren
bir iaret olur. Trkiyeli iki byk aznlk grubuna
birbirini tanma-anlama ansn ve imkann yarat
mak tam da burada duruyor.
Dr. Rosemarie Neumann

( Universitt
Gesamthochschule
Essen
Dr. Rosemarie Neumann

-T-t
* ' 3 T * * *

.>.*. <.
erreCht

nCnte ch

ut;u

d-

Trt, -

;7 :r ~

5., , r

'o.gt Stell-unj nehnen:

^

ndt. DiS Kur.

Bilirkii R aporunun almanca metni

Yaar GUNDOGDU
[17.Nisan.1980 - ............]
Seni dnrken
Sava ve zafer dneceiz biraz da
ve sancl yreklerimiz
frtnalarla alkalanacak.
Seni dnrken hznl trkler sylemeyeceiz,
hayr
marlarla, destanlarla gerilerek,
gererek alandan alana bayraklar
batan ayaa
umutla
sevdayla
ve fkeyle oalacaz biraz da
Seni dnrken bilin alnacak zindanlar karasna
ve direnen yoldalarn
hnla kenetlenecek dileri
Seni dnrken
17Nisan 1980gn,Ankara Emniyet Sara sava ve zafer dneceiz biraz da
y 8 nolu hcresinde beyni paralanarak
katledildi. Ans ve mcadelesi yaayacak!
Arkadalar

K U R d is t a ^

is

Kurdisk Tidninu
Utkommer varannan vecka
Nummer; 16/8
22 April Cotan 1987

Chefredaktr och ansvarig utgivare

Orhan KOTAN. 08-295056
Redaktio sekreterdir
ctn EKO. 08-298332
Tekniskt sekretemre
S. SERDAR. 08-984743
Atlmimsimtion-Premumration
B. AZAT. 08-298332

Postadress; Box 7080, 17207 Sundbyberg

Beskadress; rsvngen 6C. Hallonbergen
Tlf; 146] 8-29 83 32
Telex; 131 42 ANK S
Biinkgiro; 343-5559
Postgiro; 2 65 33-0
Tryckeri: Idrottsbladet / Sdcrtaljc

RUPEL / SAYFA 15

ALMANYA 2.5 DM.

HOLLANDA 3 G
SKANDNAVIEN 10 SK
FRANSA 10 FF
SVRE 2.5 Sfr.
AMERKA 1.5 $
AVUSTURALYA 1.5 $(USA)
NGLTERE 1

HEJMAR SAYI 16/8

B ro ; rsvangen 6C, 172 42 Sundbyberg Yazma adresi / Navnan : Box 70 80,172 07 Sundbyberg-Sweden Tlf. (46) 08-29 83 32 Tx. 131 42 A NK S Postgiro 2 65 33 0; Bankgiro: 3435559

HM

m m

Krt halk zgr devletini kurmaldr!!

Trkiyenin Dou ve G
neydou blgelerinde bam
sz bir Krt devleti kurulmal
dr!
Trkiyede bulunan ABD
sleri, insanl ve blge bar
n tehdit etmektedir. Bunlar
derhal sklmelidir!

Libya'y ziyaret eden 9 kiilik bir Trk

parlamento heyeti, Kaddaf'nin akszll karsnda, ne yapacaklarn ard
lar. Kaddaf, Trkiyede dokunulmaz say
lan ve bir devlet srr olarak ancak kapal
kaplar arkasnda konuulan Krt sorunu

FILIPINLER

Her sabah bir darbe!

ile ilgili olarak, dncelerini sansrsz

aklaynca, Parlamenterler akna dne
rek, toplanty terkettiler.
Kendisini ziyaret eden Trk parlamento
heyetine hitaben yapt konumada Libya
Devlet Bakam Kaddafi, Krllerin Trki
ye'deki varlklarnn bir gerek olduunu,
ve Libya'nn Krt halknn mcadelesini
desteklediini belirtti. Krtlerin, Trki
yenin Dou ve gneydousunda bulunan
Krdistan topraklarnda bamsz bir Krt
devleti kurmalarnn doal ve hakl bir du
rum olduunu vurgulayan Kaddafi, Trki
yedeki Amerikan slerinin ise gerek bir
tehlike oluturduunu ve sklmeleri ge
rektiini belirtti.
Trk burjuva basnnn yazdna gre,
konumadan sonra, parlamento heyeti,
Kaddafnin elini skmadan toplantdan ay
rlm ...

Kaddafi, Krt halk ve Krdistan'la ilgili d

ncelerini daha nce de bir ka kez Trk ba
snna aklam ve Krtler zerindeki bask
lar knamt.
15 Austos 1986'da Trk Ordusunun, Irak
snrlarn tecavz ederek Kurtarlm Krdis
tan topraklarn bombalamasn da Kaddafi
sert bir dille eletirmi ve Trk saldrs
utan verici bir imha eylem idir!" demiti.
Bilindii gibi, 1983ten bu yana Trk Ordu
su, eitli bahanelerle Krdistana saldrmak
ta, Gney Krdistanda gelien kurtulu m
cadelesini krmak iin, Saddam rejimi ile i
birlii yapmaktadr. Diyarbekirden havala
nan jetler. Gney Krdistandaki kurtarlm
blgelerde yaayan sivil halk bombalamakta,
Trkiyenin snr blgelerinde ise kat bir dev
let terr srdrlmektedir.
ANK Stockholm

Reform rzgar Pragda esti

Sovyet lideri, ei ile birlikte ekoslovak halkn selamlyor

Bakan Aquino

foto: G. Smith

ANK dinleme servisi

L 30 askerin darbe giriimi 8 saat srd.
General Fidel Ramos'un aklamalarna gre herey ordu
nun denetiminde.
Bakan Corazon Aquinosa kar dzenlenen yeni bir askeri
darbe bastrld. Darbenin bastrlmas srasnda bir asker l
d birka kii de yaraland.
Resmi rakamlara gre, isyana 30a yakn askerin katld bil
diriliyor. Manila yaknlarndaki askeri s olan Fort Banivasio'da sktrlan isyanclar 8 saat iersinde etkisiz hale ge
tirildi.
syan hareketi 18 Nisan, sabahn erken saatlerinde balad.
30'a yakn asker, ilk etapta askeri aralarla Fort Banivasio s
sn basp, getiimiz Ocak aynda yaplan bir baka askeri
darbe giriiminde tutuklanan 40 kadar yandalarn kurtarm a
y hedeflediler. Olaya ordu ynetimi mdahale ederek isyanc
lara teslim ol arsnda bulundu. syanclarn teslim olm am a
s zereni kan atmada 1 asker ld, bir ka asker de yara
land ve dier isyanclar tutuklandlar.
Resmi kaynaklara gre isyanclarn amalarnn sadece 40
askerin serbest braklmas deil. ayn zamanda Bakan Auquino'un derhal istifa etmesi ve ynetimi askerlere devretmesiydi. syanclar, Auquino'u pro-komnist olmakla suluyor ve
komnist gerillalara kar pasiv davrandm belirtiyorlard.

( DN. ANK)
Sovyet lideri Gorbaov havaalannda
ekoslavak Parti lideri Gustav Husak
tarafndan karland.
1945 kn hatrlayan yal bir Pragl: Gorbaov bizim korkmadmz
ilk Sovyet lideri.
9 Nisan 1987de Gorbaov ei Raisa
ile birlikte ekoslovakyann bakenti
Pragda binlerce Pragl tarafndan i
eklerle ve scak sevgi gsterileri ile
karland.
Prag ehir merkezindeki gezinti, hal
kn dnda gazeteciler ve turistler tara
fndan da izlendi. Gorbaovun ehir
merkezinde, halk arasna kararak
Pragllarla sohbet etmesi byk sem
pati toplad. Yry esnasnda Gorba
ov, genlerle ve ocuklarla zel olarak
sohbet etmeye zen gsterdi.
Havaalannda ekoslovak Parti lideri
Gustav tarafndan karlanan Gorba
ov, daha sonra gezisinin ilk dura
olan Prag Sarayna geldi. Saray evre

sinde saatler ncesi binlerce Pragl top

lanmt. Sarayda ise, eski ve yeni ye
lerden oluan partilililer Gorbaovu
ellerinde kzl bayraklarla ve dostluk
iar ile karladlar.
Geen k ilerini kaybeden 18 eski
parti lideri, -ki ilerinde 1968nin D
ileri Bakan Jiri Hajekde bulunuyorve halktan unsurlar Gorbaovun gezi
sinden be gn nce yazl bir bavuru
yu Sovyet Eliliine sunarak Gorba
ovun ziyaretini selamlam ve re
formlarn ekoslovakyay da etkile
mesini, ilerini kaybedenler iin yeni i
alanlarnn almasn umduklarn be
lirtmilerdi.
Gorbaov ertesi gn resmi ziyaretler
de bulunarak konumalar yapt.
Yry esnasnda Avrupai gazeteci
lerden birinin 1945 kn hatrlayan
yal bir Pragl ile sohbeti, Gorbaov1
un ekoslovak halk iinde bir umut
kaps olduunu gsteriyordu. 1945'de
Sovyet askerlerini iekFerle ve sevgi
gsterileriyle karlayan, yal Pragl
son gnleri yle deerjandiriyordu:

foto: L. Isakson-DN
imdi, lkenin daha iyi olmasn
bekliyoruz. Biz umutluyuz, umutlu
yuz, umutluyuz... Biz hem ekonomik
ve hem de politik deiikliklere ina
nyoruzSovyet gleri 1945 'de gel
diklerinde ok umutlandk. Biliyor
duk ki, Alman ynetimi altnda du
rumumuz daha da kt olacakt.
Daha sonra, 1968 'de zgrlm
ze kavutuk, fakat zgrlmz
koruyamadk.
Biliyor musunuz, Gorbaov, bizim
korkmadmz ilk Sovyet lideri.
imdi beklediimiz daha scak bir
politika.
Gen kuaktan 24 yandaki bir
Pragl kz ise; Deiiklikler iyi
olacak'' diyerek ellerini gkyzne
kaldryordu.
ekler gerekten, Sovyet liderini
ok scak karlamlard ve ou
rusasm bylece hatrlamt. Gor
baovun gezisi ekoslovakyada se
mpati toplamt toplamasna, ama
reform rzgarnn ne kadar etkili
olacann yant gelecek gnlerde..