NGJALLJA

SHTATOR 2014 NGJALLJA 1

Nr. 9 (260) Viti XXII i botimit SHTATOR 2014 Çmimi 20 lekë

Dashuri pa fund e pa kufi

Kryepiskopi i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqipërisë
† Anastasi

Sepse Perëndia aq e deshi botën, sa dha Birin e tij të Thirrje pjesëmarrjeje në jetë pasuri të jashtme, shpesh varfëro-
het, degjenerohet brenda asaj
vetëmlindurin, që të mos humbasë kushdo që t’i besojë Qëllimi final i dashurisë së Atit, i jetese të mirë gërryese. Për diçka
gjithë veprës së Krishtit, që arrin
atij, po të ketë jetë të përjetshme. (Jn. 3:16) kulmin në Kryq, është që njeriu të tjetër është nostalgjia: Shijim
bëhet pjesëmarrës i një jete të një përjetësie, shijim dashurie të pastër.
P ër ngjarjen më të madhe të të Shenjtë, që depërton Hirin Hyj- cilësie tjetër. Kur bëhet fjalë për Diçka që të mos shtrihet vetëm në
dashurisë do të na flasë kjo javë; nor në çdo qenie njerëzore. jetën, të gjithë tregojnë interes. vijë horizontale, por që të pritet
në mënyrën më të thjeshtë, por Kjo dashuri e Perëndisë nuk ku- Madje edhe në një qytetërim kon- njëkohësisht nga një vijë vertikale,
edhe më tronditëse, duke ngritur fizohet vetëm në një popull, në një sumi, sikurse është yni, në të cilin e cila të tregojë vetëm lart. Në
para nesh Kryqin e Nderuar. Mbi komb, në një tip, në një kategori mbizotëron sasia, matësi i vërtetë i sfond kërkon Kryqin, i cili ngre lart,
të u shkrua në mënyrë të pashlye- njerëzish ose në të “mirët”, në ata jetës është cilësia. Dhe sot etja për sikundër ai ngrihet lart përjetë në
shme ikona mistike e dashurisë së që pasojnë Atë. Ajo shtrihet pa kufi- këtë bëhet më e fortë. Por kërkimi ndërgjegjen e njerëzimit.
Atit. Fjala është për një dimension zim në botë, në gjithë krijesën. Për- del në mënyrë tragjike jashtë bina- Privilegji i mrekullueshëm, por
dashurie të pamasë, për një dhuratë fshin çdo gjë, duke dhënë gjithçka rëve, drejt grumbullimit të parave, tragjik, i lirisë, ka çelur para qenies
të pakapërcyeshme, për një ngjar- që ka. “Aq shumë e deshi Perëndia pronave, tablove, disqeve; drejt pu- njerëzore dy mundësi: humbjen dhe
je, pasojat e së cilës u shtrinë në botën, saqë i dha edhe birin e Tij të shimeve, udhëtimeve, me iluzionin jetën. Qëllimi i Perëndisë është që
hapësira të pakonceptueshme, në vetëmlindur”. Ai i do njerëzit, pava- se rritja e “të ardhurave për frymë” t’i falë jetë krijesës së Tij, “jetë të
gjithësinë. “Sepse Perëndia aq e rësisht nëse të tjerët janë të denjë për do të thotë edhe ngritje e nivelit të amshuar”. Siç e kemi trajtuar në
deshi botën, sa dha Birin e tij të dashurinë e Tij. Ai dashuron se është jetesës. Megjithatë, çdo ditë që ka- mënyrë më analitike në një pjesë
vetëmlindurin, që të mos humba- DASHURI. Dhe pikërisht tek kjo lon, tregon se sa naiv është ky lloj
(vijon në faqen 2)
së kushdo që t’i besojë atij, po jetë dashurie u bën thirrje të gjithëve. realizmi. Jeta njerëzore në këto
të ketë jetë të përjetshme.”.

Nisma e Perëndisë
Herë pas here disa oratorë mje-
ranë paraqesin një Átë Perëndi të
rreptë, të zymtë, kërkues, gjithë
“ligje” dhe kufizime, që desh të
zbutej nga Jisu Krishti, që të falte
njerëzimin, por, këto lloj “sqarime”
ligjësore, nuk përputhen me per-
sonin e Atit që na e zbuloi Jisui. Ati
i Tij është DASHURI. Plot ze-
mërdhembshuri, durim. Nisma e
Tij ishte çështja më e madhe e
dashurisë, që shpaloset në veprën
e Ekonomisë Hyjnore. Jeta e Tri-
nisë së Shenjtë - që zbulohet në
ardhjen në kohë në botë të Birit dhe
të Shpirtit të Shenjtë - është komu-
nikim dashurie. Dashuria e Atit bë-
het ngjarje e pandërprerë në histori
me të vetmen ofertë të Birit, me
veprimin e vazhdueshëm të Shpirtit Çast nga shërbesat në Manastirin e Shën Kozmait, në Kolkondas, 24 gusht 2014.
2 NGJALLJA SHTATOR 2014

Dashuri pa fund e pa kufi

(vijon nga faqja 1)
ungjillore të mëparshme, kuptimi i
“jetës së amshuar” nuk i referohet
posaçërisht kohës, por plotmërisë
së jetës. Nuk është fjala për një jetë
që thjesht zgjat - madje, ç’kuptim
do të kishte përjetësimi i një jete
çoroditëse e të mjerë - por për një
jetë cilësie, harmonie, plotmërie, të
padëmtuar nga prishja. Nuk është
diçka që e presim të fillojë në mba-
rim të shekujve ose “pas vdekjes”,
por që ka filluar tashmë brenda
kësaj situate të tanishme kalimtare,
në momentin që “bashkëkryqë-
zohemi” me fitimtarin mbi mëkatin
dhe mbi vdekjen, me Zotin Jisu, të
Cilin e parashijojmë në misteret e
Kishës, e cila është trupi i Tij, plot-
mëria e Tij, që i mbush të gjitha mbi
të gjitha (Efes.1, 23). “Jetë e am-
shuar” është përfundimisht jeta e
vetë Perëndisë, jetë e amshuar
dashurie e Trinisë së Shenjtë.
Pra, është fjala për ngritjen lart
nga stadi bimor, shtazor dhe ai i të
menduarit, në një nivel më të lartë
dashurie, atje ku çdo marrëdhënie,
me secilin dhe për çdo gjë, vishet
me paqen dhe me dritën. Paqe me
Perëndinë; paqe me veten tonë;
paqe me të tjerët; paqe me natyrën;
paqe me kafshët; paqe me jetën
me dhimbjen; paqe me gjithësinë.
Është fjala për një parashijim të
ngazëllimit e të lavdisë qiellore, që
do të përkryhen kur do të përfu-
ndojë çdo gjë më Krishtin.
Këtë ndryshim, këtë shijim të
“jetës së amshuar”, këtë lavdi e
provuan shenjtorët brenda kohës
historike, duke ngritur me ngazëllim
dhe durim kryqin e tyre, duke der-
dhur në të gjitha drejtimet dashuri
dhe shpresë. Duke jetuar më
Krishtin, duke rrezatuar praninë
dhe dhuratat e Shpirtit të Shenjtë,
mbeten qeliza të gjalla të njerëzimit,
një “jetë e plotë e amshuar”, që,
në përgjithësi, e ngrenë më lart
jetën e botës.
Kushti i domosdoshëm
Në thirrjen që bën dashuria e Perë-
ndisë për “jetë të amshuar”, vihet
vetëm një kusht: “që kushdo që be-
son tek Ai...” Besim te Jisu Krishti!
Kjo do të thotë diçka më e thellë
nga “besimi i papërcaktuar në një
fuqi më të lartë”, që pretendojnë
herë pas here disa. Do të thotë një
bindje e palëkundur se Jisui na ka
thënë të vërtetën e plotë lidhur me
misterin e Perëndisë. Se Perëndia
nuk është “një Qenie Sublime”
abstrakte, e papërcaktuar, por
është Zot i krijimit dhe i historisë, i
Cili vepron me një njohje dhe urtësi
të pakapërcyeshme brenda gji-
thësisë. Se Perëndia, të Cilit i takon
kjo botë, zbuloi Veten më Krishtin,
se Jisui është i Biri i Perëndisë,
“udha, e vërteta dhe jeta” (Joan
14,6); se u trupëzua, u kryqëzua
dhe u ngjall për të gjithë njerëzit;
që të ngrenë lart gjithë natyrën
njerëzore dhe t’i hapë rrugën drejt
hyjnizimit. Dhe se vepra e Tij vazh-
don me derdhjen në botë të Shpirtit
të Shenjtë, që është kudo e që i
plotëson të gjitha”.
Por ajo “që kushdo që beson tek
Ai” nuk kufizohet në një pohim me
mend; ajo shprehet kryesisht me
gatishmëri të vullnetshme për të
ndjekur me besim modelin e jetës,
që Ai cakton. Pra, nuk është fjala
për një përsëritje mekanike të një
“besimi” të lashtë, por për një bindje
të thellë dhe një raport personal,
për diçka të tërëgjallë, të sotëm, për
një mënyrë jetese.
Në këtë drejtim na nxit vazhdi-
misht Kisha jonë Orthodhokse me
ritmin e kultit të saj; duke ngritur
lart çdo herë para syve tanë të plogët
çuditë e mëdha të Perëndisë dhe
veçanërisht këtë javë Kryqin, i cili
e përmbledh në mënyrën më trondi-
tëse dhe të pakundërshtueshme.
***
Këtë simbol të përjetshëm të
dashurisë së Perëndisë, Kryqin e
Nderuar, të krishterët, dikur, në she-
kullin e 7-të, e kishin humbur në vorbu-
llën e luftës; armiq të feve të tjera ua
kishin rrëmbyer. Dhe janë dashur
luftëra, fushata dhe heroizma që ta
rifitonin bizantinët e ta rivendosnin
triumfalisht në vendin e tij të vjetër,
në qytetin e shenjtë të Jerusalemit.
Qysh atëherë, në vorbullën e luftës
së padukshme mistike, që vazhdon
në shekujt brenda shpirtrave, shu-
më prej nesh, të krishterë, e humba-
sim përsëri Kryqin - kuptimin e
dashurisë së Perëndisë, dhe ritmin
e jetës që Ai përcakton. Dhe duhen
lloj tjetër luftërash, vendosmërie dhe
trimërie, që ta rifitojmë e ta ringremë
në qendrën e zemrës sonë; flamur
dhe udhërrëfyes të jetës sonë.
Marrë nga gazeta
“Ngjallja”, shtator 1994

200 afrikanë pagëzohen orthodhoksë

Hirësia e Tij Inokenti i Bujumburas (që në Kirehe, në lindje të Ruandës, më 17 gusht u për shumë vjet ka shërbyer edhe Kryepiskopi
drejton dioqezën e Burundit dhe Ruandës) bëri pagëzuan si orthodhoksë më shumë se 200 Anastas, duke përgatitur e dorëzuar shumë
një vizitë baritore, gjatë së cilës u kryen dhe afrikanë. Dekadat e fundit Orthodhoksia ka klerikë vendas.
shumë pagëzime. Në brigjet e lumit Nyamazi, njohur një lulëzim në shumë zona të Afrikës, ku
SHTATOR 2014 NGJALLJA 3

U kremtua me një Liturgji Hyjnore të kryer nga Sinodi i Shenjtë 300-vjetori i lindjes së Shenjtorit

Shën Kozmai u nderua në trevat e Shqipërisë

dhe kur jetoi, por edhe menjëherë pas fjetjes së tij martirike...
Më 24 gusht 2014, Kisha Ortho- disa dhjetëvjeçarë më vonë. Me
dhokse Autoqefale e Shqipërisë predikimin e tij Shën Kozmai emo-
kremtoi me madhështi kujtimin e cionoi turmat e besimtarëve në tre-
Shën Kozma etolosit. Në manasti- vat e Shqipërisë së sotme dhe be-
rin që mban emrin e tij, në Kolko- simtarët e vlerësuan dhe e deshën
ndas, u krye Liturgjia Hyjnore Sino- edhe për të gjithë veprën e tij për
dike, që u kryesua nga Kryepiskopi përparim shoqëror dhe arsimim të
i Tiranës, Durrësit dhe i Gjithë Shqi- masave.”
përisë, Fortlumturia e Tij Anastasi, Fortlumturia e Tij Anastasi foli
me pjesëmarrjen e të gjithë anëta- me emocione edhe për vizitën që
rëve të Sinodit të Shenjtë: të Hirë- pati ditët e fundit në vendin e mar-
sive Mitropolitë, të Beratit Ignatit, tirizimit me varje të Shën Kozmait
të Korçës Joanit, të Gjrokastrës (Kolkondasi është vendi ku u gjet
Dhimitrit, dhe Episkopëve, të Apo- dhe u varros lipsani i Shën Koz-
llonisë Nikolla, të Krujës Andoni, mait pas ekzekutimit të tij). Fjala
të Amantias Nathanaili dhe të By- është për fshatin Mujalli, në krah
lisit Asti, së bashku edhe me shumë ndër tha Kryepiskopi, “ta varin për- qet me mburrje në familjen bashkë- të lumit Seman, në bregun jugor të
priftërinj e dhjakonë. Qindra besim- sëri shenjtorin në laqe prej letrash”. kohore evropiane. tij, ku në vendin e martirizimit ek-
tarë orthodhoksë dhe jo vetëm, krye- “Ata, tha ai, frymëzohen nga formi- Shën Kozmai ishte jo thjesht një ziston një pemë si ajo ku ishte ve-
sisht nga zona e Fierit, por edhe nga mi ateist dhe duan të vazhdojnë t’i klerik i përkushtuar orthodhoks dhe ndosur laku.
i gjithë vendi, si dhe pelegrinë nga mbajnë të nënshtruar besimtarët hierapostull i ndriçuar, por ishte edhe Në fund, besimtarët dhe kleri-
Greqia, mbushën kishën qendrore orthodhoksë. një faktor i progresit dhe për kushtet kët morën pjesë edhe në litaninë
(katholikonin) të Manastirit dhe Por këto kohë kanë kaluar dhe e epokës së tij synonte epancipimin me lipsanin e shenjtorit.
mjediset përreth, duke marrë pjesë kur ofendojnë shenjtorët e Kishës, shoqëror. I nxiste besimtarët të më-
në gjithë atmosferën adhuruese të Më pas, në kompleksin mana-
ose kur duan të imponojnë mënyrat sojnë greqisht si një mjet që ata të
ditës. Shumë prej tyre e kishin ka- stirial të rindërtuar plotësisht,
se si orthodhoksët do t’i nderojnë njiheshin me të vërtetën e Ungjillit
luar natën me lutje në manastirin e Kryepiskopi dhe të gjithë krye-
ata shenjtorë, mund të arrijnë vetëm dhe misteret e Kishës. Në atë kohë
shenjtorit, siç është tradita sheku- priftërinjtë pritën besimtarët dhe
të tronditin tolerancën dhe bashkë- ende nuk kishte asgjë të shkruar
llore. pelegrinët.
jetesën fetare, që është një realitet, apo përkthyer në shqip, ndërsa edhe
Për personin dhe veprimtarinë nga të paktët, që Shqipëria e para- vetë Ungjilli i Shenjtë u përkthye Th. Dh.
shpirtërore të Shën Kozmait foli
Hirësia e Tij, Episkopi i Apollonisë,
Nikolla, i cili theksoi përkushtimin
ndaj besimit dhe veprën e jashtëza-
konshme të shenjtorit, që në një ko-
hë të errët e të vështirë ktheu shpre-
sën tek të krishterët orthodhoksë.
Në mbarim të Liturgjisë Hyjno-
re besimtarëve iu drejtua edhe
Fortlumturia e Tij Anastasi, i cili në
fjalën e tij iu referua veçanërisht
kushteve historike në të cilat Shën
Kozmai zhvilloi veprën e tij hiera-
postolike, rrjedhojë e së cilës ishte
frenimi i valës së islamizimeve ma-
sive dhe shpëtimi i Orthodhoksisë
në këto treva, një realitet i bukur
për të cilin të krishterët e sotëm kaq
shumë i detyrohen shenjtorit.
Ditët e fundit në gazeta të ndry-
shme pati artikuj që arritën deri aty
sa ta cilësojnë shenjtin “djall” dhe
“antishqiptar”, duke tentuar, siku-
4 NGJALLJA SHTATOR 2014

Kohët e fundit ka pasur një fushatë të orkestruar shpifjesh kundër
shenjtorit, me qëllim denigrimin e veprës së Kryepiskopit Anastas dhe të
gjithë Kishës sonë Orthodhokse Autoqefale.
Një nga sajesat që përdoren, është ajo se nderimi i këtij martiri të
madh nuk ka ekzistuar mes të krishterëve orthodhoksë shqiptarë; edhe
nëse ka filluar, ka filluar pas vitit 1961, kur me vendim të Patriarkanës
Ekumenike u vu në listën e shenjtorëve të nderuar nga të gjitha Kishat
Orthodhokse. Këto janë të pavërteta. Nderimi i tij si shenjtor lokal nisi
Manastiri i Shën Kozmait është rikonstruktuar plotësisht me kuj-
desin dhe fondet e siguruara nga Kryepiskopi Anastas. Punimet e gër-
mimit dhe largimit të dherave nxorën në dritë varrin e shenjtorit me
pikturë murale të asaj kohe që mbi dy shekuj më parë, si dhe ele-
mente të tjerë arkitekturorë me mjaft interes, që ishin mbuluar nga
lymi i sjellë nga përmbytjet e lumit Seman. Gjithashtu, janë ngritur
edhe katër kisha të reja në zona të ndryshme, që i dedikohen kujtimit
të Shenjtorit.
në shek. XVIII, në të gjitha ato zona ku ai dha një kontribut të jashtë-
zakonshëm për të zgjuar ndërgjegjen e shtypur të orthodhoksëve nga
nata e gjatë osmane, duke frenuar dukshëm islamizimin e këtyre trevave.
Këtë e dëshmojnë ndërgjegjja e popullit orthodhoks shqiptar, afresket
dhe ikonat, shërbesa kishtare për shenjtorin, Manastiri i tij dhe kisha e
ndërtuar me kujdesin e Ali pashë Tepelenës (1814-1815) e mbi të gjitha,
e dëshmon nderimi i madh i gjithë popullit edhe atij jo orthodhoks, kudo
ku ai predikoi.
Dëshmi e këtij nderimi para vitit 1961, që hedh poshtë ato që prete-
ndojnë antiorthodhoksët, mes shumë të tjerave është ajo që kanë shkruar
e botuar dy nga personalitet më të mëdha të Kishës sonë: Imzot Theofan
Noli dhe Kryepiskopi i parë kanonik, Fortlumturia e Tij Kristofor Kisi.
Imzot Theofan Noli, në vitin 1947, në Boston, botoi Kremtoren (Të
kremtet) e Kishës Orthodhokse. Në parathënien e tij thotë se: “Për-
kthimin... e kemi bërë nga Gerqishtja, me përjashtimin e këndimeve të
Shën Kozmait të Beratit, të cilin e parafrazuam nga versioni shqip i
KryeHirësisë së Tij, Imzot Kristofor Kisi, Kryepeshkopit të Shqipërisë”.
Dhe në faqet 754-763 jep shërbesën kishtare të këtij shenjtori.
Pra, Imzot Theofan Noli, që më 1947 (pra përpara vitit 1961) e quan
Shën Kozmai i Beratit dhe shërbesën e shenjtorit e merr nga botimi i
vitit 1931 të Imzot Kristofor Kisit, i cili ka shkruar mjaft për Shën Kozmain.
Pra, për Imzot Theofan Nolin dhe Imzot Kristoforin, si dhe për gjithë
besimtarët orthodhoksë e më gjerë, në shekuj, Shën Kozmai nuk ishte
as antishqiptar e as “joshenjtor”, siç trumbetojnë zotërinjtë antiortho-
dhoksë.
Më poshtë po ribotojmë pasthënien e librit me shërbesën e Shën
Kozmait, botuar në vitin 1931, nga Imzot Kristofori, Kryepiskopi i
parë kanonik i Kishës sonë.

Kometë në kupën e qiellit

Imzot Kristofori,
Kryepiskopi i parë kanonik i Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Porsi një nga kometat, që nga një kohë në
tjetrën shfaqen në kupën e qiellit, derdhin dritë
të shkëlqyeshme dhe zhduken shpejt, kështu
prezantohet përpara nesh dhe fytyra e ndrit-
shme e Shën Kozmait.
Ky Shenjt nuk ishte nga ata fetarë e kallogje-
rë të paditur e mendjengushtë, që të ngjitur në
letra të vdekura, harrojnë frymën e vërtetë të be-
simit fetar. Ai ishte një njeri me kulturë, me hori-
zont mendor të gjerë dhe natyrisht me mendime
fetare të larta.
Kjo gjë duket qartë si nga veprat, ashtu dhe
nga jetëshkrimi i tij, i shkruar, në origjinal prej
një admiruesi të tij. Këto na japin të kuptojmë
se Shën Kozmai ishte njeri me vullnet të fortë
dhe me aktivitet të palodhur. Në ato kohëra kaq
të zorshme të frikës, ai me mundime të mëdha
dhe me rreziqe të patregueshme, shëtiti anemba-
në Shqipërinë; derdhi pasurisht dritën dhe mësi-
met e tij të çmueshme dhe u përpoq që të forconte,
të inkurajonte popullin e dëshpëruar. Me anën
e këtij aktiviteti mundi ta shpëtojë dhe ta përmbajë.
Po si ia arriti vallë këtij qëllimi?
Duke përhapur dritën në popull, duke çelur
shkolla gjithkund dhe duke bindur popullin që t’i
mbante këto me çdo therori. Dhe kjo është me-
rita e tij më e madhe.
Si një njeri me kulturë të gjerë ai e dinte që
kjo ishte e vetmja udhë për të formuar në shpirtin
e popullit një fetarizmë, jo të dukshme, po të
gjallë, të thjeshtë dhe të çliruar nga paragjykimet.
Është e vërtetë! Pa dije nuk mund të ekzistoj-
në dhe idetë fetare të thjeshta. Padija është rrënja
e shumë ligësive; po më tepër ajo është nëna e
superstitucioneve të errëta.
S’ka dhe s’mund të ketë besim dhe kult fetar
të pastër pa mësim.
Le të hedhim një vështrim në popullin tonë.
Me hidhërim do të vërejmë se është degjeneruar
në një shumicë të tij ideja fetare dhe gjer në
ç’gradë ajo e ka humbur karakterin e saj të lartë
dhe influencën bamirëse. Ajo, në vend që të
jetë burim aktiviteti të gjallë, të shfaqur në vepra
të hijshme, në njerëzillëk, përkundrazi krijon në
shpirtin e tij paralogjizma të rrezikshme.
Për një të paditur, Fe domethënë ceremo-
nira, zakone dhe formalitete. Atij i duket se
kur mban këto, i ka mbaruar të gjitha detyrat
fetare. Këto supersticione, trashëgim i një të
shkuare të gjatë, që kanë pushtuar shpirtin e
një shumice të popullit, i përngjajnë Hidrës
mitologjike, së cilës, kur i pritej një kokë, mbinte
në vendin e saj një tjetër.
Po është vallë kjo Feja e vërtetë? Janë Fe
supersticionet e paarsyeshme e të errëta?
Kurrë, kurrë! Inteligjenca e Lartë që drejton
gjithësinë e pajisi njeriun me arsye, që është
zbulimi i Tij i vërtetë, një shkëndijë e dritës së
Tij të amshuar. Mbi atë dritë, pra, të rrjedhur
prej Atij vetë duhet të bazohet çdo besim.
Fe nuk janë zakonet dhe supersticionet pra-
panike, po sjellja e mirë, sinqeriteti dhe nderi në
relacionet dhe shoqi-shoqin. Fe është të bësh
detyrën, t’i shërbesh njëri-tjetrit; Fe sidomos
është të bëhesh theror për të mirën e përgjith-
shme, për atdheun. Këto janë shenjat e thjeshta
dhe të gjalla të Fesë, dhe në to na udhëheq
Arsyeja, e ndriçuar nga mësimi.
Ja përse Shën Kozmai punoi për t’i frymë-
zuar popullit këto parime të larta; ja përse ai u
përpoq që të përhapte dritën, të çelte shkolla.
Këto parime ai i vërtetoi dhe me shembullin e
tij të bukur dhe sidomos me mbarimin heroik,
duke afruar jetën e vet si theror në altarin e
idealit që ndiqte.
Urojmë që ajo fytyrë kaq e ndritshme që
qëndroi gjithnjë e gjallë përpara syve tanë le të
na kujtojë gjithmonë karakterin e lartë të Fesë
që është: Humanizmi dhe theroria, drita dhe
përparimi.
Kristofor Kissi Kryepiskop
SHTATOR 2014 NGJALLJA 5

Shkolla dhe vatra besimi

Koret e kishave të Korçës, ishin
njëkohësisht dhe shkollat e kantos
dhe vatrat e besimit. Prej këtyre
grave të mrekullueshme që shihni
në foto, besimi në Korçë vazhdoi
Koment
të kultivohej edhe në kohën e për-
mbi fotografinë
ndjekjes. Motrat më Krishtin, kë-
shtu quheshin ato, pasi u dedikuan e korit
dhe jetuan jetën e tyre si murge- të Shën Gjergjit
sha. Grupi i këtyre të fundit ishte në Korçë,
mjaft i madh. Këtu dalloj Dhimi- dalë në vitin
tra Cicon, Marika Cicon, Afrulla 1944.
Shollën, e cila megjithëse e verbër
jepte e para intonacionin për korin
falë talentit të saj muzikor. Pavlina
Priftin, Fori Tërpinin etj. dhe në
qendër profesorin e tyre, Miçon, i
cili kishte problem me shikimin.
Këto gra na mësuan në kohën e
është në të djathtë të Qetit, në mos në. Sipër, në rreshtin e parë mbas Kur isha në Tiranë shpesh ta-
përndjekjes të besonim në vlerat e
religjionit, dhe këtë më shumë se gaboj, është Dhimitra Prifti. Në Maqo Frashërit është Pavlina Prifti, koja në kishë të dielave edhe Qeti
me fjalë e bënin së pari me jetën e rreshtin e parë lart, mbas dy burra- mësuese, e cila kishte mbaruar Cicon e cila këndonte në Kor, dhe
përkushtuar. ve, në mes të tyre dhe të Jorgji shkollën pedagogjike në Bukuresht. kujtoja fjalët e Dhimitra Cicos se
Najdos Dushkut, është Marika Maestroja është Miçoja i verbër, ne ishim ato që kënduam për herë
Korça dhe korçarët duhet t’u
jenë përherë mirënjohës këtyre Cico. Poshtë Marikës, midis Jorgji muzikant shumë i mirë, i cili ba- të fundit dhe ne do t’i hapim për-
grave që përmenda dhe shumë të tje- Najdos dhe asaj është Afrulla nonte në rrugën “Koço Camce”, në sëri kishat. Dhe vërtet, ato ishin
rave, pasi me mençuri dhe dashuri Sholla, ose Vita siç e quanin, dhe një nga shtëpitë e Vike Mborjarit, të parat që kënduan më 1991 kur
ndikonin pozitivisht në atë kohë kur sipas atyre që kam dëgjuar, kishte pikërisht atje ku ka qenë një çez- u hapën kishat në Korçë, por ele-
besimi përndiqej dhe antivlera shi- vesh absolut, dhe ishte ajo që i jepte më. Sa për disa të tjerë e kam një mente të këtij Kori gjeta dhe në
tej për vlerë, duke folur pa frikë për notën, shkallën e intonimit Korit. ide se cilët mund të jenë, por nuk Tiranë, të cilët nën dirigjimin e
besimin. Olimbi Mulla, Motrat Kishte njohuri shumë të mira mu- jam shumë i sigurt, do konsulto- Milto Vakos vazhdonin të këndonin
Cico, Berta Dhimitri, Pavlina dhe zikore, pasi kishte studiuar muzikë hem me ca fotografi të tjera, ku si dikur.
Tika Prifti,Gaqo Gorani etj., këto në shkollën e të verbërve në Athi- mund të jenë dhe ata që janë këtu.
Dr. Dion Tushi
gra nga familjet më të mira të Kor-
çës, të mira për nga vlerat dhe pa-
rimet që mbartnin, duke aktivizuar
ata pak klerikë orthodhoksë që
Deklaratë për shtyp
kishin mbetur gjallë, nën drejtimin e Komitetit Shtetëror për Kultet
e Theofan Popës, në komunikim
me vëllezërit më Krishtin, siç i Shqipëria është vendi ku harmonia fetare është duke u nisur nga Komuniteti Mysliman, Ortodoks,
quanin intelektualët Petro Zheji, pasaporta më e mirë e prezantimit të vendit tonë në Katolik, Bektashi dhe Ungjillor, është dalje nga
Petro Fundo etj., me të cilët kishin arenën ndërkombëtare. Ajo është një model i për- tradita historike e bashkëjetesës fetare.
letërkëmbim të rregullt, mbanin kryer i bashkëjetesës fetare dhe përbën një vlerë të Komiteti Shtetëror për Kultet, përkrah bashkësitë
gjallë jetën kishtare dhe përbënin shtuar për familjen evropiane, të cilën çdo vend do fetare në përpjekjet e tyre për forcimin dhe konsoli-
një formë të heshtur por të vendo-
ta kishte zili. dimin e kësaj bashkëjetese, si vlera më e mire, e ci-
sur disidence në qytetin e Korçës.
Në bisedat me to, pjesëmarrja në Komiteti Shtetëror për Kultet falënderon të gjitha la jo vetëm që na bashkon, por ka luajtur një rol të
korin e kishës, konsiderohej si një bashkësitë fetare dhe i mbështet ato në këtë frymë rëndësishëm për njohjen e Shqipërisë në arenën
ndër evenimentet më të rëndësi- bashkëpunimi. Pavarësisht besimeve të ndryshme, ndërkombëtare si vendi i bashkëjetesës dhe
shme në jetën e tyre, ngjarje që u shqiptarët kanë ditur të bashkëjetojnë në shekuj, harmonisë.
kishte kultivuar besimin si dhe prandaj këtë traditë të mirë duhet jo vetëm ta ruajmë,
dashurinë për muzikën. por ta forcojmë edhe më tej. Tiranë, 15 09. 2014
Me aq sa mund të dalloj dhe të Çdo gjuhë provokuese që cenon këtë harmoni Kryetari
përqas, mund të them se njoh.
dhe atakon komunitetet në përgjithësi apo në veçanti, Ilir Hoxholli
Dhimitra Cicon, e cila është në të
majtë të Qeti Cicos, ndërsa ajo që
6 NGJALLJA
Bashkëpunim i ngrohtë në këta 23 vjet
“Marrëdhëniet vëllazërore midis
katolikëve dhe orthodhoksëve janë
frymëzim për gjithë popullin shqip-
tar, dhe dëshmojnë se për të krishte-
rët është e mundur që të jetojnë në
harmoni...”. Kështu do të deklaron-
te Papa Benedikti XVI, më 4 dhje-
tor 2011, gjatë vizitës zyrtare të Krye-
piskopit Anastas në Vatikan. Ky
është vetëm një fragment nga marrë-
dhëniet vëllazërore midis Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipë-
risë dhe asaj Katolike. Kjo marrë-
dhënie është e përbërë nga nisma
e takime të shumta, që fillojnë nga
takimet dhe njohja e Fortlumturisë
së Tij, Anastasit me Papa Gjon Palin,
në takimet e shumta ndërkombëta-
re të iniciuara në emër të paqes dhe
bashkëjetesës paqësore midis feve
e deri te nismat e përbashkëta këtu
në vend, si Shoqëria Biblike Ndër-
konfesionale dhe Këshilli Ndërfe-
tar i Shqipërisë, takimet e shumta,
pjesëmarrja në shërbesat e njëri-tje-
trit në rastet e rëndësishme etj.
Ndaj, ardhja shumë e mirëpritur
e Papa Franceskut I në vendin tonë
është më se e mirëpritur dhe vazh-
dim i një tradite marrëdhëniesh të
shkëlqyera. Dhe jo vetëm midis të
krishterëve. Që nga rikthimi i lirisë
fetare, komunitetet fetare themelo-
re, myslimanët, orthodhoksët, kato-
likët, dhe bektashinjtë, kanë kulti-
vuar jo thjesht një tolerancë fetare
dhe mirëkuptim, por diçka më të
rëndësishme: respektin e ndërsje-
llë, reciprocitetin, bashkëpunimin
krijues: fakt që ka ndihmuar më në
përgjithësi rrugëtimin paqësor dhe
zhvillimin e vendit. Jo rastësisht,
para vizitës në Shqipëri, Papa do të
deklaronte se “ata kanë qenë në
gjendje të krijojnë një “qeveri të
unitetit kombëtar” mes myslimanë-
ve, orthodhoksëve dhe katolikëve
dhe një këshill ndërfetar që ka ndih-
muar shumë dhe që është i balan-
cuar. Kjo është harmoni fetare.”
Është pikërisht kjo vlerë unike që
populli ynë ka kultivuar në shekuj,
që tashmë po përmendet si dësh-
mia më e rëndësishme që mund t’i
japë Evropës dhe botës, duke e ren-
ditur me dinjitet krah vendeve më
të qytetëruara. Po jo vetëm kaq!
Vendi ynë kaloi në një kalvar të
paimagjinueshëm për vendet e tje-
ra, në atë të persekutimit dhe ateiz-
mit shtetëror, që goditi egërsisht të
gjitha komunitetet fetare. U shkatë-
rruan tempujt e besimit, u burgosën
e u vranë klerikët, por mbi të gjitha
Monumente
orthodhokse
Kisha
e Shën
Nikollës,
Perondi
SHTATOR 2014
u tentua të vritej shpirti i besimta- ardhjen për Papa Franceskun, i cili
rëve. Por pa rezultat! Që nga viti gjithmonë ka theksuar nevojën për
1991 vendi ynë është gjithashtu paqe, marrëdhënie vëllazërore, si
edhe dëshmia më e jashtëzakon- dhe kapërcimin e hedhjen pas të
shme e ringjalljes së besimit, një çdo lloj dasie dhe urrejtjeje. 21 vjet
vlerë e shtuar kjo për t’u paraqitur pas vizitës së paharrueshme të
me kokën lart përpara botës. Vendi Papa Gjon Palit II, një kryetar i Ki-
më ateist i botës po tregon se fara shës së Krishterë më të madhe në
e besimit është e gjallë dhe më e botë do të na nderojë duke vizituar
fortë dhe se ky persekutim i përba- përsëri vendin tonë, për të na për-
shkët jo vetëm nuk i largoi komu- gëzuar për këto vlera, për të përkuj-
nitet fetare, por përkundrazi, i afroi tuar martirizimin, por edhe për të
edhe më shumë, ndaj askush nuk na mbështetur e inkurajuar në rru-
flet më sot për tolerancë fetare, siç gën e paqes dhe të dashurisë.
trajtohet në vende të tjera, por për
Thoma Dhima
bashkëjetesë harmonike të pakra-
hasueshme. Kryeredaktor i gazetës
“Ngjallja”
Ndaj të gjithë ne, besimtarët e
Shqipërisë, pavarësisht nga komu- (Botuar në revistën “Java”,
nitetet ku bëjmë pjesë, shprehim së dt.13 shtator 2014)
bashku dhe ngrohtësisht mirëse-
Kisha
e Shën Nikollës
(Kollit),
është një nga
monumentet
më të vjetra
bizantine
të konservuara
mirë.
Ndodhet në
fshatin Perondi,
pranë qytetit
të Beratit.
Kisha është
e ndërtuar
në tri faza, në
shek. XI-XIII-XIV.
SHTATOR 2014 NGJALLJA 7

Filloi viti i ri shkollor

në shkollat parauniversitare të Kishës sonë
Arsimimi dhe edukimi i brezit të
ri ka qenë gjithmonë ndër synimet
kryesore të kontributit të Kryepi-
skopit Anastas gjatë këtyre viteve.
Ndër veprimet e para që kreu sapo
erdhi si Ekzark Patriarkal ishte hapja
e një shkolle për klerikët, që ata të
kishin nivelin e duhur arsimor për-
ballë sfidave të kohës dhe të përga-
titeshin në Shqipëri. Që nga ajo ko-
hë, gjithmonë me kujdesin e tij të
veçantë dhe me mundësitë që ai
krijoi u hapën një sërë qendrash
edukimi, duke nisur nga arsimi para-
shkollor, ai parauniversitar e deri
tek arsimi i lartë.
Në të gjitha shkollat nxënësit janë Vitin e ri shkollor e nisën edhe u foli nxënësve, mësuesve dhe
Më 15 shtator, nisën procesin
pajisur me libra dhe mjete didakti- fëmijët dhe të rinjtë që ndjekin më- gjithë të pranishmëve, duke iu për-
mësimor edhe institucionet e arsi-
ke. Nivelin në rritje të këtyre shko- simet në institucionet arsimore që cjellë edhe përshëndetjet, urimet
mit parauniversitar të ngritura nga dhe këshillat nxitëse të Fortlum-
llave e dëshmojnë dhe kërkesat e Kryepiskopi Anastas ka themeluar
Kisha jonë. Të parat i hapën dyert turisë së Tij.
shumta për t’i frekuentuar, aq sa dhe i mbështet në funksionin e tyre
17 përkujdesjet ditore të fëmijëve.
kthehen mbrapsht nxënës për mu- në zona të Mitropolisë së Shenjtë Në të gjithë vendin hapën sërish
Në Tiranë, kopshti filloi në mjediset
ngesë vendi. Një dëshmi e nivelit të Gjirokastrës. Ecuria e mirë e ty- dyert për të pritur nxënësit këto in-
e reja moderne, pranë shkollës
të mësimdhënies në to janë dhe re ka krijuar tanimë besimin e ko- stitucione arsimore parauniversi-
“Protagonistët”, një investim që ka
rezultatet e mira që kanë pasur nxë- muniteteve lokale dhe prandaj nu- tare të hapura nga Kisha jonë:
rritur sa kapacitetet pritëse, duke
nësit në provimet e maturës, ku du- mri i familjeve që i besojnë arsimi- Shkolla 9-vjeçare dhe liceu shqip-
parë kërkesat e shumta aq edhe ka
het veçuar rezultati i nxënësit Ledio min e fëmijëve të tyre institucio- taro-amerikan “Protagonistët”, në
krijuar kushte të shkëlqyera për
Karaj, i shkollës së mesme kishtare neve të arsimit parashkollor, nëntë- Tiranë; dy shkolla 9-vjeçare shqip-
vogëlushët. Kjo krijoi mundësinë
“Kryqi i Nderuar” në Sukth, i cili vjeçar dhe të mesëm të Fondacionit taro-greke, “Frymë Dashurie”,
që të shtohej edhe një klasë e re
në provimin e Historisë mori 99.9 “Frymë Dashurie” edhe në Gjiro- pranë kishës së Shën Gjergjit, në
parashkollore.
pikë, duke dalë më i miri në vend. kastër është vit pas vit në rritje. Mi- Durrës dhe në Gjirokastër; shkollat
Të gjitha shkollat janë të pajisura Apo i nxënësve të shkollës së mes- tropoliti i Gjirokastrës pas Liturgjisë e mesme kishtare “Kryqi i Nde-
me personel të kualifikuar dhe kanë me profesionale “Apostull Pavli”, Hyjnore që u krye në kishëzën e ruar” në Gjirokastër dhe në Sukth,
gjithë kabinetet, mjediset sportive në Mesopotam, të cilët dolën më shkollës së mesme kishtare “Kryqi Durrës, shkolla e mesme profe-
dhe ambientet e nevojshme për zhvi- të mirët në provimin e matematikës i Nderuar”, e cila edhe kremtonte sionale “Apostull Pavli”, në fshatin
llimin e një procesi mësimor cilësor. për zonën juglindore të vendit. një ditë më parë, kreu ajazmën dhe Mesopotam të Delvinës.
8 NGJALLJA
Kampe të shumta për fëmijë në të gjitha dioqezat
Kisha Orthodhokse ka për bazë
mësimin e Krishtit, të Kishës së
hershme dhe të Etërve të saj që i
dhanë rëndësi të madhe mësim-
dhënies së fëmijëve dhe edukimit
të tyre që në moshë të vogël.
Krishti vetë tha: “Lërini fëmijët e
vegjël të vijnë tek unë dhe mos i
pengoni, sepse e tyre është mbre-
tëria e Perëndisë” (Mk. 10:14). Tek
Fjalët e Urta 22:6 thuhet: “Mësoji
fëmijës rrugën që duhet të ndjekë,
dhe ai nuk do të largohet prej saj
edhe kur të plaket”. Ndaj, Kryepi-
skopi Anastas jo vetëm që i mbë-
shtet të gjitha aktivitetet e fëmijëve
nga ana financiare, por edhe thek-
son rëndësinë e edukimit të kri-
shterë të fëmijëve që në moshë të
vogël dhe të rolit që duhet të luajnë
familjet.
Kisha jonë zhvillon një numër të
madh projektesh vjetore me fëmijët
dhe gjithë qëllimi i këtyre aktivite-
teve është rritja sa më e shëndet-
shme e fëmijëve, argëtimi i tyre dhe
zhvillimi i vlerave që në moshë të
vogël. Veprimtari të tilla u zhvilluan
veçanërisht edhe gjatë periudhës së
pushimeve verore. Departamenti i
edukimit të krishterë në Akademi-
në Teologjike, në Kompleksin ma-
nastirial të Shën Vlashit, Durrës,
Zyra e Katekizmit dhe ajo e Fë-
mijëve në Kryepiskopatë, duke ba-
shkëpunuar me priftërinjtë e ki-
shave përkatëse, katekistët dhe
vullnetarët, mundësuan zhvillimin e
një sërë kampesh në zona të ndry-
shme.
Kështu, Departamenti i eduki-
mit të krishterë në Shën Vlash, së
bashku me studentët e Akademisë
Teologjike dhe me vullnetarë të ki-
shave, zhvilluan kampe fëmijësh në
Shën Vlash, Rushkull dhe Durrës,
ku morën pjesë rreth 90 fëmijë.
Tema e kampit ishte: “Lajmi i mirë
dhe shenjtorët e Shqipërisë”. Në
këto kampe fëmijët mësuan edhe
më shumë mbi jetën e shenjtorëve
tanë si Shën Asti, Shën Vlashi, Shën
Joan Vladimiri, Shën Kozmai etj.
Programi konsistonte në lutje,
këngë, lojëra, punëdore, biseda
shpirtërore dhe sociale në grupe.
Çdonjëri nga grupet pati mundësinë
që të shkonin në një pelegrinazh në
SHTATOR 2014
Ardenicë, ku fëmijët shoqëroheshin Programi ishte mjaft i larmi- ndryshme, si në Librazhd, Kuqan,
edhe nga prindërit. shëm dhe fëmijët morën pjesë në Kryezjarr, Shtërmen, Gjinar, Shel-
Zyra qendrore e Fëmijëve zhvi- lojëra në grupe të vogla dhe në gru- can dhe fshatrat përreth. Kampe u
lloi kampe në qendrën “Thavor” në pe të mëdha, mësuan këngë të reja zhvilluan edhe në Shën Joan Vladi-
Shkozë, në Bathore, në kishën me lëvizje, zhvilluan punën e dorës, mir, në Fikas, në Gramsh, në Gra-
“Ungjillëzimi i Hyjlindëses” dhe në morën pjesë në bisedat shpirtërore bovë, në Kishën e Shën Nikollës
Kishën e Shën Prokopit në Tiranë, dhe sociale. Dëgjuan mbi jetën e dhe të Shën Thanasit, në Elbasan,
në Kavajë dhe në Sukth. Në to mo- Krishtit dhe paravolitë dhe gjitha- në zonën e Porcelanit, në Tiranë
rën pjesë rreth 190 fëmijë dhe temat shtu, mësuan mbi rëndësinë e Mi- etj. Në të gjitha këto kampe morën
e kampeve ishin “Liturgjia Hyjno- stereve të shenjta. pjesë rreth 700 fëmijë.
re” dhe “Unë jam qytetar i Mbretë- Zyra e Katekizmit zhvilloi kam- Temat e kampeve ishin të ndry-
risë së Perëndisë”. pe për fëmijë në një sërë zonash të shme dhe programi lidhej me atë
që kishte përzgjedhur secili kamp.
Të tilla ishin: “Liturgjia Hyjnore”,
“Zoti është bashkë me ne”, “Të doni
njëri-tjetrin ashtu si Perëndia na de-
shi ne” dhe “Perëndia është dashuri”.
Programi përbëhej nga një sërë ak-
tivitetesh. Fëmijët morën pjesë në
lojëra të ndryshme sportive, mësuan
këngë dhe tropare të reja, zhvilluan
punën e dorës, morën pjesë në kon-
kurse të ndryshme në lidhje me besi-
min, ishin pjesë e bisedave shpirtë-
rore dhe sociale, morën pjesë në ek-
skursione. Në këto kampe disa nga
fëmijët u pagëzuan dhe u bënë anë-
tarë të Kishës. Stafi kreu edhe vizi-
ta në familje të fëmijëve pjesëmarrës,
duke i nxitur familjarët të jenë pjesë
e Kishës dhe e mistereve të saj.
Aktivitetet e fëmijëve vazhdoj-
në, por tashmë nuk zhvillohen më
kampe, por aktivitetet vjetore, pasi
Kishat jonë çdo javë zhvillon ve-
primtari të larmishme për ta.
Fjalë të arta
Atje ku nuk ka dashuri ndodhet ferri. Zoti të tregon Autoritetet sovjetike nuk lejonin as edhe një prift në
fatkeqësinë e tjetrit për të parë se si do të reagosh burgje apo në kampe dhe Perëndia më zgjodhi mua,
ti. Do të lutesh për te afërmin tënd? Do ta ndihmosh? një prift, të ri dhe pa përvojë e më dërgoi së pari në
Me këtë mënyrë të ndihmon të stërvitesh në dashuri- burg dhe pastaj në kampe, për t’u përkujdesur për
në dhe dhembshurinë për tjetrin dhe ta kultivosh atë. delet e Tij të ndodhura aty”. Tek ai prift kishte vetëm
Shën Gavrieli i marrë për Krishtin dhe mirënjohje dhe gëzim. Dhe një gëzim i tillë, një
pohues i Besimit mirënjohje e tillë aq e madhe, me gjithë historinë e
*** jetës së tij, ishte me të vërtetë një dhuratë e Shpirtit
Çfarë është gëzimi në Shpirtin e Shenjtë? të Shenjtë”.
Nga Mitropoliti Andon i Surozhit ***
“…Po e mbyll fjalën me një shembull se çfarë Kur dikush të kërkon të lutesh për atë, ta bësh
është gëzimi i Shpirtit te Shenjtë. Takova para disa këtë menjëherë, atje ku ndodhesh. Do të bësh kryqin
vitesh në Rusi një prift, që kishte kaluar 36 vite në dhe do të thuash: “Zoti im, e Tërëshenjta ime, trego
burgje dhe në kampe përqendrimi. Ai u ul përballë mëshirën tënde, të lutem tek shërbëtori yt filan dhe
meje me sytë që i shndrisnin nga gëzimi dhe mirë- jepi shëndet dhe çdo gjë tjetër”. Këtë të thuash, dy
njohja dhe më tha: “A e kupton, a mund ta imagjinosh fjalë dhe me dashuri.
se sa pafundësisht i mirë ka qenë Perëndia me mua? Atë Simeon Arvaniti (1901-1988)
SHTATOR 2014
Andon (Merdani)
Episkopi i Krujës
Kohë mbas kohe opinionit publik
i imponohet një debat me akuza e
shpifje të rëndomta, deri në qesha-
rake, në lidhje me figurën e Kryepi-
skopit Anastas, njëherësh dhe Kreu
i Kishës Orthodhokse në Shqipëri.
Në të shumtën e rasteve, ato vijnë
nga individë të cilët as nuk e njohin
atë personalisht, as nuk i përkasin
besimit orthodhoks e aq më pak të
jenë besimtarë praktikantë të këtij
besimi. Ky fenomen krijon një
shqetësim të vazhdueshëm për be-
simtarët dhe klerikët orthodhoksë,
pasi opinioni publik manipulohet,
duke i paraqitur një realitet i cili nuk
ekziston brenda Kishës Orthodho-
kse. Ndonëse u jemi përgjigjur vazh-
dimisht, shumë e shumë herë këty-
re akuzave të padrejta, vala e sulme-
ve dhe e shpifjeve nuk ka ndalur.
Madje, sa herë që ka pasur
ngjarje të gëzuara dhe të rëndësi-
shme për Kishën Orthodhokse, jemi
përballur me përbaltjen e veprës
dhe punës së Kishës dhe të Krye-
piskopit, duke e spostuar vëme-
Filloi ndërtimi i serrave të përfitueseve të projektit
“Nisma të qëndrueshme ekonomike”
Në kuadrin e projektit që po
zbatohet nga Zyra e Kishës sonë
Shërbimi i Dashurisë (DA), fi-
nancuar nga USAID dhe Assist
Impact, 20 gratë fituese, të për-
zgjedhura midis 60 konkurrueseve,
do nisin ndërtimin e serrave të tyre
dhe mbjelljen e kulturave bujqë-
sore. Ato zhvilluan për këtë dhe
një fazë trajnimi bujqësor dhe
marketingu.
Pritet që këto serra dhe mena-
xhimi i tyre nga familjet nga Mliza,
Shelcani dhe Shushica, duke vënë
në përdorim njohuritë e marra
gjatë këtij projekti, të bëhen she-
mbull i mirë edhe për nisma të
tjera të qëndrueshme ekonomike
në këtë komunë.
NGJALLJA
Të pavërtetat e përsëritura
nuk mund të bëhen të vërteta
ndjen nga ngjarje kryesore dhe
duke përsëritur akuza të padrejta,
si për shembull ngjarja historike e
Shenjtërimit të Katedrales “Ngallja
e Krishtit”, në qendër të Tiranës.
Ajo ishte një nga evenimentet më
të rëndësishme në historinë e pas-
diktaturës për Kishën Orthodhokse
këtu në Shqipëri. Ky eveniment
tërhoqi interesin dhe vëmendjen e
gjerë të opinionit publik, si brenda
ashtu edhe jashtë vendit, me pjesë-
marrjen në festime të pjesës më të
madhe të Krerëve të Kishave Or-
thodhokse simotra në të gjithë bo-
tën, por fatkeqësisht, për disa nje-
rëz dhe grupe, një ngjarje e tillë
duhej të zbehej e të shpërqendrohej
vëmendja nga një festim i përligjur
për të gjithë të krishterët ortho-
dhoksë këtu në vend dhe më gjerë.
Së fundi, më ra rasti të lexoj re-
plikën e z. Nexhat Merxhushi, ndaj
një artikulli të gazetës greke “Kathi-
merini”, publikuar në gazetën
“Shqip”, dt. 6 shtator 2014, me titull:
“Papagalli Ximas dhe harmonia
fetare”. Në këtë artikull autori për-
piqet të radhisë edhe një herë të
gjitha akuzat e mundshme ndaj
Kryepiskopit Anastas, si dhe të
përbaltë punën dhe kontributin e tij
në ringritjen e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë nga gër-
madhat ku e kishte lënë regjimi i
egër komunist. Është për të ardhur
keq që këto sulme dhe akuza, krej-
tësisht të padrejta dhe të pavërteta
dhe me një mllef të pajustifikuar, i
prezantohen lexuesve.
Ngaqë do kërkonte shumë ha-
pësirë për t’iu përgjigjur të gjitha
akuzave të vjetra e të pabaza, të
cilave iu jemi përgjigjur vazhdi-
misht, do të ndalesha vetëm në disa
prej tyre, pasi në gjykimin tim ato
janë jo vetëm të pasakta dhe të
pavërteta, por edhe të rrezikshme
dhe për këtë arsye dhe në respekt
të informimit të saktë të lexuesve
nuk mund të lihen pa iu përgjigjur;
Në replikën e tij me gazetarin
ai akuzon në mënyrë të drejtpër-
drejtë Kryepiskopin Anastas, ku
shkruan: “Mund të konsiderohet
nacionalizëm e islamizëm pse duam
të flitet shqip në kishat tona? Mund
të flitet për ekstremizëm islamik kur
komuniteti mysliman në Shqipëri
nuk ka reaguar në asnjë rast të
vetëm kundër Janullatosit, kur ai ka
provokuar rëndë këtë komunitet,
9
duke zhvarrosur eshtra myslima-
nësh, apo kur pjesëtarëve të këtij
komuniteti u ka ndërruar fenë në
mënyrën më djallëzore e cinike,
duke shfrytëzuar varfërinë dhe
mjerimin e tyre?!”
E para, nuk është aspak e vërte-
të që në kishat orthodhokse nuk
flitet shqip, me përjashtim të vend-
banimeve me shumicë minoritare.
E dyta, artikullshkruesi kërkon të
implikojë në mënyrë të padrejtë
dhe manipulative Kryepiskopin
Anastas në një ngjarje mediatike,
ku pranisë së priftit orthodhoks që
kryen shërbesën e përshpirtjes
gjatë zhvarrimit, detyrë kjo e çdo
kleriku kur i kërkohet, iu dhanë në
atë kohë me të padrejtë ngjyrime
dhe skenare nga më të çuditshmet,
të cilat nga hetimet e prokurorisë
u faktuan si të pabaza. Autori gjitha-
shtu përpiqet të përfshijë në këtë
argument edhe Komunitetin Mysli-
man të Shqipërisë, duke nxitur keq-
kuptime. Së treti, të gjitha pagëzimet
që janë kryer nga ana e klerikëve
orthodhoksë gjatë këtyre viteve, i
konsideron dhunim të së drejtës së
besimit ndaj atyre që ai i quan të
besimit mysliman, që iu paskan
“ndërruar fenë”, madje edhe në
mënyrë “djallëzore e cinike”!!!
Madje shpeshherë akuzat arrij-
në nivelin e qesharakes. Ja një ndër
akuzat që s’ishte dëgjuar deri më
tani: “Janullatosi dhe pasuesit e tij
përdorën “armën e intrigës së fam-
shme greke”, siç thotë Konica. U
arrit deri aty sa u hodh në erë natën
“Shtëpia e Kulturës dhe e Flamurit”
në Korçë, e Themistokli Gërmenjit,
e cila u gjet gurë mbi gurë në mëngje-
sin e 11 gushtit 2012.” Kjo akuzë
nuk ka as edhe një lidhje me Krye-
piskopin ose me Kishën dhe as me
orthodhoksinë, siç u pasqyrua edhe
nga media në ato ditë.
Si artikullshkruesi, ashtu edhe
çdokush që mendon se për çështjet
e fesë dhe të besimit ka tagrin të
lëshojë akuza dhe etiketime të këtij
niveli, duhet të kenë parasysh se
(vijon në faqen 10)
10 NGJALLJA SHTATOR 2014

Të pavërtetat e përsëritura Kalendari

nuk mund të bëhen të vërteta
(vijon nga faqja 9)
vendi ynë vërtet gëzon harmoni fe-
tare dhe për këtë mburremi, ashtu
siç edhe ai vetë përpiqet të argu-
mentojë, por të ofendosh dhe të
shtrembërosh punën e klerikëve
orthodhoksë në Shqipëri, si fushatë
në ndërrimin e fesë ndaj atyre që
nuk i përkasin besimit orthodhoks
është shumë, madje tepër e rrezik-
shme. Gjithashtu, të përbuzësh dhe
ironizosh ata besimtarë që kanë
marrë pagëzimin e shenjtë, është
në të njëjtën mënyrë e rrezikshme
dhe diskriminuese për dinjitetin e
tyre njerëzor. Si një bari shpirtëror
i kësaj grigje, më duhet t’ju them
se është tërësisht i papranueshëm
dhe i patolerueshëm formulimi i
tezave të tilla dhe t’i paraqisni ato
si ‘mbrojtje’ ndaj atyre që janë pa-
gëzuar, duke ndërhyrë drejtpërdrejt
në çështje të besimit, si dhe të
pacenueshmërisë të së drejtës ku-
shtetuese të çdo individi për të
zgjedhur lirshëm dhe pa frikë
besimin e tij ose saj.
Gjithashtu, përpjekja për të për-
fshirë në këto akuza edhe Komuni-
tetin Mysliman, ose grupim tjetër
fetar, është sa keqdashëse aq edhe
e rrezikshme. Nga krahu tjetër, Ko-
munitetet Fetare në Shqipëri pa
përjashtim, kanë treguar vazhdi-
misht se nuk mund të bien pre e
nxitjeve dhe provokimeve të tilla,
të cilat cenojnë atë për të cilën
duam t’i tregojmë të tjerëve se në
Shqipëri me të vërtetë ekziston
toleranca dhe harmonia ndërfetare.
Një kontribut të pamohueshëm në
këtë harmoni ka padyshim edhe
Kryepiskopi Anastas, si drejtues i
Komunitetit Orthodhoks, i cili për
mesazhet, iniciativat dhe pjesëma-
rrjen e tij është vlerësuar si brenda
ashtu edhe jashtë vendit. Dhe për
hir të këtij kontributi ai është zgje-
dhur President Nderi i Organizatës
më të madhe ndërfetare në botë
“Fetë për Paqen”, me qendër në
New York dhe nuk ka kurrsesi si
të jetë, ashtu siç ju kërkoni ta
përcaktoni, se “nuk i ka interesuar
ndonjëherë harmonia fetare në
Shqipëri”.
Vepra e Kryepiskopit Anastas
në ringritjen e Kishës Orthodhokse
në Shqipëri, si asnjëherë tjetër në
historinë e saj, është një kontribut i
pamohueshëm dhe historik dhe i
njohur tashmë botërisht. Fatkeqë-
sisht ka njerëz, siç edhe ju e dësh-
moni përmes shkrimit tuaj, të cilët
çdo arritje të Kishës Orthodhokse
në rindërtimin e kishave, restau-
rimin e monumenteve të kultit, edu-
kimin e brezit të ri të klerit shqiptar
në vend, ngritjen e institucioneve
të arsimit, shëndetësisë dhe të
nismave të ndryshme në zhvillim të
vendit, i konsideroni thjesht se “ja-
në arteria ku Janullatosi mundohet
të përhapë helenizimin nëpërmjet
gjuhës greke”. Qëndrime të tilla
sigurisht që janë paradoksale, të
pavërteta dhe rrjedhimisht keqda-
shëse, pasi çdo njeri që e do vendin
e tij, gëzohet për përparimin e çdo
komuniteti fetar në Shqipëri.
Duke përfunduar, do të doja të
shtoja se vendi ynë ka vërtet ne-
vojë për shumë gjëra dhe se rruga
që kemi hapur që nga fitorja e
demokracisë ka treguar se është e
vështirë dhe pavarësisht arritjeve
dhe zhvillimeve transformuese që
ka pësuar vendi ynë, mbetet shumë
punë për të përballuar sfidat që na
presin. Ato kërkojnë mendje të
zgjuara, urtësi dhe mbi të gjitha
vendosmëri për të punuar për të
mirën e vendit dhe të ardhmen e
tij. Shpërqendrimi shpeshherë nga
sfidat e vërteta që po kalon sot
shoqëria shqiptare dhe ngritja e
tematikave dhe e debateve shterpë,
është sa vonesë në këtë rrugë, po
aq edhe e dëmshme. Për këtë ar-
sye, ne si klerikë dhe bij të këtij
vendi, jemi të vendosur të japim
kontributin tonë në drejtimin e
duhur dhe me ndihmën e Zotit uroj
t’ia arrijmë.
(Ky shkrim u botua në gazetën
“Shqip”, dt. 8 shtator 2014)
i Liturgjive Hyjnore,
TETOR 2014
1 Mërkurë † Mbrojtja e
Hyjlind. Ap. Anania. Roman
melodisti. Joan Kukuzeli.
3 E Premte † Hierod.
Dionis areopagjiti. Dësh.
Elefteri e Rustiku.
4 E Shtunë † Jerotheu i
Athinës. Dëshg. Domnina.
Osh. Amun egjiptiani.
5 E DIEL † 2 LLUKAIT.
Dëshg. Haritina etj. Oshg.
Metodia. Osh. Evdhokimi.
11 E Shtunë † Ap. Filipi
nga 7 dhjakonët. Omol.
Theofani, i shkruari.
12 E DIEL † 4 LLUKAIT. E
ETËR. SIN. VII EK. Dësh.
Androniku Andromaqi etj.
18 E Shtunë † Ap. e
Ungjillor Llukai. Dësh.
Marini. Oshg. Efrosina.
19 E DIEL † 3 LLUKAIT. Pr.
Joel. Dësh. Uari. Oshg.
Kleopatra. Osh. Joani në Rila.
20 E Hënë † Dëshm.
Artemi. Oshg. Matrona. Osh.
Gjerasimi në Kefaloni.
25 E Shtunë † Tavithaja e
Jopës. Dësh. Markiani,
Martiri, Krisafi, Valeri.
26 E DIEL † 6 LLUKAIT.
Dëshm. Dhimitër Mirovliti.
Dëshg. Leptina.

Me www.orthodoxalbania.org
NGJALLJA
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Organ i Kishës Orthodhokse
Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj zyrtare Autoqefale të Shqipërisë
përpiqet të përcjellë mesazhin dhe informacionin
Themelues:
e saj edhe në internet. Kryepiskopi Anastas
Ajo i njeh vizitorët e saj me:
Del nën kujdesin
- besimin e krishterë orthodhoks,
e Këshillit Botues
- organizimin dhe veprimtarinë e strukturave
institucionale, Kryeredaktor: Thoma Dhima
- lajmet më të fundit, - botimet kishtare etj.
Adresa:
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social e Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh zanor,
Kryepiskopata Orthodhokse,
kulturor që ofron në shoqëri, muzikor e filmik. Rruga e Kavajës, Nr. 151
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave dhe Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: shqip, Tiranë
manastireve, anglisht e greqisht. Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
Fax: 2232 109
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me Shtypur
në shtypshkronjën “Ngjallja”
www.orthodoxalbania.org
SHTATOR 2014
Kisha ofron antidotin për zgjidhjen e krizës sonë ekologjike
† Vartholomeu
Me mëshirën e Perëndisë,
Kryepiskop i Konstandinopojës
dhe Romës së Re dhe Patriark
Ekumenik,
...Për vite të tëra Patriarkana
Ekumenike dhe ne kemi vënë në
dukje shenjat e kohëve tona dhe
kemi theksuar detyrimin eukaristik
të Kishës Orthodhokse. Kështu ne
shpallëm dhe e kushtuam fillimin e
Vitit të Ri kishtar, 1 shtatorin, si një
ditë lutjeje dhe përgjërate për ruaj-
tjen e krijesës së Perëndisë, e cila
na është dhënë në ruajtje dhe që e
quajmë mjedisi ynë natyror. Në një
ditë të tillë, ulim kryet dhe shpirtrat
tanë, duke e lutur Fjalën e Perëndisë
të shikojë mbi krijesën e Tij me
mirësi dashurore, që të anashkalojë
mëkatshmërinë dhe lakminë tonë,
“duke e hapur dorën e Tij për ta
mbushur tërë krijesën me mirësi”
dhe që t’i japë fund rrugës shkatë-
rrimtare të botës.
Sigurisht, është e vërtetë se gja-
të dekadave të fundit është arritur
një progres i rëndësishëm sa i takon
mbrojtjes së mjedisit. Është shtuar
shqetësimi i përgjithshëm publik
dhe janë marrë për pasojë masa pa-
randaluese dhe restriktive, me har-
timin e programeve mbështetëse,
përdorimin e burimeve më të mode-
ruara të energjisë, si dhe janë kryer
aktivitete të tjera të frytshme dhe
që ia vlen të përmenden. Përpjekja
dhe shqetësimi i Kishës Mëmë të
Konstandinopojës ka kontribuuar
tej mase në bashkëpunimin me insti-
tucionet ndërkombëtare ekologjike
dhe organizatat e këtij lloji. Megji-
thatë e tërë kjo është e pamjaftue-
shme.
Këtë vit teksa kremtojmë përsë-
ri Festën e Indiktit Bizantin dhe
inaugurojmë një vit të ri të hirit të
Zotit, ne i drejtohemi plotësisë së
bekuar të Kishës Orthodhokse dhe
mbarë botës, duke i ftuar të gjithë
njerëzit të tregohen vigjilentë, të
ndërgjegjshëm dhe të mobilizojnë
resurset e tyre që të kthehemi, së
paku, jo te gjendja absolute euka-
NGJALLJA
ristike e dhoksologjike e Adamit
dhe e Evës, por te gjendja e frymë-
zuar nga hiri dhe mëshira e Perë-
ndisë.
Shfrytëzimi i pakufizuar dhe i
babëzitur i burimeve natyrore të
krijesës, që përbën shkakun primar
të shkatërrimit të mjedisit natyror,
është - sipas dëshmisë së theologji-
së, shkencës dhe artit - pasoja e rë-
nies njerëzore, d.m.th. e mosbind-
jes sonë ndaj porosisë së Zotit dhe
mospërshtatjes me vullnetin e Pe-
rëndisë.
...me këtë qëllim, qershorin e ardhshëm do të organizojmë
Samitin Mjedisor me temë “Theologjia, Ekologjia dhe
Fjala: një bisedë mbi mjedisin, letërsinë dhe artet”.
Megjithatë, Kisha ofron antido-
tin për zgjidhjen e krizës sonë
ekologjike, duke ftuar gjithsecilin të
restaurojë ikonën e tij sipas bukurisë
së mëparshme dhe origjinale. Re-
habilitimi i natyrës njerëzore të rënë
me anë të frymëzimit të Shpirtit të
Shenjtë dhe pjesëmarrjes në dhura-
tat e Tij, rivendos balancën në marrë-
dhëniet midis njerëzimit dhe krije-
sës, që u bë nga Perëndia për gëzi-
min dhe shijimin tonë, por edhe që
ne t’ia ofrojmë më pas si Krijuesit
tonë.
Nëna Kishë na fton “të kulti-
vojmë tërë krijesën në Fjalën hyj-
nore dhe në Shpirtin jetëdhënës” siç
na thotë shën Simeon Stiliti që
kremtojmë sot, kështu që të mund
të lartësohemi “nga e natyrshmja
tek e mbinatyrshmja” dhe t’ia për-
kushtojmë veten tonë “vizioneve
mistike, të thjeshta dhe absolute të
theologjisë”, që të ngrihemi nga
krijesa dhe të shkojmë te Krijuesi.
Është të jetuarit në Shpirtin e
Shenjtë që e hyjnizon njerëzimin
dhe njëkohësisht e bashkon atë me
mjedisin natyror, për ta konceptuar
atë si pjesë të vetes sonë dhe për
ta respektuar si diçka të shenjtë,
pa devijuar në abuzime dhe ek-
streme.
Ushqyerja e njerëzimit nëpër-
mjet botës natyrale nuk mund të
kryhet nëpërmjet abuzimit që vjen
si pasojë e lakmisë, por mund të
bëhet vetëm me anë të respektit
të ndërsjellë midis qenieve njerëzo-
re dhe krijesave të tjera, me çdo gjë
tjetër që ka jetë dhe ofron jetë, që
u bë “me të vërtetë shumë e mirë”
nga fjala e Perëndisë, me të gjithë
elementët e krijesës në tërësi, të
dukshëm dhe të padukshëm. Në
këtë mënyrë ne do të jemi të zotë
të pimë ujë nga guri jetëdhënës, të
shikojmë diellin e krijuar dhe të
kuptojmë diellin shpirtëror të drej-
tësisë, të vështrojmë mbi kolonën
materiale të shën Simeonit dhe të
kundrojmë kolonën e vërtetë të
11
dritës, të vështrojmë retë e shiut
dhe të hyjmë në renë e Shpirtit të
Shenjtë që të qëndrojmë aty, ku
Krishti ka hyrë si pararendësi ynë
dhe ku ka shkruar emrat tanë ba-
shkë me të parëlindurit e Kishës
qiellore.
Vetëm nëse sillemi me këtë men-
talitet - duke respektuar kontributin
e çdo qenieje të gjallë njerëzore dhe
vegjetale në liturgjinë universale të
jetës - ne mund të zgjidhim, me pu-
shtetin e hirit hyjnor dhe jo sipas
mjeteve të dhunës së dobët njerë-
zore, të gjitha sfidat mjedisore. Ky
mesazh jete është mesazhi i për-
gjegjshmërisë sonë për të vazhduar
përpjekjen tonë shpirtërore me anë
të lutjes, nxitjes, inkurajimit dhe
apelit, duke tërhequr vëmendjen e
të gjithë njerëzve sa i takon faktit
se në këtë mënyrë, mbrojmë veten
tonë nga rreziku eminent i tjetër-
simit tonë prej natyrës sonë fille-
stare. Fokusi konstant i njerëzimit
mbi gjëra tokësore që prishen pro-
vokon probleme ekologjike për aq
kohë sa ne, duke u përqendruar më
shumë drejt tokës dhe kësaj bote,
po tjetërsohemi pareshtur nga qielli
dhe Perëndia.
Kisha Mëmë dhe Kisha e Ma-
dhe e Krishtit pa pushim ka marrë
përsipër dhe kultivon këtë përgje-
gjësi akute dhe shpëtuese për mbroj-
tjen e mjedisit, që të vazhdojë jeta
shpirtërore dhe materiale e planetit
tonë. Prandaj me këtë qëllim, qer-
shorin e ardhshëm do të organizoj-
më Samitin Mjedisor me temë
“Theologjia, Ekologjia dhe Fjala:
një bisedë mbi mjedisin, letërsinë
dhe artet”. Qëllimi i kësaj konfe-
rence është të zgjojë ndërgjegjen
globale për rëndësinë e veçantë
dhe specifike të dimensionit etik dhe
shpirtëror të krizës ekologjike -
duke iu referuar veçanërisht arteve
dhe letërsisë - që të kthehet krijesa
te “bukuria origjinale” që është
qëllimi i natyrshëm, i shenjtë për të
cilin u krijua nga duart krijuese të
Fjalës hyjnore...
1 Shtator 2014
12 NGJALLJA SHTATOR 2014

Nga vizita e Papa Françeskut në vendin tonë

Papa Françesku u takua gjatë
vizitës së tij edhe me përfaqësi të
komuniteteve fetare.
Në datën 21 shtator, vizitoi Shqipërinë
Papa Françesku I. Kjo ishte vizita e dytë
e një Pape në vendin tonë, pas asaj të kryer
nga Papa Gjon Pali II, në vitin 1993. Ajo
shërbeu për të bërë edhe më të njohura
gjerësisht vlerat e bashkëjetesës fetare
harmonike mes besimeve të vendit tonë
dhe njëkohësisht përcolli edhe mesazhe
kundër përdorimit të fesë për të mbjellë
dhunë dhe urrejtje. Në fokusin e vizitës
ishte edhe përkujtimi i përndjekjes së
egër që iu bë fesë nga regjimi ateist dhe
rilindja e saj në këta 24 vjet.
Takimi i përfaqësive të komuniteteve
fetare me Papa Françeskun u zhvillua në
mjediset e Universitetit katolik “Zoja e
Këshillit të Mirë”. Përfaqësia e Kishës
Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
përbëhej nga Kryepiskopi Anastas,
Mitropoliti i Korçës Joani, Episkopi i
Krujës Andoni, atë Anastasi dhe dhjakon
Grigori.
Gjithashtu, kryetarët e këtyre komuni-
teteve, mes të cilëve edhe Kryepiskopi
Anastas, morën pjesë dhe në Meshën në
sheshin “Nënë Tereza” dhe në ceremoninë
në Presidencë.

Harmonia dhe
bashkëjetesa
shembullore fetare është
reflektuar gjithmonë
edhe në marrëdhëniet e
mira të kryetarëve dhe
drejtuesve të
komuniteteve fetare.
Është kjo një vlerë
e shtuar që Papa
Françesku I mundi ta
konstatojë vetë, por që
ka qenë gjithmonë e
njohur dhe e vlerësuar
nga i gjithë populli ynë.