TETOR 2014 NGJALLJA 1

NGJALLJA
Nr. 10 (261) Viti XXII i botimit TETOR 2014 Çmimi 20 lekë

U MBLODH ASAMBLEJA KLERIKO-LAIKE

E KISHËS ORTHODHOKSE AUTOQEFALE TË SHQIPËRISË
- Morën pjesë më shumë se 200 anëtarë nga Kryepiskopata dhe tri Mitropolitë -

Brenda një klime vëllazërore,
më 26 dhe 27 shtator 2014, në am-
bientet e Manastirit të Ri të Shën
Vlashit, nën kryesimin e Fortlum-
turisë së Tij, Kryepiskopit të Tira-
nës, Durrësit dhe të Gjithë Shqipë-
risë, Anastasit, u mblodh Asambleja
Kleriko-Laike e Kishës Orthodho-
kse Autoqefale të Shqipërisë.
Mbledhja e saj parashikohet nga
Statuti i Kishës. Në punimet e
Asamblesë, morën pjesë më shumë
se 200 anëtarë nga Kryepiskopata
dhe tri Mitropolitë (24 klerikë dhe
24 laikë nga secila mitropoli; 8 bu-
rra, 8 gra dhe 8 të rinj), si dhe
bashkëpunëtorë, të cilët në mbledh-
jen e anëtarësisë dhe në grupe pune
diskutuan çështje që kanë lidhje me
jetën e Kishës, duke bërë dhe
propozime për ecurinë e saj në
shoqërinë e sotme shqiptare.
Boshti kryesor i Asamblesë ishte
referati i Kryepiskopit Anastas, me
temë “Tradita dhe vizioni i bashk-
ekzistencës paqësore të komuni-
teteve fetare në Shqipëri”, i cili në
përfundim të fjalës së tij theksoi:
“Ajo që kërkohet nuk është
thjesht tolerancë fetare, pranim
i thjeshtë, shmangie e fesë nga
acarime të ndryshme, por diçka
më pozitive: Respekt i ndërsjellë
dhe mirëkuptim, reciprocitet, ba-
shkëpunim krijues në qëllime të
përbashkëta humanitare dhe
vigjilim në ruajtjen e ekosistemit
të rajonit. Përpjekje e qëndrue-
shme për harmoni shoqërore,
dashuri autentike e shprehur në
vepër. ‘Ai që do Perëndinë, nuk
mundet që të mos e dojë edhe çdo
njeri si veten e tij’ (Shën Maksim
Konfesori)”.
Në mbledhjen e anëtarësisë u
mbajtën edhe këto referate: 1. “Ro-
li i komunitetit orthodhoks në pa-
varësinë dhe stabilizimin e shtetit
shqiptar”, nga prof. dr. Arqile Bër-
xoli; 2. “Censusi i vitit 2011 i po-
pullsisë së Shqipërisë”, nga prof. dr.
Ilia Telo; 3. “Kontributi i Kishës
Orthodhokse në shoqërinë shqip-
tare”, nga prof. dr. Gjergji Penda-
vinji; 4. “Përballimi i sulmeve kundër
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë”, nga Orfea Beci dhe
5. “Nektar Terpo, pararendës i Shën
Kozma Etolosit dhe vlerat që kul-
tivoi komuniteti orthodhoks”, nga
prof. asc. dr. Vasil Tushi.
Më tej, në punimet në grupe, nën
drejtimin e hirësive, Mitropolitit të
Beratit Ignatit, të Korçës Joanit, të
Gjirokastrës Dhimitrit dhe të
Episkopit të Apollonisë Nikolla, dis-
kutimet vunë në dukje përpjekjet e
(Vijon në faqen 2)
2 NGJALLJA TETOR 2014

“Tradita dhe vizioni i bashkekzistencës paqësore

të komuniteteve fetare në Shqipëri”
- Fragmente nga referati i Kryepiskopit Anastas, në Asamblenë Kleriko-Laike -
Simbioza paqësore e komuniteteve fetare
në përgjithësi mund të vijë nga pikënisje të
ndryshme: Si nga indiferenca për përvojën
fetare, ashtu edhe nga përjetimi i ndërgjegjshëm
i esencës më të thellë të fesë, gjë që del qartë
në jetën e shumë personaliteteve të jashtëzakon-
shme të të gjitha feve. Përkundrazi, urrejtja
fetare dhe armiqësia midis komuniteteve fetare
që bashkekzistojnë me njëri - tjetrin mund të
lindin si nga farat e tipit të jashtëm fetar, një fana-
tizëm fetar ekstrem ky, ashtu edhe nga rrënjë
jo fetare p.sh. faktorë politikë, nacionalistë apo
edhe shkaqe psikologjike, vetjake, që kër-
kojnë të përdorin fenë për synime të tjera...
***
...Për t’u bërë realitet vizioni i bashkekzi-
stencës paqësore të komuniteteve fetare në
Shqipëri, nuk mjaftojnë konstatimet e përgjith-
shme në lidhje me të shkuarën dhe optimizmi i
pabazë për të ardhmen. Tradita dhe përvoja
historike janë sigurisht shumë të vyera, por nuk
ofrohen për kopjim të thjeshtë, sepse të dhënat
e sotme politiko-shoqërore dhe kornizat ndër-
kombëtare janë të ndryshme. Kërkohen inicia-
tiva të reja, me mendim krijues dhe perspektivë
më të gjerë. Nevojitet që të gjitha komunitetet
fetare të kërkojnë në shtresat më të thella të
doktrinave të tyre dhe faqet më të mira të tra-
ditave, parimet e një antropologjie të shëndet-
shme, me theks respektin e sinqertë të çdo
personi njerëzor. Dhe në vazhdim të përpiqen
me moralin e udhëheqjes dhe të edukimit të të
gjithë anëtarëve të tyre, për zhvillimin dhe
mbizotërimin e këtyre parimeve. Çdo fe ftohet
të zhvillojë gjënë më të vërtetë, më të mirë, më
të thellë dhe më të bukur që disponon dhe me
anë të këtyre të gjejë qasjen me njeriun e në
përgjithësi me shoqërinë. Dhe për më tepër t’i
ofrojë në mënyrë paqësore e ndërtuese për
bashkësinë më të gjerë shoqërore.
Realizimi i bashkekzistencës paqësore të
komuniteteve fetare dhe të jo fetarëve në Shqi-
përi mund të jetë një shembull, një mënyrë
bashkekzistence, që mund të ndiqet në mbarë
Ballkanin. Mundësia e vetme që rajoni ynë të
jetojë paqësisht- me nismën e vetë komunite-
teve fetare- është që të pranohet esencialisht
diversiteti i sotëm, të ekzistojë respekti i sinqertë
i lirisë dhe i ndërgjegjes së çdo personi dhe i
lirive të çdo minoriteti në çdo vend.
Ajo që kërkohet nuk është thjesht tolerancë
fetare, pranim i thjeshtë, shmangie e fesë nga
acarimet etnike, por diçka më pozitive: Respekt
i ndërsjellë dhe mirëkuptim, ndihmë reciproke
në mes të popujve, bashkëpunim krijues në
qëllimet e përbashkëta humanitare dhe vigjilim
për ekosistemin e rajonit. Përpjekje e qëndru-
eshme për harmoni shoqërore, dashuri au-
tentike e shprehur në vepër. “Ai që do Perëndi-
në e ka të pamundur që të mos e dojë edhe
çdo njeri si veten e tij” (Shën Maksim Konfe-
sori). Vetëm në këtë mënyrë do të qëndrojmë
korrektë ndaj frymëzimeve më të thella dhe
përjetimeve të besimit tonë. Pra, propozimi ynë
është: Me kontributin aktiv të komuniteteve
fetare, të kemi ecuri të përbashkët drejt një
shoqërie ballkanike të përbashkët paqeje dhe
reciprociteti, që siguron drejtësinë dhe dinjitetin
njerëzor te çdo njeri dhe në çdo popull dhe që
na udhëheq drejt një qytetërimi të thellë
njerëzor.

U MBLODH ASAMBLEJA KLERIKO-LAIKE

(Vijon nga faqja 1)
qarqeve të ndryshme, që duan të
minojnë përparimin e dukshëm të
Kishës Orthodhokse Autoqefale të
Shqipërisë dhe detyrën e intelektu-
alëve që të shfaqin të vërtetën. Në
mënyrë të veçantë, u theksua dety-
rimi i pjesëmarrjes aktive të kleri-
këve e laikëve në veprën e saj edu-
kuese, duke respektuar karakterin
multifetar të shoqërisë shqiptare.
Paralelisht me punimet e Asa-
mblesë, anëtarët e saj u njohën me
programet e Kishës në sektorët e
arsimit dhe shëndetit, që lidhen me
dëshminë bashkëkohore të Ortho-
dhoksisë në shoqërinë shqiptare.
Asambleja Kleriko-Laike u dha
rastin anëtarëve të saj të ndërgjegjë-
sohen për përgjegjësinë e tyre në
përparimin e Kishës, 23 vjet pas ringri-
tjes së saj nga themelet e të theksojnë
edhe një herë unitetin e pazgjidh-
shëm të anëtarëve të Kishës sonë.
TETOR 2014 NGJALLJA 3

Kryepiskopi ka fituar respektin botëror

me mendimin, praninë dhe kontributin e tij
- Klerikët orthodhoksë shqiptarë u japin përgjigje sajesave paradoksale -
Z. Kryeredaktor, versitetit të Athinës, merrte pjesë
Në intervistën dhënë në gazetën në organizma botërorë për dialogun Çdo njeri objektiv, po të dojë, është i lirë të kërkojë në
tuaj, të dt. 3 shtator 2014, z. Xhufi, midis feve, në përpjekjen për bashkë- mijërat e faqeve të librave e fjalimeve të Kryepiskopit
duke vazhduar polemikën e tij të jetesën paqësore të popujve të Anastas dhe nuk do të gjejë kurrë fraza intolerance dhe urrej-
dhunshme kundër Kishës Ortho- mbarë botës. Përkundrazi, sa herë tjeje. Përkundrazi, edhe lexuesi më i thjeshtë, me shikimin e
dhokse Autoqefale të Shqipërisë, që z. Xhufi shfaqet në televizor dhe parë që do t’u bëjë teksteve të z. Xhufi, s’do ta ketë të vë-
kundër Shën Kozmait dhe Kryepi- në shtypin e shkruar, është e qartë shtirë të konstatojë se janë të mbushura përplot me intolerancë
skopit Anastas, arriti deri në atë frazeologjia e tij nacionaliste, toni i e jerm shpifës.
pikë sa të mbështesë pohimin, se “me tij nënçmues dhe arrogant kundër
z. Janullatos në krye të KOASH-it, fqinjëve, kundër çdo personi që ka direkt ose jo, sulmon Kishën Ortho- propagandën antifetare të sistemit
qarqet nacionaliste greke dhe Agimi lidhje me Greqinë. dhokse Autoqefale të Shqipërisë. ateist.
i Artë paskan sajuar edhe një tjetër Për më tepër, ai shprehet se “ne Kryepiskopi ynë, siç është e njohur, Zoti Xhufi ripërtyp kohë pas ko-
casus belli kundër Shqipërisë”. të gjithë jemi dëshmitarë të gjuhës me durim e ka shmangur përmend- he, shpifjet të cilat janë sajuar me
Këto janë sa fantazime të çudit- së intolerancës e të urrejtjes që jen e emrit të shpifësit. Por, kur një mënyrë që është fare e qartë,
shme aq edhe “profeci” qesharake! vetë Hirësia e tij përdor....”. Por, se shpifjet e z. Xhufi u shtrinë edhe si p.sh. për çështjen e zgjedhjes së
Gjatë gjithë 23 viteve që Kryepi- kush është ai që përdor gjuhën e into- kundër shenjtorëve të Kishësn e Kryepiskopit. Ata që janë të intere-
skopi jeton bashkë me ne, flet, lerancës dhe urrejtjes, këtë e tregojnë konkretisht kundër Shën Kozmait, suar për të vërtetën, le të shikojnë
shkruan dhe përpiqet për bashkë- ato që kanë shkruar secili. Çdo njeri si një udhëheqës i përgjegjshëm fe- librin e Kryepiskopit Anastas
jetesën paqësore midis njerëzve objektiv, po të dojë, është i lirë të kër- tar Kryepiskopi, u detyrua të deno- Ringritja e Kishës Orthodhokse
dhe dy vendeve tona, Shqipërisë e
Greqisë, për mirëkuptimin e ndër-
sjellë. Me të vërtetë, ai është një
urë miqësie midis popujve. Jemi
edhe ne qytetarë shqiptarë, shumi-
ca moshatarë me z. Xhufi, klerikë
të Kishës Orthodhokse Autoqefale
të Shqipërisë dhe, duke shprehur
mendimet dhe ndjenjat e të gjithë
klerit orthodhoks, ndiejmë nevojën
për të dëshmuar publikisht ekspe-
riencën tonë.
Z. Xhufi përpiqet ta paraqesë
Kryepiskopin si gjoja “naciona-
list”, madje e lidh atë me “Agimin
e Artë”. Këto janë akuza krejtësisht
të pabaza. Që në vitet e para Krye-
piskopi iu kundërvu çdo lloj prirjeje
nacionaliste dhe është bërë shënje-
stra e qarqeve ekstremiste nacio-
naliste si të Greqisë, ashtu edhe të
Shqipërisë. Me fjalë dhe me vepra, kojë në mijërat e faqeve të librave ncojë përpjekjen për tjetërsimin e Autoqefale të Shqipërisë 1991-
ai mbështet gjithmonë pajtimin e e fjalimeve të Kryepiskopit Anastas historisë, të mbështesë popullin 2012, Tiranë 2013, ku parashtro-
popujve, detyrimin për mirëkuptimin dhe nuk do të gjejë kurrë fraza in- orthodhoks, të demaskojë metodën hen të gjitha dokumentet zyrtare
dhe respektin e ndërsjellë e veçanë- tolerance e urrejtjeje. Përkundrazi, tinëzare të minimit të autoritetit të dhe burimet përkatëse. Asnjë
risht miqësinë shqiptaro-greke dhe edhe lexuesi më i thjeshtë, me shiki- Kishës Orthodhokse Autoqefale të primat orthodhoks nuk do të kishte
ecurinë e përbashkët. Në librat, në min e parë që do t’u bëjë teksteve Shqipërisë dhe për rrjedhojë, mundur të qëndronte për 23 vjet si
intervistat, në artikujt e tij nuk të z. Xhufi, s’do ta ketë të vështirë minimin e bashkëjetesës harmonike i pari i një Kishe, pa kryer të gjithë
ekziston as edhe fraza më e vogël të konstatojë se janë të mbushura për- midis feve në Shqipëri. Kryepiskopi procedurën e zgjedhjes së tij dhe
nacionaliste. Që nga vitet ‘70, kur plot me intolerancë e jerm shpifës. ishte i detyruar të rikujtonte se pa konsensusin e të gjitha Kishave
z. Xhufi me kolegët e tij organizonin Z. Xhufi, vitet e fundit, në mëny- personi që bënte akuza kundër Orthodhokse të botës. Sa herë që
së bashku persekutimet ateiste ndaj rë inatçore përpiqet me fjalë dhe Kishës Orthodhokse për nga tradita zoti Xhufi ngatërrohet në çështje
fesë në Shqipëri, episkopi Anastas vepra të shtrembërojë fjalët dhe bën pjesë në një tjetër fe dhe se, nga theologjike dhe kishtare, që i njeh
Janullatos, atëherë profesor i Uni- veprën e Kryepiskopit tonë dhe, ana tjetër, kishte marrë pjesë në (Vijon në faqen 4)
4 NGJALLJA
Kryepiskopi ka fituar respektin botëror
me mendimin, praninë dhe kontributin e tij
(Vijon nga faqja 3)
në mënyrë sipërfaqësore, kalon
caqet e seriozitetit. Rikujtojmë
teorinë e tij të gabuar në lidhje me
Sinodin e Parë Ekumenik dhe
përgjigjen shteruese, që i hodhi
poshtë tërësisht tezat e tij, të cilën
e botoi një koleg i yni, atë Spiro Ka-
tundi nga Korça (Gazeta Shqiptare,
dt. 25 shtator 2013).
Ai vazhdon të përsërisë ngjarje,
mite mjerane, të cilat i ka krijuar
ambienti i tij dhe që janë rrëzuar
prej shumë kohësh. P.sh. midis të
tjerave, shkruan se “karriera e tij
tashmë e gjatë në krye të KOASH-it
është shënjuar nga incidente, që
kanë prekur keq ndjeshmërinë e
shqiptarëve...”. Por e vërteta ësh-
të krejt ndryshe, Kryepiskopi nuk
kishte as lidhjen më të vogël me
Kosinën, ndërsa në rastin e të ndje-
rit Aristotel Guma, bëri thjesht një
thirrje publike për qetësimin e gjak-
rave dhe të situatës së krijuar në
atë zonë. Sa i takon çështjes së
Kosovës, është diçka që dihet prej
të gjithëve se, Kryepiskopi Anastas
vuri në lëvizje të gjitha njohjet e tij
në Këshillin Botëror të Kishave dhe
në Konferencën e Kishave të Evro-
pës për të ndihmuar e për t’iu gjen-
dur pranë mbi 30.000 refugjatëve
të luftës nga Kosova (joortho-
dhoksë). Kryepiskopi theksoi me
forcë se “vaji i fesë nuk duhet të
përdoret për të ndezur më tej zjarrin
e luftës, por për të shëruar plagët,
për të lehtësuar shpirtrat dhe për
të pajtuar popujt”. Ne e kujtojmë
fare mirë faktin se ai vetë rendi
duke bërë me qindra kilometra, me
mjete të ndryshme, për të parë dhe
për të vizituar qendrat e strehimit
për refugjatët, duke ofruar me fisni-
këri dhe dashuri të pashtirur ushqime,
rroba, medikamente etj., duke u
përpjekur në këtë mënyrë të leh-
tësonte dhimbjen e tyre.
Por aty ku z. Xhufi i kapërcen
të gjithë kufijtë e mirësjelljes është
kur përpiqet t’i japë Kryepiskopit
leksione për sjelljen e tij dhe kur flet
me nënçmim për “mjedisin e tij
kulturor”. Duket se z. Xhufi mendon
se kemi harruar që: “mjedisi i tij
TETOR 2014
dashurinë tonë të sinqertë dhe me
mirënjohjen tonë.
Sa i takon çështjes së Kosovës, është diçka që dihet prej
Zoti Xhufi, siç është e njohur,
të gjithëve, se Kryepiskopi Anastas vuri në lëvizje të gjitha
bën pjesë, sa i takon traditës së tij,
njohjet e tij në Këshillin Botëror të Kishave dhe në Konfe-
në një fe tjetër dhe ka bindjet e tij
rencën e Kishave të Evropës për të ndihmuar dhe për t’iu
gjendur pranë mbi 30.000 refugjatëve të luftës nga Kosova fetare e ideologjike. Sigurisht, që nuk
e akuzojmë për këtë fakt. Është e
(joorthodhoksë).
drejta e çdo qytetari shqiptar që, sipas
Kushtetutës, të ketë bindjet e tij
kulturor” ishte grupimi i tij ateist- që një parti politike i bëri Kryepisko- personale. Kryepiskopi Anastas kë-
dogmatik, që shkeli për dekada të pit (www. balkanweb.com, dt. mbëngul se të gjithë ne kemi detyri-
gjitha liritë në Shqipëri. Siç është e 28.12.2012). min të duam dhe të respektojmë çdo
njohur, 40 vitet e para të jetës i kaloi Të gjithë ne, që e kemi ndjekur person njerëzor, pavarësisht bindje-
si bir i dashur i familjes diktatoriale. nga afër, e njohim shumë mirë. Gja- ve ideologjike. Por z. Xhufi duhet
Sa i takon rrugëtimit të Kryepisko- të këtyre 23 viteve ai ka bashkë- ta kuptojë se, nuk është e mundur
pit, ai është i njohur në enciklopeditë ndarë vështirësitë e dhimbjet e po- që ne ta pranojmë atë si gjykatës,
botërore e në libra të veçantë, në pullit të thjeshtë shqiptar, duke shkuar analist, udhërrëfyes dhe historian të
artikuj të ndryshëm në shumë edhe në fshatrat më të largëta, për Kishës sonë Orthodhokse. Gjitha-
gjuhë. Jetoi gjithnjë në një ambient të mbështetur besimin, dashurinë, shtu, ai nuk zotëron asnjë pushtet
dhe vend të lirë demokratik, është faljen dhe vëllazërimin. U përpoq të flasë në emrin e popullit shqiptar,
një njeri ekumenik, që ka marrë të krijonte një kler orthodhoks të duke theksuar “ne shqiptarët”.
pjesë aktive në mjedise pankristiane edukuar, shkolloi dhe dorëzoi mbi Është më se e qartë, se ai nuk për-
e ndërfetare me kërkesa të larta, 150 klerikë qytetarë shqiptarë, faqëson qindra mijë orthodhoksët
duke fituar respektin botëror me restauroi mbi 60 monumente kul- besimtarë shqiptarë, por përfaqë-
mendimin, praninë dhe kontributin ture, rindërtoi me dhjetëra kisha të son vetëm veten e tij dhe ata që
e tij. Prandaj atë e kanë nderuar jo shkatërruara dhe ndërtoi rreth 150 kanë të njëjtat ide me të, të cilët
vetëm grekët dhe shqiptarët, por kisha të reja. Ndërtoi dhe organizoi kanë nostalgji ende për epokën e
edhe përfaqësues nga e tërë bota me dhjetëra shkolla dhe konvikte shkuar, por jo popullin shqiptar.
(është zgjedhur President i Këshillit të të gjitha niveleve, hapi qendra Ashtu siç është e pamundur të
Botëror të Kishave dhe President mjekësore, kontribuoi në zhvillimin shkatërrojë dikush, duke hedhur
nderi i organizatës më të madhe rural me hapjen e rrugëve, ndërti- baltë, Katedralen e mrekullueshme,
ndërfetare të botës “Fetë për Paqen”). min e ujësjellësve. Në vitet e vështi- që Kryepiskopi i dhuroi vendit tonë,
Ai është shpallur Doktor Honoris ra të vendit ndihmoi mijëra shqip- po njësoj e ka të pamundur z. Xhufi
Causa nga 16 universitete të ven- tarë pas asnjë dallim fetar, me me shkrimet e tij tendencioze të
deve të ndryshme. Për autoritetin ushqime, veshmbathje, ilaçe. Bëhet zvogëlojë veprën e madhe të Krye-
e tij ndërkombëtar ka folur në intervi- fjalë për gjëra që mund të vërteto- piskopit Anastas dhe të mohojë rea-
sta të ndryshme në median e shkruar hen dhe janë të prekshme; vetëm litetin historik, që të gjithë ne e
e vizive Hirësia e Tij, Mitropoliti i disa njerëz me paragjykime nuk njohim.
Korçës Joani (gazeta “Java”, dt. 12 duan ta shikojnë këtë vepër. Të Duke ju falënderuar për
janar 2012, gazeta “Illyria”, dt. 28 gjitha këto janë absolutisht të pro- botimin,
dhjetor 2013, në televizionet “Top vuara. Prandaj edhe ne orthodho- Episkopi i Apollonisë Nikolla
Channel”, “Ora News” etj.), si edhe ksët e Shqipërisë (e shumë njerëz Hyka (Sh. Vlash), Protopresviter
të gjithë klerikët e Kryepiskopatës të bindjeve të tjera fetare), e rre- Aleksandër Petani (Shkodër),
në përgjigjen që dhanë ndaj sulmit thojmë me respekt të thellë, me Protopresviter Ilia Kotnani (Korçë),
Ikonom Aleks Ndoni (Tiranë),
...z. Xhufi duhet ta kuptojë se nuk është e mundur që ne ta Ikonom Gjerasim Çakalli (Durrës),
pranojmë atë si gjykatës, analist, udhërrëfyes dhe historian Atë Petraq Simsia (Berat), Atë
të Kishës sonë Orthodhokse. Gjithashtu, ai nuk zotëron asnjë Petraq Thanasi (Kavajë), Atë Stavri
pushtet të flasë në emrin e popullit shqiptar, duke theksuar Çipi (Elbasan), Atë Vasil Skordileva
(Devoll), Atë Romano Tralo
“ne shqiptarët”. Është më se e qartë, se ai nuk përfaqëson
(Këlcyrë), Atë Kostandin Prifti
qindra mijë orthodhoksët besimtarë shqiptarë, por përfaqë-
(Vlorë), Atë Theodhori Nikolla
son vetëm veten e tij dhe ata që kanë të njëjtat ide me atë, të
(Gjirokastër), Protopresviter
cilët kanë nostalgji ende për epokën e shkuar, por jo popullin
shqiptar. Pandelejmon Mitro (Sarandë)
23/09/2014
TETOR 2014 NGJALLJA 5

Dëshmor Longin kryeqindëshi dhe 2 ushtarët (16 tetor)

Shën Longini jetoi gjatë mbretërimit të
perandorit Tiber (15-34 pas Krishtit). Vinte nga
Kapadokia dhe shërbente në ushtrinë romake
si centurion nën urdhrat e Pilatit, qeveritar i
Judesë. Atë e kishin caktuar për të kryer torturat
e Krishtit dhe të ruante varrin. Kështu pra edhe
Longini ishte dëshmitar i mrekullive të Krishtit.
Kur i pa të gjitha këto, sytë e zemrës së tij u
hapën dhe tha: “Me të vërtetë, ky është Biri i
Perëndisë!” (Matth. 27.54; Mark. 15.39). Kur
ushtarët panë varrin bosh, shkuan te Longini t’i
jepnin një shumë parash, që të shpërndante
lajmin se dishepujt shkuan dhe e morën trupin e
tij. I ndriçuar nga drita e besimit të Ngjalljes, ai
nuk pranoi. E braktisi ushtrinë dhe u kthye në
atdheun e tij, në Kapadoki, që të shpallte Lajmin
e Mirë si apostujt.
Për t’u hakmarrë ndaj Longinit, judenjtë i
dhanë para Pilatit dhe ky i fundit i shkroi një
letër perandorit Tiber që ta denonconte Longinin.
Një ditë, disa miq shkuan në shtëpinë e Longinit
dhe i kërkuan t’i strehonte. Shenjti i priti me
tërë të mirat. Ata i treguan se kërkonin një farë
Longini për ta vrarë. Natën shenjti shkoi dhe
përgatiti varrin e tij bashkë me një shok, i cili
ishte arratisur nga Palestina dhe kërkoi të
martirizohej bashkë me të.
Kur shenjti mbërriti në shtëpi, u zbuloi miqve
se ai ishte Longini që ata kërkonin. Të dërguarit
e perandorit u befasuan dhe u vinte keq ta vrisnin
Longinin, i cili i kishte pritur aq mirë. Shenjti u
kërkoi të mos vononin, por të përmbushnin
qëllimin për të cilin kishin ardhur. Ia prenë kokën
dhe e dërguan në Jerusalem, që Pilati dhe
judenjtë të siguroheshin se Longini ishte vrarë.
Më pas kokën e hodhën në një gropë nga e cila
dilte gaz, pranë Jerusalemit.
Shumë vite më vonë, një zonjë e pasur nga
Kapadokia, e cila u sëmur rëndë dhe e humbi
shikimin, bëri një pelegrinazh në Vendet e Shenjta,
e shoqëruar nga i biri. Por sa hynë në qytet,
djali i saj vdiq dhe pikëllimi iu shtua pa masë.
Një natë, Longini iu shfaq në ëndërr dhe i zbuloi
vendin ku ishte fshehur koka e tij dhe i premtoi
se prej saj do të shërohej. Gruaja e hidhëruar
kërkoi dhe e gjeti kokën e shenjtit, e cila e shëroi
nga verbëria. Jo vetëm sytë e trupit iu hapën, por
edhe ato të shpirtit. E ngushëlluar e mori kokën
dhe e vendosi në një arkë bashkë me trupin e
birit të saj dhe i çoi në Kapadoki, ku i vendosi
në një kishë që u ndërtua për nder të shenjtit.

“Ju është dhënë të njihni misteret e

mbretërisë së Perëndisë”
Ungjilli që lexohet në kishë më 12 tetor është pikërisht
paravolia e farëhedhësit.
”Doli mbjellësi të mbillte farën e tij; dhe ndërsa ai po
mbillte, ca farë ra pranë udhës, edhe u shkel, edhe zogjtë e
qiellit e hëngrën. Edhe tjetër ra mbi gur, edhe si mbiu u tha,
sepse nuk kishte lagështirë. Edhe tjetër ra në mes të gjembave,
edhe si mbinë gjembat bashkë me atë, e mbytën. Edhe tjetër
ra në dhé të mirë, edhe si mbiu, dha fryt njëqind fish. Duke
thënë këto, thërriste: Kush ka veshë për të dëgjuar, le të
dëgjojë. Edhe nxënësit e tij e pyetnin, duke thënë: Ç’të jetë
kjo paravoli? Edhe ai tha: Juve ju është dhënë të njihni
misteret e mbretërisë së Perëndisë; ndërsa të tjerëve me
paravoli, që duke parë të mos shohin dhe duke dëgjuar të
mos kuptojnë.” Ungjilli sipas Llukait 8:5-15.
Fara është fjala e Perëndisë. Ato pranë udhës janë ata që
dëgjojnë; pastaj vjen djalli dhe ngre fjalën prej zemrës së tyre,
që të mos besojnë e të shpëtojnë. Edhe ato mbi gur janë ata, të
cilët, kur dëgjojnë, me gëzim e pranojnë fjalën; po këta s’kanë
rrënjë; ata besojnë për ca kohë, po në kohë ngasjeje largohen.
Edhe ajo që ra tek gjembat, këta janë ata që dëgjuan, po nga
kujdesjet e nga pasuria dhe nga kënaqësitë e kësaj jete shkojnë
e mbyten, e nuk japin fryte. Edhe ajo në dhe të mirë, këta janë
ata që dëgjuan fjalën dhe e mbajnë në zemër të mirë e të pastër,
dhe bëjnë fryte me durim.
“Farëhedhësi”, vepër e David Selenicës
6 NGJALLJA TETOR 2014

Manastiri i Ri i Shën Vlashit, Durrës

Konferencë me bashkëshortet
e klerikëve orthodhoksë të Shqipërisë
Tetëdhjetë bashkëshorte prif-
tërinjsh e dhjakonësh, nga Krye-
piskopata e Tiranës dhe nga të tria
Mitropolitë e Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë, morën
pjesë në një konferencën triditore
të organizuar posaçërisht për to, të
ndara në dy grupe, më 1-3 dhe 3-5
tetor, në Skitin e Miroprurësve - në
Manastirin e Ri të Shën Vlashit,
Durrës. Tema mbi të cilën u bazu-
an veprimtaritë, leksionet dhe
diskutimet e konferencës ishte:
“Maria dhe Marta, nxënëse dhe
shërbyese”.
Në këtë aktivitet ishin ftuar nga
Kryepiskopi Anastas shtatë gra or-
thodhokse nga SHBA, kryesisht
priftëresha, të cilat folën për temën.
Një nga qëllimet kryesore të kon-
ferencës ishte të jepej kohë dhe mu-
ndësi për komunikim dhe informim
më të mirë për vendin e priftëre-
shave dhe dhjakoneshave në ambi- shoqin prift, Atë Martin Ritsi, ka tributin e tyre të deritanishëm, thek- tradicionale. Në fund, priftëreshave
entin orthodhoks. shërbyer për shumë vjet në Shqipë- soi rolin e rëndësishëm që ato kanë dhe dhjakoneshave iu dhuruan disa
ri. Tani në vendin tonë ka ardhur në Kishë dhe veçanërisht çfarë du- libra të botuar nga Kisha jonë, mes
Gjithashtu, me priftëreshat u për të shërbyer e ndihmuar vullne- het të kenë parasysh që të përmbu- të cilëve edhe libri i Kryepiskopit
zhvilluan dhe u diskutuan temat: tarisht i biri, dhjakon Stefani, së shin siç duhet përgjegjësitë e tyre. Anastas “Udhëtim shpirtëror”, që
“Martesë e shëndoshë, shërbesë e bashku me të shoqen, Aleksa- është ndihmë e vyer për mësimet
shëndetshme”, “Gratë në Kishë”, Pjesë e takimit ishin koha për
ndrën. e katekizmit. Të gjitha pjesëma-
“Duke rritur fëmijët brenda lutje, Shërbesat e Mëngjesores,
rrëset në këtë takim shprehën falë-
Kishës”, “Përballimi i krishterë i Kryepiskopi Anastas, i cili u Mbrëmësores, Himni Akathist,
nderimin e tyre të ngrohtë për këtë
konflikteve”. Ky takim drejtohej takua me të dy grupet e veprim- Paraklisi i Hyjlindëses, Liturgji
mundësi që iu ofrua.
nga priftëresha Urani Ritsi, nga tarisë, i falënderoi priftëreshat dhe Hyjnore, psalmodi e përbashkët,
SHBA, e cila, së bashku me të dhjakoneshat e Kishës sonë për kon- madje edhe orë argëtimi me këngë
TETOR 2014 NGJALLJA 7

U zhvillua
Asambleja e
Lidhjes së
Intelektualëve
Orthodhoksë
- Morën pjesë më
shumë se 400 anëtarë
nga Kryepiskopata e
Tiranës dhe nga të
tria Mitropolitë -

Të ardhur nga qytete të ndry- Vendi ku kryhet metamorfoza e Në pjesën e dytë të veprimta- krejtësisht transparente, nga një
shme të vendit, mbi 400 të diplo- njeriut, kapërcimi i ankthit risë u mbajtën disa referate nga anë- listë kandidatësh, e cila u propozuan
muar të shkollave të larta, anëtarë ekzistencial, bashkimi i tij me tarë të Lidhjes: nga prof. dr. Robert drejtpërdrejt nga anëtarët e pra-
aktivë të Kishës Orthodhokse Perëndinë e dashurisë. Këtë Andoni “Mjekë të shquar orthodho- nishëm të Lidhjes para se të niste
Autoqefale të Shqipërisë, u mblo- Orthodhoksi duhet të për- ksë”; nga Anastasia Pite “Gruaja procesi i votimit (të ndarë në 4
dhën të shtunën, 11 tetor, në sallën faqësojmë në Shqipëri dhe në Orthodhokse dhe besimi”, nga prof. grupe, të Kryepiskopatës dhe të 3
e Qendrës Kulturore të Katedrales tërë botën. Le të mos shqetë- as dr. Pirro Prifti “Veçori të bashkë- Mitropolive). Si për prcedurat e
së Tiranës “Ngjallja e Krishtit”, në sohemi pse nuk bëjmë pjesë në jetesës fetare” dhe nga dr. Dritan propozimit edhe për ato të votimit
Asamblenë e Lidhjes së Intelektu- shumicën. Ajo që kërkohet është Shano “Zhvillimet ekonomike dhe kishte komisione të posaçme sipas
alëve Orthodhoksë të Shqipërisë. të bëhemi një bërthamë krijuese, sfidat me të cilat përballemi”. Ve- grupeve
Lidhja funksionon në kuadrin e që do të ndihmojë vendin tonë, primtaria vijoi me diskutime, ku u Gjatë kohës së mbajtjes së refe-
Statutit të Kishës Orthodhokse që do të zbulojë dhe do të zhvi- bënë propozime konkrete për rateve komisionet përfunduan
Autoqefale të Shqipërisë dhe ka për llojë elementët më të mirë të aktivitetet e ardhshme të Lidhjes. numërimin e votave dhe më pas u
qëllim kultivimin shpirtëror të trashëgimisë evropiane, si dhe do Në kuadrin e Asamblesë, u bë bënë të ditura rezultatet për të
anëtarëve të saj, zhvillimin e marrë- të ecë drejt një lulëzimi të ri zgjedhja e anëtarëve të Këshillit
dhënieve ndërpersonale, dëshminë shpirtëror.” (Vijon në faqen 8)
Ekzekutiv të saj, me procedura
e së vërtetës Orthodhokse, shërbi-
min social, për mbështetjen e
njerëzve në nevojë etj.
Fjalën e hapjes e mbajti
Kryepiskopi Anastas, i cili foli rreth
temës “Kërkimi fetar në Evropë.
Rëndësia e pakicave krijuese”. Në
të ndër të tjera u theksua se:
“…Që Kisha Orthodhokse t’i
përgjigjet rolit historik të saj dhe
që të kontribuojë në ecurinë
shpirtërore të Shqipërisë dhe më
gjerë të Evropës, nevojitet para
së gjithash që të jetë besnike
ndaj karakterit të saj misterial-
sotiriologjik. Të mbetet ajo që
është në thelb “Arka e së vërte-
tës”, - të cilën e zbuloi Perëndia
Triadik- shfaqja e misterit të eko-
nomisë së Perëndisë në Krishtin
me anën e Shpirtit të Shenjtë.
8 NGJALLJA TETOR 2014

U zhvillua Asambleja e Lidhjes së Intelektualëve Orthodhoksë

(Vijon nga faqja 7)

gjithë pjesëmarrësit.
Në Këshillin Ekze-
kutiv të Lidhjes së Inte-
lektualëve Orthodho-
ksë u zgjodhën 4 anë-
tarë nga Kryepisko-
pata dhe 3 anëtarë për
çdo Mitropoli (nga 13
anëtarët 8 janë burra e
5 janë gra).
Lidhja, përmes ku-
mtesave e diskutimeve
shprehu qartë nevojën
e pjesëmarrjes aktive
dhe krijuese të besim-
tarëve orthodhoksë që
kanë formim uni-
versitar, në jetën e Ki-
shës sonë, brenda sho-
qërisë bashkëkohore
shqiptare.

Mensa e bamirësisë “Shoqëria e Dashurisë”

vazhdon të presë çdo javë njerëz në nevojë
Fjalët e Krishtit janë ato që
udhëheqin Kishën në mësim dhe
vepra. Duke pasur gjithmonë para-
sysh se Vetë Krishti na mësoi të
duam dhe t’i shërbejmë çdo njeriu,
dhe sidomos atyre në nevojë, Kisha
jonë që nga janari i vitit 2005 ka
hapur në Tiranë enkas për këtë
grup shoqëror mensën e bamirësisë
“Shoqëria e dashurisë”. Kjo qendër
ndodhet në rrugën “Qemal Stafa”
(pranë Shkollës së Kuqe), dhe
mirëpret çdo javë njerëz të varfër
e me vështirësi të theksuara eko-
nomike.
Mensa e bamirësisë ka qëllim
jo vetëm të ndihmojë me ushqim këta
njerëz, por dhe t’u ofrojë atyre një
vend të sigurt, ku të ndiejnë dashuri
për njëri-tjetrin dhe për jetën. Për
të arritur këtë qëllim përpiqemi të
sigurojmë një mjedis sa më të pa-
stër, të rehatshëm e mikpritës dhe
të shërbejmë drekë të ngrohtë e me
vlera ushqimore. I gjithë grupi org-
anizues punon në këtë qendër me
përkushtim, duke i trajtuar të gjithë
këta miq me respekt, dashuri dhe
dinjitet. Askush nuk pyetet se cilit
besimi i takon, por përpiqemi vetëm
të kuptojmë nevojat e tyre.
Tashmë numri i atyre që vijnë
në mensë është rritur, duke arritur
në 120 veta çdo drekë. Këta njerëz
evidentohen nga anëtaret e Lidhjes
së Grave Orthodhokse të Tiranës,
nga besimtarët ose edhe vetë këta
njerëz në nevojë kanë trokitur në
dyert e Kishës sonë për të kërkuar
ndihmë.
Deri tani shërbehet drekë dy
ditë në javë: të martën dhe të enj-
ten, në orën 11:00. Mensa jonë
praktikon dy turne njëri pas tjetrit,
për shkak të numrit të shumtë të
personave. Pasi miqtë kanë ardhur,
dreka fillon me lutjen drejtuar Zotit.
Le të kujtojmë fjalët e Krishtit:
“Sepse pata uri dhe më dhatë të
ha, pata etje e më dhatë të pi...”
(Mattheu 25:35).
Çdonjëri nga ne thirret të men-
dojë, të lutet dhe të veprojë edhe
për këtë grup njerëzish, duke ndih-
muar në çdo formë të mundshme
këtë mensë bamirësie. Kushdo që
dëshiron, mund të ofrojë ndihmë,
duke kontaktuar në numrin
0674080729, duke ardhur në kishë
ose duke hedhur vlera monetare në
kutitë e posaçme.
Dhjakon Nikolla Kodheli
TETOR 2014 NGJALLJA 9

KONTRIBUTI I KRISHTERIMIT
NË EVOLUIMIN E MENDIMIT HISTORIK DHE NË HISTORIOGRAFI
Kontributi i Krishterimit në
historiografi është shumë i madh
dhe qëndron në shumë aspekte. Ne
do të përqendrohemi në disa as-
pekte që lidhen me këtë kontribut, i
cili nuk ndihmon vetëm Historio-
grafinë apo Mendimin Historik por
dhe gjithë njerëzit, të cilët janë të
interesuar për të vërtetën historike
të ngjarjeve të së kaluarës. Por si
fillim, çfarë duhet të kuptojmë me
këta dy terma?
Kur përdorim termin Historio-
grafi, do të kuptojmë procesin e
shkrimit të historisë, pra vetë stu-
dimin e këtij shkrimi si proces. His-
toriografia merret me regjistrimin
në formën e shkruar të asaj që
është e njohur në lidhje me jetët
njerëzore dhe shoqëritë në të kalu-
arën, dhe se si historianët kanë mu-
ndur t’i kuptojnë këto ngjarje. Hi-
storiografia i shikon ngjarjet apo
historinë nga prizma të ndryshëm.
Ndërsa Mendimi Historik ka të
bëjë me ndjekjen e zhvillimeve në
historiografinë botërore në të gjitha
periudhat kohore. Ai studion pro-
blemet e mëdha historike, si dhe
historianët e mëdhenj që merren me
shkrimin e historisë. Nëpërmjet
mendimit historik ne bëjmë një bio-
grafi të shkurtër intelektuale duke
pozicionuar veprat historike dhe
autorët e tyre sipas pozicionit kohor
që ato mbajnë.
Historiografia voluminoze për-
mban brenda saj mjaft histori dhe
informacione të aspekteve të jetës
së njeriut dhe në një përmbajtje të
gjerë merr informacione nga Histo-
riografia e Krishterimit ose Histo-
riografia Kishtare, e cila ndriçon
mjaft aspekte të jetës. Kontributi i
autorëve të Krishterimit qëndron,
në pasurimin e historiografisë, me
material jo vetëm kishtar, por dhe
me informacione të vlefshme që
mbështesin të tjera të dhëna, të cilat
shpeshherë nuk haseshin në Histori-
ografinë Botërore. Por jo vetëm
kaq, Krishterimi influencoi rrënjë-
sisht evoluimin e mendimit historik
dhe kontribuoi ndjeshëm në Histori-
ografinë Botërore. Kjo për faktin
se ai, për të realizuar qëllimin e tij,
shpëtimin, i mësoi njeriut një mëny-
rë të re jetese, mendimin për veten,
botën dhe përsosmërinë e vazhdu-
eshme në përjetësi, dhe se përgjatë
shekujve të tij shumë autorë të
krishterë të Lindjes dhe të Perë-
ndimit shkruan histori kishtare,
duke i parë ngjarjet me një sy të ri,
ndryshe nga autorët e mëparshëm.
Autorët e krishterë na treguan se
ngjarjet historike janë të lidhura me
Perëndinë dhe brenda ekonomisë
hyjnore shpëtimtare.
Autorët e krishterë kontribuuan
në Historiografinë Botërore dhe në
evoluimin e mendimit historik, duke
kristalizuar në mënyrë të mëvetë-
sishme shkencën e historisë kish-
tare dhe historiografinë kishtare.
Një aspekt tjetër është se Kontributi
i Krishterimit nuk është vetëm re-
zultat i ndikimit në mendim apo në
vepra, por është më së miri dhe në
ruajtjen dhe kopjimin e këtyre ve-
prave, të cilat na vijnë të ruajtura
deri sot.
Për të kuptuar këtë kontribut, i
cili zhvillohet në disa aspekte, më
poshtë do të përqendrohemi në
historinë kishtare, periudhat e saj
deri në shek XX, autorët përfa-
qësues të çdo periudhe me disa nga
veprat e tyre dhe karakteristikat e
çdo periudhe. Ndërsa në fund do
të përmendim edhe zhanrin e
Agjiologjisë, meqenëse ajo është
degë e shkencave historike e kontri-
buti i saj është i ndjeshëm në Hsto-
riografinë Botërore, konkretisht për
përmbledhjet e botimet agjiologjike.
Në zhvillimin e shkencës së
historisë kishtare mungon një vit si
stacion i parë kronologjik, që të
përcaktojë periudhën e historisë ki-
shtare. Megjithatë ngjarje të ndry-
shme kishin fuqinë që të shkaktonin
një kthesë në të gjithë zhvillimin
historik të vazhdueshëm e të pa-
ndërprerë, sigurisht jo pa pasur
lidhje me zhvillimin e së kaluarës.
Duke u bazuar në Enciklopedinë
Fetaro - Etike, Historia Kishtare
është shkenca e cila sistematikisht
dhe objektivisht rrëfen dhe ana-
lizon historikisht jetën e brendshme
e të jashtme të Kishës si organi-
zëm i arsyeshëm, duke përfshirë
drejtimin dhe kujdesin baritor të saj.
Termi Histori Kishtare për herë
të parë haset tek Eusebi i Qesarisë.
Në frazën “sa herë thuhet, trajtohet
sipas Historisë Kishtare” (Eusebi,
Historia Kishtare 1,1) ndoshta
tregon se ky term ekzistonte para
Eusebit, por ai i dha këtij emri një
subjekt thelbësor dhe sistematik.
(Vijon në faqen 10)

Lidhja e Grave Orthodhokse e Tiranës është

krijuar që në vitin 1992 dhe ushtron veprimtari të
ndryshme shpirtërore e sociale. Grupi ushtron
veprimtari në familje të varfra, në burgje dhe azile,
me fëmijët jetimë e gra të veja, me të pastrehë e
persona të braktisur, të sëmurë në spitale e në shtë-
pi, të moshuar dhe persona të vetmuar, të paaftë
për punë e me depresion, lypsa etj. Ky grup gjitha-
shtu organizon takime shpirtërore në mënyrë që
gratë orthodhokse të rriten në dijen dhe përvojën
e tyre në besim.
Kështu, çdo të mërkurë, në orën 17:00, në
mjediset e Katedrales së re “Ngjallja e Krishtit”,
gratë orthodhokse mblidhen së bashku për të
zhvilluar takimin e tyre shpirtëror. Për të drejtuar
këto takime ftohen theologë, klerikë, gra ortho-
dhokse etj.
Lidhja e Grave Orthodhokse mirëpret dhe fton
të gjitha gratë që kanë dëshirë të thellohen dhe të
kultivojnë besimin dhe dashurinë për Perëndinë dhe
të afërmin e tyre.
10 NGJALLJA TETOR 2014

KONTRIBUTI I KRISHTERIMIT NË EVOLUIMIN Kalendari

E MENDIMIT HISTORIK DHE NË HISTORIOGRAFI
Periudha e parë e historisë
kishtare (shek. I-IV)
Në dy shekujt e parë gjatë dy
periudhave të Kishës së hershme,
të asaj apostolike dhe pasaposto-
like, nuk bëhet fjalë rreth histori-
ografisë kishtare. Kjo për faktin se
i dedikohet karakterit eskatologjik
të tyre, pra të krishterët prisnin se
shumë afër do të vinte Jisu Krishti
për herë të dytë.
Po librat e Dhiatës së Re a japin
kontributin e tyre në Historiografi?
Veçanërisht Dhiata e Vjetër ka
ndikuar shumë. Ndërsa 27 librat e
Dhiatës së Re nuk sjellin në mënyrë
të bollshme rrëfim historik, sepse
aty më shumë synohet ndërtimi
shpirtëror i besimtarëve, duke u
bërë atyre të njohur, plotësinë e
Zbulesës Hyjnore. Megjithatë, gjatë
komenteve dhe studimit që i bëhet
kësaj Dhiate nga teologë dhe jo-
teologë, vërejmë të dhëna historike.
Librat e Dhiatës së Re nuk u
shkruan as për të bërë biografinë e
Jisu Krishtit e as për të grumbulluar
informacione historike, por kanë
qëllim t’i japin njeriut të çdo kohe
mesazhin e shpëtimit brenda zbu-
lesës së Perëndisë. Prandaj nëse
bëhet krahasimi i Ungjijve me njëri-
tjetrin, ngjarjet, paravolitë, mrekullitë
e Jisu Krishtit nuk kanë gjithmonë
renditje të njëjtë kronologjike, sepse
qëllimi i Dhiatës së Re është mesa-
zhi i shpëtimit.
Me www.orthodoxalbania.org
do të gjeni në internet Kishën Orthodhokse Autoqefale të Shqipërisë
Gjatë shekullit të dytë të periu-
dhës së parë, si fillim spikatin në
historinë kishtare pesë shkrime të
Egesipit, prej të cilave u përdorën
citate nga Eusebi i Qesarisë, të
Papiut në tregimet e Jisuit, në
martirologë dhe disa nga veprat e
apostujve. Po kështu janë kronikat
e Julian Afrikanit dhe veprat e
Theofilit dhe Ipolitit.
Në shekullin e tretë, në Kishë
spikat personaliteti i Eusebit të
Qesarisë dhe mund të thuhet se
themelohet përfundimisht historio-
grafia kishtare. Prandaj dhe Eusebi
konsiderohet babai i saj.
Veprat kryesore të Eusebit janë:
1.Historia Kishtare në dhjetë
libra, me ngjarje kishtare që nga
shfaqja e Krishterimit deri më 324.
Dhe jo vetëm kaq, por përfshin në
përgjithësi historiografinë bizantine.
Si përpjekja e parë e historio-
grafisë kishtare, kjo vepër konside-
rohet e suksesshme edhe pse pady-
shim ka mungesë kritike e meto-
dologjike dhe shpeshherë përfshin
tradita shpirtërore.
2.Kronikë në dy libra, që përbën
shembull për historiografinë bizantine.
3) Jeta e Shën Konstandinit
të Madh, Martirologë të të martiri-
zuarve në Palestinë, prej të cilëve
na vijnë informacione historike të
rëndësishme.
Historiografia bizantine ndjek
gjatë shekullit të pestë shembullin
e Eusebit, veçanërisht Sokrati, në
shtatë libra, nga 324-415 dhe e Theo-
dhoriti i Kiros në pesë libra, nga
325-428. Theodhor Anagnosti gjatë
shekullit të gjashtë përmblodhi
historitë kishtare të ndjekësve të
Eusebit, vazhdoi në dy libra histo-
rinë kishtare të Sokratit deri në vde-
kjen e perandorit Justin I (439-527),
të cilat u bënë përmbledhje të
Niqifor Kalistit....
(Vijon)
Thoma Shkira
NGJALLJA
Organ i Kishës Orthodhokse
Autoqefale të Shqipërisë
Themelues:
Kryepiskopi Anastas
Del nën kujdesin
e Këshillit Botues
Kryeredaktor: Thoma Dhima
Adresa:
Kryepiskopata Orthodhokse,
Rruga e Kavajës, Nr. 151
Tiranë
Tel: (04) 2234 117, 2235 095.
Fax: 2232 109
Shtypur
në shtypshkronjën “Ngjallja”
i Liturgjive Hyjnore,
NENTOR 2014
1 E Shtunë † Anargj. Kozma e
Damian nga Azia. Oshd. i ri
Jakovi etj.
2 E DIEL † 5 LLUKAIT. Dësh.
Akindini etj. Andoni i Selanikut
(ish i Durrësit).
8 E Shtunë † Kryeengjëjt
Mihail e Gavriil dhe Fuqitë e
Patrup.
9 E DIEL † 7 LLUKAIT. Nektari
i Pentapojës. Dësh. Onisifori,
Porfiri.
11 E Martë † Dëshm. Minai,
Viktori, Vicenti, Stefanidha.
Theodhor studiti.
13 E Enjte † Joan Gojarti i
Kon/pojës. Oshd. i ri
Damaskini.
14 E Premte † # Ap. Filipi.
Grigor Pallamai. Dësh. i ri
Konstandini.
15 E Shtunë † # Dësh. Guria,
Samonai, Avivi. Pais
Velickofski. (Fillon Kreshma.)
16 E DIEL † # AP. E
UNGJILLOR MATEU. Dëshg.
Ifigjenia. Fulviani në Etiopi.
17 E Hënë # Grigori i
Neoqesarisë. Genadi i Kon/
pojës. Oshg. Hilda.
18 E Martë # Dësh. Platoni,
Romani. Dësh. i ri Anastasi në
Paramithi.
20 E Enjte # Osh. Grigor
dekapoliti. Prokli i Kon/pojës.
Dësh. Dhasi.
21 E Premte † # Hyrja në
tempull e Hyjlindëses Mari.
Osh. Sozomeni.
22 E Shtunë † # Ap. Arkipi,
Filimoni e Onisimi nga të 70-t.
Klimi i Ohrit.

Kisha jonë Orthodhokse me faqen e saj 23 E DIEL † # 9 LLUKAIT.

zyrtare përpiqet të përcjellë mesazhin dhe Amfiloku i Ikonisë. Grigori i
Akragandisë.
informacionin e saj edhe në internet. 24 E Hënë # Hierod. Klementi i
Ajo i njeh vizitorët e saj me: Romës. Petro i Aleksandrisë.
25 E Martë † # Mbyllja e
- besimin e krishterë orthodhoks,
Hyrjes. Dëshmg. Ekaterina.
- organizimin dhe veprimtarinë e strukturave Dësh. Mërkuri.
institucionale, 27 E Enjte # Dësh. Jakov
- lajmet më të fundit, persiani. Theodhosi i Tërnovës.
- arsimin, edukimin dhe shërbimin social e Osh. Pinufri.
kulturor që ofron në shoqëri, Teksti këtu ndërthuret me fotografi, mesazh zanor, 29 E Shtunë † # Dësh.
- ndërtimin dhe restaurimin e kishave dhe muzikor e filmik. Paramoni etj. Dësh. Filumeni,
manastireve, Këtë informacion do ta gjeni në tri gjuhë: shqip, Valerini. Osh. Pitiruni.
- botimet kishtare etj. anglisht e greqisht. 30 E DIEL † # AP. ANDREA, I
PARËTHIRRURI. Frumenti i
Shihemi, lexohemi e dëgjohemi në moment dhe kudo në të gjithë globin me Etiopisë.
www.orthodoxalbania.org
TETOR 2014 NGJALLJA 11

Filloi viti i ri mësimor në Akademinë Teologjike

Me Shërbesën e Bekimit të Ujit
(Ajazmën), më 13 tetor, nisi viti i ri
mësimor për studentët në Akade-
minë Teologjike “Ngjallja e Krishtit”.
Kjo shërbesë u krye nga Episkopi
i Apollonisë Nikolla, në prani të Epi-
skopit të Bylisit Asti, pedagogëve,
stafit dhe të studentëve. Hirësi
Nikolla përcolli te të pranishmit
edhe bekimet dhe urimet më të
mira nga ana e Kryepiskopit
Anastas, për fillim të mbarë, të
bekuar dhe krijues. Një urim i
veçantë dhe një mirëseardhje e
ngrohtë u bë edhe për 16 studentët
e rinj të vitit të parë, të cilët u
zgjodhën me konkurrim mes një
grupi të madh kandidatësh.
Shpresohet që edhe ky vit të jetë
frytdhënës, me pasurimin e mëtej-
shëm të mësimdhënies, për një
formim teologjik të plotë dhe një
formim shpirtëror sa më të lartë,
në dobi të komunitetit të Kishës.
Secili nga studentët e ka mundë-
sinë të përparojë në këtë drejtim,
në saje të kushteve të krijuara,
mjediseve funksionale, bibliotekës
së pasur me libra kishtarë dhe të
fushave të tjera e veçanërisht me
pjesëmarrjen e përkushtuar në
shërbesat, të gjitha të zhvilluara
brenda një mjedisi familjar e të
ngrohtë. Kështu, nëpërmjet studimit
të teologjisë, përjetimit liturgjik e
shpirtëror dhe jetës komunitare
bëhet e mundur arritja e qëllimit
parësor, përgatitja e një brezi
klerikësh e laikësh me nivel gjithnjë
e më të lartë, për t’i shërbyer besim-
tarëve në të gjitha enoritë e vendit.
Dimitër Qosja, pedagog

Ditën e diel, më 12 tetor, në

Tiranë, në sallën e rinisë pranë
Katedrales “Ngjallja e Krishtit”
, Rinia Orthodhokse e Tiranës
“Bij të dritës”, mbështetur nga
besimtarë të krishterë ortho-
dhoksë brenda dhe jashtë vendit,
u dhuroi disa fëmijëve me
vështirësi ekonomike, pajisje e
mjete shkollore, në kuadër të filli-
mit të vitit të ri mësimor.
Në ditët në vijim, do të
vazhdojë ndarja e materialeve
shkollore për fëmijë nga zona të
tjera të vendit.

Dy martesa të krishtera, në Rumani dhe Etiopi

12
22 vjet gazeta “Ngjallja
Duhet të reagojmë ndaj trajtimeve diskriminuese
Shprehja e lirë e mendimeve
dhe mundësia për t’u shkëmbyer
informacioni është tregues për ka-
pacitetin demokratik dhe pozicionin
institucional të demokracisë. Ne kë-
të kuadër, pa asnjë dyshim, shtypi i
lirë është themeli i çdo demokracie,
në veçanti i demokracive të brishta
e në zhvillim, si kjo e jona. Por, nga
ana tjetër, ky shtyp krijon një pu-
shtet të tij, i cili formëson dhe krijon
opinionin publik. Por a veprojnë
mediat gjithmonë në interesin pu-
blik? Të të gjithë publikut?
Parë nga këndvështrimi i Ko-
munitetit Orthodhoks, ky rol ka qenë
vazhdimisht në pjesë të rëndësi-
shme të tij, i deformuar, i anshëm,
tendencioz dhe me standarde të dy-
fishta. Që nga ardhja e Kryepiskopit
Anastas dhe nisja e ringjalljes së
pashoqe të Kishës sonë, këto sulme
kanë ardhur si valë, që herë-herë
janë zmadhuar e egërsuar e herë ja-
në ulur, por kurrë nuk kanë reshtur,
për asnjë çast. Duke pasur si obje-
ktiv kryesor Kryepiskopin, por edhe
të gjithë ata që guxojnë të mbrojnë
besimin dhe Kishën e tyre, mediat,
si zëdhënëse dhe të ushqyera nga
grupe e qarqe antiorthodhokse, kanë
goditur me shpifje monstruoze,
interpretime të deformuara të ngja-
rjeve, me gënjeshtra flagrante, duke
u përpjekur të mbjellin e krijojnë në
shoqërinë shqiptare një këndvë-
shtrim të rremë për gjithçka ndodh
në Kishën tonë.
Me këtë mënyrë, synohet të
mbahet nën trysni psikologjike çdo
anëtar i Kishës, duke kultivuar
mentalitete që i shohin dhe i trajtoj-
në si qytetarë të një kategorie më
të ulët, duke deformuar liritë dhe
të drejtat që garanton teorikisht Ku-
shtetuta, si një shtet laik dhe i bara-
bartë për të gjithë qytetarët. Gjitha-
shtu, përmes kësaj propagande
gënjeshtrash e shpifjesh jo rrallë
synohet edhe minimizimi i ngjarjeve
që cenojnë lirinë e besimit, kufizimin
e të drejtave ligjore të Kishës, injori-
min e së drejtës së pronës etj....
...Po si duhet të veprojmë ndaj tyre?
Në radhë të parë, duke dë-
shmuar kudo dhe me sa mundemi
veprën e jashtëzakonshme të ringja-
NGJALLJA
lljes së Kishës sonë nga hiri komu-
nist dhe vlerat e saj mbarëkombëta-
re të krijuara në shekuj, në themel
të kulturës sonë . Në numrin e parë
të gazetës “Ngjallja”, në tetor 1992,
Kryepiskopi Anastas do të shkrua-
nte se “Mesazhin, paqen dhe fry-
mën e Ngjalljes do të përpiqet të
transmetojë në çdo numër të saj.
Triumfi i dashurisë mbi urrejtjen, i
së vërtetës mbi gënjeshtrën,i shpre-
sës mbi zhgënjimin dhe frikën,
është aspiratë e saj.” Nuk ka armë
më të fortë për një orthodhoks se e
vërteta, me të cilën duhet triumfuar
mbi shpifjet, se dashuria që e
udhëheq në marrëdhëniet me të
tjerët, se guximi që i jep besimi.
Përveç shkrimeve ndriçuese të
Kryepiskopit e hierakëve të tjerë,
klerikëve etj., janë dhe mjaft qyte-
tarë te thjeshtë e intelektualë, që
kanë shkruar rregullisht për të
thënë të vërtetën dhe demaskuar
gënjeshtrat, pavarësish pengesave
te shumta që kanë gjetur për bo-
timin e artikujve të tyre. Por a
mjafton? Besoj se jo.
Së pari, kjo bëhet duke dëshmu-
ar në mjedisin ku jetojmë. Të gjithë
kemi një rreth të gjerë shoqëror e
familjar, që dëgjon e influencohet
nga ato që dëgjon në media. Ndaj,
duhet të zhvillojmë çdo ditë betejën
tonë të vogël personale për të thënë
pa frikë të vërtetat e Kishës dhe të
besimit tonë. Por, për këtë duhet
edhe studiuar, për të njohur më
shumë si historinë dhe atë që ka ndo-
dhur këta 23 vjet, por mbi të gjitha
për të njohur më mirë besimin tonë
orthodhoks, drita që na drejton në
udhën e drejtë e të vërtetë.
Së dyti, mendoj se potenciali i
besimtarëve orthodhoksë dhe veça-
nërisht i intelektualëve të shquar në
të gjitha fushat është shumë më i
madh se ai që shohim në media. Dhe,
siç e thashë, në radhë të parë duhet
të jemi aty për të dëshmuar arritjet
pozitive, të vërtetat e historisë së
Kishës sonë, të nxjerrim në pah
personalitetet e shquara orthodho-
kse, të flasim për kontributin e shkë-
lqyer të Komunitetit Orthodhoks në
historinë e këtij vendi, të bëjmë të
njohur edhe më shumë veprën e pa-
çmuar të Kryepiskopit Anastas.
Por, sigurisht edhe për të mbrojtur
Kishën dhe demaskuar shpifjet e
gënjeshtrat.
Një aspekt shumë i veçantë
është roli që mund dhe duhet të
luajmë në mediat e reja online dhe
rrjetet sociale. Ato po marrin çdo
ditë e më shumë rëndësi për infor-
TETOR 2014
mimin dhe krijimin e opinionit.
Mjafton të shkruajmë diçka dhe të
hidhet në rrjet dhe do ta gjejmë aty
edhe pas shumë kohësh me një
kërkim të thjeshtë. Por si të vërte-
tat, edhe gënjeshtrat shfaqen po
me një kërkim të thjeshtë... Duke
thënë fort fjalën tonë në rrjetet
sociale, në mediat online, në kome-
ntet e mbushura me të pavërtata e
mllef që shoqërojnë artikujt kundër
Kishës, do bëjmë që fjala jonë, e
vërteta orthodhokse, të gjendet në
çdo çast aty, për çdokënd që do ta
kërkojë e dëshirojë.
Shumica jonë gjendet çdo ditë
përpara kompjuterit, ndaj le ta
themi pa ndrojtje fjalën tonë, le të
ndajmë lajmet e faqeve të Kishës,
për të çuar të vërtetën te miqtë
tanë të shumtë, si një rrezatim që
largon errësirën e gënjeshtrave.
Le të shkruajmë më shumë nëpër
gazeta. Le të bëhemi dëshmitarë
të përhershëm të së vërtetës në
mjedisin ku jetojmë. Kjo do sjellë
më shumë dritë për gjithë shoqërinë
shqiptare, duke vepruar si antidot
kundër urrejtjes e përçarjes që për-
piqen të mbjellin. Shumë punë nga
pak vetë ka më pak rezultat se një
dëshmi e përditshme e së vërtetës
nga të gjithë ne.
Thoma Dhima