ICS 13.060.30, 23.040.

50
91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

N SZ
Bu standard, CEN tarafndan kabul edilen EN 588-1:1996 standard esas alnarak TSE naat
Hazrlk Grubunca TS 1902: 1991in revizyonu olarak hazrlanm ve TSE Teknik Kurulunun 7
Nisan 1999 tarihli toplantsnda Trk Standard olarak kabul edilerek yaymna karar verilmitir.
Bu standardn daha nce yaymlanm bulunan basklar geersizdir.

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

NDEKLER
1 - KAPSAM............................................................................................................... 1
2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR ......................................................................... 1
3 - TARFLER............................................................................................................. 2
3.1 - ANMA API (DN) ...................................................................................................... 2
3.2 - KABUL DENEY ........................................................................................................ 2
3.3 - TP DENEY .............................................................................................................. 2
3.4 - KABUL EDLEBLR KALTE SEVYES (AQL).......................................................... 2

4 - BORULAR ............................................................................................................ 2
4.1 - GENEL BRLEM..................................................................................................... 2
4.2 - SINIFLANDIRMA....................................................................................................... 3
4.3 - BORU ULARI.......................................................................................................... 3
4.4 - GENEL GRNM VE BT L .................................................................... 4
4.5 - YZEY DZGNL........................................................................................ 4
4.6 - GEOMETRK ZELLKLER ...................................................................................... 4
4.6.1 - Anma ap (DN) .................................................................................................................. 4
4.6.2 - ap .................................................................................................................................. 4
4.6.3 - Et Kalnl ........................................................................................................................... 4
4.6.4 - D ap................................................................................................................................ 4
4.6.5 - Borularn Boyu ..................................................................................................................... 4
4.6.6 - Tornal U Boyu ................................................................................................................... 5
4.6.7 - Toleranslar........................................................................................................................... 5
4.6.8 - Birbiriyle Deitirilebilirlik ..................................................................................................... 6

4.7 - MEKANK ZELLKLER............................................................................................ 6

4.7.1- Tepe Yk Sonucu Krlma Mukavemeti .............................................................................. 6
4.7.2 - Eilme Ykleri...................................................................................................................... 7

4.8 - FZKSEL ZELLKLER ............................................................................................ 7

4.8.1 - Uzun Sreli Dey Ykleme................................................................................................ 7
4.8.2 - Scak Su Deneyi .................................................................................................................. 7
4.8.3 - Su Szdrmazlk ................................................................................................................... 7
4.8.4 - Elstisite Modl ................................................................................................................. 7

4.9 - EVSEL KANALZASYON ATIKLARINA KARI DAYANIKLILIK................................. 7

4.10 - DENEY METOTLARI............................................................................................... 7
4.10.1 - Genel ................................................................................................................................. 7
4.10.2 - Geometrik zellikler .......................................................................................................... 8
4.10.3 - Mekanik zellikler ............................................................................................................. 9
4.10.4 - Fiziksel zellikler ............................................................................................................. 12
4.10.5 - Evsel Kanalizasyon Atklarna Kar Dayankllk Deneyi................................................ 14

4.11 - ARETLEME.........................................................................................................15

5 - BRLEM PARALARI ..................................................................................... 16

5.1 - ZELLKLER............................................................................................................16
5.1.1 - Birleim Tipleri ................................................................................................................... 16
5.1.2 - Malzemeler ........................................................................................................................ 16
5.1.3 - Genel Grnm ve Biti ilii ......................................................................................... 16
5.1.4 - Geometrik zellikler .......................................................................................................... 16
5.1.5 - Su Szdrmazlk ................................................................................................................. 16

5.2 - DENEYLER ..............................................................................................................16

5.2.1 - Genel ................................................................................................................................. 16
5.2.2 - Geometrik zellikler .......................................................................................................... 17
5.2.3 - Su Szdrmazlk ................................................................................................................. 17

5.3 - ARETLEME...........................................................................................................20

6 - BRLEM ZEL PARALARI........................................................................... 20

6.1 - GENEL .....................................................................................................................20
6.2 - BRLEM ................................................................................................................21
6.3 - BRLEM ZEL PARALARININ ULARI .............................................................21
2

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

6.4 - GENEL GRNM VE BT L ...................................................................21

6.5 - YZEY DZGNL.......................................................................................21
6.6 - GEOMETRK ZELLKLER .....................................................................................21
6.6.1 - Anma ap......................................................................................................................... 21
6.6.2 - Et Kalnl ......................................................................................................................... 21
6.6.3 - D ap.............................................................................................................................. 21
6.6.4 - Tornal U Boyu ................................................................................................................. 21
6.6.5 - Dirsek ve Branman Alar ............................................................................................... 21
6.6.6 - Dirseklerin Yarap ........................................................................................................... 21
6.6.7 - Sapma Snrlar.................................................................................................................. 22

6.7 - MEKANK ZELLKLER - TEPE YK SONUCU KIRILMA DAYANIMI ..................22

6.8 - MEKANK ZELLKLER - BASIN ..........................................................................22
6.9 - YAPITIRICININ BALAMA KARARLILII..............................................................22
6.10 - DENEY METOTLARI.............................................................................................22
6.10.1 - Genel ............................................................................................................................... 22
6.10.2 - Geometrik zellikler ........................................................................................................ 22
6.10.3 - Tepe Yk Sonucu Krlma Deneyi ................................................................................. 22
6.10.4 - Basn Szdrmazlk Deneyi............................................................................................. 24
6.10.5 - Yapma Kararll Deneyi.............................................................................................. 24

6.11 - ARETLEME.........................................................................................................24

7 - KALTE KONTROL............................................................................................. 25
7.1 - GENEL .....................................................................................................................25
7.2 - MAMULN BALANGI KONTROLU (Tip Deneyi) .................................................25
7.3 - MALTI TARAFINDAN YAPILAN DAHL KALTE KONTROL..............................25
7.3.1 - Kalite Sistemi ..................................................................................................................... 25
7.3.2 - Kabul Deneyleri ................................................................................................................. 25
7.3.3 - Bitmi Mamuln Muayenesi............................................................................................... 25

7.4 - NC TARAF MUAYENES ...............................................................................25

7.4.1 - Genel ................................................................................................................................. 25
7.4.2 - TS EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002ye Uygun Belge ve Kalite Sistemine Sahip
Fabrikalar ...................................................................................................................................... 26
7.4.3 - TS EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002ye Uygun Belge ve Kalite Sistemine Sahip Olmayan
Fabrikalar ...................................................................................................................................... 26
7.4.4 - nc Tarafn Hazrlad Deney Raporu ....................................................................... 27
7.4.5 - Yeniden Deneme............................................................................................................... 27

8 - BU STANDARDIN KAPSAMINDAK MAMLLERN ARETLENMES........... 27

EK A......................................................................................................................... 28
EK B......................................................................................................................... 31
EK C......................................................................................................................... 32
EK D......................................................................................................................... 33
EK E ......................................................................................................................... 35
EK F ......................................................................................................................... 36

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ELYAFLI MENTO BORULAR - KANALZASYON VE DRENAJ N

BLM 1: BASINSIZ BORULAR, BRLEM PARALARI,
BRLEM ZEL PARALARI
1 - KAPSAM
Bu standard, kanalizasyon ve derenaj uygulamalarnda atmosfer basncndaki serbest yzeyli aka
sahip sistemler iin uygun olan elyafl imento borular, birleim paralar ve birleim zel paralarnn
zelliklerini kapsar. Sadece al branmanlar, T paralar ve dirsekler gibi daha yaygn kullanlan
birleim zel paralara uygulanabilir.
Bu standard, genel bileim, snflandrma, geometrik, mekanik ve fiziksel zellikler ile kabul deneyleri,
tip deneyleri ve kalite kontrol kapsar.
Basnl kanalizasyon sistemi iin TS EN 512ye uygun, ilve zellikli elyafl imento borular ve
birleim paralar kullanlr.
NOT 1 - EN 588-2, elyafl imento menholler ve kontrol odalar iin gerekli zellikleri kapsar.
NOT 2 - 100 kPa amayan ksa sreli basn ykselmeleri kabul edilebilir.

2 - ATIF YAPILAN STANDARDLAR

Bu standardda, tarih belirtilerek veya belirtilmeksizin dier standardlara atf yaplmaktadr. Bu atflar
metin ierisinde uygun yerlerde belirtilmi ve aada liste halinde verilmitir. Tarih belirtilen atflarda
daha sonra yaplan tadil veya revizyonlar, atf yapan bu standardda da tadil veya revizyon yaplmas
art ile uygulanr. Atf yaplan standardn tarihinin belirtilmemesi halinde ilgili standardn en son
basks kullanlr.
EN, ISO, IEC
vb. No
EN 29001

EN 29002
ENV 197-1

Ad
(ngilizce)
Quality
systems-Model
for
quality, assurance in design,
development,
production,
installation and servicing
Quality systems-Model for quality
assurance in production and
installation
Cement-Coposition,
specifications and conformity
criteria-Part 1: Common cements

TS No

Ad
(Trke)
TS EN ISO Kalite Sistemleri-Tasarm, Gelitirme,
9001
retim, Tesis, ve Serviste Kalite
Gvencesi Modeli
TS EN ISO Kalite Sestemleri-retim, Tesis ve
9002
Serviste Kalite Gvencesi Modeli
TS 19

imento - Portland imentolar

TS 20

imento - Yksek Frn Curuflu

imentolar
imento - Trasl imento
imento - Uucu Kll imento
imento - Katkl imento
imento - Slfatlara Dayanml
imento - Portland Curuflu
imento - Portland Kalkerli
imento - Portland Silika Fme
imento - Kompoze
imento - Portland Kompoze
imento - Puzolanik

TS 26
TS 640
TS 10156
TS 10157
TS 12139
TS 12140
TS 12141
TS 12142
TS 12143
TS 12144

ISO 390
ISO 2859-1

Products in fibre reinforced TS 7398

cement-sampling and inspection
Sampling
procedures
for TS 2756-1
inspection by attributes-Part 1:
Sampling plans ndexed by
acceptable quality level (AQL) for
lot-by-lot inspection

Asbestli imento Mamuller-Nmune

alma ve Deerlendirme
Muayene ve Deney in Numune Alma
Metotlar-Blm 1: Parti Muayene in
Kabul Edilebilir Kalite Seviyesine Gre
Nmune Alma Plan

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

EN, ISO, IEC

vb. No
ISO 3951

Ad
TS No
(ngilizce)
Sampling procedures and charts TS 2756-4
for inspection by variables for
percent nonconforming

EN 512

Fibre cement products-pressure

pipes and joints
Elastomeric
Seals-Materials requirements for pipe joint seals
used in water and drainage
applications-Part 1: Vulcanized
rubber

EN 681-1

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Ad
(Trke)
Muayene ve Deney in Numune Alma
Metotlar-Blm 4: Yzde Uyumsuzluk
in
llebilen
zelliklerin
Muayenesinde
Numune
Alma
lemleri ve Diyagramlar
-

3 - TARFLER
Bu standardn amac bakmndan aadaki tarifler uygulanr.

3.1 - ANMA API (DN)

Bileenin i apnn, yaklak olarak imalttaki boyutuna eit olan, mm cinsinden uygun ekilde
yuvarlatlm saysal deeridir.

3.2 - KABUL DENEY

Mamul partisinin zelliklerinin standarda uygun olup olmadn gsteren deneydir. Bu deneyler ya
devam eden imalttan veya sevkiyattan alnan numuneler zerinde yaplr TS 7398 (ISO 390:1993).
NOT - Deney metotlar, zellikler ve snr deerler bu standardda verilmitir. Numune alma seviyeleri
ve kabul kriterleri TS 7398 (ISO 390)da verilmitir.

3.3 - TP DENEY
Yeni bir mamuln ve/veya formlsyonda veya imalt metodunda veya her ikisinde yaplan kkl
deiikliin onay iin yaplan deneydir. Deney, mamulun teslim edildii ekliyle yaplr.
Tip deneyi, daha sonra imal edilecek mamullerin zelliklerinin uygunluk deerlendirmesi olarak
alnamaz
(ISO 390: 1993).

3.4 - KABUL EDLEBLR KALTE SEVYES (AQL)

Devaml sregelen partiler hesaba katldnda, numune muayenesi amacna ynelik kalite seviyesi,
gvenilir ilem ortalamas snrdr TS 2756-1 (ISO 2859-1: 1989).
NOT - %4lk AQL olan bir numune pln demek, %4e kadar kusurlu para ieren partilerin kabul
edilebilirliinin yksek ihtimalli olmas demektir.
3.5 - BORU GVDES
Homojen kesitli borunun muflu ve mufsuz ular arasnda kalan silindirik parasdr.

4 - BORULAR
4.1 - GENEL BRLEM
Elyafl imento burular, esas olarak elyaflarla takviye edilmi imento veya silisli ve kalkerli
malzemenin kimyasal reaksiyonunyla olumu kalsiyum silikattan meydana gelmelidir.
imento, CEN yelerinin ulusal standardlarna ve/veya ENV 197-1e uygun olmaldr.

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

NOT - Mamuln kullanlmas esnasnda davrann olumsuz ynde etkilememesi kaydyla bileime
uyumlu olabilen dier bileenler ilve edilebilir.
Bu standard iki tip elyafl imento mamul (borular, birleim paralar ve birleim zel paralar) ierir.

Tip AT (Asbestli teknoloji), formlnde krizotil asbest bulunan mamuller.

Tip NT (Asbestsiz teknoloji), formlnde asbest bulunmayan mamuller.
AT ve NT tip mamuller bu standardn tm artlarn salamaldr.

4.2 - SINIFLANDIRMA

Borular, tepe yk sonucu, krlma mukavemetlerine gre i alan birimine gelen yk baznda 60 kN/m ,
2
2
90 kN/m , 120 kN/m eklinde snfa ayrlr. Birim alana gelen yk, metre (anma apnn 1/1000i)
olarak boru anma apna blnm her metre boy boru iin kN cinsinden krlma ykdr.

4.3 - BORU ULARI

Borularn ya her iki ucu dz veya bir ucu dz dieri sabit mufludur. Dz ular tornal veya tornasz
olabilir (ekil 1).

Tornal u boyu

d1

ap

d2

Tornal u d ap

d3
e
e1

Gvde d ap
Gvde et kalnl
Tornal u anma et kalnl

EKL 1 - Boru Ular

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

4.4 - GENEL GRNM VE BT L

Borular; dorusal, homojen ve dzgn olmaldr. U ekli, imalt tarafndan kullanlaca birleim
paras tipine uygun olarak oluturulmaldr.
Tornalanan ular temizlenmelidir. Borunun lstik contalarla temasta olan ksmlar szdrmazl
etkileyecek bozukluklara sahip olmamaldr.
NOT - Gerekliyse borular, imalt ile alc arasndaki anlamaya uygun olarak zel alma artlarn
karlamak amacyla iten ve/veya dtan kaplanabilir ve/veya emdirilebilir. Kaplama ve son
iilik; mevcutsa, (EN standardnnn yerine geen) ilgili ulusal standardlara uygun olmaldr.

4.5 - YZEY DZGNL

Borularn i yzeyi dzgn ve przsz olmaldr. Kullanm etkilemeyecek boyuttaki izik, entik veya
kntalar kabul edilebilir.

4.6 - GEOMETRK ZELLKLER

4.6.1 - Anma ap (DN)
izelge 1de anma aplarnn listesi verilmitir; parantez iinde olmayan aplar tercih edilmelidir.
ZELGE 1 - Anma aplar (DN)
100
125
150
200
250
300
(350)
400
(450)
500
600
(700)
800
(900)
1000

1100
1200
(1300)
1400
(1500)
1600
(1700)
1800
(1900)
2000
(2100)
2200
(2300)
(2400)
2500

4.6.2 - ap
Borunun mm cinsinden i ap d1 (ekil 1) Madde 4.10.2.1e uygun olarak lldnde, toleranslar
hari anma boyutuna eit olmaldr.

4.6.3 - Et Kalnl
Borunun anma et kalnl, Madde 4.10.2.3e gre lldnde tornal u hari, mm cinsinden
borunun gvde et kalnl (e)dir. (ekil 1)
Bu anma kalnl, imaltnn dkmanlarnda belirtilmelidir.
Boru ucu tornalysa, tornal ucun anma et kalnl e1; 6 mmden az olmamak kaydyla anma apnn
en az %3,3 olmaldr.

4.6.4 - D ap
Madde 4.10.2.2ye uygun olarak lldnde, borunun lstik contann olduu ksma tekabl eden
mm cinsinden borunun tornal u d ap d2 (ekil 1), imaltnn dkmanlarnda belirtilenlere uygun
olmaldr.

4.6.5 - Borularn Boyu

Madde 4.10.2.4e gre lldnde borunun anma boyu l (ekil1), dz ulu borular iin ular
arasndaki boy; muflu borular iin toplam boy It olarak llmelidir.
Anma boyu, izelge 2ye gre imaltnn dkmanlarnda verilmelidir.
4

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ZELGE 2 - Boru Anma Boylar

DN
100-2500
aras

Anma boyu (m)

2,0
2,5
3,0
4,0
5,0
6,0

Alc ile imalt, izelge 2nin dnda kalan dier boru boylarn, izelge 2deki anma boyunu
yuvarlatlm saylara blerek (1/2, 1/3, boru boylar) kararlatrabilirler.
zel durumlarda boy, alc ile imalt arasnda anlama ile belirtilebilir.
Temin edilen borularn %90, Madde 4.6.7.4de verilen toleranslar dahilinde anma boyunda olmaldr.
Kalan 1 mden fazla olmamak kaydyla daha ksa boyda olabilir. Ancak tedarik edilen borularn toplam
boyu, sipari boyundan daha ksa olmamaldr.

4.6.6 - Tornal U Boyu

Tornal u boyu a (ekil 1), manon (veya muflu borularda muf) boyu +10 mmyi amamaldr.
NOT - Daha uzun tornal u boyuna sahip borular temin edilebilir. Bu durumda imalt minimum
krlma ykn belirtmelidir.

4.6.7 - Toleranslar
4.6.7.1 - ap
ap toleranslar izelge 3de verildii gibi olmaldr.
ZELGE 3 - ap tolaranslar
DN

Tolerans
(mm)
1200
(2,5mm + 0,01d)
> 1200
15mm
d; mm cinsinden anma ap

4.6.7.2 - Kalnlk
Gvde ve tornal u et kalnlnn alt snr tolerans izelge 4de verildii gibi olmaldr
ZELGE 4 - Kalnlk Alt Sapmas
Et kalnl
Alt sapma snr deeri
10 mmye kadar
-1,5 mm
10 mm zeri - 20 mm (dahil) kadar
-2,0 mm
20 mm zeri - 30 mm (dahil) kadar
-2,5 mm
30 mm zeri - 60 mm (dahil) kadar
-3,0 mm
60 mm zeri - 90 mm (dahil) kadar
-3,5 mm
90 mmnin zeri
-4,0 mm
Boru ucu kalnlnn st snr deeri maksimum et kalnl olarak aadaki gibi olmaldr.
ZELGE 5 - Boru U Kalnlnn st Sapmas
DN
300
300<DN 1000
> 1000

Maksimum et kalnl
mm
emax = emin + 6
emax = emin + 0,02 x DN
emax = emin + 6

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Burada;
emax ; Boru ucundaki (tornal u veya gvde) maksimum et kalnlk (mm).
emin ; malt tarafndan verilen anma et kalnlndan izelge 4de verilen alt snr toleransnn
dlmesiyle elde edilen boru ucundaki (tornal u veya gvde) minimum et kalnlk (mm).
4.6.7.3 - Manonun Bulunduu Tornal U D ap
Birletirme contalarnn bulunduu (dz u) boru d apndaki (d2) sapma deerleri; Madde 5.2de
verilen uygulama(ekil 1) ve balant dizayn gz nne alnarak kabul edilebilir sapmalarda dikkate
alnarak kullanlan manon tipine gre imalt tarafndan oluturulmaldr.
4.6.7.4 - Boy I (ekil 1)
Boydaki tolerans + 5 mm
-20 mm snrlar arasnda olmaldr.
NOT - malt ile alc arasnda daha byk toleranslar kararlatrlabilir.
4.6.7.5 - Dorusallk
Madde 4.10.2.6daki deney metoduna uygun olarak bulunan dorusallktaki maksimum f sapmas
izelge 6 da verilen deerleri amamaldr.
ZELGE 6 - Dorusallktan Sapma
DN
Maksimum Sapma (f) mm
3,0 It
100-150
2,5 It
200-1000
1,5 It
1100-2500
It ; m cinsinden boru boyudur (ekil 1)

4.6.8 - Birbiriyle Deitirilebilirlik

Farkl boru ularnda olup ayn anma ap ve ayn snfta olan borularn deitirilmesi; zel
manonlarla veya tornal ularn zel olarak ilenmesiyle yaplabilir.

4.7 - MEKANK ZELLKLER

4.7.1- Tepe Yk Sonucu Krlma Mukavemeti
Madde 4.10.3.1e uygun olarak denendiinde DN 1000 anma apna kadar olan borular iin minimum
krlma ykleri izelge 7de verildii gibi olmaldr.
ZELGE 7 - Minimum Krlma Yk (kN/m)
DN
Snf 60
Snf 90
Snf 120
100
20*
125
21*
150
22*
200
15*
18
24
250
15
22,5
30
300
18
27
36
350
21
31,5
42
400
24
36
48
450
27
40,5
54
500
30
45
60
600
36
54
72
700
42
63
84
800
48
72
96
900
54
81
108
1000
60
90
120
*) Dier tasarm kriterlerini karlayabilmek iin, hesaplanan minimum deerleri aan minimum krlma ykleri

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

DN > 1000 iin minimum krlma yk, metre kare bana kilonewton olarak verilen snf ile anma
apnn 1/1000inin (ap, m olarak) arpmyla bulunur.
2

rnek; DN = 1500 ve boru snf 90 kN/m ise

90

kN
kN
x1.5m = 135
2
m
m

olmaldr.

4.7.2 - Eilme Ykleri

Madde 4.10.3.2ye uygun olarak tayin edilen boyuna eilme krlma ykleri izelge 8de verilen
deerlere uygun olmaldr.
ZELGE 8 - Minimum Boyuna Eilme Krlma Ykleri
DN

Boyuna eilme krlma yk

min
N
100
2800
125
4200
150
6000
200
12000
NOT - Arazi artlar izegede verilen eilme mukavemetlerinden daha fazlasn gerektirirse,
izelgedeki minimum krlma yklerinden %25 daha fazla minimum krlma ykne sahip
veya daha ksa boru boylar olmas hususu ngrlebilir

4.8 - FZKSEL ZELLKLER

4.8.1 - Uzun Sreli Dey Ykleme
Madde 4.10.4.1e uygun olarak denendiinde, hi bir numune krlmamaldr (Ek C).

4.8.2 - Scak Su Deneyi

Madde 4.10.4.2ye uygun olarak denendiinde, deney numuneleri iin hesaplanan alt gven snr (L)
0,75den az olmamaldr.

4.8.3 - Su Szdrmazlk
Madde 4.10.4.3e uygun olarak denendiinde, boruda herhangi bir atlak, sznt veya terleme
grlmemelidir.

4.8.4 - Elstisite Modl

Elstisite modl, gerekliyse (rnein yapsal analiz iin), Ek Dde verilen deney metoduna uygun
olarak tayin edilmelidir.

4.9 - EVSEL KANALZASYON ATIKLARINA KARI DAYANIKLILIK

Madde 4.10.5e uygun olarak denendiinde, deney numuneleri iin hesaplanan alt gven snr (L),
0,75den az olmamaldr.

4.10 - DENEY METOTLARI

4.10.1 - Genel
4.10.1.1 - Kabul Deneyleri
Kabul deneyleri; imaltnn yerinde ve mmkn olduunca mamuln teslim edildii ekliyle veya
borulardan kesilen numuneler zerinde yaplmaldr.
NOT : malt, rutin kalite kontrol sisteminin paras olarak, prizin ilk safhalarnda bu deneyi yapabilir.

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Kabul deneyleri aadakileri ierir:

Grnm, iilik ve iaretlemenin grsel kontrolu,
Geometrik zellikler,
Tepe yk sonucu krlma mukavemeti,
Boyuna eilme krlma yk.
4.10.1.2 - Tip Deneyleri
Aadaki tip deneyleri borular zerinde teslim edildii ekliyle yaplmaldr.
Uzun sreli dey ykleme deneyi
Scak su deneyi
Su szdrmazlk deneyi
Evsel kanalizasyon atklarna kar dayankllk deneyi
Mamuln, bu standardn artlarn saladndan emin olmak iin tip deneyleri yaplrken, ayrca kabul
deneyleride yaplmaldr.

4.10.2 - Geometrik zellikler

4.10.2.1 - ap
Minimum ve maksimum i ap, borunun her iki ucunda 0,5 mm dorulukla llmelidir. Bulunan
deerler, Madde 4.6.2 ve Madde 4.6.7.1de belirtilenlere uygun olmaldr.
4.10.2.2 - D ap
lmler, borularn sadece dz veya tornal ularnda yaplmaldr. Bulunan deerler, Madde 4.6.4 ve
Madde 4.6.7.3de belirtilenlere uygun olmaldr.
DN 400 borular iin, yaklak olarak lstik contalarn yerletirildii birbirine dik iki yerden 0,1 mm
dorulukla d ap lm yaplr.
400 < DN 1500 borular iin, yukardaki metotlardan biri veya dieri kullanlabilir, eer evre lm
yaplyorsa, i ap lm (Madde 4.10.2.1) ayn boruda yaplmaldr.
4.10.2.3 - Kalnlk
Dz veya tornal ulu borularn kalnl iki uta, muflu borularn kalnl ise dz uta 0,1 mm
dorulukla aadaki gibi llr.
Ya 90 ayla 4 noktadan, veya
Minimum ve maksimum kalnlk olarak.
Bu lmler:
a) Tornal borularda;
boru ucuna 30 mm mesafede,
gvdenin tornal ksmnn 30 mm tesinden.
b) Tornasz ularda;
uca yaklak olarak 30 mm mesafeden.
lmler, Madde 4.6.3 ve Madde 4.6.7.2ye uygun olmaldr.
4.10.2.4 - Boru Boyu
Boru boyu iin, karlkl iki uzunluk boyunca 1 mm dorulukla iki lm alnr. Ortalama deer, Madde
4.6.5 ve Madde 4.6.7.4e uygun olmaldr.
4.10.2.5 - Tornal U Boyu
Tornal u boyu (a), eksenel olarak, 1 mm dorulukla llr (ekil 1a ve ekil 1c). Bulunan deerler
Madde 4.6.6ya uygun olmaldr.
4.10.2.6. - Dorusallk

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

4.10.2.6.1 - Deney Numunesi

Deney numunesi tam boru olmaldr.
4.10.2.6.2 - Cihazlar
Deney cihaz aadakileri iermelidir.
4.10.2.6.2.1 - Merkezleri arasndaki mesafe, kontrol edilecek borunun 2/3ne eit olan iki adet
mesnet.
Mesnetler, yanlamasna veya uzunlamasna herhangi bir harekete imkn vermeksizin boruyu
dndrebilecek yuvarlayc bir sisteme sahip olmaldr.
4.10.2.6.2.2 - 0,1 mm doruluklu, dzgn bir tabana monte edilmi, yuvarlak balkl veya yar kresel
lm ekilli komparatr.
4.10.2.6.3 - lem
Boru iki mesnet zerine yatay olarak yerletirilir. Komparatr mesnetlere eit mesafede yerletirilir.
Komparatr inesi, radyal olarak, boru ile temasta olmaldr. Boru en az bir tur dndrlr. llen
maksimum sapma (f), mm'ye yuvarlanarak kayt edilir (ekil 2).

EKL 2 - Dorusallk Deneyi in Dzenek

4.10.2.6.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Maksimum (f) sapmas belirtilir. Sonucun Madde 4.6.7.5e uygun olmaldr.

4.10.3 - Mekanik zellikler

4.10.3.1 - Tepe Yk Sonucu Krlma Deneyi
4.10.3.1.1 - Deney Numunesi
Deney numunesi, borunun gvdesinden tornal u harici kesilerek alnmaldr. Kesilecek deney
numunesi boyu:
DN 300 borular iin 200 mm;
DN > 300 borular iin 300 mm;
olmaldr.
4.10.3.1.2 - Cihazlar
Deney cihaz unlar iermelidir:
4.10.3.1.2.1 - Ykleme hatas maksimum %3, tekrarlanabilirlik hatas maksimum % 2 olan bir pres.
4.10.3.1.2.2 - Metal veya sert aatan yaplm, 170lik as olan V ekilli bir alt bask blou ve ayn
malzemeden yaplm dz st bask blou. Bloklarn boyu deney nununesinin boyuna eit olmaldr.
(ekil3). st bask blounun genilii izelge 9da verilen deerden fazla olmamaldr.

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ZELGE 9 - st Bask Bloklarnn Genilii

DN
450ye kadar
500-600
700-800
900-1000
1100-1200
1300-1400
1500-1600
1700-1800
1900-2000
2100-2200
2300-2400
2500

Genilik b
mm
50
60
85
105
130
150
175
195
220
240
265
290
1)

Uygun boy ve genilikteki lstik bant, bask bloklar ile numune arasna konmaldr.
kalnl
25 mm 5 mm ve sertlii ise IRHD (60 5) olmaldr.

Lstik bantn

Deney numunesi boyunca

homojen olarak uygulanan yk

EKL 3 - Tepe Yk Sonucu Krlma Deney Dzenei

1) Bu deney, fabrika kalite kontrol amacyla ayn zamanda boru evresi sapmasn lmede de
kullanldnda lstik bantlar kullanlmayabilir.

10

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

4.10.3.1.3 - lem
Deney numunesi su ierisinde 48 saat bekletilir. Numune boyu karlkl iki uzunluk boyunca 1 mm
dorulukla llerek ortalamas kaydedilir.
Deney numunesi V - ekilli destein zerine yerletirilir ve bask blou temas ettirilir. Yk, art hz
dorusal olarak ve krlma 15 s - 30 s arasnda meydana gelecek ekilde dzenli olarak uygulanr
(ekil 3).
Krlma yk deeri (F) ve deney numunesi boyu (I) kaydedilir.
4.10.3.1.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
CL, aadaki eitlikten hesaplanr:
CL =

F
l

Burada:
F; Krlma yk, kN
l; Deney numunesinin etkin boyu, m
CL deeri, Madde 4.7.1deki izelge 7de verilen deerlere uygun olmaldr.
Birim gerilme, aadaki formlle hesaplanabilir:
R=n

F(3d + 5e)
le 2

Burada :

R; Tepe yk sonucu krlma dayanm, N/mm veya MPa

n; DN = 100 iin 0,26 ve dier aplar iin ise 0,3
d; Deney numunesinin birbirine dik olarak alnan iki i ap lmnn aritmetik ortalamas olarak
bulunan gerek i ap (mm)
e; Deney numunesinin krlma kesidi boyunca halka kesidin tepesinde yaplan lmn ortalamas
olarak gerek et kalnl (mm).
4.10.3.2 - Boyuna Eilme Dayanm Deneyi
4.10.3.2.1 - Deney Numunesi
Bu deney, tam boru veya tepe yk sonucu krlma deneyi iin kesilmi olan borudan alnabilen en az
2,1 m - 2,2 m arasndaki boyda olan bir para boru zerinde yaplmaldr.
4.10.3.2.2 - Cihazlar
Deney cihaz aadakileri iermelidir:
4.10.3.2.2.1 - Ykleme hatas maksimum % 3 ve tekrarlanabilirlik hatas maksimum % 2 olan bir
pres.
4.10.3.2.2.2 - Aralarnda ki mesafe 2000 mm, kalnlklar 50 mm - 100 mm olan, 120lik aya sahip ve
eilme yzeyi boyunca serbeste hareket edebilen, iki adet V - ekilli metal mesnet (ekil 4).
Yk, mesnetlerden eit mesafede ve numune ekseninden geecek ekilde uygulanmal ve metal
mesnetlerle ayn ekle sahip, 100 mm geniliindeki metal ykleme paras tarafndan iletilmelidir.
1)
Kalnl 15 mm 5 mm ve sertlii IRHD (60 5) olan lstik bir bant , boru ve mesnet ile boru ve
metal ykleme paras aralarna konmaldr.

1) Bu deney, fabrika kalite kontrol amacyla boyuna eme sapmasnn tespitinde de kullanldnda
lstik bantlar kullanlmayabilir.

11

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Boyutlar mmdir.

EKL 4 - Boyuna Eilme Dayanm Deney Dzenei

4.10.3.2.3 - lem
Numune 48 saat suda bekletilir.
Deney cihazna ortalanan numune, ykn verilmesinden itibaren 15 s - 30 s iinde krlma olacak
ekilde dzenli bir hzla yklenir.
4.10.3.2.4 - Sonularn fadesi
Krlma yk, Newton cinsinden kaydedilir.
Sonu, Madde 4.7.2ye uygun olmaldr.

4.10.4 - Fiziksel zellikler

4.10.4.1 - Uzun Sreli Dey Ykleme Deneyi
4.10.4.1.1 - Deney Numunesi
Seilen deney numunesi, imalt tarafndan ayn artlarda imal edilen aplarn retim aral ortasna
denk gelen bir anma ap (DN) ve snfa ait olmaldr.
Her deney numunesinin boyutu Madde 4.10.3.1.1de belirtilen deerlerle ayn olmaldr.
Deney numunesi says 10dur.
Btn deney numuneleri farkl borulardan alnmaldr.
4.10.4.1.2 - Cihazlar
Deney cihaz Madde 4.10.3.1de belirtilen artlara ayn olmal ve deney sresince sabit yk
uygulayabilecek zellikte olmaldr.
4.10.4.1.3 - lem
Her deney numunesi aada aklanan ekliyle deneyi yapmadan nce bir hafta sreyle normal
lboratuvar ortam artlarnda tutulmaldr.
Deney numuneleri, Madde 4.10.3.1.2de akland gibi deney cihaz zerine yerletirilir.
izelge 7de verilmi olan, numunenin snfna tekabl eden minimum krlma yk deerinin %
50sine eit yk, 3000 saat sreyle uygulanr.

12

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

4.10.4.1.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi

Deneyde krlan numuneler kaydedilir. Gzlemler Madde 4.8.1e uygun olmaldr.
4.10.4.2 - Scak Su
4.10.4.2.1 - Deney Numunesi
Bu deney, DN 100 - DN 300 arasndaki borulara uygulanr. Deney numuneleri, tepe yk sonucu
krlma deneyinde olduu gibidir (Madde 4.10.3.1.1 ve Ek E).
Bir borudan 20 adet numune kesilir ve ekil 5de gsterildii ekilde numaralandrlr. Ayn numaral
deney numuneleri, deney numunesi ifti olarak adlandrlr.

EKL 5 - Deney Numunesi iftlerinin Kesilmesi

4.10.4.2.2 - Cihazlar
4.10.4.2.2.1 - (60 2)Ca ayarlanabilen su banyosu.
4.10.4.2.2.2 - Madde 4.10.3.1e uygun tepe yk deney cihaz.
4.10.4.2.3 - lem
Deney numunesi iftleri; 10ar adetlik 2 partiye ayrlr. Birinci parti 1den 10a kadar kontrol deney
numuneleri, ikinci parti (1)den (10)a kadar numuneler olarak numaralandrlr. lk partideki 10 adet
numune Madde 4.10.3.1.3e uygun olarak tepe yk sonucu krlma deneyine tbi tutulur ve ayn
bileimdeki ikinci parti 10 adet numune de ayn esnada suya daldrlarak doyurulur. Numuneler (60
2)Cdaki su iinde (56 2) gn sreyle bekletilir.
Bu srenin sonunda Madde 4.10.3.1de verilen tepe yk sonucu krlma deneyi uygulanmadan nce
Madde 4.10.3.1.3de verilen kondisyonlama ilemi de dahil olmak zere normal lboratuvar ortam
artlarnda 7 gn daha bekletilir.
4.10.4.2.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Her deney numunesi ifti iin (i = 1den 10a kadar) tek tek ri oran hesaplanr:
t
ri = i
ci
ti; suda kaldktan sonraki tepe yk sonucu krlma yk (kN/m)
ci; kontrol deney numunesinin tepe yk sonucu krlma yk (kN/m)
ri oranlarnn rm ortalamas ve s standard sapmas hesaplanr.
rm ortalama orannn % 95 alt gven snr aadaki gibi hesaplanr:
L = rm - 0,58 xs
Sonu, Madde 4.8.2ye uygun olmaldr.
4.10.4.3 - Su Szdrmazlk Deneyi
4.10.4.3.1 - Deney Numunesi
Bu deney, ayn artlar altnda imal edilen btn borularn anma boyutu orta araln temsil edecek
anma ap ve snftaki ve en az 0,5 m boyundaki boruya uygulanr.
13

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

4.10.4.3.2 - Cihaz
Deney cihaz, numuneye boyuna gerilmeleri nleyecek ekilde ularn kapatabilen bir dzenekte ve
boruya
250 kPa (2,5 bar)lk i deney basnc uygulayabilip bu basnc 24 saat sreyle tutabilecek zellikte bir
dzenek olmaldr.
Hidrolik basn, 10 kPa (0,1 bar) dorulukla okuma yapabilen kalibre edilmi bir basn manometresi
ile okunmaldr.
4.10.4.3.3 - lem
Deney numunesi, basn deneyinden nce 48 saat sreyle ortam scaklndaki ( > 5C ) su ierisinde
bekletilmelidir.
Deney normal lboratuvar artlarnda yaplr.
Boru snf ne olursa olsun hidrolik basn 250 kPa 10 kPaa yavaa arttrlarak karlr. Deney
numunesi daha sonra hidrolik basn kayna ile ilikisi kesilerek bu basn altnda 24 saat bekletilir.
Deney numunesi grsel olarak incelenir ve atlak, sznt veya terleme varsa kaydedilir.
basn 24 saat sonunda dmse, su ilvesiyle 250 kPa 10 kPa olan ilk deerine karlmal ve
ilve edilen su miktar kaydedilmelidir.
4.10.4.3.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Grsel muayene sonucu Madde 4.8.3e uygun olmaldr.
Su emme (A), ilve edilen su miktar ile aadaki eitlikten hesaplanr:
A 24 =

W24

(litre/m )

x d 1m x l
Burada:
2

A24; emilen su miktar (litre/m )

W 24; 24 saat sonra ilve edilen su miktar (litre)
d1m; 90 ayla alnan iki lmn ortalamas olarak i ap (m)
l; deney numunesi boyu (m)

4.10.5 - Evsel Kanalizasyon Atklarna Kar Dayankllk Deneyi

4.10.5.1 - Deney Numunesi
Bu deney, ayn artlarda bu standarda uygun olarak imal edilen DN 150 veya daha kk apl
kaplanmam boru zerinde yaplr.
Deney numunesinin boyu, Madde 4.10.3.1.1de verilen tepe yk sonucu krlma deneyinde olduu
gibidir.
Tek bir borudan 20 adet numune kesilir ve ekil 5te olduu gibi numaralandrlr. Ayn numaral deney
numuneleri, deney numune iftleri olarak adlandrlr.
4.10.5.2 - Cihaz ve zelti
4.10.5.2.1 - 18C ile 28C arasnda tutulan ve iinde izelge 10da belirtilen zelti ortam bulunan bir
banyo.

14

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ZELGE 10 - Deney Banyosu

Bileen

Konsantrasyon
mg/litre
Polisakarid (niasta)
50
Sodyum sterat
32
Sodyum asetat
56
Gliserin triasetat
15
re
13
Amonyum slfat
70
Protein (albmin)
90
NOT - Bileenler teknik saflkta olmaldr.
4.10.5.2.2 - Tepe yk sonucu krlma deney cihaz, Madde 4.10.3.1.2de tanmland gibidir.
4.10.5.3 - lem (Ek E)
Deney numunesi iftleri her biri 1den 10a kadar olmak zere 10arl iki partiye ayrlr.
Birinci partideki deney numuneleri 1den 10a, ikinci partideki numuneler ise (1)den (10)a kadardr.
10 numunelik ilk blm, Madde 4.10.3.1.3e uygun olarak tepe yk sonucu krlma deneyine tbi
tutulurken, 10 numunelik ikinci parti, 28 gn sreyle izelge 10da verilen deney ortam iine daldrlr.
Srenin sununda deney numuneleri 7 gn sreyle normal lboratuvar artlarnda bekletilir.
Madde 4.10.3.1.3de verilen kondisyonlama ilemi de dahil olmak zere Madde 4.10.3.1de verilen
tepe yk sonucu krlma deneyi uygulanr.
4.10.5.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Her deney numunesi iin (i = 1den 10a kadar) ri oran hesaplanr.
ri =

ti
ci

Burada;
ti: deney banyosunda beklettikten sonraki tepe yk sonucu son krlma yk (kN/m),
ci; kontrol deney numunesinin tepe yk sonucu krlma yk (kN/m),
Tek tek (ri) orannn (rm) ortalamasnn standard sapmas (s) hesaplanr. (rm) ortalama orannn % 95
alt gven snr aadaki eitlikle hesaplanr.
L = rm - 0,58 x s
Sonu Madde 4.9a uygun olmaldr.
NOT - malt ile belgelendirme kuruluunun anlamas suretiyle deney banyosunda bekletmeden
nce ve sonraki halka boyuna eme dayanmnn kyaslanmasna imkn veren alternatif
mekanik baka bir deney yaplabilir (Halka dilimler zerindeki eilme dayanm deneyi gibi).

4.11 - ARETLEME
Borulara okunakl ve kalc olarak en az aadaki bilgiler iaretlenmelidir:
a) TS 1902 EN 588 - 1,
b) Anma ap,
c) malt firma,
d) mal tarihi,
e) Snf,
f) Sz konusu ise, S serisi,
g) Yaplabiliyorsa, nc taraf belgelendirmesi,
h) AT tip mamuller iin AT,

15

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

NT tip mamuller iin NT.

NOT - Etiketleme konusunda EU ve/veya EFTA mevzuat dikkate alnmaldr.

5 - BRLEM PARALARI
5.1 - ZELLKLER
5.1.1 - Birleim Tipleri
Bu standardn kapsamndaki elyafl imento boru ve zel paralar iin birleim paralar muf ve
manonlar olmaldr (Ek F, ekil F.1).
Muflar, borular gibi ayn imalt yntemiyle yaplmal (ekil 1b) veya yaptrc malzeme ile
balanmaldr
(ekil 1c).

5.1.2 - Malzemeler
Elyafl imentodan yaplan muflar veya manonlar Madde 4.1e uygun olmaldr. Mevcutsa, elyafl
imento haricindeki, varsa yerine geen Avrupa standardlarna uygun dier uygun malzemeler
kullanlabilir. Btn malzemeler boru imalts tarafndan belirtilmelidir.
Szdrmazlk contalar, iletilecek svyla kullanlabilecek uygun elstomer malzemeden yaplmaldr.
Elstomer malzeme EN 681 - 1e uygun olmaldr.

5.1.3 - Genel Grnm ve Biti ilii

Muf, manon ve szdmazlk contalarnda, kolay montaj ve su szdrmazln etkileyebilecek yzey
hatalar bulunmamaldr.

5.1.4 - Geometrik zellikler

Manon, muf ve elastomer contalarn tm ksmlarnn biim ve boyutlar boru imalts tarafndan
tespit edilmelidir.
Manon ve muf boyutsal sapma snrlar; boru ularnn ve zel paralarn d ap ve elastomer
contalarn sapma snrlar da dikkate alnarak imalt tarafndan verilmelidir.
Boyutlar ve sapma snrlar, birleimlerin herhangi bir elemanna veya snr sapmalarn en olumsuz
kombinasyonlarnda dahi birleimin etkinliine zarar vermemelidir.

5.1.5 - Su Szdrmazlk
Birleim paralar, 100 10 kPa veya 1,0 bar 0,1 barlk i veya d hidrostatik basn altnda
szdrmaz olmaldr.
Madde 5.2.3e gre deneye tbi tutulduunda, birleim paralarnda atlak, szma veya terleme
grlmemelidir.

5.2 - DENEYLER
5.2.1 - Genel
5.2.1.1 - Kabul Deneyleri
Birleim paralar zerinde kabul deneyleri, imaltlarn iyerinde ve teslim edildii ekliyle
yaplmaldr.
NOT - malt, bu deneyi priz almann ilk safhalarnda rutin kalite kontrol sisteminin bir paras olarak
yapabilir.
Bu deneyler unlar ierir:
Grnm, biti iilii ve iaretlemenin grsel kontrolu,
Geometrik zellikler.

16

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

5.2.1.2 - Tip Deneyi

Birleim paralar zerinde bu deney, teslim edildii ekliyle yaplr. Tip deneyi su szdrmazlkla
ilgilidir.
Tip deneyleri yaplrken, mamuln bu standardn artlarn salayp salamadn grmek iin ayrca
kabul deneyleri de yaplmaldr.

5.2.2 - Geometrik zellikler

Manon, muf ve kanallarn i aplar ile manon ve muflarn d aplar Madde 4.10.2ye uygun olarak
llmelidir. Birleim sisteminin enine kesidine ait dier boyutlar 0,1 mm doruluklu uygun bir lm
aleti yardmyla llmelidir.
Szdrmazlk contalar, eer mevcutsa Avrupa standardnn yerine geen ilgili ulusal standarda uygun
olarak llmelidir.

5.2.3 - Su Szdrmazlk
Bu deney; boru, manon, muf ve szdrmazlk contas kombinasyonlarnn snr sapmalar ve olumsuz
antiye artlar, szdrmazlk contalarnda maksimum sklnn azalmasna sebep olduunda, birleim
sistemlerinin szdrmazln belirler.
Deneyler, ayn conta kesidi ve ayn conta malzemesine sahip her anma ap partisinden bir birleim
paras zerinde yaplmaldr.
Deneyler i ve d hidrostatik basnla yaplmaldr. Deney hidrostatik basnc olarak, borunun st
noktasnda bulunan basn alnr.
5.2.3.1 - Borularn Dorusal Birleimleri
5.2.3.1.1 - Deney Numunesi
Deney numunesi, boruya veya boru parasna birletirilmi bir birleim parasdr. Boru ular ile
manon veya muf boyutlar imalt tarafndan izin verilen minimum szdrmazlk contas basks
yaratabilmelidir.
Boru ve birleim paralar mteriye teslim edildii ekilde olmaldr.
5.2.3.1.2 - Cihazlar
Basn Deneyi in:
5.2.3.1.2.1 - Deney numunesinin taklabilecei ve i basntan doan kuvvetlere dayanabilecek
kapasitede bir dzenek.
5.2.3.1.2.2 - Boru ular iin szdrmazlk ve kapatma dzenei.
5.2.3.1.2.3 - Havann alnmas ve deney numunesinin suyla doldurulmas iin gereken dzenek.
5.2.3.1.2.4 - 0,01 MPa (0,1 bar) dorulukla okuma yapabilen, kalibre edilmi basn manometresi.
5.2.3.1.2.5 - Basnc ykseltmek iin bir pompa veya ayn grevi gren bir cihaz.
5.2.3.1.2.6 - Bir kronometre.
D Basn Deneyi in (e Szma):
5.2.3.1.2.7 - Basnca dayankl kutu veya numuneye dtan hidrolik basn uygulayabilecek zellikte
bir alet veya ayn sonular veren baka bir cihaz. rnein deney numunesine i basn deneyi
uygulanmasna imkn verebilecek tornalanm yzeyinin bir tarafndan szdrmazlk conta kanallarnn
yansra dier tarafa tekabl eden ksmda da conta kanallar bulunan bir birleim paras.

17

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

5.2.3.1.3 - lem
Basn Deneyi in:
Deney numunesi suyla doldurulur ve ar bir i basn oluturmadan havas alnr. izelge 11de
verilen su basnlar srasyla uygulanr.
ZELGE 11 - Basn Deneyi
Tepe Basnc
kPa
0
20
100

Sre
dakika
bar
0,0
0,2
1,0

5
10
30

Deney numunesinin yzeyindeki atlak, su damlas, su kayb veya nem izleri kaydedilir.
D Basn Deneyi in:
Birleim parasna i basn deneyinde uygulanan basnlar uygulanr.
Deney numunesinin yzeyindeki atlak, su damlas, su kayb veya nem izleri kaydedilir.
5.2.3.1.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Deney esnasnda yaplan gzlemlerin sonular Madde 5.1.5e uygun olmaldr.
5.2.3.2 - Dorusallktan Sapmal Birleim (Al Birleim)
5.2.3.2.1 - Deney Numunesi
Madde 5.2.3.1.1e uygun olmaldr.
5.2.3.2.2 - Deney Cihaz
Madde 5.2.3.1.2ye uygun olmaldr.
5.2.3.2.3 - lem
Borulardan birisi, izelge 12 ve ekil 6da verilen y deerlerine veya imalt tarafndan izin verilen
maksimum sapma deerleri elde edilinceye kadar boyuna ekseni dorultusunda evrilerek saptrlr.
ZELGE 12 - Birleim Paralarnn Minimum Sapmas
DN
< 300
300 DN 600
600 < DN 1000
> 1000

Minimum Sapma y
(mm/m)
30
20
10
10 000/DN

Daha sonra Madde 5.2.3.1e uygun olarak i ve d basn deneyi uygulanr.

EKL 6 - Al Birleim

18

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

5.2.3.2.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi

Deney esnasnda yaplan gzlem sonular Madde 5.1.5e uygun olmaldr.
5.2.3.3 - Kesme Yk Altnda Birleim
5.2.3.3.1 - Deney Numunesi
Madde 5.2.3.1.1e uygun olmaldr (ekil 7 ve ekil 8).
5.2.3.3.2 - Cihazlar
Madde 5.2.3.1.2de belirtilene ek olarak ilve kesme yk uygulayabilecek bir cihaz (ekil 7 ve ekil
8).

a) Deney basncyla oluan kuvvetlere kar koyan ve hava tahliyesini salayan balk veya tapa.
EKL 7 - Muflu Borular in Deney Dzenei

NOT - ekildeki semboller Madde 5.2.3.3.3de aklanmtr.

EKL 8 - Manonlu Borular in Deney Dzenei
5.2.3.3.3 - lem
Kesme yk; uygulanan yk, borunun arl, iindeki suyun arl ve deney dzeneine bal
olarak deney cihaznn arl eklinde uygulanan toplam yk olarak verilir.

19

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Deney numunesi suyla doldurulur ve ar bir i basn oluturmadan btn hava boaltlr.
lve yk, aadaki iki metottan birine uygun olarak uygulanr:
Birinci Metot:
lve yk FZ, ekil 7 ve ekil 8e uygun olarak uygulanr.
Fz =

( l c - c2 )

1
x Fs l c + Fec2 - (Fr + Fw )

( l c c1)
2

Burada:
lc: birleim paralar ve mesnet ortas arasndaki mesafe (metre) (ekil 7 ve ekil 8),
c1: birleim paralar ve FZ ekseni arasndaki mesafe (metre) (ekil 7 ve ekil 8),
c2: mesnet ile Fe ekseni arasndaki mesafe,
Fe: balk veya tapann ktlesi (Newton),
Fr: borunun ktlesi (Newton),
Fs: kesme yk (10 DN) (Newton),
Fw: (kesme yk altndaki borunun) iindeki suyun ktlesi (Newton),
Fz: ilve kesme yk (Newton).
Sonraki ilve yk i basn uygulamas Madde 5.2.3.1.3e uygun olarak yaplmaldr.
kinci Metot (Mufsuz Borular in):
ekil 8de verildii gibi FS = Kesme yk = 20 DN olarak ilve yk uygulanr (Newton)
Sonraki ilve yk i basn uygulamas Madde 5.2.3.1.3e uygun olarak yaplr.
Her iki metotta da numune yzeyi incelenir.
5.2.3.3.4 - Sonularn Gsterilmesi ve Deerlendirilmesi
Deney esnasnda yaplan gzlem sonular Madde 5.1.5e uygun olmaldr.

5.3 - ARETLEME
Birleim paralarna okunakl ve kalc olarak en az aadaki bilgiler iaretlenmelidir:
a) TS 1902 EN 588-1,
b) Anma ap,
c) malt firma,
d) malt tarihi (en azndan ay ve yl),
e) Snf (gerekirse),
f) AT tip birleim paralar iin AT,
NT tip birleim paralar iin NT.
NOT - Etiketleme konusunu alan EU ve/veya EFTA mevzuat dikkate alnmaldr.

6 - BRLEM ZEL PARALARI

6.1 - GENEL
Bu standard; sadece atallar, T dirsekler veya dirsekler gibi ska kullanlan birleim zel paralaryla
ilgilidir.
NOT 1 - Birleim zel paras tipleri, rnekler halinde Bilgi Ek Fde verilmektedir. Dier birleim zel
paralar bu standardn artlarn salamas kaydyla tedarik edilebilir.
NOT 2 - stenirse, imalt boru hatt oluturmak zere elyafl imentolarla birleim amacyla
malzeme/birleim zel paralar temin etmeli ve tavsiyede bulunmaldr.
NOT 3 - Menholler ve muayene odalar birleim zel paralar kapsamnda olmayp bu standardn
ikinci ksmnda yer verilmitir.

20

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

6.2 - BRLEM
Birleim zel paralarnn birleimi Madde 4.1e uygun olmaldr. Kesilerek veya boru paralarn
birletirerek yapldnda paralarn birletirilmesinde epoksi trevli yaptrc veya dier uygun
balayc malzeme kullanlmaldr.
Yaptrc, Madde 6.9a uygun olmaldr.

6.3 - BRLEM ZEL PARALARININ ULARI

Birleim zel paralarnn ular Madde 4.3e uygun olmaldr.

6.4 - GENEL GRNM VE BT L

Birleim zel paralar Madde 4.4e uygun olmaldr.

6.5 - YZEY DZGNL

Birleim zel paralar Madde 4.5e uygun olmaldr.

6.6 - GEOMETRK ZELLKLER

Birleim zel paralarnn boru hattnn dizaynyla ilgili btn boyutlar ve dier boyutlar imalt
dkmannda verilmelidir.

6.6.1 - Anma ap
Anma ap Madde 4.6.1e uygun olmaldr.

6.6.2 - Et Kalnl
Birleim zel paralarn gvde et kalnl en az, kullanlaca borunun snf iin imaltnn beyan
ettii et kalnla eit olmaldr.
NOT - Et kalnl; yk tama kapasitesi dier yntemlerle (balant zel parasn antiyede betonla
takviye ederek gibi) garanti edilmek kaydyla daha dk alnabilir.

6.6.3 - D ap
Birleim zel paralarnn u d ap; imaltnn beyan ettii snfa tekabl eden boru d apna (d2)
uygun olmaldr.

6.6.4 - Tornal U Boyu

Birleim zel paralarnn tornal u boyu Madde 4.6.6ya uygun olmaldr.

6.6.5 - Dirsek ve Branman Alar

Tavsiye edilen deerler izelge 13te verilmitir.
ZELGE 13 - Dirsek ve Branman Alar
Dirsek in
Branman in
15
20 - 22 - 30
30
45
45
67 - 70
60
87 - 90
90
Dirsekler iin mmknse 15 ve 30 tavsiye edilir.
Branman iin ise, mmknse 45 tavsiye edilir.
Not - Dier alar, imalt ile alc arasnda mutabakat olmas kaydyla ngrlebilir.

6.6.6 - Dirseklerin Yarap

Dirseklerin tavsiye edilen minimum eksen yarap, minimum yarapn r = 0,7 DN olduu DN > 200
ve
a > 70 olan dirsekler dnda, r = 0,5 DNdir.
21

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

6.6.7 - Sapma Snrlar

ap, d ap, tornal u boyu, anma boyu ve et kalnlnn sapma snrlar Madde 4.6.6, Madde
4.6.7.1, Madde 4.6.7.2, Madde 4.6.7.3 ve Madde 4.6.7.4de verildii gibi olmaldr.

6.7 - MEKANK ZELLKLER - TEPE YK SONUCU KIRILMA DAYANIMI

Birleim zel paralarnn antiyede ilve destek olmadan montaj durumunda birleim zel parasnn
her dorusal metre boyu bana tepe krlma dayanm deerleri, anma ap ve snfa uygun olarak
Madde 6.10.3de akland ekilde deneye tbi tutulduunda Madde 4.7.1deki izelge 7de verilen
deerin % 90na eit olmaldr.

6.8 - MEKANK ZELLKLER - BASIN

Madde 6.10.4e uygun olarak denendiinde, birleim zel parasnda herhangi atlak, sznt veya su
damlacklar grlmemelidir.

6.9 - YAPITIRICININ BALAMA KARARLILII

Madde 6.10.5e uygun olarak denendiinde, birleim zel parasnda herhangi bir sznt veya su
damlacklar olmamal ve yaptrc, kullanmdaki verimi etkileyebilecek deiiklik gstermemelidir.

6.10 - DENEY METOTLARI

6.10.1 - Genel
6.10.1.1 - Kabul Deneyleri
Kabul deneyleri, birleim zel paralar zerinde imaltnn yerinde ve teslim edildii ekliyle
yaplmaldr.
NOT - malt, bu deneyi priz almann ilk safhalarnda rutin kalite kontrol sisteminin bir paras olarak
yapabilir.
Bu deneyler unlar ierir:
Genel grnm, iilik ve iaretlemenin grsel kontrol,
Madde 6.6da belirtilen geometrik zellikler.
6.10.1.2 - Tip Deneyleri
Bu deneyler birleim zel paralar zerinde teslim edildii ekliyle yaplmaldr. Tip deneyleri
yaplrken, mamulun bu standardn artlarna uygunluunu grmek asndan kabul deneyleri de
yaplmaldr.
Bu deneyler unlar ierir:
Tepe yk sonucu krlma deneyi,
Basn deneyi,
Yapkanl balamalarda balama kararll deneyi.

6.10.2 - Geometrik zellikler

lm metodu Madde 4.10.2ye uygun olmaldr.

6.10.3 - Tepe Yk Sonucu Krlma Deneyi

Bu standarda uygun borudan kesilmi olan, tornalanm, birleim yaplm ve yaptrlm birleim
zel paralarna bu deney uygulanmaz.
Dier durumlar iin, bu deney, aada verilen deiikliklerle Madde 4.10.3.1e uygun olarak yaplr:
Deney numunesi komple bir birleim zel paras olmaldr. st ve alt bask bloklarnn her ikiside dz
olmaldr. Tepe yk sonucu krlmann yapld birleim zel parasnda tormal u veya muf veya
al dirsek bulunmamaldr (al dirsek olma durumunda ekil 9 ve ekil 10). Bask bloklar tepe yk
sonucu krlma deneyinin gerektirdii boyutlarda olmaldr (ekil 9 ve ekil 10).

22

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Birleim zel parasnn boyu (l), bask bloklar arasnda krlan etkin boydur.
Sonular Madde 4.10.3.1.4e uygun olarak ifade edilir. Burada (l) bask bloklar arasna krlan etkin
boydur.
Sonu Madde 4.7.1e uygun olmaldr.

EKL 9 - Dirseklere Yk Uygulamas

23

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EKL 10 - Branmanlara Yk Uygulanmas

6.10.4 - Basn Szdrmazlk Deneyi

Deney, basn kayna ile irtibatlandrlm komple birleim zel paras zerinde yaplr. basn
nedeniyle oluan u kuvvetler, uygun cihazlarla absorbe edilmelidir. Basn 100 kPa 10 kPa (1 bar
0,1 bar)a yava yava arttrlmaldr. Bu basnta 30 dakika tutulmaldr.
Sonu Madde 6.8e uygun olmaldr.

6.10.5 - Yapma Kararll Deneyi

Bu deney, yaptrc balantlar olan 4 birleim zel paras zerinde yaplr.
Birleim zel paralar deneyden nce 20C 2C scaklk, % 65 % 5 nisp nemli havada 7 gn
bekletilir. Daha sonra basn dayanm Madde 6.10.4e uygun olarak tayin edilir.
Numunelere aadaki ekilde 10 evrim uygulanr:
15 saat sreyle % 85 % 5 nisp nem ve 70C 2Cda tutma ve
9 h saat sreyle % 30 % 5 nisp nem ve 20 2Cda tutma.
Daha sonra aadaki gibi 10 evrim uygulanr:
15 saat sreyle 20C 2C ve % 65 % 5 nisp atmosferik nemde tutma
9 saat sreyle -15C 2Cda tutma.
Daha sonra birleim zel paralar Madde 6.10.4e uygun olarak szdrmazlk deneyine tbi tutulur.
Sonu Madde 6.9a uygun olmaldr.

6.11 - ARETLEME
Birleim zel paralarna, okunakl ve kalc olarak en az aadaki bilgiler iaretlenmelidir:
a) TS 1902 EN 588-1,
b) Anma ap,
c) malt firma,
d) mal tarihi ( en az ay ve yl),
e) Snf (gerekirse),
f) AT tip mamuller iin AT,
NT tip mumuller iin NT.
NOT - Etiketleme konusundaki EU ve/veya EFTA mevzuat dikkate alnmaldr.

24

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

7 - KALTE KONTROL
7.1 - GENEL
Bu standarda gre imal edilip teslim edilen mamullere, kalite kontrol amacyla aadaki ilemler
uygulanr:
a) Mamullerin balang kontrolu (tip deneyi) (Madde 7.2),
b) malt tarafndan yaplan dahili kalite kontrol (Madde 7.3) ve
c) Bamsz nc taraf tarafndan yaplan kontrol (nc taraf muayenesi) (Madde 7.4).

7.2 - MAMULN BALANGI KONTROLU (Tip Deneyi)

Madde 4.10, Madde 5.2 ve Madde 6.10a uygun olarak balang kontrolu, imaltnn lboratuvarnda
veya EU veya EFTA tarafndan tannan bamsz bir deney kuruluunun denetimindeki baka bir
yetkili lboratuvar tarafndan yaplmaldr. Bu deneylere ait tam olarak doldurulmu raporlar kayt
edilmeli, dosyalanmal ve nc tarafn incelenmesine hazr bulundurulmaldr.
Formlsyon ve/veya imalt metodunda etkileri nceki deneyimlere gre tahmin edilemeyen byk bir
deiiklik yaplmad srece, sonular olumlu kan sadece bir tip deneyi yeterlidir. Aksi takdirde bu
deney tekrar edilmelidir.

7.3 - MALTI TARAFINDAN YAPILAN DAHL KALTE KONTROL

7.3.1 - Kalite Sistemi
malt bu standarda uyabilmek iin dokmante edilmi etkin bir kalite kontrol sistemi oluturmal ve
srdrmelidir.
maltnn kalite kontrol sistemi, bu standardn yaynlanmasndan itibaren 6 yl iinde TS EN ISO
9001 veya TS EN ISO 9002 ulusal standardlara uygun olmaldr.
EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002ye henz sahip olmayan iletmelerin kalite organizasyonu en az Ek
Ann artlarn salamaldrlar.

7.3.2 - Kabul Deneyleri

Her zelliinin snr % 4lk AQLne tbi tutulmaldr. TS 7398 (ISO 390)e gre % 4lk AQL ve S3
muayene seviyeli olarak oluturulan numune alma pln, byk partilerin % 95inin kabul koullarn
salamasn gvence altna almaktadr.
Birleim paralar zerinde tip deneyi tatbik edildikten sonra (Madde 5.2.1.2) birleim parasnn bu
standarda uygunluu; birleim paralarnn boyutlar ve szdrmazlk contalarnn EN 681-1e
uygunluu kontrol edilerek salanmaldr.

7.3.3 - Bitmi Mamuln Muayenesi

Bitmi mamuln muayenesi bu standardn bir art deildir.
NOT - ayet zel durumlarda mteri tarafndan srarla talep edildiinde bu muayene, EK B ve TS 7398
(ISO 390)a gre yaplabilir.

7.4 - NC TARAF MUAYENES

7.4.1 - Genel
malt her retim hatt iin, muayene kuruluu ile szleme yaparak nc taraf muayenesi
oluturmal ve srdrmelidir.
nc taraf muayenesi, resmi EU veya EFTA tarafndan tannm bir makam tarafndan yaplmaldr.
nc taraf muayenesinin amac, mamul zerinde bamsz bir kalite kontrolu gerekletirmek ve
imaltnn bu standardn artlarn srekli olarak karlayan mamulu imal edebilecek yeterlilikte
olduunu teyit etmektir.

25

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

izelge 14e gre nc taraf belgelendirme ilemi, bu standardn yaynlanmasndan itibaren

mmkn olan en ksa srede ve 2 yl amayacak bir zaman zarfnda oluturulmaldr. Henz nc
taraf muayeneye tbi olmam rnler iin kabul deneyi Ek Bye gre istenebilir. nc taraf
belgelendirmesi oluturulmadan ve srdrlmeden nce bu standardn numaras mamul zerine
iaretlenemez.
ZELGE 14 - Boru, Birleim ve Birleim zel Paralarnn nc Taraf Muayenesi
Deney numunesi
Borular

Birleim zel paralar

Manonlar ve muflar

zellik
Grnm, iilik
aretleme
Boyutlar
Tepe basnc sonucu
krlma mukavemeti
Boyuna eilme yk
Grnm, iilik
aretleme
Boyutlar
Grnm, iilik
aretleme
Boyutlar

zellik madde no
4.4
4.11
4.6
4.7.1
4.7.2
6.4
6.11
6.6
5.1.3
5.3
5.1.4

Deney metodu
4.10.2
4.10.3.1
4.10.3.2
6.10.2
5.2.2

7.4.2 - TS EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002ye Uygun Belge ve Kalite Sistemine Sahip
Fabrikalar
nc tarafa yaplan muayeneler dzenli aralklarda ylda en az bir kez olmak zere ve nceden
haber verilmeksizin yaplmaldr.
nc taraf muayene ilemleri unlar iermelidir :
TS EN ISO 9001 veya TS EN ISO 9002ye uygun olarak imaltya kalite sistemi iin verilen
yeterlilik belgesinin geerliliinin kontrolu;
izelge 14e uygun olarak bitmi mamullerin rutin olarak ve bamsz bir ekilde denenmesi.

7.4.3 - TS EN ISO 9001 ve TS EN ISO 9002ye Uygun Belge ve Kalite Sistemine Sahip
Olmayan Fabrikalar
nc tarafa yaplan muayeneler dzenli aralklarda ylda en az drt kez olmak zere ve nceden
haber verilmeksizin yaplmaldr.
nc taraf muayene ilemleri unlar iermelidir :
Srekli ve sistemli imalt iin ekip ve ekipmann yeterliliinin deerlendirilmesi,
Dahili kalite kontrolden sorumlu blmn imalt blmnden bamsz olduunun teyidi,
Tip deneylerinin bu standardn artlarna uygun olarak tatminkar ekilde yapldnn teyidi,
Dahili kalite kontrol sonularnn bu standardn artlarna uygun olduunun teyidi,
Bitmi rnlerin izelge 14e gre rutin olarak ve bamsz bir ekilde denenmesi.
nc tarafa yaplan muayene adedi, nc tarafn aadaki hususlarn salandndan emin
olmas artyla ylda ikiye drlebilir :
imaltnn dahili kalite kontrol sistemi yeterli ise,
muayeneler 2 yl boyunca srekli olarak uygun ve etkin ekilde yaplyorsa ve,
sonular bu standardn artlarna uygun ise.
Bu azaltlm muayene skl, kusurlu numune bulunmad srece geerli kalabilir.
nc taraf, imaltnn muayene ve deneyleri bu standarda uygun olarak gerekletirdiinden ve
elde edilen sonularn bu standardn artlarn saladndan emin olmaldr.

26

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

7.4.4 - nc Tarafn Hazrlad Deney Raporu

Muayene sonrasnda nc taraf denetisi tarafndan bir deney raporu yazlmaldr.
Bu deney raporunda en az aadaki bilgiler bulunmaldr:
nc taraf kuruluun ismi ve yeri,
imaltnn ismi ve/veya kimlii,
fabrikann ismi ve yeri,
bu standardn ad ve numaras,
denenen mamulun tanm,
deney sonular ve deerlendirilmesi,
deney raporunun hazrland yer ve tarihi,
nc taraf denetisinin imzas.
Ayrca unlar da bulunmaldr :
a) TS EN ISO 9001 veya TS EN ISO 9002 belgesine sahip imaltlar iin,
- dahil kalite kontrol sistemini kapsayan belgenin geerlilii ve
- mamulun uygunluu.

7.4.5 - Yeniden Deneme

nc taraf muayenesi esnasnda bir numune olumsuz karsa, nc tarafn onayyla olumsuz
kan zellikler zerinde sklatrlm muayene uygulanmaldr; ayet fazladan yaplan bu muayene
de olumsuz karsa, maml, olumlu neticeye eriilinceye kadar sevkiyattan karlmaldr.
Uygunsuzluu kaldrmak iin problem belirlenmeli ve imalt zme ynelik tedbirler almaldr. Talep
edilirse, imalt bu tedbirler hakknda nc taraf bilgilendirmelidir.

8
BU
STANDARDIN
ARETLENMES

KAPSAMINDAK

MAMLLERN

Boru, branman ve birleim zel paralarnn iaretlenmesinde en az aadaki bilgiler bulunmaldr :

bu standardn numaras,
anma ap,
boy (m),
snf,
S serisi (gerekirse),
bileim tipi : AT veya NT
rnek : Boru TS 1902 EN 588-1-600-5-60-NT
lve olarak baz malzemelerin kullanmn snrlayan yasal artlar belirtilmelidir.

27

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EK A
HENZ TS EN ISO 9001 veya TS EN ISO 9002ye SAHP OLMAYAN FABRKALAR N KALTE
ORGANZASYONU
A.1 - GENEL ARTLAR
A.1.1 - Personel, Kaynaklar ve Deney Ekipman
Muayene ve/veya deneylerle ilgili btn personelin sorumluluk, yetki ve karlkl ilikileri imalt
tarafndan tanmlanmaldr.
malt, faaliyetlerin gereklemesi iin gerekli olan kaynaklar ve eitilmi personeli salamaldr.
malt, lm ve deney cihazlarn kontrol etmeli, kalibrasyonu ve srekliliini salamaldr.
A.1.2 - Kalite Kaytlar
malat, kalite kaytlarnn tanm, toplanmas, indekslenmesi, dosyalanmas, muhafaza edilmesi,
bakm ve tanzimi ilemlerini oluturmal ve srdrmelidir.
Kalite kaytlar, kalite sisteminin etkin almasn ve istenen kaliteye ulalmasn gstermesi iin
devam ettirilmelidir. Bu balamda, ilgili taaron kalite kontrol kaytlar da bu sistemin bir eleman
olmaldr.
Kalite kaytlarnn muhafaza sreleri en az 5 yl olmaldr.
Talep zerine kalite kaytlar nc taraf muayenesine sunulmaldr.
A.1.3 - statistiksel Metotlar
malt, fabrika kalite kontrolunun teyidi iin gereken uygun istatistiksel metotlar tanmlamak iin
ilem oluturmaldr.
A.2 - KALTE GVENCES
A.2.1 - Genel
malat, mamuln bu standardda verilen artlara uygunluunu salamas amacyla her retim hatt
iin dkmante edilmi bir kalite sistemi oluturmal ve srdrmelidir.
Kalite sistemi, dahil kalite kontrolu ve nc taraf belgelendirmesinden meydana gelir.
A.2.2 - Dahil Kalite Kontrol
malt, her retim hatt iin; boru, birleimler ve birleim zel paralarnn bu standardn artlarna
uygun olduunu teyit etmek zorundadr. Dahil kalite kontrol, gelen ham maddenin kontrolu, retim
prosesinin kontrolu, retim anndaki mamul zelliklerinin kontrolu ile bitmi mamullerin son muayene
ve deneylerini kapsamaktadr.
Dahil kalite kontrol ve ilgili deney metotlaryla ilgili artlar aadaki izelge A.1, izelge A.2
veizelge A.3te verilmitir. Minimum numune alma pln, veya % 4lk AQL ve S1 muayene seviyeli
olarak nitel zelliklere gre muayene (ift numune alma) iin TS 2756-1 (ISO 2859-1)e veya % 4lk
AQL ve S3 muayene seviyeli olarak deikenlerle muayene (s veya metodu) iin TS 2756-4 (ISO
3951)e uygun olarak hesap edilmelidir. Bu numune alma plnlar izelge A.4te verilmitir.

28

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ZELGE A.1 - Borularn Dahil Kalite Kontrolu-zellik ve Deney Metotlar

Genel grnm ve biti iilii
yzey dzgnl
ap
Et kalnl
D ap
Boru boyu
Tornal u boyu
Tepe yk sonucu krlma dayanm
Eilme ykleri
aretleme

zellik madde no
4.4
4.5
4.6.2/4.6.7.1
4.6.3/4.6.7.2
4.6.4/4.6.7.3
4.6.5/4.6.7.4
4.6.6
4.7.1
4.7.2
4.11

Deney metodu
grsel muayene
grsel muayene
4.10.2.1
4.10.2.3
4.10.2.2
4.10.2.4
4.10.2.5
4.10.3.1
4.10.3.2
grsel muayene

ZELGE A.2 - Birleim zel Paralarn Dahil Kalite Kontrolu - zellik ve Deney Metotlar
zellik madde no
Genel grnm ve biti iilii
6.4
yzey dzgnl
6.5
D ap
6.6.3
ap*
4.6.2/4.6.7.1
Et kalnl
6.6.2
Tepe yk sonucu krlma dayanm* 6.7
aretleme
6.11
* Eer bu standarda uygun borulardan yaplmsa deney uygulanmaz.

Deney metodu
grsel muayene
grsel muayene
6.10.2
6.10.2
6.10.2
6.10.3
grsel muayene

ZELGE A.3 - Birleim Paralarnn Dahil Kalite Kontrolu - zellik ve Deney Metotlar
zellik madde no
Deney metodu
Muf ve manonlarn genel grnm
5.1.3
grsel muayene
Szdrmazlk contalar
EN 681-1
EN 681-2
Manon ve muflarn ekil ve boyutlar
5.1.4
5.2.2
Szdrmazlk contalarnn ekil ve boyutlar*
EN 681-1
EN 681-1
Szdrmazlk contalarn sertlii*
5.1.2
EN 681-2
Manonlarn ve muflarn iaretlenmesi
5.3
Szdrmazlk contalarnn iaretlenmesi
EN 681-1
EN 681-2
* Szdrmazlk contalar, EU tarafndan tannan nc tarafa belgelendirilmi bir tedariki tarafndan
salanmsa deney uygulanmaz.
ZELGE A.4 - Borular, Birleim Paralar ve Birleim zel Paralar in Dahil Kalite Kotrol Minimum Numune Alma Plnlar
Parti
bykl

TS 2756-1 (ISO 2859-1)

Normal muayene
Nitel zelliklere gre muayene (AQL 4-Seviye S1)
Numune
adedi

lk
Kabul n1

Red n1

lk + ikinci
Kabul n2
Red n2

TS 2756-4 (ISO 3951)

Normal Muyane
Deikenli muayene metodu
(AQL 4-Seviye S3)
Numune
k
adedi

< 280
2
0
1
NA*
NA
2
0,936
281-500
2
0
1
NA
NA
2
0,936
501-1200
3
0
1
NA
NA
3
1,01
1201-3200
3
0
1
NA
NA
4
1,11
3201-10000
3
0
1
NA
NA
5
1,20
* NA = Uygulanmaz
Kontrol partisinin bykl, imalt tarafndan bir haftalk maksimum retime gre seilir.

29

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

A.3 - UYGUN OLMAYAN MAMLLER

Uygun olmayan btn mamller ayrlmal, datmdan karlmal ve imalt sahas ierisindeki tama
ve uygulama (depolama, iaretleme) ile ilgili talimat verilmelidir.
ayet dahil kalite kontrol esnasnda uygun olmayan mamul tespit edilmise, imaltnn kalite
gvence blm olumsuz kan konu(lar)da nlem almaldr.
ncelemeden sonra, kan olumsuzluklarn dzeltilmesi ve son muayene sonrasnda imaltnn kalite
kontrol blm, mamuln sevki konusundaki son karar vermelidir.

30

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

EK B

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

1)

NC TARAF BELGELENDRMEYE GRMEYEN MAMLLER N KABUL DENEYLER

B.1 - zel bir hkm olmad srece ve teklif ve/veya siparilerde belirtilmise kabul deneyleri, bu
standardn deney programna uygun olarak sevkiyat ksmlar zerinde yaplmaldr. Bu nedenle,
deney programnn kabul deneylerini kapsamas gerekir.
Numune alma maddesinin uygulanmasyla ilgili detaylar, imalt ile alc arasnda kararlatrlmaldr.
B.2 - Numune alma ilemi kararlatrldktan sonra alcya teslim edilecek partilerden her iki tarafn
huzurunda numuneler alnr. Partiler henz olumamsa, imalt alcya partilerin seilebilecei ve
iaretlenebilecei stoklar gstermelidir.
Alc ile satc arasnda aksi belirtilmedii srece, incelenecek maksimum ve minimum muayene
partileri aadaki gibi olmaldr :
DN 250 apa (dahil) kadar maksimum 400 ve minimum 100 boru,
DN 300 - 1000 (dahil) ap iin maksimum 200 ve minimum 100 boru,
Birleim paralar ve birleim zel paralar iin maksimum 200 ve minimum 100 adet.
DN 1000in zerindeki aplar iin alc ile imalt aralarnda anlamaldr.
B.3 - Deneyler imaltnn lboratuvarnda veya alc ile satcnn kararlatrd bamsz bir
lboratuvarda yaplmaldr. Uyumazlk halinde, deneyler her iki tarafn huzurunda yaplmaldr.
B.4 - Tahribatsz deney yapldnda ve numune muayenesinin sonularnn mamul standardnn kabul
artlarn salamad durumlarda deneyler sevkiyatn her paras zerinde istenebilir. malt ile alc
arasnda aksi belirtilmedii srece, tek tek denenmi olup zellikleri salamayan birimler
sevkedilmeyip ortadan kaldrlrlar.

1) TS 7398 (ISO 390)

31

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EK C
(Bilgi in)
UZUN SREL DEY YK DENEY
Uzun sreli dey yk deneyi, gml bir borunun snfna tekabl eden d ykn % 85i altndaki
uzun vadede, minimum 50 senelik bir periyot iin davrann deerlendirir.
Deney metodu, deneye hazrlama ve borunun normal gml artlarda uzun sre sonra
oluabileceinden daha iddetli artlara maruz braklan deney numunesine ykn uygulanmasndan
ibarettir.

32

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EK D
ELSTSTE MODL TESPT N DENEY METODU
D.1 - DENEY NUMUNES
Gvdeden 0,6 x DN boyunda bir boru paras kesilir. Deney numunesinin ap maksimum DN 1000
olmak zere imal edilen en byk DNye eit olmaldr. Deney numunelerinin minimum says, her biri
ayn DN ve snfa ait farkl borulardan kesilmi olmak artyla 4tr.
D.2 - CHAZ
Deney, ekil 1de gsterilen ve aada aklanan deney dzenei ile yaplmaldr.
D.2.1 - Madde 4.10.3.1e uygun basn deney cihaz.
D.2.2 - Budaksz sert aatan yaplm V-ekilli 170 al alt ve st bask bloklar.
Ykn homojen iletimi iin, bask bloklar deney cihaznn dz yzeylerine paralel olan yksek basnl
hortumlar zerine mesnetlendirilmelidir.
D.2.3 - apn yk altnda iken yatay ve dey deformasyonunu 0,01 mm dorulukla lm iin
deney numunesinin her iki ucuna taklm dzenek.
D.2.4 - Boy, i ap ve et kalnl iin 0,1 mm doruluklu lm aleti.
D.2.5 - Kronometre.
D.3 - LEM
D.3.1 - Deney numuneleri deneye balamadan nce 1 hafta sreyle normal lboratuvar ortamnda
bekletilmelidir.
D.3.2 - Deney numunelerinin i ap, et kalnl ve boyu Madde 4.10.2ye uygun olarak llr.
Numunelerin i aplar, boylar ve et kalnlklar 0,1 mmye ; i aplardaki deformasyon ise 0,01 mmye
yuvarlatlarak tayin edilir. Sonular kaydedilir.
D.3.3 - Deney numunesi ykleme eksenine merkezlenerek deney cihazna yerletirilir. Btn deney
numunelerinden beklenecek krlma yknn yaklak tespiti iin deney numunelerinden birine tepe
yk sonucu krlma deneyi uygulanr ve kaydedilir.
D.3.4 - Deney numunesi yk eksenine merkezlenerek yerletirilir ve boru deformasyonu tespiti iin
ekil D.1e uygun olarak lm cihaz yerletirilir.
D.3.5 - Alt deney yk (Falt = 300 N) uygulanr.
D.3.6 - Yk st deney ykne kadar (Fst = 0,3 x Fkrlma) arttrlr ve darbe olmakszn 500 N/slik sabit
hzla Falta drlr. Bu evrim iki defa tekrarlanr.
D.3.7 - ykleme evrimi ve 30 slik aradan sonra Falt ve Fst arasndaki dier yk uygulanr. Bu iki
yk arasndaki dey deformasyon dv ve yatay deformasyon dh llr ve kaydedilir.
D.4 - SONULARIN GSTERLMES VE DEERLENDRLMES
Elstisite modl aadaki forml ile hesaplanr :

(F

st

E =

) (

- Falt x d 1 + e
16 xlx e

)3 x 12

0,1488 0,1366
x

dh
dv

Burada ;
33

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI
2

E
e
Fst
Falt
d1
l
dh

; elstisite modl (N/mm ),

; deney numunesinin her iki ucundan alnan drt et kalnl lmnn ortalamas (mm),
; st yk (N),
; alt yk (N),
; deney numunesinin her iki ucundan alnan drt i ap lmnn ortalamas (mm),
; deney numunesinin 90lik alarla alnan drt boy lmnn ortalamas (mm),
; Falt ve Fst ykleri arasnda llen her iki utaki lmlerin ortalamas olarak yatay
deformasyon (mm),
; Falt ve Fst ykleri arasnda llen her iki utaki lmlerin ortalamas olarak dey
deformasyon (mm).

dv

Deney raporunda en az aadaki bilgiler bulunmaldr .

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

kullanlan lm aletinin tipi,

deney numulerinin snf ve boyutlar,
Falt ve Fst ykleri,
dv ve dh deformasyonlar.

EKL D.1 - E - Modlnn Tahmini in Deney Dzenei

34

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EK E
(Bilgi in)
DENEY NUMUNES FTLERNN STATSTKSEL KIYASLAMASI ZERNE NOT
SICAK SU DENEY (MADDE 4.10.4.2) - EVSEL KANALZASYON ATIKLARINA KARI
DAYANIKLILIK DENEY (MADDE 4.10.5)

Bu deneyler 10 numune ifti zerinde yaplr. Ayn iftteki numuneler arasnda fark olmasnn esas
sebebi deneyin kendisinden kaynaklanmaktadr, (scak suda tutma, korozyon ilemi).
Ayn ifte ait iki deney numunesinde yaplan tepe yk sonucu krlma mukavemeti deney sonular,
kendi oranlar ile kyaslanr (ekil E.1). Sonularn ifadesinde verilen L, bu orann ortalamasnn tek
ynl gven araln verir (ISO 2602) (TS 2629).

EKL E.1 - Ortalamann Teorik Dalm Erisi

Burada ;
M1:
referans partinin tepe yk sonucu krlma yk ortalamas,
S1:
referans partinin standard sapmas,
M2:
daldrlm partinin tepe yk sonucu krlma yk ortalamas,
S2:
daldrlm partinin standard sapmas.

35

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

EK F
(Bilgi in)
BRLEM ZEL PARASI TPLER
Birleimler

EKL F.1 - Standard Birleim

a) Elyafl imento

EKL F.2 - Gei Birleimi

36

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EKL F.3 - Branman 45

EKL F.4 - Branman 90C

EKL F.5 - Dirsek 15

EKL F.6 - Dirsek 30

EKL F.7 - Dirsek 45C

37

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

Baka malzemeden yaplm borularla birleim.

EKL F.8 - Gei Contalar

EKL F.9 - Gei Manonu

38

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

Yerletirilmi asbestli - imento boru hatlarna birleme

EKL F.10 - Al Para 45

EKL F.11 - Kesik Balant

39

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

EKL F.12 - Temizleme Paras

EKL F.13 - Kr Tapa

40

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

ICS 13.060.30, 23.040.50

91.140.80, 93.030

TRK STANDARDI

TS 1902
EN 588-1/Nisan 1999

EKL F.14 - Beton Yaplara Balant (Dii)

ller mmdir.

EKL F.15 - Dayanak

41