Ang Katamaran ng mga Pilipino

ni Dr. Jose P. Rizal

(Ang matutunghayan ay isang lagom sa Tagalog ng sanaysay na La Indolencia de los
Filipinos, na nalathala sa La Solidaridad mula noong Hulyo 15 hanggang Setyembre 15,
1890. Ang sanaysay na itoy isinulat ni Rizal sa ikalawang pagtungo niya sa Europa. Isinulat
niya ito bilang tugon sa paulit-ulit na upasala sa mga Pilipino na silay mga tamad. Ang
upasalang itoy hindi tinutulan ni Jose Rizal sa kaniyang sanaysay. Manapay inamin nga niya
ang pag-aangkin ng katamaran ng kaniyang mga kababayan. At sa pag-amin niyang iyan ay
nagbigay siya ng mga matuwid kung bakit ang mga Pilipino ay masasabi ngang tamad.
Narito ang kaniyang mga matuwid.
Ang pangunahing sanhi ay ang mainit na singaw ng panahon. Kahit na ang mga banyagang
nandarayuhan sa Pilipinas buhat sa mga bayang malamig ang klima ay nagiging tamad
pagdating dito at ayaw humawak ng mabibigat na gawain. Sa bayang mainit ang panahon,
kahit hindi kumilos ang isang tao, siyay pinagpapawisan at hindi mapalagay. Wika pa ni
Rizal: Ang mga Europeong naninirahan sa Pilipinas ay nangangailangan pa ng mga
tagapaypay at tagahugot ng sapatos, at hindi nagsisipaglakad kundi laging lulan ng kanilang
karwahe, gayong masasarap ang kanilang kinakain at ginhawa ang kanilang kabuhayan.
Silay malaya, ang bunga ng kanilang mga pagsisikap ay para sa kanilang sarili, may pagasa sa kinabukasan, at iginagalang ng madla. Ang abang katutubo, ang tamad na katutubo
ay kulang sa pagkain, walang inaasahan sa araw ng bukas, ang bunga ng kanilang pagod ay
sa iba napupunta, at kinukuha sila sa paggawang sapilitan.
Sinasabing ang mga Europeo ay nahihirapan sa mga bayang mainit ang singaw ng panahon
palibhasay hindi sila hirati sa gayong klima, kayat karampatan lamang na dulutan sila ng
balanang makapagpapaginhawa sa kanilang kalagayan. Datapuwat ang wika nga ni Rizal,
ang isang taoy maaaring mabuhay kahit saan kung sisikapin lamang niyang ibagay ang
kanyang sarili sa hinihingi ng pangangailangan.
Ang sikap at pagkukusa ay nawala sa mga Pilipino dahil din sa kagagawan ng mga Kastila.
Ang mga Pilipino, nang bago dumating ang mga Kastila ay ginhawa sa kanilang kabuhayan,
nakikipagkalakalan sila sa Tsina at iba pang mga bansa, at hinaharap nila ang pagsasaka,
pagmamanukan, paghabi ng damit at iba pa. Kayat mapagkikilalang nang wala pa rito ang
mga Kastila, ang mga Pilipino bagaman ang mga pangangailangan nilay hindi naman
marami, ay hindi mga mapagpabayang gaya ngayon.
Ang lahat ng industriya at pati na ang pagsasaka ay napabayaan sapagkat ang mga
Pilipinoy hindi makapagtanggol laban sa pananalakay ng mga mandarambong buhat sa
Mindanaw at Sulu. Paanoy ayaw pahintulutang makapag-ingat ng mga baril at iba pang
sandata ang mga Pilipinong naiiwan sa bayan habang ang ibay wala at kasama sa mga
pandarayuhang walang kabuluhan. Nang panahon ng Kastilay maraming digma at
kaguluhan sa loob ng bayan at maraming ipinapapatay. Isinalaysay ni Rizal ang nangyari sa
isang pulong malapit sa Sebu, na halos nawalan ng tao sapagkat madaling nangabihag ng
mga piratang buhat sa Sulu palibhasay walang sukat maipananggol sa sarili.
Ang pagsasakay napabayaan dahil pa rin sa sapilitang paggawa na ipinatutupad ng
pamahalaan. Dahil sa maraming pandarayuhang ginagawa ng mga Kastila, kailangan ang
walang tigil na paggawa ng mga barko, kayat maraming Pilipino ang pinapagpuputol nila ng
mga kahoy sa gubat upang magamit. Wala tuloy katiyakan ang kabuhayan ng mga tao
kayat naging mga mapagpabaya. Tungkol ditoy sinipi ni Rizal si Morga na nagsabi (sa
kanyang Sucesos) na halos nakalimutan na ng mga katutubo ang pagsasaka,

pagmamanukan, ang paghabi, na dati nilang ginagawa noong silay mga pagano pa
hanggang sa mga ilang taon pa pagkatapos ng pagsakop. Iyan ang naging bunga ng
tatlumput dalawang taon ng sapilitang paggawa na ipinataw sa mga Pilipino.
Ang pamahalaay walang dulot na pampasigla upang ang mga tao ay mahikayat na
gumawa. Pinatamlay ng mga Kastila ang pakikipagkalakalan sa mga bansang malaya, gaya
ng Siam, Cambodia, at Hapon, kayat humina ang pagluluwas ng mga produktong Pilipino at
ang industriya ay hindi umunlad. Ang Pilipinoy hindi maaaring gumawa sa kanilang bukid
kung walang pahintulot ng pamahalaan.
Bukod sa mga iyan, ang Pilipinoy hindi tumatanggap ng karampatang halaga sa kanilang
mga produkto. Sinabi ni Rizal na alinsunod sa istorya, matapos alipinin ng mga
encomendero ang mga Pilipino, silay pinagagawa para sa sarili nilang kapakinabangan, at
ang iba namay pinipilit na sa kanila ipagbili ang inaani o produkto sa maliit na halaga at
kung minsay wala pang bayad o kayay dinadaya sa pamamagitan ng mga maling
timbangan at takalan.
Alinsunod pa rin kay Rizal, ang lahat ng negosyoy sinasarili ng gobernador, at sa halip
pukawin ang mga Pilipino sa kanilang pagpapabaya, ang iniisip lamang niyay ang kanyang
kapakanan kayat sinusugpo ang ano mang makaaagaw niya sa mga pakinabang sa
pangangalakal.
Mga kung anu-anong kuskos-balungos sa pakikitungo sa pamahalaan, mga kakuwanan ng
pulitika, mga kinakailangang panunuyo at pakikisama, mga pagreregalo, at ang ganap na
pagwawalang-bahala sa kanilang kalagayan,- ang mga iyan ay naging pamatay-sigla sa
paggawang kapaki-pakinabang.
Nariyan pa ang halimbawang ipinamalas ng mga Kastila: pag-iwas sa pagpaparumi ng
kamay sa paggawa, pagkuha ng maraming utusan sa bahay, na para bang alangan sa
kanilang kalagayan ang magpatulo ng pawis, at ang pagkilos na animoy kung sinong
maginoo at panginoon na ipinaging palasak tuloy ng kasabihang para kang Kastila,- ang
lahat ng iyan ay nagpunla sa kalooban ng mga Pilipino ng binhi ng katamaran at pagtanggi o
pagkatakot sa mabibigat na gawain.
At ang wika pa ng mga Pilipino noon: Bakit gagawa pa? Ang sabi ng kura ay hindi raw
makapapasok sa kaharian ng langit ang taong mayaman.
Ang sugal ay binibigyan ng luwag, at itoy isa pa ring nagpapalala ng katamaran.
Ang Pilipinoy hindi binibigyan ng ano mang tulong na salapi o pautang upang maging
puhunan. Kung may salapi man ang isang Pilipinong magsasaka, ang natitira, matapos
bawasin ang buwis at iba pang impuwesto ay ipinambabayad naman niya sa kalmen,
kandila, nobena, at iba pa.
Kung ang mga pananim ay pinipinsala ng balang o ng bagyo, ang pamahalaan ay hindi
nagbibigay ng ano mang tulong sa mga magsasaka, kaya ang mga ito ay inaalihan ng
katamaran.
Walang pampasiglang ibinibigay sa pagpapakadalubhasa. May isang Pilipinong nag-aral ng
kimika sa Europa, ngunit hindi man lamang siya pinag-ukulan ng pansin.
Ang katamaray pinalulubha pang lalo ng di mabuting sistema ng edukasyon. Ganito ang
wika ni Rizal:
Iminulat palibhasa sa halimbawa ng mapagbulay-bulay at tamad na pamumuhay ng mga
monghe, ang mga katutubo namay walang ginawa kundi iukol ang kanilang buhay sa

pagkakaloob ng kanilang salapi sa simbahan dahil sa inaasahang mga himala at iba pang
kataka-takang bagay. Ang kanilang kalooban ay nagayuma; buhat sa pagkabata ay wala
silang natutuhan kundi ang pagkilos na parang mga makina na hindi nalalaman ang buong
kabagayan. Kataka-taka bang ang ganitong maling pagmumulat sa isip at kalooban ng isang
bata ay magbunga ng kahambal-hambal na mga pagkakasalungatan? Iyang walang puknat
na pagtutunggali ng isip at ng tungkulin ay humantong sa pananamlay ng kanyang mga
pagsisikap, at sa tulong ng init panahon, ang kaniyang walang katapusang pag-aatubili, ang
kaniyang mga pag-aalinlangan ay siyang naging ugat ng kaniyang katamaran.
Ang sistema ng edukasyon, na isang kawil ng mga pagmamalupit, ay nagpatamlay sa halip
na magpasigla sa Pilipino. Siyay nagkaroon ng mababang pagkakilala sa sarili at
pagwawalang-bahala sa paggawa.
Ang isa pang nagpalala sa katamaran ng mga Pilipino ay ang kawalan nila ng damdamin
bilang isang bansa palibhasay pinagkaitan sila ng karapatang makapagtatag ng mga
samahan na magbibigay sa kanila ng pagkakataong magkaunawaan at magkaisang
damdamin.
Palibhasa ngay walang bansang kinaaaniban, ang mga Pilipinoy hindi nagkaroon ng
pagkabahala sa ano mang kahirapang dinaranas ng mga tao. Patay ang apoy ng kanilang
pagsisikap, at walang sukat makaganyak sa kanila na mag-ukol ng panahon at sigla alangalang sa kaunlaran at kasaganaan ng kanilang Bayan.
Ang sabi ni Rizal: Ang edukasyon ay siyang lupa, at ang kalayaan ay siyang araw, ng
sangkatauhan. Kung walang edukasyon at walang kalayaan, walang pagbabagong
maisasagawa, walang hakbang na makapagdudulot ng bungang ninanais.

Tagalog na Sanaysay Tungkol sa Pagbabago

Pagbabago sa Iyong Buhay
ni: Bernadette Biko
Maraming dahilan ang makapagtutulak sa iyo sa isang konklusyon na, kailangan kong baguhin ang
aking buhay. Ang isa sa mga dahilan na magtutulak sa atin na magbago ay ang ating trabaho.
Kadalasan, nararamdaman natin na tayo ay nahihirapan sa ating mga gawain at trabaho.
Nararamdaman din natin na tayo ay nagtatrabaho ng sobra kaysa sa ating dapat na gawin. Isa ring
halimbawa ng maaaring maging dahilan na gusto nating mabago ang ating buhay ay dahil sa hindi
magandang relasyon. Maaaring sa simula, ang isang relasyon ay kaaya-aya, ngunit sa katagalan, ito
ay humahantong sa isang hindi magandang pangyayari. Kapag nangyari ito, maiisip natin na kailangan
na talaga ng pagbabago. Ang pangatlong maaaring maging dahilan ay ang damdamin sa iyong
kalooban na mayroon isang bagay na dapat baguhin sa iyong pag-uugali, o pagbabawas ng timbang o
isang pisikal na katangian. Sanaysay sa Filipino.
Ang lahat ng ito ay magagandang dahilan upang baguhin ang iyong sarili o ang iyong buhay. Ngunit,
may mga hadlang na maaaring makasalubong kung susubukan mong magbago. Ang pagbabago sa
iyong trabaho o paghahanp ng ibang mapagkakakitaan ay maaaring maging sanhi ng problema sa
pera at panggastos. Ang pagbabago sa isang relasyon ay maaaring magbunga ng sakit ng damdamin
sa iyong kapareha. At kung nagbabalak magbago sa sarili, may mga hadlang din na maaaring maging
dahilan upang hindi matuloy ang iyong mga balakin. Kailangan ang matinding determinasyon at
kagustuhan upang mapaglabanan ang mga hadlang na makakasalubong sa iyong pagbabago.
Kailangang pag-aralan ang pagiging matatag at matibay upang maipanalo ang mga plano. Sanaysay
sa Filipino.
Ang mga pagbabagong nais mong matamo ay maaaring maisakatuparan, kailangan lamang ang
positibong pananaw. Ang isang hakbang na maaaring gawin ay ang ilista ang mga pagbabagong gusto
mong makamit. Tingnan at basahin ang mga ito sa tuwina upang maitimo sa iyong isipan ang mga
pagbabagong ito. Ito ay magsisilbing paalala sa iyong sarili na ikaw ay determinadong magbago at
tumahak sa isang matuwid na daan. Isang magandang ideya rin naman na humingi ng tulong at
suporta sa iyong pamilya at mga kaibigan o sa mga taong iyong pinagkakatiwalaan. Ang katotohanan
na may mga taong nasa iyong likod upang umalalay ay isang magandang inspirasyon upang

ipagpatuloy ang iyong mga plano. Maaari mo ring isulat sa isang papel ang iyong mga natapos na o
mga accomplishments para magsilbing inspirasyon na ipagpatuloy din naman ang iyong mga
nasimulan. Sanaysay sa Filipino.
Kapag nasimulan na ang iyong mga balakin, ihanda ang iyong sarili sa anumang mga hadlang na
maaaring mangyari. Ang mga hadlang na ito, maging tao, bagay man o pangyayari ay maaaring
maging dahilan ng iyong pagsuko at kalungkutan. Kailangan mong isipin lagi ang iyong kagustuhang
magbago. Gagawin mong magbago kahit na ano ang mangyari. Isang magandang hakbang ang
pananatili sa magandang pananaw sa buhay upang maisakatuparan ang iyong mga kagustuhan na
walang natatapakan na sino man.
Isang Sanaysay sa Filipino Tungkol sa mga Nanay
ANAK KA NG INA MO
ni: J
Nanginginig na ang kaniyang mga pasmadong daliri. Tila giniginaw ang mga kamay. Mga kamay na
umaakay sa iyo noong mga unang araw ng iyong pagtuntong sa eskwela. Mga kamay na
pinagkukunan mo ng isang libot isang lakas upang mabuhay.
Nakakurba na ang kaniyang tindig. Tila kawayang nakayuko ang kanyang likod. Mga likod na
natutuyuan ng pawis sa paglalabada upang may mailaman ka sa iyong kumakalam na sikmura.
Nakakunot na ang noo niya kapag tumitingin sa iyo. Parang laging may inaaninag ang mga mata. Mga
matang laging nakatingin sa iyo habang ikaw ay natutulog sa banig. Mga matang nagmamasid at
nagbabantay sa iyo mula pagsilang hanggang sa iyong paglaki.
Mahina na ang kaniyang pandinig. Parang baradong lababo ang kaniyang mga tainga. Mga taingang
dumirinig sa iyong pagngawa kung inaagrabiyado ng iyong mga kalaro. Mga taingang handang
makinig sa iyong mga daing dahil sa kabiguan.
Mabagal na ang kaniyang paghakbang. Sa wariy binibilang ng mga binti at paa ang bawat minutong
lumilipas. Mga binti at paang ginagamit niya upang masaklolohan ka sa mga panganib na sinusuong
mo noong iyong kabataan. Mga binti at paang inaasahan niya upang makaraos kayo sa araw-araw.
Kulubot na ang kaniyang balat. Parang chicharong bulaklak sa platong losa ang kabuuan ng kanyang
mukha. Mukha na pilit niyang pinakapal upang lumapit at umutang sa kaniyang mga kaibigan at
kakilala sa panahong ang enrolment ay malapit na. Mukhang pinakakapal ng katwirang gagawin ang
lahat para sa iyo.
Luyloy na ang kaniyang mga dibdib. Nilipasan na ng panahon ang kaniyang mga suso. Mga susong
datiy pinagkukunan mo ng matimyas na kalusugan. Mga susong nagbigay sa iyo ng lakas at tibay ng
katawan sa pagsagupa sa mga karamdaman.
Binura na ng kulay puti ang mga itim sa kaniyang tuktok. Tila abo ang kulay ng kaniyang buhok. Mga
buhok na malasutlang hinahawakan mo kapag ikaw ay kanyang pinatutulog. Mga buhok na sagisag ng
mga taon at panahong ginugol niya sa pag-aaruga at pagkalinga sa iyo. Mga Sanaysay sa Filipino
2011.
Mahina na ang kanyang boses. Tila garalgal ng radyong walang signal ang kanyang tinig. Mga tinig na
pinagbuhatan ng maraming magagandang aral ng buhay na ibig niyang maging gabay mo sa iyong
pagkatao. Tinig na puno ng pangaral na magagamit mo sa iyong pagtahak sa sariling lakbayin sa
daigdig.

Lupasay ang kanyang katawang mortal. Sa iyo napunta ang kanyang lakas. Sapagkat pinagpala ka
niya. Nagtingala siya ngayon sa iyo. patuloy kang inaaruga at matiyagang naghihitay. Sapagkat
siya sa kanyang pagiging ina. ay marubdob na nagnanais na matapunan din ng kahit kaunting
pagkalinga Mahalin natin ang ating mga ina!

Isang example ng pananaliksik na sanaysay sa Filipino.

Mga Dahilan Kung Bakit Nalululong ang Tao sa Alak
ni: J
Ang alak o ang pag-inom nito nang labis ang isa sa mga itinuturing na pinakapalasak na uri ng
addiction sa ating lipunan ngayon. Kasunod sa pagkakalulong ng maraming indibidwal sa mga
ipinagbabawal na gamot, ang alak ang sumunod na dahilan kung bakit tila isang sakit na dumadapo
sa mga matatanda, maging sa mga kabataan, ang malakas na pagkahaling dito.
Ayon sa mga pag-aaral na ginawa ng mga doktor, ang alak, bagaman alam ng marami ang
masasamang epekto, ay patuloy pa ring tinatangkilik ng mga Filipino sa kasalukuyan. Ito ay paulit-ulit
na inaabuso at walang patumanggang ginagamit nang labis sa nararapat. Sa ganitong sitwasyon,
maraming tao ang nahuhumaling dito, dahilan upang lalo pang dumami ang mga masasamang epekto
naibubungang nito sa kalusugan, buhay at pagkatao ng isang nilalang.
Maraming dahilan kung bakit nahuhumaling ang isang tao sa alak o alcohol. Ang mga inuming
nakalalasing ay palasak na naibebenta at legal na nabibili kahit na saan ka man magpunta. At dahil
legal ito sa ating sosyedad, ito ay kadalasang nagiging sentro ng mga pagdiriwang o anumang
pagpupulong, malaki man o maliit, sa ating bansa. Bata man o matanda, madalas itong ginagawang
libangan at ginagamit upang mas maging masaya ang anumang pagtitipon. Isa rin sa dahilan ng
pagkakalulong ng isang tao sa alcohol ay ang pagiging legal nito sa kanyang paligid. Malaya itong
nakikita at nai-po-promote sa radio at telebisyon maging sa mga babasahin. Naipadadala nito ang
mensaheng ayos lamang ang uminom nito at isinasaisantabi na ang mga masasamang elektong
naidudulot nito sa isang tao.
At dahil malayang maibebenta at mabibili kahit na saang lupalop ng mundo, Malaya rin itong mabibili
ng mga kabataan lalo na sa kanilang estado ng pagiging kuryosidad. At mamamalayan na lamang,
dahil sa patuloy na pag-inom at pag-abuso nito, isa nang ganap na addiction ang kanyang
nakagawian.
Ang pamilya ay isa ring dahilan kung bakit nagkakaroon ng problema. Ang mga miyembro ng pamilya
na halos ay walang pakialam sa kanilang mga kasama ay siyang nagbubunga ng pagkawalang bahala
ng mga taong umaabuso nito. Maaaring maraming pampamilyang suliranin ang isang tao kung kaya
naman ibinabaling na lamang niya ang kanyang atensyon sa pag-inom ng alak upang malimot ang
kaniyang mga problema sa pamilya.
Marapat lamang na bigyan ng pansin ang anumang problema tungkol sa alcohol. Ang mga maliliit na
bagay na maaaring magdulot na mas malalaking problema sa hinaharap ay kailangan mabigyan
kaagad ng sapat na solusyon upang hindi na lumawak. Kailangan ang isang malawak na pananaliksik
tungkol sa bagay na ito. Makatutulong ang pagbabasa ng mga sanaysay tungkol sa mga kabataang
nalululong sa alak (drinking problems of youth). Magiging mas madali ang pagsugpo sa maliliit na
problema kaysa sa hayaan na lamang itong lumaki at lumalala.

Sanaysay Tungkol sa Edukasyon

Isang sanaysay sa Filipino
Ang Kahalagahan ng Edukasyon (Tagalog na Sanaysay)
Ang pagkakaroon ng isang mataas at matibay na edukasyon ay isang saligan upang mabago ang
takbo ng isang lipunan tungo sa pagkakaroon ng isang masaganang ekonomiya. Mataas na edukasyon
na hindi lamang binubuhay ng mga aklat o mga bagay na natutunan sa ating mga university at
paaralan. Bagaman, kasama ito sa mga pangunahing elemento upang magkaroon ng sapat na
edukasyon, ang praktikal na edukasyon na nakabase sa ating araw-araw na pamumuhay ang siya pa
ring dapat na piliting maabot. Matibay ang isang edukasyon kung ito ay pinagsamang katalinuhan
bunga ng mga pormal na pag-aaral tungkol sa Mathematics, Science, English at mga bagay na tungkol
naman sa buhay at kung paano mabuhay ng maayos.
Ang edukasyon ang nagiging daan tungo sa isang matagumpay na hinaharap ng isang bansa. Kung
wala nito, at kung ang mga mamamayan ng isang lipunan ay hindi magkakaroon ng isang matibay at
matatag na pundasyon ng edukasyon, magiging mahirap para sa kanila na abutin ang pag-unlad.
Marapat lamang na maintindihan na ang edukasyon ay siyang magdadala sa kanila sa kanilang mga
inaasam na mga mithiin.
Ang unang layunin ng edukasyon ay upang magkaroon ng kaalaman sa mga bagay-bagay at
impormasyon sa kasalukuyan, sa hinaharap at sa kinabukasan. Ito ang nagsisilbing mekanismo na
humuhubog sa isipan, damdamin at pakikisalamuha sa kapwa ng isang tao. Ito rin ang dahilan ng
mga mabubuti at magagandang pangyayari sa ating mundo at ginagalawang kapaligiran.
Ang edukasyon ay kailangan ng ating mga kabataan sapagkat ito ang kanilang magiging sandata sa
buhay sa kanilang kinabukasan. Ang kanilang kabataan ang siyang estado kung saan nila hinahasa
ang kanilang mga kaisipan at damdamin sa mga bagay na kailangan nila sa kanilang pagtanda. Ang
edukasyon ay mahalaga sapagkat ito ang nagiging daan sa isang tao upang magkaroon ng mga
kaalaman tungkol sa kanyang buhay, pagkatao at komunidad na ginagalawan. Ito ang naghuhubog ng
mga kaisipan tungo sa isang matagumpay na mundo na kailangan ng bawat isa upang lubusang
mapakinabangan ang daigdig at malaman ang mga layunin nito.
Ang kabataan ay nararapat lamang na magkaroon ng sapat na edukasyon sa pamamagitan ng
kanilang karanasan at pormal na programa na nakukuha sa mga paaralan. Ito ang kanilang magiging
armas upang maharap nila ang mga bagay na kaakibat ng kanilang magiging kinabukasan. At dahil
sila ang ating pag-asa, nararapat lamang na ibigay natin sa kanila ang lahat ng edukasyon na
kailangan nila upang maabot nila ang mga pangarap na nais nilang matupad. 2011 Mga Sanaysay sa
Filipino.

Isang tagalog na sanaysay na halimbawa ng pagbibigay ng payo o inspirasyon sa mambabasa.

Isang Mabuting Desisyon ang Paghinto sa Pag-inom ng Alak (Sanaysay)
ni: J
Kung tutuusin, isang napakadaling gawain ang pagpasok sa kahit anong uri ng addiction. Ang mas
mahirap ay ang paglabas sa ganitong kondisyon kapag ikaw ay nalulong na. Ang alcohol ay isang
nakaka-addict na substance. Kung patuloy mo itong aabusuhin sa matagal na panahon, maaari kang
mahulog sa kanyang patibong. Maaari kang maging addict dito at mamamalayan mo na lamang na
hindi mo na pala kayang kumilos kung wala ito. Magigising ka na lamang isang umaga na hindi mo na
pala kayang mabuhay nang hindi umiinom. Sapagkat ang alak nga ay nakapasok na sa iyong sistema
at itoy nakagawa na ng isang malakas na impluwensiya sa iyong katawan at isipan. Na parang
kasama na ito ngayon sa iyong regular na pangangailangan upang makagawa ng pang-araw-araw na
gawain.
Alam nating lahat na ang alak ay isang mapanirang substance. Maraming masamang epekto ang labis
na pagkonsumo nito sa ating kalusugan at buhay. At kahit na baliktarin mo ang sitwasyon at mundo,
sigurado akong malalaman mong walang mabuting maidudulot ang labis na pag-inom nito lalo na sa
pagtagal ng panahon. Kaya nga ang paghinto sa pag-inom ay isang mabuting desisyon na siyang
makapagpapabago ng iyong buhay at pati na rin ang kalagayan mo sa iyong community at
kapaligirang ginagalawan. Hindi rin natin dapat isa-isantabi na ang desisyong ihinto ang bisyong ito ay
makabubuti sa iyong kinabukasan at makapagpapatibay pa ng lubos ng mga relasyong maaaring
nasira noong nakaraan habang ipinagpapalit mo kang alak sa iyong mga mahal sa buhay.
Hindi madali ang huminto sa iyong nakasanayan. Lalo pa ngat naimpluwensiyahan na nito ang iyong
katawan at isipan. Pero kung ilalagay mo sa iyong utak ang gawaing ito, maaaring mapagtagumpayan
mo ito kahit sa iyong sariling paraan. Mahirap na kung mahirap, ngunit maraming paraan upang
makaalis ka sa iyong bisyo. At kung maghahanap ka lamang ng mga programa na maaaring
makatulong sa iyo, magiging madali ang paghinto sa pag-inom ng alcohol.
Marami pang panahon para tumigil ka. Marami ring available na paraan para mapaglaban ang iyong
kondisyon bilang isang alcoholic. Manghinayang ka sa panahon na inuubos mo lamang sa iyong paginom. Sikapin mong pahalagahan ang mga pera na ginagastos mo sa pagtangkilik sa mga inuming
nakalalasing. At lagi mong isa-alang-alang ang mga mahal mo sa buhay na umaasang ikaw ay may
kapasidad na magbagong buhay. Hindi kailanman maibabalik ang mga nasayang na ito at lalo pang
madaragdagan kung patuloy kang iinom ng alak. Ngunit kahit hindi man maibalik ang mga nasayang
na panahon at salapi, maaari mo pang baguhin ang takbo ng iyong buhay kung ititigil mo na ang
iyong bisyo. At sigurado akong hindi na madaragdagan ang iyong mga problema bagkus ay
magkakaroon ka ng mas magandang kalusugan at mabuting pamumuhay ngayon at sa darating pang
panahon. 2011 Mga Sanaysay sa Filipino.

Mga Sanaysay sa Filipino - Tungkol sa Kabataan

Kapag Lumaki Na (Sulating di Pormal)
Pinalaki tayo sa kasinungalingan. Bata pa lang tayo, sinanay na tayo sa mga nilalang na hindi naman
natin nakikita. Kapre, tikbalang, manananggal, tiyanak, multo at mangkukulam. Mga lamang-lupa daw
ang tawag dito. Nagtataka ako kung bakit hindi isinama ang kamote, sibuyas at luya. Mga lamanglupa din naman iyon.
Kapag nagkakasakit tayo, ipinipilit ng Nanay na masarap ang lasa ng gamot para sa sakit mo. Kahit
kalasa iyon ng tinta ng pentel pen o panis na mantika. Para mapainom ka, kailangang
pasinungalingang pagkasarap-sarap ng gamot kahit pati sila kapag umiinom nito ay nagkakandangiwi
na rin sa simangot. At may batok ka galing kay Tatay kapag nailuwa mo at naisuka. Sayang ang
ipinambili ng gamot.
Ipapanood sa iyo sa TV ang mas lalong pinakamalalaking kasinungalingan. Sesame Street na hindi
mga totoong tao ang gumaganap. Palakang nagsasalita, mag-partner na puppet na parehong lalaki
(sino kaya ang bading?), halimaw na mahilig sa biscuit, bampirang hanggang 10 lang ang kayang
bilangin (minsan up to 12), ibon na kasing laki ng elephant at elepanteng balbon (saan ka nakakita ng
elepanteng pagkahahaba ng balahibo sa katawan?) at isang nilalang na mahilig mag-ipon ng basura at
nakatira sa basurahan. May tagalog version ito dito sa Pilipinas, ang Batibot. Ang problema, ang
pinakabida sa program na ito, isang tuso at isang tanga.
Ililipat naman sa ibang channel na ang tampok ay mga magkakaibigang superheroes. Marami sila sa
istorya at lahat ay may angking super powers. Ipinakikita lamang dito ang kanilang kahinaan, na hindi
pala kaya ng isang superhero lang ang problema ng mundo. Kailangan din ang tulong ng iba para
masagip ang daigdig. Kawawang Superman, walang sinabi. Hindi kayang tumayo sa sariling mga paa.
Tapos ka nang manood ng kasinungalingan este palabas pala sa TV. Gusto mong maglaro sa labas
kasama ng ibang mga bata sa kapitbahay. Pero narinig mo ang sinabi ni Nanay. May bumbay na
nangunguha ng bata sa kalsada. Tarantadong bumbay ito. Akalain mong pati mga batang nananahimik
ay gustong kidnapin. Pero ang totoo niyan, hindi ka pwedeng lumabas dahil bagong paligo ka. At
magkakalkal ka na naman ng dumi sa kalye kapag nakipaglaro ka. Tinatamad na si Mommy na
maglinis sa iyo.
Ayaw mong matulog sa tanghali? Lagot ka, andiyan ang lizard. Pikit ka na, bababa na yung lizard.

Kaya, kasama sa paglaki ng bata na kahit ang pinakamaliit na problemang kasing liit ng butiki ay hindi
kayang masolusyunan dahil lagot ka, kayang-kaya ka ng lizard.
Sa hapunan, hindi pwedeng hindi mo uubusin ang pagkain. Mabubulag ka. Kahit magkandasuka ka sa
pagsubo, ubusin mo. Hindi dahil sayang ang inihanda sa mesa. Kung hindi bahala ka, mabubulag ka.
Isasama pa ba natin dito ang mga kasinungalingan tungkol kay Santa Claus, ang tatlong hari, ang
mga pamahiin ni Lolo at Lola, ang pagiging disente (daw) ni Rizal, nakakabungang-araw ang pagkain
ng sobra ng mangga at ang tungkol sa mga alamat ng pinya at Olongapo? Huwag na. Ayoko nang
dagdagan ang mga kasinungalingan dito.
Lumalaki ang bata sa kasinungalingan. At sa kaniyang pagtanda, pag-aasawa at pagkakaroon ng
sariling mga anak, uulitin niyang muli ang istoryang ito ng mga kasinungalingan. Mga Sanaysay sa
Filipino 2011.

Halimbawa ng Sanaysay
Global Warming sa Pilipinas (Sulating Pormal)
Maraming isyu ang kinakaharap ng ating bansa sa kasalukuyan. Ngunit kung akoy bibigyan ng
pagkakataon na maging bahagi ng mga isyung ito, ang una kong pagtutuunan ng pansin ay ang isyu
tungkol sa ating kapaligiran. Ginawa ko ang sanaysay na ito upang mailahad ko ang mga bagay na
aking naiisip na kaakibat ng ating kapaligiran sa kasalukuyang panahon.
Patuloy na nasisira ang ating kapaligiran, dahilan upang magkaroon ng negatibong pagbabago hindi
lamang dito sa ating bansa bagkus pati na rin sa buong sadaigdig. Ang lumalalang sitwasyon ay
nagiging dahilan upang magkaroon ng pangyayari na tinatawag na global warming. Ang global
warming ay ang pagtaas ng temperature ng ating mga karagatan at atmosphere at ang patuloy na
paglala nito. Sinasabi ng mga scientist at mga eksperto na ang dahilan nito ay ang pagsusunog ng
mga fossil fuels na nagiging sanhi ng pagkasira ng ozone layer n gating atmosphere. At dahil untiunting nabubutas ang ozone layer, ang init na galing sa araw o itong tinatawag na suns rays na
mapanganib sa ating kapaligiran kung itoy direktang makapapasok ay siya na ngang nagyayari sa
kasalukuyang panahon. Ang ozone layer ang siyang nagsisilbing taga-sala nito o filter upang hindi ang
mga mabubuting sinag lamang ang makapasok sa ating atmosphere.
Sa isyu ng global warming, napakahalaga na pagtuunan ng pansin ang mga bagay na nagiging dahilan
ng ganitong pangyayari. Alamin, sa abot ng makakaya, ang mga sanhi ng global warming. Sa
ganitong paraan, malalaman natin ang mga dahilan ng pagkasira ng ating atmosphere at magagawan
natin ng paraan. Maiiwasan natin ang mga gawaing nakapagdudulot ng unti-unting pagkabutas ng
ating ozone layer gaya ng pagsusunod ng mga fossil fuels.
Hindi lamang sa ating henerasyon maaaring makaapekto ang global warming. Higit na mararamdaman
ito ng ating mga anak at kanilang mga pamilya kung hindi natin maaagapan ang pagkasira n gating
kapaligiran. Marapat lamang na hanggang maaga ay kumilos tayo upang hindi na lumala pa ang
sitwasyon. Kailangan lamang na magkaisa tayo upang masolusyunan natin ang problemang
kinakaharap. Malaki ang ambag ng bawat isa sa pagkakaroon ng mabuti at malinis na kapaligiran.
Huwag n asana tayong dumagdag pa sa mga taong patuloy ang pagsira sa ating kapaligiran. 2011
Sanaysay sa Filipino.

Istorya ng Pinto
ni: J
Nagdaan ang Araw ng mga Puso. Kumita ng malaki ang mga tindahan ng bulaklak, tindahan ng
kapote at tindahan ng balot sa kanto. Malaki rin halos ang kinita ng mga sinehan, restawran at mga
motel maging ang mga pabrika ng tsokolate at stationary. Ang ligayang dulot ng Valentines Day ay
binalot sa mga regalong pinagsumikapang ipunin upang mabigyan ng kahit kaunting saya ang
pagbibigyan. Hindi mahalaga ang regalo. Mas mahalaga ang pag-aalala ng nagbigay sa binigyan. At
ang kilig na naramdaman sa piling ng iyong pinakamamahal ay nakamit sa pamamagitan ng PDA at
PMS o kahit sa simpleng HHWW ng magsing-irog. Ang mahalagay tumitibok ang puso ng bawat isa.
And love is in the air.
Kagaya ng mga nagdaang umaga, nagising ako kasabay ng tilaok ng mga manok sa kapitbahay.
Sinalubong ako ng lamig na dulot ng hanging amihan paglabas ko ng bahay. Madilim-dilim pa at siguro
ay ako pa lamang ang gising sa hanay ng mga bahay sa lugar na ito.
Wala pa kaming isang taon na nakalipat dito sa lugar na ito. Iba ito sa lugar na kung saan ko hinasa
ang aking tari at kalyo. Sa lugar na kinamulatan ko, hindi natutulog ang oras. Laging maingay. Laging
magulo. Libangan ng tao ang makipag-away sa kapitbahay.
Ngunit sa kabila ng maingay at makulit na kapaligiran nito, natutunan kong mahalin ang lugar na iyon
kasama ng pagyakap ko sa mga taong nakakasalamuha ko sa araw-araw. Naroon nga ang ingay at
gulo ngunit naroon din ang sayat ligaya na dulot ng pagsasamahan. Laging masigla ang buhay.
Gigising kang masaya at matutulog na may ngiti sa mga labi habang sinasanay ang sarili sa
pagtanggap sa mga aberya.
Narito kami ngayon. Lugar na kahit sa panaginip ay hindi naglaro kahit sandali. Tangay sa paligid ang
katahimikan at sa umagay gigising kang kapiling ang halumigmig ng simoy ng hangin. Okay na rin
kahit paano. Dito ko naranasan ang katahimikan na hindi naitaguyod ng ingay ng Maynila. Narito ako
ngayon sa isang lugar na payapang namumuhay ang mga tao. Wala sa pusod ng laging
nagmamadaling lungsod.
Sa kalaunan ay hinahalagahan ko na rin ang lugar na ito. Marapat lamang marahil. Hindi dahil sa wala
akong pagpipilian kundi dahil siguro karapat-dapat lamang siyang mahalin. Matamis mamuhay sa
isang lugar na ang musika sa katanghalian ay huni ng mga ibon sa kalapit na punongkahoy. Masarap
sa pakiramdam na ang kaniig mo sa gabi ay ang ilaw ng mga alitaptap at liwanag ng buwan sa
kabukiran. Ang anag-ag ng kumukititap na mga bituin sa langit ay parang bonus na lamang sa buong
magdamag.
Okay na rin ang buhay. Malayo na sa mga bisyong sumira nang unti-unti sa buhay na maraming
pangarap. Malayo sa daigdig na kahalubilo ang libo-libong tukso sa pagkatao. Okay na rin kahit paano.
Masasanay din akoNasasanay na rin ako
Naisipan ko nang pumasok ng bahay. Hindi ko kaya ang lamig ng hangin. Tumatayo ang lahat ng
balahibo ko sa katawan. Pinihit ko ang seradura ng pinto ngunit sa laki ng aking pagkamangha ay

hindi siya sumang-ayon. Naka-lock sa loob! Siguro, nang lumabas ako kanina, nakapindot sa loob ng
hatakin ko pasara. Laking katangahan!
Kumatok ako at pinagbuksan ng pupungas-pungas kong ina.

Halimbawa ng Pormal na Sanaysay

Tamang Pangangalaga ng Kabayo
ni: Bernadette Biko
Ang sanaysay na ito ay magbabahagi sa inyo ng ilan sa mahahalagang impormasyon tungkol sa
tamang pangangalaga ng kabayo. Mahalagang malaman ang mga panuntunan sa pangangalaga ng
kabayo upang hindi magkaroon ng problema sa kasalukuyan at hinaharap. Makakaiwas rin ang kabayo
sa anumang panganib na maaaring magdulot sa kanya ng kapahamakan. Basahing mabuti ang
sanaysay na ito upang makapulot ng kaunting kaalaman sa tamang pangangalaga ng kabayo o
(proper horse care).
Mahalaga na mabigyan ang iyong alagang kabayo ng sapat na tubig lalo na sa panahon ng tag-init
upang maiwasan ang dehydration. Ang dehydration ay makakasama sa kalusugan ng iyong kabayo
kayat nararapat lamang na isaalang-alang ito upang maiwasan ang mga problema. Maaari siyang
ilagay sa isang lugar kung saan makakakuha siya ng tubig sa lahat ng oras. Isang magandang ideya
rin na paliguan siya ng regular upang makasiguro na hindi siya tatamaan ng heat stroke, Maraming
kabayo ang namamatay sa ganitong panahon dahil sa ganitong kalagayan. Laging tandaan,
mapanganib ang heat stroke.
Ilagay sa tamang lalagyan ang tubig na ipaiinom sa iyong alagang hayop. Kinakailangan na naaabot
ng kanyang bibig ang anumang lalim ng timbang pinaglagyan ng tubig. Kailangan din na malinis ang
tubig at walang anumang bagay na kasama nito. Sanaysay sa Filipino.
Gumamit ng mataas na kalidad ng joint supplements. Gusto mong siguraduhin na nabibigyan mo ng
mataas na kalidad ng joint supplements at mga bitamina ang iyong kabayo. Ang kanilang mga
activities ay maaaring nakakapinsala na sa mga bahagi ng kanilang katawan lalo na sa kanilang mga
kasu-kasuan. Ito ay maaaring magdulot ng joint injuries. Kailangan na pangalagaan natin at
maiwasan ang mga pilay sa kanilang mga joints. Ugaliing kumunsuta sa isang beterinaryo upang
masiguro ang kalusugan ng mga kabayo.
Ang mga doctor ng hayop ay maari ring hingan ng payo tungkol sa pag-iwas na bumigat ang timbang
ng iyong alagang kabayo. Kapag bumigat ang timbang nila, maaari silang mahirapan sa kanilang
araw-araw na activities. Bunga nito, ang kanilang mga joints ay maaaring mapinsala bunga ng
kanilang mabigat na timbang .

Ang pagmamay-ari ng isang kabayo ay isang malaking responsibilidad. Tulad ng pagmamay-ari ng

anumang mga alagang hayop, dapat mong ilagay ang iyong sarili sa isang mahusay na desisyon at
pag-isipang mabuti bago ka magpasyang bumili ng isang kabayo. Dahil ang karamihan sa mga tao ay
may kagustuhang magkaroon ng kabayo bilang alaga, dapat mong unang isaalang-alang ang
paghahanap ng isang angkop na kabayo na nababagay sa iyong lugar. Gayundin, isaalang-alang din
ang iyong nais at pangangailangan. Kung ikaw o ang iyong lugar ay limitado, huwag mo nang
pangarapin pa ang ganitong uri ng alaga.
Isang Sanaysay sa Filipino (Tips to Quit Drinking)
Kailangan ang Medikal na Tulong
ni: J
Ang sinumang tao na naniniwala na sila ay mayroong talamak na pagkahumaling sa alak ay
pinapayuhang huwag munang madaliin ang paghinto hanggang hindi pa kumukunsulta sa isang
mangagagamot. Maaaring makahinto ang isang tao sa kanyang sariling paraan, lalo na ang mga
kabataan na hindi pa masyadong naaapektuhan ngunit ang iba naman ay kailangan munang
magpasuri sa espesyalista upang matugunan ang mga katanungan ukol sa kanilang binabalak na
paghinto.
Ang paghinto sa pag-inom ng alcohol sa pamamagitan ng pagsasailalim sa medical na gamutan ay
makatutulong sa isang tao upang hindi makaranas ng labis na hirap at mapigilan ang anumang
panganib na maaaring makaapekto sa kanilang kalusugan. Gayundin naman na maipananalo nila ang
laban sa unang antas ng kanilang pagtigil at magiging madali sa kanila ang mga hakbang sa mga
susunod na bahagi.
Ang paghinto sa pag-inom ng alak, lalo na sa ating mga Filipino, ay nangangailangan ng maayos na
disiplina at malakas na pagnanais na maisakatuparan ang mga binabalak. Ito ay nangangailangan din
ng sapat na kaalaman tungkol sa kanilang mga dahilan kung bakit sila nalulong sa alak. Ito ay
makatutulong upang ganap na maunawaan ang mga bagay na kaakibat ng kanilang problema. Ito rin
ang magiging daan upang malaman kung paano sila madaling makakaiwas sa pagkakaroon ng
kagustuhang uminom na muli. Sa ganitong pagkakataon, ang pagsailalim sa medical na gamutan ay
hindi nangangahulugang may isang magical na gamot na makapagpapaalis nang mabilis at epektibo
sa mga problema. Kailangan pa ring isaalang-alang nating mga Filipino ang iba pang bagay upang
lubusang gumaling sa sakit at makaalis sa alcohol addiction. Ngunit ang gamutan ay isang
mahalagang paraan na magiging sandata upang makatakas sa negatibong kondisyon.
Kung ang isang tao na may pisikal na pagkagumon sa alak at sinusubukan niyang ihinto ang pag-inom
na walang medical na tulong, ang withdrawal symptoms ay makapagdudulot sa katawan ng isang
estado upang mahirapan ito. Ito ay maaaring maging dahilan ng paglikas ng mga mahahalagang
energy at pagkawala ng memorya o kahit kamatayan sapagkat naging resulta sa utak na nawalan ng
mahahalagang bitamina. Gayundin naman na mas mapanganib na lubos na mababawasan ng lakas
ang katawan kapag hindi nabigyan ng medikal na tulong ang isang taong hihinto na sa pag-inom ng
alak.
Maaari namang sumailalim sa gamutan kahit na nasa bahay lamang. Ang mga tao na
nangangailangan ng medical na gamutan ay nararapat lamang na kumunsulta muna sa doktor upang
hindi maging mapanganib ang paghinto sa pag-inom ng alak. Pagkatapos nito, maaari nang i-monitor
ang gamutan sa loob ng bahay upang makasama ng pamilya at masuportahan ang isang tao na may
problema.

Ang Kahalagahan ng Recycling

ni: Bernadette Biko
Ang ating mundo ay nangangailangan ng balance upang mapanatili nito ang kaayusan ngecosystem.
Ang ecosystem na ito ang nagdidikta sa kaayusan o pagiging balance ng ating kapaligiran at
nagiging dahilan ng balanseng pamumuhay ng lahat ng nilalang na nakatira dito sa ating planeta.
Hindi lamang ang mga tao ang kasama sa usaping ito. Mahalaga ring malaman na ang mga hayop at
halaman na kasama nating namumuhay dito ay nangangailangan din ng mabuting pamumuhay. Kung
hindi mapananatili ang balanseng sistema nito, maaaring magdulot ito ng mga problema hindi lamang
sa ating panahon kundi pati na rin sa mga panahong darating. Ayaw nating lahat na mangyari ito at
magdusa ang lahat . Gusto nating magkaroon ng magandang sistema ang ating mundo upang tayong
lahat na nabubuhay dito ay magkaroon ng maligaya at malinis na pamumuhay. Sanaysay sa Filipino.
Sa mga basurang itinatapon ng walang control sa araw-araw, dahan-dahan nating sinisira ang ating
kapaligiran lalo na ang mundong ating ginagalawan. Ngunit may panahon pa para magbago ang ating
nakasanayan. Maaari pa nating gawan ng solusyon ang lumalalang problema sa basura lalo na sa
ating lugar na kinabibilangan. Sa mga products na ating binibili sa araw-araw, maaari nating simulan
ang recycle upan g mapababa ang basura na likha ng mga ito. Ang mga produktong gawa sa papel
halimbawa ay maaari pang irecycle upang mabawasan kahit kaunti ang basurang maaari nitong
malikha sa ating mundo. Kung hindi tayo kikilos sa ngayon, baka mahuli ang lahat. Ngayon na ang
panahon upang maisaayos ang problem natin sa basura at maging maayos ang ating pamumuhay pati
na rin ang pamumuhay ng mga darating na henerasyon.
Ang process ng recycling ay paraan upang mabawasan kung hindi man matanggal ang problema natin
sa waste disposal . Maraming paraan upang magawa natin ito at ang pinakasimpleng paraan ay
magsimula na ngayon. Maaaring kaunti lamang sa atin ang nakaaalam ang mga paraan na aking
binabanggit, kaya nga ako nagdesisyon na gumawa ng ganitong sulatin upang maibahagi ang aking
mga natutunan sa paaralan na aking pinapasukan. Maging halimbawa sana ito upang ma-encourage
ang bawat tao na gawin din ang aking nasimulan.
Ang mga tao ay gusto na maging maayos ang kanyang kapaligiran at gagawin ang lahat upang
maging maganda ang lugar at community na kanyang kinabibilangan. Ngunit, marami ring tao ang
hindi nakaaalam kung paano at kung ano ang maaari nilang maibahagi upang maging maayos ang
kapaligiran. Hindi nila alam kung paano at saan magsisimula upang maging bahagi ng mga katagang
reuse, reduce and recycle. Isang hakbang na maaaring gawin ng isang tao ay ang pagbisita sa isang

recycling center na malapit sa kanyang lugar. Maaari silang magpadala ng mga lalagyan ng
mga basura na maaari pang mai-recycle upang mabawasan ang basura sa mga landfills. Ang mga
lalagyang ito na tinatawag ding recycle bins ay maaaring pagtapunan at paglagyan ng mga papel,
basyo ng bote at mga plastics upang mairecycle na muli. Kung araw-araw natin itong gagawin,
ihihiwalay ang mga basurang maaari pang pakinabangan, mababawasan ang problema sa basura at
magiging maayos ang sistema ng ating kapaligiran.

Mabuti ang Pagre-recycle

ni: Bernadette Biko
Ang basurang itatapon mo ay maaaring maging kayamanan at pakinabangan ng iba. Maraming tao
ang nagsasayang ng pagkain - bumibili o kumukuha nang hindi naman kayang ubusin. Ang iba naman
ay nagsasayang ng mga damit at laging bumibili ng bago kahit hindi naman masyadong kailangan.
Samantalang maraming tao sa ibat ibang panig ng mundo ang nagugutom at walang damit sa
katawan, maraming tao rin ang iresponsableng nagtatapon at nagsasayang na sanay magiging sapat
na para sa kanilang kapwa tao. Para sa akin, ang pagsasayang ay isang malaking kasalanan. Hindi ito
makatarungan at isa lamang baluktot na pag-uugali. Hindi ito ang kailangan ng ating mundo upang
maging maayos ang lahat. Sanaysay sa Filipino.
Ang pagbibigay sa iba ay hindi lamang katungkulan ng mga mayayaman. Ang mga ordinaryong
mamamayan na katulad natin ay may ganito ring responsibilidad sa kanyang kapwa tao. Ang tanong:
Paano natin maisasakatuparan ang ganitong pagtulong kasabay ng ating hangarin ng pagre-recycle?
Akoy magbabahagi ng mga tips kung paano natin magagawang tumulong kahit na maliit na bagay sa
ating kapwa tao.
Una, kung magbibigay ng mga damit, maging ito man ay bago o luma, siguraduhing ang mga ito ay
malinis at nasa magandang kalagayan. Alalahanin na ang mga bibigyan ay tao rin na may dignidad
kaya kailangang bigyan ng respeto at pagmamalasakit. Kailangang maipadama natin na tayo ay
tumutulong sa kanila ng taos sa puso. Huwag nating ipadama na silay tumatanggap lamang ng limos
galling sa atin. Sanaysay sa Filipino.
Pangalawa, pumili ng karapat-dapat na tutulungan. Maraming institusyon sa ating bansa ang
nangangasiwa

sa

mga

ganitong

kawanggawa

at

maraming

ahensiya

ng

pamahalaan

ang

nangangalaga sa mga taong kapus-palad. Laging isaisip na ang pagbibigay ng mga lumang damit na
hindi mo na gagagamitin ay isang uri rin ng paraan na mai-recycle ang mga materials na ganito. Hindi
na ito magiging dagdag pa sa mga basurang kailangang itapon at magagamit ng iba upang maging
kapaki-pakinabang na bagay. Nakatulong ka na sa kalikasan, nakatulong ka pa sa mga mahihirap na
kababayan.

Pangatlo, ibalot ng maayos ang mga ido-donate at gawing presentable ang mga ito kapag dadalhin na
sa taong pagbibigyan. Sabihin na ang mga damit na ito ay bigay lamang upang mapakinabangan nila.
Laging isaisip na ang mga gamit na iyo sanang itatapon at itinuturing na basura ay laging maaaring irecycle upang mapakinabangan ng ibang tao. Maiiwasan natin na dumami ang mga basura sa ating
kapaligiran kung lagi nating isasaisip ang reuse, reduce at recycle na panuntunan sa buhay.

Sanaysay Tungkol sa Wika

Wika ang pinakamagandang regalo ng Maykapal sa kanyang mga nilalang. Ito ang tanging
kasangkapan ng tao sa pakikipag-ugnayan niya sa kapwa, sa asosasyon, sa institusyon at maging sa
dakilang Bathala. Malaki ang nagagawa ng wika sa pagkakaroon ng magandang unawaan, ugnayan at
mabuting pagsasamahan.
Kung wala ang wika, paano kaya magkakaintindihan ang mamamayan, paano kaya mapabibilis ang
pagsulong ng kaunlaran at paano kaya mapalalapit ang tao sa isat isa? Sa bawat isang tanong at
marami pang kasunod na katanungan, hindi sapat ang senyas, drowing, ang kulay, ang krokis, ang
ingay o anumang paraang maaaring likhain ng tao upang matugunan ang lahat ng mga katanungan.
Sa lahat ng ito, kailangan ng tao ang wika.
Kahit na anumang anyo , pasulat o pasalita, hiram o orihinal, banyaga o katutubo, wika ang
pinakamabisang sangkap sa paghahatid ng diwa at kaisipan at sa pagpapanatili sa madali o mahabang
panahon ng mga naliko na tala, pangkasaysayan o pampanitikan, pampolitika at panlipunan,
pansimbahan o pangkabuhayan at maging sa larangan ng siyensya o ng iba pang displina. Maging ang
kultura ng isang panahon, pook o bansa ay muling naipahayag sa pamamagitan ng wika.
Naipadarama ng wika ang sidhi ng damdamin, ang lalim ng lungkot, ang lawak ng galak, ang
kahalagahan ng katwiran, ang kabutihan ng layunin, ang nakapaloob na katotohanan sa isang
intension, ang kaibuturan ng pasasalamat at paghanga at ng iba pang nais na iparating ng sinuman.
Wika pa rin ang pinakamahalagang sangkap sa anumang paraan ng mabisang pakikipagtalastasan at
komunikasyon.