AUTORITET U PORODICI I NJEGOVA

DELEGITIMACIJA
12. Pojam i istorijski razvoja autoriteta u porodici
Upravljanje porodicom- slozeno. Porodica nije samo emocionalna zajednica vec i odnos
koji se zasniva na distribuciji odnosa moci izmedju clanova unutar porodice odnosno porodice i
drugih agenasa sa kojima se nalazi u interakciji. Podcinjenost zena u porodici na sledecem
tautoloskom dokazu: zato sto je zensko zena je orijentisana ka osobama, zato sto je orijentisana
ka osobama ona je podcinjena, zato sto je podcinjena postoji poredak, posto postoji poredak
devojke uce od malena da budu orijentisane ka osobama, a mladici ka poslovim i tako se circulus
viciousus nastavlja.
Veber- moc se odnosi na izglede da se u okviru jednog drustvenog odnosa sprovede
sopstvena volja uprkos otporu bez obzira na cemu se zasnivaju ti izgledi. Vlast podrazumeva
izlgede da ce se odredjene osobe pokoriti naredbi odredjenog sadrzaja. Autoritet- kategorija
izmedju moci i vlasti. U odnosu na pojma moci- autoritet priznata i prihvacena moc (apriori se
od drugih priznaje kao aktualizovana moc). Od vlasti kao priznate institucionalizovane moci
autoritet nema momenat iznudjivanja. Autoritet u porodici je legitimna moc- drustveno
odobrenje za svoje delanje; priznanje od samih clanova porodice za postupanje na takav nacin.
U sociologiji pitanje autoriteta je uvek razmatrano u kontekstu patrijarhalne porodice.
Patrijarhalna porodica- autoritarna vlast oca porodice nad clanovima. Klasican oblik
patrijarhalne porodice- anticka rimska institucija pater familias; nastaje i zauzima period
izmedju rodovskog sistema i nastanka prvih drzavnih zajednica kada se uspostavlja sistem
odvojenih kucnih zajednica pod vlascu najstarijeg muskarca ili odraslih muskaraca. Hriscanstvopogorsanje pravnog polozaja zena- restaurira autoritarnu moc oceva porodice koja je krajem
antike dozivela znacajno slabljenje u rimskom carstvu.
Trajnost ove forme porodice Veber tumaci cinjenicom da se autoritet u njoj uvek oslanja
na posed i posedovanje. Matrijarhat kao oblik vlasti nije nikada postojao. Feminizam- teznja da
se znacenje patrijarhata prosiri na globalni nivo- opsti poredak drustvenih odnosa polova koji
ustrojava musku dominaciju (socijalni patrijarhat ili javni patrijarhat). Zan Donzelo
postavlja paradigmu vladanja posredstvom porodice. Ocevi u svojim porodicama i lokalnoj
zajednici- delovali kao reprezenti monarhove moci; dobijali ovlascenja da mogu svoje
neposlusne potomke ili clanove svoje kucne zajednice kaznjavati u slucaju raznih prestupa i
neposlusnosti.
Francuska burzoaska revolucija- prekretnica u pogledu odnosa prema autoritetu u
porodici i izvan nje. Oslobodjenje drustva i gradjanskog staleza od podcinjenosti aristokratiji,
vladavini tradicije i prirodnih autoriteta. Muski clanovi zajednice se tretiraju kao jednaki i
ravnopravni gradjani. Dzon Lok i Tokvil- autoritet tretiraju kao prirodno pravni a ne politicki
odnos. Tokvil, ocev autoritet u porodici ima specijalnu i prolaznu prirodu, cim deca odrastu
autoritet prestaje da postoji- neophodan da se razviju dovoljno integrisane odrasle i autonomne
osobe; autoritet je neodvojiv od roditeljske brige, zastite i paznje. Kriticka skola- gradjanska
porodica kao reproduktivna matrica autoritarne prakse i misljenja- ingerentna protivrecnost
autoriteta u kontekstu demokratskog drustva u istorijskoj dinamici gradjanske klase i njene

borbe za osvajanje i odrzanje klasne moci i vlasti. Gradjansko misljenje pocinje kao borba protiv
autoriteta, tradicije-velicanje cistog autoriteta kao takvog.
U istorijskoj dinamici promena u gradjanskom drustvu dolazi do sve veceg slabljenja,
delegitimacije i deformacije autoriteta unutar porodice; u misljenju, teoriji i ideologiji
gradjanstva postaje trazen, uspostavljen i velican. U 19. veku ovaj odnos je postao obelezje
nazadnih grupa, u drustvenoj misli 20. veka- ceznja za autoritetom kao refleks njegovog
slabljenja ili nestajanja iz porodice. Kristofer K Les analizu narcisticke licnosti sacremenog
coveka gradi na tezi o slabljenju autoriteta- zagnjurivanje pojedinca u vlastito prazno sopstvo.
Empirijsko posmatranje odnosa moci u konkretnim porodicnim jedincima ima nekoliko
nivoa ispoljavanja: bracna moc na nivou supruznicke dijade; roditeljska moc na nivou odnosa
roditelji deca; porodicna moc kao moc porodicne grupe da strateski deluje u drustvenom
okruzenju.
Vrste: autoritaran i autoritativan; negativan i pozitivan. Berntajn porodice poloaja i
porodice linosti:
porodica poloaja: izraena segregacija uloga; zatvorena struktura porodice; direktna
kontrola putem moi; zatvoreni komunikacijski sistemi; autoritet pripisan statusu
porodice linosti: otvorena struktura i otvoreni komunikacijski sistemi; distribucija moi je u
funkciji linih karakteristika lana autoritet se stie i promenljiv je.
13. Bracna moc i transformacija partnerskih odnosa
Svaki oblik odnosa moci ima tri bitna aspekta ili dimenzije: osnove ili temelji moci;
procesi putem kojih se moc realizuje; rezultati odnosa moci. Losa metodologija za ispitivanje
(konceptualna neodredjenost i tehnicko metodoloska nerazvijenost). Konceptualno: odluke
nisu sve podjednako vazne; ko inicira a ko sprovodi odluku; u kojoj meri ishod odluke
ucvrscuje moc; odluke vezane za konkretne situacije, a moc je trajniji odnos; uticaj bliske
rodbine. Metodoloski: ne zasniva se na reprezentativnom uzorku odluka; zanemaruju se brojne
faze u procesu donosenja odluka, vaznost i ucestanost pojedinih tema; sporne odluke; kriticne
tacke; statican rezultat; jednodimenzionalne skale ocenjivanja nepouzdane; neslaganja.
Blad i Volf u Muzevi i zene- podelu moci u porodici postavili na hipoteze teorije
resursa. Moc donosenja odluka zavisi direktno i proporcionalno od resursa kojima doticna osoba
raspolaze- muz je onaj supruznik koji ima vise resursa, svojom zaradom obskrbljuje porodicu,
zanimanjem odredjuje polozaj porodice u drustvenoj stratifikaciji. Rodmen reformulisao- resursi
nisu uvek u direknoj proporcionalnoj vezi sa moci, ima i slucajeva kada su u obrnutoj srazmeri:
sto veci resursi, manje moci, odnosno veci stepen deljene moci supruznika. Znacenje resursa nije
isto u svim drustvenim situacijama. U prelaznim drustvima kakva su Grcka i bivsa Jugoslavija,
egalitarna porodicna ideologija zahteva od muza da ne iskoriscava svoju prednost
podcinjavajuci zenu. Lestvica odnosa u zavisnosti od opsteg procesa transformacije porodice:
patrijarhalni obrazac moci (nema varijacije uz resurse); modifikovan patrijarhat (muski
autoritet inverzan u odnosu na resurse); egalitarizam u tranziciji (autoritet pozitivan sa
resursima); egalitarizam (nema korelacije, i zene imaju visoke resurse).
Kromvel i Olson- klasifikacija resursa koji mogu opredeljivati moc pojedinca u
porodici: legitimna moc, referentna moc, ekspertska moc, neformalna moc, moc
nagradjivanja, korekciona moc. Supruznici u brak ulaze kao nejednaki partneri, bracni ugovor
samo potvrdjuje tu nejednakost. Sve dok vladajuca porodicna ideologija i stvarni drustveni

odnosi zeni sugeriraju da je njena jedina dozvoljena sfera interesovanja i rada porodica, dom i
deca, dok je muzevljeva obaveza da se stara za izdrzavanje porodice ne moze biti govora o
jednakosti partenra.
Situacija se menja sa zaposljavanjem zena- ne dovodi automatski do preraspodele moci
u braku i porodici, ali stavlja zene i muskarce u poziciju da mogu da zapocnu pregovore oko
interesnih sfera u braku i porodici.
Znacajne promene u polozaju muskarca: muskarci nisu vise u centru paznje i to im pada
teze nego zenski zahtevi za jednakost sansi; sve manje ljudi veruje da je ono sto muskarci cine
neprocenjivo, nezamenljivo i neophodno za porodicu i decu, sto je muskarcima ranije
omogucavalo da postignu extra cenu za svoje usluge (Gud).
14. Delegitimacija roditeljskog autoriteta i problem prevazilazenja autoritarnosti
Roditelji- dva nivoa egalizacije: generacijski nivo medjusobne egalizacije roditelja u
odnosu prema deci; intergeneracijski nivo, egalizacija zajednickog nastupa roditelja prema deci.
Kontrola nad ponasanjem deteta i kontrola nad njegovim stavovima. Duza odsutnost oca iz
porodice- postavljanja majke u poziciju glavnog izvrsnog autoriteta u porodici- pojava
dominantne majke- momizma. Parsons vodeca uloga oca u procesu socijalizacije ne duguje se
onome sto otac cini vec sta predstavlja za decu. Identifikacija sa ocem kao socijalnim objektom,
prethodi identifikaciji kao konkretnom osobom i predstavlja kljucni momenat u razvoju deteta.
Otac- konkurencija- zaposlena majka.
Permisivni obrazac delegitimizacija ne samo ocinskog vec autoriteta uopste. Pripadnici
frankfurtskog kurga- za postajanje autoritarne pozicijeu porodici nisu bitni sami postupci, vec
sama struktura porodice. U postojecim drustvenim odnosima, ekonomska i vaspitacka
delatnost oca za dete u stvari je neophodna. Ne moze doci do egalizacije porodicnih odnosa u
drustvu koje u svojim osnovnim strukturalnim sklopovima pociva na odnosima dominacije i
nejednakostima- sporno da veca demokratizacija porodicnih odnosa u savremenosti vodi buducoj
snaznijoj demokratizaciju na makro planu.
Sklop koji intervenise u nekadasnjima patrijarhalnim porodicnim strukturama slabeci
majcinu ekspresivnu identifikaciju sa detetom- ukljucivanje deteta u skolski institucionalni
sistem i grupe vrsnjaka- permisivnost. Roditelji se ne odricu svojevoljno autoriteta. Oslabljen
ocev autoritet i majcinski super ego--> nova vrsta autoriteta- terapeuta i strucnjaka izvan
porodice. Narcisticki karakter danasnjice ne nailazi na nikakav otpor - oblikovanju anonimnih
trzisnih i mas medijskih autoriteta.
Talkot Parsons- postavio teoriju prema kojoj je u americkoj nuklearnoj porodici autoritet
oca zamenjen roditeljskim vodjstvom koje se zasniva na permisivnom odnosu prema
potomstvu- povoljno za razvoj licnosti okrenutoj ka postignucu. Roditelji u savremenoj
americkoj porodici najbolje deluju u interesu svoje dece ako- svakom pruze osecaj neprisilne
emocionalne sigurnosti; postaraju se da deca osete punu nezavisnost i licnu slobodu u periodu
adolescencije- olaksati prekid sa porodicom orijentacije.
Kritika-pretpostavka o neautoritarnoj socijalizaciji u americkoj porodici bazira se na
pogresnom tumacenju Frojdove teorije (1. Super ego u detetovoj licnosti zamenjuje se povrsnom
imitacijom roditeljskog uzora. 2. Frojdova psihoanaliticka zamisao se prevodi na jezik povrsne
bihejvioralne teorije). Parsons funkcionisanje porodice sagledava kao industriji prilagodjen mali
grupni sastav za proizvodnju licnosti (human management).

Parsons- obrazac roditeljske permisivnosti trazi osim kontrolne funkcije vrsnjaka potporu
pomazucih profesija koji ce se potruditi da umesto roditelja 1) razviju i predstave obrazac
idealnog Ja kao drustveni obrazovni uzor 2) javice se u ulozi onih koji sankcionisu svako
skretanje od normalizovanog obrasca ponasanja- realizam roditeljstva
Les- abdikacija od roditeljstva i kult autenticnosti- najnoviji odgojni obrazaclegitimizira proleterizaciju roditeljstva: prisvajanje odgojnih postupaka od pomazucih profesija.
U porodici najpre odgaja patoloska karakterna struktura narcisticke licnosti,a potom ona
terapeutskih intervencija normalizuje- dovodi u situaciju prihvatanja kako od same licnosti tako i
njene okoline. Odsustvo oca i hipertrofirano prisustvo neurotizovane majke onemogucavaju
realizaciju nezavisnosti kroz borbu edipalnog karaktera- omogucavao tamo gde je ishod sukoba
bio pozitivan da se ispolji autonomni identitet pojedinca. Permisivna porodica umesto da
proizvede slobodnu i neautonomnu licnost ima tendenciju da ovisnost pretvara u nacin zivota.
Kritika Parsonsa- neautoritarna socijalizacija ne vodi ka povecanoj autonomnosti licnosti,
vec ka raznim oblicima patoloskog formiranja licnosti i njenog karaktera koji se nalazi pod
prisilom duboko arhaicnih i agresivnih sastojaka Ida. Neautoritarne porodicne organizacije nisu
fakticki ukinule autoritarnu strukturu odnosa u porodici vec su je samo zamenile drugim
autoritetima.
Dajana Baumrajd- u roditeljskim praksama tri obrasca postupanja: autoritarni,
autoritativni i permisivni. Autoritativni- proizvodi kod dece samokontrolu, nezavisnost,
samopouzdanje, zainteresovanost i kompetentnost- kombinacijom visokih odgojnih standarda i
brige roditelja za decu koji podrazumevaju i visok stepen roditeljskih zahteva prema deci kroz
jasnu komunikaciju i cvrstu kontrolu dece. Deca autoritativnih roditelja su bila stroze
nadgledana ali su uzivala vecu samostalnost u poduhvatima koji su ima dopustani. Roditelji
koji kontrolisu svoju decu i iskazuju topao odnos prema njima vs roditelji koji ogranicavaju
decu ili ih salbo kontrolisu.
5. Porodica kao strateski partner vlasti: vladanje preko/ posredstvom porodice
U raspravama o autoritetu u porodici- pitanje da li porodica kao skupina ljudi poseduje
bilo kakvu sposobnost da ostvari nameravani efekat prema drugim grupama ili institucijama sto
se smatra definicijom autoriteta. Pojedini savremeni teoreticari uneli su u posmatranje savremene
porodice i njenog funkcionisanja ideju i pojam strategije i strateskog delovanja- vrste strategija:
planiranje porodice, strategija opstanka, stambene strategije, ekonomske strategije domacinstva
idr. Porodicna strategija:
1) relativno trajna orijentacija porodice kao kolektiva ka postizanju odredjenih ciljeva u
pojedinim sferama porodicnog zivota
2)strategije pocivaju na odredjenom (od strane clanova prihvacenog) vrednosnog obrasca i
kulturnog modela misljenja i ponasanja prisutnog u lokalnoj ili siroj zajednici
3) strategije se sprovode manipulisanjem od strane clanova svim raspolozivim porodicnim
resursima- socijalnim, kulturnim i simbolickim kapitalom kojim raspolaze porodica kao
kolektiv ili njeni pojedini clanovi.
Porodica u odnosu prema svojoj okolini- aktivna, subjekt koji nastoji druge aktere da
prilagodi sebi, da se sa njima sporazume, nagodi. O porodici kao subjektu moze se govoriti sa
ekstremnom predostroznoscu i termin upotrebljavati s obzirom na odredjeni tip kolektivnog

subjekta ciji identitet i strategije su rezultat kompleksne medijacije porodica-drustvo. Tri

metodoloska problema:
1) pitanje odnosa medjusobno povezanih interakcija kako izmedju clanova porodice, tako i
izmedju porodica i drugih neporodicnih aktera.
2) Pitanje resursa posredstvom kojih se vrse izbori u toku interakcije;
3) Vremenska perspektiva u kojoj se sprovodi strateska akcija.
Zak Donzelo analizira odnose izmedju porodice i drugih institucionalnih sfera vlasti sa
pocetka nastajanja gradjanskog drustva u Francuskoj razvijajuci tezu o temeljnoj promeni
pozicije i moci porodice koja se izrazava u prelazu od vladavine porodice na vladanje
posredstvom porodice. Vladavina posredstvom porodice odvija se odnosno koristi za svoje
vladanje nekoliko strateskih akcija usmerenih ka porodicama- one imaju za cilj moraliziranje i
normalizovanje stanovnistva, a sve putem disciplinovanja clanova u porodici. Porodicamehanizam socijalne integracije pojedinca, a ne vise institucija koja vlada i time svoje
clanove cini podanicima spoljasnjeg rezima.
Slabljenje
autoriteta
porodice
u
gradjanskom drustvu Donzelo razmatra kao proces prerastanja porodice od institucije u
mehanizam- aktivnog agensa koji vlada sobom u puki prenosni mehanizam vlasti (povezivanje
spoljasnjih intervencija sa unutrasnjim porodicnim konfliktima, razdorima i teznjama pojedinca
ka usponu).
U XIX veku spoljasnja intervencija isla preko filantropskih udruzenja i organizacija koje
su siromasnima nudile savete- sada spoljasnje intervencije poprimaju aktivniji i agresivniji
oblik- pomazuce profesije: porodica postaje jos manje sposobna da deluje kao celina. Danasnja
porodica nije u situaciji da bude partner u istom rangu sa vlastima jer ona tesko da moze da
vlada i svojim clanovima- nema snage, ni autoriteta da se javi kao sagovornik ili pregovarac;
dekompozicije porodice zamah omogucava da nosioci strategija budu pojedinci, delovi
rasparcanog porodicnog tela, odvojeno i za sebe.

PORODICNE VREDNOSTI
16. Porodica kao vrednost po sebi
Odnos porodice i vrednosti: porodica kao terminalna vrednost- vrednost sama po sebi;
zivotno podrucje porodice- izlozeno razlicitim promenljivim vrednosnim prosudjivanjima i
normativnom regulisanju od strane drustva i kulture.
Porodica kao prenosilac i cuvar morala- Status porodice kao vrhovnog dobra- cuvar i
prenosilac trajnih i osnvnih moralnih vrednosti ljudskog drustva. Bez porodicnog tradiranja tih
vrednosti na nove generacije- stanje divljastva i haosa, nestanak.
Religijska vrednost porodice- Moralna vrednost porodice- povezana sa njenim religijskim
znacajem- svaka religija uzima porodicu kao osnovnu ili jedinu ljudsku ili bozansku ustanovuglorifikuje- cesto okvir razlicitih politickih platformi u modernom drustvu- pod krinkom
zalaganja za ocuvanje religije i njenih vrednosti instrumentalizuju porodicu za politicke i
pragmaticne ciljeve. Poseban slucaj religioznog procenjivanja znacaja porodice- mislioci koji u
porodici vide trajan ucinak hriscankske kulture i civilizacije. Proces vesternizacije sveta
(industrijalizacija)- Gud- uzor velika porodica nase zapadne nostalgije- vrednosti individualne
slobode i hriscanske solidarnosti.
Porodica kao posrednik izmedju licnosti i drustva- Sociolozi koji teze objektivnijoj proceni
drustvenog znacaja porodice u savremenosti- vaznost pokusavaju da opravdaju pozivajuci se na
univerzalnu ulogu da gradi most izmedju licnosti i drustveno kulturnog sistema. Funkcija- da
ublazi dogmatski izraz i nametanje drustvenih vrednosti od strane spoljnih institucionalnih
aktera- vazno za razvoj licnosti.
Porodica kao vrednost na idolosko politickom polju- predmet ideoloskih sukobljavanja
nosilaca velikih politickih ideologija u kontekstu jacanja neoliberalizma. Zastupnici
kapitalisticko-trzisnih vrednosti: zastitni znak konzervativnih reformi sa pocetka 80tih godinaporodica i njeno blagostanje.??? pitati Meta njihovog napada- tekovine drzave blagostanja.
Porodica kao ideal tradicionalnog zajednistva, kako u krugovima engleskog plemstva tako i
medju pristalicama laburisticke partije.
Porodica i humanisticke vrednosti- apriorno vezivanje pojma porodice za humanisticke
vrednosti; intimnost, privrzenost, brigu i staranje, iskrenost, kolektivizam i individualnu
autonomiju. Kristofer Les- anahrona idila porodicnog zajednistva vs savremena neurotizovana
individua= porodica vs humanisticke vrednosti.
Savremeni vrednosni sistem porodice- Savremena postmoderna- porodica nije apriori vrednost.
Kontradikcije izmedju stvarnosti i retorike intime u porodici. Razlikovati dva aspekta: 1)
stvarno delovanje i ucinke porodice koji je svrstavaju u neprolazne drustvene vrednosti; 2)
porodicna ideologija tj predrasudna shvatanja pomocu kojih jedan karakteristican istorijski hoce
po svaku cenu medju najvise ljudske vrednosti.
Zaga Golubovic- porodicne vrednosti na dva nivoa, kao porodicne i licne. Tri nivoa
vrednosnog sitema porodice: 1) globalno drustvo- normativno odredjenje pozeljnog porodicnog
oblika, sastava i funkcija. 2) familisticka drustvena orijentacija- nivo pojedinca i grupa- neguje
se grupni porodicni vrednosni sistem 3) personalni- porodicne vrednosti i norme- pozeljne
osobine licnosti i nacini ponasanja u porodici.
Situacije intenzivnih drustvenih promena- neuskladjenosti vrednosnih preferencija i
normativnih zahteva izmedju ova tri nivoa. Promena na grupnom i individualnom nivou- nove

normativnih preskripcijem, a na globalnom nivou drustvena zajednica- tradicionalni

porodicni diskurs po pitanju funkcija, sastava, znacaja za drustvo i pojedince.
17. Ideologija familizma i savremena porodica
Ideologija porodice- stanoviste o porodici, njenom funkcionisanju i efektima po coveka i
drustvo u kome su sadrzani opstedrustveni interesi i univerzalne ljudske vrednosti- opravdava se
postojanje i funkcionisanje porodice kao konkretno istorijske klasno diferencirane drustvene
tvorbe (rana burzoazija, interesi klase- ideologija porodice; identifikacija). 60tih -kriticki odnos
prema dotadasnjem naucnom pogledu na porodicu- predvodila americka sociologija. Problem
nije u odstupanjima od univerzalnih normi porodicnog zivota- normativna americka porodicaproblem. Parsonsova teorijska koncepcija- razvijena ideologiju familizma umesto da porodicu
podvrgne nepristrasnom kritickom istrazivanju- inkorporirao konvencionalne sudove u svoj
analiticki okvir.
Greske sociologije: 1) nedostatak otvorene polemike spram porodice- osim socijal
utopista 2) zdravorazumsko shvatanje porodice prema kome ona otelovljuje prirodne potrebe i
nuznosti ljudskog zivota. 3) podrazumevanje prirodnosti podele na javnu i privatnu sferu, pri
cemu je porodica situirana u carstvo privatnog. Feministicka, kriticka teorija i antipsihijatrijakritika: njen uticaj vs ideoloski oblikovana realnost.
Zak Donzelo- porodica se formira kroz medjudelovanje nekoliko idejnih diskursa: pedagogije,
medicine, prava i psihoanalize. Porodica se stoga definise kao diskurs o modernoj porodici koji
Donzelo naziva familizam.
Familizam- moderni ideoloski porodicni sastav- porodicu ugradjuje u centar ili osnovu ukupne
ljudske opstojanosti. Familizam kao porodicna ideologija sadrzi u sebi sledece konkretne
normativne postavke:
1)
Oblik konjugalne nuklearne- jedino moguci, univerzalni i nepromenljiv oblik. Bioloskim
razlozima- opravdati istorijska promenljivost porodicne forme.
2) Jedino vazeca i moralno obavezujuca forma braka je monogamni brak. Cilj seksualnosti u
braku jeste radjanje i odgajanje dece.
3) Subjektivitet porodice prema spolja se iskazuje kroz muzevljevu volju- posreduje izmedju
sveta javnosti i privatnosti.
4)
Unutrasnju volju porodice artikulise zena -na unutrasnji plan odnosa transkribuje volju
hranioca.
5) Odnosi izmedju polova i generacija-kao odnosi komplementarne zavisnosti clanova
porodice na bazi segregiranih uloga polova, odnosno dece i odraslih
6) Porodica ima za iskljucivi cilj interes i dobrobit ljudske licnosti te se takvim opredeljenjem
suprotsatavlja se citavoj drustvenoj strukturi i nadgradnji.
7) Porodica neograniceno gospodari privatnim svetom i zivotom pojedinca.
8) Porodicna privatnost za svoju materijalnu supstancu ima privatni posed.
Sukob ideologije familizma i kapitalisticke stvarnosti, osnov teoretizacije porodice:
sukobljenost dva poretka- poretka porodicnih vrednosti humanosti i poretka industrijalizma i
njegove bezdusne eksploatatorske naravi (dihotomija izmedju zajednice i drustva)- ovaj uvid je
idoloski proizvod iznikao na temelju uvida u realni raskorak izmedju gradjanskih vrednosti
slobode jednakosti i bratstva i kapitalisticke konkurencije. Ideoloska paradigma familizmaefektna za pojedinca jer mu u situaciji izmedju ukojoj se prakticno nalazi pruza iluziju
porodicne srece i spasenja.Umesto da se govori o porodici- dva teorijska konstrukta: 1) pojam

porodicne ideologije koji obuhvata 2) struktura porodica- domacinstvo, kao realni kucno
srodnicki sastav i funkcije koje imaju mnostvenost oblika i sadrzaja u svakom drustvu.
18. Vrednosti, norme i ciljevi- etos porodice

3)
4)
5)
6)

Na grupnom nivou familisticka ideologija pretpostavlja porodicu kao cvrstu koherentnu

i integrisanu grupu, cije su granice prema okolini jasno definisane, clanovi dele zajednicku
pripadnost koja se iskazuje kroz njihov kolektivni porodicni identitet. Sociologija porodice i
porodicna terapija ispitivala odstupanja. (istrazivala integraciju, koheziju, slabije razdor sukobe,
dezintegraciju, uvek na nivou porodice, ne na nivou clanova). Zaga Golubovic- porodicne
vrednosti na grupnom nivou- razlikuje njihov sadrzaj i formu. Sadrzaj obuhvata sledece
vrednosti, odnosno norme i ciljeve:
1)
Vrednosti konkretizovane kroz ciljeve koji se postavljaju pred porodicu kao
grupu: cuvanje porodicne tradicije, odrzavanje loze, sticanje bogatstva...
2) Vrednosti norme kojima se regulisu seksualni odnosi
Vrednosti koji se ticu samog braka i ciljeva koji im se pripisuju
Vrednosti i norme koje se ticu nacina distribuiranja polnih uloga
Vrednosti kojima se opravdava tip odnosa u porodici: autoritarni i egalitarni
Vrednosti koje ciljeva vaspitanja dece; pozeljnih metoda postupanja prema njima.
Porodica nije institucionalni sistem, ali moderna porodica jeste normativno konstituisana
kroz pravni sistem porodicnih normi, ali taj pravni sistem se ne primenjuje u svakodnevnim
odonsima izmedju pojedinaca u porodici. Pristrasno posmatranje- obicajno normativno iskustvo
clanova porodicne zajednice uvek zaostaje za promenama koje se desavaju na visim ravnima
vrednosnog sistema. Istrazivanja promena u porodici u bivsem jugoslovenskom drustvu su
pokazala da se unutarporodicne norme koje regulisu raspodelu kucnih poslova izmedju
supruznika brze menjaju od ponasanja pojedinaca u porodici. Supruznici su delilili stavove o
jednakosti polova u obavljanju porodicnih obaveza- u praksi ili veoma retko.
U savremenim razvijenijim drustvima aktivitet zena je omogucen znacajnim promenama
na vrednosnom i normativnom planu prilikom zaposljavanja, ali na porodicnom planu i dalje
patrijarhalni sistemi ponasanja (pr osecaj krivice). Vrednosti i porodicna promenakomparativno istrazivanje sponzorisano od strane Japanskog ministarstva obrazovanja- roditelji
iz Britanije, Juzne Koreje, Svedske, Tajlanda, Amerike i Japana: poredjenje stavova prema
vaspitnoj praksi roditelja u ovim zemljama. Svedska najdalje otisla u pogledu transformacije
odnosa polova na normativnom i ponasajnom planu, ali je dobijen i takav rezultat prema kome su
roditelji na Tajlandu i u britaniji najotvoreniji prema novim porodicnim obrascima, dok oni u
Americi, Koreji ili japanu naprotiv daleko konzervativniji.
Ronald Inglhart opsti trend promene od materijalistickih ka post materijalistickim
vrednostima koji zahvata i porodicni podsistem. U materijalistickom sistemu vrednosti- primat
su imale materijalna sigurnost porodice i njena stabilnost i trajnost. U postmaterijalistickom
trendu ove staticne vrednosti gube na znacaju.
Porodicni sistem vrednosti na individualnom nivou- pozeljne osobine licnoste, kako u
porodici tako i u drustvu. Dva skupa tih vrednosti- 1. pozeljne osobine licnosti sa stanovista
postojeceg ili vladajuceg sistema 2. sa stanovista porodice. Preovladjujuce za sve vrste
drustvenih sistema; razlika u visini i vrsti represije koja je nophodna da bi se pojedinci priklonili.
Kon- vrednosti koje pripadnici srednje i radnicke klase drze najpozeljnijim za svoju
decu-postojanje opsteg modela konformisticke licnosti koji se deli u dve razlicite varijante:
radnicku i srednje klasnu. Osnovne vrednosti koje biraju roditelji bez obzira na klasnu

pripadnost su :postenje razumnost, poslusnost, lepi maniri, samokontrola ili zavisnost. Roditelji
iz radnicke klase: urednost, cistoca, poslusnost i postenje- restriktivno. Srednjaklasa:
razumnost, samokontrola, radoznalost ambicioznost- motivaciono.
19. Odnos porodice i drzave- modeli (terapeutizacija porodice i familijarizacija javnosti)
Pojam moderne porodice izgraen je na suprostavljanju dve sfere i dva vrednosna
sistema: porodice i javnosti. Porodica je sredite privatnosti, a politika i ekonomija ravnaju se po
principu interesa. Ali ipak sfere nisu ipak tako jasno razdvojene. Kontradiktornosti familistike
porodine privatnosti: porodina intima je skup individualne autonomije i ujedno utoite od
drutva iji je ona moralni temelj. Objektivna organizacija porodice je istovremeno i stajala na
principima nejednakosti, dominacije i rtvovanja.
Privatnost kao sredite familizmavrednosti.

legitimizacija postojeeg poretka i njegovih trinih

Modeli odnosa porodice i socijalnog sektora u savremenim dravama- Upravo je unutranjost

porodice(zbivanje u njoj) upozoravala na prelomne procese koji trae integraciju. Ve pravno
normiranje porodinog ivota vri najmoniju intervenciju u porodinu privatnost. Tako se
stvara jedan intermedijarni sektor socijalnih slubi, agencija i organizacija.
U zavisnosti od razlike u nairem drutveno kulturnom kontekstu diferenciraju se tri
modela odnosa porodice i dravnog sistema socijalnih ustanova za saradnju i pomo porodici:
JAPAN japanska porodica uspeva da sauva svoju privatnost (korporacijsko staranje za
zaposlene i porodica). Porodice su pasivne i utoite pre svega za mukarce
USA to je srednji model uspeno se nosi sa problemima sfera privatnosti i javnosti.
Antipropaganda ''familijarizacije linosti''
VEDSKA razvijena centralizovana drava blagostanja. Oslabljena je porodica, zdravstvene i
obrazovne organizacije iezle ''socijetalni konformizam'' pogledati stranu??
Familijarizacija javnosti- krajem 19. i poetkom 20 veka drava se trudi da privatnost
svojih graana dri na ''pristojnoj'' udaljenosti od javnog ivota. Dananja drava, iako sa
rezervom, ne libi se da na sebe preuzme neke porodicne funkcije i da intervenie. Javni
familizam agregat politikih mera- pomau ljudima da odre svoj privatni ivot. Upozorenje
te ideje ne bi smelo da dobiju neki globalniji ili utopijsko vrednosni znaaj jer je jo uvek
uticajan porodicni familizam.
Ovaj trend familizacije javnosti utie na to da se takve institucije sve vie doivljavaju
kao prijateljska razumevajua sredina. Pojedinac u porodici postaje zavistan u odnosu na
mnotvo dogovora i pogodbi da bi reio svoje probleme

(zaposlene ene angauju plaeno osoblje...). U postsocijalistikim drutvima postoji

odbacivanje i negiranje sistema podrke porodici (priziva se ideja demokratije o potovanju
humanih normi i prava graana)

PROCES SOCIJALIZACIJE U PORODICI

20. Proces socijalizacie u porodici- pojam i faze
Prelazak sa pojma vaspitanja na pojam socijalizacije: vaspitanje novovekovni pojam
pretvaranje prirodnog bia u slobodno ljudsko bie ostvarenje ljudske sutine (bez naglaska na
drutvenosti). Dva pojma socijalizacije u zavisnosti cilja: licnost ili podrustvljeni individuum.
Prva odredba- osposobljavanje jedinke za drustveni zivot. Druga- izgradnju drustveno
kulturne licnosti coveka: proces socijalnog ucenja- jedinka stice socijalno relevatne oblike
ponasanja i formira se kao licnost sa svojim specificnim karakteristikama. Parsons: proces
reprodukcije drustvenog sistema.
Siri pojam socijalizacije ukljucuje tri sastavna procesa kojim se oblikuje ljudski totalitet:
kultivacija, individalizacija ili/i personalizacija i socijalizacija u uzem smislu (dejstvo
drustvenih cinilaca na ljudsku individu).
Koncept (ukazuje vise na jednostranosti nego na pozitivnu stranu):
1. socijalizacija kao neizbeznost prilagodjavanja pojedinca drustvu;
2. pasivnost onoga ko se socijalizuje;
3. staticnost- unapred dati zahtevi, konacni rezultati, utvrdjene potrebe;
4. jednosmerni tok procesa od odraslih roditelja. Dvosmernost i visesmernost;
5. ranije se vezivala za rano detinjstva, sada dozivotan proces;
6. raskorak izmedju norme i prakse;
7. Dirkem: drustvo agens, americki sociolozi: primarna i sekundarna socijalizacija,
evropski:skola, crkva, porodica. Iako se danas smatra da ulogu socijalizacije preuzimaju
socijalne, pravne i edukatvne institucije, primarnu ulogu u tom procesu ima porodica.
*Porodica kao nosilac primarne socijalizacije
Frojd i Kuli-zasluzni za centralnu ulogu porodice u procesu socijalizacije u modernom drustvu.
Frojd- bitan jer u opstoj norrmalisticko-individualistickoj epistemologiji koja detetov razvoj
smesta u interindividualne odnose unutar porodice;
Kuli- uspostavlja razliku izmedju primarnih i sekundarnih grupa (podseca na Tenijesovu podelu
na odnose tipa zajednice i drustva);

primarne grupe nuzni posrednici izmedju pojedinca i glomazne organizovanosti

drustva, predimenzioniranosti kulture i prirodnog sveta. Upravo primarne grupe sluze procesu
socijalizacije pojedinaca. Sadrze uslove za efikasno odvijanje procesa socijalizacije medju
kojima je najbitniji da u tim grupa pojedinici stupaju u odnose face to face(licem u lice), male su
i u njima dominiraju licni odnosi pa zbog toga se lakse vrsi i bolje se usvaja socijalizacija.
U porodici na prirodan, neposredan nacin dolazi do intimnog i trajnog povezivanja
generacija odraslih i potomaka, odnosno samih potomaka - unutargeneracijska povezanost.
Prednost porodice u ovom procesu je to sto uloge i roditelja i deteteta nisu unapred date i
fiksirane vec ih oni uce i upoznaju od momenta rodjenja deteta tj. od pocetka procesa
socijalizacije. Ovo je pre svega prednost roditelja u odnosu na strucna lica koja vrse vaspitanje i
socijalizaciju, iako je prednost samo pocetna ona je vazna. Strucna lica moraju da prodju
odredjenu obuku da prevazidju pocetnu generacijsku distancu i da bi bili prihvaceni od strane
deteta.
Sa odrastanjem deteta roditeljsko ponasanje sve vise podleze rutini, drustvenim
zahtevima i opste usvojenim obrascima vladanja pa postaje ogranicavajuce (udaljeno i
nerazumljivo) za potomke.
Nemacki sociolog Diter Klesens sistematizuje strukturalne uslove zbog kojih se porodica
pojavljuje kao neophodni univerzalni i najuspesniji nosilac tj katalizator u procesu
socijalizacije. On polazi od Gelenove teorije da je ljudsko bice otvoreno prema svetu tj. bice
neogranicenih mogucnosti i da mu je potrebno usmeravanje tj. ogranicavanje njegovih
potencijala da se ne bi izgubilo u svetu. Sredina koja treba da vrsi konacni proces formiranja
treba da poseduje sledece osobine:
1) relativnu trajnost zbog slozenosti prenosenja obrazaca
2) veci stepen afektivnosti zbog dubinskog usvajanja internalizovanih obrazaca
3) da omoguci konkretizaciju vrednosnih obrazaca kako bi se ovi lakse usvojili
4) omoguci zastitu mlade licnosti od nekoherentnosti vrednosnih sistema u drustvu
5) poseduje materijalizovanu strukturu postojanog obrasca koja ostaje i posto je proces
socijalizacije zavrsen, tj. kada individua moze sama da se reprodukuje.
Sve ove uslove zadovoljava nuklearna porodica kao univerzalni oblik, pa je idealan
prenosioc vrednosti odnosno drustvenog katalizatora.
Drugi nemacki sociolog dalje nabraja i izdvaja odredjene osobine licnosti, koje smatra
vaznim za pojedince u modernom drustvu i pokusava da odgovori koliko nuklearna porodica
utice na razvijanje tih osobina, to su sledece osobine licnosti:
1) sposobnost ucenja,
2) motivacija ka postignucu,
3) inteligencija,
4) autonomija
5) i sposobnost za ljubav.
Zakljucuje se da je dijada majka-dete stabilnija u odnosu na bracnu dijadu, pa je time i dovoljna
za socijalizaciju. Potrebno je da postoji intenzivna emocionalna interakcija u porodicu, tj.
neuslovljena nagrada koja ce detetu da pruzi sigurnost i daje mu motivaciju za dalje
napredovanje. I ovde je majka nosilac te interakcije. Odnos u porodici, najcesce deteta sa
majkom je jako vazan za razvijanje sposobnosti ucenja i za motivaciju. Razvoj inteligencije
zavisi od drugih uslova, a pre sveg od otvorenosti porodice prema okolini, dolazi se do zakljucka
da je zbog porodicne centriranosti i porodicnog provincijalizma razvoj inteligencije u
savremenoj porodici generalno zapusten.

Takodje se dolazi do zakljucka da nuklearna porodica, narocito ona srednje klase, vise tezi da
razvije konformizam nego autonomiju.
Konacan zakljucak je da je uloga porodice u procesu socijalizacije produktivna dok je dete u
fazi odojceta do trece godine, a posle toga njene prednosti se pretvaraju u nedostatke. Glavni
razlog tome je slabo ucesce oca u procesu socijalizacije koji mora biti zamenjen nekim
institucionalnim oblikom socijalizacije (vrtici, obdanista i sl.)
*Parsonsova teorija socijalizacije:
Parsonsova teorija socijalizacije u nuklearnoj porodici nalazi idealnu instituciju za ovu
funkciju u modernom drustvu nuklearna porodica je dobro adaptirana za moderno industrijsko
drustvo.
Parsons insistira na kvalitetu porodice kao male grupe. Porodica je specijalni slucaj
male grupe. Specijalnost se odnosi na polne i starosne distribucije uloga, dok se kvaliteti
male grupe odnose na podelu uloga na ekspresivne i instrumentalne. Odvajanje
instrumentalne od ekspresivne uloge unutar porodice olaksava detetov emocionalni razvoj, pa je
porodica izuzetno pogodna sredina za proces socijalizacije. Drugim recima, otac, sa jedne strane,
odvaja od suvisne vezanosti za majku, a sa druge i od same porodice jer mu kroz primer svoje
uloge nudi integraciju u drustvo.
To je samo jedna strana Parsonsove teorije, druga (problematicnija) strana jeste sto je
porodica i kod njega ipak sfera u kojoj dominiraju afekti i osecanja tj. obrazac askripcije i
osecajne privrzenosti, pa nastaje problem kako dete da se prilagodi i funkcionise u drustvu.
nasuprot svetu zanimanja u kome vladaju obrasci postignuca, neutralnost i postizanje ciljaproblem kako dete prilagodjavanja u drustvu. Trudi se da dokaze da je porodica nezamenljiva u
procesu socijalizacije, istovremeno da je slaba i neefikasna- profesionalizacija roditeljstvapredavanje odgoja dece ekspertima.
21. Cinioci procesa socijalizacije u porodici
Proces socijalizacije na tri nivoa: individualni, grupni i drustveni.
Individualni- proces socijalizacije zivotni proces i interindividualna interakcija.
Socijalizacija polne uloge- kljucna socijalizacijska etapa na individualnom nivou. Margaret
Mid- socijalizacijska praksa zenske dece u Americi, represivno traumaticna priroda te praksedecaci se pre i lakse od devojcice opredeljuju za svoju polnu ulogu. Devojcica- duzi period
ambivalentnosti, ne uvek ciljno opredeljivanje za ulogu svog pola, vec pod pritiskom sredine
(opovrgava se Frojd- gotovo iskljucivi znacaj u procesu socijalizacije stavio na oca. Savremena
feministicka misao upozorava na neophodnost identifijkacije sa oba roditelja: opovrgava se i da
je edipov kompleks tezi).
Grupni nivo- odnos roditelji deca- utvrditi dominantni vaspitni stil roditelja koji se
smatra odgovornim za proizvodnju odredjenih naicna ili stilova ponasanja kod dece.
Visesmernost ovog procesa, problem sa izborom varijabli. U pocetku- uzimana samo jedna npr
primer roditeljskih kontrola. Visestruke varijable Beker: roditeljska podrska (toplina
neprijateljstvo); kontrola (restriktivnost permisivnost); roditeljski odnos (anksiozno
ukljucivanje ili hladno distanciranje). Sefer takodje tri varijable: prihvatanje odbacivanje;
cvrsta oupstena kontrola; psiholoska kontrola autonomija. Metodoloska nepouzdanost:
netacnost secanja, tendencija da roditelji i deca posle odredjenog vremena svoje postupke,

razmisljanja i prakse sagledavaju iz perspektive sadasnjosti- opravdavati svoju proslost kroz

izmenjenu predstavu o sebi i drugima. Retko longitudinalno.
Socioekonomski cinioci porodicne socijalizacije- makro drustveni cinioci: zanimanje,
obrazovanje, materijalno stanje, siromastvo ili neke stavovske varijable. Druga grupa: utvrditi
odnos medjuzavisnosti izmedju klasnog polozaja porodice i socijalizacijskog rezultataintervenirajuca varijabla ponasanje roditelja. Tri teorijska pristupa koja se razlikuju prema tome
kojoj intervenirajucoj varijabli daju primarni znacaj: 1. ideacione teorije (vrednosti, verovanja i
ideologije roditelja); 2. strukturalne teorije (vrsta socijalnih relacija u porodici) 3. psiholoske
teorije (psiholoske mehanizme).
Prve grupe Bronfebren- uticaj mas medijske propagande
na promenu vaspitnih stilova roditelja srednje i radnicke klase- kod srednje:dolazi do brzih
promena u prihvatanju opustenijih stilova odnosa i nege dece, jer su vise izlozeni mas
medijskom uticaju. Kon- dve bazicne grupe vrednosti koje odgovaraju dvema klasnim
grupacijama u americkom drustvu: samodirektivnost (sloboda, individualizam, inicijativa,
samorealizacija, kreacija); komformisticke vrednosti (red, urednost i postovanje). Prva grupa
vrednosti pripada unutrasnjim standardima ponasanja, a druga spoljasnjim.
Niza klasa: Osobine- poslusnost, postovanje roditelja, izbegavanje nevolja; Ponasanjereagovanje na ishode decijeg ponasanja; Metode- restriktivne, autoritarnost, nepoverenje u
strucnjake i permisivne. Srednja klasa: Osobine- kreativnost, ambicije, postignuce, nezavisnost,
samokontrola; Ponasanje- reagovanje na intencije; Metode- potvrdjivanje, prica, ubedjivanje,
podrska, demokratski stil, poverenje u strucnjake.
Druga grupa Bernstajn: socijalna klasa se identifikuju kroz sistem otvorenih i zatvorenih
uloga- porodica reflektuje socijalni sistem: raspored uloga- orijentisane na osobe (otvoren
sistem) vs pozicije (zatvoren). Osnovna posredujuca varijabla- komunikacijski stil porodice
(jezicki kod). Restriktivni jezicki kod- direktivno upucivanje na ponasanja (odobravanje/
sankcionisanje)- didaktican roditeljski stil. Razvijeni kod- usmeravanje da razvijaju
individualne posebnosti i osobine- samoregulativan.
22. Medjugeneracijski odnosi i produzena adolescencija
U kojoj meri ce odnosi izmedju generacija pa i medjugeneracijski transfer teci
neometano i neprimetno kroz unutar porodicni transfer i povezanost roditelja i dece ne zavisi
iskljucivo od indvidualnih odnosa, vec od nekih opstijih drustvenih odnosa i okolnosti.
Generacijski odnos i transfer u porodici- nekada masivni generacijski raskorak ili otvorenim
konflikt. Genealoska generacija- odnosenje direktnih predaka i potomaka.
Unutar
porodice generacije- roditelji i deca imaju odnose medjusobne bliskosti, privrzenosti i saradnje
ali istovremeno u manjoj ili vecoj meri odnose napetosti, nerazumevanja i privremenih ili
trajnijih konflikata- Frojd. Globalni drustveno kulturni uslovi mogu uticati na pojavu konflikta
na drustvenom planu kao generacijski problem. U premodernim drustvima- generacijski
odnosi i transfer tekli su sa manje neizvesnosti i diskontinuiteta nego sto je to bio slucaj u
modernim drustvima- razlog: direktan prelaz iz detinjstva u odraslost (cim deca dostignu fizicku
i fiziolosku reproduktivnu zrelost, postajala su odrasli clanovi zajednice). U modernim
drustvima- prelazni period izmedju detinjstva i zrelosti- adolescencija ili danas produzena
adolescencija- skole; nosioci sekundarne socijalizacije mladih + vrsnjacke grupe- omladinske
potkulture.
Teze o genracijskom jazu ili generacijskom konfliktu (druga polovina XX v u
sociologiji). Jaz: odnosi roditelja i dece su objasnjavani kroz sve vece medjusobno udaljavanje i
medjusobnu otudjenost generacija roditelja i dece. Iako zive u istom hronoloskom vremenu

izmedju roditelja i dece nastaje socijalno istorijski jaz-neistovremenost savremenika (roditelji

zive u proslosti, deca u savremenosti ili buducnosti). Brzina tehnoloskih i drustvenih
promena.
U meri u kojoj roditelji i dalje zadrzavaju svoje autoritarne i dominirajuice pozicije u
drustvu i porodici- uslovi za veoma intenzivnu konfliktnost porodicnih odnosa na temelju
generacijskih sukoba- pr. americke porodice pred izbijanje studentske pobune 68. Konflikt
generacija- na globalnom polanu je neizbezan jer: ne postoji eksplicitna norma za vrsenje
roditeljskog autoriteta, sto u porodici otvara prostor za razlicita tumacenja i ocekivanja, a time i
sukobljena ponasanja; sve veca slozenost drustva cini proces integracije mladih sve tezim i
slozenijim zadatkom, u cemu se sve veci deo mladih ne snalazi i propada; mogucnost sve vece
vertikalne mobilnosti mladih na temelju obrazovanja, sve ih vise odvaja i udaljuje od roditelja i
njihove generacije. Odnos zavisnosti mladih prema roditeljima, njihova uloga zivotnog
projekta i stoga buducnost podredjena u odnosu na roditeljske ambicije, poslednji ostaci
autoritarne dominacije roditelja nad decom iz rane moderne ere- nestaju sa pobunom koja preti
da ugrozi stabilnost gradjanskog poretka (iako se omladisnka revolucija vodi upravo sa pozicija
gradjanskih ideala i vrednosti). Period posle 68 godine- pocetak post moderne ere; partnerstvo
izmedju roditelja i dece. Povezivanje u vrsnjacke grupe, njihove podkulturne tvorevine,
vrednosti i nacini ponasanja dobijaju legitimitet ravnopravnih formi i odnosa na drustvenoj
sceni. Nastojanje odraslih da razumeju svet mladih.
Paternalizam ??