Professional Documents
Culture Documents
Instytucje - Ziętek I Zenderowski PDF
Instytucje - Ziętek I Zenderowski PDF
jej saba efektywno zwizana bya z zasiadajcymi w niej wybitnymi osobistociami, ktre nie
zawsze posiaday zdolnoci organizacyjne oraz z problemami w finansowaniu
w celu wsparcia finansowego Komisji utworzono w Paryu w 1926 roku Instytut Wsppracy
Intelektualnej, ktry podczono pod ni, jako jej organ wykonawczy
w okresie midzywojennym zaczto podpisywa pierwsze dwustronne umowy kulturalne okrelajce
oglne zasady wsppracy
dokumenty dotyczce ochrony mniejszoci narodowych miay w duej czci aspekt kulturowy,
gwarantujcy im m.in. prawo posugiwania si wasnym jzykiem, wolno wyznania bd prawo do
posiadania odrbnego szkolnictwa
dwa rodzaje instytucji promujcych kultur poszczeglnych pastw:
organy rzdowe, podlegajce ministerstwom spraw zagranicznych lub ministerstwom kultury,
ktrych dziaalno opiera si na porozumieniu midzynarodowym
prywatne stowarzyszenia, finansowane w pewnej czci przez pastwo, stanowice alternatyw w
kontaktach midzynarodowych (szczeglnie przydatn podczas niestabilnoci politycznej danych
pastw)
przykady: Instytut Francuski (w Polsce od 1925), Instytut Woski (w Polsce od 1934), Instytut
Goethego, British Council
UNESCO
bezporednia inspiracja Konferencji Alianckich Ministrw Edukacji (CAME Conference of Allied
Ministers of Education)
pocztkowo tworzone przez 8 rezydujcych w Londynie przedstawicieli resortw edukacji rzdw
emigracyjnych oraz Francuskiego Narodowego Komitetu Wyzwolenia, rozwaajce problem
odbudowy po wojnie zdewastowanych systemw owiatowych
konferencja zaoycielska odbya si w Londynie w listopadzie 1945 roku i wziy w niej udzia 44
pastwa
Konstytucja UNESCO wesza w ycie 4 listopada 1946 roku
stao si organizacj wyspecjalizowan systemu Narodw Zjednoczonych
Rada Europy
utworzona w Londynie 5 maja 1949
jej statutowym celem byo osignicie wikszej jednoci jej czonkw, w oparciu o wsplne
dziedzictwo duchowe i moralne, wspomaganie rozwoju spoecznego i gospodarczego oraz
promowanie postrzegania fundamentalnych zasad demokracji, praworzdnoci i praw czowieka
jej siedzib jest Strasburg
9 grudnia 1954 podpisano Europejsk konwencj kulturaln
Stany Zjednoczone, silnie sprzeciwiajce si komunizmowi, rywalizoway z ZSRR na polu politycznym
i ekonomicznym, ale take kulturalnym, szczeglnie w zakresie baletu, teatru, szachw oraz muzyki
jazzowej
istotnym narzdziem wymiany kulturalnej byy radiostacje, w 1942 roku w USA utworzono Gos
Ameryki (VoA), ktry kierowany by wycznie do obcokrajowcw i mia na celu wzmacnia ich
wiadomo dotyczc kultury Stanw Zjednoczonych, w Europie wan rol kulturotwrcz peniy
Radio Wolna Europa, Radio Swoboda oraz RIAS
23 marca 1954 roku na 10 Midzynarodowej Konferencji w Caracas 21 pastw podpisao Konwencj o
promocji midzyamerykaskich stosunkw kulturalnych, w ktrej m.in. zobowizyway si do
corocznego przyznawania stypendium dla studentw pochodzcych z innych pastw podpisujcych
Konwencj
stosunki kulturalne midzy krajami oddzielonymi elazn kurtyn byy bardzo ograniczone i
sprowadzay si gwnie do kontaktw podczas wikszych imprez kulturalnych i sportowych, opierajc
si przede wszystkim na silnej rywalizacji midzy dwoma blokami
w drugiej poowie lat 50. zaznaczy si istotny przeom w kontaktach midzy Wschodem i Zachodem,
zaczto podpisywa umowy o wsppracy kulturalnej, co doprowadzio do wymiany artystycznej i
kulturalnej
4 listopada 1966 przyjto Deklaracj Zasad Midzynarodowej Wsppracy Kulturalnej, nastpnie za
miejsce miaa Konferencja Bezpieczestwa i Wsppracy w Europie (KBWE), ktra doprowadzia do
podpisania w 197 roku Aktu Kocowego, ktry po raz pierwszy uznawa oficjalnie midzynarodowe
stosunki kulturalne za samodzieln dziedzin stosunkw midzynarodowych
Midzynarodowa wsppraca kulturalna
na rozwj stosunkw kulturalnych ma wpyw wiele aspektw, takich jak: polityka, ekonomia, kwestie
spoeczne bd naukowo-techniczne
czynnik polityczny
przykadem zalenoci midzy polityk a kultur moe by m.in. przyjcie chrzecijastwa przez
pastwa europejskie, co odbio si zarwno na ich ustrojach i stabilizacji politycznej, jak i na ich
kulturze
w Polsce wpyw polityki na kultur widoczny jest na przykadzie germanizacji i rusyfikacji, w
Ameryce Poudniowej bd w Afryce wida to w przypadku polityki metropolii wobec jej kolonii
wspczenie polityka ma wpyw na procesy instytucjonalizacji midzynarodowych stosunkw
kulturalnych
zaleno kultury od polityki wida take w momencie izolacji politycznej pastw, ktre zaczynaj
wwczas popada w stagnacj, gdy uniemoliwia im si wymian kulturaln
wanym aspektem dziedzictwa kadego pastwa jest jego jzyk, ktry stara si kontrolowa za
pomoc ustaw, ktre maj dwa zadania: okrelenie jzyka urzdowego (co czsto wycza prawa
mniejszoci narodowych) oraz okrelenie kwestii dotyczcych czystoci jzyka narodowego (ma to
na celu m.in. oczyszczenie go z wulgaryzmw)
dla pastw wan rol peni take stacje telewizyjne (brytyjska BBC, woskie RAI, niemieckie ZDF
i ARD, francuskie France Tlvisions i Radio France), ktre wyznaczaj standardy, pokazuj
pluralizm pogldw oraz przekazuj treci informacyjne, kulturalne i edukacyjne
niegdy wojny miay silny wpyw na kultur pastw, szczeglnie widoczne to byo podczas duej
okupacji, w wyniku ktrej pastwo okupowane zaczynao przejmowa wiele wpyww od
okupanta, jednak z czasem zaczo si to zmienia i II W pokazaa odwrotn tendencj nie tylko
nie zmienia ona na podbitych terenach systemw kulturowych, ale wrcz potwierdzaa, w opozycji
do okupantw, wasn tosamo kulturow
wojny w Iraku i Afganistanie cho prowadzone pod hasem eliminacji rde terroryzmu i
niedemokratycznych reimw miay w efekcie zaszczepi w nich podstawowe wartoci kultury
zachodniej, takie jak rwno wobec prawa, demokracja, pluralizm polityczny, rwnouprawnienie
kobiet
uniwersalizm pewnych wartoci kulturowych naley postrzega przez pryzmat polityczny; w
Deklaracji przyjtej na wiatowej Konferencji w sprawie Polityki Kulturalnej w Meksyku w 1982 r.
okrelono, i kultura ma charakter obiektywny, nie mona jej wartociowa w porwnaniu z
innymi kulturami podejcie to okazao si problematyczne w momencie styku z innymi kulturami,
ktrych tradycje okazay si sprzeczne z normami politycznymi wielu pastw, co zrodzio pytanie
w jakich granicach dopuszczalna jest akceptacja tosamoci kulturowej grup
kultura staa si wanym narzdziem w dyplomacji, penic rol wanego instrumentu
politycznego, ktry zachca do zapoznania si z danym krajem, buduje jego presti na arenie
midzynarodowej i czsto neutralizuje negatywny wizerunek pastwa (w takim celu kultur
wykorzystyway Niemcy po II W)
legitymacj dla aktywnoci UE w dziedzinie kultury da Traktat z Maastricht oraz Traktat
amsterdamski, ktre rozpoczy seri programw kulturalnych; polityka UE w dziedzinie kultury
ma podwjny cel: ochron rnorodnoci kulturowej Europy oraz trosk o wzajemne poznawanie
si kultur, ich rozwj i akceptacj
wany wpyw na kultur danych pastw ma polityka wzgldem mniejszoci narodowych i
etnicznych, ktrych przedstawiciele formuj czsto w danych pastwach spoeczestwa
rwnolege i ktrych tradycje, prawa i wierzenia pozostaj niekiedy sprzeczne z prawami
pastwa, w ktrym rezyduj; w ramach kompromisu pastwa imigracyjne staraj si dostosowa
niekiedy do tradycji mniejszoci, nawet jeli ich prawo tego nie akceptuje
czynnik ekonomiczny
pienidze s bardzo istotne dla rozwoju kultury, gdy pozwalaj j finansowa i promowa poza
granicami pastwa
3
im bogatsze pastwo, tym wicej moe przeznaczy rodkw na wspieranie kultury, najwicej
funduszy w tym celu przeznaczaj takie pastwa jak Francja lub Niemcy, ktre postrzegaj kultur
jako bardzo wan wizytwk kraju
kultura pozwala rwnie generowa rodki finansowe w skali marko korzystaj na tym
midzynarodowe korporacje inwestujce swj kapita w kultur (wino, kino, radio, telewizj), za
w skali mikro inwestycje te mog przynosi tzw. efekt Bilbao (w maym miecie baskijskim
wybudowano due nowoczesne Muzeum Guggenheima, co wpyno na silny rozwj turystyki, a co
za tym idzie wzmocnio gospodark miasta)
wedle konwencji UNESCO przemys kulturalny obejmuje wszystkie sektory zwizane z
tworzeniem, produkcj i marketingiem dbr i usug kulturalnych
czynnik spoeczny
postp spoeczny ma duy wpyw na dynamik midzynarodowych stosunkw kulturalnych
dziki demokratyzacji ycia spoecznego, spoeczestwo ma coraz wikszy wpyw na kultur
w procesie uczenia si ludzie nie tylko podnosz swoje kompetencje kulturalne, ale take poznaj
literatur i sztuk innych pastw
grupy wczeniej marginalizowane staj si aktywnymi uczestnikami ycia kulturalnego
modzie zaczyna by traktowana jako partner do rozmowy, ktry moe gono artykuowa swoje
potrzeby i zainteresowania kulturalne
rozbudowa instytucji kulturalnych sprawia, e s one bardziej dostpne dla osb poszukujcych
dozna estetycznych
demokratyzacja kultury wyraa si w upowszechnieniu kultury masowej; kultura staa si dobrem
powszechnym oraz doprowadzia do podziau na kultur wysz i masow
masowy charakter kultury wie si z nieograniczon skal jej odbiorcw, z masowym
wytwarzaniem jej dbr a w konsekwencji z tanioci jej produkcji
podstawow pozycj na rynku ofert zajmuje wci kultura amerykaska, ktra jest atwa w
odbiorze i przyjemna (uniwersalno treci, zawsze z happy endem)
czynnik naukowo-techniczny
przeom w obszarze techniki bardzo sprzyja rozpowszechnianiu si kultury, wiat sta si
globaln wiosk, jak przewidywa Marshall McLuhan
wynalazek druku i prasy w XV wieku umoliwi produkcj ksiek na szerok skal
prasa poza wiadomociami politycznymi, zawieraa take treci kulturalne
w 1944 roku powstaa jedna z wikszych agencji informacyjnych: AFP (Agence France Presse),
obok niej najwaniejszymi agencjami s Associated Press i Reuters
obok prasy pojawiy si take internetowe wydania gazet, umoliwiajce dostp do nich w
nieograniczonej skali
radio penio wan funkcj w rozpowszechnianiu kultury, umoliwiao odbieranie audycji w wielu
miejscach, take za granic, przyczynio si do promocji muzyki modzieowej
kino, majce swoje pocztki w kocu XIX wieku, pozwolio rozpowszechnia obce kultury na
szerok skal, ukazywao to, co wczeniej przekazywano jedynie za pomoc pisma; w latach 80. XX
wieku pojawiy si kasety VHS umoliwiajce ogldanie filmw w domu, za festiwale filmowe
sprzyjay ich promocji na caym wiecie pierwszy z nich odby si w 1932 roku w Wenecji
telewizja stanowia poczenie radia i kina, umoliwiaa ogldanie filmw i programw w domu,
ale posiadaa zasig midzynarodowy; pierwszy program telewizyjny nadano w Berlinie w 1935
roku, jednak na szersz skal rozpowszechnia si ona od lat 50., od 1992 roku rozpoczto prace
nad telewizj cyfrow
telewizja satelitarna zdynamizowaa stosunki kulturalne, umoliwiaa odbieranie nieograniczonej
iloci programw w kadym miejscu na ziemi
internet umoliwia dostp do informacji z caego wiata, w nieograniczonym zakresie; jego gwn
usug jest WWW (World Wide Web), ktra zawiera zbir wiedzy ludzkiej; wiele krajw
wykorzystuje go do samoprezentacji, informujc turystw o miejscach wartych odwiedzenia oaz
najcenniejszym dorobku kulturalnym ich pastwa
wan rol w poznawaniu innych kultur odegra rozwijajcy si transport i komunikacja ju od
redniowiecza ludzie podrowali, najczciej pieszo lub dyliansem, udajc si na wyprawy
motywowane gwnie wzgldami religijnymi, od XIX wieku zacza si rozwija turystyka masowa,
4
* przykadem moe by zlecenie w 2003 roku przez Izb Gospodarcz hiszpaskiej firmie
Saffon opracowanie projektu Marka dla Polski
* polski hydraulik odpowiedzi Polski na obaw pastw czonkowskich UE dotyczc
przystpienia do niej Polski bya kampania reklamowa, w ktrej wykorzystano posta
przystojnego polskiego hydraulika, ktry zamiast emigrowa za granic, informowa z
bilbordw, i zostaje w Polsce, co zdecydowanie przyczynio si do wikszej liczb y turystw,
ktrzy w 2004 roku udali si do Polski
* na lata 2009-2015 przyjto now strategi promocji Polski, w ramach ktrej ma by ona
utosamiana z pastwem nowoczesnym, rozwinitym gospodarczo i naukowo
wymiana i rozwijanie dugofalowych midzynarodowych kontaktw suy ona budowaniu
trwaych kontaktw midzynarodowych; przykadem moe by program wymiany ERASMUS
cele, priorytety i adresaci zagranicznej polityki kulturalnej
pierwszy raz zostay one okrelone w dokumencie programowym Zagraniczna polityka kulturalna
Polski i jej priorytety na lata 2001-2003, w ktrym wyrniono:
cele bezporednie kreowanie wspczesnego obrazu kultury polskiej, reagowanie na
oczekiwania odbiorcw, pobudzanie ich zainteresowania i uatwianie dostpu do polskiego
dziedzictwa kulturowego
cele porednie obiektywizacja wizerunku Polski za granic w coraz szerszych grupach
spoecznych
cele te miay by realizowane przy uwzgldnieniu priorytetw zagranicznej polityki kulturalnej,
ktre dziel si na dwie grupy:
przedmiotowe promowanie Polski poprzez wydarzenia kulturalne (w 2010 roku byy one
gwnie zwizane z Rokiem Chopina), zwikszenie obecnoci polskiej oferty kulturalnej w
wybranych pastwach i regionach wiata, podkrelanie wkadu wybitnych polskich twrcw
w kultur europejsk i wiatow, rozwj edukacji kulturalnej
podmiotowe dotycz przede wszystkim pastw Unii Europejskiej, nastpnie Rosji, Krajw
Partnerstwa Wschodniego, pastw Azji i Dalekiego Wschodu, kolejno pastw europejskich,
USA, pastw Ameryki aciskiej, Kanady i na kocu Afryki, Australii i Oceanii
gwnymi adresatami zagranicznej polityki kulturalnej s przede wszystkim rodowiska
intelektualne i opiniotwrcze, jak rwnie krgi spoeczne potencjalnie zainteresowane
wspprac z Polsk
struktura organizacyjna zagranicznej polityki kulturalnej
Rada Ministrw
Minister Spraw
Zagranicznych
Placwki zagraniczne RP
Instytuty Polskie
Ataszaty kulturalne
Ambasady, urzdy
konsularne
Minister Kultury
i Dziedzictwa Narodowego
Minister
Sportu i Turystyki
Instytuty branowe
10
13
promujc swoj kultur, pastwa uywaj odpowiednich narzdzi, ktre mona podzieli na:
stae instytucje kulturalne rnego rodzaju instytuty kulturalne oraz wydziay kulturalne
funkcjonujce w ramach placwek dyplomatycznych
instytucje kulturalne ad hoc rnego rodzaju inicjatywy np. organizacji pozarzdowych lub
samorzdw lokalnych
przykady instytucji kulturalnych:
Instytut Goethego (Goethe Institut) zaoony w 1951 roku, instytut kultury Republiki
Federalnej Niemiec; kultywuje tradycje Akademii Niemieckiej; realizuje zadania wyznaczane
przez niemieck polityk zagraniczn w sferze kultury i edukacji; zajmuje si
upowszechnianiem znajomoci jzyka niemieckiego za granic, a take popularyzuje
kompleksowy wizerunek Niemiec
Alliance Franaise powstaa w 1883 roku w celu propagowania na wiecie osignie kultury
francuskiej; kady jej orodek proponuje 3 formy aktywnoci: kursy jzykowe, przedsiwzicia
kulturalne oraz dokumentacj (biblioteka itp.); od 2007 roku funkcjonuje take Fundacja
Alliance Franaise, ktra ma wzmacnia dziaanie AF w poszczeglnych pastwach
Instytut Cervantesa (El Instituto Cervantes) hiszpaska instytucja pastwowa zaoona w
1991 roku w celu upowszechnienia i nauczania jzyka hiszpaskiego oraz propagowania
kultury hiszpaskiej i hispanoamerykaskiej
British Council instytucja reprezentujca Zjednoczone Krlestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Pnocnej w zakresie wsppracy kulturalnej i edukacyjnej; jego celem jest budowanie
opartych na wzajemnych korzyciach relacji midzy spoeczestwem brytyjskim i
mieszkacami innych krajw oraz promowanie brytyjskiej myli twrczej i osigni
cz z tych instytucji w ramach swoich celw zajmowa ma si take propagowaniem turystyki,
ale istniej rwnie oddzielne instytucje, ktrych zadaniem jest wycznie promocja turystyki
masowa turystyka zjawisko spoeczne charakterystyczne dla XX i XXI wieku, polegajce na
masowym podrowaniu za granic, bez wikszej refleksji nad ich kultur i histori; w jej wyniku
obce kultury zaczynaj uboe, gdy zamiast rozwija si w naturalnym rodowisku i tempie,
zaczynaj dostosowywa si do potrzeb turystw (tanie pamitki, makdonaldyzacja kultury)
organizacje midzynarodowe
stanowi one odpowied na globalizacj oraz potrzeb wyjcia poza narodowe opotki
przyczyn ich powstawania jest w duej mierze pragnienie zaspokojenia okrelonych potrzeb,
wystpujcych w skali ponadpastwowej
kolosaln rol w ich powstawaniu i funkcjonowaniu odegra postp techniczny oraz dynamiczny
wzrost wymiany gospodarczej
wyrni mona 4 fazy powstawania organizacji midzynarodowych:
1815-1914 od utworzenia Midzynarodowej Komisji ds. eglugi do wybuchu I W
1918-1939 tworzenie organizacji o wskich i okrelonych cile kompetencjach o
charakterze techniczno-administracyjnym
1845-lata 60. XX wieku powoanie i ukonstytuowanie si Narodw Zjednoczonych (jako
organizacji uniwersalnej) dekonstrukcja starego adu wiatowego
lata 60. XX wieku pojawienie si i dynamiczny rozwj korporacji transnarodowych
wydzieli mona nastpujce rodzaje organizacji midzynarodowych:
14
Rada Europy
15
podstawow sfer jej dziaalnoci jest umacnianie demokracji, rzdw prawa i ochrona praw
czowieka
popiera i promuje uwiadamianie i ugruntowywanie europejskiej tosamoci kulturowej
swoje zadania realizuje przez spotkania Komitetu Ministrw oraz posiedzenia Zgromadzenia
Parlamentarnego
wana jest take dziaalno Kongresu Wadz Regionalnych i Lokalnych
caoci prac Rady Europy zarzdza Sekretarz Generalny, ktry stoi na czele Sekretariatu
Generalnego
do organw Rady naley rwnie Komisarz Praw Czowieka Rady Europy
naley do niej take wiele instytucji niebdcych jej organami, jak np. Europejska Komisja
Przeciwko Rasizmowi i Nietolerancji lub Europejskie Obserwatorium Audiowizualne
Rada przyja prawie 200 konwencji, do ktrych naley m.in. przyjta w 1954 roku Europejska
konwencja kulturalna, do realizacji jej postanowie powoano Rad Wsppracy Kulturalnej oraz
Fundusz Kultury
w ramach Europejskiej Konwencji Kulturalnej zorganizowano wiele programw, takich jak Dni
Dziedzictwa Europejskiego, Europejskie Szlaki Kulturowe bd program Pami Europy; do jej
instytucji nale:
Europejski Fundusz Wspomagania Koprodukcji i Dystrybucji Dzie Kinematograficznych i
Audiowizualnych Eurimages
Europejskie Centrum wiatowej Wspzalenoci i Solidarnoci Centrum Pnoc-Poudnie
Europejskie centrum Jzykw Wspczesnych
deklaracja wiedeska z padziernika 1993 roku wspomina o wspieraniu i przywizywaniu wagi
do wsplnej spucizny kulturowej, wzbogaconej przez swoj rnorodno
Ramowa konwencja o ochronie mniejszoci narodowych (1992) stanowi fundament dziaalnoci
Rady zwizanej z zachowaniem pluralizmu kultur i tradycji
inne , wybrane konwencje Rady to:
Europejska konwencja o ochronie dziedzictwa archeologicznego
Konwencja o uznaniu kwalifikacji zwizanych z uzyskaniem wyszego wyksztacenia w Regionie
Europejskim
Europejska konwencja w sprawie przemocy i ekscesw widzw w czasie imprez sportowych, a w
szczeglnoci meczw piki nonej
Europejska konwencja o telewizji ponadgranicznej
Unia Europejska
powoane do ycia w 1928 roku wyniku umowy midzynarodowej ratyfikowanej przez wikszo
pastw Ligi Narodw
obecnie liczy 167 pastw czonkowskich, Polska jest jednym z pastw zaoycielskich (chocia w
1950 roku wystpia z Biura, aby w 1960 do niego powrci)
Biuro zajmuje si organizacj wystaw wiatowych, ktre organizowano jeszcze przed jego
powstaniem pierwsza Wielka Wystawa wiatowa miaa miejsce w Londynie w 1851 roku
celem wystaw jest prezentowanie dorobku naukowego i technicznego poszczeglnych pastw
obecnie wystaw wiatowe okrelane s mianem EXPO
Biuro dzieli wystawy na wiatowe i midzynarodowe
17
Korporacje wielonarodowe
podmioty niezinstytucjonalizowane
grupy nieformalne propagujce jaki typ kultur
wybitne jednostki (JPII, Dalajlama, Mahatma Gandhi, Indira Gandhi, Nelson Mandela i in.)
wanym wyznacznikiem okazuje si czsto Literacka i Pokojowa Nagroda Nobla
20