Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji

Ambasady Rzeczpospolitej Polskiej w Berlinie

RYNEK NIEMIECKI
Poradnik
dla przedsibiorcw

Wydanie VI

Berlin 2014

Wydawca:
Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie
Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji
Leipziger Platz 2, D-10117 Berlin
tel.: (00 49 30) 206 226070, fax: (00 49 30) 206 226 730
e-mail: berlin@trade.gov.pl; www.berlin.trade.gov.pl

Autorka:
Joanna Koodziejczyk-Kaska
Kancelaria radcy prawnego JKK
ul. Oawska 17
50-123 Wrocaw
www.kancelaria-jkk.pl
jkk@kancelaria-jkk.pl
Mobile: + 48 607 097 507
Tel.: + 48 71 72 34 331
Fax: + 48 71 72 34332

Wsppraca i redakcja:
Jan Masalski - Radca
Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie

Stan prawny: grudzie 2013

Poradnik ma charakter materiau informacyjnego dla celw promocji wsppracy
gospodarczej pomidzy Polsk a Niemcami i nie stanowi rda prawa. Pomimo
dooenia wszelkiej starannoci w przygotowaniu poradnika, wydawcy oraz autorka
nie ponosz odpowiedzialnoci za ewentualne niecisoci lub bdy, a take za
konsekwencje wynikajce z zastosowania wskazwek w praktyce. W celu uzyskania
wicej porady prawnej prosimy o bezporedni kontakt z kancelari JKK.

Szanowne Panie, Szanowni Panowie,

Republika Federalna Niemiec jest najwikszym partnerem gospodarczym Polski.
Take Polska jest wanym i atrakcyjnym gospodarczo partnerem dla Niemiec, a rozwj
gospodarczy naszego kraju w ostatnich latach mocno wpyn na postrzeganie polskiej
gospodarki przez naszych zachodnich ssiadw.
Wraz z otwarciem z dniem 1 maja 2011 r. niemieckiego rynku pracy i usug, wzrosa
aktywno na nim maych polskich firm budowlanych i rzemielniczych, nie sabnie
zainteresowanie podejmowaniem samodzielnej dziaalno gospodarczej w Niemczech
oraz rnymi formami wiadczenia pracy i usug.
Rosn stale dostawy polskich towarw na rynek niemiecki, ktry akceptuje towary o
zrnicowanej jakoci, na potrzeby wewntrzne i dla reeksportu, dla przetwrstwa i
kooperacji przemysowej oraz bezporednio dla konsumentw, towary markowe i no
name, na rnych poziomach cenowych. We wszystkich tych kategoriach jestemy
jednymi z liczcych si dostawcw obecnie i w przyszoci.
Przekazywany obecnie Pastwu poradnik nie jest tylko zaktualizowanym, kolejnym
wydaniem tego opracowania. W swej treci zosta zasadniczo zmieniony i dostosowany
do faktycznego zainteresowania przedsibiorcw wyraanego zarwno w zapytaniach
kierowanych do WPHI, jak i w trakcie konsultacji z przedstawicielami polskich firm
i dziaajcymi ju w Niemczech. Uwzgldnia wynikajce z nich wnioski i postulaty
dotyczce regulacji prawnych i praktyki ich stosowania.
Mam nadziej, e informacje zawarte w publikacji wraz z innymi tematycznymi
poradnikami na temat dostpu do niemieckiego rynku pracy, usug i prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej, ktre znajdziecie Pastwo na naszej witrynie internetowej
www.berlin.trade.gov.pl, do ktrej odwiedzenia gorco zachcam, bd pomocne
Pastwu w obecnej i planowanej aktywnoci gospodarczej w Niemczech.
Jacek Robak
Radca-Minister
Kierownik WPHI
Ambasady RP w Berlinie

SPIS TRECI

1.

Gospodarka Niemiec i wsppraca z Polsk

1.1. Sytuacja gospodarcza Niemiec ...................................................................................7
1.2. Polsko-niemiecka wsppraca gospodarcza . ........................................................8
1.3. Wsppraca inwestycyjna .......................................................................................... 10
1.4. Perspektywy rozwoju wsppracy gospodarczej z Niemcami ..................... 11

2. Podejmowanie samodzielnej dziaalnoci gospodarczej

2.1. Wprowadzenie................................................................................................................ 13

2.2. Samodzielna dziaalno gospodarcza.................................................................. 14

2.2.1. Zgoszenie w urzdzie ds. gospodarczych ........................................... 15

2.2.2. Rejestracja w urzdzie skarbowym.......................................................... 16

2.2.3. Obowizek zameldowania.......................................................................... 17

2.2.4. Czonkostwo w izbie przemysowo-handlowej .................................. 18

2.2.5. Czonkostwo w branowych towarzystwach

ubezpieczeniowych ...................................................................................... 19

2.2.6. Obowizek ubezpieczenia zdrowotnego przedsibiorcy................ 19

2.2.7. Handel obwony............................................................................................. 20

2.3. Wolne zawody i zasady ich wykonywania............................................................ 22

2.4. Wykonywanie rzemiosa.............................................................................................. 23

2.5. Uznawanie kwalifikacji zagranicznych................................................................... 28
3.

Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w formie spki

3.1. Spka cywilna................................................................................................................ 30
3.2. Spka jawna.................................................................................................................... 31
3.3. Spka komandytowa................................................................................................... 32
3.4. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci........................................................... 33
3.5. Spka z o.o. w formie mini...................................................................................... 36

4.

Prawne formy obecnoci firm zagranicznych w Niemczech

4.1. Oddzia zagranicznego przedsibiorcy.................................................................. 38
4.2. Filia (zakad)...................................................................................................................... 40
4.3. Przedstawicielstwo........................................................................................................ 40

5. System podatkowy w Niemczech

5.1. System podatkowy w Niemczech i zasady rozlicze podatkowych............ 41

5.1.1. Podatek dochodowy od osb fizycznych ............................................. 41

5.1.2. Podatek dochodowy od osb prawnych .............................................. 43

5.1.3. Podatek od dziaalnoci gospodarczej . ................................................. 44

5.1.4. Podatek od towarw i usug ...................................................................... 45

5.1.5. Podatek od usug budowlanych .............................................................. 47

5.1.6. Podatek ubezpieczeniowy ......................................................................... 48

5.1.7. Podatek od rodkw transportu .............................................................. 49
6.

Pozostae kwestie zwizane z zaoeniem dziaalnoci gospodarczej

6.1. Otwarcie rachunku bankowego............................................................................... 51
6.2. Wynajem lokalu.............................................................................................................. 52
6.3. Ochrona marki................................................................................................................ 53
6.4. Poszukiwanie partnerw handlowych................................................................... 55

7.

Niemiecki rynek pracy

7.1. Zawieranie umw o prac.......................................................................................... 57
7.2. Wynagrodzenie pracownika...................................................................................... 61
7.3. Delegowanie pracownikw do Niemiec............................................................... 62
7.4. Agencje pracy tymczasowej...................................................................................... 64
7.5. Zatrudnianie opiekunw dla osb starszych i chorych................................... 66

8. System ubezpiecze spoecznych w Republice Federalnej Niemiec

8.1. Wybr waciwego systemu ubezpiecze spoecznych.................................. 69

8.2. Skadki na ubezpieczenie spoeczne...................................................................... 72
9. Kontrakty handlowe w polsko-niemieckim obrocie gospodarczym

9.1. Weryfikacja partnera handlowego.......................................................................... 75

9.2. Zwyczaje handlowe....................................................................................................... 77

9.3. Stosowanie oglnych warunkw umw............................................................... 80

9.4. Specyfikacja umw w obrocie gospodarczym na przykadzie umowy

sprzeday i umowy o roboty budowlane.............................................................. 82

9.4.1. Umowa sprzeday.......................................................................................... 85

9.4.2. Umowa o roboty budowlane..................................................................... 85

9.5. Umowne zabezpieczenie roszcze.......................................................................... 87

9.6. Umowny wybr sdu.................................................................................................... 88

9.7. Umowny wybr prawa materialnego..................................................................... 92

1. Gospodarka Niemiec i wsppraca

z Polsk
10. Dochodzenie nalenoci w Niemczech

10.1. Postpowanie przedsdowe...................................................................................... 95

10.2. Postpowanie sdowe................................................................................................. 97

10.2.1. Sdowe postpowanie upominawcze . ................................................. 99

10.2.2. Europejskie postpowanie nakazowe..................................................... 99

10.2.3. Postpowanie w sprawach drobnych ..................................................101

10.2.4. Postpowanie sporne przed sdem.......................................................102

10.3. Pozasdowe zaatwianie sporw.

Mediacja i sdownictwo polubowne....................................................................103

10.3.1. Mediacja...........................................................................................................103

10.3.2. Sdy polubowne...........................................................................................105

10.4. Postpowanie egzekucyjne.....................................................................................106

10.4.1. Zasady oglne................................................................................................106

10.4.2. Europejski Tytu Egzekucyjny...................................................................107
11. Uczestnictwo w zamwieniach publicznych w Niemczech ..............................109
12. Przydatne adresy . ................................................................................................................113
13. Wzory umw

13.1. Wzr umowy spki cywilnej...................................................................................116

13.2. Wzr umowy spki z ograniczon odpowiedzialnoci

w formie mini.................................................................................................................118
Zaczniki
Zacznik nr 1 - Lista zawodw rzemielniczych, ktre wymagaj w Niemczech
wpisu do rejestru rzemios, wedug zacznika A do niemieckiej ustawy
o rzemiole
.............................................................................................................................120
Zacznik nr 2 - Lista zawodw rzemielniczych, ktre nie wymagaj
w Niemczech wpisu do rejestru rzemios oraz zawodw zblionych do rzemiosa,
wedug zacznika B do niemieckiej ustawy o rzemiole..................................................121

1.1. Sytuacja gospodarcza Niemiec

Niemcy nale do najbardziej rozwinitych krajw przemysowych wiata, a ich
gospodarka jest czwart co do wielkoci po USA, Chinach i Japonii. W czasie silnego
kryzysu Euro w latach 2010-2011 Niemcy utrzymay relatywnie dobr sytuacj
gospodarcz jako kraj wybitnie proeksportowy, korzystajcy z szybko rosncego
zapotrzebowania ze strony krajw Azji i Ameryki Pd. Ta relatywnie dobra sytuacja
Niemiec wynika z wczeniej przeprowadzonej reformy na rynku pracy, silnej kontroli
wydatkw socjalnych i mao roszczeniowej postawy zwizkw zawodowych oraz
wysokiej konkurencyjnoci eksportu.
W 2012 r. niemiecki eksport wzrs do 1.163 mld EUR (+4,2%), a import do 988 mld EUR
(+1,5%). Najwaniejszymi partnerami handlowymi Niemiec byy Francja, Niderlandy,
Chiny, USA i Wielka Brytania. Wrd krajw zwizkowych w niemieckim eksporcie
przoduj Badenia-Wirtembergia z 16%-owym i Bawaria z 15%-owym udziaem. W
imporcie udzia kadego z ww. landw siga 16%.
Podstawowe wskaniki makroekonomiczne Niemiec
Wyszczeglnienie
2011
PKB na 1 mieszkaca (w tys. )
31,4
PKB (w mld )
2 573
PKB (dynamika w %)
3,0
Konsumpcja prywatna (zmiany %)
1,5
Konsumpcja publiczna (zmiany %)
1,5
Nakady inwestycyjne (zmiany %)
6,0
Deficyt budetowy (% PKB)
-1,0
Dug publiczny (% PKB)
81,0
Inflacja (w %)
2,6
Bezrobocie (w %)
6,9
Eksport (w mld )
1 060
Import (w mld )
902

2012
31,6
2 590
0,8
0,8
1,2
-2,5
-0,9
82,2
2,3
6,8
1 163
988

2013*
32,1
2 630
1,0
1,0
0,7
-0,6
-0,2
80,7
1,9
6,5
1 174
1 008

2014*
32,3
2 674
1,7
1,0
1,0
3,8
+0,1
80,0
1,8
6,5
1 221
1 053

rdo: Destatis, *prognoza DIHK

1.2. Polsko-niemiecka wsppraca gospodarcza

Traktat Akcesyjny ze Wsplnotami Europejskimi i ich krajami czonkowskimi, ktry
wszed w ycie 1.05.2004 r. posiada podstawowe znaczenie dla caoksztatu wsppracy
gospodarczej i wymiany handlowej midzy Polsk a krajami UE, w tym z RFN. Poza
tym, szereg kwestii zwizanych ze wspprac gospodarcz reguluj bilateralne
umowy midzyrzdowe. S to midzy innymi: Umowa o unikaniu podwjnego
opodatkowania podatkw od dochodu i od majtku, Umowa w sprawie popierania i
wzajemnej ochrony inwestycji, Traktat o dobrym ssiedztwie i przyjaznej wsppracy
z 17 czerwca 1991 r., ktry zawiera cz gospodarcz odnoszc si do wsppracy
Polski i RFN zarwno o charakterze cile dwustronnym, jak te wielostronnym. W
20 rocznic podpisania Traktatu, w czerwcu 2011 roku, rzdy Polski i Niemiec przyjy
jubileuszow Deklaracj wraz z zacznikiem zawierajcym list projektw, w tym w
obszarze gospodarczym, ktre bd wsplnie realizowane w cigu najbliszych lat.
Od ponad 20 lat RFN pozostaje pierwszym partnerem handlowym Polski. Udzia
Niemiec w polskim eksporcie ogem siga 25% a w imporcie 21%. W 2012 r. obroty
wyniosy 68,9 mld EUR (-1,2%), w tym 36,1 mld EUR polskiego eksportu (+1,1%) i 32,8
mld importu (-3,5%). Wymiana zamkna si dla Polski dodatnim saldem w wysokoci
3,2 mld EUR. Widoczne w 2012r. osabienie dynamiki dwustronnego handlu zwizane
byo ze sabncym popytem w Niemczech i zmniejszeniem aktywnoci inwestycyjnej
w Polsce. Wyniki w 2013 roku wskazuj na dalszy wzrost polskiego eksportu, przy
trwajcym nadal spadku importu.
Zauwaalna jest wysoka nierwnowaga w udziale wymiany bilateralnej w caoci
obrotw handlu zagranicznego Polski i Niemiec. O ile Niemcy od wielu lat pozostaj
pierwszym partnerem handlowym Polski, to import polskich towarw stanowi
w 2012 r. tylko 3,7% caoci niemieckiego importu, a eksport do Polski 3,9%
niemieckiego eksportu. Niemniej Polska z eksportem do Niemiec w wysokoci 33,5
mld EUR (wg danych niemieckich) znalaza si na 11. miejscu za Austrii Szwajcari
wrd dostawcw na rynek niemiecki. W niemieckim eksporcie natomiast Polska
uplasowaa si wg danych niemieckich na 10 pozycji (42,2 mld EUR), wyprzedzajc
m.in. Rosj i Czechy. Pod wzgldem wysokoci obrotw Polska znalaza sie w 2012
r. na 11 miejscu (75,7 mld), zaraz po Rosji i wyprzedzajc w tym zestawieniu m.in.
Czechy i Hiszpani.

Obroty handlowe Polski z Niemcami w latach 2008 2013 w mln EUR

2008

2009

2010

2011

2012

2013*

Dynamika
2013/2012

Eksport

29.124,1 25.685,7 31.427,0 35.664,3 35.657,0 37.066,0

103,8

Import

32.755,2 24.053,2 29.362,4 34.042,1 32.835,8 31.895,0

97,2

Obroty

61.879,3 49.738,9 60.789,4 69.706,4 68.892,8 68.961,0

100,1

Saldo

-3.631,1 +1.632,5 +2.064,6 +1.622,2 +3.221,2 +5.171,0

rdo: *dane szacunkowe WPHI

Bardzo due rnice midzy danymi statystycznymi polskimi (obroty 68,9 mld, saldo
+3,6 mld EUR) i niemieckimi (obroty w wysokoci 75,7 mld, saldo +8,7 mld), szczeglnie
danymi dotyczcymi niemieckiego eksportu do Polski wynikaj m.in. z traktowania
jako eksportu z Niemiec wywozu do Polski towarw z krajw trzecich odprawionych w
portach niemieckich, gwnie w Hamburgu (np. eksport odziey i innych tekstyliw z
Niemiec do Polski wynis w 2012 r. ponad 2 mld EURO, a przecie niemiecki przemys
odzieowy praktycznie ju nie istnieje od wielu lat, eksport komputerw do Polski to
ponad 3 mld EUR, a przecie wytwarzane s one gwnie w Azji). Wg GUS oba kraje
traktuj jako eksport wszelkie dobra wysane z danego kraju do drugiego, natomiast
w przypadku importu liczy si kraj pochodzenia towaru, a nie kraj, z ktrego zosta on
bezporednio przesany. W tym przypadku wiele chiskich towarw trafia do Polski za
porednictwem Niemiec, wic s one zaliczane do niemieckiego eksportu do Polski,
ale nie zostaj wliczane do importu Polski z Niemiec.
Praktycznie stale od lat rosncy polski eksport do Niemiec mia rwnie wpyw na
ksztatowanie si struktury polsko-niemieckich obrotw towarowych, gdzie wysokie
przyrosty polskiego eksportu odnotowano zarwno w dobrach inwestycyjnych,
surowcowych i przetworzonych towarach przemysowych, jak i w niektrych pozycjach
dbr konsumpcyjnych (produkty rolno-spoywcze, meble, samochody). Wg danych
niemieckich i 4-cyfrowego kodu SITC najwaniejsze grupy towarowe w polskim
eksporcie do RFN stanowiy w 2012 r. wyroby mechaniczne i elektryczne (33,7%), w
tym pojazdy i czci (15,0%), inne wyroby przemysowe (20,6%), inne wyroby gotowe
(13,4%), w tym meble (6,8%), chemikalia 7,0% i towary rolno-spoywcze (7,9%).
Do najwikszych wartociowo pozycji w polskim eksporcie do Niemiec w 2012 r.
naleay pojazdy mechaniczne i czci do samochodw (5,0 mld EUR), artykuy rolnospoywcze (2,7 mld EUR) oraz wyroby z metalu (2,4 mld EUR).
W polskim imporcie z RFN w 2012 r. najwaniejsze grupy towarowe to: urzdzenia
mechaniczne i elektryczne (34,6%), inne wyroby przemysowe (20,2%), w tym
pojazdy samochodowe oraz czci i akcesoria do pojazdw (10,5%), wyroby
przemysu chemicznego (15,9%) i inne wyroby gotowe (10,0%). Do najwikszych

wartociowo pozycji w polskim imporcie z Niemiec w 2012 r. naleay maszyny i

urzdzenia (5,2 mld EUR), wyroby przemysu chemicznego (4,9 mld EUR) oraz pojazdy
mechaniczne i czci do samochodw (4,4 mld EUR). Wyrazem uznania dla postpu
technologicznego w naszym kraju, by udzia Polski jako kraju partnerskiego na
prestiowej Wystawie Lotniczej w Berlinie w 2012 r. i jako partnera strategicznego
na targach informatycznych CeBIT w marcu 2013 roku w Hanowerze, jednej z
najwikszych imprez technologicznych na wiecie.

1.3. Wsppraca inwestycyjna

Niemcy s na 2. miejscu (po Niderlandach) wrd najwaniejszych inwestorw
zagranicznych w Polsce. Wg szacunkowych danych skumulowana warto niemieckich
inwestycji na koniec 2012 r. wyniosa ok. 25 mld EUR, co daje prawie 16% udzia w
inwestycjach zagranicznych ogem i 2. miejsce wrd najwikszych inwestorw
zagranicznych. Najwiksza cz niemieckich inwestycji przypada na dziaalno
nowych firm, a jedynie niewielk cz stanowi przejcia (trzeba jednak odnotowa
przejcia pod koniec 2012 r. Zelmera przez BSH) czy te inwestycje zwizane z
prywatyzacj przedsibiorstw pastwowych. Przedsibiorstwa niemieckie inwestuj
coraz wicej take w zaawansowanych technologicznie rodzajach produkcji i usug
oraz rozwijaj w Polsce sw dziaalno badawczo-rozwojow. Przykadem jest
tutaj Grupa Tognum MTU, ktra podja na pocztku 2012 r. decyzj o budowie w
Stargardzie Szczeciskim nowej fabryki silnikw, ktra posuy zwikszeniu jej mocy
produkcyjnych i potencjau badawczo-rozwojowego w Europie.
Wiksze niemieckie inwestycje w Polsce realizowane s gwnie w przemyle
motoryzacyjnym oraz budowy maszyn, chemicznym i farmaceutycznym, w sektorze
bankowym i ubezpieczeniowym, handlu hurtowym i detalicznym oraz energetyce,
ze szczeglnym uwzgldnieniem odnawialnych rde energii. Odczuwalna poprawa
w zakresie infrastruktury drogowej oraz dobry na tle innych krajw UE - wizerunek
polskiej gospodarki i finansw sprzyja decyzjom i zachca niemieckie firmy do
dalszego inwestowania w Polsce.
Polskie inwestycje w Niemczech wg naszych szacunkw wynosz ok. 1,5 mld EUR.
Wrd najwikszych inwestorw znajduj si m.in. PKN Orlen S.A. (zakup ponad 580
stacji benzynowych BP w pnocnej czci Niemiec), Grupa Ciech (przejcie za 75
mln EUR fabryki sody kalcynowanej w Stassfurcie w Dolnej Saksonii), Azoty Tarnw
(zakup fabryki polimerw w Guben) czy Odratrans SA (obecnie OT Logistics SA). Z
nowych obszarw polskich inwestycji w Niemczech warto odnotowa inwestycje
w produkcj komponentw do biopaliw oraz budow w Berlinie i okolicach sieci
stacji zaopatrujcych samochody i gospodarstwa domowe w gaz pynny LPG.
Na pocztku 2012 r. Grupa Boryszew zakupia za ok. 10 mln EUR niemieck spk
YMOS z zakadami w Prenzalu (Brandenburgia). YMOS jest wiodcym europejskim

10

producentem elementw plastikowych, galwanizowanych i chromowanych dla

sektora automotive, w tym kompletnych zestaww otwierania drzwi samochodowych.
Wikszo polskich przedsibiorcw stanowi jednak firmy jednoosobowe (dominuj
usugi budowlane i rzemielnicze). Na koniec 2012 r. w RFN zarejestrowanych byo ok.
180 tys. jednoosobowych przedsibiorstw z udziaem polskich obywateli, w tym ok.
50 tys. firm rzemielniczych. Ponad 40% firm dziaa w brany budowlanej, prawie 15%
w tzw. usugach rnych (ogrodniczych, targowych, opieki nad nieruchomociami
i budynkami), kolejne 12% w handlu i usugach naprawy pojazdw, ponad 10% w
opiece nad osobami starszymi i niepenosprawnymi, kolejne w transporcie oraz
gastronomii.

1.4. Perspektywy rozwoju wsppracy gospodarczej

z Niemcami
Gospodarka niemiecka pozostaje motorem wzrostu dla caej UE. Polska eksportuje
do Niemiec ok. 6000 pozycji towarowych. Rynek niemiecki akceptuje towary o
zrnicowanej jakoci, na potrzeby wewntrzne i dla reeksportu, dla przetwrstwa i
kooperacji przemysowej oraz bezporednio dla konsumentw, towary markowe i no
name, na rnych poziomach cenowych. We wszystkich tych kategoriach jestemy
jednymi z liczcych si dostawcw.
Ponadto do perspektywicznych, a zarazem rozwojowych bran dla polskiego
eksportu na rynek niemiecki mona zaliczy: artykuy rolno spoywcze (szczeglnie
produkty bio i bez stosowania w ich wytworzeniu GMO), meble i akcesoria meblowe
(szczeglnie tapicerskie), artykuy dekoracyjne i wyposaenia wntrz, artykuy
ogrodnicze, usugi. Po zniesieniu w 2011 r. ogranicze w dostpie do rynku pracy i
usug, dobre perspektywy ma nadal eksport usug budowlanych, zwaszcza w zakresie
robt wysoko wyspecjalizowanych (midzy innymi tunelowych i wykoczeniowych)
oraz montau produkowanych w Polsce wyrobw. W dalszym cigu istnieje due
zapotrzebowanie rynku niemieckiego na tzw. proste wyroby brany medycznej,
szczeglnie materiay opatrunkowe, przybory i narzdzia jednorazowe, odzie
medyczn i szko laboratoryjne. Wzrasta znaczco popyt na usugi medyczne wysoko
wyspecjalizowane, usugi stomatologiczne oraz chirurgii plastycznej. Obserwuje si
rwnie duy wzrost zainteresowania turystyk wyjazdow do Polski zwizan z
wiadczeniem usug typu lecznictwa sanatoryjnego i uzdrowiskowego (SPA).
Generalnie za jako najbardziej perspektywiczn i najbardziej dynamicznie si
rozwijajc bran dla Niemiec uznaje si bran technologii cyfrowych i systemw
informatycznych, dla ktrej na lata 2013-2020 prognozowane jest rednioroczne
tempo wzrostu w wysokoci 3%. Na drugim miejscu znajduje si brana maszyny i
wyposaenie z prognozowanym wzrostem 2,4% rednio rocznie. Dobre perspektywy
wzrostu dla caego sektora zdolnoci przemysowych wynikaj zarwno z odrabiania

11

strat powstaych w trakcie kryzysu gospodarczego ostatnich lat, jak i z duego

potencjau eksportowego sektora. Wysoki, bo a 2%-owy wzrost prognozowy jest
take dla brany ochrona i pielgnacja zdrowia. Bran z perspektyw rozwojow
pozostaje te brana rozrywka i kultura. Najmniej perspektywicznym rozwojowo
sektorem jest natomiast sektor publiczny (duy spadek zatrudnienia) oraz brana
infrastruktura i sieci.
W duszym okresie czasu to wanie popyt ze strony najbardziej dynamicznie
rozwijajcych si bran gospodarki niemieckiej bdzie mia przeoenie na wielko
i struktur polskiego eksportu do Niemiec. Wrd importowanych przez Niemcy
towarw na uwag polskiego eksportera zasugiwa bd nadal tradycyjne towary
jak np. wyroby hutnicze, produkty chemiczne, pojazdy i czci zamienne, surowce
naturalne (np. wgiel kamienny, brunatny i metale kolorowe).
(J.M.)

2. Formy samodzielnej dziaalnoci

gospodarczej

2.1. Wstp
Polscy obywatele mog wiadczy na terenie Republiki Federalnej Niemiec usugi w
ramach dwch swobd europejskich:
1. swobody zakadania przedsibiorstw (niem. Niederlassungsfreiheit) poprzez
zakadanie firm w Niemczech, zgodnie z prawem niemieckim,
2. swobody wiadczenia usug (niem. Dienstleistungsfreiheit) poprzez wiadczenie
usug na terenie RFN przez polskiego przedsibiorc majcego siedzib w Polsce
(przy czym wyrnia si samodzielne wiadczenie usug na wasny rachunek i
wiadczenie usug przy pomocy pracownikw delegowanych do wykonania usug
w Niemczech).
W Republice Federalnej Niemiec obowizuje zasada swobody dziaalnoci
gospodarczej, ktra oznacza, e kady ma swobodny dostp do prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej, bez koniecznoci posiadania na to pozwolenia, a take
swobod w zakresie wyboru formy prawnej przedsibiorstwa i doboru kontrahentw.
Swoboda nie narusza obowizkw posiadania szczeglnych zezwole lub koncesji, o
ile obowizek ich posiadania wynika z odrbnych ustaw.
Polski obywatel nie bdcy przedsibiorc oraz polski przedsibiorca moe zaoy
przedsibiorstwo w Niemczech na tych samych zasadach jak obywatele niemieccy,
wykorzystujc do tego celu wszelkie dostpne formy prawne. Najwaniejsze z nich
to:
1. przedsibiorstwo jednoosobowe (niem. Einzelunternehmen),
2. spki osobowe (niem Personengesellschaften):
spka cywilna (niem. Gesellschaft des brgerlichen Rechts, w skrcieGbR),
spka partnerska (niem. Partnergesellschaft, w skrciePartG),
spka jawna (niem. Offene Handelsgesellschaft, w skrcie OHG),
spka komandytowa (niem. Kommanditgesellschaft, w skrcie KG),
3. spki kapitaowe (niem. Kapitalgesellschaften):
spka z ograniczon odpowiedzialnoci
(niem. Gesellschaft mit beschrnkterHaftung, w skrcie GmbH),
rwnie w formie mini (UG haftungsbeschrnkt),
spka akcyjna (niem. Aktiengesellschaft, w skrcie AG),
4. oddzia przedsibiorcy zagranicznego (niem. Zweigniederlassung).

12

13

W praktyce przedsibiorstwa dziaajce w Niemczech jako spki kapitaowe

traktowane s zazwyczaj jako bardziej profesjonalne i wiarygodne ni spki osobowe
czy przedsibiorcy prowadzcy jednoosobow dziaalno gospodarcz. Dlatego te w
przypadku wikszych przedsiwzi wybiera si najczciej form GmbH, ze wzgldu na
ograniczenie odpowiedzialnoci organw spki i jednoczenie konieczno wniesienia
kapitau zakadowego w niszej wysokoci ni w przypadku spki akcyjnej.

2.2. Samodzielna dziaalno gospodarcza

Dziaalno gospodarcza osoby fizycznej na wasny rachunek (potocznie nazywana
Gewerbe), jest spotykana najczciej wprzypadku niewielkiego zakresu
dziaalnoci i przedsibiorstwa z niewielkimi przychodami. Problemem zwykle
pozostaje zderzenie dwch mentalnoci i jakby konstrukcji istoty dziaalnoci
gospodarczej w Polsce i Niemczech w naszym kraju mamy przepisy o swobodzie w
podejmowaniu dziaalnoci gospodarczej, w Niemczech przepisy o regulacjach dla
takiej dziaalnoci.
Indywidualny przedsibiorca wystpuje w obrocie gospodarczym pod wasnym
imieniem i nazwiskiem. W przypadku gdy przedsibiorca zawnioskuje dodatkowo
o wpis do rejestru handlowego, w obrocie gospodarczym wystpuje jako
zarejestrowany kupiec (niem.eingetragener Kaufmann, w skrciee.K., lub w formie
eskiej eingetragene Kauffrau, w skrcie e.Kfr.). W celu rozpoczcia samodzielnej
dziaalnoci gospodarczej naley:
1. dokona zgoszenia w urzdzie ds. gospodarczych,
2. zarejestrowa dziaalno w urzdzie skarbowym,
3. zameldowa si w urzdzie meldunkowym (w przypadkach opisanych poniej),
4. zgosi czonkostwo w izbie przemysowo-handlowej
(opcjonalne - automatyczne),
5. zosta czonkiem branowego towarzystwa ubezpieczeniowego,
6. opaci skadk z tytuu ubezpieczenia zdrowotnego.
Wad samodzielnej dziaalnoci gospodarczej prowadzonej na wasny rachunek jest
obarczenie waciciela caym ryzykiem finansowym, ktry za dugi i zobowizania
odpowiada osobicie caym swoim majtkiem. W zwizku z tym dziaalno ta
wybierana jest w przypadku przedsibiorstw mniejszych rozmiarw, w ktrych
faktyczny nadzr nad dziaalnoci przedsibiorstwa i bezporednie zarzdzanie
nim (a w konsekwencji rwnie moc decyzyjna) pozostaj w rkach jednej i tej samej
osoby.

14

2.2.1. Zgoszenie w urzdzie ds. gospodarczych

(niem. Gewerbeanmeldung)
Do uruchomienia samodzielnej dziaalnoci gospodarczej nie jest wymagany
kapita zakadowy (abstrahujc od koniecznoci poniesienia rzeczywistych kosztw
prowadzenia dziaalnoci). Przy rejestracji dziaalnoci gospodarczej w Niemczech
nie jest te wymagane posiadanie pozwolenia na prac. Podjcie dziaalnoci
gospodarczej w tej formie wymaga jedynie zgoszenia (niem. Gewerbeanmeldung) we
waciwym urzdzie ds. gospodarczych (niem. Gewerbeamt). Jest to tzw. zgoszenie
dziaalnoci gospodarczej zgodnie z 14 ustawy o dziaalnoci gospodarczej (niem.
Gewerbeordnung).
Do zgoszenia naley doczy nastpujce dokumenty:
1. kopi dowodu osobistego lub paszportu,
2. potwierdzenie niemieckiej izby rzemielniczej (niem. Handwerkskammer) o
dokonaniu wpisu do rejestru rzemios (niem. Handwerksrolle) w przypadku
wykonywania rzemiosa objtego w Niemczech reglamentacj lub stosownego
zgoszenia, jeeli rzemioso wykonywane jest w ramach transgranicznego
wiadczenia usug,
3. kopi odpowiedniego zezwolenia lub koncesji, jeeli s one wymagane dla danego
rodzaju dziaalnoci.
Rejestracja dziaalnoci we waciwym urzdzie ds. gospodarczych moe nastpi
osobicie lub drog pocztow, niektre urzdy dopuszczaj rwnie rejestracj przez
Internet. W zgoszeniu dziaalnoci gospodarczej naley poda adres dziaalnoci.
Opata za zgoszenie dziaalnoci gospodarczej ustalana jest przez wadze gminy i
wynosi od 15 do 60 EUR. Na terenie Berlina opata wynosi 26 EUR.
Formularze zgoszenia, przemeldowania i wyrejestrowania dziaalnoci gospodarczej
s dostpne na stronach internetowych urzdw (waciwych gmin i miast).
Formularze stosowane np. przez urzd ds. gospodarczych waciwy dla Berlin Mitte
znajduj si na:
http://www.berlin.de/ba-mitte/org/gewerbeamt/allgemeines_gewerbe.
html#leistungen
W przypadku przeniesienia siedziby zakadu w ramach obszaru miasta lub gminy
lub zmiany rodzaju dziaalnoci lub zmiany nazwy firmy wymagane jest dokonanie
stosownej zmiany wpisu w rejestrze ds. gospodarczych. W Berlinie za zmian
przedmiotu dziaalnoci lub adresu pobierana jest opata w wysokoci 20 EUR.
Natomiast w przypadku zaprzestania dziaalnoci zakadu oraz przeniesienia zakadu
do innej miejscowoci nastpuje wyrejestrowanie dziaalnoci. Wyrejestrowanie
dokonywane jest bezpatnie.

15

Obowizek zgoszenia dziaalnoci dotyczy zgodnie z prawem dziaalnoci gospodarczej

tylko osb prowadzcych dziaalno gospodarcz w rozumieniu prawa. Definicja
dziaalnoci gospodarczej czsto stwarza problemy interpretacyjne w odniesieniu do
danej sytuacji (w szczeglnoci w zakresie odrnienia dziaalnoci gospodarczej od
wykonywania wolnego zawodu).
W urzdzie ds. dziaalnoci gospodarczej nie trzeba rejestrowa: wolnych zawodw
(np. lekarze, architekci, doradcy podatkowi, adwokaci, artyci, pisarze), zawodw
naukowych lub prowadzenia gospodarstwa rolnego czy lenego.
Czsto pojawiaj si rwnie wtpliwoci w zakresie ustalenia, czy wykonywane
przez osob fizyczn usugi maj charakter stay i jako takie stanowi dziaalno
gospodarcz, a wic wymagaj odpowiedniego zgoszenia i opodatkowania, czy
te - jako wiadczone jedynie okazjonalnie, bez zamiaru staego zarobkowania
- nie zostan za tak dziaalno uznane i dana osoba nie ma obowizku rejestracji
dziaalnoci gospodarczej.

2.2.2. Rejestracja w urzdzie skarbowym

Kolejnym krokiem do podjcia dziaalnoci gospodarczej w Niemczech
jestrejestracjadocelw podatkowych we waciwym urzdzie skarbowym. Procedura
ta przebiega nastpujco.
Po dokonaniu rejestracji dziaalnoci gospodarczej (Gewerbeanmeldung) urzd ds.
gospodarczych informuje o wpisie waciwy urzd skarbowy (tzw. zasada jednego
okienka zbliona do obowizujcej w Polsce). W lad za otrzyman informacj urzd
skarbowy przesya przedsibiorcy kwestionariusz do rejestracji dziaalnoci w danym
urzdzie skarbowym. W kwestionariuszu naley poda:
dat rejestracji dziaalnoci gospodarczej,
czas trwania okresu rozliczeniowego z podaniem dnia jego rozpoczcia i
zamknicia,
informacje finansowe, na podstawie ktrych bd obliczane zaliczki na podatki,
poprzez podanie przewidywanego obrotu i zysku w pierwszych 12 miesicach
prowadzenia dziaalnoci oraz ewentualny wybr opcji zwalniajcej z pacenia
podatku.
Na stronie internetowej www.finanzamt24.de znajduje si wyszukiwarka waciwego
miejscowo urzdu skarbowego.
W praktyce powiadomienie urzdu skarbowego przez urzd gospodarczy opodjciu
przez dany podmiot dziaalnoci gospodarczej trwa do czterech tygodni. Osobiste powiadomienie urzdu skarbowego, niezwocznie pozgoszeniu dziaalnoci gospodarczej w urzdzie ds. gospodarczych, znacznie przypieszy procedur rejestracyjn.

16

Po dokonaniu zgoszenia we waciwym urzdzie skarbowym przedsibiorcy nadawany jest numer patnika podatku dochodowego (niem Einkommensteuernummer)
i ewentualnie Numer Identyfikacji Podatkowej (niem. Umsatzsteuernummer)
jako patnika podatku VAT. Ponadto jeli przedsibiorca zamierza prowadzi
wewntrzwsplnotow dostaw towarw lub usug, naley jednoczenie wystpi
o nadanie Europejskiego Numeru Identyfikacji Podatkowej (niem. UmsatzsteuerIdentifikationsnummer, a w Polsce potocznie nazywany euronip). Numer ten w
przypadku niemieckich przedsibiorcw skada si z oznaczenia DE oraz dziewiciu
cyfr.
Na stronie internetowej Federalnego Urzdu ds. Podatkw www.bzst.de znajduje
si wyszukiwarka unijnych numerw identyfikacji podatkowej, umoliwiajca
potwierdzenie numeru podatkowego kontrahenta.
W Niemczech powszechnie przyjte jest korzystanie z pomocy doradcy podatkowego
(niem. Steuerberater), zarwno w celu prawidowego wypenienia wnioskw
ikwestionariuszy jak i pniejszej staej obsugi podatkowej. W wielu kancelariach
pracuj doradcy i prawnicy mwicy take po polsku.

2.2.3. Obowizek zameldowania

Obywatele innych pastw czonkowskich Unii Europejskiej, w tym rwnie
obywatele Rzeczpospolitej Polskiej, maj prawo przebywa na terytorium Republiki
Federalnej Niemiec na zasadach przewidzianych w art. 21 Traktatu o funkcjonowaniu
Unii Europejskiej oraz niemieckiej ustawy o oglnym prawie do swobodnego
przemieszczania si obywateli Unii Europejskiej (niem. Freizgigkeitsgesetz). Na
mocy teje ustawy obywatele Unii Europejskiej podlegaj w Niemczech jedynie
oglnym obowizkom meldunkowym. Aby wywiza si z tych obowizkw naley
zwrci si do waciwego urzdu meldunkowego (niem. Einwohnermeldeamt) w
obrbie gminy, na terytorium ktrej dana osoba przebywa lub zamierza przebywa.
W RFN kady z krajw zwizkowych posiada wasn ustaw okrelajc obowizki
meldunkowe, terminy oraz osoby (czasowo) zwolnione z tego obowizku.
Zameldowania naley dokona w cigu 7 dni od daty zamieszkania w Niemczech
(w niektrych landach termin na zameldowanie wynosi do dwch tygodni).
Do zameldowania konieczne jest wypenienie formularza meldunkowego, dostpnego
w urzdzie meldunkowym lub na stronie internetowej urzdu i przedoenie
dowodu osobistego. Niektre urzdy wymagaj przedoenia kopii umowy najmu
mieszkania. Wzr zgoszenia zameldowania (Anmeldeformular) w berliskim urzdzie
meldunkowym:
http://www.berlin.de/buergeramt/formulare/?path=/meldeangelegenheiten

17

Obowizek meldunkowy dotyczy rwnie osb, ktre wiadcz usugi w Niemczech

wycznie przejciowo, bez zakadania tam staego przedsibiorstwa, o ile wiadczenie
usug wie si z duszym pobytem na terenie Niemiec.
Od stycznia 2013 r. po trzech miesicach pobytu w Niemczech nie trzeba ju skada
wniosku o wydanie tzw. zawiadczenia o prawie do swobodnego przesiedlania si (niem.
Freizgigkeitsbescheinigung). W przypadku kontroli np. policji mona spodziewa
si jednak pytania o ewent. dowd prowadzenia dziaalnoci gospodarczej (zwykle
wystarczy kopia potwierdzenia jej zgoszenia). Trzeba te pamita, e w niektrych
sytuacjach mona zaoy firm w Niemczech bez potrzeby wymeldowania si z
Polski i zameldowania w Niemczech. Trzeba jednak w zgoszeniu poda adres firmy
w Niemczech (tzw. zakadu - niem. Betriebsttte), nie jest to rozwizanie korzystne
podatkowo, ale mona atwo znale firmy wiadczce usug udostpnienia adresu i
ewent. reprezentowania przed miejscowymi wadzami.

2.2.4. Czonkostwo w izbie przemysowo-handlowej

(niem. Industrie- und Handelskammer)
Przedsibiorca rozpoczynajcy dziaalno gospodarcz automatycznie staje si
czonkiem izby przemysowo-handlowej, waciwej ze wzgldu na miejsce siedziby
danego przedsibiorstwa. Urzd ds. gospodarczych informuje izb z urzdu o wpisie
przedsibiorstwa do rejestru, po czym izba we wasnym zakresie kontaktuje si z
przedsibiorc.
Czonkostwo w izbie przemysowo-handlowej wie si z obowizkiem uiszczania
skadek. Istniej przy tym pewne zwolnienia z obowizku ich pacenia. Przykadowo
Izba Przemysowo-Handlowa w Berlinie przewiduje zwolnienie z obowizku pacenia
skadek w okresie dwch lat od zaoenia dziaalnoci gospodarczej (zwolnienie
dotyczy osb prowadzcych samodzieln dziaalno gospodarcz, nie wpisanych do
rejestru handlowego, ktrych roczny zysk z dziaalnoci nie przekracza 25.000 EUR).
Wysoko skadek ustalana jest kadego roku przez wadze izby. Skadka skada
si z dwch czci: staej (niem. Grundbeitrag) i zmiennej (niem. Umlage), ktra w
przykadowo w Berliskiej Izbie Przemysowo-Handlowej w 2013 roku wynosi 0,23 %
zysku. Na stronach internetowych izb przemysowo-handlowej (rwnie Berliskiej
Izby Przemysowo-Handlowej www.ihk-berlin.de) znajduje si tabela z wysokoci
skadek czonkowskich na dany rok.
Z obowizku uiszczania skadek z tytuu czonkostwa w Izbie Przemysowo-Handlowej
zwolnione s mae przedsibiorstwa niewpisane do rejestru handlowego, ktrych
roczny zysk nie przekracza sumy 5.200 EUR.

18

2.2.5. Czonkostwo w branowych towarzystwach ubezpieczeniowych

(niem. Berufsgenossenschaft)
Wspomnie naley o szczeglnym obowizku naoonym na przedsibiorstwa
zatrudniajce pracownikw (i to zarwno od pocztku prowadzenia dziaalnoci
jak i od momentu zatrudnienia jednego lub wicej pracownikw w czasie trwania
dziaalnoci przedsibiorstwa). Przedsibiorstwa te s zobowizane do czonkostwa
w branowym towarzystwie ubezpieczeniowym/kasie ubezpieczeniowej (niem.
Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung), stanowicym zabezpieczenie pracodawcy
od nastpstw nieszczliwych wypadkw przy pracy w przypadku podstaw do
uznania jego odpowiedzialnoci cywilnej za dane zdarzenie.
Co do zasady ju w momencie rejestracji przedsibiorstwa urzd ds. gospodarczych
informuje o rejestracji odpowiednie przedsibiorstwo branowe, np. w brany
budowlanej lub transportowej, waciwe ze wzgldu na miejsce siedziby
przedsibiorcy-pracodawcy. Wysoko skadki zalena jest od ryzyka wypadku w
danym zakadzie i brany (np. w firmie budowlanej 0,2% pacy brutto dla pracownika
biurowego i ju ok. 6% dla pracownika na budowie - minimum 100 euro). Skadki
wyliczaj ww. kasy ubezpieczenie od NW.
Obowizek ubezpieczenia w branowym towarzystwie ubezpieczeniowym powstaje
w momencie zatrudnienia pracownikw w Niemczech i jest niezaleny od faktycznego
posiadania przedsibiorstwa na terenie Niemiec. Jedynie w szczeglnych wypadkach
(np. w przypadku oddelegowania) pracownicy wykonujcy prac w Niemczech nie
bd podlega temu ubezpieczeniu. W takiej sytuacji, aby nie narazi si na zarzut
nieprawidowego postpowania, naley zadba o spenienie wszystkich warunkw
formalnych i faktycznych niezbdnych do delegowania pracownikw. Zwykle
wystarczy owiadczenie, e w Polsce ubezpieczenie od NW zawarte jest w ustawowym
ubezpieczeniu pracownika.
Wzr formularza zgoszeniowego do ustawowego ubezpieczenia wypadkowego
zosta zamieszczony na:
http://www.dguv.de/medien/inhalt/ihrPartner/arbGeb/unfallVers/documents/
meldevordruck.pdf

2.2.6. Obowizek ubezpieczenia zdrowotnego przedsibiorcy

Osoba prowadzca w Niemczech jednoosobow dziaalno gospodarcz nie ma
obecnie obowizku opacania skadek na ubezpieczenie emerytalne, skadki te moe
opaca dobrowolnie. Brak ubezpieczenia emerytalnego w Niemczech prowadzi
jednak do sytuacji, e polski Zakad Ubezpiecze Spoecznych - w przypadku
powrotu przedsibiorcy do polskiego systemu ubezpiecze spoecznych - nie bdzie
mg uwzgldni okresw przepracowanych w Niemczech jako okresu stau pracy
bdcego podstaw przyznania emerytury.
19

Indywidualny przedsibiorca niemiecki musi natomiast posiada ubezpieczenie

zdrowotne. Ma przy tym prawo wyboru pomidzy ubezpieczeniem zdrowotnym
w publicznej kasie chorych (niem. Krankenkasse) a ubezpieczeniem prywatnym.
Wybr jednej z opcji zaley od danego przypadku i wymaga analizy pyncych z tego
korzyci.
Przy wyborze zakadu ubezpiecze naley kierowa si nie tylko wysokoci skadki
na ubezpieczenie zdrowotne (najtasze kosztuje ok. 60 euro miesicznie), ale
take moliwoci okrelenia udziau wasnego i zwrotu czci wpat w przypadku
niekorzystania z ubezpieczenia (np. po upywie roku ubezpieczenia). Dopiero te
czynniki oceniane wsplnie umoliwiaj wymierne porwnanie ofert ubezpieczeniowych.
Dla osb prowadzcych jednoosobow dziaalno gospodarcz wNiemczech
obowizkowe jest posiadanie co najmniej ubezpieczenia zdrowotnego. W praktyce
powstaje na tym tle wiele wtpliwoci interpretacyjnych, szczeglnie w przypadku
posiadania w innym kraju czonkowskim ubezpieczenia z innego tytuu (np.
rolniczego).

2.2.7. Handel obwony

Szczeglnym rodzajem dziaalnoci gospodarczej w Niemczech jest handel obwony
(niem. Reisegewerbe), ktry w myl ustawy o dziaalnoci gospodarczej oznacza
sprzeda towarw lub wiadczenie usug poza miejscem swojego zwykego
pobytu, bez wczeniejszego umwienia terminu z kontrahentem. Dotyczy to
przedstawicieli chodzcych od drzwi do drzwi, wszystkich form sprzeday towarw
lub wiadczenia usug bez staego miejsca, prowadzenia dziaalnoci w tzw. budkach
plaowych (codziennie demontowanych) oraz dziaalnoci jarmarkw i wdrownych
sztukmistrzw (przy czym w stosunku do tych ostatnich istnieje dodatkowy obowizek
ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej).
Aby wykonywa dziaalno w zakresie handlu obwonego w Niemczech naley
uzyska zezwolenie (niem. Reisegewerbekarte), wydawane przez urzd miasta lub
gminy waciwy dla miejsca zamieszkania przedsibiorcy. Niektre urzdy interpretuj
prowadzenie dziaalnoci gospodarczej w Polsce za wystarczajce dla prowadzenia
handlu obwonego w Niemczech, przy zachowaniu pozostaych wymogw. Zawsze
warto sprawdzi w konkretnym urzdzie, czy tak te interpretuj lokalne wadze. Przy
wydaniu zezwolenia sprawdzana jest wczeniejsza karalno wnioskodawcy (m.in.
na podstawie przedoonego zawiadczenia o niekaralnoci, tzw. Fhrungszeugnis).
Dodatkowo wnioskujc o dopuszczenie do handlu obwonego w zakresie sprzeday
produktw spoywczych naley przedoy zawiadczenie wymagane ustaw o
ochronie przed infekcjami (niem. Infektionsschutzgesetz).

20

Zezwolenie wydawane jest na czas nieokrelony, chyba e na wniosek wnioskodawcy

postanowiono inaczej, i jest wane na terenie caych Niemiec. Zezwolenia wydawane
s imiennie i jako takie s one nieprzenoszalne.
Uzyskanie zezwolenia nie upowania do wystawienia stoiska lub proponowania
swojej oferty handlowej w dowolnie wybranym miejscu, ze wzgldu na obowizujce
w Republice Federalnej Niemiec przepisy porzdkowe (naruszenie powyszego zakazu
stanowi wykroczenie).
Uzyskanie zezwolenia czsto nie wystarcza do podjcia handlu obwonego. W
zalenoci od planowanej dziaalnoci wymagane s rwnie inne zezwolenia, np.
zezwolenia na zajcie przestrzeni publicznej (tzw. Standschein) lub zezwolenia w
zakresie ruchu drogowego (Strassenverkehrserlaubnis). W przypadku koniecznoci
uzyskania zezwolenia drugiego rodzaju, ze wzgldu na przepisy ruchu drogowego,
zwyke zawiadczenie (tzw. Standschein) nie jest wymagane.
W przypadku pewnych rodzajw dziaalnoci ustawa o dziaalnoci gospodarczej
przewiduje zwolnienie z obowizku uzyskania Reisegewerbekarte. Dotyczy to m.in.
dziaalnoci w zakresie:
1. sprzeday wasnych produktw rolnych lub lenych, owocw i warzyw i produktw
pochodzcych z uprawy ogrodu,
2. prowadzenia handlu obwonego w gminie miejsca zamieszkania, ktra ma nie
wicej ni 10.000 mieszkacw.
Nawet w przypadku zwolnienia z obowizku posiadania Reisegewerbekarte
prowadzenie handlu obwonego naley jednak zgosi we waciwym urzdzie np.
zamiar zajcia przestrzeni publicznej.
Co do zasady przedmiotem handlu obwonego mog by te same czynnoci co przy
zwykej dziaalnoci gospodarczej. Jednak ze wzgldu na konieczno zachowania
pewnoci obrotu i zapewnienia bezpieczestwa kontrahentw zabronione jest
w ramach handlu obwonego porednictwo w zawieraniu odpatnych umw
poyczek, handel drogimi metalami szlachetnymi (dopuszczalna jest np. sprzeda
biuterii srebrnej do wartoci 40 EUR), sprzeda artykuw zapachowych, papierw
wartociowych oraz losw. Warto te wspomnie, e w przypadku dziaalnoci
polegajcej na rozdawaniu materiaw reklamowych na ulicy, w supermarketach
itd. potrzebne jest specjalne zezwolenie od waciwego dzielnicowego urzdu
ds. porzdku, na najpniej 2 tygodnie przed dniem akcji rozdawania materiau.
Rozdawanie na ulicy bez zezwolenia grozi kara do 10 tys. EUR. Jedynie w przypadku
drukw o charakterze religijnym, spoecznym, politycznym nie potrzeba zezwolenia,
ale i tak pozostaje obowizek ewent. posprztania pozostawionych drukw. Absolutnie
zakazane jest umieszczanie jakichkolwiek drukw reklamowych na samochodach,
rowerach, motocyklach itp. W przypadku rozdawania prospektw na ulicy ze stoiska,
potrzebna jest jeszcze dodatkowa zgoda zarzdcy drogi.
21

Mimo i od 1 maja 2011 r. Polacy nie potrzebuj zezwole na prac w Niemczech,

to nadal istnieje problem tzw. pozornej samodzielnej dziaalnoci gospodarczej.
O tym procederze, ktrego skala jest jednak mniejsza ni jeszcze kilka lat temu,
decyduje gwnie nieznajomo przepisw i atwowierno. Do takich sytuacji
dochodzi m.in. w budownictwie. Wiele osb nie zdaje sobie sprawy z konsekwencji
pozornego samozatrudnienia, np. w przypadku wykazania przez waciwe wadze, e
formalne wiadczenie usugi przez jednoosobow firm, byo obejciem przepisw o
ubezpieczeniach spoecznych i byo stosunkiem pracy. Wtedy nie tylko zleceniodawca,
ale take pozornie samodzielny wzywany jest do zapacenia zalegych skadek
ubezpieczeniowych. Ponadto kady jednoosobowy przedsibiorca (nawet jeli si
zarejestrowa na kilka miesicy dla pracy na budowie) musi regularnie odprowadza
zaliczki na podatek i opaca skadki ubezpieczenia zdrowotnego.
Po zakoczeniu dziaalnoci jako jednoosobowa firma, konieczne jest dokonanie
wymeldowania firmy (bezpatne), bo inaczej dla waciwych wadz osoba taka nadal
podlega rnym obowizkom patniczym w Niemczech. Zdarza si otrzymanie
wezwania do zapaty zalegoci nawet po kilku latach od pobytu w Niemczech. W
takiej sytuacji trzeba si liczy z koniecznoci uregulowania te odsetek. Dodatkowo
kar w wysokoci kilkuset euro mona otrzyma za nieodbieranie korespondencji
ze skarbwki czy zakadu ubezpiecze spoecznych (jeli nie wyrejestrowano firmy,
to formalnie istnieje ona nadal). Nawet jeli osoba zalegajca z wpatami jest ju
nieosigalna pod adresem firmowym czy w ogle w Niemczech, to poszukiwania nie
ustaj. W takiej sytuacji moe np. zosta zajte nawet konto bankowe w Polsce (w
ramach pomocy prawnej US obu krajw).

2.3. Wolne zawody i zasady ich wykonywania

Szczeglnym rodzajem dziaalnoci w wietle prawa niemieckiego jest wykonywanie
wolnego zawodu (niem. Freiberuf, freiberufliche Ttigkeit). Kryterium uznania danej
czynnoci za wolny zawd stanowi osobiste wykonywanie pracy o charakterze
twrczym. W myl niemieckich przepisw prawnych osoby wykonujce wolny zawd
nie prowadz dziaalnoci gospodarczej i w zwizku z tym nie podlegaj obowizkowi
uiszczania specyficznego dla Niemiec podatku od dziaalnoci gospodarczej (niem.
Gewerbesteuer). Obowizkowo pac jednak podatek VAT i podatek dochodowy.
Zgodnie z klasycznym katalogiem wolnych zawodw, zawartym w 18 ustawy
o podatku dochodowym oraz 1 ustawy o spce partnerskiej, do zawodw tych
nale m.in.:
lekarze,
dentyci,
weterynarze,
adwokaci,

22

notariusze,
rzecznicy patentowi,
inynierzy,
architekci,
tumacze,
doradcy podatkowi,
naukowcy,
artyci i pisarze.

Dziaalno w ramach wykonywania wolnegozawodunaley zgosi w urzdzie

skarbowym najpniej w terminie jednego miesica od momentu jej podjcia,
analogicznie jak w przypadku prowadzenia samodzielnej dziaalnoci gospodarczej.
Poniewa przedstawiciele wolnych zawodw nie s ujci w rejestrze dziaalnoci
gospodarczej, zgoszenia w urzdzie skarbowym naley dokona samodzielnie,
bowiem w tym przypadku wniosek nie jest przekazywany automatycznie z urzdu
ds. dziaalnoci gospodarczej, bo osoby wykonujce wolny zawd nie s w nim
zarejestrowane.
W razie wtpliwoci urzd skarbowy podejmuje decyzj, czypodjta dziaalno jest
dziaalnocigospodarcz, czy te wykonywana jest w ramach wolnego zawodu.
Rozrnienie midzydziaalnoci gospodarcz, a wolnym zawodem ma wpyw ju
na proces rejestracji, ale przede wszystkim w dalszym etapie na faktyczne prawa i
obowizki w zakresie prowadzonej dziaalnoci.
W celu uniknicia wtpliwoci i w konsekwencji ewentualnych problemw zwizanych
z kwalifikacj prowadzonej dziaalnoci zalecany jest kontakt z doradc podatkowym.
Przedstawiciele wolnych zawodw nie maj obowizku czonkostwa zarwno w
izbach przemysowo-handlowych jak i w izbach rzemielniczych. Jednak w przypadku
niektrych grup zawodowych (tzw. zawodw zrzeszonych) obowizkowa jest
przynaleno do odpowiedniej izby/korporacji zawodowej (niem. Berufskammer).

2.4. Wykonywanie rzemiosa

W Niemczech od lat przywizuje si du wag do rzemiosa i statusu rzemielnikw,
jako osb o specjalnym statusie zawodowym. Rzemielnicy posiadaj wasne izby i
zdecydowanie chroni uprawnienia do wykonywania rzemiosa. Przyjte w ostatnich
latach regulacje unijne w tym zakresie, wymusiy nowelizacj odpowiednich przepisw
niemieckich. Obecnie zasadniczo bez wikszych komplikacji proceduralnych, moliwe
jest okresowe wiadczenie usug rzemielniczych przez osoby z innych krajw UE.

23

Wykonywanie rzemiosa w Niemczech reguluje ustawa o rzemiole (niem.

Handwerksordnung), okrelajca m.in. ograniczenia w dopuszczeniu do zawodu.
Powiadczeniem wpisu dorejestru rzemios jest karta rzemielnicza (niem.
Handwerkskarte).
Rzemielnicy w Niemczech nie nale do izb przemysowo-handlowych. Staj si
natomiast czonkami odpowiedniej izby rzemielniczej (niem. Handwerkskammer).
Wysoko skadek czonkowskich uzaleniona jest od wysokoci obrotw
przedsibiorstwa, przy czym mae przedsibiorstwa mog ubiega si o cakowite
zwolnienie z obowizku pacenia skadek.
W zaczniku A do ustawy o rzemiole enumeratywnie wymieniono zawody
rzemielnicze, dowykonywania ktrych konieczne jest uzyskanie pozwolenia
(wpisu do rejestru rzemios). Warunkiem uzyskania wpisu jest posiadanie tytuu
mistrzowskiego (nie. Meisterbrief ) przez przedsibiorc lub jego pracownika
zatrudnionego nakierowniczym stanowisku (niem. Betriebsleiter). Zacznik A do
ustawy wymienia m.in. nastpujce zawody:
Maurer und Betonbauer (murarz i betoniarz),
Zimmerer (ciela),
Dachdecker (dekarz),
Steinmetzen und Steinbildhauer (kamieniarz, prace w kamieniu),
Maler und Lackierer (malarz i lakiernik),
Schornsteinfeger (kominiarz),
Metallbauer (wykonawca czci/konstrukcji z metalu),
Karosserie- und Fahrzeugbauer (blacharz samochodowy i monter karoserii),
Kraftfahrzeugtechniker (mechanik samochodowy),
Elektrotechniker (elektromechanik),
Tischler (stolarz),
Bcker (piekarz),
Konditoren (cukiernik),
Fleischer (rzenik),
Augenoptiker (optyk),
Zahntechniker (technik dentystyczny),
Friseure (fryzjer),
Glaser (szklarz),
Mechaniker fr Reifen- und Vulkanisationstechnik (wulkanizator).
W ustawie o rzemiole, poza zasadniczym obowizkiem posiadania przez
rzemielnika stosownego certyfikatu, potwierdzonego wpisem w odpowiedniej
izbie rzemielniczej, przewidziano take szczeglne procedury uzyskania wpisu
do rejestru prowadzonego przez izb rzemielnicz, w sytuacji gdy rzemielnik nie
posiada wymaganego tytuu mistrzowskiego. Szczeglna regulacja odnosi si m.in.
do technikw i inynierw, ktrzy ze wzgldu na swoje kwalifikacje zawodowe
daj gwarancj dobrego wykonania zawodu, a take rzemielnikw posiadajcych
24

certyfikaty mistrzowskie w zakresie innego rzemiosa. W takim przypadku uzyskanie

kolejnego certyfikatu mistrzowskiego w nowej brany jest uatwione.
Rzemielnik prowadzcy w Polsce dziaalno gospodarcz, ktry w Niemczech
zamierza wykonywa rzemioso wymienione w zaczniku A do niemieckiej ustawy
orzemiole (niem. Handwerksordnung) wycznie okresowo, w ramach swobody
wiadczenia usug, nie musi skada wniosku o wpis do rejestru rzemios.
Jeeli za polski przedsibiorca wykonuje w Polsce rzemioso, ktre ma nastpnie
zamiar wykonywa w Niemczech, wwczas polskie uprawnienia zawodowe s
uznawane w Niemczech. W takim przypadku przedsibiorca ma obowizek, przed
przystpieniem do wykonania usugi na terenie RFN, zgosi we waciwej niemieckiej
izbie rzemielniczej wykonywanie danego rzemiosa - wzr na:
http://www.handwerkowl.de/Handwerkskammer_Bielefeld/cms_de.nsf/($UNID)/
2D0FDBBE53E5DB5DC125754E0038AED5/$FILE/Meldung_Dienstleistungen.pdf
i przedstawi stosowne zawiadczenie wystawione przez waciwy polski urzd,
potwierdzajce wykonywanie tego rzemiosa w Polsce.
W przypadku, gdy w Polsce dla danego zawodu nie s przypisane okrelone
kwalifikacje zawodowe i nie przewidziano publicznego ksztacenia w tym kierunku,
wwczas przedsibiorca musi wykaza si minimum dwuletnim dowiadczeniem w
wykonywaniu danego zawodu w okresie ostatnich dziesiciu lat. Do zgoszenia naley
w takim przypadku zaczy odpowiednie zawiadczenie, potwierdzajce zdobyte
dowiadczenie. Waciwa lokalnie niemiecka izba rzemielnicza moe dodatkowo
da potwierdzenia posiadania odpowiednich kwalifikacji.
Polski rzemielnik moe rwnie ubiega si o tzw. zezwolenie specjalne, ktre
udzielane jest wprzypadku udokumentowania dziaalnoci w kraju pochodzenia.
Zezwolenie specjalne jest wydawane, jeeli:
1. rzemielnik wykae co najmniej 6 lat nieprzerwanej dziaalnoci na wasny
rachunek lub na stanowisku kierownika zakadu albo
2. rzemielnik wykae co najmniej 3 lata nieprzerwanej dziaalnoci na wasny
rachunek lub na stanowisku kierownika zakadu po co najmniej 3-letnim ksztaceniu
w danym zawodzie albo
3. rzemielnik wykae co najmniej 4 lata nieprzerwanej dziaalnoci na wasny
rachunek lub na stanowisku kierownika zakadu po co najmniej 2-letnim ksztaceniu
w danym zawodzie albo
4. rzemielnik wykae co najmniej 3 lata nieprzerwanej dziaalnoci na wasny
rachunek i co najmniej 5 lat dziaalnoci jako pracownik najemny albo
5. rzemielnik wykae co najmniej 5 lat nieprzerwanej dziaalnoci na stanowisku
kierowniczym, z tego conajmniej 3 lata dziaalnoci z zadaniami technicznymi
i odpowiedzialnoci zaconajmniej jeden dzia przedsibiorstwa, a ponadto
posiada co najmniej 3-letnie ksztacenie w danym zawodzie, przy czym zakoczenie

25

dziaalnoci wymienionej w punkcie 1 i 4powyej nie mogo nastpi wczeniej ni

10 lat przed zoeniem wniosku.
Pozwolenie specjalne moe by udzielone po udokumentowaniu przez rzemielnika
rwnowanych wiadomoci i umiejtnoci w formie odpowiednich dyplomw i
wiadectw. Gdy udokumentowane kwalifikacje wykazuj zasadnicze rnice w stosunku
do wymaganych w Niemczech umiejtnoci, izba moe wymaga uczestnictwa w
kursie uzupeniajcym lub przystpienia do egzaminu sprawdzajcego kwalifikacje w
tym zakresie.
Jeli waciciel przedsibiorstwa nie posiadajcy wymaganego tytuu mistrzowskiego
zatrudnia na stanowisku kierownika zakadu osob z takim tytuem, wwczas wnioskujc o wpis w rejestrze danej izby rzemielniczej i wykonywania rzemiosa w
zakresie zawodw okrelonych w zaczniku A do niemieckiej ustawy o rzemiole
- ocenia si kwalifikacje danej osoby, a nie osoby bdcej formalnie wacicielem
przedsibiorstwa. Podobna sytuacja ma miejsce w przypadku osb prawnych (a wic
spek z ograniczon odpowiedzialnoci lub spek akcyjnych). Wpis takiej spki do
rejestru rzemielnikw nastpuje po udokumentowaniu zatrudnienia na stanowisku
kierowniczym osoby speniajcej odpowiednie wymogi. Posiadanie kwalifikacji nie
jest wymagane, ani od wsplnikw, ani od czonkw zarzdu danej spki.
Dziaalno rzemielnicza i dziaalnoci pokrewne, wymienione w Zaczniku B do
niemieckiej ustawy o rzemiole, a wic niewymagajce dopuszczenia do wykonywania
zawodu, mog by prowadzone w Niemczech bez dodatkowych pozwole. W takim
wypadku wymagane jest jedynie zgoszenie do waciwej izby rzemielniczej. Dotyczy
to m.in. nastpujcych zawodw:
Fliesen-, Platten- und Mosaikleger (kafelkarz, glazurnik),
Betonstein- und Terrazzohersteller (brukarz i kamieniarz),
Estrichleger (wykonawca posadzek),
Uhrmacher (zegarmistrz),
Graveure (grawer),
Schneidwerkzeugmechaniker (lusarz),
Gold- und Silberschmiede (zotnik, jubiler),
Rollladen- und Sonnenschutztechniker (monter rolet i aluzji),
Maschneider (krawiec damski i mski),
Schuhmacher (szewc),
Raumausstatter (dekorator wntrz),
Gebudereiniger (osoba sprztajca i czyszczca budynki i otoczenie budynkw),
Fotografen(fotograf ).
Pena lista zawodw opisanych w zaczniku A i B do niemieckiej ustawy o rzemiole
zostaa zawarta w Zaczniku nr 1 i 2 do Poradnika.

26

Osoba wpisana do rejestru izby rzemielniczej, bdca wacicielem zakadu

rzemielniczego i wykonujca samodzielnie rzemioso, podlega co do zasady
obowizkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu. Obowizek ten nie dotyczy m.in.
rzemielnikw:
1. prowadzcych jedynie uboczn dziaalno rzemielnicz,
2. prowadzcych dziaalno rzemielnicz niewielkich rozmiarw, gdy ich miesiczny
przychd nie przekracza kwoty 450 EUR lub
3. pobierajcych wiadczenia emerytalne.
W przypadku spek osobowych wpisanych do rejestru rzemielnikw obowizek
ubezpieczenia powstaje u wsplnika, o ile spenia on osobicie wymogi wpisu do
rejestru (a wic co do zasady posiada certyfikat mistrzowski). W przypadku rejestracji
w rejestrze rzemielnikw spek kapitaowych taki skutek po stronie wsplnika nie
powstaje.
Osoby zlecajce w Niemczech wykonanie przydomowych prac rzemielniczych mog
odliczy od podatku 20% zapaconego wynagrodzenia, jednak nie wicej ni 1.200 EUR
rocznie. Warunkiem odliczenia jest, aby przedmiotem usugi bya naprawa rzeczy ju
istniejcych, wykonana w miejscu zamieszkania zleceniodawcy.
Do usug rzemielniczych podlegajcych odliczeniu od podatku zalicza si m.in.:
1. prace na cianach budynku, dachach i fasadach,
2. napraw i wymian drzwi, okien i podg,
3. napraw, konserwacj i wymian urzdze grzewczych, wodnych, gazowych
i elektrycznych,
4. modernizacj kuchni lub azienki,
5. napraw i konserwacj urzdze elektrycznych takich jak zmywarki,
piece telewizory i komputery,
6. prace ogrodowe,
7. usugi kominiarskie.
W praktyce wtpliwoci powstaj ze wzgldu na zbieno przydomowych usug
rzemielniczych z tzw. usugami przydomowymi (haushaltsnahe Dienstleistungen),
takimi jak prace porzdkowe czy cicie trawy w ogrodzie. Wtpliwoci te maj
istotne znaczenie w zakresie zwolnie od podatku, bowiem w przypadku usug
przydomowych zleceniodawca skadajc zeznanie podatkowe moe zawnioskowa
o odliczenie od podatku 20% kosztw wynagrodzenia, ktre zapaci z tytuu
wykonywanych usug, nie wicej jednak ni 4.000 EUR rocznie. Warunkiem odliczenia
wydatkw jest posiadanie rachunkw za wykonane usugi i dokonanie patnoci
przelewem bankowym.

27

2.5. Uznawanie kwalifikacji zagranicznych

W dniu 1 kwietnia 2012 r. wesza w Niemczech w ycie ustawa z dnia 6 grudnia 2011
r. ousprawnieniu stwierdzania i uznawania kwalifikacji zawodowych uzyskanych
za granic (niem. Gesetz zur Verbesserung der Feststellung und Anerkennung
im Ausland erworbener Qualifikationen, BGBl. I S. 2515, w skrcie BQFG). Ustawa
adresowana jest do osb, ktre uzyskay kwalifikacje poza niemieckim systemem
ksztacenia zawodowego i zamierzaj wykonywa prac odpowiadajc uzyskanemu
wyksztaceniu na terenie Republiki Federalnej Niemiec.
O koniecznoci uznania kwalifikacji decyduje fakt, czy dany zawd podlega
reglamentacji w Niemczech, niezalenie od tego, czy w Polsce jest on regulowany.
W przypadku zawodw nieregulowanych w Niemczech formalne uznanie posiadanych kwalifikacji nie jest konieczne, a o zatrudnieniu pracownika posiadajcego
kwalifikacje uzyskane w innym pastwie decyduje bezporednio pracodawca.
Oficjalne potwierdzenie rwnowanoci posiadanych zagranicznych kwalifikacji
z niemieckimi zwiksza jednak istotnie szanse uzyskania zatrudnienia w wyuczonym
zawodzie.
Zgodnie z now ustaw znacznie skrcono, a czsto w ogle umoliwiono
postpowanie w sprawie uznania zagranicznych kwalifikacji. Co do zasady decyzja
musi zosta podjta przed upywem trzech miesicy od dnia zoenia kompletnego
wniosku. Poszczeglne wadze/samorzdy krajw zwizkowych z kolei zobowizane
zostay do uproszczenia procedur w odniesieniu do zawodw lecych w ich gestii.
Przy skadaniu wniosku o uznanie kwalifikacji nie jest konieczne posiadanie
zameldowania na terenie Niemiec. Zoenie wniosku moliwe jest rwnie z zagranicy.
Znajomo jzyka niemieckiego jest wymagana jedynie w przypadku, gdy daje
gwarancj prawidowego wykonywania zawodu.
Lista zawodw reglamentowanych znajduje si na stronie internetowej http://
ec.europa.eu/internal_market/qualifications. W kadym wypadku warto upewni
si we waciwym urzdzie, e zawd, ktry bdzie wykonywany w Niemczech, jest
zawodem reglamentowanym.
Procedura uznawania kwalifikacji zawodowych polega na porwnaniu wyksztacenia
zawodowego zdobytego za granic z aktualnym niemieckim odpowiednikiem danego
zawodu. Jeli urzd nie stwierdzi istotnych rnic w zakresie programu i czasu trwania
nauki, a w wypadku wystpienia rnic wnioskodawca bdzie mg si wykaza
istotnym dowiadczeniem zawodowym i ukoczeniem dodatkowych szkole, ktre
te rnice zniweluj, otrzyma stosowne zawiadczenie o uznaniu kwalifikacji. Jeli za
urzd stwierdzi rnice w sposobie ksztacenia w obu pastwach, moe potwierdzi

28

czciow rwnowano kwalifikacji zawodowych, co uatwia zidentyfikowanie i

uzupenienie istniejcych rnic.
Do stwierdzania ww. okolicznoci powoane s, w zalenoci od rodzaju zawodu i
kwalifikacji, niemieckie izby przemysowo-handlowe lub izby rzemielnicze, wzgldnie
inne odpowiednie izby zawodowe (np. izba adwokacka, lekarska lub notarialna).
Waciwo danej izby ustalana jest wedug klucza zawodowego tzw. listy zawodw.
Najwicej, bo a ok. 350 zawodw uznawanych jest przez izby przemysowohandlowe (IHK). Organ waciwy w danej sprawie do uznawania kwalifikacji
zawodowych odnale mona na portalu informacyjnym www.anerkennung-indeutschland.de (pod hasem Anerkennungs-Finder).
Dla inyniera budowlanego zamierzajcego wiadczy prac w Berlinie waciwa do
uznawania kwalifikacji zawodowych jest Izba Budowlana w Berlinie (Baukammer
Berlin);rdo: www.anerkennung-in-deutschland.de
Uznania wyksztacenia zawodowego w zawodach zwizanych z przemysem,
handlem, gastronomi i usugami dokonuje IHK FOSA w Norymberdze (Centrum
kompetencyjne niemieckich izb przemysowo-handlowych). Wzr wniosku do
wypenienia, lista niezbdnych dokumentw oraz dodatkowe wyjanienia rwnie
w jzyku polskim znajduj si na stronie internetowej www.ihk-fosa.de. Znajduje
si tam rwnie lista zawodw, ktrych uznawanie ley w kompetencji IHK FOSA. Do
wniosku naley doczy nastpujce dokumenty:
1. kopi dowodu tosamoci (dowodu osobistego lub paszportu),
2. uwierzytelnion kopi dokumentu potwierdzajcego zdobycie kwalifikacji
zawodowych za granic (dyplom uzyskania tytuu zawodowego, wiadectwo
ukoczenia szkoy itp.),
3. kopie dokumentw potwierdzajcych zdobycie istotnego dowiadczenia
zawodowego (wiadectw pracy, legitymacji ZUS itp.),
4. kopie innych dokumentw potwierdzajcych uzyskane kwalifikacje (np.
zawiadczenia o odbytych kursach i szkoleniach).
Dokumenty obcojzyczne naley zoy z tumaczeniem wykonanym przez tumacza
przysigego. Dokument potwierdzajcy posiadanie wyksztacenia zawodowego
naley przedoy w formie kopii uwierzytelnionej. Dla pozostaych dokumentw
z reguy wystarczajce jest zoenie zwykych kopii. Opata za postpowanie przed
IHK FOSA wynosi zazwyczaj od 100 do 600 EUR. Jeli postpowanie wiza si bdzie
z koniecznoci poniesienia dodatkowych kosztw, s one najpierw uzgadniane z
wnioskodawc. Moliwa jest rwnie komunikacja w jzyku polskim.
Wniosek naley wysa na adres: IHK FOSA (ForeignSkillsApproval), Ulmenstrae 52g,
90443 Nrnberg.

29

3. Prowadzenie dziaalnoci gospodarczej

w formie spki
Niezalenie od moliwoci prowadzenia w Niemczech samodzielnej dziaalnoci
gospodarczej, na zasadach opisanych w pierwszej czci Poradnika, prawo niemieckie
przewiduje szeroki wachlarz moliwoci prowadzenia dziaalnoci w formie spek, i
to zarwno w formie spki cywilnej jak i spek prawa handlowego.
W przypadku spek, podobnie jak w przypadku osb samodzielnie prowadzcych
dziaalno gospodarcz, istnieje obowizek zgoszenia rozpoczcia dziaalnoci
gospodarczej do urzdu ds. dziaalnoci gospodarczej oraz zgoszenia czonkostwa
we waciwej izbie przemysowo-handlowej.
Poniej przedstawiony zostanie krtki opis poszczeglnych spek przewidzianych w
prawie niemieckim.

3.1. Spka cywilna

GbR(niem. Gesellschaft brgerlichen Rechts, nazywana rwnie BGB-Gesellschaft)
czyli spka prawa cywilnego (spka cywilna) jest stosunkowo prost form prawn.
Do jej zaoenia nie jest wymagane wniesienie kapitau zakadowego ani te wpis
do rejestru handlowego. GbR cieszy si duym powodzeniem m.in. dziki niewielu
formalnociom, ktre naley speni przy jej zaoeniu. Wykorzystywana jest gwnie
w przedsiwziciach mniejszej wagi, ze wzgldu na nieograniczon odpowiedzialno
wsplnikw, a ponadto ze wzgldu na obowizek przeksztacenia w inn spk
osobow w momencie osignicia przez spk wikszych rozmiarw.
Wsplnikami spki cywilnej mog by zarwno osoby fizyczne jak i prawne, cho
w praktyce udzia osb prawnych w takich podmiotach nie jest czstym zjawiskiem,
poniewa nie niesie za sob korzyci podatkowych. Spka moe powsta bez
pisemnej umowy, w takim przypadku zastosowanie znajd regulacje ustawowe
zawarte w niemieckim kodeksie cywilnym (BrgerlichesGesetzbuch, BGB).
Dla celw dowodowych zaleca si zawarcie umowy spki cywilnej w formie pisemnej,
nawet gdyby miaa ona w znacznej czci powiela regulacje ustawowe. W ten sposb
mona unikn ewentualnych sporw w zakresie wzajemnych praw i obowizkw
wsplnikw, a przede wszystkim sporu co do samego faktu zawarcia spki cywilnej z
dan osob.

30

W przypadku spki osobowej - tak jak w przypadku kadej spki rozrnia si

relacje wewntrzne midzy wsplnikami (w ramach tzw. stosunkw wewntrznych)
od zasady, jak spka jest reprezentowana na zewntrz, tzn. wobec innych
uczestnikw obrotu gospodarczego (w ramach tzw. stosunkw zewntrznych,
niem. Auenverhltnis). W ramach stosunkw wewntrznych kady ze wsplnikw
ma prawo i obowizek prowadzenia spraw spki. Sposb reprezentacji spki na
zewntrz mona natomiast w umowie spki uksztatowa dowolnie. W myl regulacji
ustawowej spk reprezentuj wszyscy wsplnicy cznie, inne zasady reprezentacji
musz wic jasno wynika z umowy spki.
Majtek spki stanowi wkady wsplnikw oraz zysk z prowadzonej dziaalnoci.
Majtek spki jest majtkiem odrbnym, stanowicym nierozerwalnie wasno
wszystkich wsplnikw, ktrym mog wycznie wsplnie dysponowa.
W przypadku gdy roczny obrt spki cywilnej przekracza 250.000 EUR, spka cywilna
musi zosta przeksztacona w inn spk osobow, podlegajc obowizkowi wpisu do
rejestru handlowego (Handelsregister), np. w spk jawn (Offene Handelsgesellschaft,
OHG).
Za zobowizania spki odpowiadaj wsplnicy caym swoim majtkiem i
wyodrbnionym majtkiem spki. Odpowiedzialno wsplnikw jest solidarna,
tak wic w przypadku zaspokojenia wierzyciela z majtku osobistego tylko jednego
ze wsplnikw moe on wystpi wobec pozostaych o zwrot stosownej czci
uregulowanego zobowizania. Zgodnie z orzecznictwem niemieckiego Sdu
Najwyszego istnieje moliwo ograniczenia odpowiedzialnoci wsplnika spki
cywilnej do wysokoci majtku spki, w przypadku ograniczenia jego prawa do
reprezentacji spki, o ile ograniczenie to byo wiadome kontrahentowi na podstawie
jednoznacznie zawartego porozumienia. Naley jednak pamita, e regulacja ta ma
charakter wyjtkowy, znajduje zastosowanie jedynie w szczeglnych przypadkach,
a prba ograniczenia odpowiedzialnoci wsplnika za zobowizania nie moe by
norm i w kadym wypadku wymaga bdzie dochowania najwyszej starannoci
(zwyky zapis na fakturze lub mail do kontrahenta z informacj o wyczeniu
odpowiedzialnoci nie jest wystarczajcy).
Wzr umowy spki cywilnej zosta zamieszczony w czci pt. Wzory pism i
wnioskw.

3.2. Spka jawna

OHG(Offene Handelsgesellschaft), czyli spka jawna, podobnie jak spka cywilna,
jest spk osobow. Regulacje prawne dotyczce zaoenia i funkcjonowania spki
osobowej znajduj si w niemieckim kodeksie handlowym (Handelsgesetzbuch, HGB).

31

Rwnie w przypadku tej spki jej zaoenie nie wie si z wymogiem wniesienia
kapitau zakadowego, a jej wsplnicy odpowiadaj za zobowizania spki solidarnie
caym swoim majtkiem. Inaczej jednak ni w przypadku spki cywilnej, przy jej
zaoeniu naley speni szereg formalnoci, m.in. dokona rejestracji w rejestrze
handlowym. Wpis do rejestru handlowego musi zawiera:
1. imiona, nazwiska, daty i miejsca urodzenia kadego wsplnika spki,
2. firm spki, miejsce, w ktrym ma siedzib oraz krajowy adres
do korespondencji,
3. okrelenie prawa i sposobu reprezentacji wsplnikw spki.
Prawo do dokonania wpisu w rejestrze handlowym, a take do jego uaktualnienia
przysuguje wszystkim wsplnikom. W przypadku zmiany powyszych danych naley
dokona stosownego zgoszenia aktualizacyjnego.
Uaktualnianie danych spki jawnej w rejestrze handlowym jest nakazane ze wzgldu
na interes spki i informowanie osb trzecich o zaktualizowanych danych spki.
W kwestiach dotyczcych spki jawnej, a nieuregulowanych w niemieckim kodeksie
spek handlowych, stosuje si przepisy dotyczce spki cywilnej zawarte w
niemieckim kodeksie cywilnym.

3.3. Spka komandytowa

KG(Kommanditgesellschaft) jest oznaczeniem spki komandytowej. Ten rodzaj spki
jest atrakcyjny nie tylko na niemieckim rynku, ze wzgldu na moliw optymalizacj
podatkow. Forma ta jest odpowiednia dla przedsibiorcw wspomaganych przez
duego partnera finansowego. Do powstania spki konieczny jest wpis do rejestru
handlowego.
Spk komandytow tworz dwie lub wicej osb fizycznych lub prawnych. Jedna
z osb jest w spce komandytariuszem (Kommanditist), a jego odpowiedzialno
ograniczona jest do wysokoci okrelonego wkadu. Z kolei inna osoba jest w spce
komplementariuszem (Komplementr), odpowiadajcym caym swym majtkiem bez
ograniczenia. Takie rozgraniczenie odpowiedzialnoci pomidzy osobami tworzcymi
spk pozwala elastycznie ksztatowa zakres odpowiedzialnoci oraz uprawnie w
spce, a take rozdzieli kwestie inwestycyjne od faktycznego ciaru prowadzonej
dziaalnoci.
Czsto rol komplementariusza, a wic wsplnika odpowiedzialnego caym swoim majtkiem, peni spka z ograniczon odpowiedzialnoci, a rol komandytariusza (odpowiedzialnego tylko do okrelonej wysokoci) peni osoba fizyczna. Celem takiej regulacji jest ograniczenie odpowiedzialnoci komplementariusza do majtku spki z o.o.
32

Kapita spki jest wnoszony przez wsplnikw w formie wkadw, ktrych posta i
wysoko okrela umowa spki. Co do zasady do prowadzenia dziaalnoci upowaniony
i zobowizany jest komplementariusz, a wic wsplnik odpowiadajcy osobicie za
zobowizania. Komandytariusz nie posiada uprawnienia do reprezentowania spki.
W przypadku gdy komplementariuszem spki komandytowej jest spka z o.o.,
spk komandytow reprezentuje zarzd spki z o.o. wedug zasad okrelonych w
rejestrze handlowym. Wane jest w takim przypadku doprecyzowanie, e dana osoba
dziaa jako zarzd spki z o.o., bdcej komplementariuszem spki komandytowej,
i e dziaania te podejmowane s w imieniu spki komandytowej, a nie w imieniu
spki z o.o.
Nazwa spki komandytowej zawiera oznaczenie komplementariusza (jeli jest
nim osoba prawna - take form prawn tego podmiotu) oraz dopisek& Co. KG.
Przykadowo:
SUPERGESELLSCHAFT GmbH & Co. KG,
przy czym SUPERGESELLSCHAFT GmbH jest oznaczeniem spki z ograniczon
odpowiedzialnoci, wystpujcej w spce komandytowej w charakterze
komplementariusza.

3.4. Spka z ograniczon odpowiedzialnoci

GmbH (Gesellschaft mit beschrnkter Haftung) - spka z ograniczon
odpowiedzialnoci jest najbardziej popularn form spki kapitaowej. Do jej
zaoenia wymagane jest wniesienie kapitau zakadowego w wysokoci co najmniej
25.000 EUR. Wsplnicy spki z o.o. ponosz jedynie ograniczon odpowiedzialno
za zobowizania, tak wic spka z o.o. suy przede wszystkim ograniczeniu ryzyka
gospodarczego, jako e co do zasady spka ta - bdc odrbn od wsplnikw osob
prawn - sama odpowiada za zacignite zobowizania.
Podstawy prawne funkcjonowania niemieckiej spki z o.o. zawarte s w ustawie o
spce z o.o. (GmbH-Gesetz). Dodatkowo zasady oglne jej prowadzenia wynikaj z
kodeksu handlowego (niem. Handelsgesetzbuch - HGB).
Formalnoci przy zakadaniu niemieckiej spki z o.o. s stosunkowo nieskomplikowane.
Spka moe zosta zaoona przez jedn osob (tzw. jednoosobowa spka z o.o.,
Ein-Mann-Gesellschaft) lub kilka osb. Wsplnicy ani czonkowie zarzdu nie musz
by obywatelami Niemiec, w szczeglnoci w przypadku obywateli pastw Unii
Europejskiej nie ma adnych ogranicze. Niepotrzebne jest te zawiadczenie o
zameldowaniu ani pozwolenie na prac.

33

Warunkiem utworzenia GmbH jest podpisanie umowy spki w formie notarialnej.

Umowa spki moe zosta podpisana przez penomocnika, dziaajcego w imieniu
wsplnika, na podstawie notarialnego penomocnictwa. Jeli penomocnictwo
zostao udzielone penomocnikowi przed polskim notariuszem, wymagane jest jego
powiadczenie w postaci apostille.
W umowie spki oraz zgoszeniu do rejestru handlowego podaje si m.in. nastpujce
dane:
1. Firm spki(a wic nazw, pod ktr spka bdzie wystpowa w obrocie
gospodarczym);w przypadku wyboru nazwy spki zaleca si jeszcze przed
notarialnym podpisaniem umowy spki kontakt z waciw izb przemysowohandlow, ktra udzieli informacji, czy proponowana nazwa spki jest
dopuszczalna i zgodna z prawem oraz czy nie jest uywana przez inny podmiot,
2. siedzib spki; siedzib spki jest miejscowo, w ktrej rejestrowana jest spka.
Zmiana siedziby, a wic zmiana miejscowoci, w ktrej spka jest zarejestrowana,
wymaga zmiany aktu zaoycielskiego spki,
3. przedmiot dziaalnoci spki; przy opisie przedmiotu dziaalnoci spki nie stosuje
si urzdowej klasyfikacji dziaalnoci. Wystarczy opisanie w sposb zrozumiay i
wyczerpujcy dziaalnoci, jak spka bdzie prowadzi. Przy rejestracji nie jest
konieczne przedoenie zezwole wymaganych przepisami prawa. Pozgoszeniu
do rejestru musz zosta jednake zoone odpowiednie wnioski i uzyskane
odpowiednie zezwolenia, zanim faktycznie zostanie prowadzona dziaalno, dla
ktrej posiadanie zezwolenia jest wymagane,
4. wysoko kapitau zakadowego i wysoko udziaw wsplnikw; wpata
kapitau zakadowego nastpuje po podpisaniu umowy spki i zaoeniu
rachunku bankowego, a przed zoeniem wniosku o wpis spki do rejestru
handlowego; przy wpacie kapitau zakadowego naley przestrzega przepisw
prawa dewizowego wymagajcych dokonywania patnoci powyej 15.000 EUR
przelewem bankowym,
5. czonkw zarzdu, a take dane prokurenta, o ile zosta on ustanowiony.
Waciwa izba przemysowo-handlowa sprawuje nadzr nad wyborem prawidowej
nazwy dla spki. Przykadowo zwrci uwag, e dopisek Holding moe by stosowany
wycznie w sytuacji, gdy dana spka naley do grupy kapitaowej. Z kolei nazwa XXX
Germany GmbH moe by uyta wycznie w przypadku koniecznoci odrnienia
spki od podmiotw z danej grupy utworzonych w innych krajach.
Do zawarcia umowy spki nie jest potrzebne posiadanie przez spk adresu (adres
spki podaje si dopiero we wniosku o rejestracj w rejestrze sdowym).
Wprzypadku wkadw pieninych (gotwkowych) wniosek o rejestracj spki
mona zoy, kiedy kady z udziaw jest opacony przynajmniej w jednej czwartej, a
kapita zakadowy zosta pokryty przynajmniej w kwocie 12.500 EUR. Obok wkadw

34

gotwkowych moliwe jest take wniesienie aportw (np. maszyn, wierzytelnoci,

praw i itp.). Sd rejestrowy w odniesieniu dowyceny wkadw rzeczowych jest
uprawniony do sprawdzenia, czy nie nastpio istotne zawyenie wyceny aportw
przez wsplnikw.
Warto zwrci uwag na obowizujce w prawie niemieckim zasady zawierania
umw midzy spk z czonkiem zarzdu (np. umowy o prac, na mocy ktrej spka
staje si pracodawc, a czonek zarzdu pracownikiem). W prawie polskim przy
podpisaniu takiej umowy spka musiaaby by reprezentowana przez penomocnika,
powoanego uchwa zgromadzenia wsplnikw. W prawie niemieckim prezes
zarzdu moe podpisa tak umow, dziaajc zarwno w imieniu wasnym jak i spki,
jeli zosta zwolniony z zakazu okrelonego w 181 niemieckiego kodeksu cywilnego
(dotyczcego zawierania czynnoci z samym sob). Zwolnienie to powinno widnie w
rejestrze sdowym, w rubryce dotyczcej czonkw zarzdu spki.
Jak ju wspomniano, zalet spki z o.o. jest ograniczenie ryzyka finansowego
do wysokoci majtku spki. Wsplnik odpowiada za straty spki tylko wtedy,
gdy w sposb sprzeczny z prawem spowodowa pozbawienie spki majtku. W
oparciu o to zaoenie niemiecki Sd Najwyszy rozwin w swoim orzecznictwie
tzw. zasad odpowiedzialnoci zadoprowadzenie do zniszczenia spki
(Existenzvernichtungshaftung), tj. za dziaania podejmowane ze szkod i na szkod
spki, umoliwiajc pocignicie wsplnika do odpowiedzialnoci.
Mocno ograniczona jest te odpowiedzialno zarzdu, chociaby dlatego, e
brak w prawie niemieckim odpowiednika art. 299 polskiego kodeksu spek
handlowych, regulujcego odpowiedzialno czonka zarzdu spki caym swoim
majtkiem w sytuacji, gdy egzekucja z majtku spki okae si bezskuteczna (jako
odpowiedzialno subsydiarna). Odpowiedzialno zarzdu niemieckiej spki z o.o.
mona pokrtce przedstawi w nastpujcy sposb:
1. odpowiedzialno wobec spki (tzw. odpowiedzialno wewntrzna) wynikajca z:
nieinformowania zgromadzenia wsplnikw o fakcie, e strata spki przekracza
50% kapitau zakadowego,
niezgoszenia wniosku o ogoszenie upadoci w terminie,
odpowiedzialnoci za podanie nieprawdziwych danych przy tworzeniu spki,
odpowiedzialnoci za niezgodn z ustaw wypat udziaw wsplnikom,
odpowiedzialnoci za wspdziaanie przy nabyciu wkadw wasnych przez
spk,
odpowiedzialnoci za patno dokonan po wystpieniu stanu niewypacalnoci
lub stwierdzeniu nadmiernego zaduenia spki,
zawarcia umowy przynoszcej dla spki nadmierne straty,
(powysze czynnoci mog wiza si z ewentualn odpowiedzialno karn, np.
oszustwo, niezoenie wniosku o ogoszenie upadoci, naruszenie obowizku
nadzoru nad spk w sytuacji gdy pracownicy dokonuj dziaa nieuczciwej
konkurencji itd.)
35

2. odpowiedzialno wobec osb trzecich (tzw. odpowiedzialno zewntrzna):

w sytuacji, gdy czonek zarzdu nie ujawnia, e dziaa jako organ osoby prawnej,
przez co doprowadza do sytuacji, e kontrahent wychodzi z zaoenia, i sam
czonek zarzdu jest jego partnerem umowy, a nie GmbH, w imieniu ktrej dziaa,
za dziaanie bez naleytego umocowania (np. gdy w rejestrze handlowym
przewidziano reprezentacj wspln),
za zawinienie przy negocjowaniu umowy (w przypadku gdy czonek zarzdu
udziela kontrahentowi dodatkowej gwarancji w kwestii prawidowoci i zupenoci
swoich owiadcze),
za czyny niedozwolone, nieterminowe zaatwienie roszcze gwarancyjnych,
niepacenie skadek ubezpieczenia spoecznego itd.,
na podstawie postanowie ordynacji podatkowej,
za nieinformowanie kontrahentw o stanie upadoci spki (np. w sytuacji gdy
czonek zarzdu ma wiedz, e spka nie bdzie w stanie wykona zobowizania,
poniewa nie paci wymagalnych zobowiza).

Pojawiaj si gosy, e spka z o.o. w formie mini nie spenia swojej roli, poniewa daje
kontrahentom do zrozumienia, e wsplnikw nie sta byo na zaoenie waciwej
spki z o.o. Niemniej jednak, mimo licznych gosw krytycznych, spka z o.o. w
formie mini cieszy si duym powodzeniem, czsto jako etap wstpny do zaoenia
prawdziwej GmbH.
Wzr umowy spki w formie mini zosta zamieszczony w czci pt. Wzory pism i
wnioskw.

Warto zwrci uwag na informacje, ktre spka z o.o. zobowizana jest zamieszcza
na pismach handlowych. S to nastpujce dane:
1. forma prawna,
2. siedziba spki,
3. oznaczenie sdu rejestrowego i numer wpisu,
4. czonkowie zarzdu,
5. przewodniczcy rady nadzorczej (o ile zostaa powoana),
6. jeli podawany jest kapita spki, naley wskaza wysoko kapitau zakadowego
i - o ile wkady gotwkowe nie zostay w caoci wpacone - wysoko wkadw
pozostaych do wpaty.

3.5. Spka z o.o. w formie mini

Od kilku lat w niemieckim porzdku prawnym funkcjonuje szczeglna forma spki
z o.o. Forma ta umoliwia ustalenie kapitau zaoycielskiego na niszym poziomie
(zaledwie 1 euro). W zwizku z tym przyjo si dla niej potoczne oznaczenie MiniGmbH lub 1-EURO-GmbH.
W przypadku zaoenia maej spki z o.o. kapita zakadowy naley wpaci w caoci,
a ponadto wykluczone jest wniesienie wkadw rzeczowych, co oznacza, e przy
zaoeniu spki mona zadeklarowa jedynie wkady gotwkowe.
Spka z o.o. w formie mini zobowizana jest tworzy kapita zapasowy w wysokoci
jednej czwartej zysku z kadego roku, ado osignicia kapitau zakadowego w
wysokoci co najmniej 25.000 EUR. Do momentu zebrania kapitau zakadowego w
odpowiedniej wysokoci spka nie moe wypaca wsplnikom zysku.

36

37

4. Prawne formy obecnoci firm

zagranicznych w Niemczech
Niezalenie od prawa do zakadania spek na terenie Niemiec i wiadczenia tam usug
przez podmioty majce siedzib w Polsce (w ramach transgranicznego wiadczenia
usug), warto wspomnie o dodatkowych formach prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej na terenie Niemiec w formie oddziau lub przedstawicielstwa
zagranicznego przedsibiorcy.

4.1. Oddzia zagranicznego przedsibiorcy

Oddzia zagranicznego przedsibiorcy nie jest samodzielnym przedsibiorstwem,
pomimo tego e jest miejscowo, ekonomicznie i organizacyjnie oddzielony od
gwnego przedsibiorstwa (polskiej spki) i jako taki podlega prawu niemieckiemu.
Pomimo zalenoci od przedsibiorstwa gwnego bierze jednak samodzielnie udzia
w obrocie gospodarczym, a zawarte przez niego stosunki prawne z klientami podlegaj
co do zasady prawu niemieckiemu. Take procedura wpisu oddziau zagranicznego
przedsibiorcy do niemieckiego rejestru handlowego podlega temu prawu.
Zarejestrowanie oddziau polskiej firmy w niemieckim rejestrze handlowym wymaga
okrelonej samodzielnoci oddziau, ktra wyraa si posiadaniem wasnego
kierownictwa (zwanego rwnie sta reprezentacj), wasnej ksigowoci, wasnego
majtku i siedziby oraz adresu w Niemczech. W rejestrze handlowym zgasza si
rwnie zmiany zachodzce w polskiej spce, np. zmiany w zarzdzie, powoanie
prokurenta, czy podwyszenie kapitau zakadowego polskiej spki. Dokumenty
skada si wraz z tumaczeniem przysigym na jzyk niemiecki.
Rejestracjaoddziauprzedsibiorcy zagranicznego wymaga podania m.in.:
1. uchway o powoaniu oddziau,
2. ewentualnej informacji o utworzeniu oddziau na czas okrelony,
3. adresu siedziby oddziau,
4. przedmiotu dziaalnoci oddziau,
5. danych osoby kierujcej oddziaem wraz z podaniem zakresu jej umocowania,
6. firmy i siedziby przedsibiorstwa gwnego,
7. przedmiotu dziaalnoci przedsibiorstwa gwnego,
8. daty zawarcia umowy spki,
9. wysokoci kapitau zakadowego,
10. informacji o rejestrze i numerze wpisu do rejestru przedsibiorcw przedsibiorstwa
gwnego,
38

11. formie prawnej przedsibiorstwa gwnego,

12. przetumaczonej na jzyk niemiecki umowy spki przedsibiorcy gwnego z
pniejszymi zmianami,
13. osb uprawnionych do reprezentowania przedsibiorstwa gwnego,
14. ewentualnej informacji o utworzeniu spki na czas okrelony,
15. notarialnie powiadczonych wzorw podpisw czonkw zarzdu.
W nazwie oddziau zagranicznego przedsibiorcy naley poda niezmienion nazw
przedsibiorstwa gwnego (take w jzyku obcym), z dodaniem odpowiedniej formy
prawnej oraz z dopiskiem dotyczcym oddziau (np. SUPERGESELLSCHAFT Spka z
ograniczon odpowiedzialnoci GmbH Zweigniederlassung Berlin).
Oddzia zagranicznego przedsibiorcy zostaje wpisany do rejestru handlowego w
czci A lub B (Handelsregister A lub Handelsregister B), w zalenoci od formy prawnej
przedsibiorstwa gwnego. W przypadku gdy przedsibiorca zagraniczny tworzy
na terenie Niemiec wicej oddziaw, moe wybra jeden z rejestrw handlowych
jako gwny - waciwy dla wszystkich oddziaw. W takim przypadku rejestr ten jest
waciwy do prowadzenia kompletnej dokumentacji na terenie Niemiec.
Oddzia zagranicznego przedsibiorcy, podobnie jak indywidualni przedsibiorcy
i samodzielne spki utworzone w Niemczech, wymaga zgoszenia prowadzenia
dziaalnoci gospodarczej do waciwego urzdu ds. gospodarczych oraz zgoszenia
do izby przemysowo-handlowej. Dodatkowo uzyska naley wymagane zezwolenia
w przypadku wykonywania rzemiosa lub dziaalnoci, ktra wymaga odrbnego
zezwolenia.
Oddzia zagranicznego przedsibiorcy zobowizany jest podawa na pismach
handlowych pen nazw, a ponadto nazw rejestru handlowego prowadzcego akta
rejestrowe. Niezalenie od tego naley zamieci niezbdne dane przedsibiorstwa
gwnego, ktrych zakres zaley od formy prawnej przedsibiorstwa. I tak niemieckie
oddziay przedsibiorstw polskich na pismach handlowych zobowizane s podawa
nastpujce informacje:
1. rejestr handlowy, w ktrym wpisany jest oddzia,
2. numer w rejestrze handlowym,
3. nazw przedsibiorstwa gwnego wraz z podaniem formy prawnej,
4. rejestr handlowy przedsibiorstwa gwnego,
5. dane wymagane zgodnie z prawem niemieckim dla danej formy prawnej
(np. spki z o.o.),
6. wzgldnie informacj o likwidacji przedsibiorstwa gwnego.
Kontrola korporacyjna dziaalnoci gospodarczej oddziau zagranicznego
przedsibiorcy odbywa si na podstawie prawa przedsibiorstwa gwnego, a wic
na podstawie prawa obcego (polskiego). Z kolei obowizki ksigowe i bilansowe

39

ocenia si na gruncie prawa niemieckiego. W razie wtpliwoci stosuje si przepisy

prawa niemieckiego odpowiednie dla formy prawnej najbardziej zblionej do formy
prawnej przedsibiorstwa gwnego. Zyski osignite przez oddzia niemiecki co
do zasady podlegaj opodatkowaniu w Niemczech. Zakres i rodzaj opodatkowania
zaley od formy prawnej przedsibiorstwa gwnego. Szczegy dotyczce rozliczenia
podatkowego zyskw osignitych w Niemczech reguluje porozumienie o unikaniu
podwjnego opodatkowania.
Z najwysz starannoci naley dokumentowa przychody i zyski zarwno
przedsibiorstwa gwnego jak i jego zagranicznego oddziau. Zdarza si bowiem, e
organy podatkowe (zarwno polskie jak i niemieckie) kwestionuj przypisanie kosztw
uzyskania przychodw do danej jednostki, widzc w tym ch uniknicia zobowiza
podatkowych. Jeli wic dziaalno oddziau dotyczy tylko czci dziaalnoci
przedsibiorstwa gwnego, w zakresie kosztw uzyskania przychodw oddziau mog
by rozliczane wycznie koszty cile zwizane z t (czciow) dziaalnoci.

4.2. Filia (zakad)

Przedsibiorstwo polskie moe utworzy na terenie Niemiec zakad (niem. Filiale,
Betriebssttte), bdcy niesamodzieln jednostk, uatwiajcy niemieckim
kontrahentom kontakt z polsk firm. Zakad jest w caoci zaleny od
przedsibiorstwa gwnego, jeli chodzi o zawieranie kontraktw i wystpowanie w
obrocie gospodarczym. Wszelkie faktury i rozliczenia dokonywane s przez polskiego
przedsibiorc. Dziaalno zakadu nie moe wykracza poza zakres przedmiotu
dziaalnoci przedsibiorstwa gwnego, jako e zakad jest jedynie przedueniem
przedsibiorstwa gwnego za granic.
Zakad naley zgosi pod ktem wykonywanej dziaalnoci gospodarczej do urzdu
ds. gospodarczych, nie jest on jednak wpisywany do rejestru handlowego. Na pismach
handlowych zakadu - obok nazwy i adresu zakadu - naley podawa dane rejestrowe
przedsibiorstwa gwnego.

4.3. Przedstawicielstwo
Przedstawicielstwo zagraniczne traktowane jest jako wizytwka danego
przedsibiorstwa za granic. Przedstawicielstwo ma na celu promocj przedsibiorcy
polskiego za granic, prowadzc rozpoznanie rynku i wsparcie sprzeday, a na co
dzie uatwienie zagranicznym kontrahentom kontaktw z polsk firm.
Naley dokona zgoszenia przedstawicielstwa pod ktem wykonywanej dziaalnoci
gospodarczej do urzdu ds. gospodarczych we waciwym miejscowo urzdzie.
40

5. System podatkowy w Niemczech

5.1. System podatkowy w Niemczech i zasady rozlicze

podatkowych
Obowizkowi podatkowemu podlegaj osoby fizyczne i podmioty prawne, ktre
wykonuj dziaalno na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Odbiorc podatku
jest najczciej waciwy pastwowy organ podatkowy, regionalny bd gminny.
Status podatnika posiada osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka organizacyjna,
nie majca osobowoci prawnej, obowizana napodstawie przepisw prawa
podatkowego do pacenia podatku, sporzdzania deklaracji podatkowych oraz
prowadzenia ksig.
Wybr formy organizacyjno-prawnej, w jakiej prowadzona jest dziaalno
gospodarcza wNiemczech, determinuje sposb opodatkowania tej dziaalnoci oraz
samego przedsibiorcy. Do podstawowych podatkw zwizanych z prowadzeniem
dziaalnoci gospodarczej wNiemczech nale:
1. podatek dochodowy od osb fizycznych (niem. Einkommensteuer),
2. podatek dochodowy od osb prawnych (niem. Krperschaftsteuer),
3. podatek od dziaalnoci gospodarczej (niem. Gewerbesteuer),
4. podatek od towarw i usug (niem. Umsatzsteuer).
Ponadto w zalenoci od prowadzonej dziaalnoci wystpuj nastpujce podatki:
1. podatek od usug budowlanych (niem. Bauabzugsteuer),
2. podatek ubezpieczeniowy (niem. Versicherungsteuer),
3. podatek od rodkw transportu (niem. Kraftfahrzeugsteuer).

5.1.1. Podatek dochodowy od osb fizycznych

Osoby fizyczne prowadzce dziaalno gospodarcz s zobowizane do
opodatkowania dochodu osignitego z tej dziaalnoci. Dochd ten musi by co roku
zadeklarowany irozliczony we waciwym urzdzie skarbowym (niem. Finanzamt).
W celu uniknicia wtpliwoci, czy dochody uzyskiwane w Niemczech opodatkowywa
naley w Niemczech czy w Polsce, warto uzyska we waciwym urzdzie skarbowym
certyfikat rezydencji podatkowej potwierdzajcy, e dany podatnik (osoba fizyczna lub
spka) jest rezydentem podatkowym okrelonego kraju, czyli jej dochody podlegaj
opodatkowaniu podatkiem dochodowym w kraju wystawiajcym certyfikat - od caoci
jego przychodw.
41

Niemiecka ustawa o podatku dochodowym wprowadza pojcie obowizku

podatkowego i wyrnia jego dwa rodzaje: ograniczony (w przypadku zatrudnienia
lub wykonywania usug do 183 dni w roku) i nieograniczony (ktry powoduje
wystpienie nieograniczonego obowizku podatkowego w Niemczech w przypadku
zatrudnienia lub wykonywania usug na terenie Republiki Federalnej Niemiec powyej
183 dni w roku).

czy dana osoba zostaa ochrzczona (potwierdzenie chrztu prowadzi do naoenia

na podatnika podatku kocielnego), a w przypadku odmowy zapacenia podatku
wysyane jest pismo informujce polsk parafi o koniecznoci przeprowadzenia
procesu wystpieniu danej osoby z Kocioa. Do czasu otrzymania od parafii
zainteresowanego zawiadczenia o tzw. apostazji, podatek bdzie musia by
przez tak osob zapacony.

W 2013 roku obowizuj nastpujce stawki podatku dochodowego od osb

fizycznych, przy wskazanych progach podatkowych (14% oraz 42% oraz 45%):
dochd do 8.130 EUR: stawka podatku 0% (w 2014 od 8.354 EUR),
dochd od 8.131 EUR do 52.881 EUR: stawka podatku 14%,
dochd od 52.882 EUR do 250.730 EUR: stawka podatku 42%,
dochd od 250.731 EUR: stawka podatku 45%.

Przy rozliczeniu podatku naley mie na uwadze zapisy umowy o unikaniu

podwjnego opodatkowania, z ktrej wynika, e miejsce (kraj) rozliczenia podatku
dochodowego od usug wiadczonych w Niemczech bdzie zaleao rwnie od tego,
czy polski przedsibiorca posiada w Niemczech tzw. zakad (niem. Betriebsttte).
Zakad oznacza sta placwk, gdzie cakowicie lub czciowo prowadzona jest
dziaalno gospodarcza. Co istotne, take stay przedstawiciel (agent), dziaajcy w
imieniu przedsibiorcy na terenie Niemiec, moe by uznany za zakad przedsibiorcy
w rozumieniu przepisw podatkowych.

W skad podatku dochodowego od osb fizycznych wchodz nastpujce rodzaje

podatkw:
podatek od wynagrodzenia (niem. Lohnsteuer) bdcy podatkiem
potrcanym od wynagrodzenia pracownikw. Wysoko tego podatku zaley
od wysokoci dochodw i przedziau osiganych zarobkw. Na koniec kadego
roku kalendarzowego pracownik zobowizany jest zoy roczn deklaracj z
wszystkich uzyskanych w przecigu roku dochodw. W oparciu o te dane dokonuje
si caorocznego rozliczenia, co prowadzi do koniecznoci dopaty brakujcego
podatku lub zwrotu nadpaconego podatku na rachunek podatnika,
podatek solidarnociowy (niem. Solidarittszuschlag), zwany potocznie Soli,
jest dodatkowym podatkiem wprowadzonym tu po zjednoczeniu Niemiec,
obciajcym wszystkich podatnikw w Niemczech. Podatek ten wynosi obcenie
5,5% w stosunku do podatku dochodowego od wynagrodzenia, od dochodw
kapitaowych, od dochodu od osb prawnych. Nie podlega adnym odliczeniom.
Pomimo wielu sprzeciww i gosw krytyki, zgodnie z zapowiedziami podatek
solidarnociowy bdzie obowizywa w Niemczech przynajmniej do 2019 roku,
podatek kocielny (niem. Kirchensteuer) patny jest wycznie przez osoby,
ktre oficjalnie deklaruj przynaleno do grupy religijnej. Beneficjentem
podatku jest Koci. Wysoko podatku kocielnego waha si w zalenoci
od kraju zwizkowego pomidzy 8%, a 9% podatku dochodowego. Przy np.
zarobkach rzdu 3 tys. EUR miesicznie obcienie siga 9-10 EUR na miesic,
ale dla osb samotnych przy braku odpisu na dzieci siga ju np. ok.15-16 EUR
miesicznie. Dla polskich przedsibiorcw i pracownikw, ktrzy w Polsce
deklaruj przynaleno do kocioa katolickiego, pacenie podatku kocielnego w
Niemczech jest obowizkowe. Osoba taka deklaruje w Niemczech przynaleno
do grupy religijnej przed podjciem pierwszego zatrudnienia lub rozpoczciem
dziaalnoci. W przypadku katolikw o paceniu podatku kocielnego w Niemczech
decyduje fakt przyjcia chrztu. W praktyce w przypadku zoenia deklaracji o braku
przynalenoci do Kocioa, niemiecka administracja kocielna wysya zapytanie do
polskiej parafii waciwej dla danego obywatela polskiego z prob o informacj,
42

W wietle umowy o unikaniu podwjnego opodatkowania plac budowy lub

prowadzone prace budowlane albo instalacyjne stanowi zakad tylko wtedy, jeeli
trwaj duej ni dwanacie miesicy. Jeli polski przedsibiorca na danym placu
budowy realizuje prace budowlane przez okres krtszy ni rok (i jednoczenie nie ma
w Niemczech innego biura lub zakadu do prowadzenia dziaalnoci gospodarczej),
to podatek dochodowy od usug wykonywanych w Niemczech bdzie podlega
rozliczeniu w Polsce, wedug polskich przepisw podatkowych. Jeli za wiadczenie
usug trwa duej ni dwanacie miesicy, to dochody wynikajce z usug budowlanych
podlega bd opodatkowaniu w Niemczech, wedug regu niemieckiego prawa
podatkowego.

5.1.2. Podatek dochodowy od osb prawnych

Podatek dochodowy od osb prawnych (niem. Krperschaftsteuer) w wysokoci
15% pobierany jest od wycznie od dochodw spek posiadajcych osobowo
prawn, a wic spki z o.o. (GmbH) oraz spki akcyjnej (AG), ktre maj siedzib
spki bd siedzib zarzdu na terytorium Niemiec. Takie spki podlegaj w
Niemczech nieograniczonemu obowizkowi podatkowemu. Spki kapitaowe
zaoone na gruncie prawa polskiego (ktrych siedziba i siedziba zarzdu znajduje
si w Polsce), utrzymujce na terytorium Niemiec jedynie zakad, podlegaj w
Niemczech ograniczonemu obowizkowi podatkowemu od osb prawnych, w
zakresie zwizanym z dziaalnoci tego zakadu.
W celu prawidowego rozliczania dochodw z dziaalnoci spek zaoonych w
Niemczech zaleca si przestrzegania przepisw polsko-niemieckiej umowy o unikaniu
podwjnego opodatkowania i skorzystanie z usug doradcy podatkowego.

43

Dochd roczny osb prawnych w Niemczech, stanowicy podstaw opodatkowania,

ustalany jest na podstawie rocznego bilansu przedsibiorstwa, zgodnie z niemieckimi
przepisami o rachunkowoci.
Wypata dywidendy udziaowcom spki kapitaowej wie si z kolei z
opodatkowaniem jej podatkiem od zyskw kapitaowych tzw. Kapitalertragsteuer
(KapSt), ktrego wysoko wynosi 25%.
W odrnieniu od spek kapitaowych, spki osobowe w Niemczech nie podlegaj
obowizkowi zapaty podatku dochodowego od osb prawnych (Krperschaftsteuer),
a jedynie podatkowi od dziaalnoci gospodarczej. Dochd uzyskany w ramach
spki osobowej (w przypadku wsplnikw bdcych osobami fizycznymi) podlega
opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osb fizycznych. Jeli za udziaowcem
spki osobowej jest osoba prawna (najczciej sp. z o.o. w spce komandytowej),
jej dochd uzyskany w spce komandytowej podlega opodatkowaniu podatkiem
od osb prawnych, bez moliwoci zaliczenia na to konto podatku od dziaalnoci
gospodarczej.

5.1.3. Podatek od dziaalnoci gospodarczej

Osoby fizyczne i prawne prowadzce dziaalno gospodarcz w Niemczech - za
wyjtkiem osb wykonujcych wolne zawody - zobowizane s do zapaty podatku
od dziaalnoci gospodarczej (niem. Gewerbesteuer- GewSt). Wymiar podatku zaley
od wysokoci osignitego dochodu, a ponadto od formy prawnej przedsibiorstwa
oraz od gminy, na terenie ktrej prowadzona jest dziaalno gospodarcza. Podstaw
opodatkowania jest zysk podatkowy. Kwota wolna od podatku wwysokoci 24.500
przysuguje tylko osobom fizycznym oraz spkom osobowym. Osoby fizyczne maj
ponadto moliwo czciowego zaliczenia podatku od dziaalnoci gospodarczej przy
rozliczaniu podatku dochodowego od osb fizycznych. Baz do okrelenia wysokoci
podatku od dziaalnoci gospodarczej jest zysk podatkowy przedsibiorstwa.
Nastpnie do zysku tego dolicza si ewentualne doliczenia i odliczenia, wynikajce
ze zdarze nadzwyczajnych, poniewa z zaoenia opodatkowaniu od dziaalnoci
gospodarczej podlegaj wycznie biece zyski przedsibiorstwa. rednie stopa
opodatkowania dziaalnoci gospodarczej w Niemczech jest w porwnaniu z Polsk
(19%) stosunkowa wysoka liczc cznie podatek dochodowy od osb prawnych
i Gewerbesteuer (ok. 30%). Jednak liczne moliwoci odpisw, rozliczania strat itd.
powoduje, e podatek w sumie nie jest duo wyszy ni np. w Polsce.

44

W skrconej formie wyliczenie podatku dochodowego mona przedstawi

nastpujco:
Zysk podatkowy przedsibiorstwa
doliczenia (+)
odliczenia (-)
Przychd
(ustalony na potrzeby podatku od dziaalnoci gospodarczej)
Rozliczenie straty z lat ubiegych
(do kwoty 1 mln EUR i 60% pozostaej wartoci)
Kwota wolna od podatku
(24.500 EUR: wycznie dla osb fizycznych i spek osobowych)
Wskanik podatkowy 3,5%
Stawka gminy/miasta
(Berlin: 410%, Drezno: 450%, Monachium: 490%; ustawowe minimum: 200%)
Wynik: wysoko podatku od dziaalnoci gospodarczej przedsibiorstwa

5.1.4. Podatek od towarw i usug

Podatek od towarw i usug (skrt ang. VAT) jest powszechnie znany jako tzw.
podatek od wartoci dodanej (niem. Mehrwertsteuer) lub podatek obrotowy, ktrego
podstawowa stawka wynosi w Niemczech 19 %, a obniona (m.in. na ywno, ksiki
i inne publikacje) 7 %.
Przedsibiorca, ktrego obroty w poprzednim roku kalendarzowym nie przekroczyy
17.500,00 Euro i w roku biecym prawdopodobnie nie przekrocz 50.000,00 Euro,
moe zosta na wniosek zwolniony od obowizku naliczania podatku odtowarw
i usug. Skutkuje to jednake brakiem moliwoci odliczenia tego podatku
odzapaconych rachunkw.
Dla przedsibiorcw zagranicznych (patnikw VAT w swoim kraju) istotne znaczenie
w praktyce ma obowizek rejestracji w Niemczech jako patnika podatku VAT
polskiego przedsibiorcy prowadzcego jednoosobowo dziaalno gospodarcz,
przykadowo usugi budowlane, jeeli wykonuje on usugi na rzecz podmiotw nie
bdcych patnikami podatku VAT zgodnie z prawem niemieckim. Wystawianie faktur
z zerow stawk podatku VAT lub jako usugi zwolnione z podatku VAT z prawnego
punktu widzenia jest rozwizaniem bdnym, albowiem w takiej sytuacji polski VAT
w ogle nie wystpuje, poniewa usuga budowlana opodatkowana jest wycznie w
Niemczech (zasada miejsca nieruchomoci), i to niezalenie od tego, z jakiego kraju
pochodzi wykonawca usugi. Jeli miejscem wykonania takiej usugi jest Republika
45

Federalna Niemiec, tam te polski przedsibiorca powinien odprowadzi podatek.

W takiej sytuacji usugodawca zobowizany jest do rozliczenia podatku VAT zgodnie
ze stawk i przepisami obowizujcymi w Niemczech. W tym celu ma obowizek
zarejestrowania si w Niemczech na potrzeby podatku od wartoci dodanej.
W przypadku za wiadczenia usug budowlanych na rzecz podatnikw w rozumieniu
niemieckiej ustawy o podatku od wartoci dodanej, polski podatnik wystawia faktur
bez okrelania podatku VAT (lub wskazujc, e transakcja nie podlega podatkowi VAT skrt NP). Dodatkowo na fakturze musi znale si informacja, e usuga nie podlega
opodatkowaniu podatkiem od towarw i usug, zgodnie z art. 28e ustawy VAT, oraz e
VAT rozlicza nabywca (odwrotne obcienie, Rckbelastung, reversecharge).
Zalenie wic od statusu odbiorcy usugi, czy bdzie to podatnik w rozumieniu
ustawy o VAT, czy te osoba fizyczna nieprowadzca dziaalnoci gospodarczej,
polski przedsibiorca odpowiednio przeniesie obowizek rozliczenia podatku VAT
na nabywc usugi (faktura z dopiskiem NP) lub bdzie musia zarejestrowa si
w Niemczech jako podatnik VAT dla potrzeb takiej transakcji (zasady rozliczenia VAT
wedug prawa niemieckiego).
W sprawach dotyczcych przedsibiorcw polskich wystpujcych o zgoszenie na
potrzeby podatku VAT w Niemczech waciwy jest urzd skarbowy w Oranienburgu
(Finanzamt Oranienburg) dla podatnikw, ktrych firma lub nazwisko rozpoczyna si
na liter A-M. Dla pozostaych podatnikw (litery N-Z) waciwy jest urzd skarbowy
w Cottbus (Finanzamt Cottbus). Numer identyfikacji podatkowej takim podmiotom
nadaje Federalny Urzd ds. Podatkw (Budeszentralamt fr Steuern) Ekspozytura w
Saarlouis.
Jeeli polski przedsibiorca, nie podlegajcy w Niemczech obowizkowi podatkowemu
od wartoci dodanej, posiada dokumenty, z ktrych wynika, e zakupy dokonane na
terytorium Niemiec pozostaj w zwizku z jego dziaalnoci opodatkowan w innym
pastwie, przysuguje mu prawo do odliczenia podatku naliczonego na rachunku.
Procedura przebiega w ramach zwrotu zagranicznego podatku VAT.
Wniosek o zwrot podatku VAT skada si elektronicznie, posugujc si wycznie
portalem internetowym prowadzonym przez pastwo czonkowskie, w ktrym
przedsibiorca ma siedzib. Wniosek powinien obejmowa okres nie duszy ni
jednego roku kalendarzowego i co najmniej okres jednego kwartau (w przypadku
ostatnich miesicy roku okres ten moe by krtszy).
Warunkiem otrzymania zwrotu podatku VAT z Niemiec s nastpujce okolicznoci:
1. przedsibiorca nie jest zarejestrowanym patnikiem podatku od wartoci dodanej
na terenie Niemiec ani nie ma takiego obowizku,

46

2. przedsibiorca nie posiada na terenie RFN siedziby, oddziau lub

przedstawicielstwa,
3. przedsibiorca nie wykonuje opodatkowanych czynnoci na terytorium Niemiec,
za wyjtkiem m.in.:
wiadczenia usug, dla ktrych podatnikiem jest usugobiorca (obcienie zwrotne,
Rckbelastung, reversecharge),
wiadczenia usug zwizanych z midzynarodowym transportem towarw,
zwolnionych z opodatkowania,
usug podlegajcych odrbnym procedurom, wiadczonych elektronicznie dla
osb niebdcych podatnikami podatku od wartoci dodanej w Niemczech
(konsumentw),
czynnoci, dla ktrych wystpi o jednorazowe opodatkowanie.
Jeeli na podstawie przepisw kraju zwrotu (Republiki Federalnej Niemiec) zakup
okrelonych towarw i usug nie daje prawa do odliczenia podatku naliczonego
podatnikom zarejestrowanym Polsce, wwczas przedsibiorca nie ma prawa do
ubiegania si o zwrot podatku VAT z Niemiec, chociaby polskie przepisy taki zwrot
przewidyway.
I odwrotnie, w sytuacji gdy polskie przepisy ograniczaj w danym przypadku prawo do
odliczenia podatku VAT, ale przepisy niemieckie takiego ograniczenia nie przewiduj,
polski przedsibiorca moe ubiega si o zwrot podatku od wartoci dodanej,
zapaconego przy zakupie tego typu towarw lub usug za granic.

5.1.5. Podatek od usug budowlanych (niem. Bauabzugsteuer)

Podatek od usug budowlanych to szczeglny rodzaj podatku dochodowego
przewidziany dla firm budowlanych wykonujcych prace budowlane na terenie
Niemiec na rzecz przedsibiorcw lub publicznych instytucji. Naley mu powici
nieco uwagi, poniewa ma istotne znaczenie dla przedsibiorcw (rwnie tych
porednio zwizanych z budownictwem), a rzadko si o nim pamita przy wycenie
przedsiwzicia budowlanego na terenie Niemiec.
Podatek ten ma charakter terytorialny. Potrca si go w przypadku usug budowlanych
wiadczonych na terenie Niemiec, take w sytuacji, gdy usugi te wykonywane s przez
firmy zagraniczne. Warto przy tym zaznaczy, e zgodnie z definicj zawart w ustawie
o podatku dochodowym usug budowlan s wszystkie te usugi, ktre maj za cel
produkcj, napraw, konserwacj, zmian lub usunicie obiektw budowlanych.
Definicja ta jest wic bardzo szeroka i obejmuje znaczny zakres usug.
Wysoko podatku od usug budowlanych Bauabzugsteuer wynosi 15% wartoci
wykonanej usugi. W praktyce podatek ten potrca zleceniodawca z kwoty

47

otrzymanego od zleceniobiorcy rachunku i po zabezpieczeniu rodkw finansowych

odprowadza pienidze do niemieckiego urzdu skarbowego.Podatek powinien by
odprowadzony do 10 dnia miesica nastpujcego po wykonaniu usugi.
Ze wzgldu na obcienie podatkiem Bauabzugsteuer wykonawcy w Niemczech
otrzymuj wynagrodzenie za wykonane prace pomniejszone o ten podatek. Konieczno
uiszczenia podatku naley uwzgldnia przy wycenie robt budowlanych. Przykadowo
wykonawca wystawia zleceniodawcy rachunek za wykonane prace budowlane na
kwot 10.000 EUR. Otrzymuje od zleceniodawcy85% kwoty okrelonej w rachunku(tj.
8.500 EUR). Pozostae 15% nalenoci (tj. 1.500 EUR) zleceniodawca (odbiorca usug)
przekazuje urzdowi skarbowemu.
Podmiot wiadczcy usugi budowlane moe wystpi do waciwego urzdu
skarbowego o wydanie zawiadczenia o zwolnieniu zleceniodawcy z obowizku
pobierania podatku od usug budowlanych (niem. Freistellungsbescheinigung).
Zoenie wniosku nie wymaga szczeglnej formy, wymagane jest jednak wypenienie
stosownego formularza (wzr na: http://www.finanzamt.brandenburg.de/media_
fast/4055/StAb-Bau%20Fragebogen%202002%20-%20Polnisch.pdf
Do odmowy wydania zawiadczenia dochodzi w wyjtkowych sytuacjach, a ponadto
gdy usugodawca nie dopeni nastpujcych formalnoci:
nie zgosi dziaalnoci gospodarczej,
nie poda prawdziwych danych,
podmiot zagraniczny nie wykaza swojej rezydencji poprzez przedoenie
owiadczenia waciwego zagranicznego urzdu skarbowego,
ma zalegoci podatkowe,
nie zoy lub zoy nieterminowo deklaracje podatkowe.
Zawiadczenie o zwolnieniu jest wydawane maksymalnie na okres trzech lat bd na
potrzeby konkretnej umowy i musi by wane w momencie wymagalnoci nalenoci.
W przypadku okazania zawiadczenia odbiorca usug (niemiecki kontrahent czy
zleceniodawca) nie ma obowizku ani prawa pobierania tego podatku.
Zwolnienie z zatrzymania podatku dotyczy rwnie drobnych usug, gdy warto
wiadczenia w danym roku kalendarzowym nie przekroczy prawdopodobnie 5.000
EUR.

5.1.6. Podatek ubezpieczeniowy (niem. Versicherungsteuer)

Polski przedsibiorca podlega w Niemczech take podatkowi od umw
ubezpieczeniowych, tzw. podatkowi ubezpieczeniowemu. Podatek ten wynosi co do
zasady 19% (oglna stawka), w szczeglnych przypadkach (np. w przypadku umw
ubezpieczenia od ognia) stawka ta wynosi 22%.

48

Podstaw opodatkowania jest w tym przypadku indywidualna umowa ubezpieczenia.

Opodatkowaniu podlega zapata nalenego ubezpieczycielowi wynagrodzenia z
tytuu zawarcia umowy ubezpieczenia lub innego podobnego stosunku prawnego.
Patnikiem podatku jest ubezpieczony podmiot (niem. Versicherungsnehmer).

5.1.7. Podatek od rodkw transportu (niem. Kraftfahrzeugsteuer)

Obowizek opodatkowania pojazdu powstaje, gdy pojazd uywany jest na terenie
Republiki Federalnej Niemiec nie tylko czasowo, ale ma tzw. regularne miejsce
stacjonowania.
W przepisach ustawowych nie ma konkretnej definicji tego pojcia, wic uznanie,
e pojazd regularnie stacjonuje na terenie Niemiec, zaley od okolicznoci danego
przypadku. Tym bardziej nie zaleca si uywania pojazdw w Niemczech na polskich
numerach rejestracyjnych stale i przez duszy czas, bez ich przerejestrowania i
opodatkowania. Takie postpowanie moe by uznane za naruszenie niemieckich
przepisw dotyczcych rejestracji i opodatkowania pojazdw.
Pojazdy zarejestrowane w Niemczech podlegaj bezwzgldnie opodatkowaniu.
Opodatkowaniu podlegaj rwnie pojazdy zarejestrowane za granic (pod
warunkiem, e znajduj si one na terenie Republiki Federalnej Niemiec), z tym e z
opodatkowania wyczone s:
1. zagraniczne pojazdy osobowe, przeznaczone do przejciowego pobytu
w Niemczech, na okres nie duszy ni jeden rok, przy czym zwolnienie z
opodatkowania ustaje, gdy pojazdy te s wykorzystywane do odpatnego przewozu
osb lub rzeczy lub s uywane przez osoby majce miejsce zamieszkania lub
miejsce staego pobytu na terenie Niemiec,
2. zagraniczne pojazdy sprowadzone na teren Republiki Federalnej Niemiec w celu
ich naprawy i co do ktrych istnieje zezwolenie w rozumieniu prawa celnego na
przewz w celu naprawy,
3. pojazdy zagraniczne, o ile uywaj drg publicznych, ktre stanowi jedyne lub
dane poczenie miedzy rnymi miejscowociami innego pastwa i przecinaj
teren RFN na krtkich odcinkach.
W przypadku pojazdw zarejestrowanych za granic patnikiem podatku jest osoba,
ktra faktycznie uywa pojazd na terenie Republiki Federalnej Niemiec.
Wysoko podatku rni si w zalenoci od rodzaju pojazdu, napdu, emisji
zanieczyszczenia lub masy cakowitej. Mechanizm obliczenia podatku od rodka
transportu oraz funkcja jego samodzielnego wyliczenia znajduje si na stronie
internetowej: kfz-steuer.kfz-auskunft.de.

49

Wana informacja dla polskich firm handlujcych kaw: Swego rodzaju kuriozalnym
podatkiem w Niemczech jest podatek kawowy. Maj z nim nieraz niewiadome istnienia
tego podatku take polskie firmy. W tranzycie kawy przez Niemcy sprowadzanej z
innego kraju UE albo kraju trzeciego (palonej, zmielonej lub rozpuszczalnej) trzeba
bowiem zgosi tranzyt najpniej na 1 dzie przed transportem do urzdu celnego w
Stuttgarcie (wycznie do tego urzdu!) na specjalnym formularzu celnym nr 1843 wzr
na: https://www.formulare-bfinv.de/ffw/form/display.do?%24context=1
Jeli kierowca przewocy kaw przez Niemcy nie ma kopii ww. zgoszenia i potwierdzenia
jego wysania, to cay transport bdzie oboony podatkiem w wysokoci 2,19 EUR od
kg kawy w ziarnach i 4,78 za kg kawy rozpuszczalnej (celnicy traktuj wtedy towar za
wprowadzony do obrotu na terenie Niemiec). Bez tego podatku mona przewie tylko
do 10 kg kawy! Wiksza jej ilo, nawet u zwykego turysty czy osoby prywatnej uznaje
si za zakup dla celw handlowych i trzeba ww. podatek zapaci lub kawa zostanie
zarekwirowana do czasu zapacenia podatku. Podatek ten nie obejmuje kawy surowej.
(JM)

6. Pozostae kwestie zwizane

z zaoeniem dziaalnoci gospodarczej
W ramach rozpoczynania dziaalnoci gospodarczej przedsibiorca musi podj
dodatkowo szereg innych decyzji, zwizanych mniej lub bardziej bezporednio z
prowadzeniem biznesu, majcych jednak istotne znaczenie w przyszoci. Podejmujc
decyzje naley kierowa si daleko idc rozwag. Republika Federalna Niemiec
jest bowiem krajem uporzdkowanym, ktry przestrzega praw przysugujcych
obywatelom, ale rwnie skrupulatnie egzekwuje naoone na nich obowizki.

6.1. Otwarcie rachunku bankowego

Zakadajc dziaalno w Niemczech przedsibiorca staje przed dylematem wyboru
banku, ktry zajmie si obsug rachunku bankowego. Zasady prowadzenia rachunku,
odpowiedzialnoci banku i zabezpiecze uytkownika przed nieuprawnionym
dziaaniem osb trzecich reguluj przepisy niemieckiego kodeksu cywilnego (BGB)
oraz oglne warunki umw obowizujce w danym banku.
Poza tabel prowizji, ktra jest wanym czynnikiem przy wyborze banku, warto wzi
pod uwag:
1. zakres usug oferowanych w ramach konta,
2. pooenie placwki (niektre dokumenty spki naley skada w oddziale
prowadzcym rachunek),
3. moliwo komunikowania si w jzyku zrozumiaym dla przedsibiorcy, o ile nie
posuguje si on jzykiem niemieckim (wiele bankw posiada formularze w jzyku
angielskim).
Obrt dokumentw z bankiem odbywa si najczciej za pomoc przygotowanych
przez bank formularzy (np. wszelkiego typu owiadczenia czy penomocnictwa). Z
reguy banki nie uznaj dokumentw, ktre nie speniaj tej formy.
Przy zaoeniu rachunku bankowego naley przedoy dowd osobisty lub paszport.
W przypadku otwarcia rachunku bankowego dla spki dodatkowo naley okaza
umow spki, uchwa o powoaniu zarzdu i ewentualnie uchwa o powoaniu
prokurenta, a take list podpisw osb posiadajcych dostp do rachunku. Jeli
udziaowcem niemieckiej spki z o.o. zakadajcej rachunek w banku jest polska
spka, dodatkowo bank bdzie wymaga dokumentw polskiej spki.

50

51

Przy zaoeniu rachunku bankowego dla spki z ograniczon odpowiedzialnoci

przed wpisem do rejestru handlowego (gdy spka ma status spki w organizacji,
nie. GmbH in Grndung), banki - poza owiadczeniem czonka zarzdu, spki, ktry
dziaa w jej imieniu - daj owiadczenia wsplnikw spki o wyraeniu zgody na
zaoenie rachunku bankowego w danym banku i przyjciu wspodpowiedzialnoci
za zobowizania powstae do momentu wpisu spki w rejestrze handlowym.
Jeli osobiste zoenie podpisu w placwce banku zakadajcej rachunek bankowy
nie jest moliwe, podpis moe by zoony przed polskim notariuszem i przekazany do banku niemieckiego po potwierdzeniu dokumentu przez Ministerstwo Spraw
Zagranicznych (apostille). Podobn procedur przyjmuje si dla dokumentw, ktrych bank zada w oryginale. Aby unikn procedury legalizacji dokumentw warto wybra bank niemiecki, posiadajcy na terenie Rzeczpospolitej Polskiej bank-korespondenta, ktry przejmie obowizki zwizane z potwierdzaniem dokumentacji.

6.2. Wynajem lokalu

W Republice Federalnej Niemiec powszechnym zjawiskiem jest wynajem lokali na
cele dziaalnoci gospodarczej, rzadziej dochodzi do jego kupna.
Podpisujc umow najmu naley sprawdzi prawo wynajmujcego do zawarcia
umowy, dajc okazania dokumentw potwierdzajcych prawo wasnoci
nieruchomoci, wzgldnie umowy wynajmujcego z wacicielem lokalu, z ktrej
wynika prawo do zawarcia umowy podnajmu.
Zdarza si, e przedsibiorcy zagraniczni, tzn. majcy siedzib za granic, ale rwnie
spki zakadane wedug prawa niemieckiego, w ktrych udziaowcem s osoby
zagraniczne, spotykaj si z nieufnoci ze strony osb wynajmujcych. Wynajmujcy
w takiej sytuacji obawiaj si o zabezpieczenie swoich roszcze. W takim przypadku
umowa czsto zawiera klauzule daleko chronice wynajmujcego (przykadowo
nadzwyczaj wysoka kaucja na zabezpieczenie), a na najemc nakadajce wicej
obowizkw.
Naley wic zwrci uwag m.in. na nastpujce zapisy w umowie najmu:
1. moliwo przeduenia przez najemc umowy po upywie okrelonego terminu
(tzw. prawo opcji, niem. Optionsrecht); czsto przy tej okazji wynajmujcy
wprowadza zapis o moliwoci pobierania czynszu za przeduony okres najmu po
cenach rynkowych, a wic z reguy wyszych ni wynegocjowane przez najemc,
2. obcienie najemcy dodatkowymi opatami doliczanymi do czynszu podstawowego
(niem. Grundmiete); naley jasno doprecyzowa, w jaki sposb i w oparciu o jakie
czynniki obliczane bd patnoci obciajce najemc, szczegln uwag zwrci
naley na wysoko kosztw zwizanych z zarzdzaniem nieruchomoci,

52

3. prawo do umieszczenia szyldu na zewntrz budynku (i zwizane z tym ewentualne

dodatkowe koszty),
4. umowne wyczenie prawa najemcy do zmniejszenia wysokoci czynszu w
sytuacjach prawem przewidzianych (prawo to, tzw. Minderungsrecht, wynika z
przepisw niemieckiego kodeksu cywilnego i uprawnia do pacenia czynszu w
mniejszej wysokoci za okres, gdy przedmiot umowy ma wady),
5. prawo wynajmujcego do modernizacji budynku i w konsekwencji do
jednostronnej zmiany wysokoci czynszu (klauzula niebezpieczna dla najemcy, o
ile nie okrelono podstaw, zasad i zakresu planowanej modernizacji),
6. ponadprzecitna wysoko kaucji na zabezpieczenie roszcze (sigajca wysokoci
nawet szeciomiesicznego czynszu),
7. moliwo rozwizania umowy przez wynajmujcego w kadym czasie, w razie
naruszenia zapisw umowy przez najemc (wprowadzenie takiego zapisu
powoduje, e najemca nie ma pewnoci co do trwaoci zawartej umowy ponadto
warto doprecyzowa w umowie, w przypadku jakich narusze wynajmujcy ma
prawo wypowiedzie umow; prawo rozwizania umowy mona uzaleni od
dodatkowego terminu wyznaczonego najemcy na zaprzestanie narusze),
8. prawo najemcy do garau (miejsca postojowego), zwizanego z danym lokalem,
9. sposb przekazania lokalu po zakoczeniu stosunku najmu i zasady rozliczenia
nakadw poniesionych przez najemc.
Szczeglnie w wikszych miastach poszukiwanie lokalu, negocjacje i zawarcie
umowy odbywa si przy pomocy porednika obrotu nieruchomociami, ktrego
wynagrodzenie okrelane jest w systemie prowizyjnym. Co do zasady wynagrodzenie
to opaca wynajmujcy. Jeli do zapaty prowizji zobowizany jest rwnie najemca,
warto negocjowa jej wysoko, ewentualnie zaliczy uiszczon prowizj w caoci
lub czciowo na poczet opat z tytuu czynszu najemnego uiszczanego na rzecz
wynajmujcego w kolejnych okresach.

6.3. Ochrona marki wasnej

Wchodzc na rynek niemiecki ze sprzeda produktw lub technologii warto pomyle
o zabezpieczeniu ich przed naladowaniem przez firmy konkurencyjne. Prawo w
Republice Federalnej Niemiec - podobnie jak w Polsce - moe dotyczy rnych form
dziaalnoci danej firmy, w tym:
1. wynalazkw (zabezpieczenie mona uzyska poprzez uzyskanie patentu lub
zastrzeenie wzoru uytkowego, podstaw prawn jest ustawa o patentach, niem.
Patentgesetz);
2. wzornictwa (w zakresie ochrony logotypw i wzorw przemysowych, podstaw
prawn jest ustawa o wzorach uytkowych, niem. Gebrauchsmustergesetz),
3. ochrony znakw towarowych (okrelanych jako marka, trademark, logo), podstaw
prawn ich ochrony jest ustawa o znakach towarowych, niem. Markengesetz.

53

W myl prawa niemieckiego znakiem towarowym moe by kade oznaczenie, ktre

mona przedstawi w sposb graficzny, jeeli nadaje si do odrniania towarw
jednego przedsibiorstwa od towarw innego przedsibiorstwa. Znakiem towarowym
moe by w szczeglnoci wyraz, rysunek, ornament, kompozycja kolorystyczna lub
forma przestrzenna, w tym forma towaru lub opakowania.
Ochrona marki moe powsta w drodze jej uytkowania na terenie Republiki
Federalnej Niemiec lub przez fakt, e jest ona powszechnie znana i dziki temu
tworzy warto przedsibiorstwa. Ochron marki mona rwnie uzyska poprzez
formalne zgoszenie danego znaku towarowego do Niemieckiego Urzdu Patentw
i Znakw Towarowych (Deutsches Patent- undMarkenamt, DPMA, www.dpma.de).
Przez uzyskanie prawa ochronnego w DPMA na znak towarowy nabywa si prawo
wycznego uywania znaku towarowego w sposb zarobkowy lub zawodowy na
terenie Republiki Federalnej Niemiec. Rejestracja wymaga, aby znak by rozpoznawalny,
niepowtarzalny i nie narusza praw wynikajcych z innych znakw podlegajcych
ochronie.
Ochrona znaku towarowego udzielana jest na okres dziesiciu lat i moe by
przeduana na dalsze dziesicioletnie okresy, przy czym w trakcie pierwszych
dziesiciu lat musi nastpi rzeczywiste gospodarcze wykorzystanie znaku
podlegajcego ochronie. Regulacj t wprowadzono w celu uniknicia procedury
rejestracji ochronnej znakw towarowych na zapas, bez rzeczywistego zamiaru
rozpoczcia dziaalnoci gospodarczej na terenie Republiki Federalnej Niemiec.
Zoenie wniosku do DPMA o rejestracj znaku towarowego nie jest bowiem
uwarunkowane wykazaniem faktycznego prowadzenia dziaalnoci w Niemczech.
W uzasadnionych przypadkach, w szczeglnoci w branach charakteryzujcych si
du konkurencyjnoci, warto wic przemyle rejestracj znaku towarowego jeszcze
przed rozpoczciem dziaalnoci w Niemczech i podjciem dziaa marketingowych
na niemieckim rynku.
Moliwe jest rwnie zoenie wniosku o midzynarodow ochron znaku
towarowego. Wniosek naley kierowa do wiatowej Organizacji Wasnoci
Intelektualnej (Weltorganisation fr GeistigesEigentum (WIPO/OMPI, www.wipo.
int), za porednictwem Niemieckiego Urzdu Patentw i Znakw Towarowych.
Po otrzymaniu dokumentw z niemieckiego urzdu, WIPO dokonuje formalnego
sprawdzenia wniosku, a jeli wszystkie wymogi s spenione, wprowadza mark
do midzynarodowego rejestru i publikuje fakt rejestracji. W cigu roku od
opublikowania rejestracji przedsibiorstwa konkurencyjne maj prawo oprotestowa
midzynarodow ochron marki. Jeli wskutek tych dziaa dojdzie do odmowy
ochrony marki w danym pastwie, ochrona midzynarodowa w pozostaych krajach
pozostanie nienaruszona.

54

Jeli za przedsibiorca zamierza uzyska ochron marki na terenie Unii Europejskiej,

moe zoy wniosek do Urzdu ds. Harmonizacji Rynku Wewntrznego
(Harmonisierungsamtfr den Binnenmarkt, HABM, www.oami.europa.eu), wnioskujc
o rejestracj wsplnotowego znaku towarowego. Wniosek ten umoliwia jednolit
ochron znaku towarowego na terenie wszystkich pastw czonkowskich Unii
Europejskiej.
Warto wspomnie o czsto zawieranych w praktyce umowach licencyjnych, majcych
za przedmiot znak towarowy danego przedsibiorstwa. Na mocy umowy licencyjnej
licencjobiorca nabywa prawo do korzystania z marki licencjodawcy, z obowizkiem
uiszczenia umwionego wynagrodzenia z tego tytuu. Zawarcie takiej umowy,
ze wzgldu na szereg regulacji, ktre powinna ona zawiera, wymaga zazwyczaj
udziau profesjonalnego doradcy, w celu odpowiedniego zabezpieczenia wasnych
interesw.
O prawie wasnoci intelektualnej na targach mona si te dowiedzie z
poradnika na stronie WPHI: http://berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik/article/
detail,9780,PRAWO_WLASNOSCI_INTELEKTUALNEJ_NA_TARGACH.html
Kwestiom prawnych aspektw wiadczenia usug sprzeday w Internecie w Niemczech
powiecony jest oddzielny poradnik WPHI: http://berlin.trade.gov.pl/pl/prawne/
article/detail,7093,Sprzedaz_internetowa_w_Niemczech.html

6.4. Poszukiwanie partnerw handlowych

Wejcie na niemiecki rynek oznacza konieczno zbadania specyfiki rynku w celu
poznania kierujcych nim mechanizmw oraz jak najlepszego dopasowania usug i
produktw do aktualnych potrzeb niemieckich klientw. Naley te podj decyzj o
wyborze miejsca siedziby przedsibiorstwa, przy uwzgldnieniu wszelkich czynnikw
finansowych i logistycznych, specyfiki brany i przyszych potrzeb przedsibiorstwa.
Z badaniem rynku wie si konieczno nawizania kontaktw biznesowych, co
moe by trudne szczeglnie w pocztkowej fazie dziaalnoci, gdy firma jest nowa,
nieznana, bez dowiadczenia w dziaalnoci w Niemczech i bez referencji. Szczeglnie
na pierwszym etapie dziaalnoci naley zadba o wiarygodno przedsibiorstwa w
celu zdobycia zaufania niemieckich partnerw handlowych. Uzyskanie wiarygodnoci
finansowej (oznaczajcej brak zalegoci publicznoprawnych) potwierdzi mona
odpowiednim zawiadczeniem wydanym przez polski urzd skarbowy czy ZUS.
Zdolno kredytow firmy potwierdza zazwyczaj bank prowadzcy rachunek bankowy
danego przedsibiorcy. Pomocne jest rwnie uzyskanie listw referencyjnych od
wczeniejszych kontrahentw, potwierdzajcych np. dobr wspprac ze spk-

55

matk danego przedsibiorcy, o ile przedsibiorca nie posiada jeszcze wasnych

referencji. Najwiksze znaczenie maj listy referencyjne wystawione przez znanych
i szanowanych przedstawicieli danej brany. Poza ogln dobr ocen wsppracy
w licie referencyjnym dobrze jest te opisa przedmiot wykonywanej umowy,
szacunkow jej warto i sposb realizacji kontraktu. O tym jak najlepiej natomiast
sprawdzi niemieckiego kontrahenta, piszemy w rozdziale 9.

7. Niemiecki rynek pracy

Pierwsze kontakty z niemieckimi partnerami handlowymi mona nawiza przy

pomocy oglnodostpnych baz danych nt. kontaktw do przedsibiorcw
dziaajcych na terenie Republiki Federalnej Niemiec. Popularn metod zaistnienia
na rynku jest te udzia w targach branowych, organizowanych dla waciwie
wszystkich istniejcych na rynku bran. Wyszukiwarki targw na terenie RFN znajduj
si m.in. na stronach internetowych www.messen.de oraz www.expodatabase.de.

Dostp do niemieckiego rynku dla pracownikw z Polski pracy zosta zliberalizowany

1. maja 2011 roku. Od tego dnia polscy pracownicy na terenie Republiki Federalnej
Niemiec nie musz posiada pozwolenia na prac, bez wzgldu na bran, okres
zatrudnienia czy charakter wykonywanej pracy. Dotyczy to zarwno pracownikw
delegowanych z polskich przedsibiorstw jak i zatrudnianych bezporednio u
niemieckiego pracodawcy.

Popularnym rozwizaniem jest rwnie zaangaowanie firmy konsultingowej,

ktra przejmie ciar prowadzenia kampanii reklamowej i pozyskania pierwszych
kontrahentw, stosownie do moliwoci i potrzeb danego przedsibiorstwa. Dobrze
jest pozyska do wsppracy firm doradcz majc dowiadczenie w brany, w
ktrej bdzie dziaa dany przedsibiorca. Zyska mona wtedy na jej dowiadczeniu,
rozeznaniu rynku, ale i na wczeniejszych kontaktach handlowych.

W Niemczech nadal brakuje wysoko wykwalifikowanych pracownikw, gwnie

informatykw, inynierw personelu technicznego wrednego szczebla. Problemw ze
znalezieniem zatrudnienia nie maj rwnie pracownicy brany medycznej, lekarze,
dentyci i pielgniarki, a take opiekuni osb starszych i chorych.

W ramach doradztwa dystrybucyjnego firmy konsultingowe oferuj - poza

poszukiwaniem partnerw handlowych - wsparcie sprzeday, organizacj dystrybucji,
przedstawicielstwo handlowe oraz szeroko rozumian koordynacj dziaa
marketingowych. Jako e wiele z tych dziaa ma charakter niewymierny, a ich
skutki mog by widoczne dopiero w przyszoci, w umowie z firm doradcz naley
cile okreli zakres obowizkw i zada, ktre bdzie miaa do wykonania, a take
konkretny sposb wynagrodzenia. Umwienie si na miesiczne patnoci ryczatowe,
niezalenie od faktycznych efektw pracy konsultanta, jest obarczone duym ryzykiem i
w praktyce czsto oznacza ma skuteczno takiej wsppracy. Lepszym rozwizaniem
jest bezporednie powizanie wynagrodzenia (albo przynajmniej jego czci) z
efektywnoci pracy konsultanta, co przedsibiorcy zapewnia optymalizowanie
wydatkw, a konsultanta motywuje do pracy.

56

Szczegowe informacje na temat prawa pracy w Niemczech zostay zawarte w

Poradniku opracowanym przez Ambasad Rzeczpospolitej Polskiej w Berlinie Wydzia
Promocji Handlu i Inwestycji pt. Prawo pracy w Niemczech. W zwizku z tym w
niniejszym opracowaniu ograniczono si jedynie do kluczowych zagadnie, o ktrych
zawsze warto wspomnie.

7.1. Zawieranie umw o prac

Niemieckie prawo pracy jest trudn dziedzin dla zagranicznych przedsibiorcw, ze
wzgldu na liczb aktw prawnych, w ktrych jest ono uregulowane (w Niemczech
nie ma odpowiednika polskiego jednolitego kodeksu pracy). Wrd najwaniejszych
z nich wymieni mona:
1. niemiecki kodeks cywilny w zakresie regulacji umowy o wiadczenie usug
(BrgerlichesGesetzbuch, BGB),
2. ustaw o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz, ArbZG),
3. ustaw o zatrudnianiu w niepenym wymiarze czasu pracy
(Teilzeit- Und Befristungsgesetz, TzBfG),
4. ustaw o urlopach (Bundesurlaubsgesetz, BUrlG),
5. kodeks wewntrzzakadowy (Betriebsverfassungsgesetz, BetrVG),
6. ustaw o ukadach zbiorowych pracy, tzw. ukadach taryfowych
(Tarifvertragsgesetz, TVG),
7. ustaw o ochronie wypowiedzenia stosunku pracy
(Kndigungsschutzgesetz,KSchG),
8. ustaw o przekazywaniu pracownikw (Arbeitnehmerberlassungsgesetz, AG),
57

9. ustaw o delegowaniu pracownikw (Arbeitnehmer-Entsendegesetz, AEntG)

oraz
10. ustaw o ochronie macierzystwa (Mutterschutzgesetz, MuSchG).

8. termin wypowiedzenia stosunku pracy,

9. wskazanie obowizujcych ukadw
zakadowych.

Warto tez nadmieni, e specyfik niemieckiej ustawy o dziaalnoci gospodarczej

jest m.in. to, e zawiera take niektre przepisy dotyczce prawa pracy regulowane
w Polsce w kodeksie pracy (np. kwestie umowy o prac, wynagrodzenia, wiadectwa
pracy). Niemieckie urzdy nadzoru nad dziaalnoci gospodarcz maj take
uprawnienia inspekcji pracy.

Czas pracy w Niemczech regulowany jest ustaw o czasie pracy (Arbeitszeitgesetz,

ArbZG). Czas pracy jest liczony odrozpoczcia pracy do jej zakoczenia, nie wliczajc
przerw. Indywidualny czas pracy ustalany jest midzy pracownikiem a pracodawc
w umowie o prac. Strony umowy, jakkolwiek mog swobodnie ustali midzy sob
obowizujcy czas pracy, zwizane s bezwzgldnie obowizujcymi przepisami
niemieckiej ustawy o czasie pracy w zakresie jego maksymalnego wymiaru. Co
do zasady dzienny czas pracy pracownika nie moe przekracza omiu godzin
nieprzerwanej pracy. Zasadniczo pracownicy nie mog wykonywa pracy w niedziele,
cho od tej generalnej zasady istnieje jednak wiele wyjtkw. Maksymalny tygodniowy
czas pracy wynosi 48 godzin. Do pracownikw majcych status osoby zatrudnionej
na stanowisku kierowniczym przepisw ustawy o czasie pracy nie stosuje si.

W myl prawa niemieckiego stosunek pracy pomidzy pracownikiem a pracodawc

powstaje na podstawie zawartej umowy o prac. Umowa z reguy zawierana jest na
czas nieokrelony lub okrelony, w przypadku gdy dany pracownik zatrudniany jest
po raz pierwszy i istnieje rzeczowy powd przemawiajcy za zawarciem umowy na
czas okrelony. Wyrnia si rwnie umow na czas wykonania okrelonej pracy oraz
zawart na okres prbny.
Prawo niemieckie nie wymaga dla powstania stosunku pracy zawarcia umowy w
cile okrelonej formie. Umowa moe by zawarta w formie pisemnej, ale rwnie
ustnie. Zaleca si jednak zawieranie umw w formie pisemnej, aby w przypadku
ewentualnego sporu unikn wtpliwoci co do zakresu zada i obowizkw
pracownika, a co najwaniejsze aby sam fakt istnienia umowy o prac midzy
pracodawc a pracownikiem by bezsporny.
Wane jest, aby umowa o prac zostaa spisana ju w dniu jej zawarcia. Dziki temu
wzajemne prawa i obowizki stron zostan dokadnie sprecyzowane co ma znaczenie
nie tylko w celu zabezpieczenia roszcze pracownika, ale i dla zabezpieczenia interesw
pracodawcy (np. w przypadku zamania przez pracownika umowy o zachowaniu
poufnoci).
Ustawodawca niemiecki zobowizuje pracodawc do wrczenia pracownikowi w
cigu miesica od zawarcia umowy o prac pisemnego powiadczenia, zawierajcego
spis istotnych warunkw pracy ( 2 ustawy o powiadczaniu istotnych warunkw
stosunku pracy, niem. Nachweisgesetz). Obowizuje to rwnie w razie zmiany
istotnych warunkw stosunku pracy. Do najwaniejszych kwestii, o ktrych naley
poinformowa pracownika, nale:
1. oznaczenie i adres pracodawcy,
2. czas rozpoczcia pracy (data),
3. miejsce pracy,
4. zakres zada pracownika,
5. wysoko wynagrodzenia z rozbiciem na poszczeglne skadniki,
6. czas pracy (ilo godzin),
7. dugo urlopu wypoczynkowego,

58

zbiorowych

pracy

porozumie

Zagraniczne firmy delegujce czy uyczajce swych pracownikw do wiadczenia

pracy na terenie Niemiec, musz stosowa si do regulacji ustawowych i ukadw
zbiorowych, zarwno w zakresie czasu pracy jak i stawek minimalnych wyznaczonych
dla okrelonych bran (np. budowlanej, opieki, sprztania).
Warto tez wspomnie o szczeglnej regulacji niemieckiego prawa pracy dotyczcej
odpowiedzialnoci materialnej pracownikw za powierzone mienie lub za okrelony
stan rodkw pieninych w kasie, ktra znacznie rni si od zasad obowizujcych w
polskim prawie pracy. Wano niemieckiego porozumienia z pracownikiem wymaga,
aby pracownik z tytuu przejcia odpowiedzialnoci materialnej otrzymywa od
pracodawcy dodatkowe wynagrodzenie (niem. Mankogeld), w przeciwnym wypadku
owiadczenie pracownika o przejciu odpowiedzialnoci materialnej jest niewane.
Istotne jest przy tym rwnie, e odpowiedzialno pracownika ograniczona jest
do wysokoci dodatkowego wynagrodzenia, otrzymywanego z tytuu przejcia
odpowiedzialnoci materialnej. Powysza regulacja prawna powoduje, e w praktyce
porozumienia o odpowiedzialnoci materialnej maj znikome znaczenie, poniewa
zabezpieczaj pracodawc jedynie w niewielkim stopniu, nie pokrywajcym czsto
strat, a jednoczenie nakadaj na niego obowizek dodatkowych wiadcze na rzecz
pracownika.
W umowie o prac strony czsto przewiduj dodatkowe wiadczenie urlopowe
(niem. Urlaubsgeld). Wysoko tego wiadczenia moe by dowolna (przykadowo
rwnowarto jednej pensji). W pewnych przypadkach obowizek pracodawcy do
wypaty wiadczenia urlopowego oraz jego wysoko mog wynika z ukadw
taryfowych.

59

Umowa o prac zawarta wedug prawa niemieckiego moe by rozwizana z

zachowaniem okresu wypowiedzenia (niem. Kndigung) lub bez jego zachowania
(ohne Kndigungsfrist). W przypadku wypowiedzenia umowy przez pracownika okres
wypowiedzenia umowy wynosi cztery tygodnie, niezalenie od okresu zatrudnienia u
danego pracodawcy, ze skutkiem na 15-go dnia lub na koniec danego miesica. Jeli
umow wypowiada pracodawca, okres wypowiedzenia zaley od okresu zatrudnienia
pracownika u danego pracodawcy i wynosi przykadowo jeden miesic przy
zatrudnieniu powyej dwch lat, a dwa miesice, jeli stosunek pracy trwa lat pi,
ze skutkiem na koniec miesica. Ukady zbiorowe pracy oraz zapisy umowy o prac
mog odmiennie regulowa okresy wypowiedzenia (np. w przypadku pracodawcw
zatrudniajcych do 20 pracownikw, przy czym okres wypowiedzenia nie moe by
krtszy ni cztery tygodnie). Strony mog dowolnie wydua okresy wypowiedzenia.
Niedopuszczalna jest jednak sytuacja, gdy okres wypowiedzenia umowy o prac
ustalony dla pracownika jest duszy ni okres wypowiedzenia umowy obowizujcy
dla pracodawcy. Prawo niemieckie przewiduje liczne okresy ochronne, w czasie
ktrych umowa o prac nie moe zosta wypowiedziana ze wzgldu na konieczno
szczeglnej ochrony pracownika.
Warto pamita, e w Niemczech moliwe jest wypowiedzenie w trakcie choroby
pracownika, ale po spenieniu kilku warunkw:
- ochronie przed takim wypowiedzeniem nie podlegaj osoby pracujce u danego
pracodawcy krcej ni 6 miesicy, o ile pracodawca zatrudnia wicej ni 10 osb;
- w innym przypadku wymwienie takie w trakcie choroby wymaga uzasadnienia
np. e pracownik rwnie i w przyszoci (po zwolnieniu) nie nadaje si do tej
pracy, co jest b. trudne do udowodnienia przez pracodawc;
- pracodawca likwiduje dane stanowisko pracy;
- pracodawca uwaa, e pracownik cigle ucieka na zwolnienia lekarskie, nie
przedstawia tych zwolnie w terminie, grozi cigle pracodawcy, e pjdzie na
zwolnienie itp.
Jeli jednak pracodawca wypowiada umow pracownikowi w trakcie choroby, to
musi przynajmniej przez 6 tygodni paci mu wynagrodzenie, nawet jeli zwolnienie
koczy si po dniu wypowiedzenia, ale jednak nie duej ni 6 tygodni za cay okres
choroby (8 ustawy EntgeltfortzahlungsG). (JM)
W przypadku koniecznoci rozwizania z pracownikiem umowy o prac zalecane jest
skorzystanie z porady specjalisty w celu sprawdzenia, czy wszystkie wymogi zostay
zachowane. Wano rozwizania umowy, ktr w przypadku sporu bdzie ocenia
sd, zaley bowiem od spenienia wielu formalnoci.
Czsto w umowie o prac ustala si terminy dochodzenia przez pracownika roszcze
z danego stosunku pracy (niem. Verfallfristen, Ausschlussfristen). Na mocy takich
zapisw strony postanawiaj, e pracownik ma prawo dochodzi swoich roszcze

60

wobec pracodawcy (na pimie bd sdownie) jedynie w cile okrelonym terminie

(nie krtszym ni trzy miesice).Ewentualnie klauzula taka moe przewidywa termin
podwjny - dwuetapowy:
1. pierwszy termin na wystpienie pracownika z roszczeniem wobec pracodawcy (w
formie i w trybie okrelonym w umowie o prac),a w przypadku, gdy pracodawca
odmwi spenienia da pracownika lub nie ustosunkuje si do nich,
2. kolejny termin na skierowanie sprawy na drog sdow.
Skutkiem niedochowania przez pracownika terminw dochodzenia roszcze
przewidzianych w umowie o prac jest utrata prawa do ich dochodzenia na drodze
sdowej.
Wyznaczenie w umowie o prac terminw na dochodzenie roszcze przez pracownika
(Verfallfristen / Ausschlussfristen) daje pracodawcy pewno, e pracownik po upywie
umwionych terminw nie wystpi z dalszymi roszczeniami z zakoczonego wanie
stosunku pracy.

7.2. Wynagrodzenie pracownika

Najwaniejszym obowizkiem pracodawcy wobec pracownika w ramach stosunku
pracy jest wypata uzgodnionego wynagrodzenia. W praktyce niemieckiej
wynagrodzenie jest wypacane 15-go dnia kadego miesica za poprzedni miesic,
rzadziej pod koniec danego miesica. Szczegowe zasady zwizane z obowizkiem
wypaty pracownikom wynagrodzenia mog wynika z ukadw zbiorowych pracy.
Mimo i w Niemczech (poza wspomnianymi branami) nadal nie ma ustawowego,
powszechnego minimalnego wynagrodzenia (nowy rzd federalny zapowiada,
e wprowadzenie stawki 8,50 euro brutto za godzin nastpi stopniowo do
koca 2015 r.), to ustalone wynagrodzenie nie moe by za niskie. Sdy pracy w
Niemczech zwykle przyjmuj, e ustalone wynagrodzenie nie powinno by nisze
od 2/3 wynagrodzenia ustalonego we waciwych ukadach zbiorowych pracy (nie
wszyscy do nich przystpuj). Jest wiec to jakby wytyczna dla poziomu ustalenia
wynagrodzenia dla np. osb oddelegowanych w branach, w ktrych nie obowizuj
minimalne stawki dla pracownikw oddelegowanych. Ponadto w Niemczech nie ma
ustawowo okrelonych wysokoci dodatkw na prac w nadgodzinach, w nocy czy
dniach witecznych. S to jedynie regulacje zawarte w umowach taryfowych, zwykle
w odniesieniu do odpowiednich orzecze sdw pracy. Najczciej za prac w nocy
naliczany jest dodatek w wysokoci 25-30% pacy podstawowej, za prac w niedziel
50%, a za prac w dni witeczne 125%. Poziom ochrony czasu pracy w Niemczech
jest wysoki, odpowiednie kontrole przeprowadzaj (zalenie od landu) lokalne urzdy
ds. nadzoru nad dziaalnoci gospodarcz lub urzdy nadzoru i ochrony pracy. Za
nieprzestrzeganie ustawowych regulacji czasu pracy gro kary do 15 tys. euro.

61

Dla niektrych zawodw lub brany niemieckie prawo przewiduje stawki minimalne.
W innych przypadkach z kolei, gdzie zasady te nie obowizuj i nie ma jednolitych regu
dotyczcych wynagrodzenia minimalnego, pracodawca jest zobowizany zachowa
zapisy ukadw zbiorowych pracy, ktre co do zasady znajduj zastosowanie rwnie
wobec pracownikw oddelegowanych do pracy na terenie Niemiec.
rednie wynagrodzenie pracownika w Niemczech jest znacznie wysze ni pracownika
w Polsce. I tak np. w przypadku pielgniarki rednia pensja wynosi 2.000 EUR,
pracownika budowlanego 2.300 EUR, a kierowcy 1.600 EUR.

Wobec pracownikw delegowanych zastosowanie znajduje rwnie ukad zbiorowy

pracy obowizujcy w okrelonej brany (np. brany budowlanej), o ile spenia on
nastpujce warunki:
1. jest ukadem zbiorowym pracy o zasigu oglnokrajowym, stosowanym w
zakadzie pracy nalecym do okrelonej brany,
2. ma charakter powszechnie wicy, potwierdzony w specjalnym postpowaniu
prowadzonym przez Ministerstwo pracy i spraw socjalnych,
3. dotyczy np. minimalnego wynagrodzenia za prac, okresw urlopu rocznego lub
dodatkowego wiadczenia urlopowego.

Informacje nt. aktualnych rednich wynagrodze pracownikw w Niemczech znale

mona na stronie internetowej www.gehaltsvergleich.com. Dodatkowe informacje nt.
zasad wynagradzania pracownikw znajduj si na stronie internetowej Federlanego
Ministerstwa pracy i spraw socjalnych (niem. Bundesministerium fr Arbeit Und
Soziales, www.bmas.de).

Dodatkowo pracodawcy dziaajcy w brany pielgniarskiej mog na mocy

rozporzdzenia zosta zobowizani do zachowania okrelonych warunkw pracy.
Informacje na temat oglnie wicych ukadw zbiorowych pracy uzyska mona
w Ministerstwie pracy i spraw socjalnych pod adresem: Bundesministerium fr Arbeit
Und Soziales, Referat IIIa8, 53107 Bonn.

7.3. Delegowanie pracownikw do Niemiec

Mimo otwarcia niemieckiego rynku pracy delegowanie pracownikw na terytorium
Republiki Federalnej Niemiec nadal podlega wewntrznym uregulowaniom zawartym
w ustawie o delegowaniu pracownikw (niem. Entsendegesetz). Ograniczenia
wprowadzone na mocy tej ustawy nie s sprzeczne z europejsk zasad swobody
wykonywania usug, poniewa pracownicy delegowani z Polski podlegaj tym
samym regulacjom co niemieccy i inni pracownicy wykonujcy prace budowlane,
elektroinstalacyjne, malarskie czy dekarskie.
Pracownik delegowany do pracy w Niemczech przez polskiego przedsibiorc podlega
co do zasady prawu polskiemu. Od tej reguy istniej jednak pewne wyjtki, ktre
nakazuj stosowanie do pracownikw delegowanych przepisw prawa niemieckiego
w zakresie ustawowych warunkw zatrudnienia, obowizujcych dla wszystkich
pracownikw zatrudnionych na terenie Republiki Federalnej Niemiec, midzy innymi
w zakresie:
1. minimalnego wynagrodzenia - aktualne stawki na stronie
http://www.boeckler.de/pdf/ta_mindestloehne_aentg.pdf
2. minimalnego wymiaru patnych urlopw wypoczynkowych,
3. maksymalnego wymiaru czasu pracy,
4. prawa do przerwy w pracy,
5. przepisw bezpieczestwa i higieny w pracy,
6. obowizku rwnego traktowania pracownikw i unikania dyskryminacji.

62

W kadym wypadku nakazane jest sprawdzenie, czy pracownik delegowany do pracy

na teren Republiki Federalnej Niemiec bdzie podlega pod ukad zbiorowy pracy.
Zapisy ukadu mog znacznie wpyn na koszty wynagrodzenia polskiego pracownika
i warunki jego pracy. Czynniki te naley wzi pod uwag ju na etapie wstpnych
kalkulacji zwizanych z delegowaniem pracownikw.
Pracodawca polski, delegujcy pracownikw do wykonywania prac lub wiadczenia
usug na terytorium Republiki Federalnej Niemiec, w pewnych przypadkach jest
zobowizany do zgoszenia faktu delegowania pracownikw, na warunkach
okrelonych w 18 ust 1 ustawy o delegowaniu pracownikw (ArbeitnehmerEntsendegesetz, AEntG). Dotyczy to m.in. delegowania pracownikw w przypadku
robt budowlanych na budowie, usug zwizanych z czyszczeniem budynkw, usug
ochrony i usug pielgniarskich. Zgoszenie to formularz celny nr. 033036 na stronie:
https://www.formulare-bfinv.de/ffw/form/display.do?%24context=0
Zgoszenia dokonuje si odrbnie dla kadego miejsca zatrudnienia (np. w przypadku
kilku placw budowy na terenie Niemiec dla kadego placu budowy odrbnie), przy
czym delegowany pracownik moe by przypisany wycznie do jednego miejsca
wiadczenia pracy. W zgoszeniu naley poda m.in.:
1. imi i nazwisko oraz dat urodzenia pracownika,
2. dat rozpoczcia i przewidywalnego zakoczenia zatrudnienia,
3. miejsce zatrudnienia (w przypadku robt budowlanych naley wskaza miejsce
budowy, a w przypadku usug czyszczenia budynkw dany budynek),
4. imi i nazwisko oraz dat urodzenia i adres osoby odpowiedzialnej w Niemczech (i
dodatkowo dane penomocnika do dorcze, jeli jest nim inna osoba),
5. bran, w ktrej pracownik delegowany bdzie wiadczy prac.

63

Jeli pracownik wiadczy prac mobiln (typu dorczanie poczty, zbieranie mieci,
czyszczenie ulic, zimowe suby porzdkowe, ambulatoryjne suby pielgniarskie),
a take jeli jest zatrudniany w porze nocnej lub w trybie zmianowym, pracodawca
powinien przedoy plan pracy pracownika.
Nadzr nad zachowaniem wymogw prawnych w ramach delegowania pracownikw
na terytorium Republiki Federalnej Niemiec sprawuj niemieckie suby celne.

7.4. Agencje pracy tymczasowej

Liberalizacja i otwarcie niemieckiego rynku pracy nie oznacza, e przestay
obowizywa wymogi dotyczce rejestracji zagranicznych (polskich) agencji pracy,
chccych rozszerzy sw dziaalno na rynek niemiecki. W praktyce oznacza to, e
dany podmiot, chcc prowadzi dziaalno na terenie Republiki Federalnej Niemiec
w zakresie porednictwa pracy (przykadowo polska agencja pracy tymczasowej z
siedzib w Polsce), musi wystpi o uzyskanie stosownego zezwolenia, uprawniajcego
do podejmowania czynnoci w tym zakresie na terenie Niemiec. Wedug
aktualnych danych w Niemczech istnieje ponad 11.000 agencji pracy tymczasowej,
zatrudniajcych ok. 2% cznej sumy osb pracujcych. Do najwikszych z nich nale
Adecco, Randstad i Manpower.
Do wniosku o udzielenie zezwolenia w przypadku polskich agencji pracy naley
zaczy:
1. odpis z KRS,
2. zawiadczenie o wpisie do rejestru podmiotw prowadzcych agencje
zatrudnienia,
3. wycig z Krajowego Rejestru Karnego dla osoby lub podmiotu zbiorowego,
4. zawiadczenia z waciwego urzdu skarbowego i Zakadu Ubezpiecze
Spoecznych o niezaleganiu z podatkami i skadkami na ubezpieczenia
spoeczne,
5. zawiadczenie o posiadaniu wolnych rodkw na koncie bankowym w wysokoci
min. 2.000 EUR na jedn podnajmowan do Niemiec osob,
6. wzr umowy o prac z pracownikiem tymczasowym,
7. wzr umowy midzy agencj pracy tymczasowej a pracodawc uytkownikiem.
Uzyskanie zezwolenia na prowadzenie dziaalnoci w zakresie porednictwa pracy
wie si z obowizkiem uiszczenia opaty. W przypadku wniosku o wydanie
zezwolenia terminowego opata wynosi 750 EUR, za w przypadku zezwolenia
nieterminowego 2.000 EUR. Pocztkowo zezwolenie wydane jest na okres roczny. O
zezwolenie bezterminowe wnioskodawca moe ubiega si po trzech latach dziaania
w charakterze agencji pracy tymczasowej na terenie Republiki Federalnej Niemiec.

64

Organem waciwym do udzielenia zezwolenia jest Federalna Agencja Pracy

(BundesagenturfrArbeit, www.arbeitsagentur.de). Wydawaniem zawiadcze dla
polskich agencji zajmuj si Federalna Agencja Pracy w Dsseldorfie.
Odmowa wydania zezwolenia lub jego cofnicie nastpuj w przypadkach okrelonych
w ustawie, m.in. w przypadku stwierdzenia niedochowania przez wnioskodawc
przepisw ustawowych zwizanych z uiszczaniem skadek na ubezpieczenie spoeczne
lub podatkw, a take niedochowania przez wnioskodawc przepisw zwizanych
z uyczaniem pracownikw tymczasowych (w szczeglnoci w przypadku podjcia
dziaalnoci w zakresie porednictwa pracy przed uzyskaniem zezwolenia).
Zezwolenie na porednictwo pracy nie jest wymagane jedynie w wyjtkowych
przypadkach, m.in. gdy:
1. pomidzy pracodawcami tej samej brany gospodarki, w celu uniknicia
zatrudniania na krtki okres lub uniknicia zwolnie, jeli moliwo t przewiduje
ukad taryfowy,
2. pomidzy pracodawcami, jeli przekazanie pracownika nastpuje jedynie
okazjonalnie i pracownik nie jest zatrudniany w celu przekazania (w praktyce
sytuacja ta budzi wiele wtpliwoci),
3. przekazanie pracownikw odbywa si w ramach jednego koncernu, o ile
pracownicy nie s zatrudniani w celu przekazania.
W brany budowlanej przekazywanie pracownikw jest co do zasady niemoliwe.
Uyczanie
pracownikw okrelane jest w prawie niemieckim jako
Arbeitnehmerberlassung. Potocznie okrela si je mianem pracy tymczasowej (niem.
Zeitarbeit) lub leasingiem pracowniczym (niem. Personalleasing). Proces uyczania
pracownikw przebiega dwupaszczyznowo:
1. pracodawca uyczajcy (Verleiher), ktrym najczciej jest agencja pracy
tymczasowej, zawiera z pracodawc poszukujcym pracownikw (pracodawca
uytkownik; Leiharbeitgeber, Entleiher) umow na poszukiwanie pracownikw, w
efekcie ktrej agencja pracy tymczasowej poszukuje dla pracodawcy uytkownika
pracownikw na wolne miejsca pracy,
2. jednoczenie agencja pracy tymczasowej zawiera umow o prac z osob
poszukujc pracy (pracownikiem tymczasowym, Leihmitarbeiter).
Na mocy umw porednictwa pracy powstaje stosunek trjstronny midzy agencj
pracy tymczasowej, pracodawc uytkownikiem a pracownikiem, na mocy ktrego
prawa i obowizki pracodawcy przeniesione zostaj czciowo na pracodawc
uytkownika, przy czym pracownik zawiera umow o prac wycznie z agencj pracy
tymczasowej. Z umowy o prac powinno wynika, e pracownik zostaje przekazany do
pracy u innego pracodawcy (pracodawcy uytkownika).

65

Dodatkowo wspomnie naley o obowizku sprawozdawczym podmiotw

zajmujcych si przekazywaniem pracownikw do pracy w Niemczech. Sprawozdania
naley skada do Federalnego Statystycznego Biura Meldunkowego w Berlinie
(Zentraler Statistischer Meldedienst) najpniej do 1 marca, wzgldnie do 1 wrzenia
za poprzednie procze, wykorzystujc przy tym formularze urzdowe.
Unijna dyrektywa dotyczca zatrudniania pracownikw tymczasowych
(Leiharbeitsrichtline) okrela zasad, e istotne warunki pracy i pracy pracownika
tymczasowego w czasie trwania jego przekazania do pracodawcy uytkownika musz
odpowiada co najmniej warunkom, jakie obowizywayby, gdyby by on zatrudniony
bezporednio przez pracodawc uytkownika (a wic bez porednictwa agencji pracy
tymczasowej) na danym stanowisku pracy (tzw. zasada rwnego traktowania, zwana
equalpay lub equaltreatment). Zasada ta zostaa wyraona wprost w niemieckiej
ustawie o przekazywaniu pracownikw ( 9 nr 2 oraz nr 2a ustawy). Jednoczenie
dyrektywa unijna otwiera drog do licznych odstpstw od zasady rwnego traktowania,
dziaajcych na niekorzy pracownika tymczasowego, ktre okrela mog ukady
taryfowe. W praktyce moliwo ta doprowadzia w Niemczech do sytuacji odwrotnej
ni zamierzona, w ktrej rwne traktowanie pracownikw tymczasowych stao si
wyjtkiem na rzecz reguy ustanawiania dla nich mniej korzystnych warunkw pracy
i pacy.
W brany uyczania pracownikw od 1.01.2014 r. stawki minimalne wynosz 8,50
EUR w regionach zachodnich i odpowiednio 7,86 EUR w regionach wschodnich.
S to stawki brutto za godzin pracy. Dodatkowo od listopada 2012 roku w kilku
branach obowizuj dodatki branowe dla pracownikw tymczasowych (m.in. w
brany metalowej, przemyle elektrycznym i chemicznym). Nadzr nad przebiegiem
wykonywania pracy przez pracownikw tymczasowych sprawuj niemieckie suby
celne.
Wicej na temat uyczania mona przeczyta w informacji WPHI na: http://berlin.trade.
gov.pl/pl/rfnprzewodnik/article/detail,5124,Informacja_dla_polskich_agencji_
pracy_tymczasowej_o_niemieckich_regulacjach_dotyczacych_czasowego_
uzyczania_polskich_pracownikow_do_swiadczenia_pracy_na_terenie_Niemiec.
html

7.5. Zatrudnianie opiekunw dla osb starszych i chorych

Szczeglne miejsce w zatrudnianiu polskich obywateli w Niemczech zajmuje
zatrudnianie opiekunw dla osb starszych i chorych.
Zatrudnienie w charakterze opiekuna moe nastpi w ramach samodzielnej
dziaalnoci gospodarczej danej osoby. W zakresie poszukiwa osoby potrzebujcej

66

opieki mona skorzysta z licznych agencji porednictwa, ktre za wynagrodzeniem

pomagaj w znalezieniu osb zainteresowanych takimi usugami. Naley jednak
uwaa na sytuacj, gdy dana osoba fizyczna (dziaajc jako przedsibiorca) ma
do czynienia tylko z jednym pacjentem-zleceniodawc, ktrym si stale opiekuje.
W takim przypadku mona bowiem mwi o pozornym samozatrudnieniu w celu
obejcia przepisw pracowniczych i obowizkw ubezpieczenia spoecznego.
Takie postpowanie wie si z daleko idcymi sankcjami. Naley wic uwaa,
aby wykonywanie w Niemczech dziaalnoci gospodarczej w charakterze opiekuna
cechowao si samodzielnoci i brakiem podporzdkowania wycznie jednemu
zleceniodawcy.
W zakresie opieki nad osob starsz moliwe jest rwnie zawarcie umowy o prac,
bezporednio z rodzin, u ktrej opieka bdzie wiadczona. Taki ukad powoduje
jednak wiele obowizkw i kosztw dla obywateli Niemiec, ktrzy w zwizku z
zawarciem tego typu umowy staj si pracodawc, ze wszystkimi wynikajcymi z
tego konsekwencjami. W efekcie rozwizanie to nie zyskao popularnoci.
Najczstsz form zatrudnienia w charakterze opiekuna jest korzystanie z polskich
agencji pracy, oferujcych porednictwo przy zawieraniu takich umw. Agencje te
wyszukuj w Polsce personel, rekrutuj, sprawdzaj kwalifikacje i predyspozycje, a
nastpnie zatrudniaj dan osob, zawierajc z ni umow o prac.
Istnieje wiele agencji wiadczcych usugi w zakresie zatrudniania opiekunw do pracy
w Niemczech. Ze wzgldu na cigle rosnce zainteresowanie tego typu firm cigle
przybywa. W zwizku z tym wymagana jest dua ostrono przy wyborze agencji, z
ktr zostanie zawarta umowa. Przede wszystkim naley zwrci uwag na oglne
zasady dziaania agencji, takie jak okres czasu, przez jaki agencja dziaa na rynku, liczb
osb wysanych dotychczas do pracy w Niemczech oraz opinie osb, ktrych umowa
dobiega ju koca i ktre wrciy do kraju. adna z tych okolicznoci nie daje jednak
stuprocentowej gwarancji co do rzetelnoci danego przedsibiorstwa, dlatego naley
zachowa czujno i ze starannoci sprawdzi zapisy umowy.
W umowie z agencj porednictwa pracy naley zweryfikowa m.in.:
1. dokadne okrelenie przedmiotu umowy,
2. czas pracy przy opiece nad osob starsz (gwnie pod ktem wiadczenia opieki
w nocy bd na kade danie, poza umwionymi godzinami pracy),
3. warunki i terminy wypaty wynagrodzenia (rwnie w zakresie, jaka cz
wynagrodzenia stanowi prowizj dla agencji pracy tymczasowej, a jaka cz
(brutto/netto) przypada pracownikowi),
4. warunki zakwaterowania i wyywienia (w rzeczywistoci faktyczne warunki
pobytowe czsto znacznie odbiegaj od przyjtych standardw, dlatego warto je
doprecyzowa w umowie),

67

5. zasady uzyskania zawiadczenia A1 w celu zachowania polskiego systemu

ubezpiecze spoecznych podczas pracy w Niemczech,
6. obowizek opacania przez agencj skadek ZUS, zgodnie z polskimi przepisami
prawa pracy i ubezpiecze spoecznych,
7. posiadanie przez opiekuna Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego
(EKUZ),
8. wsparcie koordynatora w trakcie wiadczenia pracy w Niemczech,
9. dane kontaktowe osoby w Niemczech,
10. prac w okresach witecznych,
11. zasady pokrywania kosztw podry i czstotliwo wyjazdw do Polski.
W brany opiekuczej obowizuj od wrzenia 2013 r. minimalne stawki
wynagrodzenia:
1. w landach zachodnich 9,00 EUR za godzin,
2. w landach wschodnich 8,00 EUR za godzin.
Pace poniej ww. stawek s niedopuszczalne, ale nie dotycz one np. pracy w
charakterze pomocy domowej osoby starszej.

8. System ubezpiecze spoecznych

w Republice Federalnej Niemiec

8.1. Wybr waciwego systemu ubezpiecze spoecznych

Ustalenie waciwego systemu ubezpieczenia spoecznego oraz zasad podlegania
ubezpieczeniu odbywa si na podstawie przepisw unijnych dotyczcych koordynacji
systemw ubezpieczeniowych krajw Unii Europejskiej:
1. Rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29 kwietnia
2004r. w sprawie koordynacji systemw ubezpieczenia spoecznego,
2. Rozporzdzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 987/2009 z dnia 16
wrzenia 2009r. dotyczcego wykonywania powyszego rozporzdzenia.
Obowizuje oglna zasada jednego ustawodawstwa, w myl ktrej osoba wykonujca
w Pastwie Czonkowskim prac najemn (pracownik) lub prac na wasny rachunek
(przedsibiorca) podlega ustawodawstwu tego Pastwa Czonkowskiego, nawet jeli
siedziba pracodawcy i jego miejsce zamieszkania znajduj si w innym pastwie.
Od tej zasady istniej dwa wyjtki, mianowicie:
1. osoba, ktra wykonuje dziaalno jako pracownik najemny w Pastwie
Czonkowskim w imieniu pracodawcy, ktry normalnie tam prowadzi sw
dziaalno, a ktra jest delegowana przez tego pracodawc do innego Pastwa
Czonkowskiego do wykonywania pracy w imieniu tego pracodawcy, nadal
podlega ustawodawstwu pierwszego Pastwa Czonkowskiego, pod warunkiem
e przewidywany czas takiej pracy nie przekracza 24 miesicy i e osoba ta nie jest
wysana, by zastpi inn osob (pracownicy tymczasowo oddelegowani do pracy
za granic),
2. osoba, ktra normalnie wykonuje dziaalno jako osoba pracujca na wasny
rachunek w Pastwie Czonkowskim, a ktra udaje si, by wykonywa podobn
dziaalno w innym Pastwie Czonkowskim, nadal podlega ustawodawstwu
pierwszego Pastwa Czonkowskiego, pod warunkiem e przewidywany czas
takiej pracy nie przekracza 24 miesicy (osoby pracujce na wasny rachunek).
Dalsze wyjtki (w przypadku wykonywania pracy lub prowadzenia dziaalnoci
gospodarczej w kilku Pastwach Czonkowskich) s nastpujce:
1. osoba, ktra normalnie wykonuje prac najemn w dwch lub w kilku Pastwach
Czonkowskich, podlega:
ustawodawstwu Pastwa Czonkowskiego, w ktrym ma miejsce zamieszkania,
jeeli wykonuje znaczn cz pracy w tym Pastwie Czonkowskim lub jeeli

68

69

2.


3.

jest zatrudniona przez rne przedsibiorstwa lub przez rnych pracodawcw,

ktrzy maj siedzib lub miejsce wykonywania dziaalnoci w rnych Pastwach
Czonkowskich lub
ustawodawstwu Pastwa Czonkowskiego, w ktrym znajduje si siedziba lub
miejsce wykonywania dziaalnoci zatrudniajcego j przedsibiorstwa lub
pracodawcy, jeeli osoba ta nie wykonuje znacznej czci swej pracy w Pastwie
Czonkowskim, w ktrym ma miejsce zamieszkania,
osoba, ktra normalnie wykonuje prac na wasny rachunek w dwch lub w kilku
Pastwach Czonkowskich, podlega:
ustawodawstwu Pastwa Czonkowskiego, w ktrym ma miejsce zamieszkania,
jeeli wykonuje znaczn cz pracy w tym Pastwie Czonkowskim lub
ustawodawstwu Pastwa Czonkowskiego, w ktrym znajduje si centrum
zainteresowania dla jej dziaalnoci, jeeli osoba ta nie zamieszkuje w jednym z
Pastw Czonkowskich, w ktrych wykonuje ona znaczn cz swej pracy,
osoba, ktra normalnie wykonuje prac najemn i prac na wasny rachunek
w rnych Pastwach Czonkowskich podlega ustawodawstwu Pastwa
Czonkowskiego, w ktrym wykonuje sw prac najemn.

Przedsibiorca polski prowadzcy jednoosobow dziaalno gospodarcz w Polsce,

ktry osobicie wiadczy usugi w Niemczech w ramach swobody wiadczenia usug,
moe zachowa polskie ubezpieczenia spoeczne, o ile w Polsce posiada ubezpieczenie
z innego tytuu (np. umowy o prac).
Co do zasady wic przedsibiorca niemiecki zatrudniajcy w Niemczech pracownikw
(niezalenie od ich narodowoci), podlega niemieckiemu ubezpieczeniu spoecznemu
i zobowizany jest do zarejestrowania pracownika we waciwej niemieckiej kasie
chorych (Sozialversicherung). Z reguy te pracownik, ktry na wasn rk podejmuje
prac w Niemczech, podlega niemieckim ubezpieczeniom spoecznym. Do rzadkoci
naley bowiem sytuacja, w ktrej pracownik - mimo zatrudnienia w Niemczech znaczn cz pracy wykonuje w Polsce (okrelan jako co najmniej 25% czasu pracy
lub wynagrodzenia). Do rzadkoci naley rwnie wykonywanie przez pracownika
pracy na rzecz kilku pracodawcw w rnych krajach (w takiej sytuacji pracownik
nadal podlegaby ubezpieczeniu spoecznemu w miejscu swojego zamieszkania).
W sytuacji gdy usugi w Niemczech wiadczone s w ramach swobody wiadczenia
usug, bez zakadania tam przedsibiorstwa, i przedsibiorca polski deleguje
swoich polskich pracownikw do pracy na terenie RFN, mog oni nadal podlega
polskiemu systemowi ubezpiecze spoecznych. Jak wskazano powyej, utrzymanie
pracownikw w takiej sytuacji w polskim systemie ubezpiecze spoecznych
wymaga, aby przedsibiorca normalnie prowadzi sw dziaalno w Polsce. W
ustawodawstwie unijnym oraz ustawach dotyczcych ubezpieczenia spoecznego w
poszczeglnych pastwach UE brak jednoznacznej definicjinormalnego prowadzenia
dziaalnoci w Polsce. Definicja ta jest wysoce sporna i w praktyce prowadzi do
rozbienych interpretacji, nawet pomidzy poszczeglnymi zakadami ubezpiecze
70

spoecznych. Przyjmuje si jednoznacznie, e jeeli dziaalno przedsibiorstwa

jest ograniczona do zarzdzania wewntrznego, to przedsibiorstwo to nie bdzie
uwaane za normalnie prowadzone w danym pastwie czonkowskim. Europejska
Komisja Administracyjna ds. Koordynacji Systemw Zabezpieczenia Spoecznego
opracowaa poradnik pt. Ustawodawstwo majce zastosowanie do pracownikw
w Unii Europejskiej, Europejskim Obszarze Gospodarczym i Szwajcarii, wskazujcy
szereg obiektywnych czynnikw, przy pomocy ktrych weryfikowa mona fakt
prowadzenia przez firm znacznej czci dziaalnoci w pastwie delegujcym (w
Polsce). Wykaz ten nie jest wyczerpujcy, a kryteria w nim ujte - zgodnie z wytycznymi
- powinny by dostosowane do konkretnego przypadku i powinny uwzgldnia
charakter dziaalnoci prowadzonej przez przedsibiorstwo w pastwie, w ktrym
ma ono siedzib.
W praktyce przy ocenie miejsca prowadzenia normalnej dziaalnoci przez
przedsibiorc pod uwag brane s nastpujce czynniki:
1. miejsce, w ktrym delegujce przedsibiorstwo ma zarejestrowan siedzib i
administracj,
2. liczebno personelu administracyjnego delegujcego przedsibiorstwa
pracujcego w pastwie delegujcym i w pastwie zatrudnienia, przy czym
obecno wycznie personelu administracyjnego w pastwie delegujcym
wyklucza moliwo zastosowania do tego przedsibiorstwa przepisw
dotyczcych delegowania,
3. miejsce, w ktrym rekrutowani s pracownicy delegowani,
4. miejsce, w ktrym zawierana jest wikszo umw z klientami,
5. prawo majce zastosowanie do umw zawartych przez delegujce przedsibiorstwo
z pracownikami i klientami,
6. liczba umw wykonanych w pastwie delegujcym i pastwie zatrudnienia,
7. obroty osigane przez delegujce przedsibiorstwo w pastwie delegujcym i w
pastwie zatrudnienia w odpowiednio typowym okresie,
8. okres, przez jaki przedsibiorstwo posiada siedzib w delegujcym pastwie
czonkowskim.
Przy ustalaniu, czy dany przedsibiorca na terenie kraju siedziby prowadzi znaczn
cz swojej dziaalnoci, zakad ubezpiecze spoecznych powinien wzi pod uwag
wszystkie okolicznoci i wskaniki, w tym faktyczne obroty wygenerowane z tytuu
prowadzonej dziaalnoci. Zakady ubezpiecze spoecznych posuguj si przy tym
posikowo podatkow definicj obrotu, ktra z kolei odnosi si do wielkoci przychodu
netto ze sprzeday towarw, produktw, operacji finansowych oraz usug. W praktyce
okrelenie obrotw przypadajcych na pastwo delegujce i pastwo zatrudnienia
przysparza due problemy. Podkrela si czsto konieczno spenienia warunku, aby
obrt firmy w pastwie siedziby wynosi 25% obrotw cakowitych (tj. osiganych w
Polsce i za granic). Prg ten nie jest jednak sztywn granic, a jego niespenienie nie
przesdza o niemoliwoci zastosowania dla pracownikw delegowanych do Niemiec
polskiego ubezpieczenia spoecznego.
71

Firma budowlana, ktrej obsuga zarzdu i zaplecze administracyjne znajduje si

w Polsce, a wszyscy pracownicy budowlani pracuj na budowach w Niemczech, nie
prowadzi tzw. normalnej dziaalnoci w Polsce. Dlatego pracownicy zatrudnieni
w Niemczech nie bd mie prawa do zachowania polskiego systemu ubezpiecze
spoecznych i bd podlega niemieckiemu ubezpieczeniu.
Warunkiem utrzymania polskiego ubezpieczenia spoecznego pracownikw
wiadczcych prac za granic jest zoenie we waciwym zakadzie ubezpiecze
spoecznych (w Polsce) wniosku o wydanie tzw. zawiadczenia A1. O ile waciwy
zakad ubezpiecze spoecznych uzna, e wymogi do zachowania przez pracownikw
polskiego systemu ubezpiecze spoecznych zostay zachowane, wystawia dane
zawiadczenie.
W praktyce wykazanie w zakadzie ubezpiecze spoecznych prawa do objcia
pracownikw pracujcych za granic polskim systemem ubezpieczenia spoecznego
wymaga przedoenia we waciwej jednostce ZUS wielu dokumentw, w tym
zawartych umw ramowych, list obecnoci pracownikw i faktur oraz zoenia
dodatkowych wyjanie nt. dziaalnoci przedsibiorstwa w Polsce i za granic.

8.2. Skadki na ubezpieczenie spoeczne

Do niemieckiego ubezpieczenia spoecznego zaliczane s:
ubezpieczenie emerytalne (niem. Rentenversicherung),
ubezpieczenie zdrowotne (niem. Krankenversicherung),
ubezpieczenie wypadkowe (niem. Unfallversicherung),
ubezpieczenie na wypadek koniecznoci sprawowania opieki
(niem. Pflegeversicherung),
ubezpieczenie na wypadek bezrobocia (niem. Arbeitslosenversicherung).
Osoby prowadzce samodzieln dziaalno gospodarcz podlegaj obowizkowo
ubezpieczeniu zdrowotnemu. W przypadku niektrych grup zawodowych obowizkowe jest rwnie ubezpieczenie emerytalne indywidualnych przedsibiorcw.
Osoby wykonujce prac na terenie Republiki Federalnej Niemiec podlegaj
nastpujcym obowizkowym ubezpieczeniom spoecznym (stawki dla 2013 r.):
1. ubezpieczenie emerytalne: skadka wynosi 18,9%, pracodawca i pracownik
pac po poowie skadki. Ubezpieczenie emerytalne jest pobierane wycznie do
wysokoci tzw. granicy wymiaru skadki (niem. Beitragsbemessungsgrenze), ktra
w zachodnich regionach Niemiec wynosi 5.800 EUR miesicznie, za we wschodnich
regionach 4.900 EUR miesicznie. Podobnie jak w Polsce, od wynagrodzenia
przekraczajcego wskazane kwoty skadka na ubezpieczenie emerytalne nie jest
pobierana,
72

2. ubezpieczenie na wypadek bezrobocia: skadka wynosi 3%, pracodawca i

pracownik pac po poowie skadki. Ubezpieczenie na wypadek bezrobocia
pobierane jest do wysokoci granicy wymiaru skadki, jak przy ubezpieczeniu
emerytalnym,
3. ubezpieczenie zdrowotne: skadka wynosi 15,5%, z czego pracownik opaca
8,2%, za pracodawca 7,3%. Granica wymiaru skadki w przypadku ubezpieczenia
zdrowotnego wynosi 3.937,50 EUR miesicznie i jest jednolita na terenie caych
Niemiec,
4. ubezpieczenie na wypadek opieki: skadka wynosi 2,05%. Pracodawca i
pracownik pac po poowie skadki (wyjtkiem jest Saksonia, gdzie pracownik
paci 1,525%, za pracodawca 0,525% skadki). Pracownicy bezdzietni powyej 24
roku ycia pac dodatkow skadk 0,25% (cznie2,3%, z czego 1,275%przypada
na pracownika, a 1,025%na pracodawc). W Saksonii pracownicy bezdzietni
pac skadk w wysokoci 1,525% + 0,25%, co daje cznie 1,775%. W przypadku
ubezpieczenia pielgnacyjnego obowizuje granica wymiaru skadki okrelona
dla ubezpieczenia zdrowotnego.
Dodatkowo pracodawcy opacaj na rzecz swoich pracownikw ubezpieczenie
wypadkowe, ktrego wysoko zaley od stopnia zagroenia wystpujcego w
danej brany. Wysoko skadki zalena jest od ryzyka wypadku w danym zakadzie
i brany (np. w firmie budowlanej 0,2% pacy brutto dla pracownika biurowego
i ju ok. 6% dla pracownika na budowie - minimum 100 euro). Skadki wyliczaj
specjalne kasy ubezpieczenie od NW (niem. Berufsgenossenschaft). Wspomnie
te naley o ubezpieczeniu zabezpieczajcym roszczenia pracownicze na wypadek
ogoszenia upadoci pracodawcy (niem. Insolvenzgeldumlage); skadka z tytuu tego
ubezpieczenia wynosi 0,15% wynagrodzenia brutto pracownika.
Pracodawcy zobowizani s take do opacania skadek na poczet zabezpieczenia
kontynuacji wypaty wynagrodzenia:
1. nakadw zwizanych z macierzystwem (Umlage 2); na podstawie ubezpieczenia
kasa chorych przejmuje 100% kosztw zwizanych z wypat wiadcze z tytuu
macierzystwa,
2. przedsibiorcy zatrudniajcy poniej 30 pracownikw pac dodatkowo skadk
na zabezpieczenie wypaty wynagrodzenia w przypadku choroby pracownika
(Umlage 1); na podstawie ubezpieczenia kasa chorych pokrywa do 80% kosztw
wypaty wiadczenia.
Wysoko skadek z tytuu powyszego ubezpieczenia Umlage 1 i Umlage 2 reguluj
regulaminy kasy chorych. Planowane jest jednak ujednolicenie powyszych skadek
na paszczynie federlanej.

73

Przynaleno do niemieckiego systemu ubezpiecze spoecznych odbywa si

za porednictwem kasy chorych. Osoby prowadzce samodzieln dziaalno
gospodarcz maj prawo wyboru pomidzy dobrowolnym, ustawowym i
prywatnym ubezpieczeniem zdrowotnym. W przypadku pracownikw obowizek
zgoszenia pracownika do wybranej kasy chorych przejmuje pracodawca. Kasa
chorych z kolei przejmuje obowizek zgoszenia pracownika do ubezpieczenia na
wypadek bezrobocia i ubezpieczenia emerytalnego. Po zgoszeniu pracownikw
do ubezpieczenia kademu z nich nadawany jest odrbny numer ubezpieczeniowy
(niem. Sozialversicherungsnummer).
Pracownicy, ktrych miesiczne zarobki brutto nie przekraczaj kwoty 4.125 EUR,
mog dowolnie wybra kas chorych, do ktrej faktycznego zgoszenia dokona ich
pracodawca. Jeli za dochody stale przekraczaj t kwot, pracownik moe wybra
prywatne ubezpieczenie zdrowotne.

9. Kontrakty handlowe w polsko-niemieckim

obrocie gospodarczym
O wadze Republiki Federalnej Niemiec jako partnera gospodarczego Polski
wspomniano ju w rozdziale 1. Polsko-niemieckie kontrakty i bezporednie
inwestycje zagraniczne w obu krajach nie s dzi niczym nadzwyczajnym, a rynek
niemiecki sta si dla polskich firm wyjtkowo bliski i atwo dostpny, szczeglnie
po zakoczeniu okresw przejciowych zwizanych z przystpieniem w 2004 r.
Polski do Unii Europejskiej. Unijna swoboda prowadzenia dziaalnoci gospodarczej
(w ramach wewntrzwsplnotowych dostaw towarw i usug czy to poprzez
zakadanie przedsibiorstw na terenie RFN), nie oznacza braku ryzyka dziaalnoci
i niejednokrotnie potrzeby weryfikacji niemieckiego kontrahenta przez polskiego
przedsibiorc. Rynek niemiecki jest przecie nieco inny nie tylko ze wzgldu na
uwarunkowania kulturowe, ale i poziom rozwoju oraz specyfik ksztatowania
kontraktw handlowych. Dlatego te w ramach niniejszego poradnika omwione
zostan zagadnienia, z ktrymi przedsibiorcy dziaajcy na terenie Niemiec maj do
czynienia na co dzie.

9.1. Weryfikacja partnera handlowego

Szczeglnie istotnym aspektem w relacjach midzy przedsibiorcami jest wnikliwa
analiza sytuacji ekonomicznej przyszego (a nawet obecnego) partnera handlowego.
Dla wasnej ochrony warto jest sprawdzi wiarygodno kontrahenta niemieckiego.
Instrumentami umoliwiajcymi weryfikacj kontrahenta s:
rejestr handlowy,
izby gospodarcze,
urzd meldunkowy,
raporty handlowe,
Internet i ksiki telefoniczne.
Przy podjciu kontaktu gospodarczego naley sprawdzi przede wszystkim:
form prawn kontrahenta,
aktualny odpis z rejestru handlowego (w przypadku spek wpisywanych do
rejestru handlowego),
dane osobowe przedsibiorcy prowadzcego jednoosobow dziaalno
gospodarcz,
w przypadku spek: sposb reprezentacji przedsibiorcy oraz osoby do niej
uprawnione (na podstawie aktualnego odpisu z rejestru handlowego lub umowy
spki w przypadku spki cywilnej),
74

75

 kondycj finansow.
Kady kto wykae okrelony ustawowo interes prawny, moe skorzysta z tzw. list
(rejestru) dunikw (niem. Schuldnerverzeichnis). Interes prawny moe by wykazany
jako potrzeba uniknicia niebezpieczestwa, ktre moe powsta w sytuacji, gdy
dunik nie spenia spoczywajcego na nim obowizku zapaty.
Podstaw prawn funkcjonowania sdowego rejestru dunikw s znowelizowane w
2009 r. i obowizujce od 1.01.2013 r. 882b-882h kodeksu postpowania cywilnego.
Na podstawie 882h Federalne Ministerstwo Sprawiedliwoci wydao 26.07.2012r.
rozporzdzenia o zasadach prowadzania rejestru dunikw (niem. Verordnung
ber die Fhrung des Schuldnerverzeichnisses SchuFV) przez tzw. centralny sd
egzekucyjny. Rozwizanie to polega na wyznaczeniu w kadym landzie jednego sdu
rejonowego jako centralnego sdu egzekucyjnego dla danego landu i ktry redaguje
oraz zarzdza rejestrem landowym na podstawie danych otrzymanych z innych
sdw rejonowych (wydziaw komorniczych) danego landu. Razem wszystkie 16
centralnych sdw egzkucyjnych landw poczyo od 1.01.2013r. swe rejestry w
centralnym internetowym portalu egzekucyjnym (https://www.vollstreckungsportal.
de). Std mona wic mwi take i o centralnym rejestrze. Wczeniej bowiem kady
land posiada osobny rejestr, ale informacje trzeba byo uzyska osobno z 16 takich
rejestrw. O sdzie waciwym do wpisania dunika do rejestru decyduje miejsce
zamieszkania w przypadku osb fizycznych lub miejsce siedziby w przypadku osb
prawnych. Informacje w rejestrze sdowym mog by udostpniane kademu,
kto zgodnie z 882f kodeksu postpowania cywilnego uzasadni potrzeb ich
uzyskania, ale tylko w szeciu, cile okrelonych sytuacjach: dla celw postpowania
egzekucyjnego, dla sprawdzenia ekonomicznej wiarygodnoci zainteresowanego
(np. w przypadku zawodw regulowanych ustawowy obowizek takiego sprawdzenia
maj izby przemysowo-handlowe, izby rzemielnicze czy korporacje zawodowe),
dla sprawdzenia spenienia warunkw przy wykonywaniu usug publicznych (np.
wadze gminy), dla uniknicia strat gospodarczych, jeli dunik nie moe regulowa
swych zobowiza (zapis ten jest podstawa do korzystania z danych przez prywatne
rejestry), dla celw dochodzenia prokuratorsko-sdowego i egzekucji sdowniczej
oraz dla uzyskania informacji o wpisie o sobie przez samego pytajcego.
Dane uzyskuje si poprzez rejestracj na ww. portalu, a dostp do nich jest patny
(poza danymi dla np. celw sdowych. Dane w rejestrze sdowym s zapisane na
okres 3 lat i nie mog by usunite bez spacenia zalegych zobowiza przez dunika.
Ponadto, aby to udowodni nie wystarcz potwierdzenia przeleww. Sd usuwa
dunika z rejestru po otrzymaniu wiarygodnego dowodu, e cao zobowizania,
wcznie z nalenymi odsetkami oraz kosztami egzekucyjnymi zostao zwrcone.
Najczciej musi to by poparte owiadczeniem lub dokumentem wystawionym
przez wierzyciela lub jego przedstawiciela. W takim przypadku dunik dostaje
zawiadczenie od sdu, e zosta usunity z sdowego rejestru. Dane s usuwane
take w przypadku zaistnienia okolicznoci nieuzasadniajcych wczeniejszy wpis do
76

rejestru lub w przypadku uchylenia prawomocnego wyroku czy nakazu zapaty. O

zoeniu wniosku o wpis do rejestru powiadamiany jest dunik, ktry ma 2 tygodniu
czasu na wniesienie sprzeciwu. Jeli nie zgosi sprzeciwu, po 2 tygodniach wpis trafia
do centralnego rejestru danego landu i automatycznie dostpny jest on-line na ww.
internetowym portalu egzekucyjno/duniczym.
W przypadku prywatnego rejestru dunikw, kada osoba ma prawo do wgldu do
wszystkich danych zapisanych w rejestrze Schufa, ale dotyczcych wasnej osoby. W
takim przypadku dostaje potwierdzenie skadajce si z dwch czci. Pierwsza cz
zawiera informacje oglne, ale wystarczajce do wywoania zaufania np. pomidzy
wynajmujcym a lokatorem. Druga cz zawiera wszystkie informacje zapisane w
systemie i jest do uytku prywatnego. Usuga ta jest patna. Firmy, ktre wsppracuj
z Schufa rwnie nie dostaj wszystkich danych zapisanych w Schufa o danej osobie.
Nie udziela si np. informacji, z jakimi firmami osoba taka ma zawarte umowy. Czas,
przez ktry informacje istniej w rejestrze, jest rny w zalenoci o rodzaju informacji,
np. informacja o posiadaniu konta bankowego jest wymazywana bezzwocznie po
rozwizaniu umowy. Wikszo informacji jest jednak wymazywana po 3 latach.
Wg szacunkw instytucji ok. 1% danych jest bdnych, 8% przestarzaych, a a 28%
danych brakuje. Ma na to wpyw gwnie konstrukcja Schufa, ktra opiera si przede
wszystkim na wsppracy bankw i przedsibiorstw z Schufa.
Weryfikacj kontrahenta mona przeprowadzi rwnie zadajc pytanie do firm
zajmujcych si informacj gospodarcz i ocen ryzyka, np. CREDITREFORM. (JM)
Bez obaw mona zada od niemieckiego partnera biznesowego referencji
potwierdzajcych wykonanie wczeniejszych usug lub sprzeda towarw. Kada
firma z dobr histori chtnie pochwali si swoimi sukcesami, a czsto okae je nawet
z wasnej inicjatywy, chcc w ten sposb zyska na wiarygodnoci w oczach partnera
handlowego.
Dysponujc powyszymi informacjami przed nawizaniem stosunkw handlowych
korzystniej jest za kadym razem dostosowa umow do konkretnej sytuacji celem
dobrania indywidualnego sposobu zabezpieczenia wypacalnoci. Takie przezorne
zachowanie zabezpiecza interesy polskich przedsibiorcw o wiele bardziej ni
korzystanie ze standardowych wzorw umw, ktre z reguy nie przewiduj adnych
zabezpiecze na wypadek niewykonania kontraktu.

9.2. Zwyczaje handlowe

Warto odrobin uwagi powici zwyczajom handlowym panujcym u naszych
niemieckich ssiadw.

77

Niemcw cechuje zwykle rzeczowo, solidno i zamiowanie do konkretw. To na

pierwszy rzut oka daje im przewag w rozmowach biznesowych, bo pozwala osiga
zaoone cele i negocjowa korzystniejsze warunki kontraktu. U Polakw z kolei wiksze
znaczenie maj takie cechy jak wraliwo, wspczucie, empatia czy poczucie obowizku
bycia miym i goscinnym. To pozwala stworzy dobr atmosfer na spotkaniu i zjedna
sobie kontrahenta, co te nie jest bez znaczenia dla powodzenia biznesu.
Wiedza o (oglnie pojmowanej) postawie Polaka i Niemca pozwoli spojrze inaczej
na zagranicznego kontrahenta, a take lepiej go zrozumie i to nie tylko w zakresie
stawianych da, ale i spenienia jego potrzeb biznesowych.
Niemcw cechuje wysoka kultura prowadzenia biznesu. Przejawia si ona w
punktualnoci, co czasem wywouje wraenie, e na niemieckich autostradach nigdy
nie jest lisko i nie ma korkw, a nawet samoloty zawsze odlatuj i lduj punktualnie.
By moe dlatego na spotkanie we Wrocawiu grupa biznesmenw z Kolonii
przybywa punktualnie (eby nie powiedzie p godziny za wczenie), a spnia si
przedsibiorca z Poznania, powoujc si (skdind susznie) na brak autostrady do
Wrocawia.
Na spotkania Niemcy przychodz solidnie przygotowani. Nikogo nie dziwi widok
prezesa zarzdu wycigajcego segregatory z poukadanymi dokumentami spki,
zadajcego konkretne pytania kontrahentowi, po ktrych mona si domyli, e za
sekund z kolejnego segregatora wycignie cay biznesplan przedsiwzicia.
Niemcy lubi i potrafi planowa. Podejmujc decyzje biznesowe myl o ich
skutkach w najbliszej i dalszej przyszoci. Rozmowy o zasadach wsppracy,
wzajemnym zakresie praw i obowizkw, a wreszcie o wynagrodzeniu i zasadach
ponoszenia kosztw nie s dla nich tematem tabu. Oczywicie tematy te nie
nale do najatwiejszych, bo przecie wanie sprawy finansowe s bardzo czsto
gwnym powodem spotkania biznesowego. Niemniej jednak rozmowy na temat
spraw finansowych naley prowadzi otwarcie, bez niepotrzebnego zaenowania i
niemiaoci, ktrego zreszt Niemcy w rozmowach biznesowych nie lubi.
Wrd niemieckich przedsibiorcw zasad jest omawianie wszystkich problemw (i to
nawet jeszcze zanim tak naprawd wystpi) w sposb otwarty, w czasie umwionego
spotkania. Czasem trudno zdoby si na odwag i wszystkie otwarte kwestie porusza
w ramach oficjalnej czci spotkania, poniewa w polskiej mentalnoci zakorzenione
jest omawianie wielu spraw np. w osobistej rozmowie z partnerem. Naley jednak
pamita, e niemieccy kontrahenci wanie takiej otwartej postawy oczekuj.
Przerwa w spotkaniu lub lunch biznesowy nie jest dobrym miejscem na kontynuowanie
negocjacji, oczywicie za wyjtkiem sytuacji, e wyranie w tym celu zostay
zorganizowane.

78

Wymaga si rwnie duej starannoci, zwaszcza jeli chodzi o nazwiska i tytuu

osb uczestniczcych w spotkaniu. Warto wczeniej przygotowa list osb
uczestniczcych w spotkaniu. W przypadku nieznajomoci jzyka niemieckiego
zawsze mile widziane jest posugiwanie si podstawowymi zwrotami (dzie dobry,
dzikuj czy do widzenia).
Na spotkaniu warto mie ze sob wystarczajc ilo wizytwek. Dobrze widziane
jest poproszenie kontrahenta o pozostawienie wizytwki, co oznacza nasze
zainteresowanie jego osob i deklaracj dalszego kontaktu. Pozytywnie odbierana jest
rwnie krtka wymiana maili po spotkaniu, cementujca nawizane znajomoci.
Dla Niemcw decyzje zapadajce podczas spotkania s wice. Wynika to z kultury
prowadzenia biznesu, zakorzenionej u nich solidnoci i wzajemnego zaufania.
Nie bdzie jednak nietaktem spisanie po spotkaniu (albo nawet w jego trakcie)
krtkiego sprawozdania lub listu intencyjnego, ktre - chociaby oglnie - stanowi
bdzie potwierdzenie stanowisk stron i poczynionych uzgodnie. Wystpienie z
propozycj spisania poczynionych ustale nie bdzie poczytane za niestosowne.
Wrcz przeciwnie, obu stronom uatwi prowadzenie dalszych rozmw albo faktyczne
podjcie wsppracy, a czsto traktowane jest jako dobry moment na uporzdkowanie
dotychczasowych ustale. Niezalenie od stopnia zaufania i kultury prowadzenia
negocjacji wane jest rwnie spisywanie umw w formie pisemnej, na wypadek
koniecznoci dochodzenia nalenoci przed sdem i tym samym koniecznoci
udowodnienia roszczenia.
Dopuszczalno przesyania reklamy na rynku niemieckim:
Rozsyanie reklamy za pomoc poczty, np. w formie ulotki, listu, prospektu itp. jest
zasadniczo dozwolone. Forma taka nie jest uciliwa dla odbiorcy, poniewa moe on
bez trudu rozpozna, e przesyka jest reklam i w przypadku braku zainteresowania
wyrzuci j. Wyjtkiem jest oznakowanie skrzynki pocztowej, jednoznacznie
zabraniajce dostarczania reklamy pocztowej (np. Bitte keine Werbung).
Reklama telefoniczna skierowana do osb fizycznych dozwolona jest wycznie po
uprzednim uzyskaniu od nich zgody na ten rodzaj kontaktu. W przypadku kontaktu
telefonicznego bez posiadania uprzedniej zgody osoby fizycznej, dzwonicemu gro
sankcje w wysokoci do 50.000 EUR. Nieco inne zasady istniej w przypadku kontaktu
telefonicznego z przedsibiorc. Istnieje tu zasada tzw. domniemanej zgody (niem.
mutmaliche Einwilligung). Domniemana zgoda wystpuje w przypadku, kiedy np.
oferowane produkty/usugi mog znale zastosowanie w gwnej dziaalnoci adresata.
Reklama za pomoc poczty elektronicznej/faksu/sms jest dozwolona wycznie w
przypadku uprzedniego posiadania zgody adresata na otrzymywanie tego rodzaju
korespondencji. Dotyczy to zarwno konsumenta, jak i przedsibiorcy. Wicej o
warunkach przesyania reklamy na stronie WPHI:
http://berlin.trade.gov.pl/pl/rfnprzewodnik/article/detail,8356,Dopuszczalnosc_
przesylania_reklamy_na_rynku_niemieckim.html
79

9.3. Stosowanie oglnych warunkw umw

W Niemczech oglne warunki umw (OWU, niem. AGB) maj o wiele dusz
tradycj ni w Polsce, a ich stosowanie jest oglnie przyjt norm. Praktycznie
kady z przedsibiorcw, rozpoczynajc dziaalno gospodarcz przygotowuje taki
dokument w mniej lub bardziej skomplikowanej formie, w zalenoci od przedmiotu
dziaalnoci i przyjtej strategii, i stosuje go przez cay okres trwania firmy, modyfikujc
w zalenoci od potrzeb.
W praktyce stosowanie OWU nasuwa wiele wtpliwoci, a to m.in. dlatego, e o ile
powoywanie si na OWU jest zjawiskiem powszechnym, to bardzo rzadko zdarza
si, aby przedsibiorca przed podpisaniem kontraktu rzeczywicie zweryfikowa
zapisy OWU kontrahenta i aby na podstawie zapisw umowy prbowa wyczy z
zastosowania niekorzystne dla niego zapisy. Najczciej dochodzi wic do sytuacji,
gdy przy podpisaniu umowy kady z kontrahentw posiada wasne oglne warunki
umw, powouje si na ich stosowanie w umowie, a dopiero w trakcie wykonywania
usug czy sprzeday towarw zostaje zweryfikowane, jaki jest tak naprawd zakres
wzajemnych praw i obowizkw, midzy innymi ktra ze stron ponosi koszty dostawy,
jak naley zgasza roszczenia z tytuu gwarancji (pod rygorem ich pniejszej utraty),
a take w jaki sposb naley potwierdza przyjcie zamwienia.
Ocena oglnych warunkw umw i stwierdzenie, czy w danej sytuacji s one
obowizujce, w jakiej formie i w jakim zakresie zostay wyczone przez postanowienia
umowne, zaley przede wszystkim od tego, jakiemu prawu (materialnemu) podlega
umowa. Jeli strony w umowie okreliy, e kontrakt podlega materialnemu prawu
polskiemu, rwnie okolicznoci zwizane z zastosowaniem OWU bd oceniane
w wietle tego prawa (w oparciu o postanowienia polskiego kodeksu cywilnego).
Jeli za zgodnie z ustaleniem stron umowa podlega ma prawu niemieckiemu,
zastosowanie OWU bdzie oceniane w oparciu o przepisy prawa niemieckiego (niem.
Brgerliches Gesetzbuch, BGB).
Zawarty w OWU zapis, i wszelkie umowy z kontrahentami podlegaj prawu polskiemu,
moe by zakwestionowany przez niemieckiego przedsibiorc. Umowa co do wyboru
prawa materialnego (polskiego, niemieckiego czy jakiegokolwiek innego) wymaga
bowiem wyranego uzgodnienia midzy stronami, w zwizku z tym klauzula o wyborze
prawa powinna zosta wyranie zamieszczona w umowie. Podobnie rzecz si ma z
zapisem o jurysdykcji sdu. Zapis w OWU, e wszelkie spory rozstrzyga bdzie waciwy
sd polski, moe by niewystarczajcy do uznania jurysdykcji polskich sdw.
W myl prawa niemieckiego ustalone przez jedn ze stron oglne warunki umw,
wzr umowy lub regulamin, wie drug stron, jeeli zostay jej dorczony przed
zawarciem umowy. Bez znaczenia jest przy tym, czy OWU stanowi odrbny dokument,
czy zostay wczone do treci umowy, jaki maj zakres, w jaki sposb zostay zapisane

80

i jak form ma umowa. Z oglnymi warunkami umw nie mamy do czynienia, jeli
strony w umowie indywidualnie wynegocjoway zasady wsppracy.
Indywidualne uzgodnienia, np. w zakresie terminw patnoci, zgaszania roszcze
gwarancyjnych czy warunkw dostawy maj pierwszestwo przed oglnymi
warunkami umw.
OWU nie mog zosta narzucone drugiej stronie kontraktu po zawarciu umowy.
Dlatego naley wyranie zwrci uwag na oglne warunki umw, umieszczajc (na
formularzu umowy, zamwienia, itp.) uwag o treci, e umowa zostanie zawarta z
uwzgldnieniem OWU. Nastpcze uwagi na fakturach, powiadczeniach dostawy
czy listach przewozowych nie stanowi skutecznego wczenia oglnych warunkw
umw do umowy, poniewa dokumenty te s okazywane kontrahentowi ju po
zawarciu umowy. Skuteczne wczenie ich do umowy wymaga bdzie zazwyczaj
podpisania aneksu do umowy.
Prawo niemieckie przewiduje dodatkowe obostrzenia w przypadku umw zawartych z
konsumentami. W takiej sytuacji przedsibiorca musi zachowa dalej idc ostrono,
jeli chodzi o dorczanie OWU, jak rwnie w zakresie samej treci OWU, ze wzgldu
na obowizki ustawowe wynikajce z potrzeby ochrony praw konsumenckich. Jeli
przedsibiorca stosuje niedopuszczalne zapisy OWU, wwczas obowizuje przepis
ustawowy, ktry jest zazwyczaj bardziej niekorzystny ni proponowana klauzula.
Naczeln zasad przy formuowaniu OWU jest ich zrozumiao dla konsumenta:
musz by sformuowanie w sposb oczywisty, rwnie dla osb nieposiadajcych
wiedzy prawniczej.
W praktyce problemy interpretacyjne pojawiaj si czsto w kontekcie tego, co
zostao faktycznie indywidualnie uzgodnione przez strony, a co wynika z OWU. W
szczeglnoci ma to miejsce, gdy przedsibiorca chce uchyli si od stosowania OWU
kontrahenta.
Praktycznie kada regulacja moe stanowi tre OWU. Przykadowo w przypadku
umowy dostawy towaru mona zastrzec w OWU wasno rzeczy sprzedanej do
momentu zapaty penej ceny. Regulacja ta uatwia odzyskanie towaru od dunika.
Uzgodnienie zastrzeenia sprzeday musi jednak stanowi tre umowy, tzn. musi
zosta wprowadzone do umowy w drodze indywidualnych porozumie lub wanie
oglnych warunkw umw. W zwizku z tym naley zwrci uwag, e zwyka
klauzula zamieszczona na fakturze dotyczca zastrzeenia wasnoci jest zazwyczaj
niewystarczajca.
Na wypadek upadoci kontrahenta zastrzeenie wasnoci dostarczonego towaru
prowadzi do roszczenia o wyczenie z masy upadociowej wierzyciela, tzn. towar jest
wyczany z masy upadociowej i zwracany sprzedajcemu.

81

Oglne Warunki Umw mog wycza stosowanie midzynarodowych konwencji,

przykadowo:
1. konwencji CISG dotyczcej sprzeday towarw (Konwencja o umowach
midzynarodowej sprzeday towarw, ang. Convention on Contracts for the
International Sale of Goods),
2. konwencji CMR dotyczcej usug przewozowych (Konwencja o umowie
midzynarodowego przewozu drogowego towarw, ang. Convention on the
Contract for the International Carriage of Goods by Road).
Przy zawieraniu umowy przez Internet naley wyranie zwrci uwag na istnienie
OWU oraz moliwo ich odczytania. Ponadto kontrahent powinien mie moliwo
ich swobodnego pobrania ze strony internetowej i wydrukowania.
Rwnie w razie zawierania umowy przez telefon, naley zapewni partnerowi umowy
moliwo zapoznania si z OWU. Ze wzgldu jednak na problematyk dowodow
i konieczno wykazania uzgodnienia OWU w ewentualnym procesie sdowym
odradzamy takie postpowanie. Umowa moe zosta zawarta telefonicznie pod
warunkiem zawieszajcym zatwierdzenia przez partnera umowy OWU w pniejszym
czasie.
Przyjmuje si, e strona umowy zgadza si z obowizywaniem Oglnych Warunkw
Umw, gdy przystaje ona na zawarcie umowy, z zastrzeeniem, e zachodz wyej
wymienione warunki.
Czsto w praktyce wystpuje sytuacja, e oglne warunki umw poszczeglnych
kontrahentw s ze sob w wielu miejscach sprzeczne. Wwczas przyjmuje si, e
oglne warunkw umw obu stron stanowi cz umowy tylko w takim zakresie,
w jakim s one zgodne. W miejsce klauzul sprzecznych ze sob stosuje si regulacje
ustawowe i to niezalenie od czsto spotykanego zapisu w umowie, e w przypadku
spornych zapisw OWU obowizuj oglne warunki handlowe danego kontrahenta.
Co wicej, czsto obaj kontrahenci forsuj zapis, e w razie sprzecznoci to wanie ich
oglne warunki umw maj znale zastosowanie.

9.4. Specyfikacja umw w obrocie gospodarczym

na przykadzie umowy sprzeday i umowy
o roboty budowlane
Zgodnie z prawem niemieckim ustne umowy s wice (za wyjtkiem sytuacji,
gdy przepisy wymagaj formy szczeglnej, np. aktu notarialnego przy zakupie
nieruchomoci lub zaoeniu spki z o.o.). Praktyka pokazuje jednak, e wykonywanie
umw ustnych wywouje wiele trudnoci, ze wzgldu na pojawiajce si czsto
rozbienoci midzy stanowiskami stron. Co wicej, w przypadku koniecznoci
82

wystpienia na drog sdow, trudno jest w przypadku umowy ustnej wykaza

suszno dochodzonych roszcze, zarwno co do zasady jak i co do wysokoci,
szczeglnie gdy s one kwestionowane przez drug stron umowy.
Zaleca si zawieranie kontraktw w formie pisemnej, chociaby umowa ta miaa si
ogranicza jedynie do najistotniejszych ustale stron (przedmiot umowy, cena i termin
wykonania).
Do zawarcia kontraktu dochodzi w drodze negocjacji stron. Negocjacje przybieraj
czsto posta oferty, w lad za ktr skadane jest zamwienie, potwierdzane
nastpnie przez podmiot skadajcy ofert. Wane jest, aby oferta bya w miar
moliwoci dokadna i kompletna, poniewa w przypadku ewentualnego sporu
bdzie wyznaczaa zakres ustale pomidzy stronami i przedmiot umowy, ktry
mia by wykonany. Wane jest te umieszczenie w ofercie klauzuli o terminie jej
obowizywania (w zalenoci od brany termin obowizywania umowy wynosi
moe od kilku dni do kilku miesicy).
Klauzule zawarte w ofercie, przeniesione nastpnie do umowy, mona podzieli na
trzy rodzaje:
1. istotne elementy umowy:
opis towaru (okrelony przedmiotowo wedug specyfikacji, na podstawie prbki
lub wzoru lub rodzajowo przy towarach giedowych, z zastrzeeniem, e spenia
wymogi norm unijnych i niemieckich),
ilo towaru (przy wikszych ilociach wyraona w sztukach lub wagowo, z
okrelonym przedziaem od-do, ze wskazaniem oczekiwanej jakoci),
opakowanie (zgodnie z zasadami przyjtymi w obrocie midzynarodowym
INCOTERMS towar powinien by zapakowany w opakowanie zwyczajowe, w
przypadku innych zaoe naley umieci dodatkowe zapisy w umowie),
cena (sposb okrelenia ceny powinien wynika wprost z umowy, dla uniknicia
pniejszych sporw na tym tle; naley wyranie wskaza, w jakiej walucie bd
prowadzone rozliczenia),
dostawa (w umowie naley wyczerpujco uregulowa sposb i termin dostawy,
jako e moment ten czsto jest decydujcy dla oceny wykonania umowy
przez kontrahenta, do stosunkw handlowych w polsko-niemieckim obrocie
gospodarczym stosuje si klauzule INCOTERMS dotyczce sposobu dostawy,
odbioru, ryzyka dostawy i podziau kosztw z tym zwizanych, najczciej
stosowane klauzule to ex works, FOBi CIF,
odbir towaru (w szczeglnoci obowizki zwizane ze sprawdzeniem towaru
bezporednio po jego otrzymaniu pod rygorem utraty prawa zgaszania
pniejszych roszcze),
opis usugi/dziea (w przypadku umowy o wiadczenie usug lub umowy o
dzieo naley z najwysz starannoci opisa zakres czynnoci, ktre ma podj
zleceniobiorca/wykonawca),

83

 warunki patnoci (w tym sposb uiszczania zaliczek, terminy patnoci naley

wyznacza z uwzgldnieniem terminw wykonania przeleww z banku polskiego
do niemieckiego),
2. klauzule uzupeniajce:
prawo zatrzymania wasnoci (niem. Eigentumsvorbehalt) do momentu zapaty
penej ceny,
kary umowne (w prawie niemieckim - inaczej ni w prawie polskim - kary umowne
co do zasady nie wyczaj odpowiedzialnoci odszkodowawczej),
postpowanie reklamacyjne (terminy zgaszania wad, ze szczeglnym
uwzgldnieniem formy zgaszania wad, wyznaczenie czasu na usunicie wad
itd.),
klauzula o wyborze prawa materialnego oraz o wyborze sdu, wzgldnie wyborze
sdu polubownego,
3. klauzule porzdkowe:
dane kontrahentw i ich penomocnikw,
dane adresowe wraz z obowizkiem informowania o kadej zmianie adresu,
dane osb do kontaktu (wraz z podaniem numeru telefonu i e-mail),
zasady dorczania korespondencji,
data i miejsce zawarcia kontraktu (umowa jest zawarta w dacie pniejszej, tzn.
w dacie podpisania jej przez drug stron; wtpliwoci interpretacyjne powstaj
w przypadku zapisu w umowie dwch rnych miejsc zawarcia kontraktu,
w szczeglnoci gdy do zawarcia kontraktu dochodzi w ramach wymiany
korespondencyjnej dokumentw).
Czsto partnerzy handlowi, chcc pogodzi wzajemne interesy, ustal, e umowa
podlega niemieckiemu prawu (gdy jeden z kontrahentw jest przedsibiorc
niemieckim), jednoczenie przyznajc jurysdykcj sdom polskim (poniewa drugi
z nich jest przedsibiorc polskim). W takiej sytuacji sd polski rozpoznajc spr
musi zmierzy si z przepisami prawa obcego, np. w zakresie niemieckich warunkw
budowlanych (niem. VOB), co w praktyce jest dugotrwae, kosztowne oraz wymaga
zaangaowania biegego specjalisty z zakresu prawa obcego.
Szczegln wag przywiza naley do zapisw umowy w zakresie zabezpieczenia
patnoci, przykadowo w formie gwarancji bankowej. W praktyce trudnoci powstaj
w sytuacji, gdy umowa zawierana jest na gruncie prawa polskiego, a zabezpiecza
j gwarancja banku niemieckiego, udzielona na podstawie niemieckiego prawa.
Warto wic zadba o to, aby wszelkie stosunki wynikajce z danego kontraktu
podporzdkowane byy jednemu porzdkowi prawnemu, w celu uatwienia
ewentualnego dochodzenia roszcze.

84

9.4.1. Umowa sprzeday

Umowa sprzeday jest jedn z najczciej zawieranych umw. Stronami umowy kupna
s sprzedawca (niem. Verkufer) oraz kupujcy (niem. Kufer).Umowa sprzeday
opisana jest w niemieckim kodeksie cywilnym (BGB). Zgodnie z 433 BGB przez umow
sprzeday sprzedawca zobowizany jest wyda rzecz kupujcemu i przenie na niego
wasno tej rzeczy bez wad fizycznych i prawnych. Przedmiot jest pozbawiony wad,
jeli w momencie przekazania rzeczy ma umwione waciwoci. Jeli waciwoci te
nie s okrelone przez strony, uwaa si, e rzecz jest pozbawiona wad, jeli nadaje si
do zaoonego w umowie uycia lub jeli nadaje si do zwyczajowego uycia i posiada
waciwoci, ktre s typowe dla rzeczy danego rodzaju i ktrych to waciwoci
kupujcy oczekiwa. Ustawa okrela, e wada fizyczna przedmiotu umowy wystpuje
rwnie wtedy, gdy sprzedawca dostarczy inn rzecz lub rzecz waciw, ale w
mniejszej iloci. Przedmiot umowy jest z kolei wolny od wad prawnych, jeli osoba
trzecia nie nabywa wobec kupujcego adnych praw dotyczcych tego przedmiotu,
lub nabywa tylko te prawa, ktre zostay wymienione w umowie midzy kupujcym
a sprzedawc. Kupujcy za jest zobowizany zapaci sprzedawcy ustalon cen i
kupion rzecz odebra.
W przypadku stwierdzenia wad nabywanej rzeczy kupujcy moe:
domaga si od sprzedawcy ponownego wykonania rzeczy (poprawy),
odstpi od umowy lub da obnienia ceny,
da odszkodowania lub innego ekwiwalentu za poniesion szkod.
Jak ju wspomniano, co do zasady niemieckie ustawy nie przewiduj szczeglnej formy
zawarcia umowy sprzeday. Przepis szczeglny moe jednak wymaga zachowania
formy pisemnej, np. przy zakupie nieruchomoci.

9.4.2. Umowa o roboty budowlane

Ze wzgldu na du liczb polskich przedsibiorstw wykonujcych usugi budowlane
warto powici nieco uwagi podstawom prawnym wiadczenia usug budowlanych
w Niemczech.
W przeciwiestwie do polskiego kodeksu cywilnego, niemiecki BGB nie rnicuje
midzy umow o dzieo a umow o roboty budowlane. Umowa o roboty budowlane
podlega przepisom umowy o dzieo, zgodnie z 631 BGB. Umow o roboty
budowlane zawart na podstawie przepisw kodeksu okrela si jako umow o roboty
budowlane na podstawie BGB. Szczegowe regulacje praw i obowizkw stron
umowy o roboty budowlane zawarte s w przepisach znormalizowanych warunkw
zlecania i wykonawstwa robt budowlanych (niem. Vergabe und Vertragsordnung
fr Bauleistungen, w skrcie VOB). Przepisy VOB maj charakter oglnych warunkw
umowy o roboty budowlane i jako takie podlegaj rygorom ustawowym wedug

85

305 i nastpnych BGB. W oparciu o te przepisy ocenia si, czy w danej sytuacji strony
skutecznie wprowadziy VOB do umowy.
Warunki zlecania i wykonawstwa robt budowlanych (VOB) skadaj si z trzech
czci:
1. cz pierwsza (VOB/A)dotyczy przetargu iudzielania zlece przez inwestorw
publicznych, rwnie inwestorzy prywatni mog zobowiza si do stosowania
norm VOB/A, przy czym tak jak wspomniano, stosowanie norm VOB/A musi by
wyraone w umowie w sposb jednoznaczny,
2. cz druga (VOB/B) zawiera szczegowe regulacje dotyczce praw i obowizkw
stron, ukierunkowane na racjonalne rozwizanie sytuacji szczeglnie czsto
pojawiajcych si w praktyce w trakcie realizacji umowy,
3. cz trzecia (VOB/C) to oglne techniczne warunki umw, m.in. oglne normy dla
prac budowlanych oraz normy techniczne i wykonawcze dotyczce poszczeglnych
bran.

9.5. Umowne zabezpieczenie roszcze

W toku realizacji umowy naley skrupulatnie dokumentowa wszelkie podjte w
ramach kontraktu przez obie strony kroki (np. przy pomocy protokou zdawczoodbiorczego bd aneksw do umowy). Uatwi to skuteczne dochodzenie praw w
razie ewentualnego sporu. Niemono udowodnienia wykonania wiadczenia, a tym
bardziej niemono wykazania, e wykonanie wiadczenia zostao w ogle zlecone,
stanowi w praktyce istotn przeszkod w dochodzeniu roszcze na drodze sdowej.
Wysoce wskazane jest wic, m.in. dla celw dowodowych, zachowanie pisemnego
charakteru umowy i zapisywanie wszelkich zmian do umowy, ktre oka si
niezbdne w trakcie wsppracy. Dobr praktyk jest okrelenie ju w samej umowie
procedury na wypadek wprowadzania zmian, ich akceptowania przez kontrahenta i
wysokoci wynagrodzenia.

Regulacje VOB/B i VOB/C w zakresie umw zawieranych w obrocie konsumenckim,

a take umw zawieranych z kontrahentem zagranicznym zawieraj zaostrzone
wymogi dotyczce ich obowizywania.

Szczegln uwag warto zwrci na bezpodstawnie zgaszane przez niemieckich

kontrahentw reklamacje czy te roszczenia do potrcenia. Takie zachowanie zmierza
najczciej do dania obnienia ceny, wzgldnie nawet odstpienia od roszcze, w
oparciu o rzekomo istniejce wady.

Z wykonywaniem prac budowlanych wie si rwnie kwestia wynagrodzenia

przysugujcego wykonawcy za wykonane prace. Do najczciej ustalanych przez
strony rodzajw wynagrodzenia nale:
wynagrodzenie kosztorysowe,
wynagrodzenie ryczatowe,
wynagrodzenie wedug godzin pracy.

W praktyce przy zawieraniu umw niewielk wag przypisuje si zabezpieczeniu

roszcze. Jedynie przy wikszych kontraktach, gdzie kontrahentami s due
przedsibiorstwa, wprowadza si do umw wiele zapisw dotyczcych zabezpiecze.
Warto jednak take przy umowach o mniejszej wartoci mie na uwadze takie klauzule
i prbowa je przeforsowa w trakcie negocjacji z kontrahentem.

W praktyce na tym tle powstaje wiele sporw, a to po pierwsze ze wzgldu na zbyt

lakoniczne okrelenie w umowie zasad rozlicze stron, a po drugie ze wzgldu na
wykonanie prac dodatkowych lub zamiennych, czsto bez zachowania procedury
opisanej w umowie bd bez wczeniejszego ustalenia zasad rozliczenia za te prace.
Z umow o roboty budowlane wie si te szerokie zagadnienie generalnego
wykonawstwa, zastpstwa inwestycyjnego oraz angaowania podwykonawcw. W
kadym przypadku kwestie te powinny by wyczerpujco okrelone w umowie, przy
uwzgldnieniu specyfiki danej sytuacji.
W tym miejscu ponownie naley przypomnie o opisanym wczeniej obowizku
odprowadzania podatku od usug budowlanych w wysokoci 15% kwoty wskazanej
na fakturze i moliwo przedstawienia zawiadczenia o zwolnieniu z tego podatku,
jako warunku uzyskania penej zapaty za wykonane prace.

86

Czsto stosowanym zabezpieczeniem jest zatrzymanie procentowej czci z kadej

patnoci na okrelony czas (np. upywu okresu gwarancyjnego). W takim przypadku
w umowie naley wyranie okreli, jaka cz patnoci bdzie zatrzymywana, z
jakiego tytuu, pod jakimi warunkami i na jaki okres.
Szczegln rol przypisuje si gwarancjom bankowym jako niezwykle korzystnym
dla ich beneficjenta, w szczeglnoci gdy gwarancja bankowa - zgodnie z zasadami
jej ustanowienia - ma by patna na pierwsze danie wierzyciela. Gwarancja bankowa
ma charakter abstrakcyjnego zobowizania banku do zapaty na wypadek spenienia
okrelonych w niej warunkw (np. niewykonania przez kontrahenta umowy w
umwionym terminie) i to niezalenie od zobowiza dunika gwnego. Gwarancja
moe dotyczy wykonania umowy jako caoci, zachowania okrelonych terminw,
rozliczenia zaliczek, warunkw dostawy lub roszcze z tytuu rkojmi.
Podobne funkcje (zabezpieczenia umowy) peni porczenie bankowe (niem.
Brgschaft). Charakter prawny tej instytucji jest jednak nieco inny.

87

Naley zachowa szczegln ostrono przy polsko-niemieckim tumaczeniu poj

gwarancja bankowa (Bankgarantie) i porczenie (Brgschaft) w celu uniknicia
wtpliwoci interpretacyjnych w zakresie udzielonego zabezpieczenia i ewentualnych
niecisoci, ktre ze wzgldu na rozbienoci jzykowe mog utrudni dochodzenie
roszcze na tej podstawie.

Jeeli jednak strony nie dokonaj ustale w tym zakresie, zastosowanie znajd normy
Rozporzdzenia Rady (WE) z dnia 22 grudnia 2000 r. w sprawie jurysdykcji i uznawania
orzecze sdowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych
nr 44/2001, ktre okrela waciwo sdu dla sporw w sprawach cywilnych i
handlowych pomidzy podmiotami z rnych pastw czonkowskich.

Gwarancja bankowa rni si rwnie od akredytywy. Jest bowiem zobowizaniem

abstrakcyjnym, niezwizanym z danym stosunkiem prawnym midzy przedsibiorcami.
Akredytywa za z reguy zwizana jest z obowizkiem przedoenia stosownych
dokumentw, potwierdzajcych obowizek zapaty wiadczenia przez bank.

Co do zasady, zgodnie z ww. rozporzdzeniem, w sytuacji gdy strony nie dokonay

w umowie wyboru sdu, pozew naley zoy w pastwie czonkowskim, w ktrym
pozwany ma miejsce zamieszkania bd siedzib, bez wzgldu na jego obywatelstwo.
Niezalenie jednak od powyszej zasady, w pewnych sytuacjach (wymienionych
w rozporzdzeniu) pozwany moe by pozywany przed sdy innego pastwa
czonkowskiego.

9.6. Umowny wybr sdu

Przy zawieraniu umw z kontrahentem zagranicznym na znaczeniu przybiera moliwo
wyboru sdu. Jest to istotne chociaby z tego wzgldu, e spory midzynarodowe s
z reguy trudniejsze, zahaczaj bowiem o reguy prawa midzynarodowego. Do tego
dochodz problemy jzykowe, konieczno tumaczenia dokumentw, zwyczaje
handlowe innego pastwa oraz nieznajomo obcego prawa. Dlatego te warto
przemyle, jaki wybr sdu bdzie dla obu stron umowy najbardziej korzystny.
Przedsibiorca z Niemiec sprowadzajcy produkty do Polski w ramach generalnej
umowy o wsppracy z polsk firm optuje za umownym wyborem jurysdykcji
sdu w Niemczech. W takim przypadku naley si zastanowi, czy jurysdykcja sdu
niemieckiego rzeczywicie bdzie korzystnym rozwizaniem, skoro punkt cikoci
usug wykonywanych w ramach tej umowy, a take jej faktyczne wykonanie nastpuje
w Polsce.
Swoboda wyznaczania sdu do orzekania w przedmiocie sporu jest ogln zasad
prawa prywatnego midzynarodowego, zgodnie z ktr strony umowy maj swobod
w przedmiocie wyboru jurysdykcji. Jeeli strony, z ktrych przynajmniej jedna ma
miejsce zamieszkania na terytorium pastwa czonkowskiego Unii Europejskiej,
uzgodniy, e sd danego pastwa czonkowskiego powinien rozstrzyga spr ju
wyniky albo spr przyszy mogcy wynikn z okrelonego stosunku prawnego, to
jurysdykcj do rozpatrzenia sprawy ma sd wskazany w umowie stron.
Wskazanie w oglnych warunkach umw jurysdykcji sdu moe by niewystarczajce,
poniewa w tym zakresie wymagana jest wyrana umowa stron. Z ostronoci naley
wic umow o wyborze sdu zapisa wprost w umowie, niezalenie od klauzuli zawartej
w OWU.

88

Na przykad osoba, ktra ma miejsce zamieszkania na terytorium Pastwa

Czonkowskiego, moe by pozwana w innym Pastwie Czonkowskim, przed sd
miejsca, gdzie zobowizanie zostao wykonane albo miao by wykonane, jeeli
przedmiotem postpowania jest umowa lub roszczenia wynikajce z umowy. W
rozumieniu powyszego przepisu - i o ile co innego nie zostao uzgodnione midzy
stronami - miejscem wykonania zobowizania jest:
1. w przypadku sprzeday rzeczy ruchomych - miejsce w Pastwie Czonkowskim,
w ktrym rzeczy te zgodnie z umow zostay dostarczone albo miay zosta
dostarczone,
2. w przypadku wiadczenia usug - miejsce w Pastwie Czonkowskim, w ktrym
usugi zgodnie z umow byy wiadczone albo miay by wiadczone.
W oparciu o powysze regulacje mona pozwa przedsibiorc z siedzib w Niemczech
przed sd polski, jeli wiadczone przez niego usugi albo dostawa towarw miaa
nastpi w Polsce (o ile strony w umowie dotyczcej jurysdykcji nie ustaliy inaczej).
W tym zakresie istotne bdzie z kolei ustalenie treci umowy co do miejsca dostawy i
zakresu zobowizania kontrahenta.
Rozporzdzenie ustanawia rwnie reguy jurysdykcji wycznej, ktrej nie mona
zmieni ani wyczy na mocy umowy stron. Dla przedsibiorcw znaczenie bdzie
miaa midzy innymi zasada, e jedynym sdem waciwym do rozpoznania sprawy o
prawa rzeczowe na nieruchomociach oraz najem lub dzieraw nieruchomoci bdzie
sd miejsca pooenia nieruchomoci. Natomiast w sprawach, ktrych przedmiotem
jest wano, niewano lub rozwizanie spki albo wano decyzji ich organw
waciwym jest wycznie sd pastwa czonkowskiego, na ktrego terytorium spka
lub osoba prawna ma swoj siedzib.
Dodatkowo odnonie umw wielostronnych w rozporzdzeniu przewidziano
moliwo pozwania cznie kilku osb przed sd miejsca, w ktrym miejsce
zamieszkania ma jeden z pozwanych, o ile midzy sprawami istnieje odpowiednio

89

cisa wi (uatwia to np. pozwanie kilku dunikw jednoczenie przed jeden sd).
Z kolei w sprawach dotyczcych sporw wynikajcych z dziaalnoci filii, agencji lub
innego oddziau rozporzdzenie dopuszcza pozwanie kontrahenta przed sd miejsca,
gdzie znajduje si dana filia, agencja lub inny oddzia.
Rozporzdzenie w sposb szczeglny reguluje jurysdykcj sdw do rozpoznawania
sporw z zakresu umw ubezpieczenia, umw z udziaem konsumentw oraz
indywidualnych umw o prac.
W sprawach dotyczcychubezpieczeniaubezpieczyciel moe zosta pozwany
przed sdy pastwa czonkowskiego, w ktrym ma miejsce zamieszkania, lub
pastwa czonkowskiego, w ktrym powd ma miejsce zamieszkania w przypadku
powdztwa ubezpieczajcego, ubezpieczonego lub uposaonego. W odniesieniu
do ubezpieczenia odpowiedzialnoci cywilnej lub ubezpieczenia nieruchomoci
ubezpieczyciel moe by ponadto pozwany przed sd miejsca, gdzie nastpio
zdarzenie wywoujce szkod.
Jeeli przeciwnikiem przedsibiorcy jest konsument, postpowanie sdowe
bdzie toczy si przed sdem miejsca zamieszkania konsumenta. Jeeli natomiast
konsument wytacza powdztwo, moe wystpowa przed sdy pastwa UE, w
ktrym pozwany ma siedzib, lub przed sdy miejsca, w ktrym dany konsument ma
miejsce zamieszkania.
Spory na tle indywidualnych umw o prac z powdztwa pracodawcy s
rozstrzygane przez sd miejsca zamieszkania pracownika. Pracownicy mog za
pozwa pracodawc przed sdy pastwa UE, w ktrym pracodawca ma miejsce
zamieszkania, lub przed sdy pastwa UE, w ktrym pracownik zazwyczaj wiadczy
prac. Jeeli pracownik zazwyczaj nie wiadczy pracy w jednym i tym samym
pastwie, moe pozwa pracodawc przed sdy miejsca, gdzie znajduje si oddzia,
ktry pracownika zatrudni.
Czsto przedsibiorca prbuje wytoczy spr przed sdem, przed ktrym prowadzenie
sporu bdzie dla niego atwiejsze (np. przedsibiorca z Polski wytacza powdztwo
przeciwko przedsibiorcy z Niemiec wedug miejsca swojej siedziby, zamiast
pozywa przed sdem niemieckim). Taka sytuacja jest moliwa jedynie w przypadku,
gdy przepisy rozporzdzenia nie okrelaj jurysdykcji wycznej (np. w przypadku
nieruchomoci lub roszcze ze stosunku spki).
Jeeli sd pastwa czonkowskiego nie ma jurysdykcji na podstawie innych przepisw
niniejszego rozporzdzenia, uzyskuje on jurysdykcj, jeeli pozwany przed sdem tym
wda si w spr (ale tylko w sprawach, gdy rozporzdzenie nie przewiduje jurysdykcji
wycznej sdw innego pastwa czonkowskiego).

90

W praktyce wane jest, aby zarzut braku jurysdykcji sdu, przed ktry wytoczono
powdztwo, by wskazywany jako pierwszy, a nie jako ostatni z zarzutw podnoszonych
w pierwszym pimie procesowym skadanym przez pozwanego. W przypadku gdy
zarzut ten formuowany jest jako ostatni (po zarzutach merytorycznych dotyczcych
np. niewykonania umowy, roszcze z tytuu istnienia wad, zarzutw potrcenia),
sd moe uzna, e pozwany (podajc okolicznoci przemawiajce za oddaleniem
powdztwa), wda si w spr co do istoty sprawy. W takiej sytuacji sd nie bdzie
mg uwzgldni zarzutu braku jurysdykcji, ktry zgoszony zostanie jakby przy
okazji innych zarzutw odnoszcych si do meritum sprawy.
Warto te wspomnie o rozporzdzeniu szczeglnym odnoszcym si do postpowa
w sprawie upadoci (Rozporzdzenie Rady (WE) nr 1346/2000 z dnia 29 maja 2000 r.
w sprawie postpowania upadociowego). Rozporzdzenie to pozwala na wszczcie
gwnego postpowania upadociowego w pastwie czonkowskim, w ktrym
dunik posiada gwny orodek swojej podstawowej dziaalnoci. Gwny orodek
podstawowej dziaalnoci powinien przy tym oznacza miejsce, w ktrym dunik
zazwyczaj zarzdza swoj dziaalnoci i jako takie jest rozpoznawalne przez osoby
trzecie. Postpowanie to ma zakres uniwersalny, jego celem jest objcie caego
majtku dunika. W celu ochrony rnych interesw rozporzdzenie pozwala
na wszczcie rwnolegle z postpowaniem gwnym wtrnych postpowa
upadociowych w pastwie czonkowskim, w ktrym dunik ma swj oddzia. Skutki
wtrnego postpowania ograniczone s tylko do majtku dunika znajdujcego si
w tym pastwie.
Regu jest, e dla postpowania upadociowego i jego skutkw waciwe jest prawo
pastwa czonkowskiego, w ktrym zostaje wszczte postpowanie. Prawo tego
pastwa okrela przesanki wszczcia postpowania upadociowego, sposb jego
prowadzenia i ukoczenia. W szczeglnoci prawo to okrela:
dunikw, w stosunku do ktrych moe by prowadzone postpowanie
upadociowe,
mienie wchodzce w skad masy oraz sposb postpowania z mieniem nabytym
przez dunika po wszczciu postpowania,
skutki postpowania upadociowego co do niewykonanych umw dunika,
jakie wierzytelnoci mog by zgoszone w postpowaniu upadociowym
oraz sposb postpowania z wierzytelnociami powstaymi po wszczciu
postpowania,
zasady zgoszenia, sprawdzenia i ustalenia wierzytelnoci,
podzia rodkw uzyskanych z likwidacji majtku, kolejno zaspokojenia
wierzytelnoci oraz prawa wierzycieli, ktrzy po wszczciu postpowania
upadociowego zostali czciowo zaspokojeni na podstawie prawa rzeczowego
lub wskutek potrcenia,
prawa wierzycieli po ukoczeniu postpowania upadociowego,
zasady ponoszenia kosztw postpowania upadociowego cznie z poniesionymi
wydatkami.
91

Na tle powyszego rozporzdzenia w praktyce dochodzi do wtpliwoci interpretacyjnych

co do jurysdykcji i stosowania prawa danego pastwa czonkowskiego, na przykad
gdy majtek upadego stanowi nieruchomoci, pooone w innym pastwie
czonkowskim.
W zakresie prawa upadociowego warto powici rwnie uwag procedurze
zgaszania wierzytelnoci wobec niemieckich kontrahentw. Jeli faktura polskiego
przedsibiorcy, wystawiona po wykonaniu umowy, zostaa zaksigowana przez
niemieckiego przedsibiorc, wierzyciel otrzyma od syndyka pisemn informacj
o wszczciu postpowania upadociowego i terminie zgaszania wierzytelnoci.
Wierzytelno naley zgosi na formularzu przesanym przez syndyka, zaczajc do
niej wszystkie niezbdne dokumenty potwierdzajce wykonanie umowy. Jeli kwota
wskazana na fakturze wyraona jest w walucie polskiej, dochodzon naleno naley
przeliczy na walut obowizujc w Niemczech wedug kursu z dnia sprzed ogoszenia
upadoci. Powstaje przy tym pytanie, w jaki sposb w zgoszeniu wierzytelnoci
obliczy nalenoci odsetkowe od zgaszanych kwot, skoro faktura by wystawiona
wedug umowy podlegajcej prawu polskiemu i wedug zasad obowizujcych
w Polsce (odsetki ustawowe w wysokoci 13% w skali roku). Syndycy przyjmuj, e
odsetki od wierzytelnoci zgaszanych w ramach postpowania upadociowego
powinny by wyraone wedug zasad obowizujcych w prawie niemieckim, chocia
trudno jednoznacznie si z tym zgodzi.
Nie ma jednolitej praktyki syndykw co do obliczania nalenoci odsetkowych od
zgaszanych wierzytelnoci. Czsto odsetki naliczone wedug zasad obowizujcych
w prawie polskim nie s uznawane, a na licie wierzytelnoci ujmowana jest jedynie
naleno gwna.

9.7. Umowny wybr prawa materialnego

Poza uprawnieniem w zakresie wyboru sdu przedsibiorcy maj rwnie moliwo
zdecydowania, jakiemu prawu bdzie podlegaa zawarta przez nich umowa. Klauzula
o wyborze prawa powinna by uzgodniona przez strony i w odpowiedni sposb
zamieszczona w umowie. W takim przypadku sd rozpoznajcy spory z danego
stosunku prawnego (czy to sd polski czy niemiecki) zobowizany jest ocenia
roszczenia stron w oparciu o przepisy danego porzdku prawnego.
W przypadku gdy strony w umowie nie ustaliy prawa waciwego dla umowy, kwesti
t rozstrzyga Rozporzdzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) Nr 593/2008
z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa waciwego dla zobowiza umownych
(Rzym I).

92

Zgodnie z rozporzdzeniem Rzym I co do zasady dla wicej strony umowy waciwe

bdzie prawo pastwa pobytu strony wykonujcej charakterystyczne dla umowy
wiadczenie.
Na przykad w zakresie, w jakim nie dokonano wyboru prawa waciwego, dla umowy
sprzeday towarw waciwym bdzie prawo pastwa, w ktrym sprzedawca ma
miejsce zwykego pobytu. Umowa o wiadczenie usug podlega za prawu pastwa,
w ktrym usugodawca ma miejsce zwykego pobytu. Jeeli jednak ze wszystkich
okolicznoci sprawy wyranie wynika, e umowa pozostaje w znacznie cilejszym
zwizku z innym pastwem, stosuje si prawo tego innego pastwa.
Rozporzdzenie przewiduje regulacje szczeglne m.in. w zakresie:
1. umw konsumenckich (zasada podlegania umowy prawu pastwa, w ktrym
konsument ma miejsce zwykego pobytu),
2. umw ubezpieczenia (w zakresie, w jakim strony nie dokonay wyboru prawa,
umowa ubezpieczenia podlega prawu pastwa, w ktrym ubezpieczyciel ma
miejsce zwykego pobytu; jeeli ze wszystkich okolicznoci sprawy wyranie
wynika, e umowa pozostaje w znacznie cilejszym zwizku z innym pastwem,
stosuje si prawo tego innego pastwa),
3. indywidualnych umw o prac (umowa taka podlega prawu wybranemu przez
strony, wybr prawa nie moe jednak prowadzi do pozbawienia pracownika
ochrony przyznanej mu na podstawie przepisw, ktrych nie mona wyczy w
drodze umowy, na mocy prawa, jakie, w przypadku braku wyboru, byoby waciwe.
W zakresie za, w jakim strony nie dokonay wyboru prawa waciwego, umowa
podlega prawu pastwa, w ktrym lub - gdy takiego brak - z ktrego pracownik
zazwyczaj wiadczy prac w wykonaniu umowy).
Jak wida, szczeglne regulacje dotyczce wyboru waciwego prawa pokrywaj si w
znacznej mierze z regulacjami dotyczcymi wycznej jurysdykcji sdw, a to dlatego,
e w przypadku sporw pracowniczych czy sporw z konsumentami ustawodawca
widzi potrzeb zapewnienia ochrony podmiotowi nie bdcemu profesjonalist.
Podobnie rzecz si ma w przypadku umw ubezpieczenia.
Czsto uczestnicy midzynarodowego obrotu gospodarczego godz swoje interesy
w taki sposb, e zawarta midzy nimi umowa podlega prawu okrelonemu przez
kontrahentaA(np. prawu niemieckiemu), a jurysdykcj sdw, ktre bd rozstrzyga
spory powstae na jej tle, okrela kontrahent B (ktry proponuje zapisanie w umowie
jurysdykcji np. sdw polskich). W efekcie dochodzi przykadowo do sytuacji, gdy
sd polski, rozstrzygajc spraw z zakresu prawa budowlanego, musi j oceni na
podstawie niemieckiego prawa i przepisw VOB. Taki podzia prawa materialnego,
ktremu podlega umowa i jurysdykcja sdw, prowadzi w praktyce do przeduenia
postpowania, jego skomplikowania i znacznego zwikszenia zwizanych z tym
kosztw.

93

Ustalenie, e umowa podlega prawu pastwa A, a ewentualne spory rozstrzyga bdzie

prawo pastwa B rodzi w praktyce wiele problemw i prowadzi do wzrostu kosztw
postpowania, poniewa sd rozpoznajc spraw musi sign po opini biegego na
temat stosowania i wykadni prawa obcego.

10. Dochodzenie nalenoci

w Niemczech
Rozpowszechnienie kontraktw midzynarodowych poskutkowao wiksz
popularnoci procesw midzynarodowych. Cigle jeszcze jednak dochodzenie
roszcze od kontrahenta zagranicznego jest trudniejsze ni w przypadku dunikw
krajowych. Wynika to przede wszystkim z rnorodnoci stosowanych procedur,
a take z wikszych trudnoci odnalezienia majtku dunika, a po czci z braku
znajomoci procedur i problemw jzykowych.
O skutecznoci egzekucji prowadzonej wobec niemieckiego kontrahenta naley
myle ju na etapie zawierania umowy, a nie dopiero na etapie wszczynania procesu
sdowego czy egzekucji. To wanie dobrze sporzdzona umowa, z odpowiednimi
zapisami i zabezpieczeniami, uatwi pniejszy proces sdowy i skuteczne odzyskanie
nalenoci.
Poniej przedstawiamy zasady, ktre naley wzi pod uwag rozpoczynajc
dochodzenie dugw od niemieckich kontrahentw.

10.1. Postpowanie przedsdowe

Pierwszym etapem dochodzenia nalenoci jest tzw. postpowanie przedsdowe.
Polski przedsibiorca moe w pierwszej kolejnoci dochodzi swych roszcze w drodze
tzw. pozasdowego postpowania upominawczego. W Niemczech powszechnie
stosuje si upomnienie (niem. Mahnung), ktre jest jednostronnym, wymagajcym
potwierdzenia odbioru, wezwaniem do zapaty wymagalnej kwoty. Upomnienie
powinno zawiera:
dat,
numer faktury lub innego dokumentu umoliwiajcego identyfikacj roszczenia,
termin patnoci(jeli jest kolejnym upomnieniem).
Warto dla celw dowodowych dorczy dunikowi wezwanie w formie pisemnej z
dowodem nadania.
Chocia wymagane jest wysanie dunikowi jedynie jednego upomnienia,
zwyczajowo przed skierowaniem sprawy do sdu, wysya si trzy upomnienia, z czego
czsto dopiero trzecie skutkuje zapat, poniewa dunik jest wiadomy, e kolejnym
krokiem bdzie ju wytoczenie powdztwa.

94

95

Zgodnie z niemieckimi zwyczajami handlowymi postpowanie wzywajce do zapaty

ma nastpujcy przebieg:
Pierwsze upomnienie: przypomnienie o zapacie
Wezwanie musi by stanowcze i jednoznaczne, lecz bez wyznaczenia terminu
do zapaty i wyliczenia odsetek za zwok. Do upomnienia warto zaczy kopi
niezapaconej faktury.
Zahlungserinnerung
Betreff: Rechnung Nr. 1/2013 vom 01. Januar 2013
Sehr geehrter Herr Mustermann,
auf unsere o. g. Rechnung haben wir noch keinen
Zahlungseingang feststellen knnen. Falls diese Rechnung Ihrer
Aufmerksamkeit entgangen ist, haben wir Ihnen eine Kopie
unserer Rechnung beigefgt. Wir bitten Sie, die Regulierung
nachzuholen und sehen dem Eingang Ihrer Zahlung entgegen.
Sollten Sie zwischenzeitlich die Zahlung bereits geleistet haben,
betrachten Sie bitte dieses Schreiben als gegenstandslos.
Mit freundlichen Gren,

Mahnung
Betreff: Rechnung Nr. 1/2013 vom 01. Januar 2013
Sehr geehrter Herr Mustermann,
leider haben Sie auf unsere Zahlungserinnerung vom nicht
reagiert. Wir bitten Sie daher, den berflligen Betrag in Hhe
von ... bis zum auf unser Konto zu berweisen. Sofern Sie den
vorgenannten Termin nicht einhalten, werden wir Ihnen die
Verzugszinsen und Mahnkosten berechnen mssen. Sollten Sie
zwischenzeitlich die Zahlung bereits geleistet haben, betrachten
Sie bitte dieses Schreiben als gegenstandslos.
Mit freundlichen Gren,

96

Wzr pierwszego
wezwania do zapaty
Drugie upomnienie:
wyrane wezwanie
do zapaty
Jeeli w cigu
czternastu dni dana
kwota nie zostaa
uregulowana, naley
wystosowa drugie
wezwanie do zapaty,
okrelajc w nim
termin patnoci.

Wzr drugiego
wezwania do zapaty
Trzecie upomnienie:
zagroenie
skierowania sprawy
do sdu
Przed skierowaniem
sprawy do sdu
wysya si do dunika
zwyczajowo trzecie
- ostatnie wezwanie,
w ktrym wskazuje si
na skierowanie sprawy
na drog sdow,
jeli dunik nie speni
dania.

Letzte Mahnung
Betreff: Rechnung Nr. 1/2013 vom 01. Januar 2013

Wzr trzeciego
wezwania
do zapaty

Sehr geehrter Herr Mustermann,

trotz unserer schriftlichen Erinnerungen vom und vom konnten
wir bis heutigem Tag keinen Zahlungseingang feststellen. Zur Zahlung
offen sind folgende Beitrge:
Rechnungsbetrag: EUR
Verzugszinsen (%): EUR
Mahnkosten: EUR
Summe: EUR
Wir bitten Sie letztmalig, den flligen Betrag bis zum auf unser
Konto Nr. einzuzahlen. Sollte auch dieser Termin ohne Geldeingang
auf unserem Konto ablaufen, sehen wir uns gezwungen, gerichtliche
Schritte einzuleiten. Bitte beachten Sie, dass mit den daraus
entstehenden Kosten Sie belastet werden. Hat sich die Mahnung
mit Ihrer Zahlung berschnitten, bitten wir Sie, dieses Schreiben als
gegenstandslos zu betrachten.
Mit freundlichen Gren,

10.2. Postpowanie sdowe

Jeli wczeniejsze kroki (skierowane do dunika przedsdowe wezwania do zapaty)
pozostaj bezskuteczne, pozostaje wszczcie postpowania przed sdem.
Przy wytaczaniu powdztwa do sdu naley sprawdzi, czy roszczenie nie ulego
przedawnieniu, tzn. czy nie upyn termin, w czasie ktrego mogo by dochodzone
przed sdem. Jeli roszczenie jest przedawnione, dunik moe w ramach toczcego
si sporu ponie zarzut przedawnienia, doprowadzajc tym samym do oddalenia
powdztwa. Poniej przedstawiono przykadowe terminy przedawnienia roszcze
obowizujce w prawie niemieckim.

97

Rodzaj roszczenia

Zapata ceny sprzeday;

Zapata innego
wynagrodzenia
z tytuu umowy

Termin

3 lata

Roszczenia stwierdzone
30 lat
prawomocnym wyrokiem
Inne roszczenia
10-30 lat
odszkodowawcze
Roszczenia inne ni
10 lat
odszkodowawcze
Roszczenia o wydanie
rzeczy wynikajce z czynw
10 lat
niedozwolonych
Roszczenia z tytuu rkojmi z
umowy sprzeday
2 lata
(z wyczeniem obiektw
budowlanych)
Roszczenia z tytuu rkojmi
z umowy sprzeday
obiektw budowlanych lub
5 lat
przedmiotw ktre tak s
wykorzystywane
Roszczenia z tytuu rkojmi
2 lata
z umowy o dzieo
Roszczenia z tytuu umowy
o dzieo w zwizku z
wykonaniem obiektu
5 lat
budowlanego lub prac na
tym obiekcie

Pocztek biegu
terminu
Po upywie roku, w
ktrym powstao
roszczenie, i
powziciu przez
wierzyciela
informacji o
roszczeniu wobec
dunika
Od stwierdzenia
prawomocnoci
Powstanie
roszczenia
Powstanie
roszczenia

Przepis

195 BGB

197 BGB
199 ust. 3 BGB
199 ust. 4 BGB

Powstanie
roszczenia

852 BGB

Przekazanie rzeczy

438 ust. 1 nr 3
BGB

Przekazanie rzeczy

438 ust. 1 nr 2
BGB

Odbir dziea

634 a ust. 1 nr 1
BGB

Odbir dziea

634 a ust. 1 nr 2
BGB

Postpowanie sdowe rozpoczyna si zoeniem do sdu pozwu w przypadku zwykego

postpowania sdowego (niem. Klageschrift) lub wniosku w przypadku postpowania
upominawczego (niem. Mahnantrag im gerichtlichen Mahnverfahren).

98

10.2.1. Sdowe postpowanie upominawcze

Sdowe postpowanie upominawcze ma zastosowanie do wymagalnych
wierzytelnoci pieninych, ktre nie zale od wiadczenia wzajemnego, jeszcze
nie wykonanego. Postpowanie to daje moliwo uzyskania wykonalnego tytuu
egzekucyjnego (tzw. Vollstreckungsbescheid). Zalet jest szybko postpowania
oraz mniejsze koszty, poniewa w ramach tego postpowania sd nie weryfikuje
istnienia wierzytelnoci, a powd nie wnosi dowodw.
Sdowe postpowania upominawcze prowadz sdy wyznaczone do prowadzenia
tego typu spraw. Wniosek skada si na odpowiednim formularzu (moliwe jest
rwnie zoenie przez Internet). Zoenie formularza wie si z uiszczeniem opaty,
ktrej wysoko zaley od wartoci przedmiotu sporu.
Brak wniesienia przez dunika w cigu dwch tygodni sprzeciwu uprawnia
wierzyciela do zawnioskowania o wydanie tymczasowego tytuu egzekucyjnego, a
po jego uzyskaniu do rozpoczcia egzekucji.
Zgoszenie, rwnie pniejsze, sprzeciwu dunika i zawnioskowanie przez dunika
o wszczcie postpowania procesowego, powoduje przekazanie z urzdu sprawy do
waciwego sdu, ktry z kolei wzywa wnioskodawc do uwiarygodnienia roszcze w
terminie dwch tygodni.
W razie pozytywnego rozpatrzenia wniosku wierzyciela i wydania nakazu zapaty,
wniosek wierzyciela o wydanie wykonalnego tytuu egzekucyjnego powinien wpyn
do sdu najpniej w terminie 6 miesicy od dnia dorczenia nakazu. Wniosek
powinien zawiera owiadczenie informujce o tym, czy i jakie patnoci wynikajce z
ww. nakazu miay do tego dnia miejsce.
Wykonalny tytu egzekucyjny sd dorcza z urzdu dunikowi. Dunik w terminie 2
tygodni moe wnie sprzeciw. W razie jego wniesienia postpowanie upominawcze
przeksztaca si w postpowanie skargowe. W razie braku sprzeciwu dunika
wierzyciel moe wszcz egzekucj.

10.2.2. Europejskie postpowanie nakazowe

Europejski nakaz zapaty zosta wprowadzony do unijnego systemu prawnego na
mocy Rozporzdzenia (WE) nr 1896/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia
12 grudnia 2006 r. ustanawiajcego postpowanie w sprawie europejskiego nakazu
zapaty. Postpowanie to ma zastosowanie do transgranicznych spraw cywilnych i
handlowych, gdy przynajmniej jedna ze stron ma miejsce zamieszkania lub miejsce
staego pobytu w pastwie czonkowskim innym ni pastwo czonkowskie sdu
rozpoznajcego spraw. Obywatelstwo stron jest przy tym bez znaczenia. Jeeli
stron jest osoba prawna lub jednostka organizacyjna nieposiadajca osobowoci
99

prawnej, ktrej ustawa przyznaje zdolno prawn, bierze si pod uwag miejsce jej
siedziby w pastwie czonkowskim (innym ni pastwo sdu rozpoznajcego spraw).
Europejskie postpowanie nakazowe znajduje zastosowanie do roszcze umownych,
take roszcze z zakresu prawa pracy, natomiast doroszcze pozaumownych jedynie
w wyjtkowych przypadkach, np. gdy nastpio uznanie dugu przez dunika.
Europejski nakaz zapaty moe zosta wydanybez wzgldu na warto przedmiotu
sporu. Jego zalet jest moliwo wydania przez sd orzeczenia, bez koniecznoci
przesuchania zagranicznego kontrahenta, co oznacza z jednej strony szybko
postpowania i z drugiej strony zmniejszenie kosztw procesu.
Europejski nakaz zapaty staje si automatycznie wykonalny, bez potrzeby nadawania
mu klauzuli wykonalnoci ani opatrywania zawiadczeniem europejskiego tytuu
egzekucyjnego. Oznacza to, e nakaz jest wykonywany w innym pastwie ni to, w
ktrym zosta on wydany, bez koniecznoci wszczynania dodatkowych postpowa.
Pozew o wydanie europejskiego nakazu zapaty skada si na formularzu. W pozwie
powd skada owiadczenie, e podane informacje s zgodnie z jego najlepsz wiedz
i przekonaniem prawdziwe oraz e przyjmuje do wiadomoci, i umylne podanie
nieprawdziwych informacji moe skutkowa zastosowaniem odpowiednich sankcji.
Ponadto pozew powinien zawiera:
1. oznaczenie stron, ich miejsca zamieszkania lub siedziby, a jeli strona
reprezentowana jest przez przedstawiciela - jego imi i nazwisko oraz adres,
2. warto dochodzonego roszczenia,
3. jeeli powd dochodzi odsetek - stawk oraz okres, za jaki powd da odsetek,
chyba e zgodnie z prawem pastwa czonkowskiego odsetki ustawowe doliczane
s automatycznie do roszczenia gwnego,
4. uzasadnienie roszczenia (opis okolicznoci faktycznych uzasadniajcych
roszczenie),
5. dowody na poparcie zgoszonego roszczenia (bez obowizku ich doczania),
6. wskazanie okolicznoci uzasadniajcych waciwo sdu,
7. uzasadnienie transgranicznego charakteru sporu.
Nakaz wydawany jest wycznie na podstawie informacji przekazanych przez
powoda, bez znajomoci stanowiska pozwanego. Jeeli danie w ocenie sdu jest
uzasadnione tylko w czci, sd powiadamia o tym powoda, ktry moe przyj lub
odrzuci propozycj wydania nakazu co do kwotywskazanej przez sd.
Pozwany w terminie 30 dni od dorczenia mu europejskiego nakazu zapaty moe
wniesprzeciw, wskazujc, e kwestionuje roszczenie, bez koniecznoci precyzowania
powodw. Wniesienie sprzeciwu powoduje utrat mocy europejskiego nakazu zapaty
oraz prowadzi do sprawy przez sd, wedug przepisw prawa krajowego, z tym e

100

nie moe by ona rozpoznawana w postpowaniu nakazowym lub upominawczym.

Powd moe jednak zada, aby wniesienie sprzeciwu przez pozwanego skutkowao
zakoczeniem postpowania. W razie niezoenia sprzeciwu przez pozwanegosd
stwierdza wykonalno europejskiego nakazu zapaty.
Europejski nakaz zapaty, ktry sta si wykonalny w pastwie czonkowskim jego
wydania, jest uznawany i wykonywany w innych pastwach czonkowskich bez potrzeby
przeprowadzania dodatkowego postpowania. Ani sd ani inny organ pastwa, w
ktrym prowadzona jest egzekucja, nie jest uprawniony do badania legalnoci lub
susznoci europejskiego nakazu zapaty wydanego przez sd zagraniczny.
Postpowanie egzekucyjne na mocy europejskiego tytuu egzekucyjnego prowadzi
si zgodnie z prawem pastwa wykonania, a wic pastwa, gdzie egzekucja faktycznie
jest prowadzona.

10.2.3. Postpowanie w sprawach drobnych

Roszcze o wartoci nieprzekraczajcej kwoty 2.000 EUR mona dochodzi w trybie
przewidzianym w Rozporzdzeniu nr 861/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady z
dnia 11 lipca 2007 r. ustanawiajcym europejskie postpowanie w sprawie drobnych
roszcze. Rozporzdzenie stanowi uzupenienie przepisw proceduralnych pastwa,
w ktrym toczy si postpowanie. Rwnie w tym przypadku wymagane jest, aby spr
mia charakter transgraniczny. Z zakresu tego postpowania wyczono dochodzenie
roszcze pracowniczych.
Spraw rozpoznaje sd na posiedzeniu niejawnym. Sd moe wyznaczy rozpraw
w przypadkach wskazanych w przepisach odrbnych i dzieje si tak jedynie w
wyjtkowych sytuacjach.
Postpowanie odbywa si co do zasady w formie pisemnej, z wykorzystaniem
formularzy, przy czym sd moe dopuci dowd z pisemnych zezna wiadkw,
biegych lub stron. Pozwany w terminie 30 dni od dorczenia pozwu i formularza
odpowiedzi ma prawo zoy odpowied na pozew, zaczajc wszelkie dokumenty.
W ramach tego postpowania moe take wnie powdztwo wzajemne.
Sd wydaje orzeczenie w terminie 30 dni od dnia zamknicia rozprawy albo od
otrzymania wszystkich informacji niezbdnych do wydania orzeczenia. Wydane
orzeczenie podlega dorczeniu obu stronom z pouczeniem o przysugujcych im
rodkach zaskarenia.
Podobnie jak europejski nakaz zapaty, orzeczenie wydane w ramach europejskiego
postpowania w sprawie drobnych roszcze jest uznawane i wykonywane w innym
pastwie czonkowskim bez potrzeby stwierdzania wykonalnoci oraz bez moliwoci

101

sprzeciwienia si co do jego uznania. Na wniosek strony sd bez dodatkowych opat

wydaje zawiadczenie dotyczce tego orzeczenia. Orzeczenie takie, opatrzone
zawiadczeniem, moe by wykonywane, mimo e nie jest prawomocne. Orzeczenie
jest bowiem wykonalne i to przed upywem terminu na wniesienie odwoania. Nie
jest przy tym konieczne zoenie zabezpieczenia. Postpowanie egzekucyjne podlega
prawu pastwa wykonania.
Rozwizania przyjte w ramach Unii Europejskiej daj wierzycielom moliwo
dochodzenia roszcze w jednym z uproszczonych trybw (europejski nakaz zapaty,
dochodzenie roszcze drobnych), dziki ktrym wyegzekwowanie nalenoci od
dunika z Niemiec staje si prostsze i mniej czasochonne.

10.2.4. Postpowanie sporne przed sdem

Jeli brak podstaw do zastosowania jednego z przedstawionych wyej uproszczonych
trybw dochodzenia roszcze, naley skierowa spraw do sdu w celu rozpoznania
jej w zwykym trybie procesowym, zakoczonym wydaniem merytorycznego wyroku.
Jak ju wskazano, rozstrzygnicie, do ktrego sdu naley wnie pozew (polskiego
czy niemieckiego), wynika zasadniczo z treci umowy stron, a jeli strony nie umwiy
si co do tego, jurysdykcj sdu okrelaj rozporzdzenia unijne.
Przy zawieraniu umowy strony umowy maj wolny wybr zarwno co do waciwoci
miejscowej sdu, jak i przepisw prawa, na mocy ktrego spr zwizany z zawarciem,
interpretacj, wanoci i wykonaniem umowy zostanie rozstrzygnity. Dopiero w
przypadku braku takich uzgodnie bd miay zastosowanie ustawowe przepisy
prawne regulujce waciwo sdow oraz obowizujce prawo. W zalenoci od
treci umowy, rodzaju roszcze, ktrych ewentualnie bdzie trzeba dochodzi w razie
sporu, oraz miejsca ewentualnej egzekucji, ustalenie waciwoci sdowej oraz wybr
prawa moe ju z gry umocni pozycj wierzyciela.
Niemieckie sdy rejonowe (niem. Amtsgericht) s waciwe do rozpoznania sprawy,
jeeli warto przedmiotu sporu nie przekracza 5.000,00 EUR. Powyej tej sumy
waciwe s sdy okrgowe/landowe (niem. Landgericht). W postpowaniu przed
sdem okrgowym oraz sdami wyszych instancji istnieje przymus adwokacki, co
oznacza, e strona musi by reprezentowana przez profesjonalnego penomocnika.
Wniesienie pozwu do waciwego sdu powoduje wszczcie procesu. Pozwany,
po dorczeniu mu pozwu przez sd, ma prawo odpowiedzie na pozew i zaj
stanowisko co do zarzutw w nim zawartych. Po zapoznaniu si ze stanowiskami obu
stron sd zadecyduje, czy zostanie wyznaczony termin rozprawy. Sd moe przed jej
wyznaczeniem zarzdzi wymian przez strony pism przygotowawczych.

102

W transgranicznych procesach gospodarczych regu jest zarzdzenie przez sd

wymiany pism przygotowawczych stron procesu przed wyznaczeniem rozprawy.
W zalenoci od stopnia zawioci sprawy sd moe wyznaczy kilka terminw
rozpraw, w szczeglnoci, gdy w ramach postpowania dowodowego konieczne
bdzie przesuchanie wiadkw lub opracowanie opinii przez biegych sdowych.
Postpowanie procesowe koczy si wydaniem wyroku, ktry jest dorczany obu
stronom postpowania. Od niekorzystnego orzeczenia kada ze stron moe wnie
odwoanie:
od wyroku sdu rejonowego do sdu okrgowego,
od wyroku sdu okrgowego/landowego orzekajcego jako pierwszej instancji
do sdu apelacyjnego (niem. Oberlandesgericht).
Od wyrokw sdu II instancji stronom przysuguje prawo wniesienia rewizji do sdu
najwyszego (niem. Bundesgerichtshof ), o ile sd odwoawczy uzna, e jest ona
dopuszczalna.
Postpowanie zawise przed niemieckim sdem jest wysoce sformalizowane. Naley
przestrzega wielu terminw, zarwno tych wynikajcych z ustawy jak i wyznaczanych
przez sd. Pisma procesowe musz spenia wiele formalnych kryteriw. Ponadto
w trakcie wstpnego postpowania przygotowawczego strony zobowizane s do
zgoszenia w okrelonych terminach wszystkich wnioskw dowodowych na poparcie
swojego stanowiska pod rygorem utraty moliwoci powoywania si na te dowody
w pniejszej fazie postpowania. Ponadto ju w trakcie postpowania wstpnego
naley przedoy wszystkie dokumenty mogce wiadczy o zasadnoci roszczenia.

10.3. Pozasdowe zaatwianie sporw.

Mediacja i sdownictwo polubowne
Mimo wielkiej iloci spraw rozstrzyganych przed sdami powszechnymi, w tym spraw
gospodarczych powstaych na tle sporw midzy przedsibiorcami, w Niemczech na
znaczeniu zyskuje postpowanie mediacyjne, prowadzone przed mediatorem. Istot
tego postpowania nie jest rozstrzygnicie sprawy autorytatywnym wyrokiem, lecz
pomoc stronom w znalezieniu kompromisowego rozwizania, z ktrego kada ze
stron bdzie usatysfakcjonowana.

10.3.1. Mediacja
W dniu 26 lipca 2012 r. wesza w ycie w Niemczech ustawa o mediacji (niem.
Mediationsgesetz). Ustawa ta jest pierwszym aktem prawnym formalnie regulujcym
w Niemczech postpowanie mediacyjne. Wdraa do niemieckiego porzdku
103

prawnego europejsk dyrektyw mediacyjn (dyrektywa 2008/52/WE Parlamentu

Europejskiego i Rady z dnia 21 maja 2008 r. w sprawie niektrych aspektw mediacji
w sprawach cywilnych i handlowych, opublikowana w Dz.U. L 136 z 24.5. 2008 r., s. 3).
Wag mediacji dla niemieckiego systemu prawnego podkrela fakt, e wprowadzona
ustawa mediacyjna znacznie wykracza poza ramy okrelone w dyrektywie unijnej i
obejmuje swoj regulacj wszelkie rodzaje mediacji, bez wzgldu na form sporu
i miejsce pobytu spierajcych si stron. Wprawdzie ustawa ma zaledwie dziewi
artykuw o do oglnym charakterze, ale zgodnie z zaoeniami ustawodawcy
ma ona wytycza jedynie cele postpowania mediacyjnego. I tak zgodnie z ustaw
mediacja jest poufnym i ustrukturyzowanym postpowaniem, w ramach ktrego
strony za pomoc jednego lub wikszej iloci mediatorw dobrowolnie i na wasn
odpowiedzialno d do zgodnego zakoczenia sporu. Mediatora zdefiniowano
za jako osob niezalen i neutraln, bez kompetencji decyzyjnych, prowadzc
strony przez proces mediacji.
Mediacja ma z zaoenia skania strony do zawarcia ugody. Ugoda ta moe stanowi
podstaw egzekucji. Ugoda zawarta w drodze mediacji moe by egzekwowana, po
nadaniu jej klauzuli wykonalnoci przez sd lub notariusza.
Ustawa nie okrela profilu zawodowego mediatora. Kada osoba speniajca kryteria
okrelone w ustawie (w zakresie wiedzy i dowiadczenia) moe zosta mediatorem.
Osoby, ktre ukocz szkolenia przewidziane w ustawie, mog posugiwa si tytuem
certyfikowanego mediatora (niem. zertifizierter Mediator).
Z ustawy nie wynika wysoko kosztw zwizanych z mediacj. Jest ona ustalana
bezporednio z mediatorem, najczciej w oparciu o wynagrodzenie za stawk
godzinow.
Efektem wejcia w ycie ustawy mediacyjnej byo wprowadzenie kilku zmian do
procedury cywilnej. Ot obecnie jednym z wymogw formalnych pozwu jest
informacja, czy wniesienie pozwu do sdu poprzedzone byo prb podjcia
postpowania mediacyjnego lub innego postpowania zmierzajcego do
pozasdowego zakoczenia sporu, a take informacja o powodach, ktre
uniemoliwiaj przeprowadzenie tego postpowania. Sd moe skierowa strony
na posiedzenie pojednawcze, prowadzone przez sdziego, nie posiadajcego
uprawnie do podejmowania decyzji w sprawie. Sdzia pojednawczy moe stosowa
wszystkie metody zakoczenia sporu, cznie z mediacj. Ponadto sd rozpoznajcy
dan spraw moe zaproponowa stronom postpowanie mediacyjne lub inne
postpowanie zmierzajce do polubownego zakoczenia sporu.
Spodziewa si naley, e z biegiem czasu kierowanie spraw do postpowania
mediacyjnego w ramach postpowania sdowego bdzie przybiera na znaczeniu,
tak jak to ma miejsce w Polsce.

104

10.3.2. Sdy polubowne

Sdownictwo polubowne (zwane rwnie sdownictwem arbitraowym) stanowi
szczeglny tryb rozstrzygania spraw cywilnych przez organ, ktry nie jest sdem
pastwowym. Sd polubowny to organ powoany na mocy umowy stron, poddajcej
temu sdowi sprawy sporne midzy stronami, wynikajce z okrelonego stosunku
prawnego. Moc takiej umowy (okrelanej mianem zapisu na sd polubowny)
strony wyczaj czynnoci procesowe sdu powszechnego do rozpoznawania
takich sporw. Sdownictwo polubowne (w tym wymogi dotyczce zapisu na sd
polubowny i procedura prowadzenia przed nim sporw) uregulowane zostay w
niemieckim kodeksie postpowania cywilnego.
Zapis na sd polubowny oznacza porozumienie stron, na mocy ktrego wszystkie
lub niektre spory, powstae midzy nimi w zwizku z okrelonym stosunkiem
prawnym, wynikajce z umowy lub ze stosunku pozaumownego, ju powstae lub
ktre powstan w przyszoci, poddane zostaj pod kognicj sdu polubownego.
Porozumienie to moe mie form odrbnego owiadczenia (niem. Schiedsabrede)
lub stanowi cz szerszej umowy zawartej midzy stronami (niem. Schiedsklausel).
W Niemczech wola zawarcia przez strony zapisu na sd polubowny musi by wyrana i
zaliczana jest do koniecznych postanowie jego treci (niem. notwendige Bestandteile
einer Schiedsvereinbarung).
Strony decydujc si na sd polubowny maj moliwo wyboru pomidzy staym
sdem polubownym (zwanym instytucjonalnym) a sdem powoywanym ad hoc do
rozpoznania wycznie zawisego sporu. Wrd sdw instytucjonalnych wskaza
naley na stae sdy funkcjonujce przy izbach przemysowo-handlowych lub
niemieckich okrgowych radach adwokackich.
Postpowaniem przed sdem polubownym kieruj dwie istotne zasady:
zasada rwnego traktowania stron,
zasada zakazu wyczenia z postpowania profesjonalnych penomocnikw
procesowych.
Zgodnie z niemieck procedur cywiln strony mog same uregulowa przebieg
postpowania przed sdem polubownym (w takim przypadku bdzie to postpowanie
przed sdem ad hoc, skadajcym si z co najmniej trzech sdziw powoanych przez
strony) lub powoa si na regulamin staego sdu polubownego i podda spr pod
rozstrzygnicie takiego sdu lub - mimo korzystania z regulaminu sdu staego
podda spr pod rozstrzygnicie sdu powoanego ad hoc.
Dodatkowo strony w zapisie na sd polubowny mog okreli:
jzyk, w ktrym bdzie prowadzone postpowanie polubowne,

105

 sposb prowadzenia postpowania (ustnie lub pisemnie),

zasady i tryb postpowania przed sdem polubownym,
miejsce, w ktrym ma by prowadzone postpowanie.
W praktyce problemy powstaj na gruncie zamieszczania zapisu na sd polubowny w
oglnych warunkach umw, w przypadku sporu, czy OWU stay si czci skadow
umowy. Ponadto dodatkowy problem powstaje, gdy zapis na sd polubowny przyznaje
prawo wyboru sdu tylko jednej ze stron.
Wyrok wydany przez sd polubowny (niem. Schiedsspruch) ma midzy stronami moc
prawomocnego wyroku sdu powszechnego i moe by egzekwowany.

10.4. Postpowanie egzekucyjne

Zakoczenie procesu sdowego nie oznacza zakoczenia sporu z dunikiem. Rzadko
kiedy bowiem dunik po otrzymaniu wyroku dobrowolnie reguluje zobowizanie.
Najczciej konieczna jest przymusowa egzekucja nalenoci.

10.4.1. Zasady oglne

Zalet posiadania przez wierzyciela wyroku wydanego przez sd niemiecki jest
moliwo przeprowadzenia egzekucji na terenie Niemiec bez dodatkowych
formalnoci. Wniosek o wszczcie egzekucji skada si do sdu rejonowego wedug
miejsca zamieszkania dunika, sd przesya wniosek waciwemu komornikowi.
Egzekucja wyroku wydanego przez sd polski wymaga uprzedniego uznania jego
wykonalnoci przez niemiecki sd. Postpowanie prowadzone jest wedug prawa
europejskiego (Rozporzdzenie Rady WE nr 44/2001 w sprawie jurysdykcji i uznawania
orzecze sdowych oraz ich wykonywania w sprawach cywilnych i handlowych).
Waciwy jest niemiecki sd landowy, w ktrego okrgu dunik zamieszka lub ma
siedzib (w przypadku sporw zwizanych z dziaalnoci gospodarcz). Jeeli
pozwany nie ma ani miejsca zamieszkania ani siedziby w Niemczech, wniosek skada
si do sdu waciwego wedug miejsca, gdzie bdzie przeprowadzone postpowanie
egzekucyjne, a wic tam, gdzie znajduje si znany wierzycielowi majtek dunika.
Wniosek o stwierdzenie wykonalnoci wyroku sdu polskiego skada si w jzyku
niemieckim. Do wniosku naley doczy:
1. oryginalny odpis wyroku sdu polskiego ze stwierdzeniem jego wykonalnoci,
2. dodatkowy uwierzytelniony odpis wyroku sdu polskiego,
3. tumaczenie przysige wyroku sdu polskiego na jzyk niemiecki,
4. zawiadczenie wydane przez sd polski, stwierdzajce wykonalno orzeczenia w
Polsce oraz potwierdzajce dat dorczenia pozwu pozwanemu.
106

Dopiero po stwierdzeniu przez sd niemiecki wykonalnoci orzeczenia wydanego

przed sdem polskim mona skierowa spraw do egzekucji w Niemczech.

10.4.2. Europejski Tytu Egzekucyjny

Szczegln procedur egzekucji roszcze przewiduje Rozporzdzenie (WE) nr
805/2004 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 21 kwietnia 2004 r. w sprawie
utworzenia Europejskiego Tytuu Egzekucyjnego dla roszcze bezspornych ETE).
Rozporzdzenie ma zastosowanie w sprawachcywilnych i handlowych i ma na celu
umoliwienie swobodnego przepywu orzecze oraz wykonalnoci orzecze, bez
potrzeby wszczynania postpowa porednich w Pastwie Czonkowskim. Ma ono
sprzyja uproszczeniom proceduralnym, oszczdnoci finansowej i czasowej.
Warunkiem uzyskania ETE jest bezsporno roszczenia. Roszczenie uznaje si za
bezsporne, jeeli dunik wyranie zgodzi si co do niego poprzez uznanie lub w
drodze ugody zatwierdzonej przez sd lub zawartej przed sdem w toku postpowania
sdowego. W wietle powyszego przyjmuje si, e orzeczeniami obejmujcymi
roszczenia bezsporne w rozumieniu rozporzdzenia, ktre mog stanowi podstaw
do wydania Europejskiego Tytuu Egzekucyjnego, s:
1. wyroki wskutek uznania powdztwa,
2. wyroki zaoczne,
3. ugody zawarte przed sdem w toku postpowania,
4. ugody zawarte w postpowaniu pojednawczym prowadzonym przed wszczciem
postpowania w sprawie,
5. ugody zawarte w wyniku mediacji i nastpnie zatwierdzone przez sd,
6. nakazy zapaty wydane w postpowaniu nakazowym i w postpowaniu
upominawczym,
7. akty notarialne, w ktrych dunik podda si egzekucji.
Dla uzyskania ETE naley rwnie speni tzw. minimalne standardy w celu
zapewnienia naleytego poinformowania dunika o dochodzonym roszczeniu. W
zwizku z tym dokument wszczynajcy postpowanie lub rwnowany dokument
musi zawiera nazwiska i adresy stron; kwot roszczenia oraz dane dotyczce odsetek,
a take okrelenie podstawy roszczenia. Musi rwnie zawiera pouczenie dunika o
moliwoci wniesienia sprzeciwu.
Wierzyciel, ktry zamierza egzekwowa roszczenie bezsporne, stwierdzone ww.
orzeczeniem, ugod sdow lub dokumentem urzdowym, moe wybra jedn z drg:
skierowa tytu do egzekucji stwierdzajc jego wykonalno w pastwie wykonania
(wedug oglnych zasad) bd wykorzysta tryb uproszczony, umoliwiajcy
uzyskanie ETE.

107

Na wniosek wierzyciela sd, ktry wyda tytu, powiadcza, e stanowi on europejski

tytu egzekucyjny. Tytu ten nie wymaga stwierdzenia wykonalnoci przez niemiecki sd,
a wic egzekucja moe by wszczta bezporednio w Niemczech lub innym pastwie
czonkowskim.
Zawiadczenie ETE wydawane jest na wniosek zoony przez wierzyciela do sdu,
ktry wyda orzeczenie lub zatwierdzi ugod. Do wniosku naley doczy orzeczenie,
ugod sdow bd dokument urzdowy w odpisie, wraz z postanowieniem o nadaniu
mu klauzuli wykonalnoci. Wniosek rozpoznawany jest przez sd na posiedzeniu
niejawnym.

11. Uczestnictwo w zamwieniach

publicznych w Niemczech
Zleceniodawcy publiczni skadaj w Niemczech co roku zamwienia w zakresie
dostaw towarw i usug o wartoci okoo 400 miliardw euro. Nie tylko rozmiar
rynku sprawia, e jest atrakcyjny, ale rwnie wiarygodno sektora publicznego jako
zleceniodawcy. Brak dokonania zapaty przez organy pastwowe zdarza si rzadko.
Pastwo jako zleceniodawca jest take mniej podatne na kryzys gospodarczy ni
zleceniodawcy prywatni.
Zakres zamwie publicznych siga od gigantycznych projektw, takich jak gwne
lotniska a dla maych zamwie na usugi, ktre mog by z powodzeniem pozyskane
przez osoby prowadzce jednoosobow dziaalno gospodarcz.
Zamwienia publiczne s dostpne nie tylko dla duych przedsibiorstw czy firm
z tradycjami. Nawet mniejsze i nowo utworzone firmy przy przestrzeganiu zaoe
posiadaj moliwoci zwikszenia swoich przychodw przez zamwienia publiczne.
Wbrew powszechnemu bdnemu przekonaniu brak referencji nie oznacza
automatycznie wykluczenia oferenta. Zazwyczaj jedna pita zamwie pastwowych
udzielana jest nowym firmom, ktre wczeniej nie byy znane danym podmiotom
zamawiajcym.
Prywatne prawo umw budowlanych podlega w Niemczech daleko idcej swobodzie
umw. W przypadku zlece robt budowlanych przez instytucje publiczne stosuje
si przede wszystkim tzw. Warunki Udzielania Zlece i Zawierania Umw w Zakresie
Budownictwa (niem. Vergabe- und Vertragsordnung fr Bauleistungen - VOB/B). VOB/B
to rozbudowany regulamin, ktry oprcz przepisw o waciwym przeprowadzaniu
przetargw na roboty budowlane, zawiera szereg regulacji na temat naleytego
sposobu wykonania prac budowlanych. W ostatnim czasie w Niemczech, ale gwnie
w przypadku inwestycji realizowanych za granic lub z zagranicznym kapitaem,
pewnego znaczenia nabiera stosowanie oglnych warunkw kontraktowych FIDIC.
Stosowanie warunkw FIDIC w Niemczech jest nadal wyjtkiem, a regu ustalonych
w VOB/B zasad.
VOB w czci pierwszej, tzw. VOB/A zawiera przepisy dotyczce przetargu i udzielania
zlece. Inwestorzy publiczni z reguy s zobowizani ustawowo do stosowania regu
VOB/A procesie wyboru przyszego kontrahenta i zawierania z nim umowy. Zdarza
si jednak czsto, e wiksi inwestorzy prywatni w ramach wyboru przyszych
wykonawcw prac budowlanych oraz w trakcie zawierania umw zobowizuj si
do stosowania norm VOB/A. Cz druga VOB, czyli ww. VOB/B zawiera szczegowe

108

109

regulacje dotyczce praw i obowizkw stron na etapie wykonania umowy o roboty

budowlane (ujednolicone warunki zlecania, oglne warunki umowne wykonywania,
rodzaj i zakres wiadczenia, wynagrodzenie, dokumentacja wykonawcza, wykonanie,
terminy wykonania, przeszkoda albo przerwa w wykonaniu, rozkad ryzyka,
wypowiedzenie umowy przez zamawiajcego/wykonawc, odpowiedzialno
stron umowy, kara umowna, odbir, rkojmia, rozliczenie, prace z wynagrodzeniem
godzinowym, patno, wniesienie zabezpieczenia, spory). W czci trzeciej VOB/
C s zawarte oglne techniczne warunki umw. Normy te s opatrzone numerem
DIN, poczynajc od DIN 18299 Oglne normy dla prac budowlanych wszelkiego
rodzaju. Znormalizowane warunki zlecania i wykonawstwa robt budowlanych nie
s ustaw, lecz oglnymi warunkami umw opracowanymi przez Niemieck Komisj
do Spraw Zlece i Wykonawstwa Prac Budowlanych (niem. Deutscher Vergabe- und
Vertragsausschuss fr Bauleistungen DVA).
Regulacje VOB s uznawane za zbir norm w rwnej mierze uwzgldniajcych interesy
obu stron umowy i rwnowace ich prawa i obowizki. Dlatego, jeeli normy VOB/
B stay si w caoci czci umowy zawartej midzy przedsibiorstwami, uznawane
s za zgodne z prawem i nie podlegaj ustawowej kontroli dopuszczalnoci klauzul
wedug 305 i nastpnych niemieckiego kodeksu cywilnego - BGB.
W przypadku prawa zamwie publicznych na roboty budowlane (VOB) sposoby
oceny zoonych ofert normuje 16. Punkt 6 tego paragrafu ocena (niem. Wertung)
nakazuje odrzuci oferty, ktre zawieraj ceny ofertowe raco niskie lub wysokie.
W przypadku znaczco niszej wartoci zoonej oferty zamawiajcy ma obowizek
pisemnego zapytania oferenta o sposb kalkulacji cen ofertowych. Uwzgldnione
mog by wycznie oferty, ktre harmonizujc z racjonalnoci wydatkowania
rodkw, gwarantuj bezbdn realizacj zamwienia wraz z ewentualnymi
roszczeniami gwarancyjnymi. Jako kryteria wyboru 16 wymienia m.in. jako, cen,
warto techniczn i estetyczn, celowo zaproponowanego rozwizania, jego wpyw
na ochron rodowiska, generowane koszty, proponowan skal obsugi klienta oraz
szybko realizacji zamwienia. Jasno stwierdza, e samo kryterium najniszej ceny
ofertowej nie jest rozstrzygajce.
Procedura rozstrzygnicia (nawet jeli jedynym kryterium jest cena) zaczyna si od
sprawdzenia zdolnoci czy przydatno w realizacji oferenta (niem. Eignung). W
ramach publicznego udziau konkurencyjnego naley przedoy dowody spenienia
kryteriw ju przed otrzymaniem dokumentacji przetargowej. Zoenie dokumentw
zbyt pno moe doprowadzi do dyskwalifikacji oferenta! W niektrych sektorach
przetargw zleceniodawcy w celu zmniejszenia iloci potrzebnego czasu jak rwnie
do zminimalizowania bdw przy gromadzeniu dokumentacji utworzyli tzw. systemy
prekwalifikacji.

110

Prekwalifikacja jest wczeniejszym i niezalenym od zlecenia sprawdzeniem i

certyfikacj przydatnoci firmy, ktra chce ubiega si o zamwienia publiczne.
Sprawdzane s przy tym wycznie kryteria kwalifikowalnoci zwizane cile z
firm. Powstaje w ten sposb jakby lista wiarygodnych firm, nie trzeba wtedy za
kadym razem startujc do przetargu skada wielu zacznikw potwierdzajcych
np. kwalifikacje, status finansowy itp.). To czsto stosowana praktyka w Niemczech,
zasadniczo korzystna dla ubiegajcych si o przetarg firm, ale te uatwiajca
zamawiajcemu wybr solidnej i wiarygodnej firmy budowlanej dla uniknicia ewent.
kopotw realizacji zamwienia. Oceny dokonuj odpatnie placwki stowarzyszania:
http://www.pq-verein.de/praequalifizierungsstellen/index.html
O wpis na list mog si stara wszystkie firmy, take i polskie. Poniewa postpowanie
jest odpatne, jest to opacalne przy czstym staraniu si o zamwienia w Niemczech.
W specyfikacji zamwienia jest jednak take alternatyw dla prekwalifikacji w formie
tzw. owiadcze wasnych (niem. Eigenerklrung wzr na http://www.vergabe.
sachsen.de/Formblatt124_VHB2012.pdf
Do owiadczenia naley zaczy polskie odpowiedniki przetumaczone na niemiecki
przez tumacza przysigego. Chodzi o np. zawiadczenie o przynalenoci do izby
gospodarczej, ewent. zrzeszenia branowego oraz dokument powiadczajcy
posiadanie uprawnie budowlanych. W pimie przekazujcym dokumenty naley
umieci informacj, e w Polsce nie ma obligatoryjnej przynalenoci do izby
gospodarczej oraz e istnieje ustawowe ubezpieczenie od NW pacona w ramach
skadki na ZUS.
W Niemczech nie istnieje jeden centralny portal, publikujcy ogoszenia o przetargach.
Lista portali w poszczeglnych landach niemieckich, ktre publikuj ogoszenia o
przetargach znajduje si m.in. pod adresem:
http://www.berlin.de/vergabeservice/links/index.html
Opracowywane przez WPHI w Berlinie informacje o przetargach na rynku niemieckim
s publikowane na Portalu Promocji Eksportu Ministerstwa Gospodarki (http://
www.eksporter.gov.pl/Default.aspx). Po nieodpatnej rejestracji przedsibiorcy
mog przeglda zamieszczone tam ogoszenia ze wszystkich krajw, w ktrych
dziaaj Wydziay Promocji Handlu i Inwestycji. WPHI Berlin opracowuje informacje
o przetargach na rynku niemieckim m.in. w oparciu o nastpujce portale
internetowe:
http://www.bund.de
http://www.vergabe-online.de
http://www.vergabe.bayern.de/
http://www.vergabeplattform.berlin.de

111

Na Portalu Promocji Eksportu publikujemy wycznie niemieckie przetargi poniej tzw.

wartoci progowych EU wychodzc z zaoenia, e dostp do ogosze o przetargach
powyej tych wartoci przedsibiorcy uzyskuj bezpatnie, we wszystkich jzykach
urzdowych UE, na stronach Dziennika Unii Europejskiej (http://simap.europa.
eu/index_pl.htm). Strony krajowe s wrd polskich przedsibiorcw duo mniej
rozpowszechnione, natomiast zdecydowana wikszo przetargw niemieckich to
wanie postpowania poniej wartoci progowych.
Wicej informacji o moliwociach udziau w przetargach publicznych na roboty
budowlane i dostawy znajdzie si w oddzielnym poradniku na ten temat wydanym
przez WPHI Berlin. (JM).

112

12. Przydatne adresy

Opis

Adres

Federalne Ministerstwo ds. pracy

i spraw socjalnych
http://www.bmas.de
Bundesministerium fr Arbeit
und Soziales
Federalny Urzd ds. Podatkw
http://www.bzst.de
(Bundeszentralamt fr Steuern)
Niemiecki Zakad Ubezpiecze
Emerytalnych
http://www.deutsche-rentenversicherung.de
Deutsche Rentenversicherung
Niemiecki Zakad Ubezpiecze
Wypadkowych Deutsche
http://www.dguv.de
GesetzlicheUnfallversicherung
Federalna Agencja Pracy
http://www.arbeitsagentur.de
Bundesagentur fr Arbeit
Niemiecki Zwizek Izb PrzemysowoHandlowych
http://www.dihk.de
Deutscher IndustrieundHandelskammertag
Izba Przemysowo-Handlowa w
Berlinie
http://www.ihk-berlin.de
Industrie- undHandelskammer Berlin
Niemiecka Izba Rzemielnicza
http://www.handwerkskammer.de
Deutsche Handwerksmammer)
Centrum kompetencyjne niemieckich
izb przemysowo-handlowych
http://www.ihk-fosa.de
IHK FOSA (ForeignSkillsApproval)
wiatowa Organizacja
http://www.wipo.int
Wasnoci Intelektualnej
Niemiecki Urzd Patentowy
http://www.dmpa.de
Deutsches Patent und Markenamt
Urzd ds. Harmonizacji Rynku
Wewntrznego
http://www.oami.europa.eu
Harmonisierungsamt fr den
Binnenmarkt
Urzd Skarbowy Cottbus
http://www.fa-cottbus.brandenburg.de
FinanzamtCottbus
Urzd Skarbowy Oranienburg
http://www.fa-oranienburg.brandenburg.de
Finanzamt Oranienburg
113

Wyszukiwarka waciwego urzdu

skarbowego
Informacje nt. uznawania kwalifikacji
zawodowych
Informacje nt. zawodw
regulowanych
Informacje nt. niemieckiego
postpowania upominawczego
Wyszukiwarka targw w Niemczech
Obliczanie podatku od rodkw
transportu
Informacje nt. obliczenia
wynagrodzenia

http://www.finanzamt24.de
http://www.anerkennung-in-deutschland.de
http://www.berufliche-anerkennung.de
http://anabin.kmk.org
http://ec.europa.eu/internal_market/
qualifications/regprof/index.
cfm?fuseaction=regProf.index
https://www.online-mahnantrag.de
http://www.mahngerichte.de
http://www.messen.de
http://www.expodatabase.de
http://kfz-steuer.kfz-auskunft.de
http://www.gehaltsvergleich.com

Adresy wybranych polskich przedstawicielstw

dyplomatycznych w Niemczech:

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Republice Federalnej Niemiec

Adres: Lassenstr. 19-21
14193 Berlin
Tel: 030/223130
Fax: 030/22313155
E-Mail: berlin.amb.sekretariat@msz.gov.pl
www.berlin.msz.gov.pl
Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Berlinie
Adres: Leipziger Platz 2,
10117 Berlin-Mitte
Tel: 030/2062267-0
Faks: 30/2062267-30
E-mail: berlin@trade.gov.pl
www.berlin.trade.gov.pl
Wydzia Ekonomiczny Ambasady RP w Berlinie
Adres: Lassenstr. 39,
14193 Berlin
Tel: 030/26343000
Fax: 030/263430011
E-mail: berlin.amb.sekretariat@msz.gov.pl
Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji Konsulatu Generalnego RP w Kolonii
Adres: An der Alteburger Mhle 6
50968 Kolonia
Tel.:0049 221 34 99 11
Fax: 0049 221 34 99 10
E-mail: kolonia@trade.gov.pl
www.kolonia.trade.gov.pl

114

115

13. Wzory pism i wnioskw

4 Einlagen der Gesellschafter

1. Herr / Frau / Gesellschaft bringt in bar .... Euro sowie Einrichtungsgegenstnde
und Maschinen im Wert von ..... Euro ein (Anlage 1).
2. Herr / Frau / Gesellschaft bringt in bar .... Euro sowie Einrichtungsgegenstnde
und Maschinen im Wert von .... Euro ein (Anlage 2). 3. Beide Gesellschafter sind
entsprechend ihrer Anteile je zur Hlfte am Gesellschaftsvermgen beteiligt.

13.1. Wzr umowy spki cywilnej

5 Geschftsfhrung und Vertretung

Gesellschaft brgerlichen Rechts
Zwischen Herrn / Frau / Gesellschaft und

Herrn / Frau / Gesellschaft

wird am in
folgender Gesellschaftsvertrag geschlossen:
1 Name, Sitz und Zweck der Gesellschaft
1. Zum gemeinsamen Betrieb wird von den Unterzeichnern eine Gesellschaft
brgerlichen Rechts unter der Bezeichnung: gegrndet.
2. Sitz der Gesellschaft ist ...
3. Die Gesellschaft ist auf alle, dem Zweck des Unternehmens dienenden
Ttigkeiten gerichtet.
4. Es knnen Filialen gegrndet werden.
2 Dauer der Gesellschaft

1. Die Geschfte werden von beiden Gesellschaftern gemeinschaftlich gefhrt.

2. Jeder Gesellschafter ist
einzelvertretungsbefugt.

zur

Geschftsfhrung

berechtigt.

Er

ist

3. Im Innenverhltnis ist die Zustimmung beider Gesellschafter zu nachfolgenden

Rechtshandlungen und Rechtsgeschften erforderlich:
a) Ankauf, Verkauf und Belastung von Grundstcken,
b) Aufnahme von Krediten, bernahme von Brgschaften,
c) Abschluss von Vertrgen mit dem Wert ber EUR.
6 Konkurrenzverbot
Keiner der Gesellschafter darf ohne vorherige schriftliche Zustimmung des anderen
Gesellschafters auerhalb der Gesellschaft geschftlich ttig werden.
Insbesondere ist dem Gesellschafter verboten,mittelbar oder unmittelbar
an Konkurrenzgeschften zu beteiligen. Fr Zuwiderhandlungen wird eine
Vertragsstrafe in Hhe von je Euro fr jede Verletzung vereinbart.
7 Gewinn- und Verlustrechnung

1. Die Dauer der Gesellschaft ist unbestimmt.

1. Gewinn und Verlust der Gesellschaft werden nach Magabe der Beteiligung
der Gesellschafter aufgeteilt.

2. Der Gesellschaftsvertrag kann unter Einhaltung einer Frist von dreiMonaten

jeweils zum Schluss eines Kalenderjahres gekndigt werden.

2. DenGesellschaftern steht eine Vorabvergtung in Hhe von .... Euro zu, die
Vergtung ist am Ende jeden Monats fllig.

3 Geschftsjahr

3. Sollte die Gesellschaft nach Feststellung des Jahresabschlusses durch

Auszahlung der Vorabvergtung in die Verlustzone geraten, sind die
Gesellschafter zu entsprechendem Ausgleich verpflichtet.

Das Geschftsjahr der Gesellschaft entspricht dem Kalenderjahr.

8Einsichtsrecht
Jeder Gesellschafter ist berechtigt, sich ber die Angelegenheiten der Gesellschaft
durch Einsicht in die Geschftsbcher und Papiere zu unterrichten und sich aus
ihnen eine bersicht ber den Stand des Gesellschaftsvermgens anzufertigen.

116

117

 9 Salvatorische Klausel
Sollte eine Bestimmung dieses Vertrages unwirksam sein, so bleibt der Vertrag im
brigen wirksam.
Fr den Fall der Unwirksamkeit verpflichten sich die Gesellschafter, eine neue
Regelung zu treffen, die wirtschaftlich der unwirksamen Regelung am besten
entspricht.
10 nderungen des Vertrages
nderungen und Ergnzungen des Vertrages bedrfen der Schriftform, sonst sind
sie nichtig.

4 Stammkapital
Das Stammkapital der Gesellschaft betrgt EUR (in Worten: ).
5 Geschftsanteile
Vom Stammkapital der Gesellschaft werden bei der Grndung die Geschftsanteile
wie folgt bernommen:
1. Herr / Frau / Gesellschaft bernimmt Geschftsanteil mit einem
Nennbetrag in Hhe von EUR,
2. Herr / Frau / Gesellschaft bernimmt Geschftsanteil mit einem
Nennbetrag in Hhe von EUR.
Die Stammeinlagen sind in bar zu leisten und sofort fllig.

Ort, DatumUnterschrift 1) Unterschrift 2)

13.2. Wzr umowy spki z ograniczon odpowiedzialnoci

w formie mini

6 Geschftsfhrung
1. Die Gesellschaft hat einen oder mehrere Geschftsfhrer.
2. Ist nur ein Geschftsfhrer bestellt, so vertritt er die Gesellschaft alleine.
Sind mehrere Geschftsfhrer bestellt, so wird die Gesellschaft von
zwei Geschftsfhrern gemeinschaftlich oder einem Geschftsfhrer
gemeinschaftlich mit einem Prokuristen vertreten.
3. Durch Beschluss der Gesellschafterversammlung kann einem oder mehreren
Geschftsfhrern Einzelvertretungsbefugnis erteilt werden.

Gesellschaftsvertrag der Unternehmersgesellschaft (haftungsbeschrnkt)

4. Durch Beschluss der Gesellschafterversammlung kann jeder Geschftsfhrer

von den Beschrnkungen des 181 BGB befreit werden.

Zwischen Herrn / Frau / Gesellschaft und Herrn / Frau / Gesellschaft

5. Die Geschftsfhrer sind an diejenigen Beschrnkungen der

Geschftsfhrungsbefugnis gebunden, die sich aus diesem Gesellschaftsvertrag
oder aus einer von der Gesellschafterversammlung erlassenen Geschftsordnung
fr die Geschftsfhrung ergeben.

wird am in
folgender Gesellschaftsvertrag geschlossen:

7 Grndungsaufwand
1 Firma der Gesellschaft
Firma der Gesellschaft lautet:
Unternehmersgesellschaft (haftungsbeschrnkt)
2 Sitz der Gesellschaft
Sitz der Gesellschaft ist .

Die Gesellschaft trgt die mit der Grndung verbundenen Kosten, insbesondere
Beratungs-, Notar-, Gerichts- und Verffentlichungskosten sowie etwaige Steuern
bis zu einem Gesamtbetrag von 300,00. Darber hinausgehende Kosten trgt der
Gesellschafter bzw. tragen die Gesellschafter im Verhltnis der Nennbetrge ihrer
Geschftsanteile.
Beglaubigungsvermerk des Notars

3 Gegenstand des Unternehmens

Gegenstand des Unternehmens ist .

118

119

Zaczniki

Zacznik nr 1
Lista zawodw rzemielniczych, ktre wymagaj w Niemczech wpisu do
rejestru rzemios, wedug zacznika A do niemieckiej ustawy o rzemiole
(Handwerksordnung)
Maurer und Betonbauer (murarz i betoniarz)
Ofen- undLuftheizungsbauer (zdun i monter powietrznej instalacji grzewczej)
Zimmerer (ciela)
Dachdecker (dekarz)
Straenbauer (wykonawca drg)
Wrme-, Klte- Und Schallschutzisolierer (monter izolacji budowlanej: cieplnej,
chodniczej, dwikoszczelnej)
Brunnenbauer (wykonawca studni)
Steinmetzen und Steinbildhauer (kamieniarz, prace w kamieniu)
Stuckateure (wykonawca sztukaterii)
Maler und Lackierer (malarz i lakiernik)
Gerstbauer (wykonawca rusztowa)
Schornsteinfeger (kominiarz)
Metallbauer (wykonawca czci/konstrukcji z metalu)
Chirurgiemechaniker (mechanik chirurgiczny)
Karosserie- und Fahrzeugbauer (blacharzsamochodowy i monterkaroserii)
Feinwerkmechaniker (mechanik precyzyjny)
Zweiradmechaniker (mechanik rowerowy)
Klteanlagenbauer (elektrotechnik urzdze rolniczych)
Informationstechniker (technik cznoci)
Kraftfahrzeugtechniker (mechanik samochodowy)
Landmaschinenmechaniker (mechanik maszyn rolniczych)
Bchsenmacher (rusznikarz)
Klempner (blacharz)
InstallateurundHeizungsbauer
(elektromonter instalacji oraz urzdzegrzewczych)
Elektrotechniker (elektromechanik)
Elektromaschinenbauer (elektromontermaszyn i urzdze)
Tischler (stolarz)
Boots- undSchiffbauer (wykonawca odzi i statkw)
Seiler (powronik)
Bcker (piekarz)
Konditoren (cukiernik)
120

Fleischer (rzenik)
Augenoptiker (optyk)
Hrgerteakustiker (akustyk aparatw suchowych)
Orthopdietechniker (technik ortopeda)
Orthopdieschuhmacher (szewc obuwia ortopedycznego)
Zahntechniker (technik dentystyczny)
Friseure (fryzjer)
Glaser (szklarz)
GlasblserundGlasapparatebauer (hutnik szka i wykonawca aparatury ze szka)
Mechaniker fr Reifen- und Vulkanisationstechnik (wulkanizator)

Zacznik nr 2
Lista zawodw rzemielniczych, ktre nie wymagaj w Niemczech wpisu do rejestru
rzemios oraz zawodw zblionych do rzemiosa, wedug zacznika B do niemieckiej
ustawy o rzemiole (Handwerksordnung)
1. Zawody rzemielnicze, ktre nie wymagaj w Niemczech wpisu do rejestru
rzemios:
Fliesen-, Platten- und Mosaikleger (kafelkarz, glazurnik)
Betonstein- und Terrazzohersteller (brukarz i kamieniarz)
Estrichleger (wykonawca posadzek)
Behlter- undApparatebauer (wykonawca pojemnikw i aparatw)
Uhrmacher (zegarmistrz)
Graveure (grawer)
Metallbildner (rzebiarz w metalu)
Galvaniseure (galwanizer)
Metall- undGlockengieer (modelarz odlewniczy i ludwisarz)
Schneidwerkzeugmechaniker (lusarz)
Gold- und Silberschmiede (zotnik, jubiler)
Parkettleger (parkieciarz)
Rollladen- und Sonnenschutztechniker (monterrolet i aluzji)
Modellbauer (modelarz)
Drechsler (Elfenbeinschnitzer) undHolzspielzeugmacher (tokarz i stolarz: w tym
zabawki z drewna, rzebiarz: w tym z koci soniowej)
Holzbildhauer (rzebiarz w drewnie)
Bttcher (bednarz)
Korb- undFlechtwerkgestalter (wytwrca plecionych koszykw)
Maschneider (krawiec damski i mski)
Textilgestalter (Sticker, Weber, Klppler, Posamentierer, Stricker) (wykonawca
tekstyliw: hafciarka, tkacz, koronkarz, przdzarz, osoba zajmujca si robieniem
na drutach)
Modisten (modystka)

121
































2.

Segelmacher (wykonawca agli)

Krschner (kunierz)
Schuhmacher (szewc)
SattlerundFeintschner (rymarz)
Raumausstatter (dekorator wntrz)
Mller (mynarz)
BrauerundMlzer (piwowar)
Weinkfer (kiper)
Textilreiniger (technolog czyszczenia tekstyliw)
Wachszieher (wykonawca przedmiotw uytkowych i ozdobnych z wosku)
Gebudereiniger (osoba sprztajca i czyszczca budynki i otoczenie budynkw)
Glasveredler (malarz witray)
Feinoptiker (optyk precyzyjny)
Glas- undPorzellanmaler (zdobnik szka i porcelany)
Edelsteinschleifer und graveure (szlifierz i grawerkamieniszlachetnych)
Fotografen (fotograf )
Buchbinder (introligator)
Drucker (drukarz ksiek: zecer i drukarz)
Siebdrucker (drukarz druku sitowego)
Flexografen (fleksograf )
Keramiker (ceramik)
Orgel- undHarmoniumbauer (organomistrz)
Klavier- und Cembalobauer (monterfortepianw i klawesynw)
Handzuginstrumentenmacher (wykonawca i reparator instrumentw muzycznych
z posuwem rcznym, jak akordeon, harmonijka ustna)
Geigenbauer (wykonawca skrzypiec)
Bogenmacher (wykonawca smyczkw do skrzypiec)
Metallblasinstrumentenmacher (wykonawca metalowych instrumentw dtych)
Holzblasinstrumentenmacher (wykonawca drewnianych instrumentw dtych)
Zupfinstrumentenmacher (wykonawca instrumentw szarpanych)
Vergolder (zotnik)
Schilder- undLichtreklamehersteller (wykonawca szyldw i reklam wietlnych)
Zawody zblione do rzemiosa:
Eisenflechter (zbrojarz)
Bautentrocknungsgewerbe (dziaalno w zakresie osuszania budynkw)
Bodenleger (posadzkarz)
Asphaltierer (ohneStraenbau) (asfalciarz: nie obejmuje budowy drg)
Fuger (im Hochbau) (fugarz: do budownictwa ldowego nadziemnego)
Holz- undBautenschutzgewerbe (MauerschutzundHolzimprgnierung in
Gebuden) (dziaalno w zakresie konserwacji drewna oraz budynkw:
konserwacja murw oraz impregnacja drewna w budynkach)
Rammgewerbe (Einrammen von Pfhlen im Wasserbau) (dziaalno w zakresie
ubijania: wbijanie pali w budownictwie wodnym)
Betonbohrer und -schneider (wiertacz i krajaczbetonu)

122

Theater- undAusstattungsmaler (malarz teatralny i malarz wyposaenia)

Herstellung von Drahtgestellen fr Dekorationszwecke in
Sonderanfertigung (producent konstrukcji z drutu do celw dekoracyjnych)
Metallschleifer und Metallpolierer (szlifierzmetalu i polerowaczmetalu)
Metallsgen-Schrfer (osoba zajmujca si ostrzeniem pi metalowych)
Tankschutzbetriebe (Korrosionsschutz von
ltanksfrFeuerungsanlagenohnechemischeVerfahren) (dziaalno w zakresie
konserwacji zbiornikw: zabezpieczenie przed korozj zbiornikw olejowych
instalacji paleniskowej bez stosowania procesw chemicznych)
Fahrzeugverwerter (osoba zajmujca si recyklingiem pojazdw)
Rohr- undKanalreiniger (osoba zajmujca si oczyszczaniem rur i kanalizacji)
Kabelverleger im Hochbau (ohneAnschlussarbeiten) (osoba ukadajca kable w
budownictwie ldowym nadziemnym: nie obejmuje prac podczeniowych)
Holzschuhmacher (szewc wykonujcy buty drewniane)
Holzblockmacher (osoba wykonujca kloce drewniane)
Daubenhauer (osoba wykonujca klepki)
Holz-Leitermacher (Sonderanfertigung) (osoba wykonujca drabiny drewniane)
Muldenhauer (osoba wykonujca koryta)
Holzreifenmacher (osoba wykonujca koa drewniane)
Holzschindelmacher (osoba wykonujca gonty drewniane)
Einbau von genormtenBaufertigteilen (z. B. Fenster, Tren, Zargen,
Regale)(wprawianie unormowanych elementw: np. okna, drzwi, odrzwia, regay)
Brsten- undPinselmacher (osoba wykonujca szczotki i pdzle)
BgelanstaltenfrHerren-Oberbekleidung (magiel-prasowalnia mskiej odziey
wierzchniej)
Dekorationsnher (ohneSchaufensterdekoration) (krawiec dekoracyjny: nie
obejmuje dekoracji okien wystawowych)
Fleckteppichhersteller (producent dywanw wielobarwnych)
Theaterkostmnher (krawiec kostiumw teatralnych)
Plisseebrenner (osoba zajmujca si plisowaniem oraz wytaczaniem wzorw)
Stoffmaler (malarz materiau)
Textil-Handdrucker (drukarz materiaw tekstylnych)
Kunststopfer (osoba zajmujca si cerowaniem artystycznym)
nderungsschneider (krawiec wykonujcy przerbki i poprawki)
Handschuhmacher (szewc zajmujcy si rczn produkcj obuwia)
Ausfhrung einfacher Schuhreparaturen (proste naprawyszewskie)
Gerber (garbarz)
Innerei-Fleischer (Kuttler) (rzenik zajmujcy si obrbk podrobw)
Speiseeishersteller (mit Vertrieb von Speiseeis mit blichemZubehr) (producent
lodw wraz ze sprzeda lodw ze standardowym wyposaeniem)
Fleischzerleger, Ausbeiner (rzenik zajmujcy si rozkrajaniem misa)
Appreteure, Dekateure (wykonawca aparatury, dekatyzator)
Schnellreiniger (osoba dokonujca wstpnego czyszczenia)
Teppichreiniger (czyciciel dywanw)
123

Getrnkeleitungsreiniger (osoba oczyszczajca przewody podajce napoje)

Kosmetiker (kosmetyk/kosmetyczka)
Maskenbildner (charakteryzator)
Bestattungsgewerbe (usugi pogrzebowe)
Lampenschirmhersteller (Sonderanfertigung) (wykonawca abaurw, wykonanie
na yczenie)
Klavierstimmer (stroiciel instrumentw klawiszowych)
Theaterplastiker (plastyk teatralny)
Requisiteure (rekwizytor)
Schirmmacher (parasolarz)
Steindrucker (drukarz druku paskiego)
Schlagzeugmacher (wykonawca i konserwator perkusji)

Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej w Berlinie

Wydzia Promocji Handlu i Inwestycji
Wydziay Promocji Handlu i Inwestycji s zagranicznymi placwkami Ministra
Gospodarki, dziaajcymi w ramach Ambasad i Konsulatw RP (WPHI), ktre zostay
utworzone w celu wsparcia polskich firm, w tym w szczeglnoci maych i rednich
przedsibiorstw, w procesie ich internacjonalizacji. Nasz misj jest nie tylko udzielenie
pomocy polskim firmom, ale take wspieranie firm zagranicznych, zainteresowanych
kupnem polskich towarw i usug, jak rwnie inwestycjami w naszym kraju.
Aktualnie funkcjonuje na wiecie 46 placwek, cile wsppracujcych z Polsk
Agencj Informacji i Inwestycji Zagranicznych S.A., Polsk Organizacj Turystyczn
oraz organizacjami samorzdu gospodarczego.
WPHI stanowi wane ogniwo w systemie promocji polskiej gospodarki i polskich
przedsibiorcw za granic. Ich gwn misj i zadaniem jest udzielenie wsparcia
maym i rednim przedsibiorstwom w ich kontaktach gospodarczych w wiecie, w
tym zwaszcza:

Promocja polskiej gospodarki

Uatwianie dostpu do rynku towarw i usug kraju urzdowania
Ochrona interesw polskich przedsibiorcw w kontaktach z administracj
i podmiotami gospodarczymi
Przyciganie inwestycji zagranicznych do Polski
Wspieranie i doradztwo dla polskich eksporterw
Udzielanie informacji na temat moliwoci nawizania i prowadzenia wsppracy
handlowej, inwestycyjnej lub kooperacyjnej
Udostpnianie baz danych importerw, potencjalnych inwestorw i eksporterw
Udostpnianie wykazu otrzymanych bezporednio zapyta ofertowych
Udzielanie informacji o imprezach targowych, giedach towarowych i warunkach
uczestnictwa, a take pomoc w organizowaniu wystpie targowych polskich
przedsibiorstw
Przekazywanie ofert polskich eksporterw potencjalnym importerom
i reprezentujcym je instytucjom
Wyszukiwanie przyszych partnerw kooperacyjnych i inwestycyjnych dla firm
polskich
Organizacja seminariw i misji na tematy gospodarcze

Zachcamy Pastwa do podejmowania wsppracy i korzystania z wiedzy i

dowiadczenia pracownikw WPHI, w celu znalezienia potencjalnych partnerw
biznesowych.

124

125

Notatki

126

127

128