"Alsministerpresidentennietprecieswetenwatze,naurenlangonderhandelen,eigenlijkondertekendhebben,

danmagheteeneenvoudigecolumnistmisschienvergevenwordenwanneerhijdebetekenisvanhetakkoorddat
deregeringsleidersvandeeurozonevorigeweekinBrusselhebbenbereikt,nietinalleopzichtendoorgrondt.Is
Griekenlandnugered?Ja,isdeeurozonegered?Ishetgevaarvanbesmettingverdwenen?Ofstaatonsvolgend
jaareennieuwereddingsoperatieennietalleenvoorGriekenlandtewachten?Hetiszelfsdenkbaardathet
akkoordvanBrusselaanIerlandenPortugaldeprikkelheeftontnomendehardebeperkingendiezijaanhun
bevolkingenopleggen,voorttezetten.Europahelptimmerswel?
VolgensNourielRoubini,demandiedecrashvan2008heeftvoorspeld,hebbenbeidelandenvolgendjaar
eenzelfdeschuldenverlichtingalsGriekenlandnodig.AlsSpanjeenItalidaarnogbijkomen,sprekenweover
eenandereordevangrootte.
MaarmisschienisditweldemanierwaaropEuropatenslottenwordt:strompelendvancrisisnaarcrisis.Bij
deoplossingvanelkecrisisrakendedeelnemendelandentelkensietsvanhunonafhankelijkheidkwijt.
Incrementalismeheetdat,geloofik,indepolitiekewetenschap.AlswedeFrankfurterAllgemeinemogen
geloven,isdeeurozonenadetopvanvorigeweekeencompleteHaftungsraumgeworden,eenzonewaarinde
sterkelandenborgstaanvoordezwakke.
DezeonderlingeborgtochtwordtalstwaregenstitutionaliseerdinhetEuropesecrisisfondsEFSFin
Luxemburg,dataanzienlijkgroterebevoegdhedenheeftgekregenennuzelfskredietenkanverlenenter
voorkomingvaninsolventie.Prachtig,maardeoperatiesvanditfonds,datonderleidingvandeDuitserKlaus
Reglingstaat,onttrekkenzichgrotendeelsaandemocratischecontrole.OfkanEuropaalleentotstandkomen
metvoorbijgaanvandekiezer?
Dekiezeralsstorendelement:zozietPhilippeRisdatineenprovocerendboekjemeereenpamfleteigenlijk
datin2008verscheen:LEuropemaladedeladmocratie(uitg.Grasset).HetEuropeseprojectiseen
slachtoffervaneenoverdosisaandemocratie,aldusderodedraadinzijnbetoog,waarinhijzichonbeschroomd
voorstanderbetoontvanEuropaalselitistischproject,datgelukkigbekomenisvandegrilbeslissingenper
referendum,eenbonapartistischinstrument,directaandebevolkingvoorteleggen.
IemandwiensEuropesendemocratischegeloofsbrievenbovenelkeverdenkingstaan,maardietochminof
meertotsoortgelijkeconclusiekomt,isdevroegereBelgischepremierLeoTindemans.Ineenvraaggesprekmet
hetVlaamsedagbladDeStandaard(16/17juli)zegthijdathetkortetermijndenken,datinherentisaande
democratie(elkepaarjaarverkiezingen),gevaarlijkisvoordeeuro.Dedemocratiekaneengevaarvoorde
toekomstworden.
TindemansiskennelijknietonderdeindrukgekomenvanderededieGeertMakinmeivoorhetVlaamse
parlementheeftgehouden(endieookinDeStandaardisgepubliceerd).Makwijtdaarinhetwankelenvanhet
EuropeseprojectaanhetEuropesedemocratischetekort.IntegenstellingtotMakheeftTindemansechtermet
hetpolitiekebijltjegehakt,zowelnationaalalsEuropees(hijwasin1975auteurvanhetrapportTindemansover
detoekomstvanEuropa).
Kortom,terwijltechnocratenBrusselzomer2011toejuichenalseengrotestapopwegnaareenEuropees
monetairfonds(zoalsNobelprijswinnaarJosephStiglitz),zonieteenbegrotingsunie,jaeenEuropese
economischeregering,zijneranderendiezichafvragen:hoeverkopenwedataanonselectoraat,datsteeds
minderEuropeesgezindaanhetwordenis,zonderdaardoornoodzakelijkerwijsminderdemocratischgezindte
zijn?
TonyBarbervatditdilemmaindeFinancialTimesvan23julialsvolgtsamen:Deschuldencrisisdrijftde
leidersvanEuropainderichtingvaneensteedsnauwereintegratie,terwijlzijtegelijkertijdhetgeloofvanhet
publiekinhetzelfdedoelondermijnt.Dezecrisisisdusmeerdaneenfinancilecrisis,zijiseencrisisvande
democratie.
InditlichtbezienmagheteigenlijkeenwondergenoemdwordendatdeEuropeseleidersvorigeweektotdit
resultaatzijngekomen.DitgeldtvooralvoorbondskanselierAngelaMerkel.Zijheeftnietalleentemakenmet
eensteedseurosceptischereopenbaremening,maarooknogmethetConstitutioneleHofinKarlsruhe,dat,alsde
behoedervandegrondwet,in2009waarschuwdedatiedereverdereuitbereidingvandebevoegdhedenvande
EUuitdrukkelijketoestemmingvanhetparlementnodigheefteenwaarschuwingwaarinNederlandse
hooglerarenEuropeesrecht,dieblijkbaarmeerhechtenaanEuropadanaanhetrecht,eenuitingvanherlevend
nationalismezagen.
ZoontmoeteensteedsverdereEuropeseintegratie,behalvededemocratie,ookhetrechtophaarweg.Moeten
diewijkenvoordeonbetwistbarenoodzaakvaneenEuropeseeenheid?Dtishetdilemmawaarvoorwijstaan."
J.L.Heldring28juli