Muk 1

YILDIZ TEKNK NVERSTES
NAAT FAKLTES
NAAT MHENDSL
BLM
MUKAVEMET
Ders Notlar
CLT-I
Prof. Dr. Turgut KOCATRK
z
z'
dz
dx
x
x
dy
dz(1+z)
x x' dy(1+y)
y'
y
dx(1+x)
Konular
1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
Giri, Kavramlar, lkeler

Kuvvet ve Gerilme Hali
ekil Deitirme Hali
Gerilme-ekil Deitirme Bantlar ( Hooke Yasas )
ekil Deitirme Enerjisi
Kat Cisimlerin MEkanik zellikleri
Boyutlandrma
ubuk Mukavemetinin Esaslar, Kesit Tesirleri, Edeerlilik Bantlar
Eksenel Normal Kuvvet
Kesme Kuvveti
Basit Eilme
Burulma
Krlma Hipotezleri.
FORM 1: DERS TANITIM VE DEERLENDRME

Kodu: 042 23 21
retim Yl
2007-2008
Dersin Ad: MUKAVEMET I

Yaryl
Gz
Dili
Grup(lar)
Teori
Uyg.
2
Lab.
0
Kredi
3
ECTS
1-2-3-4
Trke
Dersin Tr
Temel Alan
Dersi
Alan
Dersi
Seimlik Alan
Dersi
n Koul Dersleri
Statik 042 13 12
Koordinatr
Prof. Dr. Faruk YKSELER
Yrtc(ler)
Prof. Dr. R. Faruk YKSELER, Prof. Dr. Turgut KOCATRK, Do. Dr. rfan
COKUN, Y. Do.Dr. Zafer KT, Y. Do. Dr. Aye ERDLEN
Amac
Tayc sistemlerin boyutlandrlmas ve emniyetli olarak tanabilecek

maksimum kuvvetlerin hesaplanmas.
Dersin erii
Giri, Kavramlar, lkeler / Kuvvet ve Gerilme Hali / ekil Deitirme Hali /

Kinematik Bantlar / Gerilme-ekil Deitirme Bantlar ( Hooke Yasas ) /
ekil Deitirme Enerjisi / Emniyet Gerilmeleri / ubuk Mukavemetinin Esaslar,
Kesit Tesirleri, Edeerlilik Bantlar / Eksenel Normal Kuvvet / Kesme
Kuvveti / Basit Eilme / Burulma / Krlma Hipotezleri.
Kazandrd Bilgi ve Beceriler
Dzlemsel ve boyutlu cisimlerde gerilme ve ekil deitirme analizinin

yaplmas. ubuk sistemlerde kesit tesirlerinin hesaplanmas. Basit mukavemet
hallerinde boyutlandrma ve ekil deitirme hesab.
Yararlanlan Kaynaklar
1. NAN, M., Cisimlerin Mukavemeti , T Vakf, stanbul, 2001.

2. BAKOLU, M., Cisimlerin Mukavemeti, Beta Yaynevi, stanbul, 2001.
3. ZTRK, A. Z., ADA, S., Mukavemet, Murat Ders Yaynlar,
stanbul, 1982.
4. OMURTAG, M. H., Mukavemet, Birsen Yaynevi, stanbul, 2005.
dev ve Proje Konular
Laboratuvar Deney Konular
Bilgisayar Yazlmlar
Dier Etkinlikler
Sosyal ve Beeri Bil.

Dersi
BAARI DEERLENDRME SSTEM

Teorik Ders
Proje Dersi ve Bitirme almas
Adedi
Arl (%)
Dnem i Snavlar
60*(2*0.30)
Ksa Snavlar
Adedi
Dnem i Snavlar
Dnem i Kontroller
devler
Ara Teslim
Laboratuvar
Szl Snav
Dier
Dier
Final Snav
Final Snav
40
Arl (%)
FORM 2: DERSN LEN PROGRAMI

Kodu: ,
042 2312
Dersin Ad: MUKAVEMET I
Yrtc(ler)
Prof. Dr. R. Faruk YKSELER, Prof. Dr. Turgut KOCATRK, Do. Dr. rfan
COKUN, Y. Do.Dr. Zafer KT, Y. Do. Dr. Aye ERDLEN.
1. Hafta
Giri Kavramlar. lkeler.
2. Hafta
kuvvet ve gerilme hali.
3. Hafta
ekil deitirme hali.
4. Hafta
Kinematik bantlar.
5. Hafta
Gerilme-ekil deitirme bantlar (Hooke yasas).
6. Hafta
ekil deitirme enerjisi. Emniyet gerilmeleri.
7. Hafta
ubuk mukavemetinin esaslar. Kesit tesirleri. Edeerlilik bantlar.
8. Hafta
Eksenel normal kuvvet halinde gerilme ve ekil deitirme. Eksenel normal

kuvvet konusu kapsamndaki hiperstatik problemlerin zm. Is etkisi. Halkada
i basn.
9. Hafta
1. Vize Snav
10. Hafta
Kesme kuvveti halinde gerilme ve ekil deitirme.
11. Hafta
Basit eilme.
Dz eilme.
12. Hafta
13. Hafta
Eik eilme.
Basit eilme.
Dz eilme.
Eik eilme.
Burulma.
Dairesel kesitli ubuklarn burulmas.
Dairesel kesitli olmayan ubuklarn burulmas.
nce cidarl ak kesitlerin ve ince cidarl blmeli kapal tp kesitlerin

burulmas.
14. Hafta
2. Vize Snav
15. Hafta
Krlma hipotezleri.
KAYNAKlAR
1. M. nan,: Cisimlerin Mukavemeti, Ar Kitabevi, 1967.

2. M. nan,: Dzlemde Elastisite Teorisi, Matbaa Teknisyenleri Basmevi, 1969.
3. . Kayan,: Cisimlerin Mukavemeti, stanbul Teknik niversite Matbaas, 1987.
4. M.Bakiolu, N. Kadolu, H. Engin,: Mukavemet Problemleri, Beta Basm
Yaym,1998.
5. Z.ztrk, S. ada,: Mukavemet-Teori ve Problemler, Murat Ders Yaylar,1981.
6. T.zbek,: Mukavemet, Birsen Kitabevi,1993.
7. H. Bodurolu, F.Delale, N. Giray,: zml
alayan Basmevi,1974.
Mukavemet Problemleri-Cilt I,
8. N.Yaman, R.Erdl, A. O. akrolu: zml Mukavemet Problemleri I,

Yksekkaya Matbaas,1979.
9. E.P. Popov(eviri: H. Demiray): Mukavemet-Kat Cisimlerin Mekaniine Giri,
alayan Basmevi, 1974.
MUKAVEMETE GR
Mukavemetin Tanm
Mukavemet, inaat, makine, uak, gemi mhendislii ve benzeri alanlarda karlalan mhendislik yaplarnn
kendilerine etkiyen ok eitli ykler altnda grevlerini yapacak ekilde boyutlandrlmas sorununa cevap
veren bir temel mhendislik bilimidir.
Boyutlandrma Koullar
Gvenlik (emniyet) koulu
Ekonomik olma koulu
Yaplacak greve uygun olma koulu
elikili gibi grnen emniyet kouluyla ekonomik olma koullarn ayn zamanda ve her birisini en byk
lde yerine getirebilme sanat ise, belki de, yalnz mukavemetin deil, mhendislik mesleinin amac olarak
nitelendirilebilir.
Mukavemet, btn konularn belirli bir amac, genel deyimi ile boyutlandrma amacn yerine getirmek iin
inceler.
Malzemeler in Baz Kabuller
Homojenlik: Cismin fiziksel zelliklerinin koordinatlardan bamsz olmas zelliine denir.
Heterojenlik: Cismin fiziksel zelliklerinin koordinatlara baml olmas zelliine denir.
zotropi: Cismin fiziksel zelliklerinin dorultudan bamsz olmas zelliine denir.
Anizotropi: Cismin fiziksel zelliklerinin dorultuya baml olmas zelliine denir.
Elastik, Plastik, Elasto-plastik Cisim
Mukavemette kullanlan ideal kavramlar arasnda, tam elastik cisim ve tam plastik cisim snrda olan
iki cismi gsterir.
Tam elastik zellik, cisimde ekil deitirmenin d etki ile birlikte geri dnmesi demektir
Bunun tersine, tam plastik cisimde de d tesirler ortadan kalkt halde, yaptklar ekil deitirme
olduu gibi kalr.
Yapda kullanlan tabii cisimler, genel olarak, bu iki ideal durumun arasnda bulunur; yani d etkiler
geri dnerken, ekil deitirmelerin bir ksm geri dner, dier ksm ise kalr. Buna elasto-plastik
u=uzama
Tam elastik cisim
Tam plastik cisim
F=kuvvet
cisim ad verilir.
Elasto-plastik cisim
Dorusal elastik cisim
Hooke Kanunu
1660 da Robert Hooke tarafndan kuvvet ne kadarsa uzama da o kadardr ibaresi ile verilmitir.
Buna gre kuvvetle ekil deitirme arasnda lineer bir bantnn olduu kabul edilmektedir.
ekil deitirme kanunu lineer olan cisimlere ksaca Hooke cismi ad verilir.
Mukavemetin Prensipleri
1)
Katlama Prensibi : Cismin ancak eklini deitirmi, son durumunun zerine, denge denklemlerinin
uygulanabileceini kabul eder . Yani katlama prensibi rijit cisim mekanii ile ekil deitiren cisim
mekaniinin statikleri arasnda bir kpr roln oynar.
2)
Ayrma Prensibi : Bir cismin mukavemet ynnden durumunun incelenmesi iin, hayalen de olsa, onun
kk paralara ayrlarak analiz edilmesi gerekir. Buna ayrma prensibi denir.
F
3)
Edeerlik Prensibi
2F
B
b
B
P
Q
a
a
F
F
b
P
b
Birinci Mertebe Teorisi:

F
A
VA
l
a
B
l
Fb
l
, VB =
Fb
l
, VB' =
VA =
A
a
s1
VB
F
VA '
V A' =
VB '
V A' V A
s'2
s2
s1 s2
s'1 s'
2
c
c'
F
F
a
Fa
l
Fa
l
ve V B V B
s'1
F
b
S1 S1 ve S 2 S 2
Denge denklemleri yer deitirmi konum mzerinde yazlrsa birinci mertebe teorisi, yer deitirmemi konum zerinde
yazlrsa ikinci mertebe teorisi ile allm olur.
Sperpozisyon Kanunu:
F1
B1
B2
B1
f2
f1A'
a
f = f1 + f2
B2
B1
B2
f A'
A'
Sperpozisyonun geerli olabilmesi iin malzeme lineer elastik (Hooke cismi) olmal ve 1. mertebe
teorisi erevesinde allmaldr.
YILDIZTEKNKNVERSTES
NAATMHENDSL BLM
MEKANKANABLMDALI
MUKAVEMET1
KUVVETVEGERLMEHAL
PROF.DR.TURGUTKOCATRK
Animasyonlar:BakiALAR05042125
1.1 D ve Kuvvet:
D Kuvvet:
nceleme konusu olan cisme, dier cisimlerin yapm olduu etki olarak tanmlanabilir. Etki, cisimler dorudan doruya
temas halinde iseler yakn, aksi halde uzak saylr.
Cisimler arasnda bulunduu kabul edilen bu etkiler, veya tepkiler belirtilmesi bakmndan iki nemli kategoriye ayrlr.
Dorudan doruya belirli d kuvvetler:
Bilinen verilmi kuvvetlerdir, rnein arlk kuvvetleri gibi.
Ba kuvvetleri:
Cisimlerin arasndaki balarda oluan kuvvetlerdir. Bunlarn belirtilmesinde ban ekli ve denge fikri esas rol
oynar. Mekanikte ba kuvvetlerine, ok zaman, mesnet kuvvetleri veya ksaca reaksiyon ad verilir.
Kuvvet:
Ayn bir cismin, zihnen dnlen eitli paralar arasndaki etki ve tepkiye verilen addr. Mukavemette bir cismin
toptan durumu hakknda bir fikir edinebilmek iin, cismi paralara ayrmak ve her paray, sanki dierinden bamsz,
ayr bir cisim olarak dnmek gerekmektedir; bu ilemde, cismin paralarndan, birinden dierine geen tesirin hesaba
katlmas, i kuvvet fikrini dourmutur.
kuvvet, cismin paralarn belirten ayrma yzeyi veya kesit kavramndan ayr olarak dnlemez. Bu ayrma
yzeyinin seilen tarafna gre de, i kuvvet belirli bir yn kazanr. Seilen taraflarda deiiklik yaplrsa i kuvvet de
ynn deitirir. kuvvetin hesabnda ve iaretlenmesinde bu zt ynl karakteri her zaman gz nnde tutulmal ve
ona hibir zaman belirli ynl bir vektr gz ile baklmamaldr.
P1
P2
P5
t
II
I
P3
P4
t
ekil 2.1
P6
ekil 2.1 de grlen cisim, zerine etkiyen d kuvvetleri ile dengede

bulunmaktadr; cismin t-t ayrma yzeyi ile I ve II paralarna ayrld dnlsn.
Hangi cisim parasnn, bal bana bir cisim gibi dengesi dnlecek ise, ona
dierinden geen tesirin de, bir d etki gibi, hesaba katlmas gerekir. Ayr ayr
dengesi ele alnan paralar I ve II olduuna gre kesitin bir tarafndan dierine
geen tesirlerin iddeti ayn kald halde yn deiir, nk mekaniin genel
prensibine gre etki tepkiye eittir.
1.1 D ve Kuvvet:
Gerilme:
kuvvetlerin esas zelliklerinden biri de, kesit yzeyi boyunca srekli bir tarzda dal olmalardr. Yzeye dal i
kuvvetin herhangi bir noktada dalma iddetini belirtmek iin, o civarda birim alana isabet eden deerinin verilmi
olmas gerekmektedir, bu iddete gerilme denir.
P1
P2
P5
P1
P2
B
II
I
P3
P4
P6
P3
ayrma (Kesit)
yzeyi
P4
ekil 2.2
ekil 2.1
ekil 2.2 de gsterilen cisim paras, ekil 2.1 deki cismin t-t ayrma yzeyi ile blnen I numaral paras olsun. Kesitin
yalnz A ile gsterilen alan elemanna isabet eden i kuvvet tutar ile gsterilirse, bu civarda gerilme vektrnn tarifi
G
P
p = lim
A0 A
(2.1)
eklinde yaplr.
1.1 D ve Kuvvet:
Gerilme:
Gerilme vektr genel olarak ayrma yzeyinin normalinden farkl bir dorultuda olmaktadr; bu sebeple,
eik gerilme vektr denir. Gerilme vektrne ilikin izleyen kavramlar verilebilir:
G
p ye
Normal gerilme:
Eik gerilme vektrnn ayrma yzeyinin normali dorultusundaki izdmne normal gerilme ad verilir
ve ile gsterilir.
Asal
G normal gerilme: G
p gerilme vektr, n ayrma yzeyi normali vektr ile akrsa = 0 ve = pG
gerilmesine asal normal gerilme ad verilir.
Kayma gerilmesi:
Ayrma yzeyi zerindeki izdme kayma gerilmesi ad verilir ve ile gsterilir.
n
ekil 2.3
Gsterilen bu kavramlar bir animasyonda boyutlu olarak canlandralm.
olur. Bu durumdaki
1.2 Gerilme Durumu:

Gerilmenin biraz nce verilen tarifinde, bir A kesit alan elemannn seilmesi ngrlmtr; buna gre bir noktadan
geen, eitli dorultulu yzey elemanlar dnlebileceinden, ayn nokta iin her defasnda baka bir gerilme
G
G
bulunacaktr. Ksaca sylemek gerekirse n deitike p gerilme vektr ona bal olarak deiecek demektir. Asl
problem, bu iki vektr arasndaki vektr fonksiyonunu belirtmektir.
Sz
G Gkonusu
G nokta civarnda kenarlar sonsuz kk bir drt yzlnn dengesini dnlsn; farkl yze ait
p1, p2 ve p3 gerilmeleri verilmi ise, denge esasndan drdnc yze ait gerilmesini bunlar cinsinden hesaplamak
mmkndr (ekil 2.4). Bu aklamadan anlalacana gre, bir noktadaki, herhangi bir yzey
G elemanndaki
G G
gerilmenin belirtilmesi iin sonlu sayda byklk vermek yetecektir. Verilmesi gerekli byklkler, p1, p2 , p3 gibi
vektr veya bunlarn bileenleri olan dokuz skalerden ibarettir. Artk yukarda sz geen vektr fonksiyonu iin
G
G G G
p = f ( p1 , p 2 , p3 ) gibi bir ifade verilebilir. Denge denklemleri kuvvetlere gre lineer olduu iin f fonksiyonu da lineer
bir vektr fonksiyonudur.
P1
P
n
P2
d
a
P3
ekil 2.4
1.2 Gerilme Durumu:

Mukavemette bir noktadan geen btn yzey elemanlarndaki gerilmeleri belirtmek iin verilmesi gerekli deerlerin
hepsi birden tek bir byklk olarak dnlr ve adna o noktann gerilme hali denir. Bu tarife gre, gerilme hali,
dokuz koordinatl bir byklk oluyor demektir; vektrden karakter itibaryla farkl olan bu yeni tip byklk gerilme
tansr adn alr. Yine denge denklemleri yardmyla gstermek mmkndr ki dokuz koordinatn ancak alt tanesi
bamszdr; bu zellik, tansr hesabnda kullanlan terimlere gre, gerilme tansrnn simetrik olduunu sylemekle
ifade edilir. Genel halde, alt skalerle belirtilen bir gerilme hali, zel durumlarda, daha az say ile tarif edilebilir ki, bu
durumlar izleyen blmlerde irdelenecektir.
eksenli gerilme hali:
Eer bir noktadan geen btn yzey elemanlarndaki gerilmelerde dorultu itibaryla hibir zellik yoksa, bu gerilme
haline eksenli gerilme hali denir ve burada gerilmesiz hibir kesit yoktur.
ki eksenli gerilme hali:
Yzey elemanlarndaki gerilme vektrlerinin dorultular hep ayn bir dzlem iinde kalrsa bu zel hale iki eksenli
gerilme hali denir. Burada gerilmesiz tek kesit bu iki eksenin belirttii dzlemdir.
Bir eksenli gerilme hali:
Bir noktadan geen btn yzey elemanlarndaki gerilme vektrlerinin iddetleri farkl olduu halde dorultular sabit
kalrsa bu zel hale bir eksenli gerilme hali denir. Burada gerilmesiz birok yzey elemanlar vardr. Sfr gerilmeli
olan bu kesitler hep sabit eksenden geerler.
Aadaki maddelerde gerilme halleri ayr ayr ele alnacaktr. ncelemede esas ama, verilen kesitteki gerilmelerden
istenilen kesitteki deerlere gemektir. Bu i yaplrken daima bir cisim parasnn drt yzl, prizma gibi- dengesi
hesaba katlacaktr. Yalnz gerilme hali bir noktadan geen btn yzey elemanlarndaki gerilmeler olarak tarif edildii
iin, gz nne alnan cisim parasnn lineer boyutlarnn da sonsuz kk olmas gerekecektir.
Bir cisim ierisinde gerilme hali bir noktadan dierine deimezse, buna homojen gerilme hali denir. Ele alnan
cisimler bu ekilde zorlanm ise, eitli kesitlerdeki gerilmelerin incelenmesinde, dengesi hesaplanacak cisim
parasnn boyutlarnn sonsuz kk olmasna artk ihtiya kalmaz.
1.3 Gerilme Hali:

Bir noktadaki gerilme hali asal gerilmelerle verilebilmesine karn, ou zaman normalleri seilen bir eksen takmna
paralel olan kesitteki gerilmelerle karakterize edilir. Bu durumda seilen kesitlerdeki gerilmeler sadece normal
olmayp, ayn zamanda bunlarn bileenleri de mevcuttur.
ekil 2.5 de verilen kpn bir yznden dier yzne gerilmelerin deimesi ve ieride hacim kuvvetlerinin (atalet)
bulunmas ihtimalleri mevcuttur. nce a.b.c boyutunda bir eleman dnlp sonra limite gidildiinde, bu terimlerin
yksek mertebeden kk olduu, dolaysyla ihmal edilebilecei grlr.
z
zx
xz
zy
x xy
b
yz
y
yx
a
ekil 2.5
imdi gerilme halindeki bu cismi boyutlu bir animasyonla canlandralm.
1.3 Gerilme Hali:
z
zx
xz
zy
x xy
b
yz
y
yx
a
y
ekil 2.5
Normal gerilme iin iaret kabul:

normal gerilmeleri d normal ynnde ise art alnacak ve ekme denilecek, aksi hal eksi saylp basn gerilmesi olarak
isimlendirilecektir.
Kayma Gerilmelerindeki iki indisin anlam yledir:
Birinci indis gerilmelerin bulunduu yzn normalinin dorultusunu, ikincisi ise gerilmenin dorultusunu belirtir.
Kayma gerilmesi iin iaret kabul:
Kayma gerilmesinin bulunduu kesitin d normali yn ve kendi yn ikisi birden koordinat eksenlerinin ayn veya zt
ynnde ise art saylacak, farkl olmas halinde ise eksi denecektir. Bu hale gre ekil 2.5 deki tm kayma gerilmelerinin
art olduu grlr.
1.3 Gerilme Hali:

z
z
zx
xz
zy
x xy
b
ekil 2.5
ekil 2.5 de normali x dorultusunda olan dzlem zerindeki gerilmenin koordinat

eksenleri dorultusundaki bileenleri (x, xy, xz) olsun. Burada ilk gerilme normal,
dier ikisi de kayma gerilmesidir.
Normali y dorultusunda olan dzlem zerindeki gerilme bileenleri (yx , y , yz) ve

normali z dorultusunda olan dzlem zerindeki deerler de ( zy , z) olarak
y verilmi olsun. Kolaylkla ispat edilebilir ki, gerilme halinin dokuzzx,bileeni
yx
y birbirlerinden bamsz deillerdir, aralarnda
a
xy = yx , xz = zx , yz = zy
(2.2)
yz
ile gsterilen bant vardr.
(2.2) bantlar dorudan doruya ekil 2.5 de grlen, yzleri koordinat eksenlerine paralel cismin dengesinden de
bulunabilir. rnein x eksenine gre yazlan moment denge denklemi
a.b. zy .c = a.c. yz .b zy = yz
bantsn verir, dier iki bant da benzer ekilde y ve z eksenlerine gre yazlacak moment denge denklemlerinden
elde edilir. (2.2) denklemlerine gre, artk gerilme halinin dokuz bileeninden alts bamsz olacak demektir.
Aadaki tabloda toplanan bu bileenler, esas apa gre simetrik olan bir matris yaparlar:
yx
zx
xy xz
y yz
zy z
(2.3)
1.4 ki Eksenli Gerilme Hali:

Bu durumda (2.3) gerilme tansr aadaki gerilme tansrne indirgenir:
x xy
yx y
(2.4)
Birbirinden bamsz bu 3 byklkle artk herhangi bir kesitteki gerilmeleri bulmak mmkn olur.
n
py
p
s
px
py
x
xy
yx B
y
a
px
imdi normali olan herhangi bir kesitteki gerilme

aransn. ekil 2.b de ABC prizmasnn dengesinden
gerilmesini hesaplamak mmkndr. Yalnz CB
kesitinin A ya ok yakn olduu kabul edilmektedir.
Dengeden:
p x = x cos + yx sin
(2.5a)
p y = xy cos + y sin
G
G
G
G
G
G
n = cos i + sin j
;
n = nx i + ny j (2.5b)
ekil 2.6
imdi normali olan herhangi bir kesitteki gerilme aransn. ekil 2.6b de ABC prizmasnn dengesinden gerilmesini
hesaplamak mmkndr. Yalnz CB kesitinin A ya ok yakn olduu kabul edilmektedir. Dengeden:
GG
= p.n = p x cos + p y sin = x cos 2 + y sin 2 + 2 xy sin cos
(2.6)
GG
= p.s = p x sin + p y cos = xy (cos 2 sin 2 ) ( x y ) sin cos

G G
Burada s ,n birim normal vektrne dik dorultudaki birim vektr olup ekil 2.6a da gsterilmitir. (2.5) ve (2.6)
ifadeleri herhangi bir kesitteki gerilmeleri veren esas ifadelerdir.
1.5 Asal Gerilmeler ve Asal Dorultular:
as deitike ve gerilmeleri deiir. Bu

arada ve nun ekstrem deerleri aransn. Bu
gaye iin (2.6) ifadeleri nce 2 asyla
gsterilsin:
= x cos 2 + y sin 2 + 2 xy sin cos
= xy (cos 2 sin 2 ) ( x y ) sin cos
(2.6)
+/2
x + y x y
+

2
2
cos 2 + xy sin 2
x y
sin 2
= xy cos 2
max ve min iin:
x y
d
= 0 2
d
2
ekil 2.7
(2.7)
2 xy
sin 2 + 2 xy cos 2 = 0 ; tg 2 o =
x y
(2.8)
denklemi bulunur. (2.8) ifadesini salayan farkl o ve o+/2 ile tarif edilen iki kesit vardr, bu kesitlere asal normal
kesitler ve bunlar zerindeki deerlere asal normal gerilmeler denir, (2.8) ifadesi ayn ekilde =0 artndan da elde
edildii iin asal kesitlerde kayma gerilmesinin sfr edecei sonucuna varlr, ekil 2.7. o ve o+ /2 ye kar gelen asal
gerilmelerin deerleri ise:
1, 2 =
x + y
2
x y

2
2
+ xy
(2.9) olur.

imdi bir de nun ekstrem olduu kesitler ve deerler aransn: d
x y
2 xy sin 2 2
2
= 0 artndan
x y
cos 2 = 0 tg 2 1 =
2 xy
(2.10)
bulunur.
o
o
A
o
o
1
ekil 2.8
(2.10) denklemini salayan alar 1 ve 1+ /2 olursa asal kayma kesitlerinin asal normal kesitlere gre /4 kadar
dnk olmas gerekir; nk (2.8) ve (2.10) denklemleri bunu gsterir, ekil 2.8. nun mutlak ekstrem deeri
o
ve buradaki normal gerilmenin deeri ise:
x y
=
2
1
2
2
+ xy
o = ( x + y )
(2.11)
olarak bulunur.
(2.12)

Asal gerilmelere bir baka yoldan da varmak mmkndr. Asal normal gerilmelerin kesitlerinde kaymann sfr olduu
hususundan faydalanarak
p x = cos o
p y = sin o
Hatrlatma:
bulunur.
p x = x cos + yx sin
p y = xy cos + y sin
C
(2.5)
py
Bu deerler (2.5) denklemiyle karlatrlsn.
( x ) cos o + xy sin o = 0
(2.13)
xy cos o + ( y ) sin o = 0
xy
yx B
Bu lineer homojen denklemin, ikisi birden sfr olmayan bir zme sahip olabilmesi iin
( x )
xy
xy
( y )
=0
(2.14)
px
y
b
determinantnn sfr olmas lazmdr. (2.14) denkleminin dzenlenmesiyle
x xy
( x + y ) +
=0
xy y
2
(2.15)
gibi ikinci dereceden bir denklem elde edilir; bunun kkleri aranan 1 ve 2
asal gerilmeleridir. Her kke kar gelen
alar da (2.13) denkleminden elde olunacaktr ve birinin o , dierinin ise o+ /2 edecei kolaylkla ispat edilebilir. (2.15)
den kklerle katsaylar arasndaki bant
I1 = 1 + 2 = x + y
2
I II = 1 2 = x y xy
eklinde bulunur. Bunlara dzlem gerilme halinin invaryantlar denir.
(2.16)
1.6 Gerilme Halinin Dnm:

(x, y) koordinat eksenleri kadar dnerek (x, h)
konumunu alsn. Birinci takma ait x, y, ve xy
deerlerinden ikinci takma ait , ve
deerleri bulunsun. (2.6) dan hemen:
xy
xy
x
ekil 2.8
x + y x y
+

2
2
cos 2 + xy sin 2
x + y x y

2
2
cos 2 xy sin 2
= x cos 2 + y sin 2 + 2 xy sin cos =
= x sin 2 + y cos 2 2 xy sin cos =
x y
= xy (cos sin ) ( x y ) sin cos = xy cos 2
2
sin 2
(2.16)
denklemleri elde olunur; bunlara gerilme halini bir takmdan dierine dntrmeye yarayan dnm formlleri denir. Bu
dnmde
+ = x + y = sabit
2
2

= x y xy
= sabit
(2.18)
edecei bulunabilir. (2.18) ifadelerine dnmn invaryantlar denir ve (2.16) ile karlatrnca bunlarn asal gerilmelerle
olan balants grlr.
1.7 Mohr Grafik Gsterimi:

Herhangi bir kesitteki normal gerilmesi absis ve ayn kesitteki kayma gerilmesi ordinat seilirse, , ifti bir M
noktasn gsterir, ekil 2.9. Mohr gsteriminde iaret kabul izleyen ekildedir:
normal gerilmesi iin d normal dorultusu, daha nceki iaret

kabulnn ayns olarak, pozitif yndr.
kayma gerilmesi iin kabul edilen iaret esas udur: Kesitin d
normali matematik pozitif ynde /2 kadar dndrldkten sonra
ald yn kayma gerilmesinin yn ile ayn olarak dyorsa byle
hale art, aksine eksi iaret verilecektir, ekil 2.10.
n
n'
n
n'
ekil 2.9
yx
A
xy
x
ekil 2.10
ekil 2.11
Bu yeni ve sadece Mohr gsterim sistemine zel iaret esasna gre ekil 2.12 de gsterilen xy gerilmesi pozitif iaretli
olduu halde yx gerilmesi eksi iaretli olur ve (2.2) denklemindeki xy = yx ifadesinin bu prensibe gre,
xy = yx
olmas gerekir.
(2.19)

imdi as deitike M gsterim noktalarnn geometrik yeri aransn. (2.26) denklemleri arasnda 2 as yok
edilirse:
2
2
x + y
x y
2
2
(2.20)
+ =
+ xy

2
2
denklemi bulunur ki bu da , dzleminde, merkezi absis ekseni zerinde olan, bir ember gsterir. Buna Mohr
emberi ad verilir. ekil 2.12 byle bir ember gstermektedir.
M4
Mx
2
c
M2
x
y
x+y
20
My
M3
ekil 2.12
xy
M1
xy

Mx noktas, normali x dorultusundaki kesiti ve My de buna dik olan
dier kesiti temsil eder ve ap karsdr. Dairenin merkezi (x + y)/2
absisinde olup, yar ap
x y
r =
2
2
+ xy
M4
Mx
2
(2.21)
deerini alr. (2.11) dan dolay nun deerinin r = max edecei kolayca
grlr.
Hatrlatma: (2.11)
M2
x
y
x+y
20
xy
M1
xy
My
M3
x y
2
+ xy
ekil 2.12
o =
M1 ve M2 gsterim noktalar asal normal gerilmelere kar gelirler. ekilde MxCM1 as (2.8) den dolay 2o asndan
ibarettir. ile tarif edilen kesitteki , gerilmeleri daire zerinde M noktas ile gsterilmitir. MxCM as, hesap
yaplrsa grlr ki 2 kadar olup ters ynde bulunmaktadr.
Yani ekil 2.8b deki kesitler asyla art ynde dnerken Mohr emberi zerindeki gsterimleri ters ynde 2
asyla dnerler. Bu zellik gsterimin en nemli noktasdr. Nihayet M3 , M4 tasvir noktalar asal kayma kesitlerine
kar gelir. Mohr gsterim sistemi ile gerilme haline ait her eit problem ok basit ve ak olarak zld iin
analitik yola nazaran daima tercih edilir.
y
y
xy

xy
x
x
o
A
ekil 2.8
zel Durum Bir Eksenli Gerilme Durumu :

Asal normal gerilmelerden biri sfr olursa byle hale bir eksenli gerilme hali
denir. Bu durumda Mohr emberi = 0 da eksenine teet olur, (ekil 2.13).
2
Tek eksenli halde ikinci invaryantn x y xy
edeceine dikkat
=0
edilmelidir. Tek eksenli gerilme halinde btn kesitlerdeki gerilme
vektrlerinin dorultular sabit olur, bu dorultu da, sfr olmayan asal
gerilmenin dorultusudur.
2=0
ekil 2.13
Baz Basit Gerilme Halleri :
ekil 2.14a da gsterilen baz gerilme halleri uygulama bakmndan nemlidir.
ekil 2.14
Bunlardan ekil 2.14a da gsterilen bir eksenli haldir, adna basit ekme denir. Sfr olmayan bu asal gerilme ters
iaretli olursa, gerilme halinin ad basit basn olur. ekil 2.14b de asal gerilmeler arasnda 1=-2 bants olan bir
zel hal gsterilmitir, adna basit kayma denir. Asal gerilmeler eit olursa bu takdirde Mohr emberi bir noktaya
dejenere olur. Bu hal kaymasz olup her kesitteki gerilme sadece normal dorultuda ve iddeti sabittir ekil 2.14c.
Levhada gerilme hali bir noktadan dierine deimezse ona homojen gerilme hali denir, bu takdirde x, y ve xy
deerleri sabit olup x, y ile deimeyecek demektir.
1.8 Eksenli Gerilme Hali:

O dan geen birbirlerine dik kesit gz nne alnsn. Bunlardan normali x dorultusunda olan obc dzleminin zerindeki
gerilmenin koordinat eksenleri dorultusundaki bileenleri (x, xy, xz) olsun. Burada ilk gerilme normal, dier ikisi de
kayma gerilmesidir.
c
y
yx
yz
p
x
xy
xz
zy
zx
ekil 2.15
Normali y dorultusunda olan oac dzlemindeki gerilme bileenleri (yx y, yz) ve normali z dorultusunda olan oab
kesitindeki deerler de (zx, zy , z) olarak verilmi olsun. Bu ekilde tarif edilen birbirinden bamsz 6 deere dayanarak
normali olan herhangi bir abc kesitindeki gerilmesini hesaplamak mmkndr; dier bir deyimle bu 6 deer eksenli
gerilme halini belirten bileenlerdir.
imdi gerilme halindeki bu cismi boyutlu bir animasyonla canlandralm.
G
imdi eksenli durumda abc dzlemindeki p gerilmesinin hesab yaplmak istensin. Bu hesapta iki eksenli durumda
G
izlenen yolun ayns takip edilir. abc kesitinin normali olan n birim vektrnn koordinatlar srasyla
(nx, ny, nz) ve
vektrnn koordinatlar da px, py , pz olsun. ekil 2.16 daki cismin dengesinden, (x) ekseni dorultusunda yazlacak
izdm denklemi
p x . abc = x . obc + yx . oac + zx . oab

eklindedir. Halbuki eitli yzlerin alanlar arasnda
obc = n x . abc , oac = n y . abc , oab = n z . abc

bantlar mevcut olduundan, denge denklemi
p x = n x . x + n y . yx + n z . zx
(2.22)
haline gelir. Benzer ekilde dier eksenler boyunca
izdm denge denklemleri de
p y = n x . xy + n y . y + n z . zy
(2.23)
(2.24)
p = n . + n . + n .
z
xz
yz
G
p
( px , p y , pz )
elde edilerek gerilmesi
G koordinatlar yardmyla hesaplanm olur. (2.22), (2.23) ve (2.24) denklemleri,
gerilme vektr ile n ( n x ,n y ,n z ) normal vektr arasndaki lineer vektr fonksiyonunu tarif eden ifadelerdir.
z
Bu vektr fonksiyonunun (2.3) de verilen katsaylar
p
c
tablosuna, gerilme tansr ad verilir. Gerilme
Hatrlatma: (2.3)
x
xy
vektrnn mutlak deeri, koordinatlardan

G
p =
p x2
p 2y
p z2
(2.25)
x
yx
zx
xy
y
zy
yz
z
xz
yx
yz
eklinde hesap edilebilir.
xz
zy
z
zx
z
c
y
yx
yz
p
x
xy
xz
zy
zx
abc kesitindeki normal gerilme

GG
= p.n = n x . p x + n y . p y + n z . p z
eder ki (2.22), (2.23) ve (2.24) denklemlerinden yararlanlarak iin
= n x2 . x + n 2y . y + n z2 . z + 2.n x .n y xy + 2.n x n z xz + 2n y n z yz
forml bulunur. Ayn kesitteki kayma bileeni olan iin
G2
2 = p 2
(2.27)
olur. Yalnz bu ifadeleri hesap ederken
n x2 + n 2y + n z2 = 1
olduu da dikkate alnmaldr.
(2.28)
(2.26)
1.9 Asal Gerilmeler ve Asal Dorultular :

G
n asal normal gerilmenin bulunduu yzeyin normali olarak alnsn. Asal kesitte = 0 olacandan,
G
G
G
p = no = pno
etmesi gerekir. (2.22), (2.23) ve (2.24) denklemlerinden
p x = nox = nox . x + noy . yx + noz . zx
p y = noy = nox . xy + noy . y + noz . zy

p z = noz = nox . xz + noy . yz + noz . z
(2.29)
yazlabilir. (nox , noy , noz ) deerlerine gre lineer ve homojen olan bu takmn hepsi birden sfr olmayan bir zme sahip
olabilmesi iin katsaylar determinantnn sfr etmesi artndan
( x )
yx
xy
xz
( y )
zx
zy
yz
( z )
=0
(2.30)
bulunur. Bu denklem aranan asal gerilmesine gre kbik bir denklemdir. Ak yazl
2
2
3 ( x + y + z ) 2 + ( x y + x z + y z xy
xz
eklindedir. (2.31) denkleminin kknn daima reel olduu gsterilebilir.
x yx zx
2
yz
) xy y zy = 0
xz yz z
(2.31)

(2.31) denkleminin kknn daima reel olduu gsterilebilir. Bunlar 1, 2 ve 3 olsun. Asal gerilmeler (2.31) den elde
edildikten sonra (2.11) denkleminde srasyla yerlerine konursa, istenilen asal gerilmeye kar gelen birim normal vektrn
nox , noy , noz koordinatlarn hesaplamak mmkn olur; bu arada (2.28) denklemi gz nnde bulundurulmaldr. Bu ekilde
elde edilecek birim vektrn koordinatlar
G
G
G
, noy
, noz
) , no( nox
, noy
, noz
) , no( nox
, noy
, noz
)
no ( nox
(2.32)
asal kesitleri tarif ederler. Yine gstermek mmkndr ki bu dorultu birbirlerine diktir, yani
G G
G G
G G
no .no = no .no = no.no = 0
(2.33)
bants vardr. (2.31) kbik denkleminin katsaylar ile kkleri arasnda bilinen cebrik bant
x + y + z = 1 + 2 + 3
2
2
2
x y + x z + y z xy
xz
yz
= 1 2 + 1 3 + 2 3
x yx zx
xy y zy = 1 2 3
xz yz z
(2.34)
(2.35)
(2.36)
gerilme halinin invaryantlar(deimezleri) adn alr, nk bu ifadeler koordinat dnmlerinden bamszdr.

3
zel Durum :
Gerilme tansr, asal dorultular ve asal gerilmelerle
verilseydi herhangi bir dzlemdeki gerilme bileenlerini
veren ifadeler olduka ksalrd. Bu durumda gerilme
tansrnn bileenleri
1 0
0 2
0
0
0
3
(2.37)
p1 = n x 1
p 2 = n y 2
p3 = n z 3
n
1
p
2
D
A
tablosu ile, gerilmesi aranan ABC dzleminin

normalinin, ekil 2.16, asal dorultularla yapt alarn
dorultman kosinsleri ise nx, ny, nz ile tanmlanmak art
G
ile, ABC dzlemindeki p
gerilme vektrnn asal
dorultular boyunca izdmleri
px = nox . x + noy . yx + noz . zx
p y = nox . xy + noy . y + noz . zy

pz = nox . xz + noy . yz + noz . z
3
ekil 2.16
(2.38)
p = p12 + p 22 + p32 = n x2 12 + n 2y 22 + n z2 32
olur. Buradan
(2.39)
yazlabilir. ABC dzlemindeki normal ve kayma gerilmeleri ise
= n x2 . x + n 2y . y + n z2 . z + 2.n x .n y xy + 2.n x n z xz + 2n y n z yz
= nx2 1 + ny2 2 + nz2 3
(2.40)
= p 2 2 = nx2 n y2 ( 1 2 ) 2 + nx2 nz2 ( 3 1 ) 2 + n y2 nz2 ( 2 3 ) 2

olarak yazlabilirler. Btn bu formller OABC sonsuz kk drtyzlsnn dengesinden de elde edilebilir.

eksenli gerilme hali iin Mohr emberi :
Herhangi bir boyutlu gerilme hali etkisindeki bir elemana farkl ynden baklabilir. rnein gerilme hali ekil 2.18a
daki gibi asal gerilmelerle verilmi ise bu durumda 1-3 dzlemindeki gerilmeler ekil 2.18b nin ilkinde gsterildii gibi, 2-3
dzlemindeki gerilmeler ikincisinde gsterildii gibi, 1-2 dzlemindeki gerilmeler ise ncsnde gsterildii gibi ifade
edilebilir. Elemann her izdmne kar gelen Mohr emberleri ayn bir - eksen takmnda gsterilirse ekil 2.18c de
gsterilen Mohr emberleri ortaya kar. Daha sonra krlma hipotezlerinde grlecei gibi en byk kayma gerilmesinin
bilinmesi nemli olmaktadr. En byk kayma gerilmesi, ekil 2.18c den en byk yarap veren Mohr emberi iin ortaya
kar. ekil 2.18c den
max =
1 3
olur.
3
3
2
3
max
(a)
2
(2.44)
(b)
(c)
ekil 2.18

ekil 2.19a da verilen eleman iki boyutlu gerilme hali etkisindedir. Yukarda anlatlan yolla Mohr emberleri izilirse ekil
2.19c deki durum elde edilir. Bylesi durumda en byk kayma gerilmesi
max =
olur.
(2.45)
1
2
2
(a)
2
max
(b)
1
(c)
ekil 2.19

ekil 2.20a da grlen tek eksenli gerilme halinde ise maksimum kayma gerilmesi yine (2.45) ile hesaplanr. Sonu olarak
her zaman en byk Mohr emberinin yarap maksimum kayma gerilmesini verecektir.
max =
(2.45)
max
(a)
1
1
(b)
(c)
ekil 2.20

eksenli gerilme hali iin Mohr emberi :
Gerilme halinin ift ve tek eksenli olmas durumlarnda da ekil 2.19a, 2.20a daki elemanlarda, bu elemanlarn boyutta
herhangi bir dzlemle kesilmeleri halinde sz konusu dzlemlerde gerilmelerin olutuunu not etmekte fayda vardr.
Dolaysyla gerilme hali iki eksenli verildiinde, elemandaki maksimum kayma gerilmesi aranyorsa bu her zaman (2.30)
veya (2.40) ifadesi deildir. Bylesi durumlarda (2.44) ve (2.45) eitlikleri gz nnde bulundurularak maksimum kayma
gerilmesi elde edilmelidir.
max =
1 3
max =
(2.44)
max
1
(a)
(b)
max
(a)
2
(2.45)
2
1
(c)
(b)
ekil 2.19
(c)
ekil 2.20
zml Problemler :
Problem 1.1 :
Verilen gerilme durumu iin asal gerilmeleri ve asal dorultular bulunuz.
120 40 100
T = 40 120 100 N / mm 2
100 100 20
zm :
Px nox . x yx zx

=
P
n
.
y
oy
= xy y zy

P n .
z oz zx zy z
160
40
100
160
120
100
nox

.noy
n
oz
160
100 = 0 = 40
20
100
nox . 120 40 100 nox

noy . = 40 120 100 .noy
n . 100 100 20 n
oz
oz
0
80
200
100
120 40
40 120
100
100 100
20
nox 0
.n = 0
oy
noz 0
0
100 = (160 - ).( 2 - 60 - 21600) = (160 - ).( - 180).( + 120) = 0
20
2
Buradan 1 = 180 N/mm 2 , 2 = 160 N/mm 2 , 3 = -120 N/mm bulunur.
imdi asal dorultular bulunsun. nce 1 in etkidii yzeyin dorultusu olan asal dorultusu elde edilsin.
(120 180).n'ox +40.n'oy +100.n'oz = 0
(1)
40.n'ox + (120 180.) n'oy 100.n'oz = 0
(2)
100.n'ox 100.n'oy + ( 20 180).n'oz = 0
(3)
(n'ox ) 2 + (n'oy ) 2 + (n'oz ) 2 = 1
(4)
0 n'ox 20 20
0 n'ox 0
60 40 100 n'ox 0 20 20
40 60 100 .n' = 0 = 40 60 100 .n' = 40 60 100.n' = 0
oy
oy
oy
100 100 200 n'oz 0 100 100 200 n'oz 20 20
0 n'oz 0
zml Problemler :
Problem 1.1 :
Verilen gerilme durumu iin asal gerilmeleri ve asal dorultular bulunuz.
120 40 100
T = 40 120 100 N / mm 2
100 100 20
zm :
1. ve 3. satrlar lineer baml olup ayn denklemi verir.

20.n'ox 20.n'oy = 0 n'ox = n'oy
1. denklemden.
40.n'ox 60.(n'ox ) 100.n'oz = 0

100.n'ox 100.n'oz = 0 n'ox = n'oz
2. denklemden.
4. denklemde n'ox , n'oy ve n'oz iin bulunan ilikiler yerlerine konursa,

1
1
1
n'ox =
n'oz =
bulunur. n'oy =
dr.
3
3
3
1 K 1 K 1 K
K
n 'o =
.i
.j +
.k
3
3
3
1 iin yaplan ilemler benzer olarak 2

1 K
K
.i +
n ' 'o =
2
1 K
K
n ' ' 'o =
.i
6
ve
iinde yaplrsa,
1 K
.j
2
1 K 2 K
.j
.k
6
6
K K
K K
K K
n 'o .n ' 'o = n 'o .n ' ' 'o = n ' 'o .n ' ' 'o = 0
olduu da ilgili skaler arpmlarn yaplmasyla hemen tahkik edilebilir.
zml Problemler :
Problem 1.2 :
Bir A noktasnn da verilen iki eksenli gerilme hali ekilde grlmektedir. Verilen gerilme hallerini toplayarak A
noktasndaki toplam gerilme halinin asal gerilmelerini bulunuz. Daha sonra toplam gerilme haline ait Mohr
emberini iziniz.
20 N/mm 2
20 N/mm 2
o
60
10 N/mm 2
A
8 N/mm 2
zm :
Toplam gerilmeler
20
o
60
60
xy'
x'
=0
20. cos 60 o cos 60 o + x = 0
20
8,67
60
60
x = 10 5 = 5 N / mm 2
5
x = 5 N / mm 2
+
K
F y = 0
60
60
+
K
F y = 0
8,67
5
y .sin 60 o + 20.sin 60o 8.67. cos 60o = 0
yx = 8 + 8,67 = 0,67 N / mm 2
2
max
xy 20.sin 60 o. cos 60 o = 0 xy = 8.67 N / mm 2

20
y = 20 15 = 35 N / mm 2
min
20
60
60
5 35
5 + 35
2
=

+ (0.67)
2
2
max = 5,01N / mm 2
min = 35,01N / mm 2
8,65
5
y = 15 N / mm 2
(5;0,67)
8,65
8,67
y'
15
(-35;-0,67)
zml Problemler :
Problem 1.3 :
Bir nokta civarndaki gerilme haline ait, bu noktadan geen yzeydeki gerilmeler ekilde grld gibi
verilmitir:
a
20
20
130
ac
c
ab
30
bc bc
90
ab
40
ac
ab
100
70
ab
25
30
bc e
a) ab , ab , bc gerilmelerini dnm formlleri yardmyla bulunuz.

b)Sz konusu gerilmeleri dzlemdeki adet denge denklemini kullanarak bulunuz.
c)lgili gerilmeleri uygun yzeyler seerek, dzlemde kesien kuvvetlere ait iki adet denge denklemini kullanarak
bulunuz.
d) Gerilme hali iin Mohr emberini iziniz.
e) Asal gerilmeleri ve dorultularn bulunuz.
f) x ekseninden itibaren saat ibreleri ynnde 300 dnldnde elde edilecek yzeydeki gerilmeleri dnm
formlleri yardmyla bulunuz.
g) Asal gerilmeleri, maksimum kayma gerilmesini ve f kkndaki gerilmeleri Mohr emberi yardmyla bulunuz.
ac = 100 N / mm 2 bc = 90 N / mm 2
ac = 100 N / mm 2
x + y x y
+

2
2
Problem 1.3 :
ab = 1 alnrsa , sins teoreminden
ac = sin 30o / sin130o
cb = sin 20o / sin130o olur.
zm :
100 + y
2
a) ab =
100 y
+
2

o
o
.cos(2.20 ) + (25).sin(2.20 )
100 y
2
ab = (25).cos(2.20 o )
100 + y
bc = 90 =
2
.sin(2.20 o )
100 y
+
2

o
o
.cos(2.230 ) + (25).sin(2.230 )
cos 2 + xy sin 2
x y
sin 2
= xy cos 2
(1)
(2)
20
25
(3)
(1) den
72,23 = ab 0,117. y
(4)
(2) den
51,291 = ab 0,321. y
(5)
ab
100
70
90
ab
40
zml Problemler :
30
bc e
b
(3) den
(6)
106,698 = 0,587 y
(4), (5) ve (6) dan
ab = 50,963 N / mm 2 ab = 109,639 N / mm 2
y = 181,768N / mm 2
100 (181,768)
o
2
.sin( 2.230 = 134,402 N / mm
2
cb = 25. cos( 2.230 o )
bulunur.
zml Problemler :
Problem 1.3 :
20
25
zm :
sin 30 D
sin 20 D
sin 20 D
D
ab . cos 20 ab . sin 20 100.
+ bc .
. cos 40 + 90.
. sin 40 D = 0
D
D
D
sin 130
sin 130
sin 130
+
K
Fy = 0
D
sin 30 D
sin 20 D
sin 20 D
D
bc .
.sin 40 + bc .
ab .sin 20 + ab . cos 20 + 25.
. cos 40 D = 0
D
D
D
sin 130
sin 130
sin 130
D
ab
=0
(7)
90
(8)
+ 25.0,6527.1. cos 70 D 100.0,6527.(
0,6527
+ 0,287) = 0
2
(9)
(7) den
0,9397 ab 0,342 ab + 0,342 bc 39,44 = 0
(10)
(8) den
0,342 ab + 0,9397 ab 0,287 bc + 47,0975 = 0
(11)
(9) dan
0,5 ab 25,481 = 0
(12)
(10), (11) ve (12) den
ab = 50,962 N / mm 2 ab = 109,725 N / mm 2
bc = 134,429 N / mm 2
30
bc e
=0
2
(
0,4465)
ab .1.0,5 + 90.
70
b)
ab
100
40
bulunur.
zml Problemler :
Problem 1.3 :

zm :
a
20
ab
70
100
bc e
ab
100
ac
c
30
25
90
90
b
+
=0
y
25
ekil 2
bc .1. cos 50 D + bc .sin 50 D + ac .sin 40 o ac . cos 40 o = 0
100
139,288 + 0,766 y = 0 y = 181,838N / mm 2
bc e 25
ekil 3
(ekil 2den)
D
100.1. cos 20 D + 25. sin 20 D + ab .1. cos 20 D ab .1. sin 20 D = 0

(13)
85,418 + 0,94 ab 0.342 ab = 0
+
K
Fy = 0 (ekil 2den)
25. cos 20 D ( 181,838). sin 20 D + ab .1. sin 20 D + ab .1. cos 20 D = 0
85,685 + 0,342 ab + 0,94 ab

(13) ve (14) den
(ekil 3den)
bc .1.sin 50D bc .cos 50D + y .sin 50o ac . cos 50o = 0
50
=0
0,766 bc + 102,979 = 0 bc = 134,437 N / mm 2

+
K
Fy = 0 (ekil 3den)
ab
ekil 1
ab
bc e
90
90
ab
30
25
70
25
d ab
40
c
20
25
40
c)
40
(14)
ab = 50,963 N / mm 2 ab = 109, 639 N / mm 2
bulunur.
zml Problemler :
Problem 1.3 :
zm :
d)
(-181,838;25)
(100;-25)
e) max = 40,919 (140,919) 2 + (25) 2
min
tg 2o =
25
= 0.177 , 2 o = 10,06 0
140,919
ve
max = 102,20 N / mm 2
min = 184,04 N / mm 2
2 o = 169,963 0
f)
A
B
o
30
100 N/mm
25 N/mm
181,838 N/mm2
100 N/mm2
25 N/mm2
181,838 N/mm2
100 181,838 100 + 181,838

o
o
2
. cos 2.150 + (25).sin 2.150 = 51,191N / mm
+
2
2
= 25. cos 300 o 140,919.sin 300 o = 109,539 N / mm 2
zml Problemler :
Problem 1.3 :
zm :
g) Maksimum kayma gerilmesinin olutuu kesitteki normal gerilme Mohr emberinin merkezinin apsisine eit olup, aada
bulunmutur:
o =
x + y
2
= 40,919
Maksimum kayma gerilmesi ise Mohr emberinin yarap olup izleyen ekilde hesap edilir:
max
100 (181,838)
2
= r =
+ (25) = 143.119
2
G yzeyindeki normal ve kayma gerilmeleri ise srasyla
= 143,119. cos 49,94 o 40,919 = 51.191N / mm 2

= 143,119. cos 49,94 o 40,919 = 51.191N / mm 2
olur.
Asal normal gerilmeler ise
1 = 40,919 + 143,119 = 102,20 N / mm 2

2 o = 10,06 o 2 1 = 2 o + 90 o
2 = 40,919 143,119 = 184,04 N / mm 2
eklinde elde edilir.
zml Problemler :
Problem 1.3 :
E F
D
C
45
2
D
C
b
o
xy d
21 60
a
h
f
A kesitine Mohr emberinde a noktas, B kesitine Mohr emberinde b noktas kar gelmektedir. imdi izleyen iki soruya cevap
aranmaktadr: 1) Asal gerilmeler olan max = 1
, min = 2 yi Mohr emberi zerinde belirleyen c ve d noktalarna eleman
zerinde kar gelen C ve D kesitlerinin normalleri hangi dorultadrlar? 2) Maksimum kayma gerilmesini Mohr emberi
zerinde belirleyen e noktasna elemann hangi normal dorultulu kesiti kar gelmektedir? Mohr emberi zerinde a dan itibaren
2 o = aoc = 10,06 o negatif ynde dnlmesi
gerektii Mohr emberinden grlmektedir. O halde ilk ynlenme durumundaki
elemann bunun yars olan o = ado = 10,06 o / 2 as kadar ve pozitif ynde dndrlmesi gerekmektedir. ekilden grld
gibi asal gerilmelere kar gelen ynlenmi eleman ad dorultusu
zerinde gsterilmitir; nk bu dorultu, ilk durumdaki
o
ynlenmi elemandan matematik pozitif ynde o = ado = 10,06 / 2 as kadar dnlmesi durumuna kar gelmektedir. Bu
durumda ad dorultusu maksimum normal gerilmenin dorultusunu verir ve szkonusu gerilmenin etkidiiyzey bu dorultuya
diktir. Maksimum kayma gerilmesini belirleyen e noktas da a dan itibaren Mohr emberi zerinde 2 1 = eoa = 10,06 + 90 o
o
o
pozitif ynde dnlerek bulunur: Bu durumda elemanda negatif ynde 1 = (10,06 + 90 ) / 2 dnlmelidir. Elde edilecek bu
yzeyde maksimum kayma gerilmesi etkir ve bu gerilmeler max dorultusundaki kegeni uzatacak ekilde ynlenmilerdir.
o
Kayma gerilmelerinin iaretleri ile ilgili kabulden de szkonusu gerilmelerin ynleri belirlenebilir. dac = 90 olduu
geometriden bilinmektedir. Buradan hareketle, ad dorultusu kullanlarak yaplan ilemler, benzer yorumlarla ac dorultusu
kullanlarak da yaplabilir. Bylesi durumda elde edilecek ynlenmi elemanlar da ekilde gsterilmitir.
EKL DETRME
ekil Deitirmenin Tanm:
2) A Deiimi:
AB = AB
C'
AC = AC
C'
BC = BC
B'
B'
A'
A'
ekil Deitirmenin Elemanlar ve llmesi:

1) Uzunluk Deiimi:
B'
A'
Bata 90o olan xAy asnda = + kadarlk bir deiim
meydana gelmitir.
JJJG JJJG
AA ve BB yer deitirme vektrleri
xo
AB AB
=
AB
AB AB
x = lim
AB 0
AB
Boy deiimi oran iin kabul edilen iaret kuralna

gre, boy uzamalar pozitif, boy ksalmalar ise negatif
kabul edilir.
xy = lim( + ) , xy dik asndaki deiim

AB 0
AC 0
/2 radyanlk adaki deiimi yine radyan cinsinden

tanmlayan xy
ve
deerlerine A daki x, y ve ,
dorultularna ait a deiim oranlar ad verilir. A deiimi

oranlar radyanla lldkleri iin, boy deiimi oranlar gibi,
boyutsuz deerlerdirler. A deiimi oran iin kabul edilen
kurala gre, 90o lik adaki azalma pozitif,artma ise negatiftir.
ekil Deitirme Durumu:
z
z'
dz
dx
x
x
dz(1+z)
dy
x
xy
xz
x x' dy(1+y)
xy xz
y yz
yz z
Dzlemsel ekil Deitirme Durumu:
xy
0
xy
y
0
0
0
xy
xy
y'
y
dx(1+x)
ekil Deitirmelerin Yer Deitirmeler Cinsinden fadesi:

y
u+
u y
y
c'
v
v+ y
y
ub = u + du = u +
d'
u
x a noktasndan x mesafedeki b noktasnn
x
u b yer deitirme bileeni
d
2
y
u
x dorultusundaki x birim uzamas
b'
a'
v+
b
v
x
x
u+
2
u v
x 1 + + x
2
2
ab ab
u v
x x
x =
=
= 1 + + 1
ab
x
x x
u x
x
u
x
ve
v
sonsuz kk
x
x =
u
x
v u
y 1 + + y
2
2
v u
ac ac
y y
y =
=
= 1 + + 1
ac
y
y y
y =
v
y
bac dik asnda meydana gelen a deiimi xy = bac bac = 1 + 2
dv =
v
x
x
xy =
v u
+
x y
vb = v +
v
x
x
v
v
x v
x
1 tg1 =
= x
u
u
x u 1 +
u + x +
x
x
v+
u
<< 1
x
1 =
v
x
2 =
u
y
Eksen Takmnn Dndrlmesi:
y'
d'
u' c'
x'
c
a'
x =
x =
b'
v'
y'
x'
u
x
y =
v
y
xy =
v u
+
x y
v v x v y
u u x u y
=
+
y =
=
+
x x x y x
y x y y y
xy =
v u v x v y
u x u y
)+(
)
+
=(
+
+
x y
x x y x
x y y y
v
v
u
cos + sin cos + cos + sin sin =

y
x
x
x =
v u
u
v
sin cos
cos 2 + sin 2 + +
x
y
x = x cos 2 + y sin 2 + xy sin cos

x = x cos y sin , u = u cos + v sin
y = x sin + y cos , v = u sin + v cos
x =
y =
x +y
2
x +y
xy =
x y
2
x y
2
cos 2 +
x y
2
sin 2 +
cos 2
xy
2
xy
2
xy
cos 2
sin 2
sin 2
x =
y =
x +y
2
x +y
2
xy =
x y
2
x y
2
cos 2 +
x y
2
sin 2 +
cos 2
xy
2
xy
sin 2
xy
2
sin 2
cos 2
max =
min
x +y
2
x y

2
xy
+
2
Dx
2
A'
min
max
x
y
x+y
2
C
20
tg 2 o =
xy
A 2
xy
x y
xy
2
max
2
x y
=
2
xy
+
2
Hacim Deimesi:
Vo
D tesirlerden nce hacmi
olursa
Kenarlar x, y ve z
V Vo
Vo
olan bir cisim parasnn ilk hacmi
ekil deitirdikten sonra kenarlar:
Yeni hacim
olan bir cisim parasnn ekil deitirme bittikten sonra hacmi
Vo = x y z
(1 + 1 )x, (1 + 2 )y ve (1 + 3 )z
V = (1 + 1 ) (1 + 2 ) (1 + 3 ) x y z
Yksek mertebeden byklkler ihmal edilirse
= 1 + 2 + 3
A deitirmesinin hacim deiikliine etkisi ikinci ve daha yksek mertebeden olduu iin nn deeri asal olmayan dik
dorultudaki uzama oranlar iin de ayn kalr.
= x +y +z
ekil Deitirme
Uygulama
rnek 1
ekilde grlen levhann ekil deitirmeden nceki
boyutlar 4m x 2m olup, ayn levhann ekil
deitirdikten sonraki boyutlar 4,1m x 1,8m dir.
y'
x'
30
a)x ve y deerlerini bulunuz. Bulunan deerler,

elemann bu ynlenme durumunda a deiimi
olmadndan 1 ve 2 deerleridir.
a)
b)
R=
y =
1 2
2
x + y
2
x + y
2
ilk durum
4,1 m
2m
1,8 2
y =
= 0,1 = 2
2
0, 025 (0,1)
= 0, 0625
2
3
= 0,108
2
1,8 m
x + y
2
0, 025 0,1
= 0.0375
2
0, 025 0,1
0, 0625.(cos 2.30) = 0.0688
2
xy = 2.R. sin 60 = 2.0,0625.
ekil deitirmi
durum
' y,-'xy
0, 025 0,1
+ R.cos =
+ 0, 0625.(cos 2.30) = 0.00625
2
R.cos =
4m
b) Verilen xy eksen takmna gre 30o a yapan eksen

takm iin x y xy deerlerini mohr emberini
kullanarak bulunuz .
4,1 4
x =
= 0,025 = 1
4
0,0375
y=-0,1
x=0,025
60
' x, 'xy
2
rnek 2
Verilen levha iin asal ekil deitirmeleri ve asal dorultular bulunuz. = 30olik kesitteki
ekil deitirmeleri elde ederek Mohr emberi zerinde gsteriniz.
30
x 9.10 3
y 20.10 3
4
x =
=
= 4,5.10 y =
=
= 6,7.10 4
x
20
y
30
x =
cm
30
(4,5 + 6,7).10 4 (4,5 6,7).10 4

1
+
. cos(60 o ) + .(8)10 4.sin( 60 o ) = 8,51.10 4
2
2
2
cm
20
(4,5 + 6,7).10 4 (4,5 6,7).10 4

1
=
. cos(60 o ) .(8)10 4.sin( 60 o ) = 2,69.10 4

2
2
2
x y
(4,5 6, 7).104
1
=
.sin(60o ) + .(8)104.cos(60o ) = 2,95.104
2
2
2
xy
8.10 4
tan 2 o =
=
= 3,636 o = 37,31o
4
x y (4,5 6,7).10
2
max
min
8.10 4
(4,5 + 6,7).10 4
4,5 6,7
4 2
=

.(10 ) +
2
2
2
max = 9,75.10
max
min = 1,45.10
8.10
4,5 6,7
4 2
=
.(10 ) +
2
2
2
10
-4
(6,7;4)
(5,6;4,15)
(2,69;2,95)
(9,75;0)
(1,45;0)
74,62
60
4
(8,51;-2,95)
= 4,15.10 4
(4,5;-4)
(5,6;-4,15)
rnek 3
Bir levhann bir noktasndaki iki ayr dzlem ekil deitirme haline ait asal uzamalar arasndaki ann kosins
cos = 3/ 5 dir Asal uzamalar m = 3.10 4 , n = 4.10 4 , x = 5.10 4 , y = 6.10 4 olduuna gore toplam ekil deitirme
bileenlerini bulunuz.
n
y
m
zm:
n
n'
5.10 6 + 6.10 4 = 5,64.10 4 + n
m'
cos =
5 + 6 4 5 6 4 7
24
10 +
10
+ 0.
m = 5,64 . 10 4
2
2
25
25
7
24
1
5 6 4 24
=
=
mn
mn
. 10 4 = 0.96.10 4
10 . + 0.
25
25
25
2
2
m =
n = 5,36.10 4
m = m + m = 3.10 4 + 5,64.10 4 = 8,64.10 4

n = n + n = 4.10 4 + 5,36.10 4 = 1,36.10 4
= mn + mn
= 0 + 0,96.10 4 = 0,96.10 4
mn
7
24
4
3
, cos 2 = cos 2 sin 2 =
, sin = , sin 2 = 2 sin cos =
25
25
5
5
rnek 4
Bir ABCD dikdrtgen levhas ekil deitirme sonunda ekilde grld gibi ABCD drtgeni
haline geliyor. A noktas civarnda ekil deitirme bileenlerini hesaplaynz.
Levhalarn AB ve AC boylar sra ile 121 ve 103 cm dir. Bu durumda A noktas civarnda
121 120
x =
= 8.33.103
120
y =
2 cm
2 cm
3 cm
C'
D
2 cm
103 100
= 0.03
100
D'
100 cm
120 cm
xy =
2 +1 3 1
= 0, 0133
100 120
1 cm
A'
1 cm
B
3 cm
B'
GERLME ve EKL DETRME

BAINTILARI
Hooke Kanunu:
1 = 1 / E
1 - 1
1
1
1 - 1
2 = 3 =
1 +1
= 1 + 2 + 3 =
1
E
1
E
1
E
1
E
(1 2 ) 0 1/ 2
1 2 3 1
= 1 ( 2 + 3 )
+
+
E
E E
E
1
2 = 1 + 2 + 3 = 2 ( 1 + 3 )
E E
E E
1 =
2 3 1
= 3 ( 1 + 2 )
+
+
E
E E E
Basit Kaymada Hooke Kanunu:

C
=1/2 snr deeri iin hacim sabit kalmaktadr
eksenli gerilme hali iin :
3 =
2 = 3 = 1
C C'
A,A'
D D'
B,B'
= /G
G: kayma modl
Elastisite modl(Young modl) ile kayma modl arasndaki iliki
B'

+
4 2
A'
C'
D'
mutlak deer itibaryla, = olduundan
AB = 2 ve AB =
(1 + )2 + (1 )2
B
1
/2+
kesindeki a
BB = AA =
( ) = (1 + )
+
E
E E
tg 45 tg ( / 2 ) OB 1 +
=
=
tg OAB = tg + =
4
2
1
tg
45
tg
/
2
( ) OA 1
1+
2 = 1+
1
1
2
2(1 + )
=
E
AB =
G=
= 2 =
2(1 + )
E
2(1 + )
AB AB
= 1+ 2 1 2 / 2
AB
olur ki bunun d ya gre ikinci mertebeden kk bir deer olduu gznne alnrsa
AB = AB
yazlabilir. Varlan bu nemli sonu yle zetlenebilir: Kayma gerilmeleri sadece a deitirir, uzunluk deitirmez. Bu
zellik normal gerilmeler iin de yle tekrarlanabilir: Normal gerilmeler, sadece uzunluk deiimi yaparlar, fakat
alar deitirmezler.
Genel Hooke Kanunlar: nce normal ve kayma gerilmelerinin etkileri arasndaki bamszlk gz nne
alnarak uzamalarn yalnz normal gerilmelerden doduu dnlrse, x , y , z , xy , xz ve yz
gerilmeleri cinsinden
x =
x , y , z , xy , xz
1
x ( y + z )
xy =
xy
G
, xz =
xz
G
y =
ve yz
ekil deitirmeleri izleyen ekilde yazlr:
1
y ( x + z )
, yz =
yz
z =
1
z ( x + y )
Bu denklemler Genel Hooke kanunlardr
Hooke kanunlar gerilmeler yerine ekil deitirmeler cinsinden aadaki ekilde ifade edilebilir:
x + y + z + 2G x
(1 + )(1 2 )
E
y =
x + y + z + 2G y
(1 + )(1 2 )
E
z =
x + y + z + 2G z
(1 + )(1 2 )
x =
E
(1 + )(1 2 )
xy = G xy
, xz = G xz
, yz = G yz
Hacimsel Elastisite Modl:

Hidrostatik gerilme hali ele alnsn
= 1 + 2 + 3 = 3 o =
Birim hacim deimesi
1 = 2 = 3 =
1 = 2 = 3 = o
3(1 2 )
o
E
1
[ o ( o + o )] = (1 2 ) o
E
E
=o / K
K=
E
3(1 2 )
eitli modller:
Cismin elastik ekil deitirme zelliini tarif eden fizik sabitler arasnda bazlarna modl ortak ad verilir.
ekil deitirme=Gerilme/Modl
1 =
Dzlem haller:
1
E
Dzlem Gerilme Hali:
x xy
yx y
0
0
0
0
z =
x
xy
( x + y )
o
K
xy
y
0
0
z =
yx
xy
y
x + y
E
Dzlem ekil deitirme hali:
xy
0
xy
y
0
0
0
z = ( x + y )
E
=
+
(1 + )(1 2 ) x y
z = x + y
0
Gerilme Tansrnn Hacim ve Biim Deitirme Bileenleri:
1 , 2 ve 3
3-m
m , m , m
2-m
1-m
1 m , 2 m , 3 m
Hacmin sabit kalmas artnn gereklemesi iin, = 0 ve dolaysyla
1
3
( 1 m ) + ( 2 m ) + ( 3 m ) = 0
0 m
1 0

0 2 0 = 0
0
0 3 0
m
0
0 1 m

0 + 0
m 0
m = ( 1 + 2 + 3 )
0
2 m
0
3 m
0
Yukardaki ifadenin sa tarafndaki ilk terime hacim deitirme bileeni tansr, ikinci terime ise biim deitirme
bileeni tansr veya deviatr bileen tansr ad verilir.
Gerilme ekil Deitirme

Bantlar
Uygulama
rnek 1
ki eksenli bir gerilme hali iin gerilme tansr aada verilmitir. Bu gerilme durumuna kar gelen ekil deitirme
tansrn bulunuz.
20 10
2
T =
E = 2,1.10 4 N / mm 2
N / mm
10 40
zm
x =
1
.[ 20 0,3.(40)] = 1,52.10 3
4
2,1.10
y =
1
.[40 0,3.(20)] = 2,19.10 3
4
2,1.10
z =
1
.[0 0,3.(20 + 40)] = 0,286.10 3
4
2,1.10
xy =
xy
G
xy
E
2.(1 + )
10
= 1,238.10 3
4
2,1.10
2.(1 + 0,3)
x yx xz
0
1,52 1, 238
3
0
yx y yz = 10 1, 238 2,19

0
0 0, 236
zx zy z
rnek 2
Sonsuz rijit bir oyua ekilde grld gibi elastik bir blok yerletirilmitir. Bloa oyuktan x=5 N/mm2 lik bir basn
gerilmesi etkimesi iin F kuvvetinin iddeti ne olmaldr? Bu durumda z gerilmesi ne olur?
E = 2,1.10 4 N / mm 2 , = 0,3
4.10 2
1
x =
= 2.10 3 =
. 5 0,3.( y + z )
2,1.10 4
20
mm
0,2
mm
cm
0,2
20
mm
0,2
x
- 5 - 0,3. y - 0,3. z = 42
cm
25
z
mm
0,2
4.10 2
1
z =
=1,6.10 3 =
. z 0,3.(5 + y )
25
2,1.10 4
]
F
z + 1,5 0,3 y = 33,6

42 + 5 + 0,3. z = z 1.5 + 33,6
y = 145,21N / mm 2
F = 145, 21 200 250 = 7260500 N = 7260, 500kN
30
cm
rnek 3
ekilde grlen ii dolu elik bir silindire eksenel F kuvveti etkimektedir. Silindirin ap dorultusundaki boy deiimini
silindirin ap d, F kuvveti, E ve cinsinden bulunuz.
z =
F
4 F 1,27.F
=
=
.d 2 .d 2
d2
4
z
F
x =0
y
y =0
x
x =
1
4.F .4.F
F .
. 0 . 0 +
1
,
27
=
=
2
2
E
.
d
E.d 2
E. .d
x = 1,27
F .
E.d
rnek 4
Kare prizma eklindeki bir blok sten bir levha vastasyla F=240 kN luk yk tamaktadr. Kesitin bir kenar a=3 cm dir.
Bu prizma ekilde grld gibi birbirine uzakl d=3,0004 cm olan iki sonsuz rijit blok arasna ve tam simetrik olarak
konmutur. Bloa F yk uygulandnda rijit bloklarla elastik blok arasnda meydana gelen gerilmeyi bulunuz.
E=2.105 N/mm2 = 0.3
F=240 kN
y =
x =
240000
= 266,67 N / mm 2
900
0, 0004
= 1,33.104
3
y
x
d
cm
cm
x = 1,33.10 4 =
4.10 4 +
x
2.10
1
.( x 0,3.( 266,67 + 0))
2.10 5
= 1,33.10 4 x = 2.105.2,6667.10 4 = 53,33 N / mm 2
EKL DETRME
Elastik Enerji:
Hesaplarda Kullanlacak Baz Kavramlar:
D kuvvetlerin ii: Doal kat cisimler yklendikleri zaman ekillerini deitirdiklerinden d kuvvetlerin tatbik
noktalar bir miktar yer deitirir; bu suretle de ykler bir i grr. D etkilere gre hesaplanan bu i Ud ile gsterilir ve
d kuvvetlerin ii adn alr.
kuvvetlerin ii: D kuvvetlerin yapt i, i kuvvetlerin cisim iinde dourduu ekil deitirmede kullanlr.
kuvvetlere-gerilmelere-gre hesaplanan ve Ui ile gsterilen bu ie de i kuvvetlerin ii veya ekil deitirme enerjisi
denir.
Mekanik enerjinin korunumu: Enerji kayb olmayan hallerde Ud = Ui olmas gerekir. Tam elastik cisimde ykler
kaldrld zaman, eer mekanik enerji kayb yoksa, cisim ilk durumuna tekrar geri dner ve ekil deitirme enerjisi
olarak cisim iinde sakl bulunan bu i tekrar meydana kar. ekil deitirme enerjisi, elastik cismin yalnz deforme
olmu durumunu tarif eden byklklere bal olup ok defa elastik potansiyel enerji adn alr.
Statik ykleme: ekil deitirme hesap edilirken gerek kuvvetlerin ve gerekse yer deitirmelerin sfrdan balayarak
yava yava arttklar (statik ykleme) kabul olunur. Her an i ve d kuvvetler arasnda bir denge mevcut olduundan
cisimde dinamik olaylara meydan verilmez.
Fo
so
Fo
F
so
ds
so
Ud: 0-s0 aralnda yaplan i
U i = ui dV
V
b
bc
c
a
bc
1
1
U i = ( abc )( a ) = abc ( )
2
2
o
a
1.
V = abc
1
a
U
1
ui = i =
V 2
1
ui = (1.1). .(1. ) =
2
2
s: kuvvet dorultusundaki yer deitirme
ds
1.
F: kuvvet
U d = F ( s ) ds
G 2
ui =
=
2G
2
E 2
ui =
=
2E
2
Eksenli Gerilme Hali:
ui =
1
( 1 1 + 2 2 + 3 3 )
2
ui =
1
12 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 2 3 + 3 1 )
2E

2
ui = G 12 + 22+ 32 +
( 1 + 2 + 3 )
1 2
1
u i = [ x x + y y + z z + xy xy + xz xz + yz yz ]
2
ui =
1 2
1
2
2
x2 + y2 + z2 2 ( x y + x z + y z +
( xy + xz
+ yz
)
2G
2E
G 2

2
2
2
ui = G x2 + y2 + z2 +
( x + y + z ) + ( xy + xz + yz )
1 2
2
ui
= x
x
ui
=x
x
Hacim ve Biim Deitirme Enerjileri:
0 m 0
0 1 m
0
0
1 0
=
+
0
0
0
0
2
m
2
m
0 0 0
0 m 0
0
3 m
3
Yukardaki ifadenin sa tarafndaki birinci ve ikinci bileenleri iin ekil deitirme enerjisi younluklar hesap
edilsin.
Safi hacim deiiklii ile ilgili enerji uv ve yalnz biim deiiklii yapan enerji de ug ile gsterilsin.
Buna gre
ui = uv + ug
uv =
1
3(1 2 ) 2 (1 2 )
(3 m2 2 3 m2 ) =
m =
( 1 + 2 + 3 ) 2
2E
6E
6E
ug =
1
12 + 22 + 32 ( 1 2 + 2 3 + 1 3 )
6G
ug =
1
( 1 2 ) 2 + ( 2 3 ) 2 + ( 3 1 ) 2
12G
KATI CSMLERN MEKANK

ZELLKLER
ekme Deneyi:
A0 : ubuun ilk kesiti
l0 : ubuun ilk uzunluu
Ao
F kuvveti altnda ayn deerler A ve l olsun
lo
Uzama oran : =
l lo
lo
Gerilme oran : =
F
Ao
F/AO
Orantllk snr: p:
gerilmesi bu snrn altnda kaldka,
cisim Hooke kanununa uyar ve
c F E P
diyagram bu blge iin
bir doru parasyla gsterilir.
arctgE
k
-P
-E
= lol
= E
ve p dorusunun eimi elastisite modln verir.
Boyuna uzayan ubukta, enine bir daralma grlmektedir.
e
=
e : Enine ekil Deitirme Oran

: Poisson Oran
F/AO
Elastisite snr:
E : Malzemenin elastik zelliinin sona erdii snrdr. > E
ekil deitirmenin bir ksm kuvvetle birlikte geri dner

bir ksm da kalcdr.
c F E P
arctgE
k
-P
-E
= lol
Akma snr: F : ekme diyagramnda
eksenine paralel bir eie kar gelen
ordinata denir. Gerilme bu deere eriince,uzamalarn artmas iin artk gerilmenin

oalmas gerekmez. Malzeme iinde byk deiiklikler ve kaymalar olur.
ekme mukavemeti: c : ekme diyagramnda en byk ordinata denir.
Malzemenin, ilk kesite blnmek artyla, kaldrabilecei en byk gerilmedir. Bir

ok yerde malzemeler bu snra gre snflandrlr.
Kopma uzamas: k : ubuk kopuncaya kadar hasl olan toplam uzama oran
olup diyagramn en byk apsisinden ibarettir.
deeri malzeme iin ok
karakteristiktir. Kopma uzamas az olan bir malzemeye gevrek, aksi halde dktil
=0.002
p
(snek) malzeme denir.
Basn Deneyi:
Basit basn, deney teknii ynnden ekme kadar kolay deildir.
Burkulma tehlikesi gz nnde tutularak ksa deneme ubuklar alnr. Fakat ksa ubuklar, u artlarnn sonulara tesir
etmesi bakmndan, elverili deildir.
ok Eksenli Gerilme Altnda Deneme:
Tek eksenli deneyler malzeme hakknda olduka nemli bilgi verseler bile, uygulama iin yetmezler. Malzemenin iki ve
eksenli gerilme altnda denenmesi gerekmektedir. Bu arada yaplabilen kolay denemelerden biri basit kaymadr. ki eksenli
olan bu denemede gerecin G kayma modl ve ilgili snrlar tayin edilir. Ayrca ii bo boru eklindeki deney ubuklar bir
taraftan eksenel olarak ekme veya basnca maruz tutulurken, dier taraftan iten etkiyen bir sv basnc yardmyla ok
eksenli hale zorlanr.
ok eksenli denemeler arasnda, asal gerilmenin eit olduu, hidrostatik basn deneyinin zel bir deeri vardr. Sv
basnc ile olduka kolay realize edilen bu gerilme hali altnda btn cisimlerin davranlar hemen hemen birbirinin ayndr.
Hepsi artan hidrostatik basn altnda safi bir hacim azalmas gstermekte, gerilmeler geriye dnd zaman ekil
deitirmeler de tamamen geriye dnmekte ve hibir plastik ekil deitirme kalmamaktadr.
Deneyler gstermitir ki, basncn deeri ne kadar byk olursa olsun, hidrostatik basnla, cisimleri ne ezmek, ne de onlarda
plastik bir ekil deitirme oluturmak mmkn deildir.
BOYUTLANDIRMADA GENEL
LKELER VE YNTEMLER
Mhendislikte karlalan balca problemler:
Ar elastik ekil deitirme,
Plastik yahut kalc ekil deitirme,
Krlma, kopma, ezilme,
Sabit yk altnda zamann ilerlemesiyle ekil deitirmenin, sakncal olacak ekilde, artmaya devam etmesi (Creep).
Ar elastik ekil deitirme: Elastik ekil deitirmenin belirli snrlar zerine kmas pek ok eleman, gme, krlma
veya ezilme gibi bilinen tehlikelerin dnda, grevini yapamaz duruma getirebilir.
Plastik yahut kalc ekil deitirme : zellikle snek malzemeden yapl bir elemanda yk altndaki gerilme belirli bir
snr aarsa meydana gelen ekil deitirme yk kaldrlnca artk tm ile geri dnmez ve bylece elemanda kalc bir
ekil deitirme ortaya kar.
Krlma, kopma, ezilme : zellikle gevrek malzemede grlen bu tr tehlikeli durumlar elemann ar yk altnda krlarak
paralara ayrlmas eklinde ortaya kar. Baz malzemelerin basn altnda ezilerek harap olmas da teknik olarak
krlma kapsamna girer. Krlma tehlikesi, dinamik yk altndaki elemanda belirli bir tekrar says sonunda, statik
haldekinden ok daha dk gerilme deeri iin meydana gelebilir. Yorulma adn alan bu olay statik halde snek
malzemede pek grlmeyen krlma tehlikesini bu tr malzemede dinamik yk altnda n plana karr.
Creep : Yap veya makine elemannda, sabit yk altnda zaman sresi boyunca artmakta devam eden ekil deitirme olarak
tanmlanr.
Boyutlandrmann Ana Yntemleri:

Klasik yntem: Bu yntem elemann boyutlarnn, hibir noktadaki gerilmenin tehlikeli durum gerilmesini amayacak, hatta
ondan belirli bir oranda kk olacak ekilde saptanmasn ngrr. ki veya eksenli gerilme durumlarnn sz konusu
olduu hallerde, en kesitin bir noktasndaki gerilme kavram, yerini bir noktadaki gerilme hali kavramna brakr ve bu
halde tehlikeli durum bir krlma teorisinin kullanlmas ile saptanabilir.
Tama gc veya limit analiz yntemi: Bu yntemde en kesitte bir noktann tehlikeli duruma gemesi yerine tm en kesitin
ve elemann, hatta giderek elemanlardan oluan btn sistemin tehlikeli duruma gemesi esas alnr ve boyutlandrma,
eleman bu tehlikeden belirli bir oranda uzak tutacak surette gerekletirilir.
Homojen gerilme haline maruz elemanlarda bir noktann tehlikeli duruma gemesi halinde tm noktalar tehlikeli duruma
gemi olacaklar iin her iki yntem ayn sonucu verir. Ancak homojen olmayan gerilme hallerinde veya elemanlardan
kurulu zellikle statike belirsiz olan sistemlerde, ok daha modern olan tama gc yntemi daha gereki sonu verir.
Emniyet Katsays ve Emniyet Gerilmesi:
D kuvvetin tam olarak belirli olmamas, teoride yaplan kabuller, malzemenin zellikleri, projenin uygulanmas,
kontrol, yapnn mr gibi faktrler nedeniyle tehlike durumlar kesin olarak bilinemez. Bu nedenle gvenlik artnn
zedelenmemesi iin tehlikeli durumun hemen altnda deil, fakat bu faktrlerin arlk derecesine gre, belirli bir oranda
altnda kalnmas gerekir. Bylece boyutlandrmada, tehlikeli durum gerilmesinin veya halinin deil, bunun yerine bu
gerilme veya gerilme halinin birden byk olan bir katsays ile blnmesiyle elde edilen deerin hemen altnda
kalnmas salanr. Kesin tehlikeli durumun bilinmemesine neden olan bu faktrlerin arlk derecelerine gre saptanan
ve daima birden byk olan katsayya emniyet katsays ad verilir.
em ni y et gerilmesi =
tehlikeli durum gerilmesi

em ni y et katsay s
UBUK MUKAVEMETNN
ESASLARI
Yap elemanlarnn snflandrlmas:

Bir boyutlu yap elemanlar (ubuklar): Bu elemanlarda iki boyut (kalnlk ve ykseklik), nc boyut (uzunluk)
yannda ok kktr.
ki boyutlu yap elemanlar (Levha, Plak, Kabuk): Sadece bir boyutu (kalnlk) dierleri yannda kktr.
boyutlu yap elemanlar: boyutu da ayn mertebede olan yap elemanlardr.
F1
F3
F2
F2
F2
F1
F1
h
l
F3
F2
F3
F2
F1
ly
F3
F1
F2
lz
F2
F1
ly
F1
lz
lx
lz
lx
Kesit Tesirleri: Mukavemet problemlerinin zmnde ilk adm, d kuvvetler etkisindeki cisimlerde i kuvvet
dalmnn incelenmesidir.
ubuk
ekseni
Qx
z
x
Mx
N
Mb
Qy
My
D kuvvetlerin tesiri altnda dengede bulunan bir ubuk, hayalen ikiye ayrlacak olursa (ayrma prensibi), paralarn da
dengede bulunmas iin, ayrma yzeylerine birtakm i tesirlerin konulmas gerekir. Kesit zerinde yayl olan bu i
kuvvetler, kesitin C arlk merkezine indirgenecek olursa, bir kuvvetle bir moment elde edilir. Bu deerlere kesit tesirleri
ad verilir.
R kuvvetinin bileenleri, kesit dzlemine dik bileen Normal kuvvet N
Kesit dzlemi iindeki bileenler: Kesme kuvvetleri Qx ve Qy.
M momentinin bileenleri, Kesit dzlemine dik bileen: Burulma momenti Mb,
Kesit dzlemi iindeki bileenler: Eilme momentleri Mx ve My
dz
dz
Mb
N+dN
Qx+dQx
Qx
Mx
x
My
Mx+dMx
M y+dM y
y
Bu bileenlerin pozitif ynleri boyutlu

ve dzlemsel hal iin gsterilemitir. Aksi
M b+dM b
Qy+dQy
Qy
Q
M
ynler negatif kabul edilir.
Kesit tesirlerinin deiimi:
Mb
N+dN
Qx+dQx
Qx
Mx
Qy+dQy
Qy
x
My
M b+dM b
Fx = 0 Q x + q x dz + Q x + dQx = 0
Fy = 0 Q y + q y dz + Q y + dQ y = 0
Mx+dMx
M y+dMy
y
qx
qy
qz
mx
my
mb
Fz = 0 N + q z dz + N + dN = 0
dQx
= q x
dz
dQ y
dz
= q y
dN
= q z
dz
dM x
= Qy mx
dz
dM y
= Q x m y
M y = 0 M y + m y dz + Q x dz + M y + dM y = 0
dz
M x = 0 M x + m x dz Q y dz + M x + dM x = 0
M z = 0 M b + mb dz + M b + dM b = 0
dM b
= mb
dz
Gerilmelerle kesit tesirleri arasndaki bantlar:
z
N Mb
Q x dA
x
Qy
Mx
y
x = y = xy = 0
yz
xz
zx
zy
z x
My
dA elemanna etkiyen kuvvetler : z dA, z x dA, z y dA
0
0
zy
N = z dA
Q x = z x dA
M x = y z dA
M y = x
Q y = z y dA
xz
yz
z
A
dA
M b = ( x z y y z x ) dA
A
ekil ve yer deitirme hesab:
UA
A
r
G
G
U : Dik kesitin arlk merkezinin yer deitirmesi
G
: Kesitin dnmesi
G
G G G
U A =U + r
A'
G'
Birbirlerine gre birim uzaklkta iki kesit dnlsn
u x , u y , u z : Bir kesitin bir birim uzaklktaki dierine gre x, y ve z dorultularnda telenmeleri
x , y , z : Bir kesitin bir birim uzaklktaki dierine gre x, y ve z dorultularnda dnmeleri

s
G
u Birim telenme vektr
K
G
K
G
u = uxi + u y j + uz k
U
A
K
G
K
= xi + y j + z k
K
K
K dU
u=
ds
K
d
=
ds
K
r
x r
A1
U
+
u. s
x =
Birim dnme vektr
d x
ds
y =
d y
ds
B1
z =
d z
ds
ux =
dU x
ds
uy =
G K
G
G
U = us + r
dU y
ds
uz =
dU z
ds
K
dU K K K
= u + t
ds
YILDIZTEKNKNVERSTES
NAATMHENDSL BLM
MEKANKANABLMDALI
MUKAVEMET1
EKSENELNORMALKUVVET
A.KmilDAVRAS
0504210
dz
1.1GerilmeHesab:
dA
1 2
z N
eksen
Basitmukavemethallerinden,enbasittesirolaneksenel
dz
normalkuvvet,kesitinarlkmerkezinden,kesitedikolarak
dz
tesiredenbirkuvvettir.Bukuvvet,kesitind normaliynnde
y
iseekme (+),aksiyndeise,basn ()olarakisimlendirilir.
z
Eksenelnormalkuvvethalinde,ubukekseninedikolarakalnacak
1 2 2'
kesitler,ekildeitirmesrasndasadecetelenme hareketi
N
yapacaklardr.
ubuktankarlandz uzunluundakieleman,N normalkuvvetinintesiriile
dz
kadaruzayacaktr.
z
SabitN kuvvetindendolay dikkesitlerdesabittelenmesiolacandandesabitolacaktr.
dz
Hookekanununagreueitlikyazlabilir;
z
Bylecenormalgerilmesininzdenbamszolduusonucunavarlr.
z = E z = E
z
N
ekil1.1a
dz
= sabit
dz
z
ekil1.1bdebirubuaetkiyennormalkuvvetin,ubukkesitizerindeoluturduu
gerilmelerinigrlmektedir.Dolaysyla,etkitepkiprensibigereiaadakieitlikyazlarak
gerilmeforml eldeedilir:
N = z dA = z dA = z A
Yukardakiforml,ubukdikkesitalannubukboyuna(zye)gredeimediidurumiingeerlidir.Aksi
taktirde,ubukdikkesitalanlar ,zyebal deitiidurumlardabueitlikbozulur.
z normalgerilmesinin,malzemeninemniyetgerilmesiniamamas gerekir. z em
Normalkuvvetbelirliiken,uygunubukdikkesitalan aranyorise: z
em A
em
1.2ekilDeitirmeHesab:
Birncekisayfadakardmzformllerdenyararlanarak,birimuzamauzama iinueitliiyazabiliriz:
z =
dz z
N
=
=
dz
E EA
Bunabal olarakdzboyundakielamannbirimuzamas :
dz = z dz =
Yukardakidenklemientegreederek,l uzunluundakibirubuuntoplamuzamamiktar aadakigibidir.

l
l = dz =
N
dz
EA
N
dz
EA
Eereksenelnormalkuvvet(N)veubukdikkesitalan (A)sabitise,formluhalegelir:
Nl
EA : Uzaman rijitlii
EA
1.3ubukArlnnEtkisi:
l =
N=F+zA
Normalkuvvetetkisindebulunandeyubuklarda,ubuun
arlndankaynaklanacakart biri gerilmemeydanagelir.Bu l
durumundahesaplardagznnealnmas gerekir.
ubukmalzemesininzglarl ise,ubuaetkiyen
deikennormalkuvvetinherhangibirz kesitindekideeriu
ekildedir: N ( z ) = F + zA
Yukardakieitliktenanlalaca zere,enbyknormal
gerilmez = l kesitindemeydanagelir.
Dolaysylabudurumuuekildeifadeedebiliriz: z , max
Sonu olaraktoplamboydeiimiuekildeeldeedilebilir: l
F+zA
F
z
F
N
F
= max = + l
A
A
zA
zA
F
F
N diyagram
N
1
Fl l 2
l =
+
dz =
( F + zA )dz l =
EA
EA
EA
2E
0
0
l
1.4HiperstatikProblemler
Hiperstatiksistemler, dengedenklemiyardmylazlemeyensistemlerdir.Mukavemet,busistemlerinzmn
mmknklar.yleki,cisimlerinekildeitirmesidikkatealnarak,dengedenklemlerineilavetenbaz denklemler
yazlabilir.Budenklemlereuygunluk(sreklilik)denklemleri ad verilir.
Hiperstatiksistemlerinzmnebirrnekolmakzere,ekil1.4adegrlensistemelealalm.Busistemde,rijitbir
ubukB veC noktalarndakablolarla,G noktasndadamafsallatespitedilmitir.Sistemeayrmaprensibitatbik
edilirse,G noktasnda2,B veC noktalarndaisebirerolmakzeretoplam4bilinmeyenba kuvvetininolduugrlr.
Ohaldesistembirinciderecedenhiperstatiktir(n=1).
l1
A1
A2
l2
N1
C
H
F
b
B
B'
N2
C
C'
F
ekil 1.4a
4
eklebakacakolursak,ilearasndauekildebirbant
1
2
yazlabilir:
1 a
=
2 b
l1
A1
1 =
N1
l1
EA1
B
B'
2 =
ve
N2
l2
EA2
2
veninkarlklar
denklemdeyerinekoyulursa,N2,N1
cinsindenbulunmu olur.
N2 =
l1 A2 b
N1
l 2 A1 a
Dierdenklemler:
N1
G
l2
A2
F
M
N2
C
C'
=0 H =0
= 0 V + N1 + N 2 F = 0
G
= 0 N1a + N 2 b F l = 0
Bueitliklerden,N1 veN2 uekildeeldeedilmi olur:
N1 =
l.l2 aA1
l.l1bA2
F
N
F
;
=
2
2
2
2
2
a l2 A1 + b l1 A2
a l2 A1 + b l1 A2
1.5ScaklkDeiimi
zostatiksistemlerdescaklkdeimesindendolay herhangibiri kuvvetmeydanagelmez.nk mesnetartlarndan
dolay sistem,scaklkdeiimindendoacakyerdeitirmelerirahatlklakarlayabilir.rneinekil1.5adagrlenl
aklndakibasitkiriinbulunduuortamdascaklkto derecesindentderecesineykselmi olsun.Budurumda
ubuunuzunluukadarartacaktr.malzemeyebal vedeneylerlebulunanscaklklagenlemekatsays olmak
zere; l = t (t to ) l olur.
Sisteminbirmesnedihareketliolduundan,ubuktaherhangibiri kuvvetdomaksznbmesnedikadar
l
telenecektir.
B'
B
A
ekil1.5a
Bunakarnhiperstatiksistemlerdemesnetler,scaklkdeiimlerinekar serbestehareketedemezler.Dolaysyla
busistemlerdeilavei gerilmelerdoar.Bugerilmeleraadagsterileceigibihesaplanabilir.ekil1.5bdeB
mesnetikayc mesnetolmad iin,yerdeitiremeyecektir.Busebeplescakl deiimiyleb noktasnatelenmi
kayc birmesnetin(ekil1.5b),tekrarb noktasnagtrecekekildehayalibirF kuvvetitesirettirildii
dnlmelidir(ekil1.5c).BuhayaliFkuvvetininiddeti,ubuub noktasndanbnoktasnadndrecekkadardr.
VebubulacamzFkuvveti,s deiimindenmeydanagelecekiselnormalkuvvetemutlakdeerceeittir.
ekil1.5b
Anlatlanlar uekildeformlizeedebiliriz:
l =
ekil1.5c
A
A
ekil1.5d
B'
F / A =t
Fl
EA
t (t t o ) l =
Fl
F
= t E (t t o )
EA
A
t = t E (t t o )
Scaklnartmas halindeubukgerilmesi,basn (),

scaklnazalmas halindeiseubukgerilmesi,ekme(+)
olacandan,sonkarlanformldesa taraftakiifadenin
nne()iaretikonulmutur.
6
1.6 Basn EtkisindekiHalkalar
ekil10.6adagrleni basn etkisindekibirhalkagznnealnsn.Yarap rolanhalkadzgnyayl Pi

basnc etkisindedir.HalkayaetkiedenP,kuvvet/uzunluk boyutundadr.Halkannsimetrisindendolay kesit
tesirlerindenbiriolankesmekuvvetisfrdr.Halkanndikkesitboyutlar yarapryegrekkolduundanhalka
kesitlerininald momentihmaledilebilecekkadarkkolur.
Halkayaetkiyennormalkuvvetuekildeformlizeedilmitir:
r
2N =
P
r
N pr
=
,
A
A
pr
EA
Dieryandan,kesitteoluacakyarapartmas:
2 (r + r ) 2 r r p r
pr2
=
=
=
r =
2 r
r
EA
EA
ds
P
0 P sin ds = 0 P r sin d N = P r
Kesitteoluacakgerilmeveekildeitirme:
ekil1.6a
nceetkalnlnasahipborularvekazanlardaayn ekilde
incelenir. basncntersynded basn olaraketkimesi
halindeise,kesitlerdeortayakangerilmelerbasn ()olur
veburkulmatehlikesinindedikkatealnmas gerekecektir.
N
ekil1.6b
1.7zml Problemler
Problem1.1:
ekildegrlenABkiriiAucundanbirmafsalla,BveDnoktalarndansrasylaA1 veA2kesitalanl,L1 veL2 uzunluklu
2 olduunagrekablolardagerilme
em
kablolarlatutturulmutur.Kablolarnnormalemniyetgerilmesi=140N/mm
kontrol yaparakBnoktasndakideyyerdeitirmeyibulunuz.
A1=20cm2,A2=10cm2,L1=100cm,L2=150cm,E=2.105 N/mm2
zm:
M
L2
L1
A1
A2
= 0 T1 5 + T2 2 200 3 5 T1 + 2 T2 = 600
T .L
1 = 1 1
E. A1
2
2
m
F=200 kN
m
m
1
2
2 =
5
T2 .L2
E. A2
3
1
(1)
2.1 = 5. 2
T1 .100
T .150
= 5 2
10.T1 = 75.T2
E.20
E.10
T1 = 7,5.T2
(2)
Artk1ve2denklemlerinden,Tkuvvetlerikolayca
bulunabilir.
T1 = 113930 N ; T2 = 15190 N
2
= 140 N / mm gvenli
1 =
T1 113930
=
= 56,96 N / mm 2 < em
A1
2000
2 =
T2 15190
=
= 15,19 N / mm 2 < em = 140 N / mm 2 gvenli
A2 1000
1 =
113930 1000
= 0, 285mm
2.105.2000
8
Problem1.2:
AnoktasndadeyFkuvvetinitayanekildekisistemdeubukkuvvetleriniveAnndeyyerdeitirmesinibulunuz.
AB boyul olarakalnacakvesonularEA,F,l cinsindenbulunacaktr.
= 0 TAC = TAD
= 0 2TAC . cos + TAB F = 0 2TAC . cos + TAB = F
EA
EA
zm:
EA
(2)
Birincimertebeteorisiylealldndan okkktr,dolaysyla
BAC BAC =
olarakalnabilirveburadanaadakieitlikbulunur:
(3)
cos = l
3den
TAC
F cos 2
2.TAC . cos +
= F TAC =
cos 2
2. cos 3 + 1
TAB =
F
2. cos 3 + 1
A'
TAC .l
T
TAB .l
TAB = AC2
.cos =
E. A
E. A.cos
cos
3den
2den

l A'
(1)
F.l
(2.cos3 + 1).E. A
Problem1.3:
ekildegrlenubuktamesnetreaksiyonlarn bulupnormalkuvvetdiyagramn iziniz.
Kesitalann Aveelastisitemodln Eolarakalnz.
A
zm:
=0
20000 + 30000 60000 + Ax + BX = 0
l AC + lCD + l DE + l EB = 0
Ax .2 (20000 Ax ).2 ( Ax + 10000).3 Bx .1

+
+
=0
E. A
E. A
E. A
E. A
(1)ve(2)den
20-A X
E
30 kN 60 kN
(1)
50000 + AX + BX = 0
Uygunlukart:
C
20 kN
50-A X
7 Ax Bx 10000
+
+
=0
E. A E. A
E. A
(2)
Ax = 7500 N , Bx = 42500 N
42,5 kN
12,5 kN
(N)
AX
(N)
7,5 kN
AX+10
17,5 kN
10
Problem1.4:
(2)
1,2 m
0,5 m
(1)
0,9 m
ekildeverilensistemde,
a)(1)ve(2)numaral ubukkuvvetlerinibulunuz.
b) olduunagreubuklarnkesitalanlarn bulunuz.
s2
F=20 kN
1,2 m
zm:
a)
0,9
1, 2
F
=
S
=
S
S1 = 0, 65.S 2
0
.
.
x
2
1
1,5
1,3
Fy = 0 S2 .
1, 2
0,5
+ 0, 65.S 2 .
= 20
1,5
1,3
S1 = 12,4kN
b) em = 140 N / mm 2
s1
20 kN
S 2 = 19kN
12400
140 A1 88,57 mm 2
A1
19000
140 A2 135, 71 mm 2
A2
11
Problem1.5:
ekildegrlenhiperstatiksistemdeCnoktasnda500kNlukbirkuvvetetkimektedir.Ayn zamandaortamn
o
o
scakl 20den30yearttrlmtr.Mesnetreaksiyonlarn
bulunuz.
C
C
t = 1.10 6 1/ o C
EA = 2.10 8 N
F
C
m
HA
F=500 kN
HB
zm:
+
= 0 H A 500000 + H B = 0 H B = 500000 H A
(1)
164676
Uygunlukdenkleminden,
H A .200 H B .400
+
+ 1.106.10.600 = 0
EA
EA
6
1.10 H A + 2.106 H B + 0,006 = 0
(N)
(2)
(1)ve(2)den
H A = 335333 N , H B = 164667 N
olarakbulunur.
335333
Not: Ayn sonularscaklkved kuvvetin

etkileriayr ayr elealnp,dahasonra
sperpozisyonilkesinikullanarakdaelde
edilebilir.
12
Problem1.6:
EA
I
EA
II
EA
III
ekildegsterilen ubuklusisteminorta
ubuugereindenkadarksadr.Bu
durumdakisistemzorkullanlarak
birletirilirse,(ortaubukuzamaya,kenar
ubuklarksalmayazorlanarak)bylesi
birletirmenedeniyleubuklardameydana
gelecekolani kuvvetlerinbyklklerine
olur?
E = 2,1.107 N / cm 2 ; l = 150cm
Q
Q
A
(a)
zm:
(b)
= 5cm ; A = 8cm 2 ; = 30o

A'
B'
A'
h
2
1
S1
S3
(c)
(d)
(e)
S1 , S 3
BilinmeyenlerveQdur.zmiinkullanlacakifadeleriseikidengedenklemivebiruygunlukartdr.
Dengedenklemleri;
Q
Fy = 0 = 2S1.sin + Q S1 = 2sin ( 2 )
Fx = 0 = S1.cos + S3.sin S1 = S3 (1)
2
Uygunlukdenklemiizleyenekildebulunur:Anoktas 1 kadaryukarya,Bnoktas dakadaraayahareket
ederekaradakibirA noktasndaI,IIIubuklar ileIIubuubirleecek,dolaysylaaradaki5cmlikaklkkapanacaktr.
Budurumdauygunlukdenklemi;
= 1 + 2 = 5 c m
( 3)
l
1 ,(e) eklindengrld gibi,cinsinden;
l1
1 = 1
( 4)
sin
Ql
S l sin Q l sin
Ayrca,(2)gznnealnrsa; l = S1 l =
2 = l2 = 2
=
( 5)
1
E A E A 2sin
EA
EA
13
( 3)
= 1 + 2 = 5 c m
l
1 = 1
sin
Budurumda(4)ve(5)bantlar (3)teyerinekonularaksonular
eldeedilmi olur.
( 4)
S l
Ql
l1 = 1 =
E A E A 2sin
S l sin Q l sin
2 = l2 = 2
=
EA
EA
2.5.2,1.10 7 .8.. sin 2 30 o

Q=
= 2240000 N = 2240kN (ekme) ,
(1 + 2. sin 3 30 o ).150
( 5)
S1 =
2240000
= 2240000 N = 2240kN (b a sn )
2. sin 30 o
Problem1.7:
ekildeboyutlar veyklemedurumuverilensistemdeAnoktasnnyatayvedeyyerdeitirmelerinihesaplaynz.
C
zm:
EA1
EA 2
l
x
2
A'''
A'
S1 l1
S l
F
l
F .l
=
2 = 2 2 =
.
;
E A1 E A1 sin cos
E A2 E A2 tg
AC + 1
Anoktas ekildeitirmedensonraBmerkezliyarapl
daireileCmerkezlive
AB 2
A'' yarapl daireninkesimnoktasnagelecektir.Ancakboydeiimlerikkolduuiinbudaire
2
yaylar yerinedaireninA veA dekiteetlerikullanlacaktr.BAzerindeAdanitibaren
kadaralnarakA,CAzerindenyineAdanitibarenkadaralnarakA
noktlar bulunur.
1
AdenABye,AdenACyedikizilir.Buikidikmeninkesimnoktas A,Annekil
x
deiimindensonrageleceinoktadr.ekildenyararlanlarakAnoktasnnyatayyer
y
deitirmesivedeyyerdeitirmesibirsonrakisayfadahesaplanmtr.
2
A
S1
S2
ACveBCubuklarndakiubukkuvvetlerisrasylaveolarakgsterilsin.
Admnoktasndavedorultularndaizdmdengedenklemleriyazlrsa;
Fx = 0 S1 . cos S 2 = 0 S = F ; S = F
x
1
2
sin
tg
Fy = 0 S1 . sin + F = 0
eklindeubukkuvvetlerihesaplanr.Anoktasnnyerdeitirmedensonraalaca
S1
l1
konumekildeizilmitir.ubuuubukkuvvetininetkisialtndakadaruzar,
ABubuuiseubukkuvvetininetkisindekadarksalr.
l2
S2
1 =
14
x
2
x = 2 =
2
A
A'
(xdorultusundayerdeitirme)
+ 2
sin tg
Fl
1
Fl
.
+
=
E A1 sin cos sin E A2 tg 2
A ''
y
E A2 tg
y = AE + EF =
A '''
Fl
Fl
1
1
+
E A1 sin 2 cos A2 tg 2
(ydorultusundayerdeitirme)
Problem1.8:
2
ekildekisistemdeAkesitalan nekadarolmaldr? em =14000N / cm ; A1 = A2 = A3 = A, cos = 4/5 ; sin = 3/5, tg = 3/ 4
zm:
B
EA1
EA3
10
Sistembirinciderecedenhiperstatiktir.1,2ve3numaral
S1 , S 2 , S 3
ubuklardaki,ubukkuvvetleri(hiperstatik
bilinmeyenler)iinxveydorultularndakiizdmdenge
denklemleriaadakigibidir.;
Fx = 0 S1 cos S2 = 0 Fy = 0 S1 sin S3 + F = 0
Busistem,uygunlukkoulununyazlabilmesiiinikiayr sistem
halindednlsn.kesitliubukIInumaral
sistem,ve
A3
A2
A1
x kesitliubuklariseInumaral sistemolsun.Inumaral sistemdeA
A
y
noktasnndeyyerdeitirmesiiseIInumaral
sistemdedeA
y
noktasnndeyyerdeitirmesiolmaldr.IInumaral
sistemde
F=100 kN udenklemiyazabiliriz;
EA2
m
y=
S 3 l3
EA
S 3 1000
EA
15
S3
S1
B
S2
S3
S3
1
A
A'''
Inumaral sistemdeAnndeyyerdeitirmesininhesab iinProblem1.7de

y
hesaplananifadesindeFyerine;
F S3 ; A1 = A2 = A ; l = 800cm ; cos = 4 / 5, sin = 3 / 5, tg = 3 / 4 koymak
yeterliolacaktr.BudurumdaInumaral sistemdeeldeedilecekifadeuekilde
olacaktr:
(F S )
1
1
y=
+
.800.
2
2
0
,
6
.
0
,
8
0
,
75
y ninherikisistemdekiifadelerieldeeitlenirseveolduudadnlerek
A''
S3
aadakiekildeuygunlukdenklemicinsidenyazlm
olur.
EA
(100000 S 3 )
10
8
+
= 10 S 3
0,36 0,5625
Buyollahesaplananubukkuvvetleri:
S3 = 80769, 23N
A'
S1 = 32051, 28 N ;
S2 = 25641, 03N
Enfazlakuvvetemaruzkalanubukiinemniyetlikesitalan hesaplanr;
80769,23
= 5,77cm 2
14000
em
Problem1.9:
ekildegrlenincecidarl boruyaq i basnc etkimektedir.Borudaetkalnl t=8cm ,ortalamayarap
12000 N / cm 2
R=50cm,vemalzemedeemniyetgerilmesiolduunagreborununtayabileceiq
i basncn
hesaplaynz.Bui basn etkisialtndaborununyarap nekadardeiir?olarakverilmektedir. E = 2.107 N / cm 2
A
80769,23
y
q
ds
q d
2R
x
16
zm:
Borudanbirimuzunluklubirhalkakarlrvebuhalka,
boyunadorultudatamyars eldeedilecekekildeikiye
ayrlr.Budurumdatx1 alanl dikdrtgenkesitlere,
sisteminsimetrisindentr kesmekuvvetisfr
olduundan,sadecebirbirlerineeitN normalkuvvetleri
etkiyecektir.Birimuzunlukluyarmborudengede
1
x olduundany dorultusundakidengedenklemiyazlrsa;
y
q
ds
q d
2R
2 N = q R sin . d N = q.R
0
olarakbulunur.1xt alanl kesiteetkiyenbunormalkuvvetkesittenormalgerilmelerimeydanagetirir.Bugerilmenin,
malzemeemniyetgerilmesiniamamas gerekir.
=
Ayn
N qR
q.50
=
12000 q 192 N / cm 2
;
A
t
0,8
deeridairehalkasndaevreninyeniboyuileilkboyununfarknnilkboyaoran eklindeifadeedilebilir.
= = q.R
E
E.t
Borununyarapndakideiiminhesab iinnce,problemindnelsimetrisidolaysylaevrezerindekihernoktada
biryayelemannnayn birimuzamayasahipolmas gznnealnsn.Bubirimuzamayandakidenklemsayesinde
hesaplanabilir.
2 ( R + R ) 2 R R
2 R
Burada,,Rboyundakideiimdir.Herikideerieitlenerekyaraptakideiimbulunur.aptakideiim
R
2 R saysalverilerikullanlarakbulunur.
q.R 2
R =
E.t
192.50 2
D = 2R = 2.
= 0,06cm
2.10 7.0,8
17
Problem1.10:
ekildeboyunaveeninekesitiverilmi olanbuharkazanndabuharbasnc p = 540 N / cm ,kazanortalamaap

M = 18000 N / cm 2
D=2mdir.Kazanmalzemesindeolduunavekazanyarapndakigenilemenin3mm.denkk
olmas istendiinegrekazannt kalnln;
a) Maksimumnormalgerilmehipotezinegre,
E = 2.10 7 N / cm 2 , = 0,3
b) Maksimumkaymagerilmesihipotezinegre
A
B
hesaplaynz.
2
2R
zm:
1
A'
B'
p.R
t
1 =
Kazangvdesiikieksenligerilmehalietkisindedir.Asalgerilmelerden 1 deeri,olarakhesaplanmt.
BunadikolanikinciasalgerilmeiseAA veBB u kesitlerine

2 Rt
gelentoplamkuvvetialannablnerekhesaplanr.
R2 p p R
=
2 =
2 R t
2t
kieksenligerilmehaliiinHookekanunukullanlarakbirdikkesitte,kazan
evresininteetidorultusundakibirimuzamaoran yandakigibihesaplanr.
1 =
E
E
2 ( R + R ) 2 R R
1inuzamalarcinsindendeerininyandaveriliiekildebulunaca gznnde
=
=
bulundurularak,verilensonikiifadeeletirilip,yarapdeiimiaadakiekilde 1
2 R
R
bulunur.
p R2
R =
1
Et
2
18
2R
1
A'
B'
Maksimumnormalgerilmehipotezinegreboyutlandrmaiinasalgerilmelerdenenbynnmukayese
1 > 2
gerilmesindenkkklnmas gerektiihatrlanacakolursa,olduunagre;
M 1 =
p. R
t
denklemiyazlarak,t etkalnl izleyenekildeeldeedilir,
pR
540.100
= 3cm
18000
Kazanmaksimumkaymagerilmesihipotezinegreizleyenekildeboyutlandrlr,
1=
pR
t
t
, 2 =
pR
2t
, 3 = p max min M
pR
t
( p ) M
540.100
= 3,093cm
17460
Ancakkazanboyutlandrlrkenyarapgenilemesinin3mm.denkkolmas istenmektedir.Budurumdat et
kalnl aadakigibibulunur.
540.1002.0,85
p R2
R =
= 0, 765cm
1 0,3 t
7
2.10 .0,3
Et 2
19
YILDIZTEKNKNVERSTES
NAATMHENDSL BLM
MEKANKANABLMDALI
MUKAVEMET1
KESMEKUVVET
Animasyonlar:BakiALAR05042125
1.1GerilmeHesab:
Kesme kuvveti uygulamada pek az rastlanlan bir basit mukavemet halidir; genellikle eilme momentiyle birlikte
bulunur. Qx ve Qy kesme kuvvetlerinden dolay, kesit dzlemindesadece zx ve zy kayma gerilmeleri meydana
gelir. Bu durumda ekil 1.1.de grlen denklemler elde edilir:
Q x = zx dA
A
Q y = zy dA
(1.1)
ekil 1.1
zx ve zy kayma gerilmeleri kesit iinde niform yayl deillerdir.

Bu sebeple:
Q
( zx ) o = x
A
( zy ) o =
Qy
A
(1.2)
eklinde hesap edilecek deerler ortalama kayma gerilmeleridir.

zx ve zy kayma gerilmelerinin kesit iinde niform yayl olmamasnn
sebebi, snr artlardr. ubuun d yzeylerinde kuvvet tesir
etmediinden, bu yzeylerdeki kayma gerilmeleri, zx ve zy, ekil 1.2de
grld gibi sfr olmaldr. Buna gre kesit iinde kayma gerilmelerinin
dal, Qy kesme kuvveti iin, ekil 1.2 de gsterilmitir.
ekil 1.2
ekil 1.2 de grlen maksimum kayma gerilmesi deeri, (13.2) ile hesaplanan ortalama deerden daima daha
byktr. Qx ve Qy den doan maksimum kayma gerilmeleri iin;
zx max = k x
Qx
kQ
em A x x
em
A
zy max = k y
Qy
A
em A
k y Qy
(1.3)
em
ifadeleri kullanlr. Burada kx ve ky, kesitin geometrisine bal sabitler olup daima 1 den byktrler.
rnein;
Dikdrtgen kesitlerde : kx = ky = 3/2
Daire kesitlerde
: kx = ky = 4/3
olur.
1.1ekilDeitirmeHesab:
Kayma gerilmesinin kesit iinde niform olmamasndan dolay, enkesitler hem eksene dik bir telenme yaparlar
hem de arplrlar,
ekil 1.3
ekil 1.3e gre,
tg =
dv
dz
(1.4)
bants yazlabilir.
= k
Q
A
(1.5) eklinde ortalama bir gerilme olarak ifade edilebilir.
Kayma asn douran kayma gerilmesi,
Buradaki k arpan, kesitte kayma gerilmelerinin niform dalmadn karakterize eder
Hooke kanunu yardmyla
Bu formlde Q yerine Qx, k yerine kx konulursa xz, Q yerine Qy ve k yerine ky konulursa yz elde edilir.
Sonu olarak (1.4) ve (1.6) bantlarndan dv = k
Baz kesit ekilleri iin k deerleri :
= k
Q
GA
(1.6) forml elde edilir.
Q
dz (1.6) bants bulunur.
GA
Kesitler
Daire
Dikdrtgen
1.18
1.20
nce Halka
2.00
1.3Perinler:
Perinler, tasarm elemanlarn birbirine balamak (eklemek) iin kullanlr. Perinlerin hafife konik bir silindir
gvdesiyle, kre takkesinden ibaret bir ba vardr (ekil 1.4). Perinler eitli ba formlarna gre isim alsalar
bile, mukavemet bakmndan nemli olan nokta bunlarn gvde aplardr; nk bir ek tertibatnda perinin
gvdesi, ok defa makaslama veya ezilme tehlikesi altndadr.
ekil 1.4
Perin hesabndan ama, yaplacak ekin, eksiz olan dier kesitlere yakn bir mukavemette olabilmesi iin gerekli
perin saysn bulmak ve dizimini yapmaktr.
Yaplacak ekin ekline gre, perin gvdesi bir veya iki kesitinden kesilme tehlikesiyle kar karyadr;
bunlara srasyla basit (tek) veya ift tesirli perin ad verilir. rnein ekil 1.5 deki ekte perinin alma
tarz basit olduu halde, ekil 1.6 da ift tesirlidir. Basit tesirli ekte levhalar sadece st ste bindirildii iin,
kuvvetin tesir dorultularnda t levha kalnl kadar fark olur, bu da ekil 1.5 de grlen yerel bir ekil
deitirmeye sebep olur; bylece ikincil baz etkiler doar. ift tesirlide ise, iki ek levhas kullanld iin
byle bir mahzur yoktur ; buna kar ek ar ve pahal olur.
ekil 1.5
ekil 1.5
ekil 1.6
PerinliEklerdeSzKonusuOlabilecekTehlikeler:
Perinli eklerin hesaplanp dzenlenebilmesi iin byle eklerde ne tr tehlikelerin var olduunun bilinmesi gerekir.
Genel olarak bir perinli ekte drt tr tehlike mevcuttur. Aada bu tehlikeler aklanm ve karlanmalar iin
gerekli hesap yollar belirtilmitir.
a)Perininkesilmesitehlikesi:
Perinin maruz olduu kesme kuvvetini tayamayarak kesilmesi tehlikesidir Bir perinin kesilme tehlikesi
olmadan gvenle tayabilecei yk, tek etkili ekte
Fk = A em =
d2
4
em
kadardr.
Perinin Burada A perin en kesit a.ann, d perin delii apn ise perin malzemesinin kaymadaki emniyet
gerilmesini gstermektedir. Bu formln yazlnda kayma gerilmesinin perin en kesiti boyunca dzgn
yayld varsaym yaplmtr. Aslnda bu yayl daha evvel de deinildii gibi, dzgn deildir; ancak hesap
basitlii dourduu iin bu varsaym yaplr ve bundan doacak hatann karlanmas iin kk tutulur.
ift etkili ekte perinin ancak iki kesitinin kesilmesi ile eklemenin ortadan kalkaca dnlrse kesilmeye kar
gvenle tanabilecek ykn
fk = 2
Pratikte perin hesaplarnda
= 0.8 ~ 1 em
em
d2
4
em
olarak alnr.
eklinde yazlabilecei grlr.
Perinin maruz olduu kesme kuvvetini tayamayarak kesilmesi tehlikesidir.
ekil 1.7a
Perinin maruz olduu kesme kuvvetini tayamayarak kesilmesi tehlikesidir.
ekil 1.7b
b)Peringvdesininveyaperindeliiyznnezilmesitehlikesi:
Bir perine gelen ykn gereinden fazla olmas halinde perin gvdesinde veya delik i yznde ezilme
olabilir. Buna kar koyabilmek iin perin gvdesi veya delii boyunca basn yknn nasl daldn bilmek
gerekir. ekil 1.8 de olduu gibi bu basn gerilmeleri silindirik yzeye dzgn olarak yaylmaz. Aslnda bu
yayln bulunmas olduka karmak olup perin ezilmesi bakmndan nemli yn dzgn olmaddr.
Uygulamada yarm silindirik alan yerine onun izdm olan ve daha kk alanl fiktif dikdrtgen alan alnr.
Buradaki dzgn yayl fiktif basncn belirli bir emniyet deerini gememesi gerekir. Daha ok deney
sonularna gre saptanan bu deere, perinde ezilme gerilmesi ad verilir ve l ile gsterilir. Bu durumda
perin gvdesinde veya delik yzeyinde ezilme olmadan bir perinin emniyetle tayabilecei yk
f l = t.d . l
olur.
Burada t, eit olan levha kalnlklarn, d perin apn gsterir. t.d ise fiktif ap dzlemi alann tanmlar. ok
ender rastlanrsa da, eklenen levha kalnlklarnn farkl olmas halinde yukardaki formlde t yerine levha
kalnlklarndan kk olan olan tmin alnr. Pratikte genellikle
l = 2. em
veya
l = 1, 6. em
ekil 1.8
alnr.
c)Levhakenarnnkesilmesitehlikesi:
Bir perinli ekte eklenen levhann levha eksenine dik kenar perinden yeteri kadar uzakta deilse ekil 1.9 da
taral olarak gsterilen para kesilerek ekleme ortadan kalkabilir.
ekil 1.9
c)Levhakenarnnkesilmesitehlikesi:
Bir perinli ekte eklenen levhann levha eksenine dik kenar perinden yeteri kadar uzakta deilse ekil 1.9 da
taral olarak gsterilen para kesilerek ekleme ortadan kalkabilir.
ekil 1.9
Bunun olmamas iin ekilde e ile gsterilen uzakln yeterli olmas gerekir. Bunun iin bir perinin
tayabilecei ykle bu parann kesilmesi iin gerekli ykn birbirlerine eit olmas kriter olarak alnabilir. Bir
perinin tayabilecei yk olarak ezilme direnci esas alnrsa bu kriter
2 e t em
= tdl
f e = 2t.e. em
veya
e=
d l
2 em
kayma gvenlik gerilmesinin iki kat olarak alndna gre bu

sonucunu verir. Pratikte l ezilme gerilmesi em
sonu e = d eklini alr. Pratikte konstrktif ve gvenlik nedenleri ile bu uzaklk en az e = 2d olarak alnr.
d)Levhannzayfyerindenkopmas tehlikesi:
Perin delii alan levha kesitinin levhann perin bulunmayan bir kesitine gre, levha eni bakmndan d
perin ap kadar zayflayaca ortadadr (ekil 1.10). Bu nedenle ilk tehlike sz konusu olmasa dahi
perinle eklenen levhann tayabilecei en byk yk bu zayflam kesitin tayabilecei ykten byk
olmamaldr. Tek bir perinle eklenen levhada bu yk
F (b d )t em
olarak hesaplanabilir. Birden fazla sayda bir perin gurubu ile yaplan eklerde, ilk bakta, en zayf kesitin
kuvvet dorultusuna dik dorultuda en fazla perine sahip sraya ait kesit olaca dnlebilirse de bu ou
zaman yle deildir. Bu konuya perin eklerine ait ileride yaplacak rneklerde deinilecektir .
ekil 1.10
Tektesirliperinlerdekuvvetinperindeliklerininarlkmerkezindengememesihali:
Bu tip eklerde, eklerin hesab yaplrken, kuvvet perin deliklerinin C arlk merkezine tanr. Bu durumda
perin deliklerinin C arlk merkezinde bir F.e momenti ve F kuvveti bulunmaktadr. Perin deliklerinde
meydana gelen kayma gerilmeleri bu iki tesirden dolay meydana
kayma gerilmelerinin vektrel
K K gelen
K
toplamna eittir. i numaral perinde meydana gelen kayma i = F + mi eklinde yaplacaktr.
K
Burada ; F =
G
F
n
A
i =1
olarak tanmlanr ve F kuvvetinden dolay meydana gelen

gerilmedir.
A
i =1
btn perin deliklerinin toplam alann gsterir. F nin yn ve dorultusu F kuvvetinin yn ve
dorultusu ile ayndr.
mi ise F.e momentinden dolay meydana gelen kayma gerilmesidir ve dorultusu i numaral perin deliinin
merkezini, perin deliklerinin C arlk merkezine birletiren dorultuya diktir. iddeti ise
F .e
mi =
r
i =1
.ri
Ai
olarak alnacaktr . Burada ri, i nolu perin deliinin merkezinin C den uzakldr. vektrnn yn ise C
noktasndan geen ekil dzlemine dik ekseni F.e momenti ile ayn
evirecek ekilde alnacaktr. Bir
K ynde
K
perine gelen kuvvet ise Fi , i nolu perinin alan olmak zere Qi = i . Ai eklinde hesaplanr.
ZML PROBLEMLER:
Problem1.1:
ekildeki ift tesirli birleimde perinlerin kesilmeye ve ezilmeye gre tad kuvvetler birbirine eittir.
Levhann yrtlmaya gre tad kuvvet, bir perinin ezilmeye gre tad kuvvetin drt kat olduuna
= 120 N / mm 2 )
gre t kalnln bulunuz. ( l = 210 N / mm 2 em = 140 N / mm 2 em
zm:
Flev = 4.F1l (b n.d ).t min . em = 4.d .t min . l
(180 3.d ).140 = 4.d .210 180 = 9.d d = 20mm

F1l = F1
d .t min . l = m.
.d 2
4
20.t min .210 = 2.
em
.20 2
4
.120 t min = 18mm
t min = 1,5.t t = 18 / 1,5 = 12 mm
ZML PROBLEMLER:
Problem1.2:
ekilde grlen ahap ubuk F=20 kN luk basn kuvveti tamaktadr. Bu ubuk yatay dier bir ubua
ekildeki gibi yerletirilmitir. Ahabn lif dorultusundaki kayma gerilmesi em =1 N/mm2 dir. Eik ubuk
yatay ubua ekildeki gibi a=40 mm derinlikte ve b=60 mm genilikte girmektedir. Bu ykl ubuun
yatay ubuktan para syrarak kmamas iin gerekli x mesafesini bulunuz.
zm:
Kaymay yapan kuvvet:
H = F . cos = 20. cos 30 o = 20.
3
kN
2
Kayma gerilmesi:
=
H
H
20 3
A=
=
= 10000 3 mm 2
3
em 2.1.10
A
A = 2.( x.a ) + b.x = 2.x.40 + 60.x = 140.x
10000 3 = 140.x
x = 124 mm
ZML PROBLEMLER:
Problem1.3:
t= 7 mm kalnlnda ve b=37 cm geniliinde, eksenel yk tayan bir levha tek ve ift etkili olarak
eklenecektir. Ekleri oluturunuz.
zm:
I- Tek Etkili Ek:
Kullanlacak perin ap izelge 1.1 den d=17 mm olarak seilir.
t (mm)
d (mm)
a)
7-8
17
46
13
em
14-16
25
em
Perinsays (13.28)den:
n=
c)
11-13
23
Birperinintayabileceiyk(13.23)den:
d2
.1, 7 2
f =
0,8. em =
0,8. em = 1.816. em

4
b)
9-10
21
Ekin dzenlenmesi:
t (b d ) em 0, 7(37 1, 7) em
=
= 13, 61 n = 14 perin
f
1,816. em
>16
28
ZML PROBLEMLER:
Problem1.3:
zm:
d)
En zayf kesit : I, II, III,IV numaral perin sralarndan geen kesitlerin tama gleri hesaplanp
birbirleri ile karlatrlsn:
I sras
FI = 0,7 (37 1,7). em = 24,710. em
II sras
FII = 0, 7 (37 2.1, 7). em + f = 23,52. em + 1,816. em = 25, 336 em
III sras
FIII = 0, 7 (37 3.1, 7). em + 3 f = 22,33. em + 3.1,816. em = 27, 778 em
IV sras
FIV = 0, 7 (37 4.1, 7). em + 6 f = 21,14 em + 6.1,816. em = 32, 036 em
II- ift Etkili Ek:

a)
Birperinintayabileceiyk(1.24)den:
f = 1,6.t.d . em = 1,6.0,7.1,7. em = 1,904. em
b)
Perinsays (13.28)den:
n=
t (b d ) em 0,7(37 1,7) em
=
= 12,98 n = 13 perin
f
1,904. em
ZML PROBLEMLER:
Problem1.3:
zm:
II- ift Etkili Ek:
c)
Ekin dzenlenmesi aadaki ekilde gsterildii gibidir. Bu halde ekin ilk sras tek perinli olarak
balayp, sralarn birer perin artarak devam edebilmesi iin 13 yerine 14 perin kullanlmtr .
d)
En zayf kesit : Tek etkili ekteki davran gibi en zayf kesitin yine tek perin kadar zayflayan I kesiti
olduu kolayca gsterilebilir.
ZML PROBLEMLER:
Problem1.3:
zm:
e)
Ek levhasnn kalnl: ift etkili ekte, kullanlan iki ek , kalnlklarnda hesab gereklidir. Ek levhas
bakmndan en zayf kesit drt perin kadar zayflayan IV kesitidir ve ekin buradan, ek lehasnn
yrtlmas sureti ile kopmas iin dier perinlerin harap olmas da gerekmez. u halde bu kesitteki iki
ek levhasnn tama gcnn toplam tama gcne eit klnmas ile ek levhasnn kalnlklar
bulunabilir.
24,710
24,710
24,710. em = 2.t1 (37 4.1,7). em t1 =
=
= 0,41cm
2.(37 4.1,7)
60,4
pratikte ek levhalar kalnlnn 6~7 mm den kk seilmemeleri gerekir. u halde t1 =6 mm alnabilir.

III- Ekin Randman:
Bir ekte ekin en zayf kesidin tama gcnn, levhann eksiz haldeki tama gcne oranna ekin
randman ad verilir. Yani randman:
Ekli levhann tama gc

Eksiz levhann tama gc
olarak ifade edilebilir. Ele alnan rnekteki tek ve ift etkili her iki ekte de randman ayn olup
F1 24,710. em
=
0,954 tr.
f 0,737. em
ZML PROBLEMLER:
Problem1.4:
F= 300 kN eksenel yk tayan t =11 mm kalnlkl bir levha ift etkili olarak eklenecektir. Levha
2
malzemesinde em =14000 N/cm olduuna gre eki oluturunuz.
zm:
Perin ap izelge 13.1den d=23 mm olarak seildikten sonra
a)
Bir perinin tayabilecei yk :

f = 1,6.t.d . em = 1,6.1,1.2,3.14000 = 56672 N
b)
Gerekli perin says :

F 300000
n= =
= 5,29
f
56672
6 perin
c)
Levha genilii : Levhann bir perin kadar zayflad varsaymna gre:

F
300000
F = t (b d ) em b =
+d =
+ 2,3 = 19, 48 + 2,3 = 21, 78 22 cm
t. em
1,1.14000
d)
Ekin Dzenlenmesi:
e)
Ek levhalarnn kalnlklar:
F = 2.t1 (b 3d ). em
t1 =
F
300000
300000
=
=
= 0, 7096cm
2.(b 3d ). gv 2(22 3.2,3).14000 422800
t1 = 8 mm olarak alnabilir.
ZML PROBLEMLER:
Problem1.5:
ekilde verilen eksantrik ykl ekte en byk kayma gerilmesinin hangi perinde meydana geldiini ve
deerinin ne olduunu hesaplaynz. Perin aplar 21 mm dir
zm:
Perinlerin C sentroidi sistemin simetri merkezi olarak belirlidir. F
eksantrik kuvveti C ye tanrsa dey kuvvetle Mb =100 x 0,3 =
30kNm lik moment ortaya kar.
a) F in perinlerin arlk merkezine tanmasndan sonraki F
kuvvetinden doan ve her perinde ayn olan kayma gerilmesi
(1.31) formlnden
F =
F
n
i =1
b)
100000
= 4811,94 N / cm 2
2
.2,1
6
4
Mb burulma momentinden doan mi kayma gerilmesi (1.32)

formlnden
Io =
mi
d2
n =6
(x
4 i =1
M
= b .ri =
Io
2
i
+ yi2 ) = 3,46 4(6 2 + 12 2 ) + 2.6 2 = 2740,32 ~ 2740,5 cm 4
F .e
n
r
i =1
Ai
3.10 6
.ri =
ri = 1094,69.ri
2740,5
x6
= 1094,697.6 = 6568,14 N / cm 2
r6 .
x
R 6 y = Fy + m 6 y = 4811,94 1094,69r6 .sin 6 = 4811,94 1094,69r6 . 6
r6 .
4811,94 1094,69.12 = 17948,22 N / cm 2
R 6 X = Fx + m 6 x = 0 1094,69r6 . cos 6 = 1094,69r6 .
R 6 = (6568,14) 2 + (17948,22) 2 = 19112,28 N / cm 2 = R 2
olarak bulunur.
YILDIZTEKNKNVERSTES
NAATMHENDSL BLM
MEKANKANABLMDALI
BASTELME
05042130A.KmilDAVRAS
Animasyonlar:05042125BakiALAR
Basitmukavemethallerindenbiride,kesitteyalnz eilmemomentininbulunduubasiteilme halidir.

Eilmemomentigenelliklekesmekuvvetiylebirliktebulunmasnaramen,baz zelyklemehallerinde
tekbanadabulunabilir,ekil11.1
a
a
F
a
A=F
a
F
b
B=F
(M)
F
F
M=F.a
(M)
Fa
(M)
Fa
M=F.a
F
a
F
B=F
(Q)
F
F
F
b
A=F
(Q) F
nceliklebasiteilmehalindegerilmedaln tespitedebilmekukabulleryaplmtr:
F.a
ekil11.1
Bublmdebasiteilmehalindegerilmeveekildeitirmelerinhesab incelenecektir.
Hesabagemedenncegereklibaz tarifleraadaverilmitir:
Kuvvetler dzlemi
dz
Mx
Mx
b Mx
n
r
Tarafsz
dzlem
Kuvvetler izgisi
y
Mx
dA
x
Tarafsz eksen
Mx
a'
b'
i'
c'
e'
m'
p'
g'
f'
n'
r'
Mx
j'
d'
h'
Kesit
ncelikleyandakiekilde(ekil11.3)grlenvey
ekseninegresimetrikkesitlibirubuun,iki
ucundantesiredenMx momentlerialtndakieilmesi
x
incelensin.Buubuktakuvvetlerdzlemiveeilme
dzlemiyz olduundandzeilmeszkonusudur.
ubuktandz uzunluklubirelemankartlsn.Bu
elemanneg ve fh kenarlar,ekildeitirmeden
sonra,eg vefh olacakveuzantlar bir0
noktasndakesiecektir.
ekil11.4.eg vefh
O
f'
e'
n'
y
k' r'
h'
dz
Tarafsz eksen
d
y
Kesit
Mx
i'
c'
du
Mx
b'
a'
e'
m'
p'
j'
f'
d'
n'
r'
h'
mn lifinintarafszdzlemzerindebulunduukabul
edilirsemn=mn=dz olur.Bunagremn lifindeny
mesafesindekipr lifindemeydanagelecekboydeiimi
hesapedilsin.ekil11.3egrevekr=prpk=du
olacandan,pk=mn=dz
m'
p'
g'
ekil11.3
g'
Elastik
eri
Kuvvetler izgisi
p r p k du
z =
=
p k
dz
{11.1}
ekil11.4
4
Ayrca;
du = y d , dz = x d
olup,buradan,
du
y
=
dz x
{11.3}
Hatrlatma
{11.2}
eitliieldeedilebilir.
z =
ekil11.4
{11.4}
x
Buformldekideerineerilikyarap,
X deerine
deerilik ad verilir.Budeerwxe kar gelmektedir.
E
{11.5}
Elastik
eri
f'
e'
n'
y
k' r'
h'
m'
p'
g'
Hook Kanunudikkatealndnda,
z = E z =
{11.1}
{11.1}ve{11.3}denklemlerinden;
p r p k du
z =
=
pk
dz
eitliieldeedilir.
z z
Grld gibiveynin
lineerfonksiyonlardr.
y=0daolacandanx
eksenitarafszeksenolacaktr.
z =0
dz
du
z
Erilikbiliniyorsa{11.5}dennormalgerilmesi
bulunabilirsede,uygulamadagenellikleMx
momentindengerilmeyegemekgerekmektedir.
DolaysylaileM
1/ x
x arasndabirbant
kurulmaldr.
x
N = z dA = 0
A
ydA = 0 ,
xydA= 0 ,
A
y dA = M
ho
hu
max
y
e'
ekil11.3
f'
m'
p'
n'
r'
g'
{11.7}
Mx
j'
d'
h'
{11.7}nin ilkdenklemininsalanmas iinx ekseni,kesitin

C arlkmerkezindengemelidir.Ayrcay ekseni,kesitin
simetriekseniolduundanxy eksentakm asaltakmdr
ve{11.7}nin ikincidenklemikendiliindensalanr.
y dA = I
2
{11.5}
b'
min
Mx
a'
i'
Mx
Kesit
c'
ekil11.4
{11.5}ileverilendeeri{11.6}dayerinekonulursa;
Tarafsz eksen
M x = y z dA
z = E z =
Kuvvetler izgisi
{11.6}
M y = x z dA
Hatrlatma
olup,{11.7}nin nc denklemi;
Ix = M x
eklinialr.Buradan;
{11.8}
Mx
E Ix
{11.9} eldeedilir.
EI deerineEilmeRijitlii ad verilir.
{11.9}bants,{11.5}deyerinekonularak;
z =
y=
Mx
y
Ix
Hatrlatma
z =
{11.10}
gerilmeforml bulunur.y yerinehu veho (ekil11.4),

konulduundasrasylamaksimumveminimumgerilmedeerleri
eldeedilir: M
M
max =
Ix
hu
, min =
ho
Ix
{11.11}
Mx
Wxu
min =
Mx
Wxo
bem
W xu =
Mx
em
W xo =
Mx
bem
{11.13}
Seilecekkesitinmukavemetmomentleri,{11.13}ile
hesaplanacakdeerlereeitveyadahabykolmaldr.
Mx
E Ix
{11.12}
eklindeyazlabilir.Bugerilmelerin,emniyetgerilmelerineeit
veyadahakkolmalar gerekir.ubukmalzemesininekme
bem
em
emniyetgerilmesi,basn
emniyetgerilmesiolsun.
max = em
ubukkesitinintayinedilebilmesiiin;
___________yazlmaldr.Budurumda{11.12}ile
=
min
{11.4}
z = E z =
Mukavemetmomentlerikullanlrsa,(11.11)ifadeleri;
max =
{11.5}
{11.9}
ekil11.4
x
Elastik
eri
f'
e'
n'
y
k' r'
h'
m'
p'
g'
dz
du
ncekiblmde,y ekseninegresimetrikkesitlibirubuun,kuvvetlerizgisiilesimetrieksenininakmas
halindekidzeilmesiincelenmiti.Dzeilme,pratikteenokrastlananeilmehalidir.Ancakbaz hallerde,
yukardakiartlarsalanmayabilir.rnein,ekil11.5tesimetrikolmayanherhangibirubukkesiti
grlmektedir.Buubuk,herhangibireksenidorultusundatesiredenM
eilmemomentininetkisialtnda
olsun;
kuvvetler dzlemi
KesitinC arlkmerkezindengeen,birbirinedikyatayve
deyx,y eksenlerinegremomentvektrnnbileenleri:
M
M
{11.14}
M y = M sin {11.15}
M x = M cos
Buradailex
ekseniarasndakiadr.ubukkesitleri,
,
x
dA z
bumomentbileenlerinintesirialtndahemx,hemdey
z
dorultularndayerdeitirmeyapacaklardr.
KesitzerindealnacakbirdA alanelemanndakinormal
gerilme;
ekil11.5
{11.16}
z = f ( x , y ) = c1 x + c 2 y
y
eklindeifadeedilebilir.Burada,c1 vec2 tayinedilmesigerekensabitlerdirveaadakiekildeyazlabilir.
BasiteilmehalindeN=0
N = z dA = (c1 x + c2 y )dA = c1 xdA + c2 ydA
{11.17}
olacaktr.Bunun
A
A
A
A
iin{11.17}ifadesindeki
integrallerin sfrolmas
{11.18}
M x = y z dA = (c1 x + c2 y ) y dA = c1 x y dA + c2 y 2 dA
gerekir.xy eksentakm
A
A
A
A
arlkmerkezinden
M y = x z dA = (c1 x + c2 y ) x dA = c1 x 2 dA c2 x y dA {11.19} getiinden,buart
kendiliindensalanr.
A
A
A
A
M x = y z dA = (c1 x + c2 y ) y dA = c1 x y dA + c2 y 2 dA {11.18}
Hatrlatma
z =
y=
Mx
y
Ix
{11.10}
M y = x z dA = (c1 x + c2 y ) x dA = c1 x 2 dA c2 x y dA
z = f ( x , y ) = c1 x + c 2 y
{11.19}
{11.16}
Ataletmomentleritarifigereince{11.18}ve{11.19}ifadeleri,
M x = c1 I xy + c2 I x
M y = c1 I y c2 I xy
{11.20}
{11.21}
eklindeifadeedilebilir.Burada,c1 vec2 tayinedilmesigerekensabitlerdirveaadakiekildeyazlabilir.
c1 =
M x I xy + M y I x
Ix Iy I
c1 =
2
xy
M x I y + M y I xy
Ix Iy I
2
xy
{11.22}
Budeerler(11.16)dayerlerinekonularak;
z =
M x I xy + M y I x
I x I y I xy2
x+
M x I y + M y I xy
I x I y I xy2
{11.24}
{11.23}
veya
z =
M x ( y I y x I xy ) M y ( x I x y I xy )
I x I y I xy2
gerilmeforml eldeedilir.Byleceengeneleilmehalindenormalgerilmeifadesikartlm olur.

(11.24)den,dzeilmehalindekigerilmeyidebulmakmmkndr.yleki;dzeilmehaliiin
=0
konularak,Mx =M,My =0bulunur.Ayrcakesit,y ekseninegresimetrikise(veyax,y eksenleri,kesitinasal
eksenleriise),Ixy=0dr.Budeerlerle(11.24)den,
z =
Mx
y
Ix
eklinde{11.10}ifadesieldeedilir.
11
Geneleilmehalindetarafszekseninyerininbulunmas iinyazlmaldr;
z =0
Buradan;
M x ( y I y x I xy ) M y ( x I x y I xy ) = 0
y M x I xy + M y I x
=
= tg
x M x I y + M y I xy
{11.25}
eldeedilir.{11.25}ilebulunacakas,tarafszekseninx
ekseniyleyapt ay verecektir,ekil11.6.
tarafsz dzlem
ekil11.6
My
Mx
zelolarakx,y eksentakmnnasaltakmolmas halinde

Ixy=0olacandan,normalgerilmeiin,
M
M
{11.26}
z = x y y x
Ix
Iy
vetarafszeksenibelirleyenas
iinde,
y I My
tg = = x
x Iy Mx
tarafsz eksen
y
{11.27}
olarakbulunur.
12
PROBLEM1
ZM
ekildekikesitMe=12kNmlik eilmemomentine
maruzdur.
cm
10
cm
a) xG=9cmyG=6cm
10.23
2.83 10.23
2
Ix =
+ 10.2.(11 6) +
+
+ 10.2.(1 6) 2 = 1098,67 cm4
12
12
12
2.103
8.23 2.103
Iy =
+ 10.2.(5 9) 2 +
+
+ 10.2.(13 9) 2 = 978,67 cm4
12
12
12
I xy = 10.2.(11 6).(5 9) + 10.2.(1 6).(13 9) = 800 cm 4
o
b) M x = 12.cos30 = 10,3923 kNm = 1039230 Ncm
30
Me
z =
cm
cm
2
cm
10
a)Ataletmomentlerinibulunuz(Ix,Iy Ixy)
b)Tarafszeksenibulunuz.
c)Enbykveenkkgerilmelerinyerinive
deerinibularaknormalgerilmediyagramn
iziniz..
z =
M y = 12.sin30o = 6 kNm = 600000 Ncm
cm
M x ( yI y xI xy ) M y ( xI x yI xy )
1039230 ( y.978, 67 + x.800) 600000 ( x.1098, 67 + y.800)

1098, 67 978, 67 8002
z = 395, 6.x + 1233,95. y

T .E. y = 0,32.x tg = 0.32 = 17.74o
2
c) A = min = 395,6.(-1) + 1233,95.(-6) = -7799,3 N/cm
B = max = 395,6.1 + 1233,95.6 = 7799,3 N/cm 2

7 7 9 9 ,3 N /c m 2
x
Me
= 1 7 ,7 4
y
I x I y I xy2
7 7 9 9 ,3 N /c m 2
14
PROBLEM2
ZM
ekildekikesitekildegsterildiigibiMe=8kNm lik
eilmemomentitamaktadr.
a)
xG =
A x
A
i
Me=8 kNm
45
6.1.4 + 8.1.0,5
= 2 cm
6.1 + 8.1
yG =
A y
A
i
b)
6.1.0,5 + 8.1.4
= 2,5cm
6.1 + 8.1
Ix =
1
1
.6.13 + 6.2 2 + .1.8 3 + 8.1,5 2 = 85.1667 cm 4
12
12
Iy =
1
1
.1.6 3 + 6.2 2 + .8.13 + 8.1,5 2 = 60,6667cm 4
12
12
B
T.E.
y
a)Arlkmerkezinibulunuz.
b)Arlkmerkezindengeenxyeksentakmna
greataletmomentlerinibulunuz.
c)Tarafszekseniveenbykveenkknormal
gerilmelerindeerlerinibulunuz.
I xy = 6.2.2 8.1,5.1,5 = 42cm 4

I u = I max =
y'
cm
cm
I v = I min =
(2)
tg 2o =
x
cm
(1)
cm
6
y
2,5
cm
x'
Ix + I y
2
Ix + I y
2
2 I xy
Ix I y
I I
+ x y + I xy2 = 116, 6667cm 4
2
2
I I
x y + I xy2 = 29,1667cm 4
2
2. ( 42 )
= 3, 42857
85.1667 60.6667
2o = 73, 74o , o = 36,87 o
cm
15
c) {11.24}bants kullanlarakprobleminzm:
M x = -8000.cos45 = -5656,85 Nm
Hatrlatma
M y = - 8000.sin45o = - 5656,85 Nm
M ( y I y x I xy ) M y ( x I x y I xy )
z = x
I x I y I xy2
z =
x
o
36,85
z =
M
Mx
y y x
Ix
Iy
{11.26}
M x ( y I y x I xy ) M y ( x I x y I xy )
I x I y I xy2
{11.24}
565685 ( y.60,6667 + x.42) ( 565685) ( x.85,1667 + y.42)

= 7176,12.x 3103,19. y
60,66 85,16 (42) 2
x
o
o
T .E. 7177,06.x 3102,96. y = 0 y = 2,313.x tg = 2,313 = 66,62
3 6 ,8 5
z =
6 6,62
o
3 6,8 7
o
45
( z ) A = 7176,12 * 2 3103,19 * (5,5) = 31419,79 N / cm 2

( z ) B = 7176,12 * (5) 3103,19 * (2,5) = 43638,58 N / cm 2
Asaleksentakm ve{11.26}bants kullanlarakprobleminzm:
v
y
M u = -8.cos(45 - 36,87 ) = - 7,919598 kNm

M v = -8.sin(45 o - 36,87 o ) = - 1,131357 kNm
o
7919,598 100
1131,357 100
v
u
116,6667
29,1667
z =
z = 6788,22.v + 3878,93.u
u A = x A cos o + y A sin o = 2. cos 36,87 o + ( 5,5). sin 36,87 o = 1,7cm

v A = x A sin o + y A cos o = 2. sin 36,87 o + (5,5). cos 36,87 o = 5.6cm
u B = x B cos o + y B sin o = ( 5). cos 36,87 o + 2,5. sin 36,87 o = 2,5cm

v B = x B sin o + y B cos o = ( 5). sin 36,87 o + 2,5. cos 36,87 o = 5.0cm
( z ) A = 6788,22.(5,6) + 3878,93.(1,7) = 31419,84 N / mm 2

( z ) B = 6788,22.5,0 + 3878,93.(2,5) = 43638,43N / mm 2
z = 0 v = 0,56. u tg = 0,56 = 29,25 o
36,87o
= 29,25o iletoplanrsa
______ederkibuda{11.24}bants
66,12o
kullanlarakeldeedilentarafszeksen
ileasaleksentakm kullanlarak
bulunantarafszekseninayn
olduunugsterir.
16
ZM
PROBLEM3
M y = M .sin = 8.0,6 = 4,8kNm
a)Tarafszekseninkonumunubulunuz.
b)Max.vemin.normalgerilmelerihesaplaynz.
cm
cm
cm
cm
cm
3
x
a) M x = M . cos = 8.0,8 = 6,4kNm
ekildekesitigrlenkirieyataydorultuda
M=8kNmlik bireilmemomentitesir
etmektedir.
_____________________olduunagre;
sin
= 0,6 ve cos = 0,8
3.6 3
7.12 3
2.
= 900 cm 4
Ix =
12
12
Mx
3
3
6.3
12.7
Iy =
2
+ 6.3.2 2 = 172 cm 4 x
12
12
tarafszekseninyeri;
My
M
z = x .y
.x = 0
A
Jx
Jy
y J M y 900 4,8
tg = = x .
=
.
x J y M x 172 6,4
6, 4
4,8
tg = 3,92 75, 69o veya
.y =
.x
900
172
My
y = 3,924 x
b)MaksimumnormalgerilmekesitinAnoktasndameydana
gelir.Formldex=3,5vey=6konulursa
max =
640
480
( 6)
(3,5) =14kN / cm 2
900
172
minimumgerilmedeBnoktasndaolupx=3,5,y=6ile
min =
640
480
( 6 )
(3,5) = 14 kN / cm 2
900
172
17
ZM
PROBLEM4
ekildekesitigrlenkirie,x
ekseniyle=30 olik a yapan
dorultudaM=50kNm lik bir
eilmemomentitesir
cm
etmektedir.
2
cm
38
2.20.1 + 1.38.21
= 10, 7 cm
2.20 + 1.38
cm
19
a) Kesitintarafszekseninin
konumunubulunuz.
b) Maksimumveminimum
normalgerilmeleri
hesaplaynz.
hu = 29,3cm
2.20.10 + 1.38.0,5
bu =
= 5, 4 cm
; bo = 14, 6cm
78
20.2 3
1.38 3
Ix =
+ 20.2.(10,7 1) 2 +
+ 1.38.(21 10,7) 2 = 12381 cm 4
12
12
2.20 3
38.13
Iy =
+ 20.2.(10 5,4) 2 +
+ 1.38.(5,4 0,5) 2 = 3095 cm 4
12
12
I xy = 2.20.[ (10, 7 1)] [ (10 5, 4)] + 1.38.(21 10, 7) (5, 4 0,5) = 3703 cm4
M x = M . cos = 50.0,866 = 43,3kNm
A u
tg =
M x .J xy + M y .J x
M x .J y + M y .J xy
43,3.3703 + 25.12381
= 3, 6
43,3.3095 + 25.3703
4330.[ (10,7).3095 (14,6).3703] 2500.[(14,6).12381 (10,7).3703]

12381 3095 3703
ho
Mx
=74,48
= 74, 48o
M ( yI xI xy ) M y ( yI xy xI x )
z = x y
I x I y I xy2
b)MaksimumgerilmekesitinAnoktasndaoluur.x=14,6cmvey=10,7cmile
max =
M y = M .sin = 50.0,5 = 25kNm
cm
a) ho =
hu
My
y
v
8,21 kN/cm2
10,65 kN/cm
=10,65kN / cm2
eklindebulunur.Minimumgerilme kesitin Bnoktasnda oluur.x=5,4cmve y=29,3cmile;
min =
4330 (29,3.3095 5, 4.3703) 2500 (5, 4.12381 29,3.3703)

= 8, 21kN / cm 2
2
12381 3095 3703
18
ZM
PROBLEM5
Aadaekliverilenbirtaraftankmal kiri
malzemesindeolduuna
em = 14000 N / cm 2
gre,
a)
Wx =
z =
1400
y
2 3
.b
3
Mx
M
M
y ( z )max = x = x ymax
Wx
Ix
Ix
400.10 5
= 14000 W x = 2857,14cm 3 b = 16,24cm
Wx
P=200 kN
2b
b
b(2b) 3 2 4
Ix =
= .b
12
3
b)Enbyknormalgerilmelerinolutuu
kesittenormalgerilmediyagramn iziniz.
1400
M e = M x = 400kNm
a)Kesitib2bolacakekildeboyutlandrnz.
q=50 kN/m
K..
b)
200 kN
200 kN
(Q)
200 kN
400 kN.m
(M)
19
ZM
PROBLEM6
Kesitveyklemedurumuverilenkonsolkirite
2
________________olduunagreF
em = 12000 N / cm
kuvvetininalabileceienbykdeeri
bulunuz.
yG =
18.2.13 + 12.2.6
= 10,2 cm
18.2 + 12.2
18.23
2.123
2
Ix =
+ 18.2.(13 10, 2) +
+ 2.12.(6 10, 2) 2
12
12
m
I x = 1005, 6 cm 4
12000 =
M=
x 8F
8
cm
cm
800.F
.10, 2 Fmax = 1478,8 N
1005, 6
cm
cm
cm
12
20
ZM
PROBLEM7
ekildekesitigrlenkirie,verilenkesitte
yatayla30o lik a yapandorultuda
M=8kNmlikbireilmemomentietkimektedir.
cm
cm
cm
cm
3
x
30
M
cm
y
a)Arlkmerkezinibulunuz.
a)
yG =
3.11.8,5 + 3.7.3,5
= 6,556 cm
3.11 + 3.7
3.7 3
11.33
2
+ 3.11.(1,944) +
+ 3.7.(3,056) 2 = 431,333 cm 4
Ix =
12
12
3
3
3.11 7.3
Iy =
+
= 348,5 cm 4
12
12
M
M
z = x y y x
Ix
Iy
b) M = 8000.cos 30o = 69282 Nm ; M = 8000.sin 30o = 40000 Nm
x
y
69282
40000
.y
.x = 0 1606, 2. y 1147,8.x = 0
431,33
348,5
tg = 0,71459 = 35.55 o
y = 0, 71459.x
z =
c) max = 1606,2.( 3,444) 1147,8.( 5,5) = 11844,7 N / cm 2
min = 1606, 2.(6,556) 1147,8.(1,5) = 1225,19 N / cm 2
b)Tarafszekseninkonumunubulunuz.
c)Maksimumveminimumnormalgerilmeleri
bularaknormalgerilmediyagramn iziniz.
35,55
1184,47
1225,19
21
BURULMA
BURULMA
1.Giri
ubua en kesitinin arlk merkezinde ve z ekseni dorultusunda Mb moment vektrnn tesir etmesi haline burulma hali denir, ekil
12.1. Mb burulma momenti, ubuu z ekseni etrafnda dndrr. Bu basit mukavemet halinde, ubuun her kesitinde sadece burulma
momenti meydana gelir. (9.6) denklemine gre:
dz
z
Mb
Mb
ekil 12.1
x
y
dM b
dM b
= mb = 0
= 0 M b = sabit
dz
dz
(12.1)
Simetrik olmayan kesitlerin burulmas elastisite teorisinin konusudur. Mukavemette, basitlii bakmndan sadece dnel simetrik
ubuklarn burulma hali incelenecektir. Dnel simetrik kesitler; daire, daire halkas ve tp kesitlerdir.
1.2 Dairesel Kesitli ubuklarn Burulmas

l uzunluundaki bir ubuk, ularndan tesir eden Mb burulma
momentleri altnda dengede bulunsun. Mb burulma momentlerinden
dolay, ubuk kesitlerinde sadece kayma gerilmeleri meydana gelir.
Dnel simetrik kesitler iin, polar koordinatlarn kullanlmas daha
elverilidir. Bu sebeple (9.10) un nc denklemi yerine, polar
koordinatlarda yazlan,
M b = r dA
(12.2)
dA
r
Mb
edeerlik denklemi kullanlr, ekil 12.2. Ayrca, nun dorultusu r ye dik

olduundan, kesit snrnda kayma gerilmeleri kesit evresine teet
olacaktr.
Burulma halinde gerilme hesab iin, ekil deitirmeyle ilgili baz kabuller yaplmaldr. Bu kabuller:
Enkesitler, burulma ekil deitirmesinden sonra da dzlem kalrlar.
Enkesitler ubuk ekseni etrafnda rijit bir levha gibi dnerler,
ubuk ekseni etrafnda dnme as, z koordinatnn lineer bir fonksiyonudur.
ekil 12.2
l uzunluundaki ubuktan, dz uzunluunda bir para darya kartlsn ( ekil 12.3). Bu parann z ve z+dz kesitleri arasndaki
dnme as fark d olacaktr.
dz
A
A'
A '' O
Para iinde alnacak AA lifinin, burulmadan sonra da doru kabul

edilebilecek konumu AA ise, a deiimi AA nn eimi olarak hesap
edilebilir:
AA = r d ,
tg =
AA = dz
d
AA
=r
dz
AA
ekil 12.3
=
ile gsterilecek olursa (12.3) ifadesi,
d
dz
=r
olup,
(12.3)
(12.4)
(12.5)
olur. Buradaki bykl (9.15) denkleminde grlen z e karlk gelir. Bylece a deiimi bulunduktan sonra, Hooke
kanunu yardmyla kayma gerilmesi hesap edilebilir:
= G
veya = G r
(12.6)
(12.6) ya gre, kesitte meydana gelen kayma gerilmeleri r ile orantl olmaktadr. (12.6), (12.2) de yerine konursa,
M b = r dA = G rr dA = G r 2 dA
A
I o = r 2 dA
elde edilir. Dier taraftan
(12.7)
(12.8)
polar atalet momenti olduundan,
M b = G Io
veya =
Mb
G Io
(12.9)
yazlabilir. GIo deerine burulma rijitlii ad verilir.
l uzunluundaki ubuun u kesitleri arasndaki rlatif dnme as, (12.4) ve (12.9) ile,
l
Mb
dz
G
I
o
0
(12.10)
= d = dz =
ve Mb, Io sabitse,
(12.11)
Mb
l
G Io
= G
olarak hesap edilebilir. (12.9), (12.6) da yerine konulursa,
= G r = G
Mb
M
r= b r
Io
G Io
veya = G r
(12.6)
(12.12)
elde edilir. Buna gre kayma gerilmelerinin kesit zerindeki dalm ekil 12.4 de gsterilmitir. Maksimum gerilme kesit
snrnda meydana gelir ve deeri aadaki gibi elde edilir:
max =
Mb
Io
(12.13)
Wb =
Io
R
(12.14)
ile burulmada mukavemet momenti tarif edilirse aadaki gibi bulunur:
max =
Mb
Wb
(12.15)
Burulma halinde kesitlerde sadece kayma gerilmeleri meydana

geleceinden, bu gerilme hali basit kayma halidir. Dolaysyla
asal gerilmeler ubuk ekseniyle 45o lik a yaparlar,ekil 12.5:
ekil 12.4
45
45
1 = 2 =
2
(12.16)
2
Mb
1
ekil 12.5
1.3 Kesit Tayini

Burulma halinde kesit tayini iin iki kriter dikkate alnmaldr. Maksimum kayma gerilmesi emniyet deerinden kk olmaldr:
max =
Mb
em
Wb
(12.17)
ekil deitirmeler snrl olmaldr:
Mb
em
G Io
(12.18)
(12.17) ve (12.18) artlarndan bulunacak kesitlerden by seilmelidir.

1.4 zel Kesitler
Dnel simetrik kesitler iin Io polar atalet momenti, max maksimum kayma gerilmesi ve
verilmitir.
a)Daire kesit ( ekil 12.6):
Io =
R4
D4
32
Mb
32 M b
=
G Io G D4
(12.19)
(12.21)
max =
M b D 16 M b
=
4
2
D
D3
32
birim dnme as deerleri aada
C
R
(12.20)
D
ekil 12.6
b)
Daire halkas (ekil 12.7):
Io =
r
max =
R
d
D
ekil 12.7
32
(D 4 d 4 )
16 M b
D
=
( D 4 d 4 ) 2 D 3 [1 ( d ) 4 ]
D
32 M b
32 M b
G (D 4 d 4 )
32 M b
d
G D [1 ( ) 4 ]
D
4
(12.22)
(12.23)
(12.24)
c) Tp (ekil 12.8):
t et kalnlnn ok kk olmas halinde halka kesit tp adn alr. Bu durumda, kayma gerilmesinin kalnlk
zerindeki yayl niform kabul edilebilir. Ortalama yarap R ile gsterilirse,
I o = 2 R t R 2 = 2 R 3 t
R
t
ekil 12.8
max =
Mb
2 R 3 t
R=
(12.25)
Mb
Mb
2G R3 t
(12.26)
(12.27)
2 R 2 t
olur R deeri, R yarapl dairenin alan olup, A ile gsterilirse (12.27) ifadesi u ekli alr
(Bredt forml):
2
max =
Mb
2 At
(12.28)
1.5 Dnel Simetrik Olmayan Kesitlerde Burulma

ubuk kesitinin dnel simetrik olmamas halinde, burulma probleminin zm, ksm 12.2 de verilen kabullere
dayandrlamaz. nk bu tip ubuklarda enkesitler, burulmadan sonra dzlem kalmayp arplrlar. Bu tr kesitlerin
burulmasn, ilk defa St. Venant incelemitir.
Dnel simetrik olmayan kesitlerin burulma problemi elastisite teorisinin bir konusu olduundan, burada sadece baz zel
kesitler iin bulunmu olan sonular verilecektir.
a) Dikdrtgen Kesit (ekil 12.9):
max =
max
Mb
hb
Mb
G hb
1.5
10
0.208
0.231
0.246
0.282
0.299
0.307
0.312
1/3
0.141
0.196
0.229
0.281
0.299
0.307
0.312
1/3
(12.29)
(12.30)
ekil 12.9
h >> b ise = = 1 / 3
max =
Mb
1 2
hb
3
h/b
Mb
1
G h b3
3
olup,
(12.31)
elde edilir.
b) Ak Profil Kesitler (ekil 12.10):

nce dikdrtgenlerden meydana gelen ak profil kesitlerin burulma hesab da (12.31) formlleri yardmyla yaplabilir. Profili
tekil eden dikdrtgenlerin her biri iin bulunacak Io deerlerinin toplam hesapta dikkate alnr. Dolaysyla
1 3
1
3
3
3
I o = (h1 b1 + h2 b2 + h3 b3 ) = hi bi3
3 i =1
3
(12.32)
h3
b3
olup, maksimum kayma gerilmesi ve birim dnme as bulunur:
h2
max =
Mb
1 3
3
hi bi
3 i =1
bmax
Mb
1 3
G hi bi3
3 i =1
b2
(12.33)
b1
h1
ekil 12.10
Ak Tp Kesitlerin Burulmas(ekil 12.11)

ekil 12.11 deki kesitin balangcndan itibaren herhangi bir s uzaklndaki et kalnl olarak verilmi olsun. Ak tp kesitlerin
burulmasnda ince ve uzun dikdrtgenlerin burulmasnda karlan formller kullanlacaktr. Ak tp kesitlerin birbirine bitiik si
boylarnda N adet elemandan meydana gelmi olduu kabul edilsin. Herhangi bir elemann boyu s ve kalnl t i ise, btn
kesitin I o
polar atalet momenti aada verildii gibidir:
1 N 3
I o ti si
3 i =1
1
N iin I o = t 3 ds
30
(12.34)
En byk kayma gerilmesi kalnln en byk olduu yerde ortaya kar. En byk kayma gerilmesi
ve dnme as (12.12) ve (12.9) da verilen formllerde atalet momentinin (12.34) deki ifadesi yerine
konularak
maks
Mb
Mb
tmaks , =
= u
u
1 3
1 3
t ds
G t ds
30
30
Mb s=u
t(s)
(a)
max
(12.35)
max
(b)
t
ekil 12.11
eklinde bulunur. Herhangi bir t kalnl boyunca kayma gerilmesi dalm ekil 12.11b de gsterilmitir. Ak tp kesitlerde
rijitlii kk olduundan ekil deitirme ve kesit arplmas byktr. Ayrca kesit iinde gerilme dalm ekil 12.11b de
grld gibi dorusal olduundan kesitin hepsi ayn miktarda kayma gerilmesi tamamaktadr. Profil eksenine (kesit
kalnlnn ortasndan geen eri) yakn ksmlar hemen hemen hi kayma gerilmesi almamaktadr. Bu nedenlerle ak kesitlerin
tayabilecei burulma momenti azdr.
Kapal Tp Kesitlerin Burulmas(ekil 12.12)

Kapal tplerin hesab iin ekil 12.13a da verilen tp kesit gz nne alnsn. Kapal tplerde kayma
gerilmesinin kesit kalnl boyunca dalm sabittir. Bu nedenle ak tplere gre daha fazla moment tarlar
ve ekil deitirmeler daha azdr.
A
Mb
Bir kapal tpte kayma gerilmesi ile kesit kalnlnn arpmna kayma aks ad verilmektedir; q
q = (s )t (s )
kayma aks olmak zere
dir. Kayma aksnn kesit evresi boyunca sabit
olduu gsterilebilir: ekil 12.13b de grld gibi z boyunda bir eleman gz nne alnsn. Bu
elemann sol ucundaki kalnlk t1 ve kayma gerilmesi de 1 olsun. Yanal yzeyler zerinde boyuna
dorultuda kayma gerilmeleri de deimeyecektir. Sz konusu elemann z ekseni dorultusunda
denge denklemi yazldnda 2 t 2 z 1 t1 z = 0 2 t 2 = 1 t1 q 2 = q1
(12.36)
nur. Herhangi iki kalnlk boyunca hesaplanan kayma aklar eit olduundan kesit evresi
unca btn noktalarda kayma aks sabittir. Kayma gerilmelerinin hesab iin kesit zerinde
ekil 12.12
z
t1 t2
G
z
ds boyunda bir alan eleman alnsn, ekil 12.13b. Bu elemana etkiyen kayma gerilmelerinin
bilekesinin G ye gre momenti t ds h
dr. Bu momentin evre boyunca integrali kesite
etkiyen M b momentine eit olacaktr. Buradan:
M b = t h ds = q h ds = q h ds
elde edilir. integrali , profil ekseninin (evre kalnln ortalayan erinin) kapatt alannn
iki katna eittir, ekil 12.12. Dolaysyla,
M b = 2qA q = t =
Mb
M
= b
2A
2t A
ds
(12.37)
(12.38)
t1
bulunur. Yukarda verilen son formlden kayma gerilmesinin maksimum deerinin tp

kalnlnn en kk olduu noktada olutuu anlalr ve deeri
maks =
Mb
2t min A
(12.39) olarak bulunur. Bu sonu ak tp kesitler ile tamamen terstir.
1 2
1 2
t2
ekil 12.13
Birim dnme as enerji esasndan hareketle hesaplanacaktr. Bunun iin boyu birim olan bir eleman gz nne alnsn,
ekil12.14. M b momentleri etkisinde bu elemann iki ucunun birbirine gre dnmesi dr. D kuvvetlerin ii M b / 2 olur.
ekil deitirme srasnda elemanda depo edilen enerji ise
z
q2
q2
t ds =
ds
V=
dv =
2
2
G
2
G
t
2
G
t
(V )
(12.40)
Mb
olarak elde edilir. D kuvvetlerin iinin depo edilen enerjiye eit olmas
gerektiinden birim dnme as aadaki ekilde elde edilir:
Mb
ds
q ds
1
=
=
2
t
2G A t
4G A
ds
Mb
(12.41)
ekil 12.14
Blmeli Tp Kesitlerin Burulmas
q1
Kapal tp kesitlerin tek paral olarak yaplmas baz durumlarda uygun olmayabilir.
zellikle, tpler kalnln ok kk fakat evre boyunun byk olmas hallerinde yeterli
rijitlie sahip olmayabilirler. Bu sakncann nlenmesi iin kapal tp kesitler blmeli
olarak yaplrlar, ekil 12.15. Her bir blmeye gz ad verilir. Burada uygulama olarak
gzl blmeli bir tpe ait hesaplar yaplacaktr.
B
q1
I
A
C
q2 q2
II
q3
III
D
ekil 12.15
q3
Bu hesaplar kolaylkla daha fazla gze sahip blmeli tplere geniletilebilir. Hesapta
nce her bir blmenin evresi zerine kayma aklar iaretlenir. Yaplan rnekte
kayma aklar q 1 , q 2 , q 3
olarak ekil 12.15 de iaretlenmitir. Her bir gzn evre
kalnln ortalayan kapal erilerin evreledii alanlar sra ile A1 , A 2 , A 3 ise
q1
B
q1
I
C
q2 q2
II
q3
III
btn kesite etkiyen burulma momenti:
= 2 q 1 A1 + 2 q 2 A 2 + 2 q 3 A 3
(12.42)
ekil 12.15
eklinde yazlr. Her bir gzde birim dnme alarnn birbirine eit olma artlar olan 1 , 2 , 3 denklemlerinde bulunan
1 = 2 , 2 = 3 n deerleri (12.41) ifadesinden yararlanlarak yerlerine yazldnda
1
2G A 1
ds
1
ds
=
q
q
1
2
t 2G A2
A
1 t
1
2G A 2
B
D
ds
ds
ds
q
q
q
2
1
3
t
t
t
2
A
C
A
D
ds
ds
ds
1
q
q
q
=
2
1
3
t
t 2G A3
B
C
2 t
ds
ds
q
q
3
2
t
t
D
(12.43)
(12.44)
bantlar elde edilir. (12.42), (12.43) ve (12.44) bantlarndan nce q1 , q 2 ve q3 kayma aklar hesaplanr, daha sonra
q = t
bants yardmyla istenilen herhangi bir noktada kayma gerilmesi bulunur.
q3
ZML PROBLEMLER
Problem 12.1 : ekildeki mil homojen bir malzemeden yaplmtr. Her iki ksmda kayma gerilmelerin ayn
olmas iin aplarn oran (D1/D2) ne olmaldr?
C
Mb
D1
2L
MA
zm :
C nin A ya gre dnmesi 0 olmal
D2
L
Mb
MB
MA
32.M A .2 L 32.( M b M A ).L
=0
G. .D14
G. .D2 4
Mb M
max
16.M b
=
.D 3
(1) in (2) ye blmnden
16.M A
.D1
D1 / D2 = 2
D1
D2
16.( M b M A )
.D2 3
olarak bulunur.
4
4
2.M A
Mb M A
3
MA
D
= 13
M b M A D2
Problem 12.2 : ekilde grlen sistemde burulma momenti diyagramn izerek

a)kesitte gerilme kontrol yapnz,
b)B nin A ya gre dnmesini bulunuz.
G = 10 4 N / mm 2
12 cm
10 kN.m
em = 90 N / mm 2
2m
4m
6 cm
zm:
M = 0
MA
A
dan
M A 10 + M C = 0 M C = 10 M A
(1)
10 kN.m
B
1 MA
MC
M A .2 (10 M A ).4
20
kNm
= 0 2.M A 4.(10 M A ) = 0 M A =
G.I o
G.I o
3
max
MC =
10
kNm
3
MA
uygunluk denkleminden
elde edilir. (1) den
MC
(2)
bulunur. Maksimum kayma gerilmesi
20000 3
.10 .60
3
=
= 20,96 N / mm 2 < em = 900 N / mm 2
4
4
.(120 60 )
32
B / A
20000 3
.10 .2000
3
=
= 0,00873 radyan
4
4
(
120
60
)
8.10 4. .
32
Problem 12.3 : ekilde grlen sistemde
a)burulma momenti diyagramn iziniz,
20 kN.m 10 kN.m
b)kesitte gerilme kontrol yapnz,
cm
10
Kesit
c)D kesitinin C kesitine gre bal dnmesini bulunuz.
em = 90 N / mm 2
G = 8.10 4 N / mm 2
MA
zm:
-MA+20
a)
B / A = C / A + D / C + B / D = 0
c)
10 MA
M = 0
M A 20 + 10 + M B = 0 M B = 10 M A
b)
-MA+10
-MA+20
max =
B / A
(1)
(2)
M A .200
(20 M A ).100 (10 M A ).300
=0
4
8.10 .9817477 8.10 4.9817477 8.10 4.9817477
2.M A 20 + M A 30 + 3.M A = 0 M A = 50 / 6 = 8.33kNm
11,67.10 .50
= 59,434 N / mm 2 < em = 90 N / mm 2
9817477
11,67.10 6
=
.1000 = 0,01486 radyan
8.10 4.9817477
M B = 1,67 kNm
Problem 12.4 : AB eleman boyunca en byk burulma momentinin olutuu kesitteki maksimum kayma
gerilmesinin max=10 N/mm2 olduu bilinmektedir.
a)Verilen ykler altnda kesitin D2 apnn alabilecei maksimum deeri bulunuz. G=8.104 N/mm2.
b) olduuna gre L mesafesini hesaplaynz
C
40 kN.m
30 kN.m
A
L/3
L/2
MA
30 MB
D1 =30 cm
MA
D2
L/6
MB
40-MA
zm:
a)
40
MA
M = 0
M A + M B = 10
(1)
C / A + D / A + b / A = 0
(1) ve (2) den M A =
5.M A L 120 L + 3.M A .L .M B .L = 0

5M A M B = 120
(2)
M A .L ( M B + 30).L M B .L
=0
3
2
6
2.M A .L 3.M B .L + 9.L .M B .L = 0

2.M A 4.M B = 9
MB
MB+30
M A 40 + 30 + M B = 0
(2)
Ve M B =
veya
130/6
130
kNm
6
70
kNm bulunur
6
70/6
110/6
max =
Io =
b)
MB
.R
Io
.( D1 4 D2 4 )
32
B / A
130 6
.10
10 = 6
.150 325000000mm 4
Io
325000000 =
.(300 4 D14 )
32
130 L 6
. .10
6
3
= 0,00125 =
L = 4500mm
4
8.10 .325000000
D1 = 263,07 mm
Problem 12.5 : ekildeki ii bo mile burulma momenti etkimektedir.

a)Burulma momenti diyagramn iziniz.
2
b)A kesitinde en byk kayma gerilmesi A max = 60 N / mm olarak lldne gre Mb burulma momentinin
deerini bulunuz.
c)B kesitinin A kesitine gre dnmesini bulunuz. G=8.104 N/mm2

Mb/2
D1 =16 cm
2M b
Mb/2
2M b
1,5Mb
2Mb
D2 =10 cm
m
zm:
a)
Io =
b)
A max = 60 N / mm 2
c)
.(80 4 50 4 ) = 54522340,5 mm 4
60 =
2.M b
.80
54522340,5
M b = 20445877,69 Nmm
2.20445877,69
1,5.20445877,69
2.20445877,69
.
1000
+
.
1000
+
.1000 = 0,026 rad
8.10 4 54522340,5
8.10 4 54522340,5
8.10 4 54522340,5
Problem 12.6 : ekildeki sistemde verilen ykler atnda A noktasnn kmesini bulunuz. G=8.104 N/mm2dir.
AB rijit ubuu tp kesitli elemana kaynakla sabitlenmitir.
zm:
Io =
(105 95 ) = 62988933mm
4
B
tp kesitli
eleman
rijit cubuk
40
M b = 1000 800 = 800000 Nmm

A
Mb
800000 3000
=
l =
= 4,8.104 rad.
4
G I0
8.10 62988933
A = 400 4,8.10 4 = 0.191 mm
40
cm F= 1000 N
t=1 cm
cm
F= 1000 N
300 cm
R =10 cm
Kesit
Problem 12.7 :
Boyutlar ve ykleme durumu yandaki ekilde grlen milin yaplm olduu malzemede kayma emniyet
gerilmesi em = 5000 N / cm 2 dir. Bu mili ekonomik olarak boyutlandrnz. AB ve BC ksmlarnn kesitleri daire
olacaktr.
zm:
D1
A
cm
100
MA
MA
D2
B
C
30 kNcm
cm
200
30000 Ncm
Uygunluk artndan
MC
AB + BC
MC
2 D14
M A .100 (30000 M A ).200
=0=
=0MA =
.30000
D14
D24
2 D14 + D24
G
G
32
32
D24
M b = 0 = M A + 30000 M c M c = 2 D 4 + D 4 .30000
1
2
Ekonomik boyutlandrma durumunda her bir blgede oluacak maksimum kayma gerilmeleri kayma emniyet
gerilmesine eit olmaldr. Buradan;
2 D14 .30000
16
16 M A
2 D14 + D24
= 5000
= 5000 192 D1 = 2 D14 + D24
3
3
D1
D1
D24 .30000
16
16 M C
2 D14 + D24
= 5000
= 5000 96 D2 = 2 D14 + D24
3
3
D2
D2
Yukardaki (1) ve (2) denklemlerinden 2 D1 = D 2
D 1 = 1,503cm ,
(1)
(2)
D2 = 3,006cm olarak elde edilirler.
Problem 12.8 : Ayn malzemeden yaplm ekilde grlen ak ve kapal tp kesitlerde kayma emniyet
gerilmesi em = 10000 N / cm 2 olarak verilmitir.
a) Bu kesitlerin emniyetle tayabilecekleri burulma momentlerini hesaplayarak karlatrnz.
b) Bulunan momentler altnda kesitlerin birim dnme miktarlarn hesaplaynz.
5
G = 8.10 6 N / cm 2 dir.
mm
zm:
Ma
Ak kesitin eylemsizlik momenti (12.34) den
a)
cm
1 N 3
1
I o t i si = 2.5.0,53 + 2.10.0,53 = 1,25cm 4
3 i =1
3
cm
10
Maksimum kayma gerilmesi de (12.35) den
maks =
mm
Mb
M
t maks = a .0,5 em = 10000, M a = 25000 Ncm
Io
1.25
olur. Kapal tp kesit iin

Mk
cm
maks
M k = 20M a
M
Mk
= k =
em = 10000 M k 500000 Ncm
2t A 2.50.0,5
cm
10
sonular elde edilir. Bu iki sonutan
A = 5.10 = 50cm 2 olduu grlr.
(12.38)
b) Birim dnme alarnn hesab:

Ak tp kesit:
a =
Ma
25000
=
= 2,5.10 3 rad / cm
6
G I o 8.10 .1,25
Kapal tp kesit:
k =
M k ds
500000 10
5
=
+ 2. = 3,75.10 4 rad / cm
2.
2
6
2
t
0,5
4 GA
4.8.10 .50 0,5
Ak tp kesit kapal tp kesitin 20 misli daha kk moment ile ykl olmasna karn misli daha fazla
dnmektedir.
5
mm
Ma
cm
10
mm
Mk
cm
cm
10
cm
Problem 12.9 : Boyutlar ekilde verilen iki gzl tp kesite iddetinde burulma momenti etkimektedir.
Kayma akmlarn ve birim dnme asn bulunuz.
G = 8.10 6 N / cm 2 dir.
zm: Kayma akmlarn bulmak iin her bir gzn tad momentlerin toplamnn kesitin tad
momente eit olduunu ve gzlerin birim dnme alarnn birbirlerine eit olduunu yazmak yeterlidir.
(12.38), (12.41) formllerine gre
M b = 2q1 A1 + 2q2 A2
5
mm
1
ds
1
ds
q =
q
v
2G A1 I t
2G A 2 II t
,
5
mm
q2
q2
mm
mm
mm
6
5
mm
cm
12
q2
cm
15
q1
q1
II
Mb2
mm
10
q1
q2
Mb1
q1
cm
eitliklerinden q1 ve q2 bulunacaktr. ntegraller gzlerin evresi boyunca alnacaktr. Kalnlklar sabit

olduuna gre
1 10 12 10
1 15 12 15
12
12
(
)
+
+
+
q
q
q
q
q
q
=
+
+
+
(
)
1
2
2
2
1
1
15.12 0,5 0,6 0,5

0,4 10.12 0,5 0, 6 0,5
0, 4
eitlii elde edilecektir. Bu eitlikten
31q1 = 33q2
bulunur.
Bu sonu moment eitliinde yerine konursa
30.10 5 = 2 (15.12 ) q1 + 2 (10.12 )
31
q1 q1 = 5124,2 N / cm ve q2 = 4813,66 N / cm
33
elde edilir. Kesitin birim dnme as
=1 = 2 =
=
ds
1
1
ds
q1 =
q2
t
2G A1 I
2G A 2 II
t
1
[110(5124,2) 30(4813,66)] = 1,4557.10 4 rad / cm
6
2.8.10 .15.12
5
mm
mm
q2
mm
mm
mm
6
5
mm
cm
12
q2
cm
15
cm
q1
I
Mb2
q2
q1
II
mm
10
q1
E
q2
olarak bulunur.
Mb1
q1
PLASTSTE VE KIRILMA
HPOTEZLER
Eksenli Gerilme Hali in Mohr emberi:
2
2
3
1
2
1
max =
(a)
max
1 3
3
1
3
1
2
2
max
2
1
(b)
(a)
2
1
1
(c)
1
(c)
(b)
1 3
max
(a)
(c)
(b)
max =
1
2
Boyutlandrmada gerelerin yk altndaki davranlar ile ilgili bilgiler kullanlr. Bu bilgilerden en nemlisi
gerecin hangi yk deerinde tehlikeli duruma getiidir.
Tehlikeli durum, gevrek olan cisimlerde krlma, kopma ve ezilme gibi paralanma hali, plastik zellie
sahip ve ok uzayan cisimlerde ise, akma halidir.
Bir eksenli gerilme halinde bu bilgi ekme deerinden elde edilir ve tehlikeli durum gerilmesi olarak snek
malzemede akma limiti, gevrek malzemede ise krlma limiti alnr.
Yap ve makine elemanlar ou kere iki veya eksenli gerilme ile ykl olurlar. Byle durumlarda, bir
eksenli gerilme durumunu yanstan ekme deneyinden elde edilen bilgilerle yetinilemez ve iki veya
eksenli gerilme altnda gerecin ne zaman tehlikeli duruma getiinin bilinmesi gerekir.
Fakat iki veya eksenli gerilme deneyi yapmak hemen hemen imkanszdr ve tek eksenli gerilmede bir
gerilme deikeni olmasna ramen iki eksenlide iki, eksenlide gerilme deikeni olmas sebebiyle
ok fazla kombinasyon olup deney yaplsa bile, bu kadar ok kombinasyondan genel bir sonu karmak
olanaksz hale gelir.
Bu glkler bilim adamlarn, iki ve eksenli gerilme hallerindeki tehlikeli durumlar bir eksenli ekme
deneyi sonularndan yararlanarak bulmay amalayan teoriler ne srmeye itmitir.
ekilde ayn bir cismin iki tip zorlanmas gsterilmitir,

bunlardan biri bir eksenlidir ve M ile gsterilen gerilme
altnda cisim snr durumuna ulamtr. kinci gerilme
hali eksenli olup orada da durum, tpk birincideki
gibi, snrdadr. Ksaca her iki zorlama tehlike
ynnden zdetir. Mukavemet veya mukayese
kriterlerinden maksat, fizik ynden eit durumda olan
iki halin gerilmeleri arasndaki matematiksel banty
bulmaktr.
f (1,2,3)M
2
1
3
denkleminin bir yzeyi tanmlad
dnlebilir.
asal gerilmesiyle verilen herhangi bir gerilme hali
bu gerilme uzaynda bir nokta tanmlar. Bu nokta M
denkleminin tanmlad yzeyin ierisinde ise verilen
gerilme hali tehlikesiz olur; nokta yzeyin zerinde ise
verilen gerilme hali tehlikesiz durumun snrnda
demektir.
Nokta yzeyin dnda ise gerilme hali tehlikeli
demektir. Bu geometrik yorum, hidrostatik basn
gerilmesi hallerinin tehlikeli olamayaca gerei ile
beraber gz nne alnrsa gerilme uzaynda M
denkleminin tanmlad yzeyin hidrostatik gerilme
hallerini gsteren noktalarn geometrik yerini
kesmemesi gerekecei anlalr.
2
1
Bu geometrik yer 1 ,2, 3 eksen takmnn a ortay olan

dorudur. Bylece, nerilen hipotezlerin doru olma
olaslklarn snayacak bir kriter elde edilmi olur.
Gerilme uzaynda hidrostatik gerilme hallerini tanmlayan aortay dorusunu kesmeyen yzey ancak iki utan ak bir
yzey olabilir. Mevcut teoriler ierisinde bu art salayan hipotez says ikidir. Ancak bu hipotezler de yalnz hidrostatik
basn hallerini deil, btn hidrostatik halleri tehlikesiz gsterirler. Halbuki hidrostatik basn halinde malzeme tehlikeli
duruma sokulamazken, hidrostatik ekme halinde durum byle deildir.
Mevcut krlma hipotezleri, Krlmada gerilmeyi sorumlu tutan hipotezler, Krlmada ekil deitirmeyi sorumlu tutan
hipotezler ve Krlmada ekil deitirme enerjisini sorumlu tutan hipotezler olarak grupta toplanabilir. Bu hipotezlerde
denklemler gerilme cinsinden ifade edilir.
Gerilme hipotezleri: Bu hipotezler plastik hale gemede gerilmeyi
sorumlu tutarlar.
En byk normal gerilme hipotezi:
Bu hipotezde M ekme ve basnta ayn ise hibir asal gerilme
M deerini aamaz. Bu durumda kapal yzey a ortay keser.
dolaysyla ilgili teori hidrostatik gerilme halini salayamaz
-M
2
o
M 1
-' M
M 1
-' M
-M
ki eksenli gerilme halinde (3 =0) soldaki sekilde, M , M den farkl ise sadaki ekil elde edilir. Bu teori sadece gevrek
malzemelerde kullanlabilir.
max
En byk kayma erilmesi hipotezi: Bu hipotez krlmada en byk kayma gerilmesini

sorumlu tutar ve eksenli gerilme halindeki en byk kayma gerilmesinin bir eksenli halde
tehlikeli durumdaki kayma gerilmesine eit olmas halinde krlmann meydana geleceini
ngrr. eksenli gerilme halinde en byk ve en kk asal gerilmeler srasyla max ve min
max min M
ile gsterilirse bu teori
max min M denklemleri ile ifade edilir.

2
2
Hidrostatik gerilme hallerinde kayma gerilmesi mevcut olmadna gre bu teori hidrostatik
basn deneyini salar.
Mhendislikte hem hidrostatik basn deneyini salamas, hem de kullan kolayl nedeniyle,
zellikle snek malzeme iin, hemen daima kullanlan buteoriye Tresca akma koulu denir.
En byk kayma gerilmesinin Mohr emberinin yarapna eit olduu hatrlanrsa, iki
eksenli gerilme halinde tehlikeli durum gerilme hallerinin dzleminde merkezleri
ekseni zerinde olan eit yarapl Mohr emberleri ile tanmlanaca anlalr. Bu
emberlerin zarf erileri eksenine paralel olan iki dorudur.
(2)
(1)
-M
M
(3)
-M
(4)
Coulomb kayma gerilmesi hipotezi: Burada cismin mukavemetinin sona ermesinde, yine esas olarak, kayma gerilmesi
alnmakla birlikte,kayma gerilmesinin etkidii yzeydeki normal gerilmenin de, i srtnme sebebiyle, bir rol olaca
dnlmektedir.
1 3 = a b( 1 + 3 )
bants snr durumlar tarif eder.
Burada a cismin kohezyonu ile ilgili bir sabit, b de i srtnmeyi karakterize eden boyutsuz bir arpandr. b = 0 hali bir
nceki hipotezi verir.
ekme mukavemeti iin:
M 0 = a b( M + 0)
Basn mukavemeti iin: 0 ( M

) = a b[0 + ( M
)]
a=
M+'M
2 M M
M +M
a
2b
'M-M
M
M
M +M
ve b =
M
A
-' M
- 'M
-' M

a
sin = b, cos = 1 b 2 , tg =
, OA =
= M M
2b M M
1 b 2
b
= m + n =
b
1 b2
a
2 1 b2
Mohr genel kayma gerilmesi hipotezi: En byk kayma gerilmesi hipotezinin yukarda anlatlan ekilde
geniletilmesi gevrek cisimler iin uygun dmemektedir. nk deneyler gstermitir ki, snr Mohr
emberlerinin zarf daima iki doru deildir. Mohr a gre en byk kayma gerilmesi, zerine etkiyen normal
gerilmeye baldr; fakat bu ballk lineer deildir.
1 3 = f ( 1 + 3 )
gibi genel bir ekle sahiptir.
Burada f fonksiyonu her malzeme iin deneyden tayin edilecektir.

ekilde bir gerecin snr Mohr dairelerinin doru olmayan zarf gsterilmitir
imento har
o
Sv
zarf band
elik
Font
Porselen
Eksenli Gerilme Hali:
ui =
1
( 1 1 + 2 2 + 3 3 )
2
ui =
1
12 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 2 3 + 3 1 )
2E
2 2 2
2
ui = G 1 + 2+ 3 +
( 1 + 2 + 3 )
1
2
1
ui = [ x x + y y + z z + xy xy + xz xz + yz yz ]
2
ui =
1
1 2
2
2
x2 + y2 + z2 2 ( x y + x z + y z +
( xy + xz
+ yz
)
2E
2G
G 2

2
2
2
ui = G x2 + y2 + z2 +
( x + y + z ) + ( xy + xz + yz )
1 2
2
ui
= x
x
ui
=x
x
Gerilme Tansrnn Hacim ve Biim Deitirme Bileenleri:
3-m
m
2-m
m
1 , 2 ve 3
m , m , m
1-m
1 m , 2 m , 3 m
hacmin sabit kalmas artnn gereklemesi iin, = 0 ve dolaysyla
( 1 m ) + ( 2 m ) + ( 3 m ) = 0
0 m
1 0

0 2 0 = 0
0
0 3 0
m
0
1
3
m = ( 1 + 2 + 3 )
0 1 m
0

0 + 0
2 m
m 0
0
3 m
denkleminin sa tarafndaki ilk terime hacim deitirme bileeni tansr, ikinci terime ise biim
deitirme bileeni tansr veya deviatr bileen tansr ad verilir.
Hacim ve Biim Deitirme Enerjileri:
0 m 0
0 1 m
0
0
1 0
2 m
0
0 2 0 = 0 m 0 + 0
0 0 0
0 m 0
0
3 m
3
Yukardaki ifadenin sa tarafndaki birinci ve ikinci bileenleri iin ekil deitirme enerjisi younluklar hesap edilsin.
Safi hacim deiiklii ile ilgili enerji uv ve yalnz biim deiiklii yapan enerji de ug ile gsterilsin. Buna gre
ui = uv + ug
uv =
3(1 2 ) 2 (1 2 )
1
m =
( 1 + 2 + 3 ) 2
(3 m2 2 3 m2 ) =
6E
6E
2E
ug =
1
12 + 22 + 32 ( 1 2 + 2 3 + 1 3 )
6G
ug =
1
( 1 2 ) 2 + ( 2 3 ) 2 + ( 3 1 ) 2
12G
Enerji Hipotezleri: Bu hipotezler, malzemenin plastik hale geme veya mukavemetinin yenilmesinde, ekil deitirme
enerjisinin veya bunun bir ksmnn rol oynadn kabul eder. Enerji tek eksenli snr zorlamadaki enerjiye ulanca cisim
snr duruma ulam olarak gz nne alnr.
Toplam ekil deitirme enerjisi hipotezi: eksenli hal ile tek eksenli hal eitlii ile mukayese edilebilir.
ui =
1
1 2
M
[ 12 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 1 3 + 2 3 )] =
2E
2E
12 + 22 + 32 2 ( 1 2 + 1 3 + 2 3 ) = M2
3 = 0 dzlemsel gerilme hali
12 + 22 2 1 2 = M2
a=
1
1
M ,b =
M
1 +
1
Biim deitirme enerjisi hipotezi: Hidrostatik basn deneyinde, mukavemetin snrsz oluu, tehlikeli durumun
domasnda, hacim deitirmenin bir rol olmadn aka gstermektedir. O halde enerji esasna dayanan bir hipotez
kurulurken hacim deitirme enerjisini hesaba katmak doru olmaz; daha ok enerjinin, cismin geometrisini deitirmeye
sarf edilen ksm, yani biim deitirme enerjisi mukayesede dikkate alnmaldr.
ug =
1 2
1
M
[ 12 + 22 + 32 ( 1 2 + 1 3 + 2 3 )] =
6G
6G
12 + 22 +32 (1 2 +13 + 23 ) = M2
Biim deitirme enerjisi hipotezi dzlemsel gerilme hali iin bir elips ile temsil edilebilir.
12 + 22 1 2 = M2
a = 2 M , b =
2
M
3
Dzlemsel gerilme hali asal gerilmeler yerine x y xy gerilmeleriyle verilecek olursa:
x2 + y2 x y + 3 xy2 = M2
eitli Hipotezlerin Karlatrlmas:
eitli hipotezleri birbirleriyle karlatrma iin bunlarn 1 , 2 ve 3

eksen takmndaki tasvilerini st ste izmek gerekir. Byle bir karlatrma dzlem
gerilme hali iin ekilde gsterilmitir.
M
M
En ierideki altgen max hipotezini, bunu evreleyen elips maksimum biim

deitirme hipotezini ve en dardaki kare ise en byk normal gerilme hipotezini
gstermektedir.
max hipotezi dier iki hipotezden daha dk snr deerler vermektedir. Hem ifadesinin basitlii, hem de daha emin
sonular vermesi dolaysyla uygulamada max hipotezi ok kullanlr. Maksimum biim deitirme enerjisi hipotezi baz
hallerde max hipotezinden %15 den fazla olmayan sapmalar gstermektedir. Srekli bir snr erisiyle temsil edilmesi
ynnden bir ok problemlerde, zellikle plastisite teorisinde, maksimum biim deitirme enerjisi kullanlr.
zet olarak, pratikte, gevrek malzeme iin Mohr un genel kayma gerilmesi hipotezi, ok uzayabilen malzeme iin de,
ya en byk kayma gerilmesi ya da biim deitirme enerjisi hipotezi seilir.
ekilde grlen dikdrtgenler prizmas F1 =50 kN ekme ve F2= 20 kN basn kuvvetleri etkisindedir.
M = F = 250 N/mm2 ve bu kuvvetlerden meydana gelen gerilmeler niform yayl kabul edildiine gre
t kalnln;
a)Max normal gerilme hipotezine gre
1 M
b)Max kayma gerilme hipotezine gre
1 3 M
c)Biim deitirme enerjisi hipotenize gre hesaplaynz.
x =
1 =
20000
30t
2500
t
y =
50000
20t
2 =0
12 + 22 + 32 ( 1 2 + 1 3 + 2 3 ) = M2
z =0
2000
3 =
3t
2500
250 t 10 mm
t
2500 2000
+
250 t 12.7 mm
t
3t
6250000 444444 1666667
+
+
62500 t 11.7 mm
t2
t2
t2
F1
t
F2 =20 kN
2 cm
F1 =50 kN
F2
3 cm

Muk 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Muk 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Muk 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

YILDIZ TEKNK NVERSTES

Giri, Kavramlar, lkeler

FORM 1: DERS TANITIM VE DEERLENDRME

Dersin Ad: MUKAVEMET I

Prof. Dr. Faruk YKSELER

Tayc sistemlerin boyutlandrlmas ve emniyetli olarak tanabilecek

Giri, Kavramlar, lkeler / Kuvvet ve Gerilme Hali / ekil Deitirme Hali /

Kazandrd Bilgi ve Beceriler

Dzlemsel ve boyutlu cisimlerde gerilme ve ekil deitirme analizinin

1. NAN, M., Cisimlerin Mukavemeti , T Vakf, stanbul, 2001.

dev ve Proje Konular

Laboratuvar Deney Konular

Sosyal ve Beeri Bil.

BAARI DEERLENDRME SSTEM

Proje Dersi ve Bitirme almas

FORM 2: DERSN LEN PROGRAMI

Dersin Ad: MUKAVEMET I

Giri Kavramlar. lkeler.

kuvvet ve gerilme hali.

ekil deitirme hali.

Gerilme-ekil deitirme bantlar (Hooke yasas).

ekil deitirme enerjisi. Emniyet gerilmeleri.

ubuk mukavemetinin esaslar. Kesit tesirleri. Edeerlilik bantlar.

Eksenel normal kuvvet halinde gerilme ve ekil deitirme. Eksenel normal

Kesme kuvveti halinde gerilme ve ekil deitirme.

Dairesel kesitli ubuklarn burulmas.

Dairesel kesitli olmayan ubuklarn burulmas.

nce cidarl ak kesitlerin ve ince cidarl blmeli kapal tp kesitlerin

1. M. nan,: Cisimlerin Mukavemeti, Ar Kitabevi, 1967.

8. N.Yaman, R.Erdl, A. O. akrolu: zml Mukavemet Problemleri I,

Gvenlik (emniyet) koulu

Ekonomik olma koulu

Yaplacak greve uygun olma koulu

Malzemeler in Baz Kabuller

Homojenlik: Cismin fiziksel zelliklerinin koordinatlardan bamsz olmas zelliine denir.

Heterojenlik: Cismin fiziksel zelliklerinin koordinatlara baml olmas zelliine denir.

zotropi: Cismin fiziksel zelliklerinin dorultudan bamsz olmas zelliine denir.

Anizotropi: Cismin fiziksel zelliklerinin dorultuya baml olmas zelliine denir.

Elastik, Plastik, Elasto-plastik Cisim

Tam elastik cisim

Tam plastik cisim

Dorusal elastik cisim

Birinci Mertebe Teorisi:

ekil 2.1 de grlen cisim, zerine etkiyen d kuvvetleri ile dengede

Gsterilen bu kavramlar bir animasyonda boyutlu olarak canlandralm.

1.2 Gerilme Durumu:

Gsterilen bu kavramlar bir animasyonda boyutlu olarak canlandralm.

1.2 Gerilme Durumu:

1.3 Gerilme Hali:

imdi gerilme halindeki bu cismi boyutlu bir animasyonla canlandralm.

1.3 Gerilme Hali:

Normal gerilme iin iaret kabul:

1.3 Gerilme Hali:

ekil 2.5 de normali x dorultusunda olan dzlem zerindeki gerilmenin koordinat

Normali y dorultusunda olan dzlem zerindeki gerilme bileenleri (yx , y , yz) ve

ile gsterilen bant vardr.

1.4 ki Eksenli Gerilme Hali:

imdi normali olan herhangi bir kesitteki gerilme