Aardrijkskunde

Denkend aan Holland

Par.1 Nederland rivierenland: Rijn en Maas
Stroomgebied:
gebieddatviabepaalderivierafwatert.
Waterscheiding
:grenstussentweestroomgebieden:hoogstedeelstroomgebied.
Debiet:
waterafvoer
rivieropbepaaldmomentopbepaaldeplaats.
regenrivier:
voertneerslagaf,onregelmatigregiem,laagsteafvoerinzomer.
gletsjerrivier:
voertsmeltwateraf,vrijregelmatigregiem,laagsteafvoerin
winter.
gemengderivier:
voertneerslagensmeltwateraf,regelmatigregiem.
Vertragingstijd:
matewaarinafvoervanregenwaterwordtvertraagddoorvegetatie
enondergrond.
Stroomstelsel/rivierstelsel:
deRijniseengemengderivierendeMaaseen
regenrivier.DeRijnmondtinNederlanduitviameerderetakkenrichtingzeeende
Maasontspringtinlaaggebergtezondersneeuwofijsbedekking.

kenmerkenRijnenMaas
lengte
stroomgebied
verval
verhang
extreemgemetendebiet
alarmdebiet

Rijn
1.320km
2
185.000km

Maas
925km
2
36.000km

1.600m

400m

1,21m/km

0,44m/km

3
12.600m
/sec

3
3.000m
/sec

3
8.000m
/sec

3
1.500m
/sec

bijditdebietwordtgewaarschuwdenworden
maatregelengetroffenzoalsdijkbewaking.

Verval:
hoogteverschiltussentweepuntenvaneenrivier.
Verhang:
hoogteverschilvanrivierperkilometer.
Bedijkingvanrivieren:
iseenactievemaniervanbeschermentegenhetwater.
Vrdebedijkingwoondemenophogereplaatsen.Debedijkingmaakteeeneind
aandevormingvanoeverwallenenkomgronden.
Lengteprofiel(bronmonding):
bovenloop:
ingebergte

doorgroothoogteverschilhogestroomsnelheid,ook
transportkeienengrind,nietbevaarbaar.
middenloop:
doorvlakkerdaldoorlagerestroomsnelheidvooraltransportvan
zandenkleitendelebevaarbaar.
benedenloop:
vlakbijmondingdoorlagestroomsnelheidtransportvanzand
enklei,bevaarbaar.

Dwarsprofiel(doorsnede):
zomerbed:
rivierbeddingtussenzomerdijkenwaarookbijlagewaterstand
waterstroomt.
zomerdijk(zomerkade):
lagedijkdiezomerbedbegrenstfunctioneertbijlage
waterstand.
winterbed:
gebiedtussenwinterdijken(zomerbedenuiterwaarden)waarbij
hogewaterstandwaterstroomt.
uiterwaard:
strooklandtussenzomerdijk(zomerkade)enwinterdijk,diebij
hoogwateroverstroomt.
buitendijksland:
nietbeschermddoordijkenwinterbeddusinclusief
uiterwaarden.
binnendijksland:
beschermddoordijkenomgevendoordijken.

Par.2 Veranderend weer en klimaat

Klimaatverandering
alsoorzaaktoenameoverstromingsrisicoenwateroverlast
vanrivieren.
klimaatveranderingopkortetermijn:
mogelijkdoorversterktbroeikaseffect.
klimaatveranderingheeftgrotegevolgenvoorwaterafvoer:
bv.doorhogere
afvoerpieken.
Onregelmatigerneerslagregiem:
groterverschilregenvalgedurendejaar.Dit
komtdoor:
natterewintersmetvakerextremeneerslag
regenvaakinhevigebuien.
inzomerminderregendagenmaarhevigerbuien
droger,somszwarebuien
Zeespiegelstijging:
stijgingvanhetzeeniveaudoorafsmeltenvansneeuw/ijsen
uitzettenvanzeewater.Ditis
absolutezeespiegelstijging
.
Relatieve
zeespiegelstijging
wordtveroorzaaktdoorbodemdalingofeencombinatievan
bodemdalingmetabsolutezeespiegelstijging.
Bodemdaling:
verlagingvandehoogtevaneenrivierbodem.Dooroorzaken
hiervanzijn:
Doorbedijkingwordtergeenzandenkleimeerafgezet,datvroegerde
bodemdalingtegenhield.
Doorverlagingvandewaterstanddoorwegpompingzaktdebodemvanhet
kleienveengebiedin(inklinkering).
Veenoxidatieveendatbovenhetgrondwateruitkomtenwordtblootgesteldaan
lucht,wordtafgebroken.
DoordeaardgaswinningdalenstukkenvanNederland.Alshetgas3kmonder
degrondwordtweggehaald,moetdezandsteenlaagdebovenliggende3km

gesteentealleendragen.Hierdoorkandelaaginelkaargedruktworden.Ditkan
schoksgewijsgebeuren,danishetgevolgeenaardbeving.
HetcontinentonderNederlandisdoorhetzwareijsindeijstijdgaan
schommelen.Opditmomentherstelthetcontinentzijnevenwichtweer,
waardoorWestNederlanddaaltenOostNederlandstijgt(kanteleffect).
Hogerepiekafvoervooralinwinter
doormeerextremeneerslag.
Rivierenwaterenmoeilijkeraf
doorstijgingzeeniveaumoetrivierhoger
afwateren.
Verderkomendevolgendeproblemenernogbij:
verderbinnendringen(zout)zeewaterbijhogerezeespiegel
slechtvoor
landbouw.
hindervoorscheepvaart
doortehogeoftelagewaterstanden.
waterkwaliteitneemtafindrogezomer
verontreinigingwordtminderverdund
rivierwatersomstewarmvoorkoelwater.

Par.3 Overstromingsgevaar en ruimtelijke ordening

Menselijkeingrijpeninstroomgebied:
bedijkingenontwatering:
verminderdederuimtevoorderivier.
ontbossinginmiddenenbovenloop:
vooreconomischeactiviteitenalsland
enbosbouwenskipistes.
versteningenverharding:
doorverstedelijkingtoenamevanbebouwingwater
kannauwelijksinondergronddoordringen.
bemalingvoorlandbouw:
leidtinWestNederlandtotbodemdalingdoor
inklinkenvankleienveenversterktoverstromingsrisico.
beheersing/regulatievanwaterafvoerinwinterbedding:
metnamein
uiterwaarden.
crerenvanobstakelsvoorwaterafvoerinwinterbedding:
metnamein
uiterwaarden,zoals:
bouwenstadswijkenenbedrijventerreineninuiterwaarden.
aanleginfrastructuur.
Gevolgenvanmenselijkeingrijpen:
versneldeafvoerneerslagnaarrivier:
doorontbossingen
verstening/verhardingmededoorminderafvoerviaondergrond.
verkortingvertragingstijd:
waterstroomtsnellernaarbenedenloop,omdat
minderwordtvastgehouden.
hogerepiekafvoernaneerslag,lagereafvoerindrogetijden:
metalsgevolg
een
onregelmatigerregiem
grotereverschilleninwaterafvoeroverhetjaar.
vergrotingoverstromingsrisico
:dooronderandere:
hogereafvoerpieken
doorversneldeafvoerinbovenloop
verhogingwaterstandbijvertragingwaterafvoer
zoalsobstakelsin
winterbedding,stuwenenkribben.
verkleiningwaterbergendvermogen:
minderruimtevoorrivierzoals
doorbouwinuiterwaarden.
verkleiningoverstromingsrisicodoorafsnijdenbochten/kanalisatie:
voor
scheepvaartgeeftsnelleafvoerrivierwaternaarzee.