Pojcie i element skadowe sektora finansw

- sektor pastwowy i publiczny

- sektor prywatny - nastawiony na zysk
Sektor publiczny zaspokaja potrzeby wiadczc usugi w sposb nieodpatny lub czciowo
odpatny ale eby te usugi wytworzy musza ponosi koszty. Ich celem nie jest zysk, kade
pastwo ma swj sektor publiczny a pienidze na finansowanie usug otrzymuje od sektora
prywatnego.
Przepyw rodkw pienionych regulowany jest przez ustawy, kary normy prawne i kategorie
ekonomiczne (podatki skadki opaty)
Sektor finansw publicznych
-rzdowy obejmuje te jednostki organizacyjne ktra s podporzdkowane wadzy i
administracji centralnej ( kancelaria prezydenta, izba kontroli) s finansowane z budetu
pastwa
-samorzdowy- wszystkie jednostki organizacyjne ktre s podporzdkowane wadzom
(gmin, powiatw) administracji samorzdowej a finansowane s z budetu pastwa
- ubezpieczenia spoeczne (fundusze celowe) ZUS KRUS Pefron
Dochody sektora finansowego
60- 65% dochd sektora finansw publicznych wpywa do budetu pastwa
17% wpywa do samorzdu jednostek terytorialnych
18% zasila fundusze celowe
a pienidze na fundusze celowe s z skadek a pozostae z podatkw
Wydatki
39% finansowane z budetu pastwa
33% finansowane podsektora samorzdw terytorialnych
28% funduszy celowych
Budet pastwa dotuje samorzdy i fundusze celowe (dlaczego pastwa dotuje KRUS ZUS i
policje?)
Subwencja- ma charakter oglny i nie trzeba si rozlicza
Dotacja- ma charakter celowy
Istot budetu najpeniej odzwierciedla trjczonowa definicja, z ktrej wynika ze budet to
1. Fundusze gromadzenia i wydatkowania rodkw pieninych przez organy wadzy i
administracji publicznej
2. Operatywny plan finansowy w ramach ktrego s gromadzone dochody publiczne i
dokonywane wydatki publiczne
3. Norma prawna uchwalona przez najwaniejszy organ przedstawicielski na danym szczeblu
wadzy publicznej upowaniajc organ wykonawczy do gromadzenia dochodw publicznych
i do dokonywania wydatkw publicznych
Funkcje budetu
-alokacyjna wie si z finansowaniem potrzeb wynika z potrzeby istnienia pastwa jako tej
instytucji ktra powinna zapewni co najmniej niezbdny lad wewntrz kraju oraz szeroko
rozumian ochron pastwa przed otoczeniem zewntrznym ( policja lad administracja,
1

porzdek wewntrzny, dobra publiczne),

dobra publiczne musza by finansowane z rodkw publicznych a dobra spoeczne maga by
z nich finansowane ale nie musza funkcja ta suy tez gromadzeniu dochodw by przekaza
je instytucjom ktre wiadcz nam usugi
-wyrwnawcza- f. ta polega na korekcie podziau PKB, redystrybucja ta jest niezbdna ze
wzgldu spoecznych, w praktyce realizacja tej funkcji budetu polega z 1 strony na progresji
podatku, stosowaniu ulg podatkowych a z 2 strony na dokonywaniu z budetu wydatkw w
formie transferw pieninych w celu finansowania zasikw z pomocy spoecznej z
zapotrzebowania spoecznego i dofinansowaniu ubezpiecze spoecznych
- stabilizacyjna- polega na zapewnianiu rwnowagi gospodarki i utrzymaniu wzrostu
gospodarczego- funkcja ta rozwina si w latach 30-20 w. pod wpywem teorii Keinsa jest
przejawem uznania potrzeby coraz silniejsze bo oddziaywania pastwa na przebieg procesw
gospodarczych w praktyce realizacja tej funkcji polega na przekazywaniu dotacji dla
podmiotw gospodarczych.
Charakterystyka podstawowych zasad budetu
Zasady budetowe to reguy wynikajce z ustawy o finansach publicznych ktrych
przestrzeganie na etapie opracowywania i wykonywania budetu powinno si przyczynia do
lepszej realizacji budetu
Zasady budetu mona rozpatrywa w 3 paszczyznach
1 pierwsza grupa odnosi si do struktury organizacyjnej budetu i w ramach tej grupy zasad
mieci si zasada jednoci ( formalnej i materialnej)
2 druga grupa zasad budetowych dotyczy organizacji finansowania form funkcjonowania
podmiotw w sektorze publicznym i w ramach tej grupy zasad mieci si zasada zupenoci
3. Trzecia grupa dotyczy techniki opracowywania uchwalania i wykonywania budetu
-zasada rocznoci
- zasada rwnowagi
- zasada szczegowoci
ad. 1 zasada jednoci w pastwie powinien funkcjownowac1 budet na rachunek ktrego
wpywayby wszystkie rodki publiczne a z ktrego finansowane byyby cale wydatki
publiczne, sprzeczne z ta zasada jest istnienie duej liczby funduszy celowych a w pewnym
sensie jednostek samorzdowych i terytorialnych,
struktura organizacyjna budetu w kadym pastwie jest dostosowana do struktury org
aparatu wadzy administracji publicznej
W Polsce struktura organizacyjna budetu jest 4 szczeblowa
- na szczeblu centralnym budet pastwa
- na szczeblu lokalnym budet gminy 2478
- na szczeblu ponad lokalnym budet powiatu 314
- na szczeblu wojewdztw- budety wojewdztw 16
Zgodnie z zasada jednoci materialnej w budecie nie mona wiza okrelonych dochodw
z konkretnymi wydatkami, budet jest bowiem funduszem oglnym.

ad.2 zasada zupenoci budetu- zgodnie z ta zasada w pastwie wszelkie przejawy

dziaalnoci finansowej pastwa powinny mie swoje odzwierciedlenie w budecie
pocztkowo zasada ta bya rozumiana w sposb skrajny co oznaczao ze kady podmiot
sektora finansw publicznych wszystkie dochody odprowadza do budetu pastwa a cao
jego zada bya finansowana z budetu pastwa w p niejszym okresie zasada ta zostaa
nieco zliberalizowana i aktualnie dopuszcza si taka moliwo aby niektre podmioty
finansw publicznych z wasnych przychodw finansoway swoje wydatki
o podmiotw (jednostek organizacyjnych) sektora finansw publicznych w Polsce nale
- jednostki budetowe
- samorzdowe zakady budetowe
- agencje wykonawcze
- instytucje gospodarki budetowej
- pastwowe fundusze celowe
- ZUS KRUS i zarzdzone przez nie fundusze
- NFZ
- SP ZOZ samodzielny publiczny zakad opieki spoecznej
- uczelnie publiczne
- PAN i tworzone przez ni jednostki organizacyjne
- pastwowe i samorzdowe instytucje kultury
- inne pastwowe lub samorzdowe i osoby prawne z wyodrbnieniem przedsibiorstw
pastwowych, bankw pastwowych i pastwowych spek prawnych

Charakterystyka jednostek budetowych

jednostki budetowe to takie jednostki sektora finansw publicznych ktrych dochody s
dochodami budetu a wydatki wydatkami budetu, instytucje te s tworzone i likwidowane
odpowiednio przez ministrw wojewodw oraz organy uchwaodawcze JST, jednostki
budetowe funkcjonuj w owiecie, administracji publicznej, obronie narodowej, pomocy
spoecznej itp.
Podstawowe cechy jednostek budetowych
- rozliczaj si z budetem tak zwana metoda brutto
- ich wydatki sa niezalene od dochodw wasnych
- ich wyniki finansowe nie maja wpywu na wynagrodzenie i premie dla pracownikw
- rodki finansowe nie wykorzystane do koca roku nie przechodz na rok nastpny
(przepadaj)
Charakterystyka samorzdowych zakadw budetowych
zadania wasne JST w zakresie
- gospodarki mieszkaniowej
- drg mostw i placw
- wodocigw i kanalizacji
- lokalnego transportu zbiorowego
- targowisk
- zieleni gminnej
- kultury fizycznej i sportu
- cmentarzy komunalnych
- ogrodw zoologicznych
mog by wykonywane przez SZB (samorz. zakl. budz.)
SZB sa tworzone, przeksztacane likwidowane przez organy ustawodawcze JST, podstawa
gospodarki SZB jest roczny plan finansowy, ktry obejmuje przychody, w tym dotacje z
budetu JST, koszty, stan rodkw obrotowych , stan nalenoci i zobowiza i rozlicze z
budetu
SZB moe otrzymywa z budetu JST
- dotacje przedmiotowe a w niektrych przypadkach dotacje celowe ( na inwestycje oraz na
finansowanie zada z udziaem rodkw europejskich) dotacje przedmiotowe nie mog
przekroczy 50% kosztw dziaalnoci biecej SZB wpaca do budetu JST nadwyk
rodkw obrotowych na koniec roku chyba ze organizacja stanowica zdecyduje inaczej
SZB moe dziaa nie zgodnie z planem biznesowym jednak pod warunkiem ze nie zmieni si
wielko dotacji oraz kwota wpaty przez ten SZB moe dziaa nie zgodnie z planem
biznesowym jednak pod warunkiem ze nie zmieni si wielko dotacji oraz kwota wpaty
przez ten SZB
Cechy SZB
- rozliczaj si z budetu tzw. metoda netto

- ich wydatki sa zalene od przychodw wasnych

- rodkw niewykorzystane do koca roku przechodz na kolejny rok
Agencje wykonawcze- dziaaj na podstawie rocznego planu finansowego, ktry obejmuje
- przychody z prowadzonej dziaalnoci
- dotacje z budetu pastwa
- zestawienie kosztw
- wynik finansowy
- wydatki inwestycyjne
- rodki przyznawane innym podmiotom
- stan nalenoci i zobowiza
- stan rodkw pieninych na pocztku i na koniec roku obrotowego
Projekt planu finansowego agencji ustala jej waciwy organ w porozumieniu z waciwym
ministrem. W planie tym wydatki nie powinny by wysze od dochodw, chyba e wyrazi na
to zgod waciwy minister w porozumieniu z ministrem finansw. Agencja wykonawcza jest
zobowizana corocznie wpaci do budetu pastwa nadwyk rodkw finansowych
ustalon w tym planie finansowym na koniec roku w terminie do 30 czerwca nastpnego
roku. Agencja wykonawcza jest pastowa osob prawn utworzon na podstawie odrbnej
ustawy w celu realizacji zada pastwa. Agencje te zaczn funkcjonowa od 01.01.2012.
Instytucja gospodarki budetowej- to jednostka sektora finansw publicznych, ktra
odpatnie wykonuje zadania i pokrywa koszty swej dziaalnoci z uzyskiwanych przychodw.
Moe by utworzona przez ministra a take szefa kancelarii prezesa rady ministrw za zgod
rady ministrw oraz przez kierownika jednostki ktra organizuje prac organw wadzy
pastwowej. JGB uzyskuje osobowo prawn z chwil wpisania do KRS. ziaa na
podstawie rocznego planu finansowego, ktry obejmuje przychody, dotacje z budetu
pastwa, zestawienia kosztw, rodki na inwestycje, wynik finansowy, stan nalenoci i
zobowiza oraz stan rodkw pieninych na pocztek i koniec roku obrotowego. Koszty
JGB mog by ponoszone tylko w ramach uzyskiwanych przychodw oraz rodkw z
poprzedniego roku. JGB bd dziaa na podstawie statutu nadanego im przez organ
zaoycielski. Organ ten bdzie te powoywa dyrektora. JGB samodzielnie dysponuje
majtkiem na ktry skadaj si przeniesione na jej wasno nieruchomoci ze Skarbu
Pastwa, wyposaenie. Instytucja ta moe zaciga zobowizania do 30% rocznych
przychodw chyba e organ zaoycielski postanowi inaczej. Moe te zbywa rodki trwae
jednake na zasadach wycznie okrelonych przez organ zaoycielski. Warto majtku
JGB odzwierciedla fundusz JGB, ktry ulega zmianie w wyniku aktualizacji wyceny,
nieodpatnego otrzymania bd przekazania rodkw trwaych a take czenie czy dzielenie
tych instytucji take ulega zwikszenia z zysku.
Pastwowy fundusz celowy- jest tworzony na podstawie odrbnej ustawy, jego przychody
pochodz ze rodkw publicznych a koszty s ponoszone na realizacje zada publicznych, nie
posiada osobowoci prawnej a stanowi wyodrbniony nadzr bankowy ktrym dysponuje
wyodrbniony minister. ziaa na podstawie rocznego planu finansowego. Jego koszty mog
by ponoszone tylko w ramach posiadanych rodkw z tym e moe otrzymywa dotacje z
5

budetu, z PFC bd mogy by udzielone poyczki dla JST.

ad.3
- zasada rocznoci zgodnie z ta zasada budzet opracowywany i uchwalany jest na rok w
wikszoci pastw pokrywa si z rokiem kalendarzowym , projekt budetu wykonuje organ
wykonawczy (wjt, burmistrz, prezydent, zarzd powiatu , wojewdztwa, rzd) budzet
uchwala organ uchwaodawczy
prelogacja oznacza wyduenie obowizujcej starej ustawy budetowej na kolejny rok
- zasada rwnowagi zgodnie z ta zasada budzet powinien by zrwnowaony tzn. dochody=
wydatki,
dochody > wydatkw, jeli dochody<wydatkw to budzet jest deficytowy (mona go
uchwali ale trzeba wskaza rda sfinansowania deficytu, na przykad nadwyka budetu z
lat ubiegych, wpyw z prywatyzacji , kredyty, poyczki obligacje, nadwyki budetu
rodkw europejskich- s to przychody budetu ( wydatki- rozchody)
Jeli nie ma P+= W+R- rwnowagi- budzet jest niewany
W 2011r dochody ok 273,3 mld wydatki 315,3 mld, deficyt okoo 40 mld
ochody budetu rodkw europejskich ok 69mld a wydatki ok 84mld deficyt ok15 mld
Przychody budetu pastwa ok 402,3mld a rozchody 346,6 mld czyli dug publiczny
zwikszy si o ok 60mld
- zasada szczegowoci budetu odnosi si do jego ukadu, konstrukcji. Zasada ta postuluje
sporzdzanie budetu nie w jednej cznej kwocie, lecz w sposb rozbudowany, z podziaem
na zadania i rda dochodw pastwa oraz rodzaje i formy dochodw i wydatkw. Im
bardziej szczegowy jest budet, tym mniejsza swoboda wadzy wykonawczej w zakresie
prowadzenia gospodarki budetowej.

Dochody budetu pastwa

- podatki, opaty, ca
- wpaty z zysku przedsibiorstw pastwowych , 1osobowe spki Skarbu Pastwa i wpaty z
dywidend
- wpaty z zysku NBP wynikajce z ??
- wpaty nadwyki z rodkw finansowych agencji wykonawczych
- dochody pobierane przez pastwowe jednostki finansowe
- dochody z najmu i dzierawy majtku SP skarbu pastwa
- odsetki od rodkw zgromadzonych na rachunku bankowym
- odsetki od lokat terminowych ustanowionych ze rodkw zgromadzonych na centralnym
rachunku biecym banku narodowego
- odsetku od udzielonych poyczek
- grzywny mandaty kary pienine
- spadki zapisy darowizny na rzecz SP
- dochody ze sprzeday majtku ( o ile nie stanowi przychodu)
Wydatki budetu s przeznaczone na
- funkcjonowanie organw wadzy publicznej w tym organw administracji rzdowej,
kontroli i ochrony prawa oraz sadu i trybunau
- zadania wykonywane przez administracje rzdowa
- subwencje oglne dla jednostek samorzdw terytorialnych i dotacje
- wpaty do budetu unii europejskiej
- subwencje dla partii politycznych
-obsuga dugu publicznego
Rnica miedzy dochodami a wydatkami stanowi odpowiedni nadwyk lub deficyt , budzet
pastwa skada si z czci odpowiednim organom wadzy publicznej, administracji
rzdowej, sadom i trybunaom
W drobnych czciach ujmuje si subwencje krajowe i oglne, rodki wasne unii
europejskiej, rezerw oglna i celowa ponadto dochody budetu ujmuje si wg rde i
dziaw klasyfikacji budetowej.
Charakterystyka dochodw sektora finansw publicznych
Wadza publiczna w celu realizacji swoich zada dysponuje rodkami pieninymi z 3 rde
finansowania
- dochody z majtku publicznego
- dochody z danin publicznych
- przychody uzyskiwane z kredytw i poyczek
ochody z majtku publicznego byy gwnym rdem utrzymania aparatu publicznego w
ustroju feudalnym, kiedy brak byo wyra nego wyodrbnienia wasnoci pastwowej od
prywatnej, wwczas domeny krlewskie czyli wasno ziemska skupiona w rkach
panujcego umoliwiaa utrzymanie dworu i wojska
7

Upadek ustroju feudalnego spowodowa ze dochody z majtku publicznego zaczy

gwatownie si zmniejsza i musiay by zastpione innymi rdami dochodw publicznych,
takimi dochodami stay si gwnie daniny publiczne. S to przymusowe wiadczenia na
rzecz pastwa najoglniej mona je podzieli na daniny publiczne w naturze i pienine (
podatki opaty i ca)

Podatek to jednostronnie okrelone przymusowe bezzwrotne i nieodpatne wiadczenie

pienine o charakterze oglnym pobierane przez wadze publiczne na podstawie
obowizujcych ustaw . jest to kategoria ekonomiczno- prawna.
konomiczny charakter podatku polega na tym ze s one narzdziem redystrybucji PKB, a
ich zadaniem jest zgromadzeniem rodkw pieninych na finansowanie wydatkw pastwa a
ich charakter prawny, wynika z faktu , e s to wiadczenia jednostronne, okrelone,
przymusowe , nakadane z woli pastwa.
Podatek mona dzieli w rony sposb, do najczciej spotykanych klasyfikacji naley:
- podzia podatku wedug kryterium przedmiotowego
dochodowe
majtkowe
konsumpcyjne
- podzia podatku wedug kryterium rda pokrycia wiadczenia podatkowego
bezporednie
rdem podatku jest bogactwo podatnika
Elementy konstrukcji podatku
o podstawowych konstrukcji podatku nale
- podmiot opodatkowania- czynny albo bierny, czynny pastwo ktre nakada podatek, a
bierny- patnik i podatnik
- przedmiot opodatkowania- rzeczy lub zdarzenia, ktrych wystpienie powoduje powstanie
obowizku podatkowego, np. posiadanie nieruchomoci
- podstawa opodatkowania- skwantyfikowany- wyraony wartociowo lub ilociowo
- stawki podatkowe- okrelaj nam jak cz podstawy opodatkowania naley odprowadzi
do budetu
- skale podatkowe- informacje jak stawk naley zastosowa do danej podstawy
proporcjonalna- Vat
progresywne globalna i ciga
degresywne i regresywne
- ulgi i zwolnienia- dzielimy na podmiotowe ( korzysta ten kto spenia okrelone warunki) i
przedmiotowe ( korzysta zakad ktry wytwarza jaki konkretny przedmiot)
Ucieczka przed podatkiem
Unikanie podatku- legalne- korzystamy z ulg lub szukamy luk w przepisach prawnych
Oszustwo podatkowe- nielegalne
Krzywa Laffera

Przyczyny ucieczki przed podatkiem

- ekonomiczne- jeli nie zapacimy podatku pienidze zostan na naszym rachunku
- polityczne- nie pac bo nie podoba mi si wadza
- moralne- dla wielu okradanie pastwa to cnota a nie wada
System podatkowy- og podatkw obowizujcych w danym pastwie stanowicy
wewntrzn spjn cao
Podatki w Polskim systemie podatkowym
Nazwa

budzet pastwa
budzet gmin

Od tow. i us.
akcyza

budzet wojewdztw budzet powiatw

100%
100%

od gier
100%
PIT liniowy
100%
ryczat od przych. 100%
ewidencjonowanych
ryczat obciajcy 100%
os. Duchowe
CIT
77,14%
6,71%
PIT
48,81%
39,34%
od nieruch
rolny
leny
od r.transp.
od czynnoci cywilno- prawnych
od spadkw i darowizn
karta podatkowa

14,75%
1,6%

1,4%
10,25%
100%
100%
100%
100%
100%
100%
100%

Podatek dochodowy od osb fizycznych obowizuje od 1992 roku na mocy ustawy z 26

lipca- zastpi 5 podatkw.
Ustawa wyrnia nieograniczone i ograniczone obowizki podatkowe
Nieograniczony obowizek podatkowy ciy na tych osobach fizycznych ktre maja miejsce
zamieszkania w Polsce, a polega na tym e osoby te pac w Polsce podatek od wszystkich
dochodw niezalenie od tego czy dochody te uzyskuj w kraju czy zagranica, za osob
10

majc miejsce zamieszkania w Polsce uwaa si osob ktra przebywa w Polsce w cigu
roku duej ni 183 dni i osob ktra ma w Polsce centrum interesw osobistych lub
gospodarczych
A ograniczony obowizek podatkowy odnosi si do tych osb ktre nie maja w Polsce
miejsca zamieszkania a polega na tym e osoby te paca w Polsce podatek tylko od dochodw
uzyskanych w Polsce. Aby unikn podwjnego opodatkowania istniej 2 sposoby rozliczania
si z PIT-u
1. Metoda wyczenia z progresji
2. Metoda proporcjonalnego odliczania
Ad.1
- sumujemy dochody uzyskane za granic i w Polsce
- od sumy dochodw liczymy podatek wedug skali polskiej
- obliczony podatek dzielimy przez sum dochodw i otrzymujemy stop %, do 2 miejsc po
przecinku i ta stop liczymy podatek od dochodw uzyskanych w Polsce
Ad.2
- sumujemy dochody
- od sumy liczymy podatek wedug skali polskiej
- od tak wyliczonego podatku mona odliczy podatek zapacony zagranic

11

rda przychodw PIT

D= P Kup
- wynagrodzenie za prace- stanowi ok 60% przychodw do opodatkowania PIT-em
- emerytury i renty
- dziaalno wykonywana osobicie
- poza rolnicza dziaalno gospodarcza i dziay specjalne produkcji rolnej
- najem i dzierawy
- kapitay pienine i prawa majtkowe
- odsetki od obligacji i dywidendy
- odsetki z odpatnego zbycia ( nieruchomoci, rzeczy ruchomych)
- zasiki
Zwolnienia
- od rent inwalidw wojennych, wojskowych
- odszkodowa
- od wygranych jeli nie przekraczaj pewnej kwoty
- paczki witeczne do 380 zloty
- od stypendium
Koszty uzyskania przychodw PIT
W PIT istniej 4 metody liczenia kosztw uzyskania przychodu
Metoda 1. Polega na tym , e koszty uzyskania przychodu s okrelone kwotowo- jest
stosowana w umowach o prace
Metoda 2. Koszty uzyskania przychodu okrelone s %- do umw zlecenia i o dzieo
Metoda 3. Od przychodw mona odliczy koszty faktyczne poniesione ( za wyjtkiem
kosztw niepotrcalnych) do osb fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz i
rozliczajcych si z PIT na zasadach oglnych
Metoda 4. Nie ma kosztw uzyskania przychodu ( emerytury, renty i ryczat) uproszczonych
form opodatkowania przychodw dziaalnoci gospodarczej
Ad.1
Dotyczy wynagrodzenia za prace koszty te miesiczne wynosz 111,25 a rocznie 1335, od
tej metody s 4 wyjtki
294(zal. na pod. doch.) (NFZ- 7,75%- 155 US- 139)
320
( 2320(wyn. brutto)- 111,25) *18%(zaliczka) - 46,33 dochd 1890
1681
9,76% emeryt.
1,50% rent.
2,45% chorob.
13,71% suma

netto 1706-25=

Wyjtek 1 otyczy tych osb ktre dojedaj do pracy z innej miejscowoci

Wyjtek 2 Odnosi si do osb dojedajcych do pracy komunikacj zbiorcz
Wyjtek 3 Wieloetatowcy- kto kto pracuje przynajmniej w 2 miejscach pracy (na min.
12

etatu) Kup wynosz 150% kosztw podstawy przychodu a jeli dojeda do pracy z innej
miejscowoci to moe doliczy sobie jeszcze 25%
Wyjtek 4 dotyczy osb na umow o prace i przysuguj mu prawa autorskie
1500 koszty uzyskania przychodu wynosz 50% 750
500 koszty uzyskania przychodu wynosz 111,25 390
1140 * 18%- 46,33

13

Ad. 2 np. umowa zlecenie na

2000
koszty uzyskania przych. 20%
-400
dochd
1600
zaliczka na podatek dochodowy18%
-288
1712

Prawa autorskie
2000
koszty uzyskania przychodu 50%
1000
zaliczka na podatek dochodowy 18%
180
1820
Wyjtek 1 jeeli zleceniobiorca udokumentuje ze ponis koszty wiksze to moe odliczy
faktycznie poniesiony koszt
Wyjtek 2 jeeli kwota umowy zlecenie nie przekracza 200 zoty to nie ma kosztw
200 * 18% = 36
Ad 3 Metoda KUP ma zastosowanie do osb fizycznych, osoby te maja obowizek prowadzi
ewidencje dla potrzeb PIT albo w ksikach przychodw i rozchodw albo w ksigach
handlowych.
Rodzaj prowadzonego dokumentu zaley od wielkoci przychodu uzyskanego w roku
poprzednim. Jeeli przychd ten przekroczy 1200000, to w kolejnym roku podatkowym
podmiot gospodarczy musi zaoy ksig handlow, a jeli przychd by niszy to operacje
gospodarcze moe ewidencjonowa w ksigach przychodw i rozchodw.
Przychodem s wystawione faktury , natomiast do podstawowych kosztw uzyskania
przychodu nale:
- amortyzacja
- wynagrodzenia
- wydatki ponoszone na zakup surowca
Ale s tez wydatki, ktre nie s kosztami uzyskania przychodu s to wydatki o charakterze
sankcyjnym np. kary, odszkodowania, opaty, grzywny.
Osoba fizyczna prowadzca dziaalno gospodarcz i rozliczajca si z PIT na zasadach
oglnych ma do wyboru 1 z 2 form opodatkowania dochodu, moe wybra podatek wedug
skali lub liniowy 19%, jeeli jednak podmiot wybierze podatek liniowy to traci 3 przywileje:
- nie moe rozlicza si wsplnie z maonkiem
- traci si prawo do kwoty wolnej od podatku
- prawo do ulg podatkowych z wyjtkiem moliwoci odliczenia skadki na ubezpieczenia
spoeczne i zdrowotne
Ad 4 Metoda uzyskanie kosztw przychodu polega na tym, e podatnikowi nie przysuguje
prawo do odliczania kosztw, metoda ta ma zastosowanie do emerytur i rent, do osb
fizycznych prowadzcych dziaalno gospodarcz i rozliczajcych si z PIT w formach
14

uproszczonych, do uproszczonych form opodatkowania dochodu naley ryczat od

przychodw ewidencjonowanych i karta podatkowa
Podatki te s uregulowane ustawa z 20.11.1998 o zryczltowanym podatku dochodowym od
niektrych przychodw osiganych przez osoby fizyczne.
Ryczat od przychodw ewidencjonowanych w formie ryczatu mog rozlicza si Ci
podatnicy w ktrych przychody w roku w roku poprzednim nie przekroczy rwnowartoci
150 000
Z ryczatu wykluczone s jednak
- apteki
- kantory
- lombardy i te podmioty ktre wytwarzaj wyroby objte akcyz
Podstaw opodatkowania w przypadku ryczatu jest przychd dlatego te ewidencje dla
potrzeb PIT prowadzi si ksik przychodw
Stawki podatkowe
3% dotyczy dziaalnoci handlowej
5,5% dotyczy dziaalnoci wytwrczej i usugowej, budowlanej, przewz adunku taborem
samochodowym
8,5% dziaalno usugowa, gastronomiczna ( jeli sprzedaje si alkohol, jeli nie to 3%,
przychody z najmu i dzierawy)
17% przychody uzyskiwane ze wiadczenia specjalnych usug/ poredniczce w sprzeday
hurtowej samochodw, usugi parkingowe, usugi zwizane z zakwaterowaniem, usugi
doradztwa w zakresie sprztu komputerowego)
20% wolne zawody
Podatnicy rozliczajcy si ryczatem mog korzysta z wikszoci ulg ktre s wymienione w
ustawie. Z tym e ulgi obliczane od dochodu ryczatowego odliczaj od przychodu. Podmioty
ktre rozliczaj si w formie ryczatu nie mog jednak korzysta z ulgi na dzieci i z ulg na
zakup nowych technologii.
Karta podatkowa- najprostsza forma opodatkowania
Podmioty rozliczajce si w formie karty nie musza prowadzi adnej ewidencji dla potrzeb
PIT, wysoko podatku ustala Naczelnik Urzdu Skarbowego kierujc si zacznikami do
ustawy.
Kart podatkow mog paci podmioty prowadzce dziaalno
- usugow lub wytwrczo- usugow
- handel detaliczny ywnoci i napojami, tytoniem, handel obwo ny
- dziaalno gastronomiczna
- dziaalno rozrywkowa
- usugi transportowe
- wolne zawody
- usugi edukacyjne
ziaalno ta nie moe by prowadzona w duych rozmiarach ( max 5 osb), wysoko
podatku zaley od rodzaju dziaalnoci, liczby osb zatrudnionych, wielkoci miejscowoci
15

Ulgi w podatku dochodowym od osb fizycznych (podatek ten obowizuje od 1993)

- skadka na ubezpieczenia spoeczne
- skadka na ubezpieczenia spoeczne jaka paci waciciel firmy za siebie
- skadka na ubezpieczenia spoeczne jak paci waciciel za pracownika
- wydatki ponoszone na korzystanie z internetu (760 zoty rocznie)
- ulga rehabilitacyjne
- ulga od darowizny na rzecz.
- ulga na zakup nowych technologii
Od podatku s odliczane 2 ulgi
- na dzieci ( dwukrotno kwoty o ktr pomniejsza si podatek 1104)
- skadka na ubezpieczenie zdrowotne
Charakter podatku od wartoci dodanej jest jedn z form podatku obrotowego, na przestrzeni
ostatniego wieku, podatek ten ulega zmianie, najstarsz form podatku dochodowego by
kumulatywny podatek od transportu, podatek kaskadowy pobierany zawsze gdy produkt by
przedmiotem transakcji, mia on charakter podatku wielokrotnego, kumulatywnego i
lekkiego.
Kolejna form podatku dochodowego by jednokrotny podatek od produkcji, .liczony by
tylko wtedy gdy produkt mia trafi do finalnego odbiorcy dlatego te artykuy
zaopatrzeniowe, dobra inwestycyjne ale nie o charakterze finalnym nie byy opodatkowane.
W skutek tej formy opodatkowania na dany produkt mogy obowizywa rne ceny, w
Polsce podatek ten by do 1993roku
Podatek od wartoci dodanej jest syntez jednokrotnego podatku od produkcji i
kumulatywnego podatku od transakcji. Zosta po raz pierwszy wprowadzony w 1954roku we
Francji.
Istota podatku od wartoci dodanej polega na tym, e w kadym przypadku kiedy produkt jest
przedmiotem transakcji i trafia do rk porednika, porednik przetwarzajc produkt dodaje do
niego now warto wobec tego powinien on paci podatek nie od caej wartoci produkcji
ale jedynie od wartoci ktr on dodaje. Pocztkowo w celu wyliczenia wartoci dodanej
pomniejszono wpywy ze sprzeday towarw i usug o wydatki ponoszone na zakup
surowcw, materiaw, energii i kosztw zwizanych z dan sprzeda, obliczano w ten
sposb warto dodana od ktrej okrelon stawk liczony by podatek Vat, bya to 1 metoda
liczenia podatku od wartoci dodanej wedug podstawy opodatkowania. Metoda ta chocia
prosta okazaa si nieskuteczna , dlatego te od okoo 30 lat podatek Vat liczony jest inn
metod tak zwan metod fakturow
Polega ona na tym, e liczy si podatek od caej wartoci sprzedanych towarw i usug (
podatek naleny) , od ktrego odejmuje si podatek zawarty w cenach nabywanych
surowcw, materiaw, energii itp. Ale zwizanych z dana sprzeda ( podatek naliczony) do
Urzdu Skarbowego odprowadza si nadwyk podatku nalenego nad naliczonym.
Podatnikowi przysuguje zwrot nadpaconego podatku.
Formy
pastwa

cena bez PTU

Vat 10%
16

odprowadzany do

A
B
C
D
E
K

100
250
350
500
800
800

10
25
35
50
80
80

10
15
10
15
30
880

Charakter ustawy
Podatek od wartoci dodanej jest uregulowany ustaw 8.03.2004
Opodatkowaniu PTU polega:
- odpatna dostawa towarw i odpatne wiadczenie usugi na terytorium kraju (eksport i
import)
- wewntrzwsplnotowa ustawa i wewntrzwsplnotowe nabycie
Przepisw ustawy nie stosuje si do sprzeday caego przedsibiorstwa a take do
przekazywania materiaw reklamowych prbek, prezentw
Podatnikami PTU s te podmioty, ktre wykonuj samodzielnie dziaalno gospodarcz
podlegajc opodatkowaniu.
Obowizek podatku w PTU powstaje z chwil wydanie towaru lub wykonania usugi jeeli
dostawa towaru lub wykonanie usugi, powinny by potwierdzone faktur to obowizek
podatkowy powstaje z chwil wystawienia faktury ale nie p niej ni w 7dni od dnia wydanie
towaru lub wykonania usugi
Podstaw opodatkowania od towarw i usug jest obrt
Obrotem jest kwota nalena z tytuu sprzeday pomniejszona o kwot nalenego podatku.
Kwota nalena obejmuje cao nalenego wiadczenia ale dodatkowo obrt zwiksza si o
otrzymane dotacje dopaty majce wpyw na cen. Podstaw opodatkowania mona
zmniejszy udokumentowane rabaty prawnie dopuszczalne .
Stawki podatkowe od towarw i usug
- zwolnienia- usugi owiatowe, pomoc spoeczna, cz z zakresu ochrony zdrowia
- stawka 0%- eksport i wewntrzwsplnotowa dostawa
- stawka 5%- nieprzetworzone produkty rolnicze, zboa, miso, owoce, warzywa, owoce
laskowe, woskie, nawozy, usugi zwizane z rolnictwem, lenictwem, rybowstwem,
rybactwem
- stawka 7%- zastosowanie do rolnikw ryczatowcw zajmuje si sprzeda podw rolnych
ale nie zarejestrowa si jako podatnik Vat
- stawka 8%- stawka w naszym kraju obniona, opodatkowanie podstawowych art.
ywieniowych, rkodziea artystyczne, towary z zakresu ochrony zdrowia(leki, przyrzdy)
17

usugi komunalne, transportowe, kulturalne

- stawka 23%- pozostae towary i usugi
Metody rozliczania Vat-u
Miesiczne deklaracje Vat 7 podatnicy wybierajcy miesiczne rozliczenie Vat-u
zobowizani s do skadania deklaracji Vat7 w terminie do 25 dnia miesica nastpujcego po
miesicu podatkowym.
Rozliczanie podatku Vat przez maych podatnikw
Mali podatnicy, ktrzy nie wybrali rozliczenia podatku Vat na zasadach oglnych maja prawo
skorzysta ze szczeglnego rozliczenia podatku Vat wybierajc tzw. kasow metod rozlicze
lub decyduje si na kwartalne rozliczanie podatku Vat.
Metoda kasowa polega na tym e obowizek podatkowy w podatku Vat powstaje nie wedug
zasad oglnych, ale z dniem uregulowania caoci lub czci nalenoci nie p niej jednak
ni 90 dnia od dnia wydania towaru lub wykonanie usugi.
Kwartalne rozliczenie podatku Vat na zasadach oglnych
Podatnicy wybierajcy kwartalne rozliczenie podatku Vat zobowizani s do skadania
deklaracji Vat 7 w terminie do 25 dnia miesica nastpujcego po kadym kolejnym
kwartale.
Podatnicy podatku Vat przed dokonaniem pierwszej czynnoci podlegajcej opodatkowaniu
sa zobowizani zoy naczelnikowi US zgoszenie rejestracyjne i staj si podatnikami Vat
czynnymi.
Podatnicy Vat maj obowizek sporzdza deklaracje oraz wpaca podatek za okresy
miesiczne 25-tego dnia kadego miesica, a kwartalnie do 25 dnia ostatniego kwartau.
konomiczny aspekt wydatkw publicznych naley rozumie wydatkowanie rodkw
pieninych przez pastwo oraz inne zwizki publiczno- prawne w celu zaspokojenia potrzeb
publicznych.
Wydatki publiczne obejmuj
- wydatki budetowe pastwa
- wydatki budetowe JST
- wydatki publicznych funduszy celowych
nie obejmuj natomiast m.in. wydatkw przedsibiorstw pastwowych
Wydatki publiczne mona klasyfikowa w rnych paszczyznach z punktu widzenia
ekonomicznego
18

- nabywcze
- ostateczne
- redystrybucyjne(transferowe)
Wydatki nabywcze dokonywane s w zwizku z nabywaniem przez pastwa dbr i usug o
charakterze materialnym, wyraaj one faktyczny udzia sektora publicznego w PKB,
natomiast w przypadku transferw decyzj o wykorzystaniu PKB pozostaj w sektorze
prywatnym a rola pastwa ograniczona zostaje jedynie do zmiany dyspozytora rodkw
pieninych w ramach sektora wydatki 1)
Wane znaczenie ma take klasyfikacja wydatkw publicznych w aspekcie czasowym wynika
ona z faktu e zobowizania pastwa polegaj nie tylko na zaspokajaniu potrzeb biecych
ale rwnie potrzeb z przeszoci i potrzeb przyszlychz tego punktu widzenia wydatkw
publicznych dzielimy na biece i inwestycyjne.
Najczciej stosowan w praktyce klasyfikacj jest klasyfikacja wydatkw publicznych
wedug zada pastwa analizujc finanse pastwa wyrniamy 4 grupy wydatkw
publicznych
- na dziaalno niezbdn do funkcjonowania pastwa jako caoci
- na cele socjalno- kulturalne i owiatowe
- na gospodark
- na obsug dugu publicznego
Badajc wielko wydatkw publicznych w kraju w poprzednich okresach okazuje si e
wydatki te stale rosn obserwacja tego zjawiska staa si podstaw do sformuowania w XIX
wieku przez Adolfa Wagnera prawa wzrastajcej dziaalnoci pastwa. Wagner utrzymywa
e istnieje staa tendencja do rozwoju funkcjonowania pastwa. Pastwo podejmuje si coraz
to nowych zada a stare zadania wykonuje na coraz wiksz skale
Pomimo podejmowanych kampanii ekonomicznych przeciw dziaalnoci pastwa nie udaje
si tych tendencji odwrci
Wydatki publiczne w budecie pastwa w Polsce
Ustawa budetowa na 2012 rok zakada e dochody z budetu wynios 292,8 mld a wydatki
327,8 mld z, deficyt budetowy 35 mld
Struktura wydatkw budetu pastwa

19

1 dotacje: subwencje 47% (156 mld)

- samorzdy terytorialne okoo 68mld
- dotacje do funduszy celowych 56mld ( fundusz ubezpiecze spoecznych 41, KRUS 15)
instytucje kultury, wysze uczelnie, ochrona zdrowia i podmiotw gospodarczych
2 wiadczenia na rzecz osb fizycznych 7%
(emerytury i renty dla mundurowych, sdziw, wiadczenia rodzinne i zasiki)
3 wydatki biece jednostek budetowych 18% 60mld (utrzymywanie organw wadzy)
4 wydatki majtkowe 5% ( na inwestycje)
5 wydatki na obsug dugu Skarbu Pastwa 13%
6 wiadczenia wasne unii europejskiej 5%
7 wspfinansowanie projektw z udziaem unii europejskiej
eficyt budetowy i dug publiczny
1 z metod utrzymania rodkw pieninych przez wadze publiczne jest poyczanie pienidzy
Wpywy z poyczek s rdem finansowania deficytu, obsuga poyczek obcia wydatki
budetowe a nadwyka poyczek zaciganych nad spacanymi zwiksza dug publiczny.
ug publiczny moe by rwnowaony aktywami publicznymi i taki rodzaj dugu okrela si
mianem dugu produktywnego, odsetki od tego dugu przynajmniej czciowo mog by
finansowane z dochodw jakie przynosz aktywa
2 rodzaj dugu to tzw dug publiczny martwy- nie ma on pokrycia w aktywach a odsetki od
tego dugu musz by spacone z podatku
ug publiczny w Polsce
2010 -748mld
2011- 817mld
2012 837mld
Pastwowy dug publiczny obejmuje
- dug sektora rzdowego 92%
- dug sektora samorzdowego

20

ug sektora rzdowego to przede wszystkim dug SP a dug sektora samorzdowego to dug

powiatw i wojewdztw oraz dug szpitali.

21