ders notlar

- vize DenizTicareti...........3
Sigortahukuku........47
Pratikalmalar.......88
2013vizesorusu.....109

DENZ TCARET HUKUKU

DERS NOTLARI
Deniz Ticareti Hukukunun Kaynaklar
1. Milletleraras Szlemeler
2. Trk Ticaret Kanunu
ncelikle milletleraras szlemeler uygulanacaktr. Trkiye nceleri 1926
tarihli bir szlemeye taraft. 1993 te karlan yeni szlemeye taraf olmutur.
1993 tarihli szlemenin hkmleri i hukuka alnmtr.
Eer bir milletleraras szleme kural yoksa kanunlar ihtilaf kurallarna
baklr. MHUK 22. Maddeye gre gemi hakknda ihtilafla geminin sicil yeri
hukuku uygulanr. Gemi sicile kaytl deilse balama liman hukuku uygulanr.
Milletleraras szleme zm getirmemise ve MHUK gerei Trk hukuku
uygulanyorsa, Trk kanunlar uygulanr. Uygulanacak kanunlar, Milli Gemi Sicili
ve Trk Uluslararas Gemi Sicili kanunlar ve Trk Ticaret Kanunu, Medeni
Kanun ve cra flas Kanunudur. Gemilerde mlkiyet genel olarak hukuki ilem
yoluyla kazanlr. Milli gemi sicile ve uluslararas sicile kaytl gemiler iin Trk
Ticaret Kanunu uygulanr.
Deniz hukukuna ilikin uluslar aras alanda iki rgt bulunmaktadr:
Comite Maritime nternational (CMI): Daha ok zel hukuk alanna
ilikindir.
International Maritime Organization (IMO) : BM bnyesinde kurulmutur.
dare ve sigorta hukukuna ilikin szlemeleri hazrlar.
Trkiyede idari yapya bakldnda, 1993 ylnda Denizcilik Mstearlnn
kurulduu grlr. 2011 ylnda Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl
kurularak mstearlk kaldrlmtr. Bu bakanlk liman inas, gemi sicillerinin
tutulmas, zorunlu sigortalara ilikin kurallar koymak, gemi adamlarnn eitimi
gibi grevlere sahiptir.

Yeni Trk Ticaret Kanununda mstearlk yazlan

yerlerde bu bakanlk belirtilmek istenmitir.

Deniz Ticaret odalar, AY 135 de belirtilen kamu kurumu niteliindeki

meslek kurulularndandr.

Trkiyedeki Deniz Ticaret Odalar, stanbul ve

Marmara, Ege, Akdeniz, Karadeniz Blgeleri (IMEAK) ve Mersin Ticaret Odas

eklindedir.

GEM:

Tanm:

TTK md 931: Tahsisedildiiama,sudahareketetmesinigerektiren,yzmezelliibulunanve

pek kk olmayan her ara, kendiliinden hareket etmesi imkan bulunmasa da, bu kanun bakmndan
gemisaylr.

Bu tanmn kayna Alman Federal Mahkemesinin tihad Birletirme

Karardr. (1951 tarihli) Tanmdaki sorun, yzer havuz, platform, i su gemisi
birer gemi midir buna bir aklama getirmemektedir.
Yeni tanmdaki ayrt edici zellikler;
Denizde tabiri yerine suda hareket etmesi olana denmitir. Bylece i su
d su, deniz, nehir ve benzeri su kaynaklarnda hareket eden tatlar gemi
statsne kavumutur.
Yzme zellii bulunan (Almancas schwimmfhig)
Pek kk olmayan
Tekne yerine ara denmitir.
Kendiliinden hareket imkan bulunmasa dahi Sondaj platformu, havuz
yzemez bunlar ekilir. Bu tanm ile bunlar da gemi kabul edilmektedir.
Bu gemi tanm sadece TTK iin geerlidir. Trk Uluslar aras Gemi Sicili ve
Balama Ktndeki tanm farkldr.
Madde 2 : Tanmlar

Bu Kanunda geen; Gemi: Ticari amala kullanlan her trl yk, yolcu ve

ak deniz balk gemilerini, ifade eder.

GEMNN AYIRT EDC ZELLKLER:

Geminin Ad:

TTK md 938: Geminin ilk Trk maliki, gemiye diledii ad vermekte

serbesttir. u kadar ki, seilen ad kartrlmaya yol amayacak ekilde baka

gemilerin adlarndan farkl olmaldr.

Gemi tasdiknamesi verilmi olan bir geminin ad Denizcilik Mstearlnn

izniyle deitirilebilir.

Bu madde de Denizcilik Mstearl yerine Bakanlk anlalmaldr.

Sicile kaytl gemilerde her gemiye bir sayfa alr. Geminin ismi sadece resmi
belgelere deil, geminin stne de yazlr. Geminin stnde, her iki tarafna ve
kna

yazlr.

Sicile

kaytl

olmayan

gemilere

isim

verme

zorunluluu

bulunmamaktadr.
Tannma iareti: Telsiz haberlemesinde kullanlan her geminin kendine has
olan ve bakanlk tarafndan verilen kodu ifade eder.
Balama Liman:

TTK md 946: Bir geminin balama liman o gemiye ait seferlerin

ynetildii yerdir.

Geminin iletilmesine ilikin esaslar, kararlar, szlemeler nerede yaplyorsa

oras balama limandr.

TTK 955: Yetkili Sicil Mdrl
Gemi,balamalimannntabiolduusicilmdrlncetescilolunur.
Bir geminin seferleri yabanc bir limandan veya bir kara kentinden yahut bizzat gemiden ynetildii
takdirde,malik,gemisinidilediiyersicilinetescilettirebilir.
Malikin, Trkiyede yerleim yeri veya ticari iletmesi yoksa, bu kanunda yazl haklar kullanmak ve
grevleriyerinegetirmekzere,sicilmdrlneoblgedeoturanbirtemsilcigstermesigereklidir.

Gemiler bakmndan 10 tane sicil dairesi bulunmaktadr.

Balama

liman

geminin

kna

isminin

altna

yazlr.

Gemi

sicil

nizamnamesinde yaznn ebatlar ve ekil hakknda kurallar bulunmaktadr.

Balama liman, kaptann donatan temsil yetkisini kullanmasnn snrlarn
belirler. Balama liman dnda kaptann temsil yetkisi son derece geni,
balama limannda temsil yetkisi snrldr.
Donatana alan davada yetkili mahkeme, balama limannn bulunduu yer
mahkemesidir.
zetle: balama limannn tayini, tescil limannn tespitinde, kaptann
kanuni temsil yetkisinin snrlarnn temsilinde ve donatan aleyhine bu sfat
sebebiyle alacak davalarda yetkili mahkemenin tespitinde nem tar.
Kanun koyucu zellik gsteren baz hallerde balama liman olmadndan
istisnai bir kural getirmitir. Bu haller tanedir.
Gemiye ait seferler bir kara ehrinden idare ediliyorsa,
Geminin iinden idare ediliyorsa,
Yabanc bir limandan idare ediliyorsa
dairesine tescil ettirebilir.

malik gemisini diledii sicil

Geminin Tonaj:
Bunun llmesi iin uluslar aras szleme bulunmaktadr. Bu konuda
hesap bulunmaktadr;
Gros Tonilato: Bu hacim, geminin gverte alt ve gverte st btn
kapal yerlerinin hacmini (2.83m= 1 gros tonilato), ifade eder
Net ton: Geminin ticari olarak kullanlabilen yerlerinin hacmi olup, o
geminin yrmesine ve yrtenlerin ihtiyacna ayrlan yerlerin gros tonilatodan
kartlmas sonunda geri kalan hacmidir.
DWT (Deadweight Tonnage) : Bir geminin tayabilecei en ok arlk olup,
ham ykn, yaktn, suyun, kumanyann, yolcu ve gemi adamlarnn kendilerinin
ve eyalarnn arlklarnn toplamdr.
Geminin Klas: Geminin fiziki, teknik yaps, denize elverililiinin klas
kurumlar tarafndan aratrlmas ve belgelenmesidir. (Elverililik belgesi ile)
Gemilerin belirli aralklarla muayene edilmesi arttr. Bu i hukuktan veya
uluslararas szlemelerin hkmlerinden kaynaklanabilir.
GEMNN MLLYET (UYRUU) - BAYRAI:
Her bir devlet, hangi gemilerin bayran ekebileceini i hukuklarnda
dzenler. Bu devletler hukuku asndan nemlidir. Gemiler, vatandalk ba ile
balym gibi bir devlet korumasndan faydalanr.
TTKmd940:HerTrkgemisiTrkbayraeker.
YalnzTrkvatandannmalikolduumalikolduugemi,Trkgemisidir.
Birdenfazlakiiyeaitolangemiler;
a)Paylmlkiyethalinde,paylarnnounluunun,
b)Elbirliiylemlkiyethalinde,maliklerininounluunun,
TrkvatandaolmasartylaTrkgemisisaylrlar.
Trkkanunlaruyarncakurulupda;
a)Tzelkiilieolankurulu,kurum,dernekvevakflaraaitolangemiler,ynetimorgannoluturan
kiilerinounluununTrkvatandaolmas,
b)Trkticaretirketlerineaitolangemiler,irketiynetmeyeyetkiliolanlarnounluununTrk
vatandaolmalarveirketszlemesinegreoyounluununTrkortaklardabulunmas,anonimve
sermayesipaylarablnmkomanditirketlerdeayrcapaylarnounluununnamayazlvebir
yabancyadevrininirketynetimkurulununizninebalbulunmas,
artylaTrkgemisisaylrlar.
Trkticaretsicilinetesciledilendonatmaitiraklerininmlkiyetindekigemiler,paylarnnyarsndan
fazlasTrkvatandalarnaaitveitirakiynetmeyeyetkilipaydadonatanlarnounluununTrk
vatandaolmasartylaTrkgemisisaylrlar.

Bir geminin Trk Hukuku bakmndan Trk gemisi olup olmadnn tayini
gerekebilir. Her devlet hangi koullar altnda bir geminin kendi bayran ekme
yetkisini haiz olacan dzenlemekte serbesttir.

Geminin uyruunun kamu hukukunu ilgilendiren boyutu vardr. Geminin

devletin salad korumalardan yararlanabilmesi iin geminin uyruunun tespiti
nemlidir.
Devletler, kendi bayran tayan gemilere baz ayrcalklar tanrlar. Bunun
en nemli grnm kabotaj hakkdr. Trkiyenin bir noktasndan bir baka
noktasna ancak Trk gemileri yolcu tayabilir. Bu kabotaj hakkdr.
Trk bayra ekebilme hakknn salad en byk avantaj Kabotaj
tekelinden yararlanmaktr. Trkiyenin bir noktasndan bir baka noktasna
tamaclk yapabilmeyi salar.
Her Trk gemisi Kabotaj hakkndan istifade edemez. Aranan bir dier
zellik, gemilerin iletenlerinin de tamamnn Trk olmas gerekliliidir. Yani
aranan iki unsur;
1. Geminin Trk gemisi olmas
2. letenlerinin tamamnn Trk olmasdr.
Geminin uyruunun Ticaret Hukuku asndan da nemi vardr. Geminin
Trk Ticaret Kanunu hkmlerine tabi olup olmadnn tespiti asndan
uyruun tespiti gerekir.
Trk Ticaret Kanununun 940. Maddesi hangi gemilerin Trk gemisi
olduunu syler. Baklmas gereken bir dier dzenleme Trk Uluslararas Gemi
Sicili Kanunudur.
Trk Ticaret Kanunu bunu iki madde olarak dzenlemitir. 940. Madde
maliki ve mlkiyet zellikleri dikkate alnarak kazuistik biimde dzenlenmitir.
Hangi artlar haiz gemilerin Trk bayra ekme hakkn haiz olduunu bu
madde syler. 941. madde ise 940. Maddenin istisnalarn dzenler. Burada iki
husus vardr. lki Trk bayrakl gemilerin istisnaen yabanc bayrak altnda
alabilmesi,

ikincisi

yabanc

geminin

istisnaen

Trk

bayra

altnda

alabilmesidir.
Trk Bayra ekme Hakk

Trk vatanda olan gerek kiinin mlkiyetinde olan geminin Trk

bayra ekme hakk vardr.

Payl mlkiyete konu bir gemi varsa pay ounluunun Trklere ait olmas
gerekir. Elbirlii mlkiyetine konu bir gemi varsa malik ounluunun Trk
olmas gerekir.

Malik tzel kii ise, tzel kiiliin Trk kanunlarna gre kurulmu olmas

gerekmektedir.
o Kazan elde etme amac gtmeyen tzel kiilere ait gemilerde, ynetim
organnn ounluu Trk olmas gerekmektedir.
o Ticaret irketlerine ait gemilerde aranan ortak iki kriter vardr. Bunlar
irketi ynetmeye yetkili kiilerin ounluunun Trk vatanda olmas ve oy
ounluunun ana szlemeye gre Trklerde olmasdr.

Eer irket, bir anonim irket veya sermayesi paylara blnm komandit

irket ise iki kriter daha vardr. Paylarn ounluu nama yazl olmal ve bir
yabancya devri irket ynetim kurulunun iznine tabi olmaldr.

Donatma itirakinden sz edebilmek iin payl mlkiyete tabi bir geminin

var olmas gerekir. Paydalarn aralarnda yaptklar anlamayla, sahip olduklar

gemiyi tamamen deniz ticareti iin kullanyor olmalar gerekmektedir.
Donatma itirakine ait gemide eer paylarnn yarsndan fazlasna Trk
vatandalar

sahipse

ve

itiraki

ynetmeye

yetkili

payda

vatandalarn

ounluu da Trk ise gemi Trk bayra ekme hakkn haizdir.

Trk bayrakl bir geminin geici bir sre yabanc bayrak altnda alabilmesi

Trk bayran ekmeye yetkili bir geminin, madde 940ta saylan

zellikleri tamayan bir kiiye asgari 1 yl sreyle kendi nam ve hesabna

iletmek zere braklmas halinde gemi yabanc bayrak altnda alabilir.

Geminin malikinin, geminin bu sre ierisinde yabanc bayrak ekmesi

iin Bakanlktan izin almas gerekir.

Yabanc bayrakl bir geminin Trk bayra ekmesi

Yabanc bayrakl bir geminin, asgari 1 yl sreyle, Trk bayra ekmeye

yetkili bir kiiye kendi nam ve hesabna iletmek zere braklmas gerekir.

Gemi malikinin Trk bayra ekilmesine izin vermesi gerekir.

Geminin bayran tad lkenin mevzuatnn buna izin vermesi gerekir.

Geminin, personel asndan Trk mevzuatna uygun olmas gerekir.

Mstearln

izin

vermesi

gerekir.

zin

iin

azami

bir

snr

ngrlmemitir ancak asgari olarak 1 yl iin verilir. Gemi ileteni, 2 ylda bir
aranan artlar haiz olduunu kantlayan belgeleri sunmak zorundadr.

Turizmi Tevik Kanunu, madde 940la bal olmakszn Kltr ve Turizm

Bakanlna deniz turizmi iin kullanlan gemilere Trk bayra ekme izni
verme yetkisi vermitir.
Trk Bayra ekme Hakknn Belgelendirilmesi
Bu hak gemi tasdiknamesi ile belgelendirilir. Bu gemi sicil kaydnn ieriini
gsterir. Trk siciline kaytl gemiler Trk gemileridir. Gemi tasdiknamesi borda
evrakndandr. Geminin zerinde bulunmas gerekir.
Belirli

zel

haller

dnlerek,

gemi

tasdiknamesi

yerine

bayrak

ahadetnamesi dzenlenebilmesine imkan verilmitir. Geminin bulunduu yerdeki

Trk

konsolosluklar

Trk

bayra

ekme

yetkisi

olan

gemilere

bayrak

ahadetnamesi dzenler. Bu belge, bir yl iin geerli geici bir belgedir.

Trk limannda ina edilmi ama Trk bayra ekme izni olmayan gemilere,
gidecei

yere

kadar

Trk

bayra

ekmesi

iin

bayrak

ahadetnamesi

verilmektedir. Sicile kaytl olmayan gemiler herhangi bir snrlamaya veya

belgeye tabi olmakszn Trk bayra ekebilirler.
Bayrak ekme Hakknn Kaybedilmesi
Bayrak ekme hakkn haiz olmak iin gerekli zellikler kaybedilince, bayrak
ekme hakk da kendiliinde kaybedilmi olur.
Bayrak ekme hakk kaybedilince hemen Bakanla bildirimde bulunulmas
gerekir. Eer talepte bulunulursa, Bakanlk 6 ay sreyle Trk bayra ekmeye
devam edilmesine izin verebilir.

Trk Uluslar aras Gemi Sicili Kanunu md 7/1: Trk Uluslararas Gemi

Siciline tescil edilen gemiler ve yatlar Trk Bayra ekerler.

TTK md 941: stisnalar

BirTrkgemisi,kendilerineaitolduutakdirdeTrkbayraekmehakknkaybedeceikiilere,enazbiryl
sreyle kendi adlarna iletilmek zere braklm olursa, malikin istemi zerine Denizcilik Mstearl,
brakmasresince,olkekanunlarbunaimkansalyorsagemininyabancbayrakekmesineizinverilebilir.
BuizinsonaermedikeveyakanunisebeplerlegerialnmadkagemiTrkbayraekemez.
Trk gemisi olmayan bir gemi, ona Trk bayra ekebilecek kiilere en az bir yl sreyle kendi adlarna
iletilmek zere braklmas, malikin rzas alnm olmak, Trk mevzuatnn kaptan ve gemi zabitleri
hakkndaki hkmlerine uyulmak ve yabanc kanunda da bunu engelleyen bir hkm bulunmamak artyla,
DenizcilikMstearlgemininTrkbayraekmesineizinverebilir.ukadarki,izinalankii,herikiyldabir,
iziniingerekliartlarnvarlnsrdrdnispatlamaklaykmldr.
kincifkradabelirtilengemiler,DenizcilikMstearlncatutulacakzelbirsicilekaydolunur.

GEM SCLLER:

TESCL

Gemilerin kaydedildikleri sicile gemi sicili denir. Trk hukukunda gemi

sicilleri, Milli Gemi Sicili ve Trk Uluslar aras Gemi sicili olmak zere iki tanedir.
Her devlet kendi tuttuu sicile hangi gemilerin kaydolabileceini dzenleme
hakkna sahiptir. Bunu devletler kendi politikalarna gre dzenlerler.
Trk Uluslar aras Gemi Sicili: Trk Uluslar aras Gemi Sicili, Trk Uluslar
aras Gemi Sicili Kanunu ve Trk Uluslar aras Gemi Sicili Ynetmelii ile
dzenlenmitir. Trkiyede mukim Trk ve yabanc uyruklu gerek kiiler ile
Trkiyede Trk mevzuatna gre kurulmu ticaret irketlerine ait olan,
Tonaj snr aranmakszn yurt iinde ina edilen gemiler ve yatlar ile zel
maksatl zel yapl gemiler,
TUGSKnn yrrle girmesinden sonra yurt dndan ithal edilecek 3.000
DWTun zerindeki ticari amala kullanlan her trl yk ve ak deniz balk
gemileri,
TUGSKnn yrrle girmesinden sonra yurt dndan ithal edilecek olan
300 grostonun zerindeki yolcu gemileri ile zel maksatl, zel yapl gemiler,
TUGSKnn yrrle girdii tarihte Milli Gemi Sicilinde kaytl bulunan
gemi ve yatlar ile zel maksatl, zel yapl gemiler.
Talep zerine TUGSne tescil edilirler. Bu sicile tescil bakmndan herhangi
bir zorunluluk sz konusu deildir.
Bu sicile kaydedilen gemiler de Trk bayra ekme hakkna sahiptir. TUGSa
kaydedilebilecek gemiler u koullar haiz olmaldr.
Malik art tm gemiler iin aranr. Buna gre malik;
o Trkiyede yerleik yabanc gerek kii,
o Trkiye Cumhuriyeti vatanda gerek kii,
o Trk mevzuatna gre kurulmu ticaret irketi olabilir.
Milli Gemi Sicili:
TTKmd954:Trkgemileriiin,DenizcilikMstearlnnuygungreceiyerlerdegemisicilitutulur.
Gemi sicilleri, liman bakanl nezdinde alan sicil mdrlkleri tarafndan, o yerde deniz ticareti
ilerine bakmakla grevli asliye ticaret mahkemesinin, bulunmad takdirde asliye ticaret
mahkemesinin, o da yoksa ticaret davalarna bakmakla grevli asliye hukuk mahkemesinin gzetimi
altndatutulur.Biryerdeticaretdavalarnabakanbirdenokmahkemevarsa,gemisicilinin tutulmasn
gzetecekmahkemeyiAdaletBakanlnnnerisizerineHakimlerveSavclarYksekKurulubelirler.

TrkMedeniKanunun1007ncimaddesigemisicillerihakkndadageerlidir.

10

Trkiyede 10 tane gemi sicil mdrl bulunmaktadr. Bunlar Bakanln

ngrd yerlerde kurulur. Gemi sicilleri alenidir. lgili herkes masrafn demek
art ile sicili inceleyebilir veya kopyasn alabilir.
Trk Milli Gemi Siciline Kayt Edilen Gemiler:
Tescili Caiz Olan Gemiler: Trk Gemisi statsndeki ticaret gemiler ve
kaydedilemeyen gemiler dnda kalan tm gemileri kapsar.
I. Tescili zorunlu olan Gemiler: Tonaj 18 ton ve zerinde olan gemilerin
tescili zorunludur.
II. Tescili malikin isteine bal olan gemiler
Sicile kaydedilemeyen gemiler
I. Trk gemisi olmayan gemiler
II. Trk gemisi statsnde olsa bile baka bir lkenin sicilinde kaytl olan
gemiler
III. Donanmaya bal sava gemileri ve yardmc gemiler
IV. Kamu kurum ve kurulularna bal mnhasran kamu hizmetine tahsis
olmu gemiler (maliki devlettir, sahil gvenlik gemileri, temizlik gemileri,
sndrme gemileri gibi)
Geminin balama limannn bulunduu Gemi Siciline kayt edilir. Bunun
istisnas,

geminin

iinden

ynetildii,

geminin

seferlerinin

kara

ehrinden

ynetildii hallerdir. Bu hallerde istenilen gemi siciline tescil yaplabilir.

Yabanc bir sicildeki kayt, terkin edilerek Trk siciline kayt olunabilir.
Her gemiye ayr bir sayfa alr. Gemiye ilikin bilgiler (ad, inaat tarihi,
tonaj) ve malikin bilgileri (gerek kii, tzel kii, donatma itiraki) bu sayfaya
yazlr.

Gemi zerinde rehin hakk varsa (bu sadece geminin ipotei ile

mmkndr) bu da sicile kaydedilir.

Gemi sicilinin amac, alveri hayatnn gvenliini salamak, iyi niyetin
korunmas, hatal kaytlardan devletin sorumlu olmas, aleniyetin salanmasdr.
Bunun doal sonucu olarak sicile gven ve baz haklarn sadece tescille kurulmas
ortaya kmtr.
Milli Gemi Sicili
Trk Ticaret Kanunu ve Gemi Sicili Nizamnamesinde dzenlenmitir. Gemi
sicilinin tutulmasnda Bakanlk yetkilidir. Bakanlk uygun grd yerlerde Gemi
Sicil Mdrl kurar. Trkiyede halihazrda 10 adet Gemi Sicil Mdrl

11

vardr. Gemi Sicil Mdrlkleri mahkemelerin denetimine tabidir. Burada bir

denizcilik ihtisas mahkemesi varsa o, yoksa deniz davalarna bakmak iin atanan
asliye ticaret mahkemesi grevli olacaktr.
Bu sicil, resmi bir sicil olduu iin Medeni Kanunun 1007. Maddesi uyarnca
sicilin tutulmasndan doan zararlardan dolay devlet sorumlu olur. Ayrca
aleniyetin salanmas ilkesi gerei gemi sicilleri alenidir. Sicili inceleyecek ilgililerin
ilgisini ispatlamas gerekmektedir.
Yap Sicili
nas devam eden gemilerin kaydedildii bir sicildir.
Buna sicile kayt iin belirli artlarn mevcut olmas gerekir.
1. Yap zerinde ipotek tesis edilmesi
Belirli koullarn bir araya gelmesi zerine malikin talebi zerine gemi yap
siciline tescil edilir. Daha sonra bu gemi zerinde ipotek tesis edilebilir.
2. nas devam eden gemi zerinde kesin veya ihtiyati haciz tesis
edilmesi
3. Tersane

sahibinin

ina

ettii

gemiden

kaynaklanan

alacan

teminat altna almak istemesi

Geminin inaat tamamlanp geminin, MGS, TUGS veya yabanc bir devlet
gemisi siciline tescili yaplnca, yap sicilindeki kayt terkin edilir. Buradaki
ipotekler ayn dereceyle dier sicile geirilir.
Balama Kt
TUGS ve Milli Gemi Siciline kaytl olmayan gemiler balama ktne
kaydedilir. Balama ktn liman bakanlklar tutar. sularda belediye
bakanlklar

yetkilidir.

Balama

kt

bakmndan

yer

itibariyle

bir

snrlandrma yoktur. Yabanc uyruklu gerek kiilere ait ve zel kullanma tabi
olan gemiler, Trk bayra ekmek zere bavurduklarnda bavurular uygun
bulunursa balama ktne kaydedilir.

Tescil

lk olarak, sicile tescili mmkn olan gemilerle sicile tescili mmkn olmayan
gemilerin ayrmnn yaplmas gerekmektedir.
Kural gemilerin sicile tescil edilmesidir. Sicile tescili caiz olmayan gemilerin
dnda kalan tm gemiler sicile tescil edilebilir.
Sicile tescili caiz olmayan gemiler unlardr:

12

Trk gemisi olmayan gemiler,

Trk gemisi statsne sahip olup, yabanc bir devletin sicilinde kaytl
olan gemiler,
Donanmaya bal harp gemileri ve yabanc gemiler,
Mnhasran kamu hizmetine tahsis olunmu gemiler.
Yaplmas gereken ikinci ayrm, sicile tescili zorunlu olan ve sicile tescili
ihtiyari olan gemiler ayrmdr.
18

groston

zerindeki

ticaret

gemileri,

sicile

tescili

zorunlu

olan

gemilerdir.
18 grostonun altndaki ticaret gemileri ve dier gemiler malikleri isterse
sicile tescil edilebilirler.
Geminin balama limanndaki sicil dairesinde kayt yaplr.
Tescil yaplrken gerekli belgeler, geminin zellikleri vs. beyan edilmelidir.
Sicil defterinde bu gemiye ait zel bir sayfa alr. Mlkiyete ilikin esaslar
kaydedilir. Sicilde;
1. Geminin zellikleri
2. Mlkiyet zellikleri
3. Snrl ayni haklarn zellikleri grlebilir.
Malike gemi sicilinin zeti olan gemi tasdiknamesi verilir. Bu tasdikname,
borda evrakndandr.
Sicil Kaydnn Terkini:
1.

Talep zerine silinme

2.

Resen silinme

Talep zerine Terkin: Belli hallerin gereklemesi halinde sz konusudur.

Sicile zorunlu olan gemi ;
kurtarlamayacak ekilde batar,
tamir kabul etmez hale gelirse,
Trk bayra ekme hakkn yitirirse,
sicile kayt zorunlu deilse gemi sicilden terkin edilebilir.
Meerki zerinde ipotek tesis edilmi olsun. Eer geminin zerinde ipotek
varsa sicil memuru ipotekli alacaklya bildirimde bulunur. Alacakl sresi iinde
itiraz edebilir.

potein varl, tescil kaydnn varlna baldr. potekli

13

alacaklnn teminatna zarar gelmemesi iin kanun koyucu ipotekli alacaklnn

rzas ile terkine izin vermitir.
ResenTerkin:
TTKmd966/1:Esaslartlarndanbirininvarolmamassebebiyletescilicaizolmayanbirgemitescil
edilmi olur veya 964 nc maddenin nc fkrasnda yazl hallerden birinin ortaya kt sicil
mdrlne bildirilmezse, 33 nc madde hkm uygulanr. u kadar ki, durumun sicile kaytl
dier hak sahiplerine de bildirilmesi gereklidir. Malik ve dier hak sahiplerinin kimler olduu veya
yerleim yerleri belli deilse, silinmeye ar ve belirlenen sre, Trkiye Ticaret Sicili Gazetesi ile
uygungrlendierbirgazetedevevarsa, irketininternetsitesindeilanedilirveilanbelgesisicil
mdrlvemahkemedivanhanesineaslr.

Geminin

kullanlamaz

hale

gelmesi

halinde

geminin

maliki

terkin

ettirmezse resen terkin yaplr.

Sicile tescil edilemeyecek bir geminin her nasl olmusa tescil edilmesi
halinde resen terkin yaplr.
Trk bayra ekme hakknn kaybedilmesi halinde, terkin yaplmadan
nce ipotek vara ipotekli alacaklya bildirimde bulunulur. Alacakl duruma itiraz
ederse, gemi sicilden terkin edilmez, Trk bayra ekme hakknn kaybedildii
yazlr.
Asl olan talep zerine terkindir. Ancak malikin talep zerine terkin
yapmad hallerde resen terkin ortaya kar.
Sicile kaytl gemi hakknda 20 yldan beri hibir ilem yaplmam ve
Bakanlktan alnan bilgiye gre geminin var olmad veya kullanlamayaca
anlalmsa, geminin terkin edilmesine karar verilir. Eer gemi zerinde ipotek
veya intifa hakk varsa geminin kayd silinmez. TUGS kayd yaplan gemiler, ayn
zamanda Milli Gemi Sicilinde kaytl ise bu kaytlar terkin edilir.
Gemi Siciline Yaplan Tescilin Etkileri:
1.

Aklayc kaytlar: sicile kaytl gemilere ilikin var olmu bir hak

sicile kayt edilir. (R: Gemi mlkiyetinin devrine ilikin kaytlar)

2.

Kurucu kaytlar: Bir hak sicile kaytla douyorsa kurucu kayt sz

konusudur. (R: Gemi ipotei ve gemi zerindeki irtifak haklar)

Bir hak ancak sicile kaydedilmesi ile douyorsa kaydn etkisi kurucudur.
Bunun en tipik rnei gemi ipotei ve gemi zerinde tesis edilen intifa hakkdr.
Gemi ipotei anlamasnn geerli olmas iin kanunda ngrlen yazl arta
uyulmu olmas gerekmektedir. Ancak anlamann yaplmas ipotek hakknn
domas anlamna gelmez. potek hakk, anlamann sicile tescili ile doar.
Mevcut bir hakk veya hukuki durumu aklayan kaytlar aklayc kaytlardr.

14

rnein geminin mlkiyet hakknn kazanlmas asndan da sicil kaytlar

aklaycdr.

Geminin

mlkiyeti

sicil

dnda

geer.

Bunun

iin

taraflarn

anlamas ve zilyetliin devredilmesi gerekmektedir.

Sicile Gven lkesi
Sicile Gven lkesinin uygulanabilmesi iin;
I. Yolsuz tescilin mevcut olmas
II. Hukuki ilemle kazanlan haklarda mmkndr.
III. lemle hak kazanan kiinin iyiniyetli olmas gerekmektedir.
Yap Sicili:
naat tamamlanmam, gemi stats kazanmam yaplarn kaytl olduu
sicildir. Tescil koullar:
I. Malikin talebi (zellikle yap ipotei hallerinde)
II. Alacaklnn talebi (yapnn zerinde haciz uygulanmas hallerinde)
III. Tersane sahibi alacak hakkn teminat altna almak iin tescil talebinde
bulunabilir. (inaat ipotei)
IV. Geminin inaat devam etmelidir. naat bittikten sonra bu kayt kapatlr
ve resen gemi siciline kayt yaplr. (yap zerindeki tm haklar korunur)
Balanma Kt: Milli gemi siciline kayt olunan gemiler kayt edilir. Ama,
gemilerin kayt altnda tutulmasdr. Limanlarda liman bakanlar tarafndan
tutulur. Yer bakmndan bir snrlama yoktur. Yabanc gemiler de belli koullar
barndrmalar halinde kayt edilebilirler.
GEM ZERNDEK HAKLAR:
Mlkiyet Hakk:
Mlkiyet Hakknn Kazanlmas;
zel Hukuk Hkmlerine Gre Kazanlmas (hukuki ilem ve hukuki ilem
dndaki yollar zamanam gibi)
Kamu hukuku hkmleri ile kazanlmas (Kaaklkla Mcadele Kanunu
msadere-)
Hukuki lem Yoluyla Kazanma:
Sicile kaytl olmayan gemilerde mlkiyetinde devrinde TMK tanr devri
hkmleri uygulanr. (TMK 957) Buna gre bu gemilerin mlkiyetinin devri,
zilyetliin nakli ve mlkiyetin devri konusunda taraflarn anlamas ile olur.
Mlkiyetin devrine ilikin bir ekil art bulunmamaktadr ama taraflardan her

15

biri bir senet verilmesini isteyebilir. yi niyet bakmndan TMK 998 uygulama
alan bulur.
Sicile Kaytl Gemilerde, taraflarn anlamas yazl ekilde yaplmaldr.
mzalarn

noterde

tasdiklenmesi

gerekmektedir.

Anlama

gemi

sicil

mdrlnde de yaplabilir.
Mlkiyetin devri bakmndan sicile yaplan tescil kurucu unsur deildir,
aklaycdr.
TTKmd1007:Sicilekaytlgemipaynnmlkiyeti,malikileiktisapedeninbuhusustaanlamalarile
devralana geer. Anlamann yazl ekilde yaplmas ve imzalarn noterce onaylanmas arttr. Bu
anlamagemisicilmdrlndedeyaplabilir.
Donatmitirakindepaydadonatanlarnherbiri,itirakpayndilediiandadierpaydalarnonay
olmakszntamamenveyaksmenbakasnadevredilebilir.Sicilekaytlgemizerindekiitirakpaynn
devri,gemipaynndevrivesiciletescilileolur.
Gemi pay ve itirak paynn devri sonucunda gemi Trk Bayra ekme hakkn kaybedecekse, devir
yalnzbtnpaydalarnveyapaydadonatanlarnonaylarylageerliolur.
Gemipay,gemiyolculuktabulunduusradadevredilirse,devrinkapsam1002ncimaddeninnc
fkrasnagrebelirlenir.

Donatma itirakinde kanuni nalm hakk yoktur. Pay sahibi rahatlkla

payn devredebilir. Ancak bu pay devrinde Trk Bayra ekme hakk ortadan
kalkacaksa dier paydalarn onay gerekmektedir.

Sicile Kaytl Gemi Pay

Sicile kaytl gemi paylar, taraflarn devir konusunda yazl anlamalaryla

geer. Payn devrine dair anlama yazl ekil artna tabidir ve imzalarn noterce
tasdik edilmesi gerekir. Bu anlama gemi sicil mdrlnde de yaplabilir. Bu
anlama yapld anda pay devredilmi saylr. Sicile yaplan tescil aklayc bir
kayt olacaktr.
Payl mlkiyete tabi gemilerde bir kanuni nalm hakk yoktur.
Donatma itiraki olarak iletilen gemilerdeki itirak paynn devri, payl gemi
mlkiyetindeki paylarn devri iin gereken ilemler aynen gerekir. Ancak ek
olarak sicile tescil art getirilmitir.
Gemi paynn veya itirak paynn devri ile gemi Trk bayra ekme hakkn
kaybedecekse, dier paydalarn tmnn rzasnn alnmas gerekir.
Hukuki lem D Yollarla Mlkiyetin Kazanlmas:
Sahiplenme: Geminin sahipsiz hale gelmi olmas gerekmektedir. Bu malikin
mlkiyetini terk etmesi ile olur. Sahipsiz gemileri sadece devlet sahiplenebilir.
Sicilde malikin kim olduu anlalamamas veya malikin mlkiyeti terk etmesi
halinde gemi sahipsiz hale gelmitir.

16

Zamanam Yoluyla Mlkiyetin Kazanlmas:

OlaanZamanam
TTKmd999:Sicilekaytlbirgemininmalikiolmadhalde,gemisicilinemalikolaraktesciledilmi
bulunanbirkii,tescilinenazbeylsrmesivebusreiindegemiyidavaszvearalkszbirekilde
asli zilyet sfatyla elinde bulundurmas artyla, geminin mlkiyetini iktisap eder. Bu sre, malik
olmayankiininsiciletesciledildiitarihtenitibarenbalar.Sreninhesab,kesilmesivedurmas,Trk
Borlar Kanununun alacak zamanamna ilikin hkmlerine tabidir. Gemi siciline kaydn doru
olmadyolundabiritirazntesciledilmesihalindeitirazkaytlolduusrecezamanamilemez.
Zamanamiinngrlenartlarngereklemesiylesicildegemininmalikiolarakgzkenkiionun
mlkiyetiniiktisapeder.

Olaan zamanam ile kazanma iin 5 yllk sre gerekir. Olaanst

zamanamnda sre 10 yldr.
Olaan zamanamnda da, olaanst zamanamnda da iyiniyet koulu
aranmamaktadr.
Olaan zamanam yoluyla bir geminin iktisap edilebilmesi iin u artlar
gerekir.
Sicile kaytl bir geminin olmas
Malik olmad halde sicilde malik olarak kaytl birisinin olmas
Tescilin en az 5 yl srmesi
Bu kiinin 5 yllk sre ierisinde kiinin gemiyi ekimesiz, aralksz
ve asli zilyet sfatyla elinde bulundurmas. Bu 5 yllk srenin sonunda
yolsuz tescil sahibi mlkiyeti kazanm olur.
Olaanst Zamanam
TTK md 1000: Sicile kayd gerekirken kaydedilmemi olan bir gemiyi en az on yl sreyle davasz ve
aralksz olarak asli zilyet sfatyla elinde bulunduran bir kii, geminin, sicile kendi mal olarak tescil
esilmesiniisteyebilir.
Enazonylncelmveyagaipliinekararverilmibirkiininadnakaytlbulunanvehakkndaon
yldanberimalikinonaynatabibirhususkaydedilmemiolanbirgemiyibirincifkradayazlartlarla
elindebulundurankiideogemininmalikiolaraktesciledilmesiniisteyebilir.Zilyetliksresininhesab,
kesilmesivedurmasTrkBorlarKanunununalacakzamanamnailikinhkmleretabidir.
Tescilancakmahkemekararileolur.Tescildavas,gemininkaytlolduuveyakaydedilmesigereken
sicil mdrlne kar alr. Mahkeme, ilgilileri, en fazla aylk bir sre belirleyerek itirazlarn
bildirmeyetirajellibininstndeolanveyurtdzeyindedatmyaplanbirgazetedeyaplacakilanla
arr.tirazedilmezveyaitirazreddolunursatescilekararverilir.
Tescilekararverilmedennce,ncbirkiimaliksfatylatesciledilirveyanckiininmlkiyeti
dolaysyla sicile, gemi sicilinin doru olmad yolunda bir itiraz erhi verilmi olursa, tescil karar
nckiihakkndahkmifadeetmez.
Mahkemece verilen tescil kararna dayanarak kendisini sicile kaydettirdii anda asli zilyet, geminin
mlkiyetiniiktisapeder.

Geminin zamanam ile iktisap edilmesinde TMKdan farkl olarak iyiniyet

aranmamtr.
Olaanst zamanamyla kazanm iin iki farkl sebep vardr.

17

Bunlardan ilki, bir kiinin sicile kayd gerekirken sicile kaydedilmemi olan
gemiyi en az 10 yllk sreyle ekimesiz, aralksz ve asli zilyet sfatyla
zilyetliinde bulundurursa, gemiyi kendi mal olarak sicile kaydettirebilmesidir.
kinci imkan, sicile kaytl bir geminin malikinin en az 10 yl nce lm
veya gaipliine karar verilmi ve 10 yllk sreyle gemi siciline malikin onayna
tabi bir tescilin yaplmam olmas ve zamanamyla kazanmak isteyenin 10 sene
sreyle, ekimesiz ve aralksz, asli zilyet sfatyla zilyet olmasdr.
Tescil ancak mahkeme kararyla olur. Yani zamanamyla kazanmda
bulunmak isteyen tescil davas amak zorundadr. Bu dava, geminin sicile kaytl
olduu veya deilse olmas gereken sicil mdrlne kar alr. Mahkeme bu
dava aldnda ulusal gazetelerden birinde ilan vererek ilgilileri itiraza arr.
Mahkeme itiraz iin en fazla 3 aylk bir sre verebilir.
Hi kimse itiraz etmez veya itirazlar mahkemece reddedilirse mahkeme
tescile karar verebilir.
Tanmazlarda olaanst zamanam yoluyla mlkiyetin kazanlmas iin
kaytl gzken malikin 20 yldr l olmas gerekirken, gemilerde bu sre 10
yldr. Anayasa Mahkemesi tanmazlar iin bu hkm iptal etmitir. Dolaysyla
artk gemilerde de, lm sebebiyle iktisap mmkn olmamaldr.
Gemi Mlkiyetinin Kaybedilmesi:
Gemi vasfnn ortadan kalkmas, geminin kullanlamaz hale gelmesi,
geminin batmas
Terk
Zamanam ile iktisaba konu olmas
Kamu hukuku esaslarna gre msadere edilmesi
Gemi zerinde ntifa Hakk
Gemiler zerinde snrl ayni haklar vardr. Bunlardan ilki intifa hakkdr.
Eski kanunda gemiler zerinde intifa hakk snrlandrlmt. Ancak yeni
kanunda byle bir snrlama bulunmamaktadr. 1060. Maddede yaplan atf
sebebiyle,
kurulabilir.

Trk

Medeni

Bu

sebeple

Kanunu
ancak

hkmleri

sicile

kaytl

kurulabilecektir.

18

uygulanr. ntifa
gemiler

zerinde

hakk
intifa

tescille
hakk

Gemi potei
Sicile kaytl gemiler zerinde rehin hakk kurulurken geminin teslim edilmesi
gerekmezken, sicile kaytl olmayan gemiler iin geminin zilyetliinin teslim
edilmesi aranmaktadr. Gemi zerindeki rehin hakk szlemeyle kurulabilecei
gibi, kanunda ngrlm kanuni rehin haklar da vardr. Rehinli alacak hakk
nceliklidir. Ancak deniz alacaklar daha nceliklidir.
potein nc kiilere kar ileri srlebilmesi iin alacak malik tarafndan
kabul edilmi ve tescil yaplm veya alacak ihtilafl ise mahkemeden karar alnp
ipotek tescil ettirilmi olmaldr.
Sre ve usul konusunda bir deiiklik yoktur. Medeni Kanun hkmleri
uygulanr. bitiminden itibaren 3 aylk hak drc sre vardr. Srenin
balangc iin tamamlanma andr. bitmemise, temerrdn doduu anda
sre balar. nceki aamalarda da ipotek tescil ettirilebilir. Sre sonunda
ipotein tescilini isteme hakk sona erer. Ancak mahkemeler 3 aylk srenin
gemesini gzden karabilmektedir.
Alacaklnn, elinde bulundurduu borluya ait eyay kendisinde tutmas
hapis hakkn kullanmadr. demezlik defi hapis hakkna benzer bir haktr. Ancak
demezlik defi sadece teslimden kanma hakk verirken, hapis hakk paraya
evirme hakk da verir. Yani eya, icra yoluyla sattrlabilir. Ayrca ncelikli
alacakl olarak parann tahsili mmkn olur.
GEMNN REHN (AKD REHN HAKLARI)
Kanunun ngrd hallerde, kendiliinden gemi zerinde rehin hakk
kuran haklara gemi alacaklar denmektedir. Bu sebeple geminin rehni sicilden
grlmez. Kiinin gemi alacan ispatlamas yeterlidir.
Akdi Rehin Haklar: Taraflar aralarnda rehin tesis ederler. Bu sicile kaytl
gemilerde ve gemi paylar zerinde gemi ipotei eklinde olurken sicile kaytl
olmayan gemilerde teslim artl rehin olarak meydana gelir.
Gemi ipoteinin kurulabilmesi iin taraflarn ipotek anlamas yapmas ve
bunu sicile tescil ettirmesi gerekmektedir. Anlama yazldr ve imzalar noterde
tasdiklenmelidir. Tescil kurucu unsurdur. potek, alacaa bal feri bir haktr.
TTK md 1020: potein kapsam hakknda Trk Medeni Kanununun 862 ve 863 nc maddeleri
uygulanr.
Eklentilernormalbiriletmeningereiolarakbudurumdankarlrveyaalacakllehineelkonulmadan
ncedevredilerekgemidenuzaklatrlrise,ipotekartkbunlarkapsamaz.

19


Btnleyici paralar, gemiden geici bir ama iin olmamak artyla ayrlp uzaklatrlrsa ipotek
bunlarkapsamaz;meerki,uzaklatrlmadanncealacakllehinegemiyeelkonulmuolsun.
Kamulatrlangemininbedelivegemimalikiningemininzyaveyahasarndandolayncahslara
karsahipolduutazminatistemleriipoteinkapsamndadr.

potein Kapsam:
I. Gemi
II. Btnleyici paralar
III. Eklentiler (3. Kiilerin eklentiler zerindeki haklar sakldr.)
IV. Kira bedeli (belirli bir zaman diliminde ipotein kapsamndadr)
V. Kamulatrma bedelleri (istimval)
VI. Tazminatlar
VII. Sigorta Tazminat: TTK md 1022: Gemi ipoteinin kapsamna giren hususlarla ilgili
olarak malikin menfaatinin, malik veya onun lehine bir bakas tarafndan sigorta ettirilmi olmas halinde,
ipotek,sigortatazminatnkapsar.
potek, sigorta primlerini veya sigorta szlemesi gereince sigortacya yaplmas gereken baka
demelerinyerinegetirilmesiiinalacakltarafndanharcananparalarlabunlarnfaizlerinideteminataltna
alr.
Aadaki hkmler sakl kalmak zere, Trk Medeni Kanununun rehnedilen alacak ve dier haklara
ilikinhkmleriburadadauygulanr;sigortac,gemisicilinekaytlipoteibilmediiniilerisremez.Bununla
beraber, sigortac veya sigorta ettiren kii, zararn meydana geldiini alacaklya bildirmi ve bildirimden
itibaren iki haftalk bir sre gemise, sigortac, tazminat sigortalya demekle alacaklya kar da
sorumluluktan kurtulur. Bildirimin yaplmas son derece zor ise bundan kanlabilir. Bu takdirde sre,
tazminatn muaccel olduu tarihten itibaren ilemeye balar. Sre sona erinceye kadar alacakl, sigortacya
kardemeyeitirazedebilir.

Sigortac, malikin rzas olmadan herhangi birine deme yapamaz. Malik ile
ipotekli alacakl kendi aralarnda anlarlar. Ancak kanunda belirtilen hallerde
sigortac

malike

yapt

deme

ile

borcundan

kurtulur.

Gemi

malikinin

sigortacnn verecei tazminat geminin eski hale gelmesi iin kullanacana veya
ipotekli

alacakldan

yapacana

ilikin

nceki
teminat

gemi

alacakls

gsterirse

hakkna

sigortac

sahip

malike

kiilere

yapt

deme

deme

ile

borcundan kurtulur.
potein Derecesi

TMKda benimsenen sabit dereceler sistemi burada da

benimsenmitir. Bo olan dereceye ilerleme hakk kanunen ngrlmemitir.

Ancak

taraflar

boalan

dereceye

rehin

hakknn

ilerlemesi

konusunda

anlaabilirler. Ayrca taraflar anlaarak ipotein derecesini deitirebilirler.

potekli Alacaklnn Haklar:
1. TTK md 1383: Paraya evirme: Bir sicile kaytl olan Trk ve yabanc bayrakl gemiler, cra ve flas
Kanununun tanmazlarn satna ilikin hkmlerine gre, bir sicile kaytl olmayan Trk ve yabanc
bayraklgemilerise,aynkanununtanrlarnsatnailikinhkmleriuyarncaparayaevrilirler.
2. TTKmd1030:Gemiveyatesisatnnktlemesisonucuolarakipoteinsaladteminattehlikeye
derse, alacakl, tehlikeyi gidermesi iin malike uygun bir sre verebilir. Bu sre iinde tehlike
giderilmezse, alacakl derhl ipotei paraya evirmek hakkn elde eder. Alacak faizsiz olup henz

20


muacceliyetkazanmamsa,parannalnmasilemuacceliyettarihleriarasndakizamanaaitkanunifaiz
indirilir.
Malikingemiyiiletmetarzsonucuolarak,ipoteinsaladteminattehlikeyedrecekekildegemi
veya tesisatnn ktlemesinden veya ipotekli alacaklnn haklarnn bakaca tehlikeye girmesinden
kayg duyulur ya da nc kiiler tarafndan yaplacak bu gibi mdahaleye ve tahribata kar malik
gereklinlemlerialmazsa,alacaklnnistemizerinemahkeme;
a)1353ncmaddeuyarncagemininihtiyatenhaczine,
b)Gerekligrrsegeminin,kaptandanbakabiryedieminebraklmasnave
c)Malikinihtiyatihaczinuygulanmasndanbalayarakbiraylksreiindegereklinlemlerialmasna,
karar verir. Bu srenin sonunda nlemlerin henz alnmad veya alnan nlemlerin yetersiz kald
anlalrsamahkeme,ipoteinparayaevrilmesiyoluylailamltakipbalatmakzerealacaklyabiraylk
sreverir.
potein kapsamna giren eklentinin ktlemesi veya normal bir iletmenin gereklerine aykr olarak
gemidenuzaklatrlmashlidegemininktlemesihkmndedir.

potek Hakknn Sona Ermesi:

I. Alacan sona ermesi
II. Geminin ortadan kalkmas
III. Geminin icra takibi yoluyla satlmas
IV. Trk bayra ekme hakknn kaybedilmesi ile geminin sicilden terkin
edilmesi
V. Alacaklnn ipotek hakkndan feragat etmesi
Gemi Alaca: TTK md 1320/1 de saylan istemleri ifade eder.

TTK 1320: Geminin malikine, kiracsna, yneticisine veya iletenine kar

domu olan aadaki alacaklar sahiplerine gemi alacakls hakk verir:

a) lkelerine getirilme giderleri ve onlar adna denmesi gereken sosyal

sigorta katlma paylar da iinde olmak zere, gemi adamlarna, gemide

altrlmakta olmalar dolaysyla denecek cretlere ve dier tutarlara ilikin

istem haklar.

b) Geminin iletilmesi ile dorudan doruya ilgili olarak karada veya suda

meydana gelen can kayb veya dier bedensel zararlardan doan alacaklar.
c) Kurtarma creti.

d) Liman, kanal, dier su yollar, karantina ve klavuzluk iin denecek

resimler.

e) Gemide tanan eya, konteynerler ve yolcularn eyalarna gelecek olan

ziya veya hasar dnda, geminin iletilmesinin sebep olduu maddi zya veya
hasardan doan ve haksz fiile dayanan alacaklar.
f) Mterek avarya garame pay alacaklar.

Birinci fkrann (b) ve (e) bentlerinde yazl alacaklar;

21

a) Deniz yolu ile petrol veya dier tehlikeli ya da zararl maddelerin

tanmas ile balantl olarak ortaya kp da milletleraras szlemelere yahut

milli mevzuata gre kusursuz sorumluluk ve zorunlu sigorta ile ya da dier
yollardan teminat altna alnmas ngrlen zararlarn,

b) Radyoaktif maddelerden veya radyoaktif maddelerin zehirli ya da

patlayc maddeler veya nkleer yakt yahut radyoaktif rnler ya da atklardan

oluan dier tehlikeli maddeler ile bileiminden kaynaklanan zararlarn,

c) Sonucunu oluturduklar veya bu zararlardan doduklar takdirde,

sahiplerine gemi alacakls hakk vermezler.

Trkiyede yarg yoluyla ileri srlen bir alacan gemi alacakls hakk verip

vermedii, Trk hukuku uyarnca belirlenir.

Gemi Alacakls: Bu istemlerin alacaklsdr.

Gemi Alacakls Hakk: Kanuni rehin hakkdr. Bu deniz ticareti hukukuna

zg bir rehin hakkdr. Kanundan doar. Tescili mmkn deildir, gizli rehin
niteliindedir. Aleni olmayan ve ipotek hakknn nne geen bir rehin alacadr.
Alacaklnn yapt i geminin iletilmesi iin nemli bir rol oynar.
a)

Versio in rem ilkesi

b)

Snrl ayni sorumluluk

Donatann gemi ile snrl sorumluluu

Alacakl, tazminatn yalnzca bir ksmn gemiden elde edebilmekteydi bu
sebeple denge kurulmas iin gemi alacaklsnn rehin hakk ortaya kmtr.
Ancak

yeni

kanunla

snrl

ayni

sorumluluk

ortadan

kalkmtr

ve

ahsi

sorumluluk getirilmitir. bu sebeple gemi alacakls listesi yeniden gzden

geirilmelidir.
Milletleraras hukuk bakmndan farkl kanunlar ihtilaf kurallar bulunmakla
birlikte gemi ipotei gvencesini iyiletirmek iin gemi ipoteinde menfaat sahibi
kredi kurulular bulunmaktadr. Bu konuda Trkiyenin taraf olduu 1926
tarihli szleme (uygulama alan, taraf bir devletin bayran ekmesi), yrrle
girmemi olan 1967 tarihli szleme ve Trkiyenin taraf olmad ama TTK ayn
hkmler bulunan 1993 tarihli szleme (uygulama alan, taraf bir devletin
yarg yetkisine tabi bulunan tm deniz gemilerine uygulanacaktr, yabanclk
unsuruna baklmaz) bulunmaktadr.

22

Trkiyede yarg yolu ile ileri srlen istemlerde Trk hukuku uygulanr. (lex
fori)
Gemi Alacaklarnda Borlular:
Geminin malikine (kendisinin borlu olmasna gerek yoktur. Kiracs da
borlu olsa malik gemisi le bortan sorumludur) kiracsna, yneticisine ve
iletenine kar istemde bulunabilir. Time charterer ve voyage charterere kar
istemde bulunulamaz.
TTK md 1062/2: Malik, geminin iletilmesinden dolay gemi alacakls sfatyla bir istemde bulunan
kiiyi, bu iletilme malike kar haksz ve alacakl da ktniyet sahibi olmadka, hakkn istemekten
engelleyemez.
stemler:
a) Gemi adam alacaklar: alt gemiden alacan bilen alan gemiye daha iyi hizmet eder. Bu
geminingvenlivebelirlibirekildealmasnsalar.Gemiadamlar,kaptan,gemizabitleri,tayfalarve
gemide altrlandierkiilerdir. (TTK md934)donatannkarailetmesinde alankiilerbuna dahil
deildir.borlu,malik,kiracveyailetendir.
b) Geminin iletilmesi ile meydana gelen bedensel zararlar: Zorunlu sorumluluk sigortas deniz
yollarnda kabul edilmemitir. Bu istemler geminin iletilmesine yardm etmese de bedensel zararlara
ncelik tannmtr. (szlemeye dayanabilir) Karada veya suda meydana gelen geminin iletilmesi ile
dorudandoruyailgilicankaybveyadierzararlarbukapsamdadr.
c) Kurtarma creti: kurtarma baarsz olursa cret domaz. Ancak faaliyet sonucu, evreye verilecek
zararn nne geilmise, zel tazminat talebinde bulunulabilir. Bu zel tazminat bir gemi alaca
deildir.(TTKmd1312)Kurtarmacretibukapsamdaolmasagemibatacakveipoteklialacanhakkve
malikinmlkiyethakkzarargrrveherkesinmenfaatizarargrr.
d) Seyrseferresimleri
e)Hakszfiiledayananeyazararlar(szlemeyedayanmaz)gemidetanan
f) Mterekavaryagaramepayalacaklar
Eskikanunagregemialacaklaroldukaazalmtr.Eskikanun1926tarihliszlemeileparaleldir.Yeni
kanunda1993tarihliszlemeesasalnmtr.
TTK1321:Kapsam:
Gemialaca,sahibine,gemiveeklentisizerindekanunirehinhakkverir.
Gemimalikininmlkiyetinde bulunmayan eklentiler rehninkapsamnagirmez.Birsigorta szlemesine
gredonatanadeneceksigortatazminatrehninkapsamndadeildir.
Rehin, geminin zya veya hasara uramasndan dolay donatann nc kiilere kar sahip olduu
tazminat istemini de kapsar. Mterek avarya hallerinde feda edilen veya hasara uraya eyler iin
verilentazminat,gemialacakllariin,tazminatnkarlkolduueyleryerinegeer.
Devlet,ilzelidaresi,belediyevekyiledierkamutzelkiilerineaitolup,denizdemenfaatsalamak
amacnatahsisedilmeyenveyafiilenbylebiramalakullanlmayangemilerzerindekanunirehinhakk
domaz.ukadarki,butzelkiiler,gemialacakllarnakargemiveeklentisinin,alacaklarndoduu
yolculuk sonundaki deeri gemi alacakllar arasnda kanuni sralarna gre paylatrlm olsa idi,
alacakllaradecekmiktarneidiise,oalacakllarakaroorandanceliklesorumluolur.
Gemialacannverdiikanunirehinhakk,gemiyezilyetolanherkesekarilerisrlebilir.

Kapsam:
I. Gemi ve eklentisi zerinde ileri srlr.
II. Gemi yerine geen (ikame deerler) zerinde ileri srlr.
III. Tekne sigortas kapsamnda ileri srlemez.

23

IV. Geminin zya veya hasara uramasndan dolay donatann 3. Kiilere kar
sahip olduu tazminat istemi bu kapsamdadr.
V. Mterek avarya hallerinde feda edilen veya hasara urayan eyler iin
verilen tazminat da bu kapsamdadr.
zellikleri:
I. Snrl saydadr, yorum yoluyla geniletilemez.
II. nceliklidirler.
III. Takip: Gemiye zilyet olan herkese kar ileri srlebilirler.
IV. Devir ve intikal: Bor ilikisi devredildiinde buna bal olan rehin hakk da
devredilir.
V. Sona ermesi:
TTK md 1326: 1320 nci maddenin birinci fkrasnn (a) il (e) bentlerinde saylan gemi alacakllarnn
sahipolduklarrehinhakk,gemialacanndoduutarihtenitibarengeecekbirylnsonundader;
meerki,busreningemesindenevvelgemiihtiyatenhaczedilmivebununsonucundacebricrayolu
ilesatlmolsun.Bubiryllksre;
a)1320ncimaddeninbirincifkrasnn(a)bendindesaylanalacaklarbakmndan,alacaklnngemiden
ayrlmastarihinde,
b)1320ncimaddeninbirincifkrasnn(b)il(e)bentlerindesaylanalacaklarbakmndan,kanunirehin
hakkylateminataltnaalnanalacaklarndoduutarihte,ilemeyebalar.
1320ncimaddeninbirincifkrasnn(f)bendindesaylangemialacakllarnnsahipolduurehinhakk;
a) Geminin, zararn tespitinin ve paylatrlmasnn yaplaca varma yerine ve eer gemi
burayavarmazsayolculuunbittiilimanavardgndenitibarenileyecekaltayiinde;gemicebr
icrayoluylasatlasonulanacakekildeihtiyatenhaczedilmemisealtayngemesiyle,
b)Gemininiyiniyetlibirnckiiyesatlmashlinde,alcnngemiyi,sicilyerihukukunauygunolarak
kendiadnatescilettirdiigndenitibarenileyecekaltmgnnsonunda,
der.Busrelerinikisideilemeyebalamsa,rehinhakkilksrenindolmasylader.
Gemininihtiyatihaczininhukukencaizolmadzamanaral,busrelerinhesabndadikkatealnmaz.
Diersebeplerdensrenindurmasveyakesilmesiszkonusudeildir.

VI. Zamanam:
TTK md 1319/1: Kurtarma alacaklarnda 2 yl
TTK md 1297: atmada 2 yl
TTK md 1270: Yolcu tamada 10 yl
TTK md 1285/1: Mterek avaryada 1 yl
Hukuksal Nitelik:
cra flas Kanunun 23. Maddesine gre gemi tanmazdr. Bu madde
doktrinde byk tartmalara yol at iin yeni TTKda buna ilikin bir hkm
bulunmaktadr.
TTK md 936: Sicile kaytl olup olmadklarna baklmakszn btn gemiler bu Kanunun ve dier
kanunlarnuygulanmasndatanreyadr.
TTK md 937: Bu kanunda, cra ve flas Kanununun tanmazlara ilikin hkmlerine tabi olaca
akabildirilengemilerhakknda936ncmaddehkmuygulanmaz.

24


TrkMedeniKanununun429uncumaddesininbirincifkrasnn(2)numaralbendiile444nc,523
ncve635incimaddelerininuygulanmasnda,tanmazterimineyaphalindeveyatamamlanm
olanbtngemilervetapusiciliteriminegemisicilleridedahildir.

Geminin tanr olmas gemi zerinde rehin kurulmasna veya geminin tescil
edilmesine engel deildir. sicile yaplan tescil sebebi ile tanmazlara ilikin baz
hkmler gemilere de uygulanr.

DENZ TCARET KLER:

1.DONATAN:

Gemisiyle para kazanan kiidir. TTKda tacir neyse deniz ticaretinde

donatan odur. Bu bir sfattr. Geminin maliki gemisi ile para kazanmaya
balad anda donatan sfatn kazanr.

I. Malik:

TTK md 1061/1: Donatan, gemisini menfaat salamak amacyla suda

kullanan gemi malikine denir.

II. leten (gemi iletme mteahhidi):

TTK md 1061/2: Kendisinin olmayan bir gemiyi menfaat salamak amacyla suda kendi adna
bizzatveyakaptanaraclylakullanankii,nckiilerleolanilikilerindedonatansaylr.Malik,
geminin iletilmesinden dolay gemi alacakls sfatyla bir istemde bulunan kiiyi, bu iletilme
malikekarhakszvealacakldaktniyetsahibiolmadka,hakknistemektenengelleyemez.

Gemiyi kiralayan, intifa hakkna sahip olan kii, finansal kiralama yapan 3.
Kiilere

kar

donatan

sfatna

sahip

olur.

Fiili

hakimiyet

yani

zilyetlik

devredilmise, zilyet gemi ile para kazanyorsa donatan sfatn kazanr, malik
sadece malik sfatyla anlr. Kirac, donatan sfatn kazanmsa kiracya gemi
iletme mteahhidi densin diye bir gr bulunmaktadr ama bu gr TTK
komisyonunda kabul edilmemitir.

Kaptan kim istihdam ediyorsa o geminin

zilyedidir. Gemiyle ilgili tm talimatlar kaptana verilir.

Donatan gerek kii olabilecei gibi tzel kii de olabilir. Uygulamada anonim
irketler ve limited irketler donatan olmaktadr.

2.DONATMA TRAK: Deniz ticaretindeki adi ortaklktr.

TTKmd1064:Birdenokkiininpaylmlkiyeteklindemalikolduklarbirgemiyi,menfaatsalamak
amacyla aralarnda yapm olduklar szleme gereince, hepsi adna ve hesabna suda kullanmalar
halindedonatmaitirakivardr.
Tekbanabirgemininmalikiveyailetmehakknasahipolanticaretirketleriveyatzelkiilerhakknda
donatmaitirakineilikinhkmleruygulanmaz.

25

Donatma itirakinde ortak temsilci, gemi mdrdr. Uygulamas yoktur.

Kanunda yer almasnn sebebi, buna ilikin maddelerin TTKdan karlmas
halinde tm maddelerin numarasnn deiecek olmasdr.

3.GEM ADAMLARI:

TTK md 934: Gemi adamlar; kaptan, gemi zabitleri, tayfalar ve gemide

altrlan dier kiilerdir.

Kaptan

Zabitler (2. Kaptan, Ba Makinist)

Tayfalar (Alt Kademeler)
Gemide altrlan dier kiiler (Gemi Adamlar Ynetmeliinde kimlerin
gemi adam olduu belirtilmitir.)

4.SZLEME TARAFLARI: Bunlarda yeni kii deil, yeni sfattr.

I. leten, letici (Operator): Gemi adamlarn istihdam etmi, zilyed olan kii
II. arterer=bareboat (plak gemi): Gemi maliki ile szleendir.

Bareboat,

geminin zerinde gemi adam bulunmamas, geminin bir eya olarak devredilmesi
ve kiracnn gemi adamlarn istihdam etmesi anlamndadr. Nalbur/tama
szlemelerinde voyage, yolculuk artereri sz konusudur. Zilyetlik malikte kalp,
gemiye

dair

szleme

yapma

hakk

devredilmise

time/zaman

artereri

bulunmaktadr.
III. Yneten, ynetici (Manager): Donatann verdii yetki uyarnca gemiyle ilgili
i ve ilemleri donatann hesabna yrten kii, menajer, temsilcidir. Temsil
hukukuna tabidir. Yetkileri szleme ile belirlenir.
SZLEME DII BOR LKLER: (haksz fiiller)
Deniz hukukunda haksz fiiller ve dier szleme d bor ilikileri= gemi
veya gemiden kaynaklanan zarar hakknda kurallar= deniz hukukuna zel
hkmler
Donatann Sorumluluu:
Donatann Haksz Fiilden Doan Sorumluluu:
Donatann gerek kii olmas halinde zel hkm yoktur. TBK md 49
uygulama alan bulur. Tm haksz fiil kurallar burada geerlidir. Ayn ekilde
donatann tzel kii olmasna ilikin zel hkm bulunmad iin ayn hkmler
burada da uygulanr.
Gemi Adamlarnn Eylemlerinden Doan Sorumluluk:

26


TTK md 1062: Donatan, gemi adamlarnn, zorunlu danman klavuzun veya istee bal klavuzun
grevleriniyerinegetirirkenilediklerikusursonucundanckiilereverdiizararlardansorumludur.
Ancak, donatan, yolculara ve ykle ilgili kiilere kar, tayann gemi adamlarnn kusurundan doan
sorumluluunailikinhkmleregresorumluolur.
Donatann, Trkiye Cumhuriyetinin taraf olduu sorumluluun snrlandrlmasna ilikin milletleraras
szlemelerdendoansorumluluunusnrlandrmahakksakldr.

Donatan, gemi adamlarnn grevlerini yerine getirirken iledikleri kusur

sonucunda nc kiilere verdii zararlardan sorumludur.

Donatan kendi

eyleminden sorumlu tutulmaz, 3. Kii gemi adamlarnn kusurundan dolay

donatan sorumlu tutar.
Gemi adamlarnn kapsam, klavuz rmorkr, radar operatr, istifi
(liman iileri), palamarclar (halat balayan kiiler) bu konuda 3 gr
bulunmaktadr;
I. Gemiyle (ieride ve darda) ilgili herkes
II. Gemideki rgtlenmeye (ieride) dahil olan herkes
III. Donatann talimat ve denetimine tabi olan herkes
Klavuz hakknda ak hkm bulunmaktadr. Klavuz gemi adam deildir.
hkmn koruma amac 3. Kiidir. Yargtayn bu konuda istikrarl bir karar yok.
Doktrinde baskn bir gr yok. TTK komisyonu bir fikir birliine varamad iin
hkm klavuz hari aynen korunmutur.
Grevini yaparken tabiri dar ve geni olarak yorumlanabilir. Dar anlamda
talimat

ilikisi

iinde

yer

alan

herkesi

belirtmektedir.

Gemide

hiyerari

bulunmaktadr, grev yerine getirilmiyorsa, denetim yaplmyor demektedir.

Kaptan veya 2. Kaptan sorumludur.
Sorumluluk iin kusur arttr. Kaptan bakmndan tedbirli kaptan denerek
arlatrlm

bir

kusur

bulunmaktadr.

(TTK

md

1088-1089)

burada

donatann kusuru aranmaz. Kusurun belirlenmesinde genel hkmler uygulanr.

Donatann sorumluluu kusursuz sorumluluktur. Gemi adamlarnn kusurlu
olduu halde ve lde donatan sorumludur. Bu olaan sebep sorumluluudur.
Tehlike sorumluluu deildir.
Tamamlayc kurallar:
Gemi alacakls hakk (TTK md 1320 f.1 b (b) ve (e)
Zamanam 1 yldr. (TTK md 1326, 1327)
Balang: Alacan doduu tarih (TTK md 1326 f.1 b (b)
Donatann adam altran sfatyla sorumluluu TBK md 66
TBK 66 ve TBK 1062 arasndaki farklar;

27

I. TTK md 1062 de gemi adamlarnn kusuru aranr. Donatann kusuru

aranmaz. TBK md 66da donatann zen gsterip gstermedii (seim,
talimat verme ve denetlemede) baklr, gemi adamnn kusuruna baklmaz.
II. Zamanam bakmndan, TTK 1062 1 yldr. TBK 66 2 ve 10 yllk
sreler ngrmtr.
III. TTK md 1062 uyarnca donatan sorumlu tutuluyorsa tazminat, gemi
alaca (ncelikli alacakl) niteliindedir. TBK md 66 genel hkmdr,
byle bir ncelik imkan bulunmamaktadr.
ETTK md 948: Borcum bor ama benden icra yoluyla alabilecein tek ey
geminin satlp paraya evrilmesi il elde edilen bedeldir.
Donatann

Snrl

Sorumluluu:

gemi

adamnn

kusurundan

doan

donatann sorumluluu snrl olabilir ama TBK md 66 uygulanrsa donatann

snrl sorumluluu yoktur.
TTK da donatann sorumlu olmas haline ilikin bir hkm bulunmad iin
RBK md 66ya gidilebilir denebilir.
1062. madde uygulanamyorsa, 66. Madde tereddtsz olarak uygulanr.
Yani, hasar gemi adamnn kusurundan dolay domamsa, 66. Madde
uygulanabilecektir. Gemideki istifiler gemi adam saylmazsa, 1062. Madde
uygulanmayacaktr. Ama donatan gemideki istifileri seerken, denetlerken,
talimat verirken zensizse 66. Maddeden dolay sorumlu olacaktr.
reti ve Yargtay bu konuda uyumamaktadr. Dikkat edilmelidir ki, 66.
Madde donatann zensizlii halinde sorumluluu dzenlemiken, 1062. Madde
gemi adamnn kusurluluu halini dzenlemitir.
Artk iki madde iin de snrl sorumluluk esaslar ayn ekilde uygulanaca
iin bu tartmann nemi kalmamtr.
Enkaz Kaldrma:
Limanlar Kanununda dzenlenmitir.
Nerede: Limanlar inde Batm
Ne: gemi veya eya
art: seyir ve seferin gvenliine engel
dari yetki: liman Bakanl (ulatrma bakanlnn tata tekilatdr.)
tarafndan tayin edilecek srede
Sorumlu kim: sahip kaptan ve acente

28

Yaptrm: Liman bakanl yapar veya yaptrr, enkaz satlr, bedeli

Hazineye irat kaydedilir. Bedel masraftan oksa artan ksm ilgilisine bavuru
zerine verilir.
Yeni hkm ile mahkeme karar ile enkazn cebri icra yoluyla satm imkan
getirilmitir. nk enkaz kaldrma ok pahal olduu iin bu hkm uygulama
alan bulamamtr.
Snrl Sorumluluk:
Anonim irketler veya limited irketlerin sorumluluk snrlarnn yannda
ayrca deniz hukuku uyarnca ile sorumluluun snrlandrlmas sz konusudur.
Bu durumda iki sorumluluk da devam eder.
Donatann gemi dndaki malvarlna bavurulamamaktadr. Ancak anonim
irketlerde,

limited

irketlerde

de

durum

budur.

(belli

bir

malvarl

ile

sorumluluk)
TTK md 1328 de belirtilen 1776 tarihli szleme deniz alacaklarna kar
mesuliyetin snrlanmas hakknda milletleraras szleme (1/7/1976, Londra)
dr. Bu szleme Trkiyede yrrle 1/7/1998 tarihinde girmitir. Bu
szlemeyi tadil eden protokol 2/5/1996 Londra da yaplm Trkiyede
yrrle 17/10/2010 tarihinde girmitir.
TTK md 1328 hkmne gre bu szleme dorudan uygulanr. resmi
gazetede yaymlanan metin, mahkemelerce esas alnr. Ancak tercmede hata
varsa ngilizce asl metne gre karar verilir.

Bu szlemenin uygulanmas iin

yabanclk unsuru aranmaz. Mahkemenin uygulama alan esas alnr. TTKnn bir
ksmym gibi uygulama alan bulur. Trkiyedeki bir yarglamada taraflardan
biri ileri srerse uygulanr.
Kim yararlanr? (Borlu)
I. Shipowner Gemi maliki, arterer, Yneten, leten
II. Salvor Gemiyi deniz tehlikesinden kurtaran
III. fa yardmclar ve yardmc kiiler : Kaptan ve dier gemi adamlar da
sorumluluklarn snrlayabilir. Bu kiiler BK 66. ve 116. Maddelerde sorumlu
tutulan kiilerdir.
IV. Sorumluluk sigortacs: Sorumluluk sigortacsna da dorudan bavurulabilir.
Sigortac da snrl sorumluluk kurallarndan yararlanabilir.
Hangi istemler hakknda geerli?

29

I. Kii ve eya zararndan doan (szleme ii veya d) istemler: Szlemeye

dayanan istemler ile haksz fiile dayanan istemler birletirilmi R: yolcu, yk
zarar, kydaki tesis zarar
II. Gecikme zararndan doan istemler (eya ve yolcu tama)
III. Szleme d haklarn ihlalinden doan istemler
IV. Ortaya kabilecek zararn nlenmesi veya zararn azaltlmas iin 3.
Kiilerin ald nlemlerden kaynaklanan zararn giderilmesine ynelik szleme
d istemler R: gemi yanarken halat kopmas sebebiyle yaralanan yolcuya
yardm etmeye alan kiinin sebep olduu zarar
Hangi istemler hakknda geerli deil?
I. Enkaz kaldrmadan doan istemler
II. Kurtarma ve yardm
III. Mterek avarya
IV. Petrol kirlilii zarar
V. Deniz i hukuku istemleri sz konusudur. Snrl sorumluluk yok. Gemi
adamlar korunmutur.
stemin dayana; sorumluluun dayana ne olursa olsun. Haksz fiil,
szleme, sebepsiz zenginleme
stemin tr:
I. Asl (dorudan) sorumluluk
II. Kiisel

ve

ayni

sorumluluk

(borlu

ve

malik

farkl

ise

ikisi

de

bu

sorumluluktan yararlanr)
III. Rcu ve teminat (bortan kurtarma) istemleri
IV. Kar istemler ve davalar, nce takas, bakiye hakknda snrl sorumluluk
Sonu: stem kime kar ileri srlse bu kurallar uygulanr. herkes asndan
ortak kurallar geerlidir.
Yntem:
I. Fon tesisi: Birden ok alacakl ve/veya birden ok borlu varsa TTK md
1348 uyarnca grevli ve yetkili mahkemeye parann yatrlmas. Bu ou zaman
banka teminat mektubu ile olur. Borlulardan biri sorumluluk miktarn depo
eder.
II. Defi : bir tek alacakl ve bir tek borlu varsa sz konusudur. Sorumluluk
icra yoluyla alnabilecek toplam bedelle snrldr.

30

Hesap nasl yaplr?

Gemi: GRT, 1969 Tonaj Milletleraras Szlemesi
Gemi ve su aralarnn tonilatolarn lme ynetmelii
Tonilato: gemilerin i hacmini ifade eden ldr. (2,83 m3 = 1 lt)
GRT: Groston: Kapal yerlerin i hacmini ifade eder.
Bedel: Speciasl Drawing Right: zel ekme Hakk: Merkez Bankas tarafnca
ve Resmi Gazetede duyurulur.
Snrlar: GRT bana SDR esasna gre hesap yaplr. Dolar, euro, Japon yeni
ve ngiliz sterlini esas alnarak bir hesap yaplr ve ortaya tm para deerleri
bakmndan ortak bir deer kar. Her gn alta bu deerin ka dolar ve ka
TRY olduu aklanr. Bu milletleraras standart tekil eder.
Denizcilik mstearlnn web sitesinde snrl sorumluluk hesap makinesi
bulunmaktadr.

Bu

hesaplarn

dnda

ticaret

kanunu

baz

snrlamalar

getirmitir;
Klavuzlar (TTK 1341)
300 GRTden kk gemiler (TTK md 1332)
Sondaj ilemi gemileri (TTK md 1333)
Tahvil, fonun kurulmu sayld veya demenin yapld ya da teminatn
verildii tarihteki kur zerinden yaplr. Uygulamada mahkemeye banka teminat
mektubunun verildii tarih esas alnr.
Kusurun etkisi: Kast veya pervaszca hareket sz konusu ise sorumluluk
snrszdr. Pervaszca hareket kusur derecesinin kasta ulamad ama ar ihmali
getii haldir.
Defi veya fon, sorumluluun kabul deildir. Fon, sorumlu kiilerin aleyhine
ayn olaydan doan btn ilemler iin ve sorumlu kiilerin tm lehine
geerlidir.
Snrl sorumlulukta u usul uygulanr.
Snrl sorumluluk defi yoluyla ileri srlebilir. Gemi maliki, ileten veya
sigortacdan birisinin defi hakkn ileri srmesi yeterlidir.
Bir dier yntem fon tesisidir.
Bir deniz kazas iin birden fazla deniz alacakls ortaya kmsa veya birden
fazla kiiden zarar talep ediliyorsa, mahkemeye bir miktar para tevdi edilir. Bu
tevdi snrl sorumluluk rejiminin iletilmesi anlamna gelir. Bu para, gemiyi cebri

31

icra ilemlerinden kurtarmaktadr. Parann tevdii genel olarak banka teminat

mektubu araclyla yaplmaktadr.
Ne kadar para yaplaca u ekilde hesaplanr. Bu yatrlacak para snrl
sorumluluk tavandr.
Hesap yaplrken dikkate alnacak ilk deer geminin tonajdr. Burada
groston esas alnr.
kinci deer zel ekme hakkdr. Bunun orijinali Special Drawing Right
eklinde bilinir ve SDR eklinde ksaltlr.
Groston ve szlemede gsterilen deerler arplarak, sorumluluk SDR
cinsinden bulunacaktr.
rnein; 2000 tonu gemeyen bir gemi iin 2 milyon SDR, 2001den
30.000 tona kadar olan ksm iin ton bana 800 SDR, 30.001 tondan
70.000 tona kadar olan ksm iin ton bana 600 SDR ve 70.000 ton zeri
olan ksm iin ton bana 400 SDR ayrlr.
Klavuzlar, 300 Grostondan kk gemilerin malikleri, sondaj ilemi gemileri
maliki gibi baz kiilere zel sorumluluk hesab getirilmitir.
Mahkemeye gtrlen teminat mektubu Trk lirasna tahvil edilir ve bu
bedel mahkemeye teminat mektubu olarak gtrlr. SDRden TLye tahvilin
hangi tarihteki kura gre yaplaca u ekilde belirlenir. Fon kurulmusa fonun
kurulduu, deme yaplmsa demenin yapld ve teminat verilmise teminatn
verildii tarihteki kur esas alnr. Yani borlunun cebinden parann kt tarih
esas alnr. Mahkemenin teminat mektubunu ald gn, snrl sorumluluk
rejiminin balad gn olacaktr.
Snrl sorumluluktan yararlanmak isteyen kiinin, zarara kasten sebep
olmam

olmas

gerekmektedir.

Kasten

zarara

sebep

olan

kii,

snrl

sorumluluktan yararlanamaz. Kast dzeyine ulamayan ama taksirden daha ar

bir

hareket

olan

pervaszca

hareket

sahibi

de

snrl

sorumluluktan

yararlanamaz.
Pervaszca hareket terimine ilk olarak hava hukukunda rastlanmtr.
Yargtay bir kaza sebebiyle bu terimi ele almtr. Yargtaya gre kaptan uaa
zarar

vermek

istememitir

ama

tehlikenin

ve

herkesin

hayatn

kaybedebileceinin farkndadr. Yine de bu tehlikeyi gze alarak ua indirmeye

32

almaktadr. Bu bilinli taksire benzemektedir. Ancak zel hukuk ile ceza

hukuku terimleri farkl olabildii iin terim aynen kullanlmamaldr.
Pervaszca hareket ve kast yoksa, sorumluluk snrlanabilir. Zamanam ksa
tutulabilir.

Pervaszca

hareket

yok

ise

snrl

sorumluluk

ortadan

kalkar,

zamanam sresi uzar ve dier ayrcalklar ortadan kalkar.

Snrl sorumluluk definin ileri srlmesi veya fon tesis edilmesi, kiinin
sorumluluu kabul etmesi anlamna gelmez.
Sorumlu olduu iddia edilen kiilerin birisi dahi teminat mektubu tevdi
etmise, snrl sorumluluk kural btn davallar iin hkm ifade eder. Banka
teminat mektubu, tm borlular iin ortak bir malvarl konusudur, dier
malvarlklarna bavurulamaz.

DENZ KRLL:
Anayasadaki

kirlenme

ve

evre

kanunundaki

kirlilik

ayn

anlamda

kullanlmaktadr.
evre kanunu sadece deniz kirliliine ilikin deil, tm evre kirlilikleri iin
genel bir kanundur. 2005 ylnda Deniz Kirlilii Kanunun kmas ile gemi
kaynakl kirlenmede evre Kanununun uygulama alan snrland.
Kirletme yasa, her trl atk (evreye braklan her trl madde) ve
artn (tanm yok) evreye zarar verecek ekilde alc ortama verilmesinin yasak
olduunu ifade eder. Bunun ihlalinde;
dari para cezas bulunmaktadr. Bunun hesab geminin tonajna gre yaplr.
GRT bana TL hesab yaplr. Yani evreye verilen zarar dikkate alnmam. Bu
eitsiz bir durum ortaya koymaktadr nk tonaj ve zarar her zaman doru
orantl deildir. R: Stena Convoy 2000 ylnda kendinden kaynakland
ispatlanamayan kirlenme iin tonaj fazla diye 200 milyon demitir. Volgoneft
247, 1999 ylnda yllarca temizlenmeyen bir kirlenmeye sebebiyet vermesine
ramen tonaj kk diye az tazminat demitir.
Bu parann icras kapsamnda Kabahatler kanunu, Deniz Kirlilii Kanunu
kapsamndaki gemiler hakknda da geerlidir.
Kirleten temizlenme iin yaplan masraflar ve zararn tazmin edilmesi iin
gereken bedeli der. Zararn nlenmesi, snrlandrmas, giderilmesi, evreyi

33

iyiletirme masraflar kirleten veya bozulmaya neden olan tarafndan denir.

Eer bu bedelleri kamu kurumlar demise AATUHK uyarnca takip usul sz
konusudur. Kurtulu kant kaldrlmtr. Uygulamada bu hkm hi ilememitir.
Yanl takip usul sebebi ile baz davalar hala srmektedir. (1994ten beri)
Bunun sebebi amme alaca olarak davann almam olmas ve ticaret
mahkemesinde dava alm olmasdr. Ayrca ilgisiz istemlerde bulunulmutur.
evre Zararndan Doan Sorumluluk:
Kirleten, evreye zarar veren, bozulmaya neden olan sorumludur. 2006dan
nce evre kanunundaki hkm fiilleri sonucu evre kirliliine sebep olan kiiler
eklindeydi, bylece fiil yoksa kirleten deildir yorum tehlikesi bulunmaktayd.
2006 ylnda yaplan deiiklik ile faaliyetleri srasnda veya sonrasnda
dorudan veya dolayl olarak evre kirliliine, ekolojik dengenin ve evrenin
bozulmasna neden olan gerek ve tzel kiiler eklinde deitirilmitir.
evre kirlilii, kirlenme ve bozulmadan doan her trl zararlar kapsar.
Uygulamada,
Somut zarar: balklk, kirlenen tekne ve sahil tesisleri, a ve baka
avlanma malzemeleri, turistik tesis zararlar
Soyut zarar: Hazine istemleri: vatandalarn ortak mal olan denizin
kirlenmesi sebebiyle tazminat talep edilir. Uygulamada ok yksek miktarlar
istenmektedir.
Sorumluluk, tehlike sorumluluudur. Kurtulu kant yoktur. Nedensellik
ban kesen sebeplerin (mcbir sebep, 3. Kiinin veya zarar grenin kusuru)
uygulanr m, bu konu tartmaldr.
Zamanam sresi 5 yldr. Bu sre zararn ve borlunun renme
tarihinden balar. (kazann meydana geldii tarihten itibaren deil)
evre kanununun yannda TBK, TTK hkmleri yartrlabilir. evre
kanunu tehlike sorumluluu getirmitir ama baz hallerde dier hkmler daha
avantajl olabilir. (R: gemi alacakls)

Deniz Kirlilii Kanunu

2005 ylnda Deniz Kirlilii Kanunu olarak ad ksaltlabilecek 5312 sayl

yeni bir kanun kartld.
Haksz fiil kurallar
Deniz ticareti kurallar

34

evre kanunu kurallar

Deniz kirlilii kanunu kurallar
Bu ekilde genelden zele doru bir sralama yaplabilir.
Deniz Kirlilii Kanununda, atk deil, petrol ve dier zararl maddeler
denmitir. Bunlar arasnda ama asndan bir farkllk yoktur. Sadece farkl bir
terim kullanlmtr.
Kanun 500 groston ve zeri gemilere uygulanr. Ancak 23. Maddede
eklenenlerle birlikte, pratikte gemilerden kaynaklanan tm atklarda kanun
uygulanacaktr. Bunlar arasndaki fark, pratikte u olacaktr. 500 grostondan
daha

byk

gemiler

iin

sorumluluk

sigortas

zorunluluu

varken,

500

grostondan kk gemiler iin sorumluluk sigortas zorunluluu yoktur. Ayrca

kirlenmeye

neden

olabilecek

faaliyet

icra

eden

ky

tesisleri

de

kanun

kapsamndadr.
Bu kanun idari para cezasn dzenlemez. Dolaysyla idari para cezalar iin
evre kanunu kurallar uygulanr. evre kanununda ngrlen dier iki yaptrm
hakknda ise, deniz kirlilii kanunu uygulanr. Deniz Kirlilii Kanununda gemi
terimine yer verilip tanma yer verilmedii iin, sondaj platformuna evre
kanunu uygulanacaktr. Dolaysyla sondaj platformuna deniz kirlilii kanunu
deil, evre kanunu uygulanacaktr. yleyse, idari para cezalar da, dier
yaptrmlar da evre Kanununa gre uygulanacaktr.
Bu

kanuna

gre

kirlenmeden

geminin

sorumlu

taraflar

mteselsilen

sorumludur. Sorumlu taraftan kastedilenler, gemilerin malikleri, iletenleri,

kaptanlar, idare edenler, zilyetleri ve bunlarn garantrleridir. Ancak bu kiilere,
tazminat

ve

temizlik

masraf

konusunda

ykmllk

atfedilebilmelidir.

Ykmllk atfedilebilmek konusundan ne anlalaca kanunda ak deildir.

Uygulamada buna dikkat edilmemektedir. Garantrler sigortaclardr.
Birden ok gemi kazaya karmsa, bu kazaya karan tm gemilerin tm
sorumlu taraflar mteselsilen sorumlu olur. deyenin rcu hakk sakldr.
Sorumluluk sigortacsna dorudan bavuru hakk burada kabul edilmitir.
Bugn bu hak Trk Ticaret Kanununda zaten vardr.
Uluslararas alanda gemi maliklerinin sigortas kooperatifler vastasyla
yrtlr. Bunlara, Protection and indemnity club denir. Bu kooperatifler de
sorumlu tutulur ve bunlara dava alabilir.

35

evre Kanununa gre tazmin edilebilen tm kalemler, yani temizlik

masraflar ve tazminat burada da tazmin edilebilir.
Burada sorumluluk tehlike sorumluluudur. Kurtulu kant getirilemez.
Nedensellik ba konusunda burada da hkm yoktur.
Zararn giderilmesi iin yle bir usul ngrlmtr. Ulatrma Bakanl
bnyesinde bir tespit komisyonu kurulur. eitli bakanlklardan temsilciler
komisyona katlr. eitli niversitelerden ve yabanc uzmanlar arlabilir ve
zarar tespit edilir. Raporda belirlenmi tazminatn denmesini, mstearlk
salar. Yani idarenin tazminatn denmesini salayaca ngrlmtr. Ancak
bu hkmler, zarar grenin dava ama hakkn kaldrmamaktadr. Yani yarg
yoluyla tazminat istenebilecektir.
Zararn ve sorumlu tarafn tespit edildii tarihten balayarak 5 yl, her
halde son olaydan balayarak 10 ylda alacak zamanamna urar. Dier
kanunlardaki hkmler sakldr.

Tankerlerden Kaynaklanan Petrol Kirlilii

Bu konuda iki tane zel uluslararas szleme vardr: Petrol Sorumluluk

Szlemesi ve Petrol Fon Szlemesi.
Bu szlemeler uygulama alan bulduu konularda tek bana uygulanr.
Borlar Kanunu, Trk Ticaret Kanunu, Deniz Kirlilii Kanunu ve evre Kanunu
uygulanmaz. Bu szlemelerin kendi dzenledii bir tazminat sistemi vardr.
Bu iki szleme idari para cezas hkm iermemektedir. Yani bu szleme
uygulansa

dahi,

idari

para

cezas

evre

Kanunu

Hkmlerine

gre

uygulanacaktr.
Szlemelerde

baz

protokollerle

deiiklikler

yaplmtr.

Trkiye

bu

protokollere taraf olma kanununu karm ama katlma belgelerini tevdi

etmemitir. Yakn zamanda tevdi edilecektir.
Szlemeler lex fori szlemelerdir. Dorudan uygulanr.
Tercme ile ngilizce asl metin arasnda tutarszlk olursa asl metin esas
alnr.
Somut bir uyumazlkta, kirlenmeden doan zya ve hasar tazminat ve
temizlik masraflarna hkmedilir. evre Kanunu her trl zarara ve masrafa
uygulanmaktayken, Deniz Kirlilii Kanunu gemiden kaynaklanan zararlara
uygulanmaktayd. Bu szlemeler, sadece tankerlerden kaynaklanan kirlenmeye

36

uygulanr. Tanker, petrol tamak zere ina edilmi olan veya fiilen petrol
tayan gemidir.
Tankerden dklen her atk iin szleme uygulanmaz. Tankerden denize,
petrol ve trevi dklrse szleme uygulanr.
Tanker dnda bir gemiden dklen petrolde bu szleme uygulanmaz.
Bu szlemenin uygulanmas iin yabanclk unsuru aranmaz. Ama corafi
snr aranr. Szlemenin uygulanabilmesi iin kirlenme zararnn taraf olan
devletin karasularnda veya mnhasr ekonomik blgenin iinde olumu olmas
gerekir. Bu tazminat iindir. Bu snrlarn dnda oluan kirliliin nlenmesi iin
lke masraf yapar, gemi gnderirse, bu masraflar da isteyebilir.
Sorumlu tek kii sicile kaytl maliktir. Sicile kaytl malik, hem tazminattan
hem de masraftan dolay sorumludur. Sicile kaytl malik yoksa, fiili malik
sorumlu olur.
u kiiler ise sorumlu deildir.
Malike yardmc kiiler, gemi adamlar, ifa yardmclar,
Malikin szleme yapt kiiler, yani kirac, zilyet, finansal kirac, zaman
artereri,
Gemiye kurtarma hizmeti verenler,
Kirlilii nlemeye alanlar.
Bunun istisnas kast ve pervaszca harekettir.
Sicile kaytl malik, daha sonra rcu etmesi gerekiyorsa yukarda saylan
herkese rcu edebilir.
Nedensellik ban kesen sebepler konusunda burada ak hkm vardr.
Buna gre; sava, mcbir sebep, nc kiinin kast; seyir yardmclarnn
bakm, tutumu, iletilmesi hususunda idarenin kusuru halinde nedensellik ba
kesilir. Klavuzlar ifa yardmcs kapsamndadr. Yani alacakl, klavuza kar dava
aamaz. Daha sonra gemi maliki klavuza rcu edebilir.
Zarar grenin mterafk kusuru halinde, hakim dilerse indirime gidebilir.
Baka geminin mterek kusuru halinde iki farkl dzenleme vardr. ki
tanker arprsa, ikisi mteselsilen sorumlu olur. Bir gemi tanker deilse, tanker
sahibi tm zarardan sorumlu tutulur. Tanker olmayan geminin sahibinin kast
varsa, bu nedensellik ban keser.

37

Zamanam sresi zararn renilmesi tarihinden itibaren 3 yldr. Her

halde olay tarihinden itibaren 6 yllk sre sonunda hak der. 6 yllk sre, hak
drcdr.
Petrol

tayan

tankerler,

sorumluluk

sigortas

yaptrmak

zorundadr.

Sorumluluk sigortas olmayan tanker limandan kartlmaz. Limandan kmsa

bile,

taraf

haldeyken,

olan

devlet,

limanndan

bu

gemiyi

kartmaz.

kendi
Zarar

karasularna
gren,

sokmaz.

sigortacya

Yanam
dorudan

bavurabilir.
Ayrca Londrada bir tazminat fonu kurulmutur. Fona katky, petrol ithal
eden irketler yapar. Gemi malikinin sorumluluu bu szleme iin de snrldr.
Gemi malikinin ve sigortann toplam sorumluluk miktar 89.770.000 SDR ile
snrldr. Zarar bundan daha fazla ise, fon devreye girer ve fon 750.000.000
SDRa kadar teminat salar. Pratikte, her kaza iin 1.500.000.000 TL tazminat
tahsil edilebilmektedir. Uygulamada denmi toplam tazminatn %45i malikten
ve sigortacdan, %55 fondan alnmtr.
Fon denizcilik irketlerine rcu etmektedir.

PERVASIZCA HAREKET:
nce hava yolu tamalarnda ortaya kt, sonra tm tamalara geldi.
Donatann sorumluluu snrl deildir. Bunun iin kasten veya pervaszca bir
davranla ve (byle) bir zararn meydana gelmesi ihtimalinin bilinciyle ilenmi
bir fiil veya ihmal bulunmaldr.
Unsurlar:

lk

unsur

pervaszca

hareket

veya kanma

halidir.

Bu

her

olayda

deerlendirilir. Objektif l makul bir taycdr. Tayan ve donatan

bakmndan zen ykmllnn ar ve youn bir ekilde ihmal edilmesi
gerekmektedir.

kinci unsur, muhtemelen bir zararn meydana gelecei bilincidir. Sbjektif

olarak somut olayda failin bilip bilmedii dikkate alnr. Pervaszca hareket
eden, zarar ihtimalini bilmesi gereken deil, bilen ve buna ramen hareket
eden kii olmaldr. Failin bildii zarar ihtimali ile meydana gelen zarar
ayn olmak zorunda deildir. Bir zararn meydana gelmesi yeterlidir.

38

spat yk talepte bulunandadr.

Aklama ykmll; tayann yapsal bir organizasyonu vardr ve bunun
iinde pervaszca hareket edilmesi sonucu bir zarar olumu ama zararn sebebi
tam olarak aklanamyorsa ve kimin yapt bilinemiyorsa, bu halde ispat
donatan, tatandadr. nk donatan, olayla daha ilikilidir.
rnein, Yargtay, bir kararnda ykn yarsndan fazlasnn kaybolmasnda
donatan

bir

aklama

getirmek

zorundadr

demitir.

Ancak

hava

yolu

tamasnda bir bagajn kaybolmasnda snrl sorumluluk esas kabul edilmitir.

Bu olaslkta bavulun kaybolmasnda snrsz sorumluluk iin pervaszca hareket
ispat edilmelidir denmektedir.
Her iki taraf bakmndan emarelerle ispat yeterlidir. nk kiinin zarar
ihtimalini bildiini ispatlamak k gtr. Tecrbesi, meslei gerei bildii kabul
edilir.
nt. Mining Corp vd Aerovias Davasnda, eyann teslimine ilikin 6 admlk
bir

prosedr

bulunmaktadr

ve

bunun

kitap

bulunmaktadr.

Mahkeme

prosedrn zenli ekilde uygulamas durumunda gvenlii salamaya yetersiz

olduu ve gvenlik sisteminin planlama, organizasyon ynnden yetersiz olduu
ispatlanmadka

pervasz

hareket

yoktur

demitir.

Yani

prosedrn

eksik

uygulanmas pervaszca hareket deildir ama kusursuz olarak uygulandnda bir

zarar meydana geliyorsa bu pervaszca harekettir.
Yargtay bir kararnda kamerann uak kabinine alnmayp, bagaja verilip
zarar grmesi zerine verdii kararda; bagajn kabinde tanmas gereken bir
bagaj olduu veya daha nce kabinde tanm olduu ya da zararn doduu
tamada

kokpitte

kantlanmadka
gerekirken

tamak

pervaszca

tanmamas

zere
hareket

pervaszca

grevli

tarafndan

yoktur

demitir.

hareket

olurdu

teslim

Kabinde
ancak

alnd
tanmas

bu

olayda

ispatlanamam.
Tzel kiinin kusuru: gemi adamlarnn kusuru gibi durumlarda sorumluluu
geniletmek iin tzel kiinin kusuru ortaya kmtr. Tzel kiinin kusuru,
organn kusuru ile ortaya kar. Tzel kiinin organna benzer ilevi olan ynetim
kademesinin kusurunda iletme hiyerarisindeki konuma baklr. Bamsz karar
alma yetkisi var m bu tespit edilir.

39

Bir mahkeme kararnda, iletme iinde geminin bakm ve onarmndan

sorumlu bir teknik departman bulunmaktadr. Bu kademedeki tam yetkili
departman yneticisi var. Mahkeme bunun bildii bilgiyi tzel kiinin bilgisi kabul
etmitir.
letme

tarafndan

genel

olarak

ynetim

braklm

olabilir.

Bir

iin

tamamnn veya bir ksmnn gzetim-denetim kademesi de braklm olabilir.

TTK md 1343: Snrlama Hakkn Kaldran Kusur

1976 tarihli Szlemenin 4 nc maddesinin ve 1992 tarihli Sorumluluk

Szlemesinin V inci maddesinin ikinci paragrafnn uygulanmasnda, aadaki
kiilerin kusuru dikkate alnr:

a) Gerek kiilerde, her bir gerek kiinin kusuru.

b) Tzel kiilerde, Trk Meden Kanununun 50 nci maddesi uyarnca eylem ve ileriyle

tzel kiiyi bor altna sokan organlarn kusuru ve organ oluturan kiilerin kusurlar.
c) Adi irketlerde irket ortaklarnn kusuru.

d) Donatma itirakinde, payda donatanlarn ve gemi mdrnn kusuru.

e) Yukarda saylan kiileri, genel veya zel bir yetkiye dayanarak temsil eden kiilerin
kusuru.

Tzel kiinin, adi irketin ve donatma itirakinin snrlama hakknn kalkmasna

kusuruyla sebep olan kiiler, kiisel sorumluluklarn snrlayamaz.

Snrl

sorumluluun

uygulanmasnda

pervaszca

hareketiyle

donatann

snrsz sorumluluuna sebebiyet verecek kiiler;

Gerek kiilerde her bir gerek kii,

Tzel kiilerde organlar ve organ oluturan kiiler,

Adi irketlerde irket ortaklar,

Donatma itirakinde payda donatanlar ve gemi mdr,

Bu kiileri genel ve zel yetkiye dayanarak temsil eden kiilerdir.

Gerekede, ngiliz hukukundaki tzel kiinin alter egosunun dikkate alnd

belirtilmitir.
Denize ve yola elverililik iin, nitelikli kaptan ie alndnda; kaptan alkolik
ise; Kaptann ie alnmas uzman bir irkete devredilmise tayann alter egosu
iletmenin dnda bir kiidir.
Kusur Dereceleri
Wiful Misconduct (WM) kavramndan ortaya kmtr.
Kast; sonucu bilme ve isteme
Dorudan Kast (sonucu dorudan isteme)

40

Dolayl kast (sonucu gze alma)

hmal;
Ar ihmal
Hafif ihmal
Bilinli ihmal: Davrann sonucu ihtimal dahilinde ama gerekli nemler
alnmyor, zararn meydana gelmeyecei dnlyor
Pervaszca hareket hangi kusur derecesine denk geliyor?
Pervaszca harekette bir irade aranmyor. Zararn meydana geleceini bilme
yeterlidir. Bu sebeple kast deildir. ar ihmalde zarar artnn bilinmesi art
deildir. ama pervaszca harekette youn ve ar ihmal aranmaktadr. Bilinli
ar ihmal ile dolayl kast arasnda bir kusur derecesi mi?
Pervaszca

hareket

bir

formlasyondur.

Kusur

dereceleri

ile

rtmemektedir. Mahkeme kararna esas olabilecek somut kriterle getirilmitir.

her somut olayda bu kriterle uygulanr.
Deniz Kirlilii (devam)
Deniz evresinin petrol ve dier zararl maddelerle kirlenmesinde acil
durumlarda mdahale ve zararlarn tazmini esaslarna dair kanun (5312 sayl)
(DKK)
AB uyum almalar sonucu ortaya kmtr. Amac iyi olmasna ramen
sonu kt olmutur. evre kanunundaki eksiklikleri tamamlamamtr.
Uygulama Alan: Petrol ve dier zararl maddeler (kirlenme yaratan her
trl madde) evre Kanununda atk ve artk denmitir, konular ayndr.
a)

Tayan 500 GRT + gemiler

b)

le kirlenmeye neden olabilecek faaliyeti icra eden ky tesisleri

c)

Md 23 f.1

Bu kanuna tabi geminin yakt olarak tad petrol veya trevlerinden

veya
Bu kanuna tabi olmayan (500 GRTden kk) bir geminin yakt olarak
tad petrol veya trevlerinden veya tad dier zararl maddeler ve
yklerden,
Doan zararlar.

41

Md 23 c.1 hkm erevesinde, bu kanun tm gemilere uygulanr. yalnzca

zorunlu sigorta ile ilgili hkmler 500 GRT + gemiler hakknda geerlidir.
Geminin

tanm

kanunda

yaplmamtr.

Hangi

hallerde

bu

kanun

hangi

kanunlarda evre kanunu uygulanacak bu pek ak deildir.

Sorumlu Kim?
Geminin sorumlu taraflar mteselsilen sorumludur. Zararn tazmini ve
koruyucu

nlemlerin

karlanmas

konusunda

ykmllk

atfedilebilecek,

gemilerin sahipleri, iletenleri, kaptanlar, idare edenleri, kiraclar, zilyetler ve

garantrler mteselsilen sorumludur. evre kanununda sorumlu tutulan sadece
kirletendi.
Ayrca, iki veya daha fazla geminin karmasyla meydana gelen olayda,
zarardan

tm

gemilerin

sorumlu

taraflar

mtereken

ve

mteselsilen

sorumludur. deyenin rcu hakk sakldr. Kanun koyucu kirleteni aramakla

uramamtr. Gemiyle ilgili ortaya kan herkes sorumlu tutulmutur.
Zorunlu sorumluluk sigortas yapan sigorta irketi de sorumludur.
Garantr sorumluluk sigortacsdr. Denizde, Protection and Indemnity Club
ad altnda ngiliz kooperatif irketi sigorta yapar. Trkiyede zorunlu deniz
sigortas yapan yoktur. Sigorta bu irket vastas ile yaplr. Kanunun 8. Ve 9.
Maddeleri belli gemiler ve ky tesisleri iin zorunlu sigorta yaptrlmasn
ngrmtr.
Zarar Kirlenme veya tehlikesidir. Kirlenmenin tanm z itibariyle evre
Kanunu ile ayndr. En geni ekilde her trl zarar bu kapsamdadr.
Sorumluluk Tehlike sorumluluu ngrlmtr. Kurtulu kant yoktur.
Nedensellik ban kesen sebepler bakmndan durum? evre kanunun da olduu
gibi burada da ak hkm yoktur. Bu sebeple ayn tartma burada da
bulunmaktadr.
Zarar tespiti ve Tazminatn denmesi
Md 4, md 10 da dzenlenmitir. ulatrma Bakanl iinde kamusal zarar
tespiti komisyonu kurulmutur. Komisyon gerekirse yerli ve yabanc uzman
grevlendirir. Zarar saptanr. Ancak deme iin bavuru komisyona yaplmaz.
Alacakl, Deniz Mstearlna bavurur. Tazminat ister. Mahkemeye deil idareye
bavurulur. dare tazminat demeyi salar. Bu sebeple ok sayda sorun ortaya
kmaktadr; ulatrma bakan sorumlu mudur? Yarg yolu kapand m? Alacan

42

bildirilmesi ile zamanam kesilir mi? Gemi alacaklsnn rehin hakk nasl ileri
srlecek?
Zamanam
i. Zararn ve sorumlu tarafn tespit edildii tarihten balayarak 5 yl
ii. Her halde son olaydan balayarak 10 yl
Dier kanunlardaki daha uzun sreler sakldr.
bu kanun uygulanmasa bile evre kanunundaki idari para cezas uygulanr.
temizlik giderleri ve tazminat iin bu kanun hkmleri uygulanr.
PSS-PFS
Tankerlerden kaynaklanan petrol kirlilii iin zel yasal dzenlemeler
Petrol kirliliinden doan zararn hukuki sorumluluu ile ilgili 27 kasm
1992 tarihli uluslar aras szleme
Petrol kirlilii zararn tazmini iin bir uluslar aras fonun kurulmas ile
ilgili 27 kasm 1992 tarihli uluslar aras szleme
Bu szlemeler, kendi uygulama alannda evre kanunu, DDK ve dier
mevzuatn yerine yrlktedir. Kendi iinde kapaldr. Yaran talep kabul etmez.
TTK tamamlaycdr.
Her iki milletleraras szlemede deiiklik yapld. Fon szlemesine ek
yapld. Trkiye bunlara taraf olmak zeredir.
Her iki deitirilmi szleme ve protokol lex fori esasn kabul etmitir.
TTK

md

1336

hkm

gereince

resmi

gazetede

yaymlanan

metin

dorudan uygulanr.
Szlemelerin konusu olan zarar;
Kirlilik zarar:
a)

Kirlenmeden doan ziya ve hasar

b)

Bunlarn nlenmesi veya snrlandrlmas iin yaplan masraflar

Bu szlemeler evre kanunu ile paraleldir. Ancak evre kanununda amme

alacaklarnn tahsiline ilikin kanun uygulanr.
Kirlilik zarar herhangi bir gemiden szan ya da her trl petrol zarar
deildir. gemi Petro tamak zere ina edilmi bir gemi yani tanker olmaldr.
Petrol dayankl hidrokarbon mineraller yani ham petrol ve trevleri olmaldr.
Yani tankerden kaynaklanan her trl zarar iin bu szlemeler uygulanmaz.
Milletleraras zel hukuk bakmndan uygulama alan

43

Yabanclk unsuru aranmaz. Corafi snrlama getirilmitir. zararn tazmin

edilmesi iin zararn taraf devletin karasularnda (6 mil)

veya mnhasr

ekonomik

gerekmektedir.

blgesinde

(6+200

mil)

meydana

gelmi

olmas

Temizlik masraflar iin bir snrlama yoktur. Tm denizlerde yaplan temizlik

masraflar istenebilir.
rnein 400 milde bir kaza olduunda,

devlet petrol kendi karasularna

gelmesin diye bir temizlik yapm ise masraf istenir ama kimse tazminat
isteyemez nk bu uluslar aras sudur. Zarar bu 206 mil iinde meydana
gelmise bu szleme uygulanr ve tazminat ve temizlik masraflar istenebilir.
Sorumlu kim?
Geminin sicile kaytl maliki sorumludur. Bu yoksa zilyet olan yani fiili
hakimi geminin sebep olduu kirlilik zarar iin sorumludur.
Sorumlu kim deil?
Malike ynlendirme ilkesi; aadaki kiilere tazminat istemi ynlendirilemez,
talep sadece malike ynlendirilir.
a)

Yardmc kiiler ve ifa yardmclar

b)

Malikin akidleri ve alt akidler

c)

Kurtaranlar

d)

Kirlilii nleme tedbirlerini alanlar

Bu kiilerin istisnas; kast ve pervaszca hareketlerde bulunanlardr.

Nedensellik ban kesen sebepler;
a)

Sava, mcbir sebep

b)

3. Kiinin kast

c)

Seyir yardmclar (cansz, denizlerde kullanlan iaretler, amandra

gibi) bakmndan sorumlu idarenin bu hususa ilikin kusuru (R: ky emniyeti

genel mdrl fenerler)
Sicil malikinin i ilikide sorumluya rcu imkan bulunmaktadr. Zarar
grenin (mterafik) kusur, indirim mahkemenin takdirindedir. Baka geminin
mterek kusuru, sadece tankerler bakmndan teselsl sz konusudur. Meerki
her tankerin zarara katksn ayrt etmek mmkn olsun. Yaran istem yoktur.
evre kanunu, TTK, DKK, TBK, yok sadece evre kanunu idari para cezas
bakmndan uygulanr.
Sreler:

44

Zamanam: zarar renme tarihinden balayarak 3 yl

Hak drc sre: herhalde olay tarihinden itibaren 6 yl
Zorunlu sigorta
Belli gemiler iin, PSS rizikosuna kar sigorta yaptrmas zorunludur. Zarar
gren herkes, sigortacya dorudan dava aabilir. Uygulamada P&L sigortas
Trkiye bakmndan byk nem tar. Muhatap bulma, tahsil kolayl ve hz
bunun sebepleridir.
Trkiye

Montr

szlemesi

sebebi

ile

boazlara

zorunlu

sigorta

getirememektedir. Bu sebeple bu uluslar aras szlemelere taraf olunmutur.

Tazminat Fonu:
Petrol ithal eden kiilerin katks ile oluan havuz, borlusu gnderilen
(ithalat, alc) kiidir. Yoksa devlet deildir. boaltma limannda teslim alan bu
fona belli miktarda bir bedel yatrmak zorundadr.
Snrl

sorumluluktur.

(istisnas

kast

ve

pervaszca

hareket)Snrlar

200.000.000 TL ye kadar malik ve sigortacdan tazminat istenir. Bunun

stndeki tazminatlarda fon devreye girer. Uygulamada %45 malik, %55 fon
(petrol endstrisi) tazminat demektedir.
Bavurular dorudan borlu sfatn tayan bu kurululara yaplr.
Mahkemeye

bavurulursa

yntem

fon

tesisidir.

Ancak

yargya

pek

bavurulamamaktadr. Defi imkan yoktur. (1976 szlemesi)

KAPTAN:
Grevleri; (TTK md 1090 vd)
Geminin denize ve yola elverili olup olmadna dikkat etme
Geminin yklemeye ve boaltmaya elverili olup olmadna dikkat etme
Yabanc mevzuata uyma
Yola kma
Gemide hazr bulunma gemi jurnali tutma
Ykn istiflenmesi
Deniz raporunun tutulmas (kaza halinde)
Yetkileri;
Donatan temsil yetkisi; kanundan doar. Bu yetki balama limannda
daha dar, dnda yetki genilemektedir.

45

TTK md 1103: Gemi Balama Limannda Bulunduu srada

Gemi henz balama limannda bulunduu srada kaptann yapm olduu hukuki ilemler donatan

balamaz; meerki, kaptan kendisine ayrca verilmi zel bir yetkiye dayanarak hareket etmi veya
bor, dier bir zel borlandrc sebepten domu olsun.

Kaptan balama limannda da gemi adam tutmaya yetkilidir.

TTK md 1104: Gemi Balama Liman Dnda Bulunduu Srada

Gemi balama liman dnda bulunduu srada kaptan, bu sfatla, geminin donatlmasna, yakt ve

kumanyasna, gemi adamlarna, geminin denize, yola ve yke elverili bir hlde tutulmasna ve genel

olarak yolculuun gvenli bir ekilde srdrlmesine ilikin her trl ilem ve tasarruflar nc
kiilerle donatan adna yapmaya yetkilidir.

Tama szlemeleri yapmak ve grevlerine giren hususlarda dava amak da kaptann yetkisi

kapsamndadr.

Yabanc bayrakl gemilerde, geminin malikine veya kiracsna alacak her trl dava veya takip, onlar
hakknda geerli olmak zere kaptana da yneltilebilir.

TTK md 1105: Kredi lemleri

Kaptan, ancak gemiyi korumak veya yolculuu yapmak iin zorunluluk bulunmas hlinde ve bu

ihtiyalarn karlanabilmesi iin gerekli olan miktarda dn para veya veresiye mal almaya ve
benzeri kredi ilemlerini yapmaya yetkilidir.

Birinci fkrada kaptann yapmaya yetkili olduu belirtilen ilemlerin geerlii, onun setii ilemin

amaca uygun veya bu ilemle salanan para veya dier eylerin fiilen geminin korunmas veya yolculuk

yapmak iin kullanlm olup olmamasna bal deildir. nc kii, kaptann yetkisiz olduunu veya

salanan krediyi baka bir amala kullanma niyetinin bulunduunu biliyorsa yahut bunlar bilmemesi

ar bir ihmal oluturuyorsa, kaptann yapt ilem donatan balamaz.

Kaptann kambiyo taahhtlerinden dolay donatann ahsen sorumlu tutulmas, ona donatan

tarafndan ak bir temsil yetkisi verilmi bulunmasna baldr.

Tayan temsil yetkisi, daha snrldr. Donatan ve kaptan arasnda

istihdam ilikisi bulunmaktadr.

Ykle ilgili temsil yetkisi: Kaptan yk korumak iin her eyi yapabilir.
Ortaya kabilecek zararn nne geebilmek veya artmasn engellemek iin
kaptan her eyi yapabilir. Yk boaltabilir, satar, zerinde rehin kurarak masraf
yapabilir.
Sorumluluu; Kaptan tedbirli bir kaptandan beklenen ekilde hareket
etmelidir. Hareket etmezse, kusuru varsa, tamayla ilgili herkese kar sorumlu
olur. Kusur sorumluluu sz konusudur.

Vizekonularnnematikzeti:

46

47

48

49

50

51

52

53

54

55

SGORTA HUKUKU DERS NOTLARI

Sigorta Hukuku Trk Ticaret Kanunun Altnc Kitabnda dzenlenmitir.
(md 1401 vd) Sigorta hukukuna ilikin ayrca 5684 sayl Sigortaclk Kanunu
bulunmaktadr.
Trk hukukuna gre sigortac her zaman bir anonim irkettir.
Sigorta ilikisi iki ekilde ortaya kabilir;
I. Biri TBK hkmlerine gre bir zarara uruyor (haksz fiil) ve zarara
uramadan nce dedii bir bedel karlnda zarar meydana geldikten sonra
sigortacdan tazminat alr. Bu halde kii haksz fiil faili uramak yerine
sigortacdan tazminat alr.
II. Zarar ortaya kmadan lm veya baz olaylarn meydana gelmesi halinde
zararn meydana gelip gelmediine baklmadan somut olayn gereklemesi ile
belli bir para denir.

TTK md 1401: Sigorta szlemesi, sigortacnn bir prim karlnda, kiinin para ile llebilir bir
menfaatini zarara uratan tehlikenin (rizikonun) meydana gelmesi halinde bunu tazmin etmeyi ya

da bir veya birka kiinin hayat sreleri sebebiyle ya da hayatlarnda gerekleen baz olaylar

dolaysyla bir para demeyi veya dier edimlerde bulunmay ykmlendii szlemedir.

Ruhsatsz bir irket ile onun bu durumunu bilerek yaplan sigorta szlemeleri hakknda Trk

Borlar Kanunun 604 ve 605 inci maddeleri uygulanr. Trkiyede yerleik olmayan sigorta

irketleriyle kurulan sigorta szlemelerinde bu hkm uygulanmaz.

Temel Kavramlar:
S: Sigorta

S/S: Sigorta Szlemesi

SA: Sigortac: prim karl teminat (gvence) veren A.
SEN: Sigorta Ettiren: prim karl sigorta szlemesi yapan
Sigortacnn asl edimi gvence salamaktr. Bunu riziko tama edimi denir.
Sigorta szlemesi bir satm szlemesi deildir. Polie alnp satlmaz. Satsa
zg terimler burada kullanlmamaldr.
Konu:
I. Zarar Sigortas (eya zarar)
Deprem hasar, yangn (mal sigortas)
Avukat, doktor ihmali (sorumluluk sigortas)
II. Can sigortas (Kiiye ilikin olay)

56

lm (Hayat Sigortas)
Bedensel zarar (Kaza Sigortas, Hastalk Sigortas, Salk Sigortas)
Sigortacnn ald prim cebinde kalr. Ama zarar meydana gelirse tazminat
der. Szlemeler genel olarak 1 yl srer. Bu sre iinde tazminat demese de
primi iade etmez. Burada nemli olan zararn meydana gelmesidir. Yani deprem
olmu olsa ama kii zarar grmese tazminat denmez.
Sigorta szlemesi, 3. Kii lehine kurulabilir.
Zararn meydana gelmesinde birinin kusuru varsa (R: mteahhit) sigorta
irketi dedii tazminat iin bu kiiye rcu edebilir.
ZGK: zarar gren kii: yeni hukuka gre hem haksz fiil failine hem de
sorumlu sigortacsna dava aabilir.
SLI: Sigortal:
Mal sigortasnda menfaati sigorta edilen (malik, alacakl)
Sorumluluk sigortasnda tazminat deme rizikosu sigorta edilen (Doktor,
avukat)
Can sigortasnda hayat veya sal zerinde sigorta yaplan
LT: Can sigortasnda lehdar (e, ocuk, miras..) demeyi alacak kii
Sigorta irketlerinin Denetimi lkeleri
Sigortaclk faaliyetine ilikin esaslar 2007 tarihli Sigortaclk Kanununda
dzenlenmitir. Trk Ticaret Kanununun 6. Kitab sigorta szlemesini dzenler.
Sigortaclk Kanununa gre devletin bu alana mdahalesi vardr. Sigorta
irketlerinin kurulmas, faaliyeti ve sona ermesi aamalarnda devletin dzene
mdahalesi vardr. Devletlerin sigortaclk alanna mdahalesi devletin kendi
anlayyla paraleldir. Baz devletler sadece aleniyetin salanmasna ynelik
hkmler

sevk

ederler.

rnein,

irketleri

belirli

zamanlarda

bilanolarn

aklamaya mecbur etmek Baz devletler normatif kurallar koyup, irketleri

bunu uygulamaya mecbur ederler. Dier materyal sistemlerde ikisi de uygulanr.
Devletin bu alana iki sebeple mdahale eder. Bunlardan ilki SENin
haklarnn korunmasdr. Bu irketler milyonlarca insanla szleme yaparlar. Bu
kiilerin haklarnn korunmas eitli yollarla olur. kincisi irketlerin ekonomik
yaplarnn salkl olmasna ynelik tedbirler alnmasdr. Bu alanda istikrar
salanmak istenmitir.

57

Sigorta

ettirenlerden

tahsil

edilen

primler

olduka

byk

miktarlara

kmaktadr. Sigorta irketlerinin batmas, mali durumlarnn bozulmas devlet

tarafndan

arzu

edilmez.

Zira

devletin

ekonomik

politikalarn

yakndan

ilgilendiren bu alanlarn korunmas gerekir.

Sigorta irketinin Kuruluu ve Faaliyete Geii:
Sigorta hukukunun temelinde gven yatar. Bu sebeple bu faaliyetler devlet
tarafndan sk bir ekilde denetlenmektedir. Bunun sonucu olarak Sigortaclk
Kanunu

yaplmtr.

Kanunun

amac

faaliyeti

dzenlemek

ve

istikrar

salamaktr. Devlet kural koyar, aleniyeti salar ve gerekli grdnde denetim

yapar.

Bu

sayede

devlet

kendi

makro-ekonomik

dzenini

korumay

amalamaktadr.
Sigortaclk Kanununda bankaclk kanunundan izler bulunmaktadr. Sigorta
kanununda

irketin

kurulmas,

faaliyete

gemesi

konusunda

ekonominin

durumunun bozulmamas iin sert, youn tedbirler ngrlmtr.

SGORTA RKETLERNN KURULMASI:
Temel Prensipler:
Bu faaliyeti anonim irketler ve kooperatif esaslarna dayanan irketler
yrtebilir. Kanun irket tiplerini snrlamtr.
Hayat bran ve hayat d branlar ayn irket altnda yrtlemez. Bunun
sebebi bunlarn esaslarnn, ekonomik faaliyetlerinin farkl olmasdr.
Sigorta irketleri, dorudan sigortaclk ilemleri ile balantl ilemler
dnda baka bir alanda faaliyet gsteremez.
irketlerin Sahip Olmas Gereken zellikler:
Kurucular Bakmndan:
Mflis veya konkordato ilan etmemi olmas,
Bir sigorta veya reasrans irketinin kurucusu veya orta olmann
gerektirdii mali gce ve itibara sahip bulunmas,
Taksirli sular hari olmak zere affa uram olsalar dahi sreli hapis veya
sigortaclk mevzuatna aykr hareketlerinden dolay hapis veya birden fazla adli
para cezasna mahkum edilmemi yahut cezas ne olursa olsun basit ve nitelikli
zimmet,

irtikap,

rvet,

hrszlk,

dolandrclk,

sahtecilik,

gveni

ktye

kullanma, hileli iflas, grevi ktye kullanma gibi yz kzartc sular ile kaaklk
sular,

resmi

ihale

alm

satmlara

fesat

58

kartrma,

sutan

kaynaklanan

malvarl deerlerini aklama, devlet srlarn aa vurma veya vergi kaakl

sularndan dolay hkm giymemi olmas,
Tzel kii olmas halinde bu tzel kiinin ynetim ve denetimine sahip
kiilerin,

mali

dnda

kurucularda

aranan

dier

artlar

tamas,

gerekmektedir.
Hisse Senetleri Bakmndan:
Nakit karl karlmas,
Halka ak anonim irketlerde halka ak olan ksm hari olmak zere
tamamnn nama yazl olmas gerekmektedir.
irket Bakmndan:
Bir holding bnyesinde faaliyet gsterilmesi halinde, holding irketinin
finansal durumunun sigortaclk faaliyetlerini idame ettirmeye yeterli olmas
zorunludur.
yeleri dndaki kiilerle sigorta szlemesi yapmayan kooperatif eklinde
kurulan sigorta irketlerinin, karlkl (mtel) sigortaclk yapmas, ortak
saysnn iki yzden az olmamas, yneticilerine herhangi bir ayrcalk vermemesi,
zorunludur.
yapabilmesi,

Kooperatiflerin,
bu

hususun

ana

yeleri

dndaki

szlemelerinde

kiilerle
aka

sigorta

yer

szlemesi

almas

artyla

Mstearln iznine tabidir.

Sigorta irketinin Faaliyete Geebilmesi iin Gereken Esaslar:
Szleme yapabilmesi iin irketin kurulmu olmas yeterli deildir. irketin
alt branta ruhsat almas gerekmektedir. Bunun iin Hazine Mstearlna
bavurulmaldr. irketler, kurulu ilemlerinin tamamlanmasndan itibaren 1 yl
iinde ruhsat almak zorundadr. Eer ruhsat talebinde bulunmazlarsa ticaret
unvanlarnda sigorta irketi unvann kullanamazlar.
Ruhsatname
Ruhsat, sigorta irketinin SENlerle szlemesi yapabilmesi iin almas
gereken

belgedir.

Her

bran

iin

ayr

ayr

ruhsat

bavurusu

yaplmas

gerekmektedir. Her alan kapsayan bir ruhsatname alnmas sz konusu deildir.

Sigorta irketi veya reasrans irketi ilk kez kuruluyorsa, en ge bir yl iinde
ruhsat iin bavurmak zorundadr. Eer ruhsat iin bavurulmazsa, irketin
unvanndaki sigortaclk ibaresi kullanlamaz. Ruhsat almak iin bavurulacak
makam, Hazine Mstearldr.

59

Bu bavuru yaplrken bir i plan hazrlanr. plan, sigorta ve reasrans

irketlerinin en az 3 yllk faaliyetlerinin tahmini ve ykmllklerini yerine
getireceklerine dair bir rapordur.
Talebin reddedilmesi iin 4 olgudan birinin gereklemesi gerekir.

irketin kurucularnn, yneticilerinin veya denetilerinin kanunda gerekli

artlar tamamas,

Bavurunun yeterli bilgileri, gerekli belgeleri iermemesi,

plannn

uygun

grlmemesi,

SENlerin

menfaatlerinin

korunamayacann tespit edilmesi,

Gerekli teknik donanm ya da yeterli personele sahip olunmamas.

Eer

ruhsat

talebi

reddedilirse,

eksiklikler

tamamlanp

yeniden

bavurulabilir.
Sigortaclk Kanunu md 6: Ruhsat Talebinin Deerlendirilmesi

Ruhsat Talebi;
a)

Sigorta irketleri ve reasrans irketlerinin kurucular ile ynetici ve

b)

planna ve ibraz edilen belgelere gre sigorta szlemesine taraf

denetilerinin bu kanunda ngrlen artlar tamamas,

olanlarn hak ve menfaatlerinin yeterince korunamayacann anlalmas veya

ykmllklerin

oluturulmamas,

srekli

ve

yeterli

olarak

yerine

getirilebilecek

ekilde

c)

Bavurunun yeterli beyan ve bilgileri iermemesi veya bu kanunda

d)

Sigorta irketleri ve reasrans irketlerinin, gerekli teknik donanm

ngrlen artlar tamadnn anlalmas,

ya da yeterli sayda nitelikli personele sahip olmadnn veya ruhsat talep edilen

alanda sigortaclk yapma yeterliliinin bulunmadnn yaplan denetimle tespit

edilmesi, hallerinden en az birinin gereklemesi durumunda reddedilir.
irket Faaliyete Getikten Sonra:

Sigortaclk Kanunu md 17/1: Sigorta irketleri, yurt iinde akdetmi

olduklar sigorta

szlemelerinden doan taahhtlerine karlk olarak bu

maddede belirlenen esaslara gre teminat ayrmak zorundadr.

Bu teminatlar sigorta trne gre farkllk arz eder. Bunlar sigorta

faaliyetlerinin srdrlmesi iin kenara ayrlmas gereken bedellerdir.

60

Sigortaclk Kanunu md 18/1: Sigorta irketleri ve reasrans irketleri,

hesaplarn ve mali tablolarn, Mstearlka belirlenecek esaslara ve rnee

uygun olarak dzenlemek, ilan ettirmek ve Mstearla gndermek zorundadr.

Sigortaclk Kanunu md 19: Sigorta irketleri ile reasrans irketlerinin

ortaklar, ynetim kurulu yeleri, denetileri ve alanlar, irket ana szlemesi

veya genel kurul ya da ynetim kurulu karar ile saptanan hkmler dahilinde
personele

yaplan

demeler,

yardm

veya

verilen

avanslar

hari,

irket

kaynaklarn dolayl ya da dolaysz kullanamaz, iyi niyet kurallarna aykr olarak

aktifin deerini dren ilemlerde bulunamaz ve hibir surette rtl kazan

aktarm yapamaz. Sigorta irketleri ile reasrans irketleri kendi borlar veya

sigorta ilemlerinden doanlar hari olmak zere personeli, ortaklar, itirakleri

ve dier kii ve kurumlar lehine mal varln teminat olarak gsteremez, kefil
olamaz ve kredi salayamaz.

Sigortaclk Kanunu md 8: Sigorta irketleri ile reasrans irketlerinin ana

szlemelerinin

deitirilmesinde,

Mstearln

uygun

gr

aranr.

Mstearlka uygun grlmeyen deiiklik tasarlar genel kurul gndemine

alnmaz ve genel kurulda grlemez. Sicil memuru, Mstearln uygun gr

olmakszn ana szleme deiikliklerini ticaret siciline tescil edemez.

Sigortaclk Kanunu md 9/1: Dorudan veya dolayl olarak bir sigorta veya

reasrans irketinin sermayesinin yzde onunu, yzde yirmisini, yzde otuz

n veya yzde ellisini bulacak ya da aacak ekildeki hisse edinimleri ile bir

ortaa ait hisselerin sz konusu oranlar bulmas veya bu oranlarn altna dmesi
sonucunu douran hisse devirleri Mstearln iznine tabidir.
Sigorta irketlerinin Denetimi:

Sigortaclk Kanunu md 20: Mali bnyenin glendirilmesi

Bir sigorta veya reasrans irketinin minimum garanti fonu tutarn
karlayamadnn, tesis etmesi gereken teminat tesis edemediinin, teknik
karlklar karlayacak yeterli veya teknik karlklara uygun varlklarnn
bulunmadnn

ya

da

szlemelerden

doan

ykmllklerini

yerine

getiremediinin yahut irketin mali bnyesinin sigortallarn hak ve menfaatlerini

tehlikeye drecek derecede zayflamakta olduunun tespiti hallerinde, Bakan
uygun bir sre vererek, mali bnyenin glendirilmesine ynelik olarak ilgili
sigorta

ve

reasrans

irketinden

kanunda

61

belirtilen

fiillerde

bulunmasn

isteyebilir. kinci fkrada Bakana daha ar tedbirleri almas iin yetki verilmitir.
Madde de saylan tedbirler snrl sayda deildir. Bunlara benzer tedbirler de
alnabilir.
Faaliyete geerken alnan ruhsat, faaliyet srasnda yerine getirilmesi gereken
edimler yerine getirilmezse iptal edilir. (md 7)

alma Sresi inde Denetim

Mali Yapya likin Kontrol

SAlarn baz ekstra kurallara uymaya zorlanmasnn sebebi, SENlerin

menfaatlerini

korumalarnn

garanti

altna

alnmak

istenmesi

ve

SAlar

ekilde

aleniyet

ykmllklerini yerine getirmeye zorlamaktr.

SAlar

mali

tablolarn

ilan

etmek

zorundadr.

Bu

salanmas amalanmaktadr. Bunlarn bir rnei de mstearla gnderilir.

Mstearlk belgeleri inceler ve gerekirse ek bilgi, belge ve rapor ister. Devlet,
irketin mali durumunu yakndan izlemekle ykmldr. Mali tabloda bozulma
hissedildiinde, devlet irkete mdahale etmek durumundadr.
Aktif azaltc ilem yasa, irket kaynaklarnn dolayl veya dolaysz olarak
iyiniyete aykr olarak azaltlmasn, bu kaynaklar kullanlarak kazan elde
edilmesini yasaklar.
Ana szleme deiiklii yaplrken de mstearlktan izin alnmas gerekir.
Mstearlktan onay alnmadan, esas szleme deiiklii Genel Kurul gndemine
alnamaz. Eer her naslsa, izin almadan bu deiiklik yaplrsa, esas szlemenin
ticaret siciline tesciline izin verilmez.
Kanun koyucu, belirli kiilerin hisse edinerek baz oranlara kmas veya
belirli

oranlarn

altna

inmesi

durumunda

mstearln

izninin

alnmas

gerektiini ngrmtr. rnein %10 hisseye ulaacak kiinin mstearlktan

izin almas gerekir. %20 iin ayr bir izin gerekir. Bu oranlarn altna dlmesi
iin de izin alnmas gerekir. Dier oranlar, %33, %50dir.
Sigorta irketlerinin mali yapsnda bozulma meydana gelirse alnacak
tedbirler sigortaclk kanunu 20. Maddede dzenlenmitir.
Mali bnyede zayfl gsteren somut olgular kanunda saylmtr. Ayrca
zayflamay

hissettiren

bir

durum

varsa

da

nlem

alnabilir.

Bakan,

bu

durumlarn tespitinde irkete uygun bir sre vererek belli eylerin yerine
getirilmesini ister. Bakann isteyebilecei eyler unlardr.

62

Mali bnyenin nasl dzeltileceine dair iyiletirme plan sunulmas,

Sermayenin artrlmas, denmemi sermayenin denmesi, ek teminat

sunulmas, kar datmnn durdurulmas,

irket varlklarnn bir ksmnn veya tamamnn elden karlmas, bu

ilemlerin durdurulmas,

Genel Kurulu olaan gndemle arma, genel kurulu erteleme.

Bakan bunlarla snrl deildir. Kanun nlemleri tahdidi olarak saymamtr.

Bakan benzer bir ok tedbir alabilir.
Bakan ayrca;

Portfy devri yaplmasna karar verebilir. Bu bir branta olabilecei gibi,

tamamnda da olabilir.

Portfyn snrlandrlmasna karar verebilir.

Ynetim ve Denetim Kurulu yelerinin deitirilmesine, artrlmasna,

yeni ye atanmasna, irket ynetiminin kayyma devredilmesi hususunda talepte

bulunma konusunda karar verebilir.
Ama daimi olarak irketin varln srdrmesidir.
Ruhsat ptali

Ruhsat alma artlarnn kaybedilmi olmas, mstearlk tarafndan

verilen en az 3 aylk sre iinde dzeltilmemesi,

Ruhsat aldktan sonra 1 yl iinde szleme yaplmam olmas,

Sigortaclk mevzuatna aykrlk dolaysyla sigortallarn menfaatlerine

zarar verildiinin anlalmas,

Sigortaclk

Kanunundan

doan

ykmllklerin

ar

ekilde

ihlal

edilmesi, mstearlka verilen en az 3 aylk sre iinde dzeltilmemesi,

plannda

belirtilen

hedeflerden

makul

nedenler

olmakszn

ar

uzaklalmas.
Sigortaclk Kanunu md 11: Genel artlar:
Sigorta genel artlar Mstearlk onayna tabidir. Sigortada genel artlarn
mstearlk her bran iin kendisi hazrlar ve irketlere verir. irketler de
mstearln hazrlad genel ilem artlarn kullanmakla ykmldr.
SENlerin farkl szlemelerini oluturan zel artlardr. Genel artlara aykr
olmamak kaydyla zel artlar eklenebilir.

63

Sigortalar primi kendisi tayin eder. Ancak zorunlu sigortalar sz konusu

olduunda

primi

bakan

belirler.

Belirli

branlar

bakmndan

da

prim

Mstearln onayna tabi tutulmutur. Bu branlar, hayat, hastalk, salk,

ihtiyari deprem sigortas ve sresi 1 yl gemeyen sigortalardr.
Genel ilem artlarnn sigorta szlemelerine uygulanmas hali genel arttr.
Sigorta genel artlar, szleme taraflarnn birinin birden fazla kiiye uygulamak
zere hazrlad ve zerinde tartma yaplamayan hkmlerdir. Daha ok
bankalarda kullanlr.
Trkiyede mstearlk, genel ilem artlarn hazrlar ve tm sigorta
irketlerine datr. Tm sigorta irketlerinde ayn genel ilem artlar uygulanr.
sigorta irketlerinin fark zel artlarda (teminatta) ortaya kar.
Sigortaclk Kanunu md 12: Tarifeler
Kanunda belirtilen tarifeler mstearlk onayna tabidir.
Sigortaclk Kanunu md 13: Zorunlu Sigortalar
Devlet baz zel hukuk sigortalarnn yapmn zorunlu tutmutur. Bu
szlemelerin prim tutarn bakanlk belirler.
Sigorta Szlemeleri

Sigorta Araclar ve Temsil:

Acente: Sigorta irketinin temsilcisidir.

Broker: Sigorta ettirenin, sigorta edilenin, lehtarn temsilcisidir. Mesleki
temsilcidir. Ruhsat alr. Denetlemeye tabidir.
Prodktr (tellal, simsar) Sigorta edene ve sigorta edilene bal olmadan
taraflar birbirine getirirdi. Ancak bu yrrlkten kaldrlmtr. Artk prodktr
yoktur.
Acente: ticaret kanununda ngrlen acenteden bir fark yoktur ama
sigorta acenteleri iin baz zel hkmler getirilmitir. bu zel hkmlerde boluk
olduunda Trk Ticaret Kanuna baklr.
zellikleri;

Sigorta acentesi SAa tabi deildir. Bamsz bir tacir yardmcsdr.

Bir acentelik szlemesi vastasyla faaliyetlerini yrtr.

Belli bir yer veya blgede faaliyetlerini yrtr.

i srekli olarak yrtr.

i yapabilmek iin ruhsat almas gerekmektedir.

64

Szlemenin yaplmasna araclk eder veya SA adna szlemeyi bizzat

yapar.

Szleme kurulmadan nce hazrlk almalar yrtr. Sigorta szlemesi

kurulmadan nce taraflar arasnda bilgi ve belge alverii olur. Bu aama da

acentenin srtna yklenmitir.

Riziko gerekleirse tazminatn denmesinde araclk faaliyeti yrtr.

Uygulamada sigorta irketleri ube kurmaz. Bir genel mdrlk, birka blge
mdrl

kurarlar.

Sigorta

szlemelerini

tketiciye

acenteler

vastasyla

ulatrrlar. Sigortal, genel olarak SA ile deil, acente ile muhataptr. Bu

sebeple, sigorta irketleri gibi, sigorta acenteleri de idari denetime tabidir.
Bu kapsamda acenteler iin de eitli kaytlarla aleniyet salanr.
Acente gerek kii de olabilir, ticaret irketi de olabilir.
Bankalar da acentelik yapabilir. Bankalar esasnda bankaclk dnda bir i
yapamaz. Ancak Bankalar Birliinin sraryla yeni yasal dzenlemeyle buna izin
verilmitir. Bankalar sigorta irketinin acentesi olarak almaktadr. Ancak bir
yandan da, sigorta irketlerinin hakim orta durumundadrlar.
Acente faaliyete balayabilmek iin kendisi de mesleki sorumluluk sigortas
yaptrmak zorundadr.
Acentenin sigorta szlemesini, SA adna yapma yetkisi yoktur. Ancak
acenteye zel ve yazl olarak SA adna szleme yapma yetkisi verilebilir. Bu
yetki, tescil ve ilan edilir. Bu sebeple, nc kiiler bu durumu bilebilecek
konumdadr, bilmek zorundadr. nc kiiler, acentenin bu yetkiyi haiz
olmadn bilmediini iddia edemez.
Szleme yapma yetkisini haiz acenteler, bir baka i yapamaz. Ancak
bankalar, bu konuda bir istisnadr.
Szleme yapma yetkisini haiz olmayan acente, yetkisiz olarak szleme
yapmsa szlemenin geerlilii SAn onayna baldr. SA szlemeden
haberdar olur olmaz, derhal icazet verirse szleme yrrlkte kalr. Suskun
kalrsa icazet vermemi saylr. Sigorta icazeti olmadn syleyebilir.
Yetkisiz olarak szleme yapan acente, kanuna gre sigorta szlemesinden
bizzat sorumlu olur. Ancak zira acente sigortac sfatnn gerektirdii zelliklere
sahip olmayabilir. Acente, bu eyleminden dolay tazminat demekle sorumlu
tutulabilir.

65

Acente mesleki faaliyeti srasnda sigortalya veya bir bakasna zarar

verirse, acentenin yaptrmak zorunda olduu sorumluluk sigortas devreye girer.
Sigortal, tazminat bu sorumluluk sigortasndan dorudan tahsil edebilir.
Prim tahsilatn sigortac yapar. Acenteye prim tahsilat yapmak iin zel
yetki verilebilir. Tahsil yetkisinin de tescil ve ilan gereklidir. Bu sebeple, nc
kiiler acentenin prim tahsil etmeye yetkili olmadn bilmediklerini iddia
edemeyeceklerdir.
Prim tahsil eden acenteler baka bir ile itigal edemez. Ancak bankalar bu
kuraln istisnasdr.
Acente bir Trk Ticaret Kanunu acentesidir. Sigorta Kanunu ile sigorta
acentelerine

baka

hkmler

getirilmitir.

Sigorta

acentesine,

Sigorta

Kanunundaki acente hkmleri uygulanr. Bu hkmlerle zm bulunamazsa,

Trk Ticaret Kanunu hkmleri uygulanr.
Acentelik szlemesinin sona ermesiyle, acente baz haklar kazanr.

Balam ilerin komisyonu

Acentelik szlemesinin sona erdii anda, kurulmu olan sigorta szlemeleri

veya

ksa

sre

iinde

kurulacak

szlemeler

sonunda

hak

kazanlacak

komisyonlara hak kazanr.

Acente, acentelik szlemesinin sona ermesinden nce, sigorta szlemesi
mzakerelerini

balatm

ama

szleme

imzalanmamtr.

Acente

ilikinin

balatlmasnda var olduu iin, szleme kurulursa komisyonu almas gerektii

ngrlmtr. Burada kastedilen ksa sre, balatlan sigorta grmelerinin
baaryla sona ermesidir.

Portfy Tazminat

Sigortac, acente sayesinde mteri kitlesi edinir. Yani acentenin hizmeti

karlnda, sigorta irketi nemli menfaatler elde ediyorsa ve hakkaniyet
gerektiriyorsa portfy tazminat istenebilir.
Acente haksz yere acentelik szlemesini feshetmise portfy tazminatna
hak kazanamaz. Ayn ekilde, sigortac hakl olarak acentenin kusuru sebebiyle
szlemeyi feshetmise, acente portfy tazminatna hak kazanlamaz.

Sigortaclk Kanunu md 2/l: Ticari mmessil, ticari vekil, sat memuru

veya mstahdem gibi tabi bir sfat olmakszn bir szlemeye dayanarak
muayyen bir yer veya blge iinde daimi bir surette sigorta irketlerinin nam ve

66

hesabna sigorta szlemelerine araclk etmeyi veya bunlar sigorta irketleri

adna yapmay meslek edinen, szlemenin akdinden nce hazrlk almalarn

yrten ve szlemenin uygulanmas ile tazminatn denmesinde yardmc olan

kii sigorta acentesidir.

Sigorta irketlerinin bir genel merkezleri, blge temsilcilikleri vardr. ubeleri

yoktur. Acenteler aracl ile piyasaya ular, hizmetlerini sunarlar. Sigorta

hukukunda acente ubenin yerini almtr. Bylece sigorta irketi ou zaman
sigorta edilen ile hi temas kurmaz, tm ilemleri acente yapar.
Acente gerek kii olabilecei gibi tzel kii de olabilir. Acentenin anonim
irket olma zorunluluu yoktur. Acenteler Ankarada kayt altna alnr.

Bankaclk Kanuna gre, bankalar bankaclk dnda bir i yapamaz.

Sigortaclk kanuna gre sigorta irketleri sigortaclk dnda bir i

yapamazlar.
Bu iki hkme istisna olarak Bankalar acentelik yapabilir.
Sorumluluk sigortas, acentenin mesleki faaliyetleri srasnda acentenin
sorumlu olduu bir durum ortaya kar ve acenteden para alnamazsa sigorta
irketinden talepte bulunulabilir.
Acentenin

szleme

yapabilmesi

iin

zel

ve

yazl

yetkilendirme

gerekmektedir. Bu yetkiyi alan acente, baka ticari faaliyette bulunamaz. Bunun

istisnas bankalardr.
Acente yetkisiz olarak szleme yapmsa, sigorta anonim irketi, bu ileme
icazet verebilir. Eski kanundan farkl olarak yaplan ileme kar sessiz kalmas,
icazet vermedii anlamna gelir. Veya sigorta irketi ileme icazet vermeyebilir.
Eer sigorta irketi acente irketinin ilemine icazet vermezse uranlan zarar
tespit edilir ve acenteden yetkisiz temsil sebebi ile uranlan zarar talep edilir.
Sigorta anonim irketi, prim tahsil yetkisini acenteye devredebilir. Yetkisiz
acenteye prim denmise sigorta szlemesinin salad gvence balamaz.
Gvence yetkili acenteye prim denmesi ile balar.
Acente szlemesinin sona ermesi ve yrtlmesi TTKdaki acente ile ayndr.
Acente Szlemesinin Sona Ermesi:
Genel Hkmler: TTK md 121-123
Sorun: Portfy Tazminat

67

zm: Sigortaclk Kanunu md 23/15-16: zel hkmlerde boluk varsa

genel hkmler uygulanr.
a) Balam ilerin komisyonu

Sigortaclk Kanunu md 23/15: Sigorta acentesi, acentelik szlemesinin

sona ermesi halinde, sigorta ettirenlerle yapt veya ksa bir sre iinde yapaca
ilerle ilgili szleme ilikisi devam etmi olsayd elde edecei komisyona hak
kazanr.
Ksa

sre

iinde;

icap-kabul

srecinin

balam

olmas,

szleme

grmelerinin balam olmas ifade edilmitir.

b) Portfy Tazminat

Sigortaclk Kanunu md 23/16: Szleme ilikisinin sona ermesinden sonra

sigorta irketi sigorta acentesinin portfy sayesinde nemli menfaatler elde

ediyor

ve

tazminat

hakkaniyet

talep

gerektiriyorsa,

edebilir.

Ancak,

sigorta

sigorta

acentesi,

acentesinin

sigorta
hakl

irketinden

bir

nedene

dayanmakszn szlemeyi feshetmesi ya da kendi kusuruyla szlemenin feshine

neden olmas halinde tazminat hakk der.

Portfy tazminat, sigortac acentenin portfy sayesinde nemli menfaatler

elde ediyor ve hakkaniyet gerektiriyorsa istenebilir. Bunun istisnas; acente hakl

sebep olmadan szlemeyi feshetmise ve acentenin kusuru sebebiyle sigorta
anonim irketi feshetmise hak der.
Ticaret kanunundaki genel hkmlerden ksmen farkl zel hkmler
bulunmaktadr. Bu zel hkmlerde boluk varsa genel hkmler uygulanr.

BROKER:
Broker ile asl kast edilen aracdr. Sigorta edenin karsndadr.

Sigortaclk Kanunu md 2/1-d: Broker, sigorta veya reasrans szlemesi

yaptrmak isteyenleri temsil ederek, bu szlemelerin yaptrlaca irketlerin

seiminde tamamen tarafsz ve bamsz davranarak ve teminat almak isteyen

kiilerin hak ve menfaatlerini gzeterek szlemelerin akdinden nceki hazrlk

almalarn yrtmeyi ve gerektiinde szlemelerin uygulanmasnda veya

tazminatn tahsilinde yardmc olmay meslek edinen kiidir.
Bu

konuda

ayrca

Sigorta

ve

bulunmaktadr.

68

Reasrans

Brokerleri

Ynetmelii

Broker sigorta ettirenin mesleki temsilcisidir. Gerek kii veya tzel kii
(anonim veya limited irket) olabilir.
Brokerler sigorta irketlerinden farkl olarak hayat ve hayat d alanda
beraber faaliyet gsterebilir.
Birden ok grupta ve branta almas serbesttir.
Hem sigorta irketlerine hem de reasrans aracl yapabilir.
Ruhsat almas arttr. Kurulu ve temsil tamamlannca her faaliyet alan
iin mstearlktan ruhsat alnr ve mstearlk internet sitesinden duyurulur.

alma Esaslar:
I. Sigorta

ettirilenin

haklarnn

mmkn

olduunca

korunmas

iin

grevlerini iyiniyet ve drstlkle yerine getirirler. (Broker Ynetmelii md

16/1)
II. Baka ticari faaliyetle uraamaz. (Broker Ynetmelii md 17/1)
III. Mesleki sorumluluk sigortas yaptrmak zorundadr. (Broker Ynetmelii
md 9)
IV. Aksi kararlatrlabilmekle birlikte en az sigorta irketinden veya
reasrans irketinden teklif almak zorundadr. (Broker Ynetmelii md 11/1)
V. Tazminat deyemez. (Broker Ynetmelii md 14/1) buna karn, Broker
ynetmelii md 12/2 cmle 2 ye gre sigorta irketinin brokere yapt deme
hak sahibi tarafndan tahsil edilmedike denmi saylmaz. deme brokere
yaplabilir

ama

para

sigorta

ettirilene

ulamadka

sigortac

borcundan

kurtulamaz.
VI. Sigorta irketleri ve reasrans irketleri ile alma esaslarn belirleyen
protokol imzalayabilir. Protokol uyarnca brokere prim tahsil yetkisi tannabilir.
(Broker Ynetmelii md 12/1) yetki verilmemise, sigorta ettirilenin dedii
prim kesin olarak ayrlm mteri hesaplarna denir. Yetkili brokere yaplan
deme ile sigorta ettirilen borcundan kurtulur.
Brokerin creti;
I. Sigorta irketinden komisyon alr.
II. Temsil ettikleri mterilerden danmanlk ve risk ynetim creti alrlar.
III. Bunlar dnda hibir suretle menfaat salayamazlar.

69

broker

sigorta

ettirilenin

temsilcisi

olduu

iin

kar

taraftan

para

almamaldr. Bu dzenlemeye gre broker sigorta ettirilenden daha ok sigorta

irketinden menfaat salamaktadr.
Brokerin hukuksal nitelii bakmndan bir st kavram yoktur nk iki
tarafla da balantldr.

SGORTA SZLEMELER

Sigorta szlemeleri TTK md 1401 ve devam maddelerinde dzenlenmitir.

TTKnn yrrlk tarihi 01/07/2012 tarihidir. Yrrlk tarihinden sonra
akdedilen tm sigorta szlemelerine yeni TTK, daha nce akdedilen szlemelere
yrrlk kanunu md 39 ve 40 uygulanr. Bu maddelere gre yeni kanundan
nce yaplan szlemelere 1 yl sreyle eski TTK uygulanr.

TTK Yrrlk Kanunu md 39: 6762 sayl Kanun yrrlkte iken yaplm ve hkm ifade etmeye

balam sigorta szlemelerine, Trk Ticaret Kanunun yrrle girmesinden itibaren bir yl sreyle

6762 sayl Kanun Hkmleri uygulanr. Ancak, bu bir yllk sre iinde sigorta ettireni, sigortaly ve

lehdar koruyan hkmler bakmndan, 1517 nci maddesi mstesna, Trk Ticaret Kanunu hkmleri

geerli olur.

Birinci fkrann birinci cmlesindeki bir yllk sre iinde sona eren 6762 sayl Kanuna tabi sigorta

szlemelerinin uzatlmas ya da yenilenmesi halinde Trk Ticaret Kanunu hkmleri uygulanr.

TTK Yrrlk Kanunu md 40: 6762 sayl Kanun iken yaplm olup da Trk Ticaret Kanununun

1452, 1486, 1488 ve 1529 nci maddelerine aykr bulunan sigorta szlemeleri de Kanunun 39

uncu maddesi hkmne tabidir.

Bir yldan uzun sreli szlemelere 1 yl sreyle eski TTK, bu sre sonra yeni
TTK uygulanr. Bir yldan ksa ise eski TTK uygulanr. szleme sona erdikten
sonra yenilenmesi veya uzatlmas yeni kanuna gre yaplr.
TTK hkmleri ruhsatl sigorta irketi ile yaplan sigorta szlemelerine
uygulanr. ruhsatsz bir sigorta irketi ile bunu bilerek bir szleme yaplmsa
TBK 604-605 hkmleri (kumar ve bahise ilikin hkmler) uygulanr.

(TTK

md 1401/2)
Tanm:

TTK md 1401/1: Sigorta szlemesi, sigortacnn bir prim karlnda, kiinin para ile

llebilir bir menfaatini zarara uratan tehlikenin (rizikonun) meydana gelmesi halinde
bunu tazmin etmeyi ya da bir veya birka kiinin hayat sreleri sebebiyle ya da

hayatlarnda gerekleen baz olaylar dolaysyla bir para demeyi veya dier edimlerde
bulunmay ykmlendii szlemedir.

Bu

tanmda

eski

TTKdan

dilin

sadelemesi

dnda

bir

fark

bulunmamaktadr. Bu tanm can sigortalarn da kapsad halde can sigortalar

TTK md 1487 hkmnde tekrar tanmlanmtr.

70

TTK md 1402: Karlkl Sigorta

Birden ok kiinin birleerek, ilerinden herhangi birinin, belli bir rizikonun gereklemesi
durumunda doacak zararlarn tazmin etmeyi borlanmalar karlkl sigortadr. Karlk

sigorta faaliyeti ancak kooperatif irket eklinde yrtlebilir.

TTK md 1403: Reasrans

Sigortac, sigorta ettii menfaati, diledii artlarla, tekrar sigorta ettirebilir.

Reasrans, sigortacnn, sigorta ettirene kar bor ve ykmllklerini ortadan kaldrmaz;

sigorta ettirene, tekrar sigorta yapana kar, dorudan dava amak ve istemde bulunma
haklarn vermez.

Sigorta irketi ve reasrans irketinin yapt szleme ile sigorta ettiren ile
sigorta irketi arasndaki szleme birbirinden farkldr.
Sigorta szlemesinde; sigortac sigorta himayesi salamay, sigorta edilen
prim demeyi taahht eder. zellikleri;
Karlkl taahhtler ieren tam iki tarafl bor douran szlemedir.
Azami iyiniyet ilikisi geerlidir. Szleme yapma veya yapmama kararn
etkileyecek her eyi kar tarafa bildirme ve gereken tm nlemlerin alnmas
gereklidir. Yani bilgilendirme (aydnlatma) ykmll bulunmaktadr.
Sigorta ettirenin, nceden hazrlanm ve sigortacnn deitirilmeden
kabul edilmesi niyetiyle sunduu sigorta genel ve zel artlarn kabul etmek
suretiyle

katld

akdedilmektedir.

szlemedir.

Ancak

baz

Sigorta

genel

szlemelerde

artlarna

(nakliye

gre

sigortas)

zel

szleme
artlar

bulunmaktadr.
Sigorta Szlemesinin Kurulmas
Sigorta szlemesinin kurulmas kanunen bir ekle tabi deildir. Szleme
karlkl ve birbirine uygun irade beyan ile kurulur. (TBK md 1/1) neri ve
kabul yazl szl, ak rtl olabilir. (TBK md 1/2) neri genellikle sigorta
ettirenden gelir, sigortac da neride bulunabilir.
Uygulamada sigorta ettirene teklifname ya da soru listesi verilip sorularn
cevaplanmas istenir. Teklifname/soru listesi, sigorta ettirenin szleme yapma
isteinin ifade edilmi olmas kouluyla neri, ifade edilmemise neriye davet
niteliindedir.
Sigortac genellikle polie dzenleyip vermekle kabul iradesini aklar, prim
tahsili de kabul hkmndedir.
Teklifnamenin

verilmesi

srasnda

yaplm

demeler,

yaplmasndan sonra prim olarak kabul edilir ve ilk prime saylr.

71

szlemenin

TTK md 1405/1: Sigortac ile sigorta szlemesi yapmak isteyen kiinin,

szlemenin yaplmas iin verdii teklifname, teklifname tarihinden itibaren otuz

gn iinde reddedilmemise sigorta szlemesi kurulmu saylr.

Sigortaclk kanunu md 11/2de de hayat sigortalarna ilikin buna paralel

bir hkm bulunmaktadr. Yeni TTK bu hkm ile kapsam geniletmi, tm

sigorta szlemelerini kapsayacak hale getirmitir.
Szlemenin Temsilen Akdedilmesi
Temsil TBK md 40da dzenlenmitir. Ancak TTK 1406-1407 hkmleri
ile sigorta szlemesinin temsilen akdedilmesi hakknda dzenleme getirmitir.

TTK md 1406: Bir kii, dier bir kiinin adna onu temsilen sigorta szlemesi yapabilir;

temsilci yetkisiz ise ilk sigorta dneminin primlerinden sorumlu olur.

Adna sigorta szlemesi yaplan kii, rizikonun gereklemesinden nce veya 1458 inci

madde hkm sakl kalmak zere, riziko gerekleince de szlemeye sonrada icazet
verebilir.

Bakasnn adna yapld anlalmayan veya yetkisiz yaplan szleme, menfaati bulunmas

artyla, temsilci adna yaplm saylr.

Birinci fkradaki sigorta dneminin tanm TTK md 1411de yaplmtr.

Buna gre, prim daha ksa zaman dilimlerine gre hesaplanmam ise bu kanuna
gre sigorta dnemi bir yldr.
Yetkisiz temsilci, her halde deil, TTK md 1406/2 uyarnca yetkisiz temsil
olunan icazet (onama) vermedii ya da icazet vermesi mmkn olmad
takdirde ilk dnem priminden sorumlu olur.
Burada TBK 47nin zel bir grnm bulunmaktadr.

TBK md 47: Temsil olunann ak veya rtl olarak hukuki ilemi onamamas halinde, bu

ilemin geersiz olmasndan doan zararn giderilmesi, yetkisiz temsilciden istenebilir.

Ancak, yetkisiz temsilci, ilemin yapld srada kar tarafn kendisinin yetkisiz olduunu

bildiini veya bilmesi gerektiini ispat ederse, kendisinden zararn giderilmesi istenemez.

Hakkaniyet gerektiriyorsa, kusurlu yetkisiz temsilciden dier zararlarn giderilmesi de

istenebilir.

Sebepsiz zenginlemeden doan haklar sakldr.

Riziko

gerekletikten

sonra,

yetkisiz

temsil

olunan

(sigorta

rizikonun gerekletiini biliyorsa, szlemeye icazet verebilir mi?

gerekesinde

yaplan

aklama,

rizikonun

gereklemesinden

sonra

ettiren)
Madde
icazet

verilmesi, rizikonun gerekletii konusunda bilgi sahibi olunmamasna bal

tutulmas iin TTK md 1458 hkmnn sakl olduu ifadesine yer verilmitir.

72

TTK md 1458 hkm gemie etkili sigortay dzenlenmektedir. Kural

olarak

taraflar

rizikonun

gerekletiini

bilmiyorsa

veya

riziko

daha

gereklememise szleme geerli olur. Sonradan icazet verilmesi iin rizikonun

gereklememi

olmas

veya

rizikonun

gerekletiinin

bilinmemesi

gerekmektedir.

TTK md 1407: Temsilci, sigorta ettiren tarafndan, sigorta artlaryla ilgili herhangi bir talimat

verilmemise, sigorta szlemesini, szlemenin yapld yerdeki mutat artlara gre yapar.

Szleme Yaplmasnda Zorunluluk

Szleme serbestisi ilkesi gerei istee ballk esastr. Bu kuraln istisnas
zorunlu sigortalardr. Zorunlu sigortalar; yaplmas bir kanun hkm ile zorunlu
klnm olan sigortalardr. Kamu yarar, ekonomik ve sosyal gereklilik bulunmas,
zarar

grenlerin

korunmasnn

gereklilii

gibi

sebeplerle

baz

sigorta

szlemelerinin yaplmas zorunlu klnmtr.

Bu szleme serbestisini dzenleyen AY md 48e aykr olsa da temel hak ve
zgrlkler kanunla snrlandrlabilmektedir. Ancak sigortaclk kanunu md
13de bu yetki Bakanlar Kuruluna verilmitir. Hatta baz kamu tzel kiileri
kendi

grevlendiren

dayanarak

konularda

kardklar

sahip

olduu

ynetmeliklerde

dzenleme

zorunlu

yapma

sigorta

yetkisine

yaplmasn

ngrmektedirler.
Zorunluluk bulunmas halinde szleme yapmakla ykml olan, diledii
sigorta irketi ile szleme yapabilir.

Sigortaclk Kanunu md 13/1: Bakanlar kurulu, kamu yarar asndan gerekli grd hallerde

zorunlu sigortalar ihdas edebilir, sigorta irketleri, 20 nci maddenin ikinci fkrasnn (b) bendi ile

nc fkras hkmleri sakl kalmak kaydyla faaliyet gsterdii sigorta branlarnn kapsamnda
bulunan zorunlu sigortalar yapmaktan kanamaz.

TTK md 1483, bu hkmn sorumluluk sigortalar bakmndan tekrardr.

Sigortaclk Kanunu md 15/1: Trkiyede yerleik kiiler, Trkiyedeki

sigortalanabilir menfaatlerini, Trkiyede faaliyette bulunan sigorta irketlerine

ve Trkiyede yaptrmak zorundadr.

Bu kuraln aksine hareket edenler adli para cezas ile cezalandrlrlar.

(Sigortaclk Kanunu md 35/15)

Bu kuraln istisnalar:
hracat ve ithalat konusu mallar iin nakliyat sigortas
Uak, gemi, helikopter iin d kredi ile satn alndklarnda, mnhasran
d kredi miktar ile snrl olarak ve d bor deninceye kadar; yurt dndan

73

finansal kiralama yolu ile getirilmelerinde ise finansal kiralama szlemesi sresi
ile snrl olarak yaptrlacak tekne sigortalar
Gemilerin iletilmesinden doan sorumluluk sigortas
Hayat sigortalar
Kiilerin Trkiye haricinde bulunacaklar sre iin bu sre ile snrl olmak
kaydyla veya geici olarak yurt dnda kaldklar srada yaptrabilecekleri ferdi
kaza, hastalk, salk ve motorlu tat sigortalar, yurt dnda da yaptrlabilir.
18/11/2008 tarihli Bakanlar Kurulu Karar ile Trk uluslar aras gemi
siciline kaytl gemi ve yatlarn tekne sigortalar
Zorunlu sigorta szlemesinin iki grnm bulunmaktadr;
Sigorta ettiren mevzuatn ngrd hallerde szleme yapar
Kar taraf sigortac bu sigorta yapma teklifini reddedemez ve szleme
yapar. Yani szleme yapmaktan kanamaz.
Sigorta Szlemesinin Belgelenmesi
Sigorta szlemesinden doan bir ihtilaf sz konusu olursa, taraflar iin ispat
sorunu ortaya kar. htilafn deeri 2500 TLden yksekse, HMKya gre ispat
senetle yaplabilir. Bu sebeple sigorta szlemelerinin varlnn ve koullarnn
ispat iin sigorta poliesi dzenleme zorunluluu getirilmitir.
Sigorta szlemesini, sigortacnn kendisi veya acentesi yapmsa 24 saat
iinde, dier hallerde 15 gn iinde yetkililerce imzalanm bir polie sigorta
ettirene verilir. Burada dier hallerden kast, brokerler vastasyla imzalanm
sigorta szlemeleridir.
Sigorta priminin tamam, taksitle denmesi kararlatrlmsa ilk taksit,
szleme yaplr yaplmaz ve polienin teslimi karlnda denir. Sigortacnn
sorumluluu da, aksi kararlatrlmadka polie verilince balar. Sigorta polienin
ge verilmesinden doan zararlardan sigortac sorumludur ama buradaki sre
zaten sigortacya tannan bir sre olduu iin buras gecikme saylmayacaktr.
Polie, taraflarn szlemeden doan hak ve borlarna ilikin bir ispat
aracdr.

Szlemenin

geerlilik

koulu

deildir.

Sigorta

ettiren

poliesini

kaybederse, masraf sigorta ettirene ait olmak zere yeni polie dzenleyecektir.
Polie verilmemise, szlemenin ispat genel hkmlere tabidir.
HMK 200. Maddeye gre, bir hukuki ilemin deeri 2500 TLyi ayorsa
senetle ispat yaplabilir. Ancak kar tarafn onay ile tankla ispat da yaplabilir.

74

Prim denmezse, sigorta himayesi balamaz. Prim tek seferde denecekse,

primin

tamam

denmeden

sigorta

himayesi

balamaz.

Taksitle

denmesi

kararlatrlmsa, ilk taksitin denmesi ile himaye balar. Bunun tek bir istisnas
vardr. Karada ve denizde eya tama ilerinde sigorta szlemenin yaplmasyla
balar.
lk taksit, aksi kararlatrlmadka polie verildiinde denir. Karada ve
denizde eya tama ilerine ilikin sigortada prim, polie dzenlenmemi olsa bile
szlemenin yapld anda denir.
Sigortac polienin ge verilmesinden doan zararlardan sorumludur. Sigorta
poliesi verilmedii iin prim denmemitir. Bu halde gvence himayesi de
balamaz. Bu durumda riziko meydana gelirse sigortac, szlemeden deil ama
bu hkmden dolay zarar genel hkmlere gre karlayacaktr.
Taraflar hazr genel artlardan baka zel artlar da kararlatrabilirler. Bu
zel artlar kanunun emredici hkmlerine aykr olamaz. Polienin ve eklerinin
ierii taraflarn anlat hususlara uyumlu olur. Ama somut olayda bir farkllk
olursa, poliede sigortalnn ve lehtarn aleyhine olan hkmler geersiz kabul
edilir.
Sigorta Szlemelerinin Tasnifi
Trk Ticaret Kanununa Gre Tasnif
Trk Ticaret Kanunu bu konuyu u ekilde tasnif etmitir.
1.

Ksm: Genel Hkmler

A.

Sigorta Szlemesi

B.

Kanun Hkmlerinin Uygulama Alan

C.

Sigorta Szlemeleri Hakknda Uygulanacak Hkmler

D.

Koruyucu Hkmler

2.

Zarar Sigortalar

A.

Mal Sigortalar

B.

Sorumluluk Sigortalar

3.

Can Sigortas

A.

Hayat Sigortas

B.

Kaza Sigortas

C.

Hastalk ve Salk Sigortas

Yeni Ticaret Kanununda deniz rizikolarna kar sigortaya yer verilmemitir.

75

Yeni dzenlemeyle sigortacnn deniz iin reasrans szlemesi akdetmesi

imkan ortadan kaldrlmtr. Zira artk, reasrans irketleri kendi koullaryla
reasrans

szlemesini

dayatacaktr.

Byk

rizikolarn

sz

konusu

olduu

sigortalarda, geni szleme serbestisi tannmaldr. Denizcilik rizikolar gibi

taraflarn eit rekabet gcne sahip olduu alanlarda kimsenin korunmasna
gerek yoktur. Dolaysyla emredici hkm getirilmesine gerek yoktur.
Sorumluluk, hastalk ve salk sigortalar ilk kez kanun sistematiinde yer
bulmutur.
Sigorta szlemeleri tasnif edilirken iki farkl kriter dikkate alnr.
Sigorta Szlemesinin Alt Ayrmlar: htiyacn Karlanmas Prensibine Gre
Tasnif
Kanun koyucu can sigortalar ve zarar sigortalar eklinde bir ayrm
yapmtr.

Doktrinde

ise

ihtiyalarn

karlanmasna

gre

bir

ayrm

yaplmaktadr;

Zarar sigortas: Rizikonun gereklemesi malvarlnda bir olumsuzlua

sebep olacak ve bu olumsuzluun giderilmesi amalanyor ise sigorta, zarar

sigortasdr. Temel kural, gerekleen zararn sigortac tarafndan giderilmesidir.
Ortaya kan zarardan fazlas, sigorta szlemesinden elde edilemez. Bu yzden,
zarar sigortas iin sigortadan zenginleme yasa vardr. Zarar sigortalar kendi
ierisinde ikiye ayrlr.
o Aktif Sigortas: Burada nemli olan kavram, menfaat kavramdr.
Sigortann konusunu maln kendisi tekil etmez. Sigortann konusu menfaattir.
Menfaat dolaysyla sahip olunan ekonomik deer korunmaktadr. Maln kendisi
sigortann konusu olan ey, bir mala sahip olmak, onu kullanmak dolaysyla
ortaya kan ekonomik deer ilikisidir. Alacak sigortalar da aktif sigortalarnn
bir eididir. Bunun en tipik rnei navlun sigortalardr.
o Pasif Sigortas: Pasif sigortas, malvarlnn pasifinin artmas veya bir
pasifin azalmas ihtimalini sigorta eder. Bunun en tipik rnei sorumluluk
sigortalardr. Bir dier rnei reasrans szlemeleridir.

Mebla sigortas: Mebla sigortalarnda zarar yoktur. Sadece hayat

sigortalar alannda uygulanr. Riziko gerekletiinde sigorta ettirenin veya

lehtarn bir zararnn olup olmamasna baklmaz. Burada zenginleme yasa
prensibi uygulanmaz. Halefiyet prensibi hayat sigortalar iin uygulanmaz.

76

Sigorta Szlemesinin Taraflar ve lgililer

Sigorta Ettiren: Sigortal deildir. prim deme ykmllnn borlusudur.

Aktif sigortalarnda kendi menfaatini sigorta ettiren kii olarak ortaya kar.
Sigortann

taraf

mmkndr.

Buna

olmayan
bakas

3.

Kiinin

hesabna

de

menfaatinin

sigorta

ad

verilir.

sigorta
Bu

ettirilmesi

halde

riziko

gerekletiinde 3. Kii szlemeden yararlanr.

lgililer: Taraf olmamasna ramen sigorta ilikisine dahil olan 3. Kiiler
anlamna gelmektedir.
Hayat sigortalarnda kii kendi hayatn sigorta ettirebilir. Ama szlemenin
taraf olmayan bir 3. Kiinin (3. Kiiye riziko ahs denmektedir) de hayat
sigorta ettirebilir. Ancak kanun koyucu bunun iin belli artlar ngrmtr;
(TTK 1490)
I. O kiinin hayatnn devamnda lehtarn menfaatinin bulunmas arttr.
II. lm ihtimaline kar yaplan sigortalarda, sigorta bedelinin mutat cenaze
giderlerini amas halinde sigortalnn veya varsa kanuni temsilcisinin yazl izni
gerekir.
lgililer
1.Hayat Sigortalarnda,
TTK 1490: Riziko ahs (Sigortal)

Sigorta

ettiren,

kendisinin

veya

ihtimallerine kar sigorta ettirebilir.

bakasnn

hayatn,

lm

veya

hayatta

kalma

Bakasnn hayat zerine sigorta yaplabilmesi iin, o kiinin hayatnn devamnda lehtarn

menfaatinin bulunmas arttr. Ayrca, lm ihtimaline kar yaplan sigortalarda, sigorta

bedelinin

mutat

cenaze

giderlerini

amas

hlinde

sigortalnn

veya

varsa

kanuni

temsilcisinin yazl izni gerekir. Sigortal onbe yandan bykse kanuni temsilcinin dnda

ayrca onun da izni alnr. zin olmadan yaplan szleme, icazet verilmedii takdirde

geersizdir.

Kanuni temsilcinin lehtar olarak atad veya kendisinin sigorta ettiren olduu durumlarda,
kanuni temsilcinin iznin verilmesinde sigortaly temsil yetkisi yoktur.

Menfaat artnn szlemenin yaplmasndan sonra ortadan kalkmas hlinde szleme o

andan itibaren geersiz hle gelir; ancak, sigorta ettirene itira deeri denir.

TTK 1493: Lehdar (sigorta szlemesinden doan menfaati talep etme hakk olan kii)

Sigorta ettiren, 1490 nc maddenin ikinci ve nc fkralar sakl kalmak zere, gerek

ya da tzel kii lehine sigorta szlemesi yapabilir.

Sigorta ettiren, atad lehtar sigortacya bildirir.

77


Lehtarn sigortacya bildirilmemi olmas hlinde, sigortac iyiniyetle yapt deme ile
borcundan kurtulur.

Sigorta ettiren, deitirme hakkndan vazgetiini sigorta poliesine yazdrmakla beraber

sigorta poliesini lehtara teslim etmise, o kiiyi deitiremez. Tereddt hlinde, sigorta

ettirenin lehtar deitirme hakkn sakl tuttuu kabul edilir. Sigorta ettirenin lehtar
deitirme hakkndan aka vazgetii ve sigorta poliesinin lehtara verildii hllerde bile,

miraslktan karma veya hibeden rcu hlleri gereklemi yahut ilgililer arasnda o

kiinin lehtar olarak atanmasna ilikin sebep ortadan kalkm ise lehtar deitirilebilir.
Lehtar atanmas ve lehtar deiiklikleri sigortacnn iznine bal deildir.

Lehtarn deitirilemeyecei durumlarda, sigorta ettiren tarafndan ayrlma ve dn alma

haklar kullanld takdirde, denecek tutar zerinde lehtar hak sahibi olduu gibi,
rizikonun gereklemesinden nce sigortacnn iflas sonucu denecek miktar zerinde de,
aksi kararlatrlmadka, lehtar hak sahibidir.

Sigortacdan edimi istem ve tahsil yetkisi, aksi kararlatrlmadka, lehtara aittir.

2. Zarar Sigortalarnda
Sigortal; bakas hesabna sigorta ya da kimin olacaksa onun hesabna
sigorta eklinde menfaati sigortalanan ve sigortadan faydalanacak olan ahstr.
Sigorta ettiren tarafn akdedilen sigorta szlemesinden doan haklar sigortalya
aittir.
Bakas hesabna sigorta yaplan kii szleme akdedildii anda belirsiz veya
belirlenebilir olabilir. Zarar doduu anda menfaati zarar gren sigortaldr.
Sigorta edilen menfaatin sahibinin deimesi halinde, aksine szleme yoksa,
sigorta ilikisi sona erer. Sigorta szlemesine aksine hkm konabilir.
potekli alacakl varsa, ipotek alacana sigorta tazminat da dahildir. (hem
TTK da hem de TMK da) Uygulamada polieye rehinli alacaklnn isminin
yazlmas halinde sorun kmaktadr. rnein malik eski hale iade iin tazminat
kullanacak malike deme yaplr. Bunun aksi halde rehinli alacaklya deme
yaplr. Uygulamada rehinli alacakl yazldktan sonra rehin ilikisi geerli mi,
neyin alacakls buna baklmyor.
TTK md 1478: Dorudan Dava Hakk

Zarar gren, urad zararn sigorta bedeline kadar olan ksmnn tazminini, sigorta

szlemesi iin geerli zamanam sresi iinde kalmak artyla, dorudan sigortacdan

isteyebilir.

Eskiden nce zarar sorumlusuna dava alrdr. Sonra deme yapan, sigorta
irketinden dedii bedeli talep ederdi.
SZLEMENN UNSURLARI:

78

Szlemenin Konusu:
Zarar

sigortalarnda,

sigortalnn

rizikoya

maruz

olan

eye

ilikin

menfaatidir. Menfaat, sigortal ile rizikoya maruz olan ey arasndaki deer

ilikisidir. Sigortalnn bu iliki dolaysyla zarara urama ihtimaline kar sigorta
himayesi salanr. Sigorta szlemesi ile sigortalnn konusunun tam olarak
belirlenmesi ve bunun poliede belirtilmesi gerekir.
Aktif zarar sigortalarnda menfaatin deeri bellidir. Menfaat sigortal ile
(mal, alacak, umulan kazan gibi) menfaatin ilikin olduu ey arasndaki deer
ilikisi, pasif zarar sigortalarnda (menfaat var ama belirlenebilir deil) ise
sigortal ile pasifin rizikosuna maruz olan malvarl arasndaki deer ilikisidir.
Hayat sigortalarnda, bir ahsn kendisinin veya 3. ahsn hayatnn devam
veya sona ermesi durumu ilikisidir.
TTK md 1408: Sigorta menfaatinin yokluu

Sigorta szlemesinin yaplmas annda, sigortalanan menfaat mevcut

deilse, sigorta szlemesi geersizdir. Szlemenin yapld anda varolan

menfaat, szlemenin sresi iinde ortadan kalkarsa, szleme o anda
geersiz olur.

1470 inci madde hkm sakldr.

Riziko:

Gerekleip gereklemeyecei veya ne zaman gerekleecei belli olmayan

ancak gereklemesi halinde zarar veya dier bir ekonomik bir ihtiya douran
olaydr.
TTK md 1404: Geerli Olmayan Sigorta

Sigorta ettirenin veya sigortalnn, kanunun emredici hkmlerine, ahlka, kamu

dzenine, kiilik haklarna aykr bir fiilinden doabilecek bir zararn teminat altna almak

amacyla sigorta yaplamaz.

TTK md 1458: Gemie Etkili Sigorta

Sigorta,

sigorta

korumas

szlemenin

yaplmasndan

nceki

bir

tarihten

itibaren

salanacak ekilde yaplabilir. Ancak, rizikonun gerekletii veya gerekleme ihtimalinin

ortadan kalkm olduu, szlemenin yaplmas srasnda, sigortac ile sigorta ettiren ve

sigortadan haberi olmak artyla, sigortal tarafndan biliniyorsa szleme geersizdir.

Rizikonun gerekletii veya gerekleme ihtimalinin ortadan kalktnn sigorta ettiren veya

sigortal tarafndan bilinip sigortac tarafndan bilinmedii durumlarda, sigortac szleme

ile bal olmamakla birlikte, denmesi gereken primin tamamna hak kazanr.

79

Rizikonun gerekletii veya gerekleme ihtimalinin ortadan kalkm olduu

bilinmiyorsa yaplan szleme geerlidir. Srf sigortac bilmiyorsa szleme
geersizdir ve sigortacnn prim talep etme hakk bulunmaktadr.
Hayat sigortalarnda sigorta ettirenin ya da 3. ahsn belirli tarihte hayatta
olmas ya da belirli bir tarihten nce lm ya da her ikisi riziko olabilir.
Zarar sigortalarnda, belirlenmesi nemli ancak kolay deildir. tr (yangn,
hrszlk) zaman ( tarihinden tarihine kadar) yer (TC devlet snrlar
dahilinde) itibariyle belirlenir ve snrlanr.

TTK md 11/4: Sigorta szlemelerinde kapsam dahiline alnm olan riskler

haricinde, kapsam d braklm riskler aka belirtilir. Belirtilmemi olan

riskler teminat kapsamnda saylr.
TTK md 1409: Sigortann Kapsam

Sigortac,

szlemede

ngrlen

zarardan veya bedelden sorumludur.

rizikonun

gereklemesinden

doan

Szlemede ngrlen rizikolardan herhangi birinin veya bazlarnn sigorta

teminat dnda kaldn ispat yk sigortacya aittir.

Sigorta Bedeli:

Sigortalanan rizikonun gereklemesi halinde sigortacnn demekle ykml

olduu miktarn st snrn ifade eder. Prim miktarnn belirlenmesi bakmndan
nemlidir. Szleme ile belirlenmesi ve poliede gsterilmesi gerekir.
Sigorta bedeli, kural olarak szleen taraflarca belirlenir. Ancak zorunlu
sigortalarda,

sigorta

bedeli

(teminat

tutar)

Hazine

Mstearlna

bal

bulunduu Bakan tarafndan tespit olunur ve Resmi Gazete yaynlanr.

Aktif

sigortalarda

sigorta

bedeli

menfaatin

deeri

kadardr.

Pasif

sigortalarda denebilecek prime gre bir sigorta bedeli belirlenir.

Szlemenin Belgelenmesi Polie
TTK md 1424:

Sigortac; sigorta szlemesi kendisi veya acentesi tarafndan yaplmsa,

szlemenin yaplmasndan itibaren yirmidrt saat, dier hllerde onbe gn iinde,

yetkililerce imzalanm bir polieyi sigorta ettirene vermekle ykmldr. Sigortac polienin
ge verilmesinden doan zarardan sorumludur.

Sigorta ettiren poliesini kaybederse, gideri kendisine ait olmak zere, yeni bir polie

verilmesini sigortacdan isteyebilir.

Polienin verilmedii hllerde, szlemenin ispat genel hkmlere tabidir.

HMK md 200: Senetle spat Zorunluluu

80


Bir hakkn doumu, drlmesi, devri, deitirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrar ve
itfas amacyla yaplan hukuki ilemlerin, yapldklar zamanki miktar veya deerleri
ikibinbeyz Trk Lirasn getii takdirde senetle ispat olunmas gerekir. Bu hukuki

ilemlerin miktar veya deeri deme veya bortan kurtarma gibi bir nedenle ikibinbeyz
Trk Lirasndan aa dse bile senetsiz ispat olunamaz.

Bu madde uyarnca senetle ispat gereken hususlarda birinci fkradaki dzenleme

hatrlatlarak kar tarafn ak muvafakati hlinde tank dinlenebilir.

Ticaret kanunundaki hkmn nemli noktalar;

Sreler; sigortac veya acente yapmsa 24 saat, dier hallerde 15 gn
Ykmllk, sigortac bir polie dzenleyip kar tarafa vermek zorundadr.
Sigorta szlemesinin mevcudiyeti ile taraflarn hak ve borlar, kural olarak
polie ile ispatlanr. Bu nedenle szlemenin sigorta poliesi ile belgelenmesi
gerekir. Polie dzenlenip verilmemi ise HMK md 200 uygulanr.
Polienin dzenlenerek verilmesi, kural olarak primin denebilmesi, buna
bal olarak sigortacnn sorumluluunun balamas asndan nemlidir.
TTK md 1431/1:

Sigorta priminin tamamnn, taksitle denmesi kararlatrlmsa ilk

taksidin, szleme yaplr yaplmaz ve polienin teslimi karlnda denmesi gerekir.

Karada ve denizde eya tama ilerine ilikin sigortalarda sigorta primi, polie henz

dzenlenmemi olsa bile, szlemenin yapld anda denir.

TTK md 1421/1: Aksine szleme yoksa, sigortacnn sorumluluu primin veya ilk
taksidinin denmesi ile balar; kara ve denizde eya tama ilerine ilikin sigortalarda,

sigortac, szlemenin yaplmasyla sorumlu olur.

Bu maddelerin istisnas;; kara ve denizde eya tamaya ilikin sigortalarda

szleme yapld anda prim denmeli (polie verilmese bile) bu deme
yaplmasa bile himaye balar.
TTK md 1424/1:

Sigortac polienin ge verilmesinden doan zarardan sorumludur.

TTK md 1425: Sigorta poliesi, taraflarn haklarn, temerrde ilikin hkmler ile genel

ve varsa zel artlar ierir, rahat ve kolay okunacak biimde dzenlenir.

Polienin ve zeyilnmenin eklerinin ierii teklifnameden veya kararlatrlan hkmlerden

farklysa, anlan belgelerde yer alp teklifnameden deiik olan ve sigorta ettirenin,
sigortalnn ve lehtarn aleyhine ngrlm bulunan hkmler geersizdir.

Kanunlarda aksine hkm bulunmadka, genel artlarda sigorta ettirenin, sigortalnn veya

lehtarn lehine olan bir deiiklik hemen ve dorudan uygulanr. Ancak, bu deiiklik ek

prim alnmasn gerektiriyorsa, sigortac deiiklikten itibaren sekiz gn iinde prim fark

isteyebilir. stenilen prim farknn sekiz gn iinde kabul edilmemesi hlinde szleme eski

genel artlarla devam eder.

Sigorta Szlemesinin Unsurlar:

Konusu

81

Sigorta szlemesinin konusu bir menfaattir. Bu zarar sigortalarnda, sigorta

ettirilen mala ilikin maddi menfaattir. Menfaat mal ile aranzdaki deer
ilikisidir. Aktif zarar sigortalar, aktifin azalmasna kar sigortadr. Pasif zarar
sigortalar genel olarak sorumluluk sigortasdr. (akdi ve kanuni borlar iin)

Riziko

Gerekletiinde zarar meydana gelir. Kanuna, ahlaka, emredici hukuk

kurallarna, adaba aykr haller riziko olamaz. Riziko gereklemise veya
gerekleme ihtimali kalmamsa bu szlemenin konusu oluturmaz. Ancak riziko
gereklemi ama taraflar bunu bilmiyorsa szleme geerlidir. Taraflardan
sadece biri biliyorsa szleme hkmszdr. Sadece sigorta ettiren biliyorsa prim
deme borcu doar ancak sadece sigortac biliyorsa prim borcu domaz.
Sigorta bedeli ve deeri
Sigorta bedeli, riziko gerekletiinde sigortacnn deyecei st snr belli
eder. Taraflarca kararlatrlmtr. Zarar sigortalarnda bu denecek en st
snrdr. (ortaya kan zarar gre daha az denebilir.) Mebla sigortalarnda
riziko gerekletiinde bu bedel denir.
Sigorta deeri sigortalan menfaatin deerini ifade eder. Kural olarak sigorta
bedeli, sigorta deerine eit olmaldr. Ancak bu kural zarar sigortalar iin
geerlidir nk sigorta bedeli zenginleme arac olarak kullanlamaz. Sigorta
bedeli ile sigorta deeri eit olmazsa;
I. Sigorta bedeli, deerden dk (menfaat deeri altnda sigorta)
Menfaat zya olduunda, mal tamamen yok olduunda, sigorta bedeli
denir.
Mal ksmen zayi olursa, oran kural uygulanr. sigorta bedeli ve sigorta
deeri oranlanr.
R: 3.000.000 TL iken 1.000.000 TL karlatrlm, fabrikada 600.000
TL lik zarar meydana geldi, zararn te biri denir.

TTK md 1462: Sigorta bedeli, sigorta deerinden az olduu takdirde, sigorta edilmi
menfaatin bir ksmnn zarara uramas hlinde sigortac, aksine szleme yoksa, sigorta
bedelinin sigorta deerine olan oranna gre tazminat der.

II. Sigorta bedeli sigorta deerinden yksekse (akn sigorta): aan ksm
zenginleme yasa ihlal edildii iin batl olur. Buna karn prim de azaltlr.
Szlemenin kendisi geersiz olmaz.

82


TTK md 1463: Sigorta bedeli sigorta olunan menfaatin deerinin stnde ise, aan ksm

geersizdir. Bu sebeple, sigorta bedeli ile sigorta priminin onu karlayan ksm indirilir ve

tahsil edilmi fazla prim geri verilir.

Sigorta ettirenin, mali kar salamak amacyla ktniyetle yapt akn sigorta szlemesi

geersizdir. Szleme yaplrken geersizlii bilmeyen sigortac, durumu rendii sigorta

dneminin sonuna kadar prime hak kazanr.

Szlemenin Unsurlar
Sigortann Konusu:

Zarar sigortalarnda sigortann konusu, sigortalnn

rizikoya maruz olan eye ilikin menfaatidir. Aktif zarar sigortalarnda menfaat,
sigortal ile menfaatin ilikin olduu ey arasndaki deer ilikisi, pasif zarar
sigortalarnda ise sigortal ile pasifin artmas rizikosuna maruz olan malvarl
arasndaki deer ilikisidir.
Pasifin artmasna ilikin sigortalarda da, pasifin deeri vardr. Ancak belirli
bir deer deil, belirlenebilir nitelikte bir deer vardr. Sigortann konusu olan
menfaat mevcut deilse, sigorta szlemesi geersizdir. Szlemenin yapld
anda var olan menfaat, szlemenin sresi iinde ortadan kalkarsa, szleme o
andan itibaren geersiz olur. Ama menfaat sahibi deiirse, szleme geersiz
olmaz.
Riziko Gerekleip gerekleecei belli olmayan veya gereklemesi mmkn
olan ama ne zaman gerekleecei belli olmayan, ancak gereklemesi halinde
zarar veya dier bir ekonomik ihtiya douran olaydr. Sigorta ettirenin veya
sigortalnn, kanunun emredici hkmlerine, ahlka, kamu dzenine, kiilik
haklarna aykr bir fiilinden doabilecek bir zararn teminat altna almak
amacyla sigorta yaplamaz.
Gereklemesi mmkn olmayan ve taraflarn bunu bilmedii riziko varsa
szleme geerlidir. Ama taraflardan birisi bile bunu biliyorsa, szleme geersiz
olur.
Hayat sigortalarnda riziko, bir kiinin yaamas veya lmesidir.
Zarar sigortalarnda ise riziko, tr, zaman ve yer itibariyle snrlanr.
ncelikle tr snrlamas yaplr. rnein, yangn sigortas yaplr. Zaman
itibariyle bir snrlama yaplr. Rizikolarn hangi zamanlar arasnda gerekleecei
belirtilir. Son olarak da yer itibariyle snrlanr. rnein tama sigortalarnda
nereden nereye tama yaplaca belirtilir.

83

Sigorta Bedeli
Hayat sigortalarnda, riziko gerekletiinde denen bedele sigorta bedeli
nedir. Bunun herhangi snrlanm bir bedeli yoktur.
Ancak

zarar

sigortalarnda,

zarar

tazmin

ilkesi

vardr

ve

sigorta

zenginleme arac olarak kullanlamaz. Sigorta ancak zarar tazmin eder. Sigorta
bedeli, belirli olarak sigortacnn deyecei bir bedel deildir. Burada sigorta
bedeli, tazminatn st snrdr. Zorunlu sigortalarda, sigorta zorunlu olduu iin
prim de sigorta bedeli de denetim makamnca belirlenir. Burada denetim
makam Bakandr.
Aktif zarar sigortalarnda, sigorta bedeli kural olarak sigorta deerine eit
olur. Sigorta deeri, sigorta konusu menfaatinin deerine eit olmaldr. Sigorta
bedeli sigorta deerinden dk olursa buna eksik sigorta denir. Sigorta konusu
menfaat tam zyaa urarsa sigortac sigorta bedeli der. Ksmi ziya olursa oran
kural uygulanr.
rnein; sigorta bedeli 1000 TL, sigorta deeri ise 3000 TL olsun. Zarar
halinde aradaki orana baklr. Oluan zarar bu oranla arplr ve kan bedel
denir. Yani 600 TL zarar olursa, bu 1/3 ile arplr ve sigortac 200 TL der.
Mal tam ziyaa urarsa 1000 TL denir.
Sigorta bedelinin sigorta deerini aan ksm geersiz saylr. Bunu karlayan
prim de indirilir ve denmise iade edilir. Sigorta ettiren mali kar salamak
iin akn sigorta yaptrmsa, szleme tamamen geersiz olur. Sigortac
geersizlik durumunu bilmiyorsa, rendii dnemin sonuna kadar olan prime
hak kazanr.
zel Sigorta Szlemeleri
Geici

himaye

salayan

szlemeler,

abonman

sigorta

szlemeleri,

birletirilmi sigorta szlemeleri kanunda dzenlenmemitir. Ama uygulamada

duyulan ihtiyac karlamak zere kullanlr.
Geici sigorta szlemeleri normal sigorta szlemelerinden sre itibariyle
ayrlr. Bunlar genellikle hayat ve hastalk dndaki sigortalarda grlr. Bu
szlemeyi ortaya kartan sebep, taraflarn asl sigorta szlemesi grmeleri
srerken, ksa sreyle sigorta szlemesine ihtiya duyulmasdr. Burada asl
sigorta szlemesinin kurulmas ve szlemenin kurulmasna kadar geen srede

84

sigorta

himayesinin

salanmas

amalanr.

Buradaki

iki

sigorta

szlemesi

birbirinden bamszdr.
Birletirilmi sigorta szlemeleri iki farkl ekilde ortaya kar. Birden fazla
riziko iin tek szleme yaplabilir veya birden fazla kiiyi kapsayacak ekilde tek
riziko gvence altna alnabilir. Birden fazla riziko iin tek szlemenin yapld
sigortalara uygulamada paket sigorta da denmektedir. Birden fazla kiinin tek
riziko

iin

sigortalanmas

da

grup

sigortadr.

Grup

sigortalar

kanunda

dzenlenmitir.
Abonman sigorta szlemeleri zarar sigortalarnda ve arlkl olarak tama
sigortalarnda grlr. Sigortac ve sigorta ettiren ncelikle bir ereve szleme
akdeder. Bu szlemede, szlemenin sresi, nelerin kapsam iine girdiini,
tamaclk yaplyorsa ne tanaca, nereye tanaca, hangi limanlarn ve hangi
rotalarn kullanlaca belirtilir. Daha sonra yaplan her somut tama iin sigorta
ettiren bildirimde bulunur ve bu bildirime uygun olarak polie dzenlenir. Bu her
tama iin ayr ayr sigorta szlemesi yapma klfetinden kurtarr. Bu sigortac
ve sigorta ettiren iin avantajldr. nk sigorta ettiren primden indirim
kazanr,

sigortac

ise

devaml

mteri

kazanm

olur.

Ancak,

bildirimin

zamannda ve usulne uygun olarak yaplmas gerekir. Bildirim usul ve zaman

ereve szlemede dzenlenir. Aslnda sigorta szlemelerinde sigorta himayesi
ilk primin denmesiyle balar. Bunun istisnas kanunda tama sigortalar olarak
gsterilmitir. Tama sigortalarnda sigorta himayesi szlemenin kurulmasyla
balar.
Mterek Sigorta
zellikle byk apl sigortalarda, sigortaclar rizikoyu birlikte tamay
stlenebilmektedir.

Bu

konuda

sigortaclarn

birlikte

hareket

etmeleri

gerekmektedir. Sigortaclarn sorumluluklarnn oran sigorta szlemesinde tayin

edilmektedir. Taraflar mteselsil sorumluluk esasn da benimseyebilir.
Mterek sigorta, ksmi sigortadan farkldr. Mterek sigortada sigortaclar
birlikte hareket etme iradesine sahiptir. Ksmi sigorta szlemesinde her sigortac
kendi sigorta szlemesine gre sorumluluk altna girer. Ksmi sigortalar, esas
itibariyle eksik sigorta olarak ortaya kar. Menfaat sigortalarnda prensip olarak
sigorta deeri ile sigorta bedeli birbirine eittir. Bu kurala uyulmamas halinde
eksik sigorta veya akn sigorta ortaya kar.

85

Mterek sigortalarda, sigortaclardan birisi jeran olarak tayin edilebilmekte

ve sigorta ettirenin karsna tek muhatap olarak gzkebilmektedir.
ifte Sigorta
Daha

nceden

deerinin

tamam

iin

sigorta

szlemesi

yaplm

bir

menfaat, sonradan ayn veya farkl kiiler tarafndan, ayn rizikolara kar, ayn
sreler iin sigorta ettirilemez.
ki sigortac da duruma onay verirse iki sigorta da geerli olur. Bu takdirde,
sigorta szlemeleri ayn zamanda yaplm saylarak riziko gerekletiinde,
sigorta bedeli mterek sigorta gibi sigortaclar tarafndan orantl olarak denir.
Sigorta

ettiren,

nceki

sigortadan

doan

haklarn

ikinci

sigortacya

devrederse veya o haklarndan feragat ederse ve devir veya feragat ikinci sigorta
poliesine yazlrsa szleme geerli olur. Sonraki sigortacnn, ancak nceki
sigortacnn demedii tazminattan sorumluluu ngrlmse ve bu husus ikinci
sigortann poliesine yazlmsa ikinci sigorta szlemesi geerli olur.
Sigorta Szlemelerinde Sreler
Sigorta

szlemelerinde

birden

fazla

sre

kavram

vardr.

Bunlarn

birbirleriyle ilikileri nemlidir. Sigorta ettirenin ykmllnn balamas,

sigortacnn ykmllnn balamas sre kavramyla balantldr. Sigorta
szlemelerinde farkl sre vardr.
lk sre, formel sredir. Formel sre sigorta szlemesinin kurulmasndan
itibaren balar.
kinci sre, materyal sredir. Sigortacnn riziko gerekletiinde deme
yapma ykmllnn balamas ann ifade eder. Rizikonun gereklemesi,
sigortacnn deme yapma borcunu kendiliinden dourmaz. Bunun iin ncelikle
ilk primin denmi olmas gerekir. Yani istisnalar haricinde, materyal sre ilk
primin denmesiyle balar. Kara ve deniz tamalarnda karlamas muhtemel
rizikolara kar yaplan sigortada materyal sre szlemenin kurulmasndan
itibaren balar.

Ayn ekilde taraflar da himayenin szlemenin kurulmasyla

balayacan kararlatrabilirler.
nc sre, teknik sredir. Teknik sre sigorta ettirenin prim deme
borcunun balayp sona ermesine kadar geen sredir. Prim deme borcu, kural
olarak polie sigorta ettirene verildiinde balar.

86

Materyal sre formel sreden daha erken balyorsa, gemie etkili bir
sigorta

szlemesi

vardr.

Formel

sre

balamadan

nce

zaten

riziko

gereklemise, sigortac buna kar himaye salamayacaktr. Zaten gereklemi

bir riziko iin sigorta yaplamaz. Ama rizikonun gerekletii bilinmiyorsa, bu
zamana ynelik geriye etkili bir sigorta szlemesi yaplabilir. Yani 15 Aralkta
bir sigorta szlemesi yaplmakta ve sigorta himayesinin 1 Aralkta balayaca
ngrlmektedir.
Sigorta Szlemesinin Hkmleri
Sigorta ettirenin ykmllkleri ve sigortacnn ykmllkleri ayr ayr
incelenecektir

87

DENZ TCARET ve SGORTA PRATKLER

OLAY I

I. Trk vatanda Aya ait ATA tankeri, bir petrol rafinerisi tarafndan

artan retimini muhafaza etmek iin iki y1 sre ile sabit depo olarak

kullanlmtr. A, bu sre sonunda gemisini merkezi stanbulda bulunan X

Limited irketine satmtr. X
Limited irketi satn adl tankeri petrol tamaclna tahsis etmitir.
1. ATA tankeri sabit depo olarak kullanld srede Trk Ticaret Kanununa
gre gemi niteliine haiz miydi, deil miydi? Sebebi?
2. A, tankerin mlkiyetini X Limited irketine nasl devredecektir? Sebebi?

Cevap:

1- Bir aracn gemi olabilmesi iin, yzme zellii olan bir tekne olmas, bu

teknenin pek kk olmamas ve teknenin tahsis edildii gayeye uygun olarak

kullanlmas denizde hareket etmesi imkanna bal bulunmas gerekir. Bu
unsurlardan biri yoksa, ortada gemi de yoktur. Ancak gemi denizde hareket
etmesini gerektirmeyen bir amaca geici olarak tahsis edilmise, gemi olma vasf

devam eder. Olayda da tankerin depo olarak kullanlmas geici olduu iin,
tanker bu srede de gemi niteliini haizdir. Gemi srekli olarak depo olarak
kullanlsayd, gemi olma nitelii kaybedilirdi. Y.T.T.K m. 931/2 :
Suda ekonomik menfaat salama amacna tahsis edilen veya fiilen byle
bir ama iin kullanlan her gemi, kimin tarafndan ve kimin adna veya
hesabna kullanlrsa kullanlsn ticaret gemisi saylr.

2- Burada bir tanker sz konusudur. Bunun sicile tescili gerekir. Sicile

kaytl gemilerin iktisabnda tm ekil artlarndan vazgeildii iin mlkiyetin

devri iin taraflarn anlamalar gerekli ve yeterlidir. Burada taraflardan her biri
masrafn karlamak artyla kendisine temlike dair resmi veya imzas noterce
tasdikli bir senet verilmesini isteyebilir.
Eer gemi sicile kaytl deilse, mlkiyet geminin teslimi veya zilyetliinin
bakaca bir yolla devri ile geer. Taraflar zilyetliin devrine gerek olmakszn
mlkiyetin anlamayla devrolana geeceini de kararlatrabilirler.

II. Hamburg Gemi Sicilinde kaytl yirmibebin grostonluk bir kuru yk

gemisi, Almanyada yerleik Trk vatandalar A ve B tarafndan satn alnm ve

bir Italyan tamaclk irketine 10 ay sre ile kiralanmtr. Kirac talyan

88

tamaclk irketi, bir Trk inaat irketi ile yapt szleme ile skenderundan
Samsun ve Trabzona 6 seferde imento ve inaat demiri tamay taahht
etmitir.
1. Bu gemi, stanbul Gemi Siciline tescil ettirilebilir mi ? Bu gemi, Trk
Uluslararas Gemi Siciline tescil ettirilebilir mi?
2. talyan tamaclk irketi bu gemiye talyan bayra ekmek istedii takdirde,
bunun

mmkn olup

olmadn

ve

hangi

koullarn

mevcudiyeti

halinde

mmkn olabileceini aklaynz.

3. Italyan tamaclk irketinin skenderundan Samsun ve Trabzona yk tayp
tayamayacan aklaynz.

1- Geminin, stanbul Gemi Siciline tescil edilebilmesi iin yabanc sicilde

kaytl olmamas gerekir. Bu yzden gemi Hamburg sicilinden terkin edilirse,

milli sicile kaydedilebilir. Burada geminin malikleri Trk vatanda olduklar iin
gemi m.823-YTTK m.940 anlamnda Trk gemisidir. Bu sebeple gemi Hamburg
sicilinden terkin edilirse, milli sicile kaydedilebilir.
Bir geminin Uluslar aras Gemi Siciline tescil edilebilmesi iin malikinin
Trkiyede yerleik olmas gerekir. Olayda A ve B Almanyada yerleik olduklar
iin gemilerini Uluslar aras Gemi Siciline tescil ettiremezler.

2- Bir Trk gemisi artlar varsa yabanc bayrak ekebilir. Bu artlar

unlardr:

-Gemi, yabanc gerek veya tzel kiiye en az 1 yl sreyle kendi

namna iletilmek zere braklacak,

-Malik bunu talep edecek ve

-Yabanc

devletin yasalar buna msait olacaktr. Olayda gemi talyan irketine 10

aylna kiraland iin aranan artlar mevcut deildir. bu yzden gemi talyan
bayra ekemez.

3- Bir devletin karasularnda deniz ticareti yapma hakk o devletin

bayran tayan gemilere ve / veya o devletin vatanda olan kiilere aittir.

Buna, deniz kabotaj tekeli denir. Burada gemiyi iletenler Trk olmad iin
talyan irketi tamaclk yapamaz.

III. Ann maliki olduu Napoli gemi siciline kaytl bir gemi, merkezi

stanbulda bulunan As Denizcilik A.. . tarafndan satn alnmtr. irket, bu

gemiyi stanbul Gemi Siciline tescil ettirmek istemektedir.
As Denizcilik A. .nin, bu gemiyi stanbul Gemi Siciline tescil ettirmesi hangi
artlarn mevcudiyeti halinde mmkndr?

89

Geminin stanbul gemi Siciline tescil ettirilebilmesi iin, geminin Napoli

sicilinden terkin edilmesi ve As Denizcilik A.nin Trk kanunlarnca kurulmu
olmas gerekir. Bunun iin tzel kiiliin Trk kanunlarnca kurulmu olmas,
irketi idare ve temsil etmeye yetkili ortaklarn ounluunun Trk vatanda
olmas, irket szlemesine gre oy okluunun Trk ortaklarda bulunmas,
paylarn ounluunun nama yazl olmas ve bularn devrinin irket ynetim
kurulunun iznine tabi olmas gerekiyor. Bu artlar varsa gemi sicile tescil
ettirilebilir.

IV. T, stanbul Gemi Si kaytl gemisinin % 55 oranndaki payn,

30.6.2012 tarihinde Alman vatanda Aya satp bedelini almtr. Payn devri
sicile

tescil

edilmeden

T,

5.7.2012

tarihinde

geminin

tamamn,

55

oranndaki payn Aya satldndan haberdar olan Bye satp temlik etmi ve B
sicile malik olarak kaydedilmitir. Alman vatanda A, % 55 oranndaki payn
kendisine ait olduunun tespiti ile bu payn maliki olarak sicile tescil edilmesine
karar verilmesi talebiyle dava amtr. Mahkeme, sicile kaytl gemilerde
mlkiyetin intikali iin sicile tescilin art olmad ve Bnin durumdan haberdar
olmas sebebiyle mlkiyetin Bye intikal etmedii gerekesiyle geminin % 55
oranndaki paynn mlkiyetinin Aya ait olduuna karar vermitir.
Mahkeme kararn deerlendiriniz.

OLAY IV

Sicile kaytl gemilerin iktisabnda taraflarn herhangi bir ekilde anlamalar

mlkiyetin devredilmesi iin gerekli ve yeterlidir. Sicile kaytl olmayan gemilerin
iktisabnda ise MKnn menkullere ilikin hkmler uygulanr. Buna gre, geminin
mlkiyeti

teslim

veya

zilyetliin

bakaca

devriyle

geer.

Ayrca

taraflar

mlkiyetin sadece akitle geeceini de kararlatrabilirler.

Sicile kaytl gemilerde gemi paynn devrindeyse m.965 uygulanr. Buna
gre, sicile kaytl geminin paynn temliki iin taraflarn bu hususta anlamalar
ve durumun gemi siciline tescili arttr. Burada amalanan, pay oranlarn takip
ederek geminin milliyetini ve gemi zerinde hakimiyet kullananlar tespit
edebilmektir.
Olayda sicile kaytl bir gemiye ait gemi paynn devri, sz konusudur. Bu
yzden taraflarn bu konuda anlamalar ve durumun gemi siciline
arttr. Burada tescil yaplmad iin geminin maliki hala Tdir.

90

tescili

Olayda B, geminin mlkiyetini gerek malikten gerei gibi iktisap ettii iin
mlkiyeti kazanmtr, zira mlkiyetin devri iin taraflarn anlamalar gerekli ve
yeterlidir. Burada A, pay devraldn sicile tescil ettirmedii iin hibir zaman
payn mlkiyetini kazanamamtr. B de geminin tamamnn mlkiyetini
kazanmaktadr ve burada iyi niyete kt niyete baklmasna gerek yoktur.
Taraflarn anlamas gerekli ve yeterlidir. Bu adan mahkemenin karar
yanltr.
V. A, zmir gemi sicilinde kaytl Bulut isimli yolcu gemisini Bye 10.5.2012
tarihinde satp temlik etmi; temlike dair imzalar noterce tasdik edilmi
10.5.2012 tarihli bir belge de dzenlenmitir. Sicilde malik olarak grnen A,
be gn sonra gemiyi durumdan haberdar olmayan Cye satp temlik etmi ve
yine temlike dair imzalar noterce tasdik edilmi 15.5.2012 tarihli bir belge
dzenlenmitir.

ve

C,

16.5.2012

tarihinde

sicil

kaydn

kendi

adna

dzelttirmek iin sicil memurluuna bavurmulardr.

Geminin mlkiyeti kime aittir? Sebebi? k geminin % 60 oranndaki payn Cye
satm olsa idi, C, 15.5.2004 tarihli belgeye dayanarak geminin % 60
oranndaki paynn kendisine ait Olduunu iddia edebilir miydi? Sebebi?

OLAY V

Sicile kaytl gemilerde mlkiyetin devri iin taraflarn herhangi bir ekilde
anlamalar gerekli ve yeterlidir. Mlkiyetin kazanlmas iin tescil art deildir.
Ama bunu korumak iin kiinin kendisini bir an nce malik olarak kaydettirmesi
gerekir. Zira kii kendini malik olarak kaydettirmeden nce, sicilde malik olarak
gzken kii ile iyi niyetli 3.kii mlkiyetin devri iin anlarlarsa kii mlkiyetini
kaybedebilir. Olayda da B kendini malik olarak kaydettirmedii iin sicilde malik
olarak gzken A ile iyi niyetli Cnin anlamalar geerlidir ve burada geminin
mlkiyeti Cye geer. Srelerin bir nemi yoktur.
VI. stanbul gemi sicilinde kaytl bulunan Yldz gemisi, Mersin liman
aklarnda seyrederken gemide kan yangn sonucu hasarlanmtr. Geminin
sadece Tuzla tersanesinde tamir edilebilecei, fakat tersaneye kadar ekilerek
gtrlmesinin mmkn olmad anlalmtr. Malik k bu durumdaki gemisini
Bye satarak devretmitir. B, sahibi olduu yzer havuzda gemiyi. tamir ettirerek
Cye satp temlik etmitir. Bunu renen A, geminin sicilde kendi adna kaytl

91

olmasndan yararlanarak gemiyi durumdan haberdar olmayan Dye satp

devretmi; sicildeki kayt da D adna evrilmitir.
Geminin maliki kimdir? Sebebi?

OLAY VI

Gemi siciline gvenerek iyi niyetle bir hak iktisap edenin bu iktisab kamu
gvenliinin korunmas ilkesi gerei korunur. Gemi sicili, tescil edilmesi gereken
bir hakkn tescil edilmemesi yada terkini gereken bir hakkn terkin edilmemesi
sebebiyle, gerek hukuki duruma uymazsa bu ilke devreye girer. Bu ekilde yanl
olan sicil, iyi niyetle hareket eden kii iin gerek hukuki duruma uygun kabul
edilir. Bu ilke mlkiyet, ipotek, ipotek zerindeki haklar ile intifa hakknda sz
konusu olur.
Olayda sicile kaytl bir gemi sz konusudur. Ve bunlarda mlkiyetin devri
iin taraflarn herhangi bir ekilde anlamalar gerekli ve yeterlidir. Burada yeni
malik B sicile tescil ettirmezse bu durumu, sicil gerek hukuki duruma uygun
olmaz. Bu adan devreye kamu gvenliinin korunmas ilkesi girer ve sicilde
malik olarak gzken ama gerekte malik olmayan Adan iyi niyetli olarak
mlkiyeti devralan D geminin mlkiyetini kazanm olur.
VII. Merkezi zmirde bulunan Ege Denizcilik A. ., bir Alman bankasndan
Hamburg gemi sicilinde kaytl 15.000 dwtluk hasarl bir kuru yk gemisini
satn almak ve geminin onarmn yaptrabilmek amacyla gemi bedeli iin
2.000.000 Euro ve onarm bedeli iin 500.000 ABD Dolar kredi alm;
25.6.2012 tarihli kredi szlemesi ile vadesinde Euro ve ABD Dolan olarak
deyecei kredi borcu iin Banka lehine birinci derecede gemi ipotei tesis etmeyi
taahht etmitir. Sat ve mlkiyeti devir ilemleri tamamlanan gemi onarm iin
15.7.2012 tarihinde Tuzlada bir tersaneye ekilmi; onarm ii 15.8.2012
tarihinde tamamlanmtr. Tersane sahibi, i bitiminden 6 ay sonra denecek
olan onarm bedeli alacann teminat altna alnmas iin gemi zerinde ipotek
tesis edilmesini istemi; ancak bu talep, Ege Denizcilik A. . tarafndan
reddedilmitir,
1. Ege Denizcilik A. ., satn ald gemiyi hangi koullarn mevcudiyeti
halinde a. zmir Gemi Siciline b.Trk Uluslararas Gemi Siciline tescil ettirebilir?
2. Gemi sicile tescil ettirildikten sonra kredi veren Alman bankas lehine tesis
edilecek gemi ipoteinin trn, bu trde bir gemi ipotei tesisi iin izin

92

alnmasnn zorunlu olup olmadm, toplam 2.000.000 Euro ve 500.000 ABD

Dolar kredi borcu iin ayn derecede ipotek tesis edilip edilemeyeceini belirtiniz.
3.Onarm bedeli iin ipotek tesis edilmesi talebi reddedilen tersane sahibinin
buna ramen ipotek tesis ettirme imkanna sahip olup olmadm, sahip ise, bu
imkan hangi tarihe kadar ve nasl kullanabileceini aklaynz.

OLAY VII

1- Bir geminin, milli gemi siciline tescil edilebilmesi iin,

-Tescili mmkn olmal

-Yabanc gemi siciline kaytl olmamal yada kaytlysa terkin edilmeli ve

-Trk bayra ekme hakkna sahip olmaldr.
Anonim irketin bayrak ekme hakkna sahip olabilmesi iin
*Trk kanunlar uyarnca kurulmu olmas
*irketi idare ve temsil etmeye yetkili ortaklarn ounluunun Trk
vatanda olmas
*irket szlemesine gre oy okluunun Trk ortaklarda bulunmas
*Paylarn ounluunun nama yazl olmas ve
*Bunlarn devrinin irket ynetim kurulunun iznine tabi olmas gerekir.
Olayda bu artlar mevcutsa gemi zmir gemi siciline tescil ettirilebilir.
Bir geminin Trk uluslar aras gemi siciline tescil edilebilmesi iin, Trkiyede
mukim bulunan Trk veya yabanc uyruklu gerek kiiler ile Trk mevzuatna
gre kurulmu tzel kiilere ait tescili mmkn bir gemi olmas gerekir. Kanuna
gre yurtdndan ithal edilen ve arlk tama kapasitesi 12000 dwt dan fazla
olan gemilerin tescili mmkndr. Olayda byle bir gemi ve Trkiyede mukim
bir malik sz konusu olduu iin gemi Trk uluslar aras gemi siciline tescil
ettirilebilir.

2- Vadesinde Trk paras ile denecek borlar iin yabanc para zerinden

kurulan ipotekler sabit kymetli ipotektir. Vadesinde yabanc para ile denecek
borlar iin yabanc para zerinden kurulan ipotekler ise yabanc para ipoteidir.
Olayda yabanc para ipotei mevcuttur. Bunun iin artk Maliye bakanlndan
izin alnmasna gerek yoktur. Ancak ayn derecede farkl tr paralar iin ipotek
kurulamaz.

3- TTK m. 1013 de tersane sahiplerine bir geminin ina veya tamirinden

doan alacaklar iin o gemi zerinde kanuni ipotein tescilini talep hakk

93

tannmtr. Burada ipotek hakknn tescili gerektii iin, bu aslnda kanundan

doan bir ipotek deildir. burada kanundan doan ey talep hakkdr. Tersane
sahibi burada ipotein tescilini ilerin bitmesinden itibaren en ge 3 ay iinde
talep etmesi gerekir.
VIII. Yasa Denizcilik A. ., Oyakbankdan 2 milyon Euro kredi alm; deme
tarihindeki kur zerinden TL olarak deyecei kredi borcu iin stanbul Gemi
Sicilinde kaytl Yasa-1 gemisi zerinde ipotek tesis etmeyi taahht etmitir.
potein tescili iin Sicil Memurluuna yaplan bavuru, Maliye Bakanlndan
izin

alnmad

gerekesiyle

reddedilmitir.

Bu

arada

Yasa

gemisi

2.500.000 Euro bedelle Yldz Denizcilik A. ,ne satlp temlik ve teslim

edilmitir. Bu durumu bilmeyen Gven Denizcilik, Yasa Denizcilike 3.000.000
Euro bedelle gemiyi satn almak istediini bildirmitir. Bunun zerine Yasa
Denizcilik, geminin sicilde h kendi adna kaytl olduunu, mlkiyetin Yldz
Denizcilike intikal etmediini ileri srerek Yldz Denizcilikden geminin teslimini
talep etmitir.
1. Sicil Memurluunun ipotein tescil talebini red karar yerinde midir?
Sebebi?
2.

Yasa

Denizcilik,

Yasa-1

gemisinin

mlkiyetinin

Yldz

Denizcilike

gemedii iddiasnda hakl mdr? Sebebi?

OLAY VIII

1- Burada sabit kymetli ipotek sz konusudur. Bu, vadesinde Trk paras

ile denecek borlarda ipotein yabanc para zerinden tayin edilmesiyle oluan
ipotektir. Bunun iin herhangi bir makamdan izin alnmasna gerek olmad iin
sicil memurluunun red karar yerinde deildir.

2- Sicile kaytl gemilerin mlkiyetinin devrinde taraflarn anlamalar

gerekli ve yeterlidir. Mlkiyetin iktisab iin tescile veya zilyetliin devrine gerek
yoktur. Bu yzden taraflarn anlamasyla olayda mlkiyet Yldz Denizcilie
gemitir. Burada yasa denizcilik iddiasnda hakl deildir.

94

95

96

Pratik alma:
I.Olay:

1) Gemi tanker szlemesi bir eser szlemesi dir. TTKda malzemenin kim

tarafndan salandna dair bir dzenleme var. Malzemeyi i sahibi salamsa

malik kim? MK 775: Emein deeri malzemenin deerini ayorsa Tersane
sahibi maliktir.
Malzeme tersane sahibi tarafndan salanmsa tersane sahibi maliktir. Yeni
TTK

986-987

dzenlemitir.

yapm

aamasndaki

Yrrlkteki

TTK;

geminin

malzeme

kim

malikini

tarafndan

sahibi

salanmsa

maliktir diyor. Yap malikinin kim olduunun tespiti neden nemli?

ve tescil sorumluluu

olarak
o

1) Yasar

2) Tamamlanmayan gemi iin kredi temini 3) potek

kurulmas
Geminin inas bitmeden geminin zerindeki mlkiyet hakk aleniletirilebilir
mi? Yani tescil mmkn m? TTK uyarnca tescil iin ya yap zerinde bir rehin

97

hakk tescil edilecek ya da zerinde icrai veya ihtiyeti haciz sz konusu olacak.
Aksi halde tescil yaplamaz. (TTK 858) YTTK uyarnca i sahibinin istemi zerine
ina halindeki gemi yap halindeki gemilere zg sicile kaydolunabilir. Ancak yine
de geminin iskeletinin ortaya km olmas arttr. (YTTK 986)

2)

nas tamamlanan geminin teslim alnmas bir bor deil haktr. Bor

olsayd yerine getirilmediinde borlu temerrd hkmlerine gidilirdi ya da

alacakl temerrd. nas tamamlanan tankeri teslim almayan Dalgavona kar
T ne yapabilir? Yukaasfd urad zarar i sahibinden Alacakl Temerrd
erevesinde talep eder.

3)

Tersane sahibi geminin yapm ve onarmndan doan alacaklar iin o

yap veya gemi zerinde, geminin tescilini ve ipoteini talep edebilir. MK 893te
kanundan dolay tescil edilecek ipotek haklar dzenlenmitir. rnein: tersaneci
ipoteinin tescilini talep hakk tersane sahibine tannmtr. Tescili talep hakk
kanundan doduu iin szleme yapmalarna gerek yok. potek ve kanundan
domaz taraflar ipotek szlemesi yaparak tescil yapmaldrlar, ipotein tesisi
iin tescil art olduundan tescil kurucudur. Rehin hakk ise kanundan doar,
tescil aklayc.

4) Ticari davalar Asliye Ticaret Mahkemesinde grlr. Birden fazla Asliye

Ticaret Mahkemesi varsa i durumu da gerektiriyorsa HSYK bu mahkemelerden

bir veya birkan Ticari davalara bakmakla grevlendirebilir. Yeni TTK; bu
kanundan veya dier kanunlardan deniz ticaretinden doan uyumazlklar
demi. Burada nemli olan deniz ticaretinden domas. TTK; 4 kitaptan
kaynaklanan uyumazlklar denizcilik ilerine bakmakla grevli mahkemede
grlr diyor. Yani YTTKya gre deniz ticaretinden doan uyumazlk zel
grevli mahkemede grlebilecekken, TTK uyarnca grlemeyecek.
* Geminin yk, hz-yakt kapasitesi kararlatrlan orandan baka ise cezai
art, fazla ise fesih ngrlyor. TTK 22 uyarna cezai artn indirilmesi talep
edilemez!
II. Olay:

1) Alcnn sat szlemesi uyarnca deyecei bedele dahil olanlar; bedel,

prim, navlundur. Satc; sigortay ve navlunu bata dyor. nk sat

szlemesi uyarnca bedele bunlar dahil.

98

CF sat

satta navlun bedelini demek satcya aittir. Tatan sfat

ise satcya aittir. Satc navlun szlemesini akdettikten sonra mal gtrp
taycya teslim eder. Burada alcnn sfat gnderilendir. Satc hem mal
gtrp teslim edendir hem de tatandr. ki sfat birleir.
FOB sat Navlun ve sigorta szlemesini akdetmek alcnn borcudur.
Satcnn tek borcu mal teslim etmektir. Alc navlun szlemesini akdeder.
Satc ykleten; alc ise hem tatan hem gnderilen. Burada ykleten ve tatan
farkl kiiler. CF satta ikisi de satcya ait sfatlard.

2) CF satta

Yasar ve hasar maln gemi bordrosu at anda alcya

geer.

FOB satta

Yasar ve hasar maln gemi bordrosu at anda alcya

geer.
Olayda hasar alcya gememitir. Satc, ziyaa urayan mal yerine yenisini
temin etmelidir.
*CIF sat; CFin karne tamalardaki karldr. Baz tamalarda birden
fazla tama tr bir aradadr. Gemi kapasitesini at takdirde hibir ey
olmaz. nk tama sadece gemi ile yaplmamaktadr. Yarar ve hasar ilk
taycya teslim annda alcya geer.

3)

CIF satta ykleme tamamlannca konimento dzenlemesini isteme

hakk ykletene yani tatana aittir. CF satta tatan ve ykleten ayn kiide
yani satcda birleir. FOB satta da konimento dzenlemesini iteme hakk
ykletene aittir. Ancak FOBda iki sfat birlemez. Satc her iki durumda da
tayandan konimento dzenlemesini isteyebilecektir.
YTTK 1241: Garanti mektubu dzenlenmitir.
Konimentoya gnderilen olarak ismi yazan kii veya konimentoyu iyi
niyetle iktisap eden 3.kiilere kar tayann urayaca zarar ykletenin
karlayacana dair her taahhd ieren konimento geersizdir. Ancak
taraflar arasnda geerlidir.
Satc (ykleten = tatan) konimentoya istedii ismi yazmas iin tayana
serbestlik tanyorsa ve burada akdetme kast varsa, ykletene karda
geersizdir.

Akdetme

kast

yoksa

ykletene

kastndan dolay tayan cezalandryoruz.

99

karda

geerli.

Akdetme

4) TTK ve YTTKda konimentonun, ykletenin talebi kadar dzenlenecei

ngrlmtr. Banana, ykleten sfatna sahiptir. Konimento, 3 nsha olarak

dzenlenir.

5) CIF satta tatan satcdr, navlun borlusu da tatandr. FOB satta

navlun szlemesini alc akdediyor. Navlun bedelini alc demek zorunda. Navlun

gnderilen (alc) talep edilebilir mi? Navlunun borlusu, szlemenin tarafdr.

Navlun borlusu gnderilen yani alcdr. Bu FOB sat iin geerli. Ancak CIF
satta; navlun borlusu tatan yeni satcdr. Olayda Hernes alc / gnderilen,
Tartans tayan, Banana ise tatan/satc sfatlarna sahiptir. Hermes; navlunu,
Bananann demesi gerektiini ileri srmtr. Bu iddias yerindedir. nk
Banana tatan sfatna sahiptir, CIF satta tayan navlun bedelini demekle
ykmldr.

6) Olayda Hermes ve Atlanta olmak zere 2 alc mevcut. Gemi Mersine

vardnda Hermes elindeki konimento ile tayana mracaat etmi ve yk

teslim almtr. YUK iin farkl zamanlarda tayana mracaat edilmesi halinde
ilk gelen nceliklidir. kisi de ayn anda gelirse umumi bir ambara tayan
tarafndan teslim edilir. Ordan, ikisinden biri konimento ile teslim alr.
Kaptann, iki konimento dzenlendiini bile bile yk Hermese teslim etmesi
hukuka aykr olacaktr.
III. Olay:

1) Sat szlemesinin taraflar Enrico Trading SpA: Alc

FOB esasl

inko Ticaret A..: Satc

Deniz ticareti szlemesinin taraflar

2)

K.

Tayan

inko Ticaret A..: Tatan / Satc

Sadece emre kayd nedir? Kanun, boluu doldurur. Tayan hanesi

bo ise senet ykletenin emrine kabul edilir. Konimentoda tayann adnn

gsterilmemesi

konimentonun

kymetli

evrak

olma

zelliini

etkiler

mi?

Konimentoda nelerin olmas gerektii saylm. Birinin veya birkann olmamas

kymetli evrak olma vasfn etkilemez. rnein; tayann adnn yazlmamas.
Konimentoda en az; ykn tayan tarafndan teslim alndnn ikrar ve
varma limannda teslim edecei taahhd olmaldr. Tayann ad gsterilmemi
ve yk zarara uramsa kime bavurulur? Donatan; tayan saylr.

100

3)

Kasrga

ile

Emir

A..

arasndaki

szleme

zaman

arteri

szlemesidir. Bu, kendine zg bir szlemedir. Zilyedlik gemediinden kira

szlemesi deildir. Teknik ynetim ve zilyedlik donatanda kalyor. Geminin
elverililiinin salanmas da tahsis edene aittir. Kira szlemesinde ise zilyedlik
getiinden elverili bulundurma ykmll de kiracya aittir. Yani zilyedlik
kimde ise elverili halde bulundurmakla o ykmldr. Ticari ynetim ise tahsis
olunandadr; yani yola-yke-denize elverililik, yakt, kumanya ve ykleme ileri
ile tahsis olunan ilgilenecektir. Tahsis olunann borcu; parann denmesidir.
Parann denmemesi halinde tahsis edenin: 1) Hapis hakk 2) Navlun bedeli; iin
alacak rehni kurma hakk vardr. Tahsis olunana ait tanr zerinde hapis hakk
kurulabilir mi? Gemideki yakt ve gemi adamlarnn kumanyalar zerinde hapis
hakk kurulabilir.
IV. Olay:

1)

Bare Boat; kira szlemesinin bir trdr. Bu szleme ile zilyedlik

2)

Bare Boat gemileri Trk gemisi saylr m? Gemi yabanc bayrakldr

kiracya geer.
ve kiralanmtr. Belirli artlarda Trk bayra ekebilir. TTK 823de bu artlar
saylm.
1) 1 yllna kendi adna iletmek zere bayrak ekebilir.
2) Tabi olduu hukukta bayrak ekmeye ynelik bir engel olmamal.
3) Kaptan ve gemi zabtlar bakmndan Trk mevcuatnn hkmlerine
riayet edilmesi
4) Melivin, bayrak ekilmesi iin rza gstermesi.
Olayda Erdemirin, Bare Boat gemileri Trk bayrakl gemi saymamas
yerinde deildir. nk TTK 823de saylan artlar mevcut olduu takdirde
gemi Trk bayra ekebilir, dolaysyla ihaleye katlabilir.

3)

Zaman arteri szlemesinde elverililii salama borcu da zilyedlik

de gemiyor. Bare Boot szlemesinde ise elverililii salama borcu tahsis

edilendedir, zilyedlik de kiracya geer. Yani elverililii salama borcu da
zilyedlik de kiracdadr. Bu durumda kirac gemi iletme mteahhididir.
V. Olay:

1) TTK: Sicile kaytl geminin milliyetinin devri iin zilyedliin nakli ve tesal

gerekmez. Taraflarn anlamas ile mlkiyet geer.

101

Yeni TTK: Mlkiyetin devri iin yazl anlama+noter tasdikli imza+zilyedliin

geirilmesi.
MHUK 22: Gemi, stanbul deil de Hamburg gemi siciline kaytl olsayd
sivil yeri hukuku yani Hamburg hukuku uygulanacakt.
VI. Olay:
*Kanuni teminat hakk (gemi alacakls hakk) kanundaki alacaklar ile
kendiliinden doar. Bu hak tm alacaklardan nde gelir, ipotekten de ncedir.
3. Kiiye kar da ileri srlebiliyor, yani gemiyi takip eder. Meltem adl gemiye
arparak onun batmasna sebep olan Karayelin verdii bu zarardan kim
sorumlu? atmalardan donatan sorumlu. Donatan yoksa ileten sorumlu. nk
gemi

iletme

mhendisi

ileten

saylr.

Olaymzda

bir

finansal

kiralama

szlemesi olduundan zilyedlik kiracya geer. Dolaysyla zarar sorumlusu da,

kendisine zilyedlik getii iin iletendir.
Finansal Kiralama Kanunu md 8: yi niyetli 3. Kiilerin kazandklar ayni
haklar gemi malikine kar ileri srlemez. Gemi alacakls hakk kanundan
doan bir rehin hakkdr, bu kapsamda deerlendirilemez. Yani iyi niyetli 3.
Kiilerin gemi zerinde kazand gemi alacakls hakk gemi malikine kar ileri
srlebilir. Ayn ekilde finansal kiralama szlemesi gemi malikine kar ileri
srlebilir. Zarar iin finansal kiralama irketine bavurulabilir.

102

SGORTA PRATK
Olay I
c.1) Birletirilmi sigorta szlemeleri sz konusu. TTKda zel bir hkm yok.
Grup sigortalarnda ve hayat sigortalarnda konu ediliyor. Uygulamada rastlanlanlan
szleme trlerinden birisidir. Birden fazla riziko tek bir sigorta szlemesi ile himayae
altna alnabiliyor. Paket szleme ad veriliyor bunlara.
c.2) Sigorta szlemesnin kurulu esas.
Sigorta kanunu md 11 f.2de hayat sigortalarna ilikin zel bir hkm var:
Hayat

sigortalarna

ilikin

szlemelerin

103

yaplmasna

dair

teklifnamenin

sigorta


irketine

ulat

tarihten

itibaren

otuz

gn

iinde

sigorta

irketi

tarafndan

reddedilmemesi halinde sigorta szlemesi yaplm olur. eTTKda bir hkm yoktu. Y
TTK 1405, szleme branlar arasnda fark gzetmeksizin genel bir hkm olarak
dzenliyor. Olaydaki yangn, hrszlk da 1405 kapsamndadr. Olayda 30 gnlk sreye
baklmal.

23.11.2012+|

28.12.2012. 30 gn gemi. O halde szleme kurulmu saylmal.

c.3) Sonraki primlerin denmesinde temerrt sz konusudur (ikinci taksid

dedii iin)

sonraki primlerin denmemesinin himaye zeirnde ve temerrt

bakmndan baz etkileri vardr. lk prim denmise himaye balar ve devam eder,
sornaki prim denmemesinin himayeyi balatp balatmama bakmndan bir etkisi
yoktur. Temerrt bakmndan ise 1434 yardmc olur. Sigortac, sigorta ettirene noter
araclyla veya iadeli taahhtl mektupla 10 gnlk bir sre verir borcun yerine
getirilmesi iin. Aksi halde srein sonunda slzmenin feshedileceini syler. (snavda
ikisini de yaz. ) TBKdaki hkmler sakldr.
c.4) Szleme ncesi ihbar grevi ele alnmtr. Riziko gereklememi hali
hazrda . sigortac riziko gerklemeden nce szlemeden cayabilecei gibi ek prim
talebinde de bulunabilir. Riziko gerekletikten sonra ise kast durumuna ulam bir
kusur var my okmu baklr.

Rizikonun gereklemesinden sonra ilk olarak bir kusur

derecelendirmesi yaplr. Kast derecesine ulam bir kusur var m yok mu baklr.
Kasten ihlal etmise, nedensillik bannda bulumas halinde sigortacnn deme yapma
ykmll ortadan kalkar. hlal ile rizikonun gereklemesi arasnda nedensellik ba
bulunmaldr.
Kast derecesinde kusur yoksa veya kast var ama nedensellik ba yoksa tzminat
veya bedelde indirim yaplr. ndirim, denmesi gereken priim hesaplanarak yaplr.
TTK 1440 cayma hakk. Sigorta ettirene bir irade beyannda bulunulmal.
f.1, szlemeden cayma gemie etkilidir. 1441de primlerin sigortacda kalaca
syleniyor kasten bir ihmal varsa. Gemie etkiye aykr bir durumdur.
Caymann mmkn olmad haller
1. aka veya zmnen hakkn kullanlmayaca belirtilmise
2. caymaya yol aacak eye sigortac neden olmusa
3

sigortac

sorulardan

bazlar

cevapsz

akdetmise.

104

braklmasna

ramen

szlemeyi

105

DENZ TCARET HUKUKU PRATK ALIMA

OLAY 1

05/11/2012

SORU 1:

Milli gemi siciline tescil iin gereken artlar;

I.

Tescili mmkn olan bir gemi olmas (tescili mmkn olmayan gemiler;

yabanc gemiler, yabanc bir lkenin siciline kaytl trk gemileri terkin edilmedikleri
srece-, donanmaya bal harp gemileri ve yardmc gemiler, kamu hizmetine tahsis
edilmi kamu gemileri)
II.

Geminin Trk gemisi olmas Trk bayra ekebilmesi

Olayda (A) ve (B) eklinde 2 gerek kii bulunmaktadr. Geminin Trk bayra

ekebilmesi iin;

Malik tek bir gerek kii ise kiinin Trk vatanda olmas

Malik birden ok gerek kii olduunda; payl mlkiyette pay ounluu Trk

vatandanda olmal, elbirlii ile mlkiyette maliklerin ounluu Trk vatanda olmal
Malik tzel kii ise; Trk kanunlarna gre kurulmu olmas gerekmektedir.
Vakf dernek gibi tzel kiilerde, yneticilerin ounluu Trk olmak zorundadr. Ticari
irketlerde, irketi ynetmeye yetkili olan ortaklarn ounluunun Trk vatanda
olmas ve irket szlemesine gre o ounluun Trk vatanda olmas gerekmektedir.
Anonim ortaklklarda ve sermayesi paylara blnm komandit irketlerde ek olarak,
paylarn ounluunun nama yazl olmas ve bunlarn bir yabancya devri irket
ynetim kurulunun iznine bal olmaldr.

106


stanbul gemi siciline tescil iin, balama limanna baklr. Balama liman
geminin seferlerinin yrtld limandr. Tzel kiinin merkezi balama liman olarak
kabul edilebilir. (karine) Balama limannn istisnalar, geminin iinden idare edilmesi,
kara ehrinden idare edilmesi, gemi seferlerinin yabanc bir limandan yrtlmesi. Bu
hallerde malik gemiyi istedii sicile tescil edebilir. Olayda (A) ve (B) istedikleri sicile tescil
edebilirler.
SORU 2:
I.

Trk uluslar aras gemi siciline tescil iin,

Malik gerek kii ise Trkiyede yerleik olmas, tzel kii ise Trkiyede

kurulmu olmas gerekmektedir.

Olayda bu ilk koul gereklememitir. Dier koullar;
II.

Yurt dnda ina edilmi ise, yk gemisi ve ak balklk gemisi 3.000 DWT,

yolcu gemisi iin 300 DWT gerekmektedir. Milli sicile kaytl gemiler, yukardaki
artlara baklmakszn uluslar aras gemi siciline kayt olunabilir. (Trk uluslararas gemi
sicili kanunu yrrle girdiinde)
SORU 3:

skenderundan Samsuna yk tamas kabotaj hakk ile ilgilidir. Trk

gemisi olmal (trk bayra ekebilmeli) ve iletenlerinin Trk vatanda olmas

gerekmektedir. talyan irketin kabotaj hakk yoktur.
OLAY 2
I.

stisnai olarak bayrak ekme hakk;

Trk gemisi olmayan bir gemi

II.

1 yl sreyle kendi adna iletmek zere kiralandnda

III.

Bu kii Trk Bayra ekme koullarn kendi sahipse bu kira sresi iinde

gemi Trk bayra ekebilir.

Kiracnn bayrak ekme hakk,

Malikin onay vermesi

Baka bir lkenin bayran tad iin bu lkenin izin verilmi olmas

gerekmektedir.

Trk mevzuatnn kaptan ve gemi zabtlar hkmlerine uyulmas

Bakanlk bayrak ekme hakk iin izin verir. Bu srenin bir st snr

bulunmamaktadr. Ama 2 ylda bir aranan koullarn varolduunun ispatlanmas

gerekmektedir. Trk bayra ekme iin verilen izin Bakanlk tarafndan tutulan zel bir
sicile kaydedilir.
OLAY 3
I.

SORU 1:

Sicile kaytl gemilerin mlkiyetinin devri;

Taraflarn anlamas

II.
III.

ekil bakmndan, yazl anlama ve imzalar noterde tasdikli

Geminin zilyetliinin devri

Bu koullar gereklemise (B) mlkiyeti kazanmtr.

SORU 2:

Sicile kaytl gemilerde payn devri;

107


I.

Taraflarn anlamas

II.

ekil bakmndan yazl anlama ve imzalar noterde tasdikli

(C) geminin %50 oranndaki mlkiyeti kazanmtr. Sicile kaytl olmayan

gemilerde o-payn devri, TMK tanr devri hkmleri uygulanr. (zilyetliin devri)
SORU 3:
potein kurulmas;
I.

Taraflarn anlamas

II.
III.

ekil bakmndan, yazl anlama ve imzalar noterde tasdikli

Sicile tescil kurucu unsurdur. Szleme tescil olunur.

Tescil olmadka, anlama dolaysyla sadece ipotek tesis edilmesini talep hakk
bulunmaktadr.
OLAY 4

SORU 1:

Gemi payl mlkiyete konudur ve pay ounluu Trk

vatandandadr. Trk bayra ekebilir.

SORU 2:

letenlerden biri alman vatanda olduu iin kabotaj haklar

OLAY 5

(C) lehine ipotek tesis edilmesinde tescil kurucu unsurdur. Tescil

yoktur.
kurulmad iin rehin hakk kurulmamtr.
OLAY 6
(A) ve (B), (A) adna stanbul siciline kaytl Poyraz isimli geminin (B) ye devri
iin yazl, imzalar tasdikli bir anlama ve zilyetliin devri ile (B) ye devreder. Yaplan
aklayc tescil olmadan %45 payn (C)ye devrettiinde (B) artlar varsa maliktir. (C)
nin %45 pay sahibi olmas iin yazl ve imzalar tasdikli bir anlama olmaldr. (B)
sicilde malik gzkmemektedir. Bu sebeple (A) () bankas lehine ipotek tesis edebilir.
Ama ipotek hakknn kurulmas iin tescil kurucu unsurdur. Bu olmadan () bankas
lehine ipotek hakk kurulmamtr.
OLAY 6

(A) zmir siciline kaytl gemisinin %55 payn ngiliz vatanda (B) ya

satmaktadr. Pay devrinde tescil aranmamaktadr. Bundan sonra yaplacak tescil

aklaycdr. Bu yaplmazsa (A) sicilde malik gzkr. Sicile gven ilkesi bulunmaktadr.
Bu devir sonunda gemi Trk Bayra ekme hakkn kaybeder. Bu genel olarak sicilden
terkini gerektirmektedir. Ancak gemi zerinde ipotek hakk, alacakllar bulunmaktaysa
bu kiilerin terkine onay vermesi gerekmektedir. Bu kiiler onay vermezse bu takdirde
sicile geminin Trk bayra ekme hakkn kaybettii yazlr. Bunun hukuki sonucu
olarak ipotek hakk dnda tescil sicilden terkin edilmi gibi hkm dourur.
OLAY 7
Tescilin artlarna baklr. artlar salanmamtr. zmire tescil edilemez. irket
merkezi stanbuldadr. Balama liman istanbuldur. stisnaen merkezden deil ubeden
idare edilmedike zmir gemi siciline tescil edilemez.

108

DENZ TCARET VE SGORTA HUKUKU PRATK ALIMA

1.

Aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

(a) Sicile kaytl Trk gemileri cra ve flas Kanunu bakmndan tanmaz hkmndedir.
(b) Yabanc bayrakl gemiler, bir sicile kaytl olmalar halinde Trk Hukuku bakmndan tanmaz
saylrlar.
(c) Yeni Trk Hukukunda bayra ve bir sicile kaytl olup olmad dikkate alnmakszn tm
gemilerin tanr niteliinde olduu akla kavuturulmutur.*
(d) Balama Ktne kaytl bir gemi, zel Hukuk asndan tanr saylmakla birlikte, cra
Hukuku bakmndan tanmaz niteliindedir.

2.

Panama Gemi Siciline kaytl bir geminin geici sre ile Trk Bayra ekebilmesi hakknda
aadaki ifadelerden hangisi yanltr?

(a) Kira szlemesinin en az 1 yl sreli olmas gerekir.

(b) Kiracnn gemiye Trk Bayra ekebilecek kiilerden olmas gerekir.
(c) zin en fazla 2 yl iin verilir.*
(d) zin Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl tarafndan verilir.

3.

Aadakilerden hangisi gemi niteliinin yitirilmesine yol amaz?

(a) Ambarl Limannda bir tankerin srekli akaryakt deposu olarak kullanlmas.
(b) Turistik gezi motorundan hafta ii rhtma bal olarak balk-ekmek satlmas.*
(c) Volgoneft 247 adl tankerin 1999 ylnda Florya sahilinde krlmas ve iki ayr parann
denizde batmas.
(d) TPAO adl tankerin 1997 ylnda Tuzlada bir tersanede yanmas zerine tamirinin olanaksz
hle gelmesi.

4.

Merkezi Ankarada bulunan Poyraz Denizcilik A..ye ait yolcu gemisinin seferleri, ubesinin
bulunduu Antalyadan idare edilmektedir. Geminin acentesi ise zmirde bulunmaktadr.
Aadakilerden hangisi geminin balama limandr?

(a) Ankara.
(b) Antalya.*
(c) zmir.
(d) Malikin balama liman olarak seip gemiyi sicile kaydettirecei herhangi bir liman.

109


5. Bir Trk vatandann maliki olduu yzer vin hakknda aada yer alan ifadelerden hangisi
yanltr?
(a) Kendi kendine hareket imkn bulunmad iin gemi saylmaz.*
(b) zel maksatl ve zel yapl olduundan Trk Uluslararas Gemi Siciline tescili mmkndr.
(c) Trk Ticaret Kanununa gre gemi sayld iin Mill Gemi Siciline tescil edilebilir.
(d) 18 grostondan kk olmas halinde Balama Ktne kayd zorunludur.

6.

Aadaki ifadelerden hangisi dorudur?

(a) Bir ngiliz vatandann maliki olduu gezinti teknesi Trk Ticaret Kanunu anlamnda Trk
gemisi olmadndan Balama Ktne kaydedilemez.
(b) Denizcilerin dayanmas iin kurulan bir dernein mlkiyetindeki geminin Milli Gemi Siciline
tescil edilebilmesi iin ynetim organn oluturan kiilerin tmnn Trk vatanda olmas
gerekir.
(c) Almanyada yerleik bir Trk vatandana ait 50 grostonluk turistik gezi teknesi Trk
Uluslararas Gemi Siciline tescil edilebilir.
(d) Deniz otobslerinin maliki olan anonim irketin tm hisseleri halka arz edilirse Milli Gemi
Sicilinden terkin edilmeleri gerekir.*

7.

Aadakilerden hangisi dorudur?

(a) Trk Bayrakl bir gemi zerinde bir Alman bankas lehine kurulan gemi ipoteinin, geminin
yerine geen kamulatrma bedelini kapsayp kapsamad Trk Hukukuna tabidir.*
(b) Panama bayrakl bir gemide alan Norveli kaptann Trkiyede at davada, cret
alacann kanuni bir rehin hakk ile korunup korunmad, Panama Hukukuna gre belirlenir.
(c) Liberya Gemi Sicilinde kaytl olan bir gemi zerindeki mlkiyetin bir Trk irketine geii,
Trk Ticaret Kanununda ngrlen ekil artlarna tabidir.
(d)

Trkiye ile Yunan Adalar arasnda dzenli yolcu tamacl yapan ve Atina Gemi Siciline
kaytl olan bir gemi zerinde bir Trk irketi lehine kurulacak intifa hakk Trk Hukukuna
tabidir.

8.

Milli Gemi Siciline kaytl bir gemi hakknda aadakilerden hangisi yanltr?

(a) Gemi yolculuk srasnda devredilirse, o yolculuun kazanc kural olarak alcya aittir.
(b) Gemi zerindeki mlkiyetin geii iin zilyetliin devri gerekmez. *
(c) Geminin enkaz haline gelmesi, evrenin korunmasna ilikin ykmllklere etki etmez.
(d) Sahipsiz bir gemi, yalnzca devlet tarafndan sahiplenilebilir.

110


9.

Gemi ipotei ile ilgili aadakilerden hangisi dorudur?

(a) Gemi ipotei szlemesi Gemi Sicil Mdrlnde yaplabilir.*

(b) Birinci derecedeki ipotek silindiinde, ikinci derecedeki ipotek kendiliinden st dereceye
ykselir.
(c) potekli alacaklnn sigorta tazminatn isteyebilmesi iin ipotek szlemesinde bu ynde bir
kayt bulunmas arttr.
(d) arta bal bir alacak iin gemi ipotei kurulamaz.

10. Milli Gemi Siciline kaytl Poyraz gemisi stanbul Boaznn giriinde Marmaray inaat iin
kullanlan dubaya arparak hasara yol amtr. Aadakilerden hangisi yanltr?
(a) Alacaklnn tazminat istemi Trk Ticaret Kanunu uyarnca bir gemi alacadr.
(b) Alacakl bu alacaa gvence salayan kanuni rehin hakkn tescil ettiremez.
(c) Kanuni rehin hakk, gemi mlkiyetinin kazadan bir hafta sonra nc kiiye devri halinde
devam eder.
(d) Alacaklnn kanuni rehin hakk ile gemi zerinde daha nce kurulmu gemi ipotei arasndaki
sralamada gemi ipotei nceliklidir.*

11. Kaptan aadaki ilemlerden hangisini yalnzca gemiyi korumak veya yolculuu yapmak
iin zorunluluk bulunmas artyla donatan temsilen yapmaya yetkilidir?
(a) Gemi adam tutmak.
(b) Veresiye yakt almak.*
(c) Tama szlemesi yapmak.
(d) Dava amak.

12. anakkale Boazndan gei yapan kmr ykl bir gemi, dmencinin uyuyakalmas
sebebiyle rotasndan kar ve Geliboludaki bir sardalya fabrikasnn kydaki deposuna
arparak ar hasara sebep olur. arpmann iddetiyle, geminin yakt tankndan denize
mazot yaylr. Bu kaza ile ilgili olarak aada yer alan ifadelerden hangisi dorudur?
(a) Denize yaylan mazot sebebiyle zarar grenler, ilgili yasal kurala gre tazminat istemlerini
Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanlna bildirmelidir.*
(b) Donatan, kendi kusuru bulunmad iin, depoda meydana gelen hasardan sorumlu
tutulamaz.
(c) Denize yaylan mazotun sebep olduu kirlenme zararndan donatan, yalnzca kendi kusuru
varsa sorumludur.
(d) Dmencinin uyuyakalmas, beyin kanamasndan kaynaklanm olsa bile, donatan depodaki
hasardan Trk Ticaret Kanunu uyarnca sorumlu tutulabilir.

111


13. Florya aklarnda krlarak batan bir petrol tankerinden kaynaklanan petrol kirliliinde,
aada yer alan ifadelerden hangisi yanltr?
(a) Denize yaylan petroln miktar esas alnarak, evre Kanunu uyarnca idari para cezas
tahakkuk ettirilir.*
(b) Londrada kurulmu olan Tazminat Fonundan, petroln sebep olduu kirlenme zarar iin,
tankerlerden kaynaklanan petrol kirliliine ilikin Milletleraras Szlemeler uyarnca tazminat
istenebilir.
(c) Tankerin maliki, krlmaya nc kiinin kasden yol atn ispat ederse, sorumluluktan
kurtulabilir.
(d) Krlmaya,
yneltilemez.

geminin

kiracsnn

ihmali

yol

am

olsa

bile,

kiracya

tazminat

istemi

14. Deniz altnda petrol aranmasnda kullanlan bir sondaj platformu, Sinop aklarnda sondaj
almas yaparken yanmaya balar. Yangn byr ve sonuta platform patlayarak krlr,
ardndan da batar. Bu sebeple, denizin altndaki sondaj kuyusundan iddetli bir petrol sznts
balar ve deniz kirliliine sebep olur. Bu platform Trk Hukuku asndan gemi saylmazsa,
platformun sebep olduu deniz kirlilii zararndan kim sorumludur?
(a) 1992 tarihli Milletleraras Szlemeler uyarnca sicile kaytl malik.
(b) Deniz Kirlilii Kanunu uyarnca platformun sahibi, ileteni, idare edeni ve zilyedi.
(c) evre Kanunu uyarnca kirleten.*
(d) Trk Ticaret Kanunu uyarnca donatan.

15. Deniz kirliliinden doan tazminat istemlerine ilikin olarak aadaki seeneklerden hangisi
dorudur?
(a) Tankerlerden kaynaklanan petrol kirliliine ilikin Milletleraras Szlemelerin uyguland
hllerde, Ceza Kanununun ngrd zamanam sresi de uygulama alan bulabilir.
(b) Deniz Kirlilii Kanununun uyguland hllerde, Ceza Kanununun ngrd zamanam
sresi de uygulama alan bulabilir.*
(c) evre Kanununun kapsamna giren tazminat istemlerinde, Trk Borlar Kanunu ve Trk
Ticaret Kanunu hkmleri dikkate alnamaz.
(d) Petrol tayan bir tanker ile imento tayan bir geminin ortak kusurlu arpmas sebebiyle
meydana gelen petrol kirliliinden doan tazminat istemlerinde, imento ykl geminin
malikinden, teselsl hkmlerine gre tam tazminat istenebilir.

112