Professional Documents
Culture Documents
التنمية البشرية في الإسلام
التنمية البشرية في الإسلام
.
"
"
.
" " " "
" " " "
" " " "
) (
.
" "
" "
. "
"
" "
.
" "
" " " " " "
.
)(2
.
.
.
.
.
"" "" ""
"" ""
.
)(3
""
.
""
)(
)( )(
)(
)(
)(
.
"" "" "" "" .
"" ) (356
.
""
.
:
} {271/
} {277/
} {147/
} {15/
} {19/
} {33/
} {105/
} {62/
} {132/
} {118/
} {102/
} {14/
} {29/
} {96/
)(4
} {84/
} {49/
} {7/
} {38/
} {84/
} /
} {35/
{61
} {7/
} {8/
} {41/
} {24/
}.{41/
""
.
" "
""
" " ""
.
""
.
"" " "
. ""
. ""
" "
""
" "
) ( "" . )
(
)(5
.
"" " "
.
" "
.
"" " "
"" " "
.
.
" "
.
""
.
. ""
)
(
" "
" " )
. - (
)( ""
)(6
" " )(
)(
)(
""
.
.
"" " "
"" "" " " .
" "
""
""
) ( ) (
.
" "
.
.
" :
" .
)(7
.
" :
Lester C. Thurow
" - "1996 :
-
""
.
) ) (
) (
.
.
.
.
" "
.
)(8
.
:
) :(
)(
)(
.
)(
) (
) (
) (
)
(.
) ( )
( )" " :
(
-
.
)(9
. ""
- ): :
.
.
.
.
( .
.
.
.
.
)(10
.
.
" " -
) -)) :(273 " "
""
)/ ( .
.
" :
".
!((.
.
.
)(
.
.
)(11
.
.
.
.
.
)(12
.
.
.
.
.
.
.
.
.
""
" "
.
.
)(
)(13
)(
)(
)(
)(
" "
" "
" "
" "
)(
)(
.
) :(
" "
)( " "
)(
)(
)(
)(
.
) (
.
)(14
""
.
""
.
.
" " "" ""
.
.
.
" "
) . Liberalism
:
. .
.
Individualism (.
.
)(15
.
.
.
.
. :
.
.
" "
.
.
" Alven Toffler
" .
"
)(16
. :
. ) () :
( ) :
( ) :
( ) :
( .
) :
( .
-
" " ) (33
) :
.
(.
.
)(18
.
" "
.
.
.
.
.
.
)(19
.
.
.
.
.
" "
" "
.
.
.
)(20
""
""
"" ""
.
) :(
)(
)(
)(
)(
)(
.
"
" ""
""
" " "" . ""
""
. " "
"" "" ""
.
) ( )""72-71
" :("78-77
. ..
)(21
" "
.
-
-
( -
.268 :
:
: .
:
- .-
:
. ) :( .
:
! :
. !.
:
!
.
.
.
: - -
-
-
: .
" :
"
.
!.
) (
" :
" . :
!.
_ (6
" :
.. - -
)(
)(22
. :
-9 ".
.
" "
" . "..
.
..
.. .
" " ""
) :
(
.
.
) (
""
.
" " ""
)
- -(
)(
.
""
)(23
1917
.
.
" " " "
.
"
"
:
""
.
.
)
.
: ""
. :
. :
.
" "
.
)(24
.
"
" "
"
( .
.
2004
" "
"
"
""
.
) :( ""
)( )( " " )
( )(
)( )(
.
""
)(25
.
" "
"" "" ""
""
.
"" ""
""
"" ""
" "
"" "" ""
.
.
) .(36/
) .(2/
) .(49/
).(8/
) .(49/
) .(3/
) .(19/
" "
.
""
.
)(26
" "
. :
) .(155/
) .(112/
) /
) .(7/
.(4 "" ""
.
) (22/
) .(164/
) (141/
) .(142/
) .(10/
) /
) .(6/
) (13/
(5
) .(14/
) .(70/
) (53/
) .(31/
) .(54/
) (25/
) (24/
) (26/
) (27/
) /
) (29/
) (28/
) .(31/
(30
) .(61/
)(27
" " ) (
.
.
.
.
.
.
.
)(28
.
.
:
) /
) .(46/
) .(21/
.(8
) .(14/ " "
""
""
" "
" "
.
. :
) .(269/
) .(7/
) .(111/
) .(19/
) .(9/
) .(21/
) .(2/
(
) :
)
( )
( )
)(29
( )
(
.
.
.
.
.
.
""
:
.
" "
"
"
. "
"
) (
""
.
" "
. :
) .(1/
) .(72/
) .(11/
)(30
. ) (
.
.
.
.
.
.
)(31
.
.
.
.
. ""
" .
"" "
" "" .
"
.
.
.
""
)(32
.
.
. "" ""
.
(
. )( )
) .(
.
(
)( . )
.
:
)(33
) .(23/
) .(34/
) .(16/
) (45/
) .(46/
.
.
.
:
) (37 /
) (6/
) .(38 /
) /
) (7/
) (9/
(8
) (11/
) (10/
) (6/
) .(12/
) .(24/
) .(7/
) .(75/
.
)(34
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)(35
) .(2/
) .(136/
) .(48/
) /
) (92/
.(107
) .(20/
) (1/
) .(28/
) /
) .(13/
.(87
.
.
)(36
.
.
2004
.
(1) :
)(2 )(3
)(4 )(5
)(6 "" )(7
)(8
.
.
)(37
.
.
" "
) .(71/
) .(97/
(.
35
/
) . (7/
) .(195/
) .(45/
)/
(11
).(13/
)(38
) .(36/
) .(49/
.
.
" "
. )
(
) ( )
(
.
.
.
)(39
-
-
) (
"
"
) ( ) (
) : (
).(
) (
).
,
(
) ( .
" :
) (16/
) .(17/
)(40
" "
" "
.
.
.
) :( )(
)(
)(
.
)
( . " "
" "
"
" "
"
.
. " "
" "
.
""
)(41
" "
.
)
(
)( .
.
.
:
) .(30/
) .(62/
) .(14/
) .(165/
) .(39/
) .(26/
" " " "
.
: .
" :
" . :
" " .
)(42
"
".
.
.
.
. " "
.
. :
).(114/
) .(31/
) .(2/
) .(28/
) .(9/
) .(11/
) (1/
) .(14/
)/
) (4/
) (3/
.(5 ) ( ) :
( ) ( )
( )
( )
( )
( .
)(43
"
" )) :
((.
.
"
"
.
" "
)(44
.
" "
.
.
.
.
.
.
. " "
.
.
)(45
(1) : )(2
)(3 )(4 )(5
.
.
:
) .(6/
) .(4/
) .(108/
) (.
.
:
) .(168/
) (24/
) (26/
) (25/
)(29/
) (28/
) (27/
) .(31/
) (30/
) .(61/
)(46
) .(141/
) .(21/
) .(22/
) .(4/
) .(14/
) .(3/
) .(145/
).(115/
) " :(
".
.
.
:
) (183/
) .(184/ :
) (.
:
) .(31/
) .(43 / )) :(
( .) ( )
( ) ( .
" :
" . " :
" .
)(47
" :
" .
.
:
:
.
-
.
) (90/
) .(91/ ) ():
() (
.
.
" " )" :( ) (
" .
) (195/
:
) (29/
).(141/
. :
).(7/
) .(21/
)) :( ( .
)(48
.
:
).(18/
) .(30/
) (51/
)/
) (51/
) .(96/
.(53
) " :( " .
) ( " :
" .
-
) .(30/
) .(22/
).(2/
) (111/
)/
:
) (7/
.(21
) (8/
) (9/
) .(10/
. :
)/
) (27/
(28
) .(30/
) (29/
.
"
" " "
.
)(49
" "
.
.
.
" "
" "
.
.
.
.
.
. :
) .(56/
) .(53/
) .(32/
).(6/
)/
) .(22/"
(19
" " "
.
)(50
(103/
) (104/
) .(159/
(.
105
/
)
)/
) .(2/
) .(21/
.(63
) .(38/
) .(13/
) .(17/
(.
71
/
)
) .(4/
).(71/
.
""
.
.
. :
) .(7/
(1) :
)(51
.
(2) .
(3) .
) (
) (
.
.
) (77
.
.
.
.
:
) .(33/
)(52
.
""
.
) (275/
) (276/
) (278/
) .(279/
) .(130/
) .(161/
) .(39/
.
:
) ( ) (
) ( "
"
.
.
.
)(53
) :(
)(
)(
)(
)(
)(
.
:
) (145/
) .(188/
) .(229/
) .(29/
) (2/
) .(45/
) (44/
) .(8/
) .(113/
) .(32/
)/
) .(81/
(.
111
)/
(.
50
) .(18/
) .(52/
) .(78/
.
:
) .(256/
) .(60/
(.
112
/
)
) .(8/
) .(36/
)(54
. :
) .(251/
) .(167/
) .(40/
-
-
) .(96/
.
.
.
.
.
. ) ( ) :
() (
) ()
()
() :
()
.
()
(.
) ( " :
. ) (
" :
" " :
" " :
)(55
""
" " : " "
".
:
) (1
.
) (2
.
.
.
)(56
)(
.
) .(7/
) .(88/
) .(135/
) .(185/
) .(19/ ):(
) ()
()
(.
2004
)(57
:
) (
) (
.
" : "
. "
"
.
.
.
) ( .
) (
.
)(58
.
.
.
.
.
.
.
) /
) (95/
) (87/
.(152
) .(119/
) .(122/
)/
) (115/
)/
.(146
.(119
) .(2/
) .(64/
).(50/
) .(80/
) .(9/
) (8/
) .(24/
) (33/
) .(21/
) .(74/
) .(27/
) .(15/
).(55/
) .(5/
)(59
)
) .(10/
) .(42/
.(61/
) .(24/
) .(77/
) .(66/
) .(93/
) (105/
) .(116/
) .(5/
) .(7/
) .(28 /
) .(3/
).(35/
) ( :
.
.
.
.
: :
) (
.
.
.
:
)(60
) :( -.
)( ) .( )(
) .(
) .(
) .(
) .( .
)( ) .(
) .(
) ( .
) :(
) .( ) .(
) .(
) .(
) .(
) .( ) .(
) .(
.
:
) (1 .
) (2 .
) (3 .
) (4 .
) (5
.
)(61
) (6
.
) (7 .
) (8 .
:
.
:
) (1 .
) (2 .
) (3 .
) (4 .
) (5
.
) (6
.
) (7 .
) (8 .
:
:
.
:
.
:
.
)(62
:
.
:
.
:
.
:
.
:
.
:
.
.
.
)(63
.
.
.
)(
)(
.
.
.
)(64
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)(65
.
.
.
.
.
.
.
)(66
.
" " .
.
.
.
.
)(67
.
.
.
.
.
.
.
.
. ""
""
.
.
)(68
.
.
.
) () :("" :
)("" :
)("" :
)("" :
)("" :
)("" :
.
.
.
.
"
" "
" .
)(69
"" "" ""
" . " "
" " "
.
.
" :
" " " "
"
.
) (
.
.
.
.
.
: .
:
) (11/
)(70
) " .(13/"
) (12/
.
"" . :
) .(12/
. ) (
:" " . ) ( )(
: : :" " :
:" .
.
" "
":
"
)" .(148/ .
:
" .
" "
"
" .
"
"
" "
)( " "
)(71
" "
" "
.
.
- )
(
" :
.
.
:
.
" .
.
:
)( )( )(
)( )( )(
.
.
)(72
.
) ( .
.
.
.
.
"
"
.
)(73
.
.
.
. ) (
.
.
.
.
.
.
)(74
.
.
"
" ) .(
" "
-
.
.
.
.
)(75
.
) (
.
.
. )
(
" "
""
.
.
.
"
"
" "
.
.
" " "
"
"
)(76
"
.
.
.
.
.
.
)(77
:
.
.
:
)( : ) (
.
)( :
.
)( :
.
)
(
:
) (.
.
.
)(78
.
.
)(
.
.
.
.
.
)(79
. ) (
" :
"
.
.
2005
)(80
.
.
.
.
.
"
"
.
.
)(81
.
) :( )(
)(
)(
)( )(
)(
:
.
.
.
. ) " :(
" "
" .
:
)(135/
)(105/
(
110
)/
) .(15/
) (35/
) (32/
).(39/
)(82
"" )
(
)(
)(
)(
.
:
) (278/
) .(279/
)/
) (161/
(39
) (188/
) (2/
) (10/
) (29/
)(19/
) (34/
) (34/
)(7/
(
35
/
)
.(2/
) (18/
)
)(83
)
( "
"
. ) (
.
)/
(
29
)/
(
37
) (100/
) (47/
) (36/
) (37/
) (38/
) (8/
) (10/
) (16/
)(18/
) (21/
).(20/
.
.
.
)(84
)/
:
(26
) (27/
) (29/
) (141/
) (31/
)/
(67
) (5/
) (116/
(
13
/
)
).(35/
) (34/
.
)(
.
(1) :
(2) .
) .
(3
)(85
(4) .
(5) .
"(6) .
"
/ .
) (
.
) ( /
) (
" : ) (
) (
" .
)(
.
) (3/
) (245/
) (261/
)
(262/
) (265/
) (267/
) (277/
) (272/
) (92/
)(86
) (134/
) (103/
) (33/
) (7/
).(39/
(1 :
.
.
.
.
.
"
" " " "" " "
""
.) (" :
" "
"" ) (
" " " " .
.
/ )
)(87
( " :
.
" " :
.. "
) (
: :
) :
( ) :
.
( .
) (.
) :(
)(
)(
)(
)(
)(
)(
)(88
.
) (
.
:
) /
) /
(215
(270
) (271/
) (273/
) (28/
) (41/
)/
)(36/
(19
) (18/
) (7/
) (8/
)/
) (24/
(25
)(6/
) (5/
).(18/
) (7/
(2 :
.
.
)(89
.
:
.
) (177/
) (60/
).(33/
(3 :
.
.
" "
.
" "
" " .
:
) (95/
) (41/
) (88/
).(11/
)(90
.
.
.
) ( )
(
.
" "
"
"
.
.
.
" "
)(91
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)(92
! .
" "
""
" "
.
" "
""
.
"" :
) (180/
)(37/
) (75/
) (237/
) (54/
).(38/
"
" .
""
""
,
.
)(93
" ".
. "
" .
.
"
"
. " "
.
.
.
)(
.
" "
)(94
.
.
.
.
.
.
.
) .(6:4
) (15:10
" "
.
.
.
)(95
.
" "
.
.
) :(
)( .
.
/ 2005
.
)(96
.
.
:
)
(
.
)(
.
.
.
""
)(97
)(98
.
(
)
.
.
)
(
.
.
(1) :
)(2 )
(3 )(4
)(5
)(6 )(7
)(8
)(9 )
(10
:
)(99
)) (Gender (
.
)(100
.
" "
.
.
.
.
.
)(101
.
.
.
.
.
.
.
)(102
.
.
.
.
.
.
.
) :(
) .(
) .(
.
)(103
.
.
.
.
:
.
)(104
.
.
.
.
(1) : )
(2 )(3
)(4 )
(5 )(6
.
.
)(105
" "
.
""
.
" "
""
""
.
.
.
.
.
)(
)(106
) (
.
.
.
.
.
.
.
)(107
.
.
.
.
.
.
)(108
.
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)(109
.
.
.
.
.
.
.
)(110
.
. ""
"" ""
.
""
"" "" ""
""
""
.
. :
)(111
" "
""
""
.
.
"" ""
)
(
.
""
""
""
""
.
.
"" ""
)(112
.
.
""
.
.
.
""
.
"
"
.
.
.
)(113
.
.
.
.
)(2005 /
)
( )
( .
" "
:
)(114
:
( :
)
.
.
)( :
.
.
.
.
)( :
.
.
.
(1) : )
(2 ) :( )(
)(115
)(
)(3 )(4
)(5 )(6
)(7 .
""
""
.
""
" " ""
.
.
.
.
)(116
.
)( )(
)(
)( .
" "
.
:
.
.
.
)(117
.
.
.
.
.
.
.
)(118
.
.
.
"
" .
.
.
.
)(119
.
.
.
.
.
.
.
.
.
" " /
)(120
(1
)
(
(2
) (
) (
) (
)
(
) (
(3 ) (
(4
)
(
(5
) (
(6
)
(
(7
(
)
(8 ) (
(9
)
(
)
(
)
(
)
(
)(121
)
(
) (
1
(0
)
(
)
(
" "
.
.
.
.
.
.
.
" "
.
)(122
.
.
. " "
. "
"
.
.
""
"" " "
. "
"
.
.
.
)(123
.
.
.
.
.
"
"
.
.
.
.
" " 1967
" :
"
)(124
.
.
.
.
.
.
.
.
.
""
)(125
""
""
.
""
.
" " " "
.
.
.
)(126
.
.
.
.
.
.
.
.
.
)(
.
)(127
.
:
. "
" ""
.
.
.
" " .
.
. :
) (189/
) (141/
) /
) (140/
(233
)(4 /
) (18/
) (17/
) (103/
) (47/
) (5/
) (30/
) (39/
) (130/
....
) (36/
) (77/
).(9/
) (4/
)( -1 ) " :(
:
" .
)(128
.
.
.
-2 " :
" .
. ""
.
-3
" :
" " " .
.
.
-4 ) (
" :
" . " :
" .
.
-5 " :
".
" :
" " :
"
" :
" .
.
)(129
) (
)
( (1) :
)(2 )
(3 )(4
)(5
)(6
. :
" " .
.
.
" " .
" "
.
.
)(130
.
.
%20
" "
.
.
.
.
) (
.
)(131
.
) (200
.
) ( :
)
.
(.
.
.
)(132
:
.
.
:
(
.
(
.
(
.
(
.
(
.
(
)(134
.
(
.
(
.
(
.
(
.
(
.
.
(
.
)(135
(
.
.
)(2005 /
)(136