15/02/2013

Universiteti i Tirans
Fakulteti i Shkencave t Natyrs
Master Msuesi Aml n Kimi, Viti 1
Lnda: Metodat e msimdhnies

DETYR KURSI
Punoi: Albi Lybeshari
Pranoi: Ma. Mirjana Canellari

ESE
TEMA: MSUESI IM IDEAL
Ndonjher n jetn ton, ne takohemi me nj person t veant q l prshtypje t prjetshme n
mendjet tona. Ai mund t ket thn ose br dika q me t vrtet prek shpirtrat tan. Ne ndoshta
kurr nuk do t harrojm at person, sepse ne i kemi borxh pjesn m t madhe t identitetit ton. Pa
t ne nuk do t ishim br personat q ne jemi sot. Ai mund t ket qen atje pr ne kur ishim t
papjekur. Ai mund t na ket ndihmuar q t kuptojm dhe t msojm m mir. Ai na ka motivuar
pr t patur arritje m t mdha. Msuesi sht ai i cili luan nj rol t rndsishm n jetn ton. Jo t
gjith mund t ken patur fatin t takojn nj person t till. Un nuk e kam takuar kurr nj msues
ideal, por kshtu e imagjinoj. Msimi sht nj profesion fisnik por njerzit sot e zgjedhin kt
profesion pa i dhn nj mendim angazhimit, sakrifics dhe prkushtimit q ka nevoj. Ka shum
msues dhe kjo nuk sht gabim t themi se shum pak kan aftsi dhe qndrim t bhen msues, ata
jan n kt profesion m shum pr t fituar para. Ata jan m pak t shqetsuar n lidhje me
nxnsit dhe jan m t interesuar n kryerjen e puns s tyre rutin pa vn veten n vend t tyre.
Ata shkojn dhe vijn n klas pa u prpjekur pr t gjetur se sa e kan kuptuar nxnsit msimin.
Un mendoj se msuesi sht nj person i respektuar, sht ai q i do dhe i frymzon studentt e tij.
Ai na pron njohuri t mira n mnyr q ne t bhemi t suksesshm n jetn ton respektive. Ai
jo vetm q na informon n lidhje me njohurit, por edhe tregon rrugn e drejt e cila na on drejt
suksesit. Nj msues sht nj busull q aktivizon si magnet interes, njohuri dhe urtsi te nxnsit.
Mendoj se msuesi ideal sht si nj qiri, q konsumon veten pr t ndriuar rrugn e t tjerve.
Msuesit jan teorikisht projektuesit e kombit. Ata jan prindr shpirtror t studentve. Msuesi
ideal bn studentin e varfr, t mir. Nj msues ideal sht konsideruar si nj objekt admirimi dhe
prkushtimi pr studentt. Kto dit, studentt nuk kan dshir pr t studiuar pr shkak se msuesit
jan t ashpr dhe mosprfills. Nj msues ideal ndrton nj prshtypje t prjetshm n mendjet e
studentve t tij. Ai gjithmon prpiqet t jet i rregullt dhe i prpikt pr t vendosur nj shembull
para studentve t tij. Nj msues ideal tregon thjeshtsi ekstreme, i kushton tr jetn e tij pr
shkakun e arsimit. Pafundsia e dijes s tij thellsisht impresionon do nxns, por nj msues ideal
nuk sht krenar pr t. Pr nj msues ideal, t gjith studentt jan t njejt dhe sht gjithmon i
drejt. Nj msues ideal nuk favorizon asnj nxns pr shkak t statusit t tij shoqror. Ai trajton do
nxns n mnyr t barabart. Nj msues ideal ka nj personalitet t mir dhe njohuri t
bollshme. Ai di psikologjin e studentve dhe gjithashtu problemet e tyre individuale. Nj msues
ideal sht i sigurt n klasn e tij. Zri i tij sht i qart. Ai sht i prpikt, i veshur me kujdes dhe i
disiplinuar. Karakteri i tij sht i prsosur dhe panjoll. Nj msues ideal e konsideron veten si nj
prind pr studentt e tij. do nxns e shikon me dashuri. Ai i kushton vmendje dhe nj studenti t
prapambetur si ai bn me nj student normal. Nj msues ideal bashkohet me studentt e tij n
aktivitete. Ky msues luan me ta, kndon me ta dhe sht gjithmon miqsor. Studentt e
konsiderojn nj msues ideal nj mik. Nj msues ideal sht gjithashtu i shoqrueshm.
Marrdhniet e tij me msuesit e tjer dhe prindrit jan gjithmon t przemrta. Ai sht i lumtur
dhe i bn t tjert t lumtur. Ai sht i prkushtuar n punn e tij. Vetm ata me nj aftsi pr
msimdhnie do t provojn t jen nj dit msuesi ideal. Msuesi ideal sht bujar, i inkurajon, i
dgjon dhe ka besim te nxnsit e tij. Ai i trajton n mnyr t respektueshme plot dashuri, i bn t
ndihen t zgjuar, vlerson mendimet e tyre dhe gjithmon flet me t vrtetn. Ky msues sht
gjithmon i kuptueshm, fals dhe i gatshm pr ti ndihmuar nxnsit ti kuptojn dhe ti ndreqin
gabimet e tyre. Studentt duhet t jen n klas me zgjedhje dhe jo me forc dhe kjo arrihet nga ai
msues ideal q e bn msimin interesant. Ai ka nj sens t mir t humorit, nuk zemrohet me
lehtsi dhe gzon do moment pr t qen me studentt. Ai sht si nj mik n t cilin nxnsit mund
t besojn leht pa frik, pa u tallur apo kritikuar. Msuesi ideal sht i but, ai gjithmon ka koh
pr t zgjidhur problemet e studentve. Ai kurr nuk humbet durimin e tij me ta. Ai sht i sinqert, i
disiplinuar, i thjesht dhe i prulur. Ai sht i gatshm t pranoj gabimet e tij dhe nuk heziton t
2

krkoj falje, gjithashtu. Msuesi ideal t mson t jesh nj qenie njerzore e mir, dhe t frymzon
pr t pranuar t gjitha sfidat e jets me kurajo. Ai t mson vlern e ndershmris, puns s madhe
dhe q mund t arrijm gjithka q dshirojm vetm me besim n vetvete. Kshtu, nj msues me
cilsit e msiprme sht msuesi im ideal, disa karakteristika t cilat mund ti ket nj nga msuesit
e mi por prap nuk mund t quhet msues ideal n kuptimin e plot. Mendoj se sot shum msues nuk
impenjohen deri n fund n profesionin e tyre dhe jan shum larg ideales, prderisa e shohin
msuesin vetm si profesion dhe nuk e kan pasion. Dhe nse do vazhdojm t kemi msues t
till, ather nuk do kemi zhvillim t aftsive dhe t talenteve, por studentt do mbyllen n vetvete
duke mos patur iniciativa pr t arritur rezultate t mira e pr tu integruar denjsisht n shoqri.

TEMA:OBJEKTIVAT E NJ MSIMI
LNDA: KIMI
KLASA: X
KAPITULLI: ACIDET, BAZAT DHE KRIPRAT (IV)
TEMA: TRETSIRAT E ELEKTROLITVE DHE T JOELEKTROLITVE
OBJEKTIVAT:
N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen n gjendje:

Minimale:
T prkufizojn acidet dhe bazat sipas Arheniusit.

Mesatare:
T identifikojn elektrolitt dhe joelektrolitt.

Maksimale:
T krahasojn proesin e shprbashkimit me at t jonizimit.

TEMA: 2 PYETJE KONVERGJENTE

LNDA: KIMI
1. Cila sht formula e ujit?
2. far quajm mol?

TEMA: 2 PYETJE DIVERGJENTE

LNDA: KIMI
1. Si ndryshon numri i protoneve n atomin e nj elementi nga numri i tyre n nj element tjetr?
2. Cilat jan teorit pr ndrtimin e atomit?

TEMA: 2 PYETJE PR DO NIVEL T TAKSONOMIS S

BLUMIT
LNDA: KIMI
TEMA: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA. HALOGJENT.
T NJOHURIT:
1. Cili sht prkufizimi pr nj molekul?
2. A mund t rendisni elementt e grupit t VIIA?

T KUPTUARIT:
1. A mund t shpjegoni ku gjenden halogjent n natyr?
2. A mund t prmblidhni vetit kryesore t fluorit?
ZBATIMI:
1. A mund t demostroni si prgatiten kloratet?
2. Ku prdoren m tepr jodi dhe bromi?
TEMA: STRUKTURA E ATOMIT.
ANALIZA:
1. Si mund t dalloni nj element, nj substanc t thjesht dhe nj prbrje?
2. Nga dallon nj atom nga nj molekul?
TEMA: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA.
SINTEZA:
1. Si mund t prodhohet acidi sulfuror duke u nisur nga dioksidi i squfurit?
2. A mund t krahasoni karakteristikat e grupit VIIA me grupin VIA?
TEMA: REAKSIONET KIMIKE.
VLERSIMI:
1. Si mendoni si mund t vrtetohen ligjet e ruajtjes s lnds me an t nj reaksioni kimik?
2. Si mendoni pse hipokloritet kan veti zbardhuese?

TEMA: 2 OBJEKTIVA PR DO NIVEL T TAKSONOMIS

S BLUMIT
LNDA: KIMI
TEMA: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA. HALOGJENT.

T NJOHURIT:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T prkufizojn nj molekul.
2. T rendisin elementt e grupit t VIIA.

T KUPTUARIT:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T shpjegojn ku gjenden halogjent n natyr.
2. T prmbledhin vetit kryesore t fluorit.

ZBATIMI:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T demostrojn si prgatiten kloratet.
2. T demostrojn si veprojn jodi dhe bromi me metalet.
TEMA: STRUKTURA E ATOMIT.

ANALIZA:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T bjn dallimet midis nj elementi, nj substance t thjesht dhe nj prbrjeje.
2. T bjn dallimet midis nj atomi dhe nj molekule.
TEMA: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA.

SINTEZA:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T prodhojn acidin sulfuror duke u nisur nga dioksidi i squfurit.
2. T krahasojn karakteristikat e grupit t VIIA me grupin e VIA.
TEMA: REAKSIONET KIMIKE.

VLERSIMI:

N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen t aft:

1. T vlersojn ligjet e ruajtjes s lndve me an t reaksioneve kimike.
2. T gjykojn pse hipokloritet kan veti zbardhuese.
6

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

ANALIZS
LNDA: KIMI
KLASA: XI
KAPITULLI: ELEMENTT E GRUPIT T IA
TEMA: METALET ALKALIN

Grupi i IA prbhet nga disa elemente t rndsishme. Elementi i par sht natriumi. Ai luan rolin
ky pasi prbn masn e kores s Toks dhe n trajtn e joneve Na + ndodhet tek uji i detit. Elementi i
dyt sht kaliumi, i cili ndodhet n shum minerale q ndikon n mnyrn se si jonet e tij q jan pa
ngjyr, i japin flaks ngjyr vjollc. Elementi i tret sht litiumi, i cili sht mjaft i rrall dhe flaks i
jep ngjyr t kuqe. Elementi i katrt dhe i fundit sht franciumi, i cili i ka izotopet radioaktive. Ai ka
rndsi, sepse ka vlern m t ult t elektronegativitetit n kt grup dhe njihet si element
radioaktiv. Kta element prbjn grupin e metaleve alkalin.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

KRAHASIMIT
LNDA: KIMI
KLASA: XI
KAPITULLI: ELEMENTT E GRUPIT T VIA
TEMA: KALKOGJENT

Oksigjeni dhe squfuri jan t ngjashm n disa drejtime. Ata t dy jan pjes e grupit t VIA. Ata
gjithashtu jan jometale dhe vetit e tyre ndryshojn kur rritet rrezja. Pr m tepr, secili ka n
nivelin e jashtm energjitik nga 6 elektrone valence. Pr shkak t ktyre ngjashmrive, ne mund ti
fusim n grupin e kalkogjenve. Megjithat oksigjeni dhe squfuri ndryshojn nga njri-tjetri n disa
drejtime t rndsishme. S pari, oksigjeni i lir gjendet n ajr, ndodhet n koren e Toks, n ujin e
deteve, oqeaneve dhe sht i domosdoshm pr jetn e gjallesave, kurse squfuri nuk bn pjes n
koren e Toks por ndodhet i lir. Prve ksaj squfuri nuk tretet n uj dhe prbhet nga molekula
unazore S8. Prkundrazi, oksigjeni prbhet nga molekula diatomike dhe sht mjaftueshm i
tretshm n uj. Kto dallime na ndihmojn t shohim ndryshimet q ekzistojn midis elementve
brenda grupit VIA.
7

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

KATEGORIZIMIT DHE KLASIFIKIMIT
LNDA: KIMI
KLASA: XI
KAPITULLI: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA
TEMA: HALOGJENT

sht e dobishme q fluori, klori dhe bromi t futen n t njjtin grup. Ata kan t prbashkta tipare
t rndsishme, si pr shembull jan jometal tipik q bjn pjes te grupi i halogjenve dhe kan
nga 7 elektrone n nivelin e jashtm. Po kshtu, jodi dhe astati i prkasin t njjtit grup, sepse ata
kan aftsin pr t marr nj elektron e pr t plotsuar oktetin e jashtm elektronik. Kurse oksigjeni
ka dallim sepse shfaq disa valenca dhe disa numra oksidimi si 0, -2, +4. Kshtu q pr t duhet t
krijojm nj kategori t re, si pr shembull grupi i kalkogjenve.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

IDENTIFIKIMIT T SHKAKUT DHE PASOJS
LNDA: KIMI
TEMA: DMTIMI I SHTRESS S OZONIT

1. Shkaku i dmtimit t shtress s ozonit nuk sht aq i qart sa duket. Ndonse njerzit mund t
mendojn se shkaku ishte prdorimi i lndve t quajtura kloroflorokarbon (CFC), un mendoj
se shkaku kryesor ishte ndryshimi i temperaturs s planetit ton. S pari, kemi rritje t
temperaturs n shtresn e ozonit. S dyti, kemi ndikimin e veprimtaris njerzore. Pr kt
arsye, n qoft se e kam t drejt, ne duhet t kujdesemi m shum pr planetin ton.
2. Pasojat e dmtimit t shtress s ozonit jan t rndsishme sepse pa t nuk mbrohet siprfaqja e
toks nga rrezatimet ultravjollc t diellit. S pari, kemi shkrirjen e akujve polar si pasoj e
ngrohjes globale. Ndonse disa njerz mendojn se kjo sht thjesht nj rastsi, un mendoj se
sht m tepr. Pr shembull, mendoni pr djegien e lndve fosile si qymyri q ndikojn n
shkarkimin e dioksidit t karbonit n atmosfer. Prve ksaj, kemi veprimtarit njerzore q
ndikojn prmes prodhimit dhe lshimit n atmosfer t CO 2 dhe t gazeve ser t cilat nuk
lejojn rrezatimet e toks t largohen n atmosfer. Pr shkak t ktyre argumenteve, duhet t
paktn t fillojm t paksojm lirimin e ktyre gazeve n atmosfer dhe prqndrimin e CFC.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

ZGJIDHJES S PROBLEMEVE
TEMA: RUAJTJA E BIODIVERSITETIT
Problemi i rritjes dhe mbrojtjes s specieve n fund t fundit, mund t prmblidhet n shtjen e
ruajtjes s biodiversitetit. N t kaluarn, zgjidhja m e zakonshme isht q t njiheshin njher
speciet n zhdukje dhe t rrethohej habitati i tyre. Por kjo sht e efektshme vetm kur bhet fjal pr
llojet e atyre specieve q jan shum t rralla. Un do tju propozoj nj numr zgjidhjesh t tjera q
mund t ken rezultat. S pari, mund t bhet ruajtja dhe mbrojtja e species si dhe t habitatit t saj.
Kjo do t thot t mbrohen ato habitate q jan m t rrezikuara si ato detare, bregdetare, pyjet e
dushkut etj. S dyti, mund t rrallohet gjuetia,peshkimi pa kriter, dmtimi i pyejeve q ndikojn n
zhdukjen e llojeve. S fundi, ndonse sht shum e kushtueshme, mund t rriten siprfaqet e zonave
t mbrojtura dhe parqeve kombtare. Kjo zgjidhje sht m e mira, sepse ajo mbron zonat me rndsi
t veant pr ruajtjen dhe zhvillimin e biodiversitetit. Kto zgjidhje t mundshme ia vlen t merren
n shqyrtim dhe t testohen, nse duam ta zgjidhim kt shtje n t ardhmen e afrt.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

ARGUMENTIMIT/T MENDUARIT BINDS
TEMA: ANALFABETIZMI
A dshironi t jetoni n nj bot me analfabetizm? Kjo do t ndodh n qoft se braktisen shkollat.
Pr fat t keq, ata nuk kan arritur t kuptojn se shkolla sht drita e dijes. Pr kt arsye, un
propozoj q t bhet m shum pr zhvillimin e arsimit. Pr m tepr kjo, do t ndihmonte shum t
rinjt largoheshin nga rruga e ti ktheheshin bankave t shkolls. Disa propozojn edhe q kta t rinj
t trajtohen si gjith t tjert. Por kjo nuk sht e kshillueshme, sepse rasti i tyre duhet t trajtohet
m seriozisht sepse jan rrethanat ekonomike q i kan uar n kt rrug. S fundi, duhet t
vendosim se far sht me vler pr ne. Un dhe shum t tjer besojm se duhet vlersuar m
shum dija, sesa analfabetizmi. Pr kt arsye, duhet ti japim shkolls rndsin q meriton.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

EMPATIS
1. Un jam nj luan. Mua m plqen t jem mbreti i kafshve se jam n qendr t vmendjes.
Un e kaloj kohn duke ndjekur kafsht e tjera t pyllit. Ndonjher m hapen telashe kur
gjuaj afr banesave apo zonave q mbrohen nga njerzit. Un nuk kam frik nga njerzit
kurr, sepse jam m i fuqishm dhe m i frikshm se ata. Gjith kafsht e tjera m kan zili,
sepse ata nuk jan si un t bukur, krenar dhe sdin t komandojn.
2. Iliri iu prgjigj Gjergjit duke brtitur. Po t kisha qen n vendin tnd, un do t kisha vepruar
ndryshe n at situat. Un do t kisha thn t vrtetn pr at q ndodhi, sepse gjithsesi ka
pr tu marr vesh. Prve ksaj edhe do t kisha krkuar falje pr gnjeshtrn e thn dhe
sdo e prsrisja m.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

SINTEZS
LNDA: KIMI
KLASA: XI
KAPITULLI: ELEMENTT E GRUPIT T VA
TEMA: OKSIDET E AZOTIT
Pr t arritur t kuptojm m mir shtjen e formimit t dioksidit t azotit (NO2), duhet t
sintetizojm materialin nga burimet e mposhtme: nga pentaoksidi i diazotit (N2O5), nga oksidi i
azotit (NO), dhe nga nitratet e metaleve t rnda ose metaleve fisnike. Burimi i par sht N2O5 =
NO2 + O2 , dhe si prov prdor shprbrjen e N2O5 me nxehje pr t formuar NO 2 . Kjo mund t jet e
vlefshme, por nuk sht aq e fort si prov pasi nuk ndodh shpejt ky reaksion. Burimi i dyt, sht n
rrug industriale, NO + O2 NO2 , e cila ndodh n temperaturn e mjedisit. Kjo nnkupton q oksidi
i azotit duke ndnjur n atmosfer pr 4 dit oksidohet n dioksid azoti. S fundi, burimi i tret ofron
argumentet m bindse, q sht se Pb(NO3)2 PbO + NO2 + O2 . Provat thon q nitratet e
metaleve t rnda si Pb, Cu, Fe me nxehje zbrthehen n oksidin e metalit, dioksid azoti dhe
oksigjen. Pr kt arsye, ndonse pr kt shtje ekzistojn shum pikpamje t kundrta, sinteza e
ktyre tri burimeve tregon bindshm q rrugt e formimit t dioksidit t azotit jan t ndryshme.
Ndoshta studime dhe hulumtime t tjera t s ardhmes mund ti ndryshojn kto pikpamje t sotme.
10

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

INTERPRETIMIT
TEMA: ROMANI SHKLQIMI DHE RNIA E SHOKUT ZYLO
Njerzit n thelb jan mburravec dhe me dy fytyra. Ky aspekt i natyrs njerzore pasqyrohet n
romanin Shklqimi dhe rnia e Shokut Zylo, t autorit Dritro Agolli, ku protagonisti Shoku Zylo
nuk ishte nj njeri i ditur, por hiqej sikur dinte shum. N aste t ndryshme gjat tregimit, ai
prfitonte nga njohurit e Demks dhe merrte dekorata n saj t aftsive t Demks. Pr shembull,
diku nga fillimi, ai vetm gnjente n lidhje me njohuri q nuk kishte. M von ai thot Kshu sht
kur fluturon pa krah. Kjo tregon se kur ske njohuri apo inteligjenc nuk ecn dot prpara, pasi
gnjeshtrat nj dit do t merren vesh. Kjo nuk shihet qart vetm n roman, por gjendet edhe n jet.
Pr shembull, sot njerzit jan egoist dhe t pafytyr pasi hiqen dhe shtiren si dikush tjetr dhe nuk
tregojn si jan n t vrtet.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

VLERSIMIT
LNDA: KIMI
TEMA: ARMT BRTHAMORE

A duhet q ne t vazhdojm t prdorim arm brthamore? Besoj se ne duhet t ndalojm s

prodhuari arm brthamore pasi vn n rrezik mjedisin dhe shndetin ton. Nj vendim i ksaj
rndsie duhet t plotsoj disa kritere t rndsishme pr mbrojtjen e ekzistencs son. Kriteri i par
sht mosprodhimi i ktyre armve pasi dmton biodiversitetin ton. Ajo q propozoj un plotson
kt kriter, sepse dmtimi i mjedisit ndikon n shndetin e njeriut. S dyti, pala ime plotson kriterin
e ruajtjes s shndetit t njerzve, duke mos i prdorur ato, pasi shkaktojn mutacione gjenetike,
smundje t ndryshme si dhe vdekje. S fundi, edhe pse palt kundrshtare vazhdojn ti mbajn kto
arm n rast lufte, zgjidhja e propozuar nga un ka mundsi m t madhe pr t mbrojtur mjedisin
dhe njerzimin.

11

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

KOMUNIKIMIT
LNDA: KIMI
KLASA: X
KAPITULLI: STRUKTURA E ATOMIT
TEMA: NDRTIMI I ATOMIT

Pr t br prmbledhjen e nj kapitulli: Kapitulli i par flet pr ndrtimin e atomit. Ngjarjet

zhvillohen n gjysmn e dyt t shekullit t XIX, n vitin 1897. Xhozef Xho Tomson sht nj
personazh i rndsishm n kt kapitull, sepse zbuloi pjesn prbrse t par t atomit, elektronin.
Ai sht zbuluesi i par, sepse gjat ekperimentit ai demostroi se tufa e rrezeve katodike brenda nj
tubi qelqi, ishte e prbr nga grimca t gjitha t njjta dhe shum t vogla. Nj personazh tjetr sht
fizikani anglez Xhejms aduik. Ai sht personi q zbuloi neutronin, nj grimc tjetr, pjes
prbrse t atomit. Ngjarja fillon n kt kapitull kur u ndrtua nj tub qelqi i mbyllur n t dyja
skajet dhe brenda vendosi dy disqe metalike t quajtura elektroda. Pas ksaj i lidhi me nj burim
rryme me tension t lart dhe disa grimca nuk devijonin, por rezultonin pa ngarkes. N fund u
zbuluan t trija pjeszat prbrse t atomit.

TEMA: KORNIZ PARAGRAFI PR SKELZIM T

ZBATIMIT
LNDA: KIMI
TEMA: SUBSTANCAT E REJA
Reagim ndaj nj artikulli: Koht e fundit lexova nj artikull n gazet, n lidhje me substancat e reja
q po prodhohen n laboratore t cilat jan t rrezikshme. Mua m shqetsoi shum mnyra se si
shum laboratore prodhojn substanca t ndryshme apo ilae dhe ua japin njerzve ti testojn n
lidhje me efektet e tyre. Un mendoj se sht shkelje e t drejtave t njeriut dhe mendoj t bj dika.
S pari, n vend q thjesht t shpikin substanca t reja, un kam ndrmend t modifikoj substancat
ekzistuese, ti prmirsojm n mnyr q t mos dmtojn shndetin e njeriut. Kjo do t bj t
mundur q dhe mjedisi t mos ndotet. Pastaj mendoj q do t ishte mir q para se nj substanc t
testohet te njerzit duhet testuar njher te kafsht, sepse do t lind nevoja q t zbulohen
prparsit dhe efektet e saj. S fundi mendoj q do t ishte mir q do substanc e re t mos
12

prdorej pa qen plotsisht t sigurt n lidhje me prdorimin e saj. Duke ndrmarr kto hapa, them
se do t ndihmoj q ky problem t filloj t zgjidhet.

TEMA: OR MODELI
LNDA: KIMI
KLASA: XI
KAPITULLI: ELEMENTT E GRUPIT T VIIA
TEMA: HALOGJENT
OBJEKTIVAT:
N fund t ors s msimit nxnsit duhet t jen n gjendje:
- T renditin elementt e grupit t VIIA.
- T shpjegojn aktivitetin kimik t halogjenve.
- T analizojn karakteristikat e prgjithshme t halogjenve.
FJALT KYE: veti oksiduese, rreze atomike, potenciali i jonizimit, elektronegativiteti, etj.
MJETET: teksti, shkumsa, tabel periodike etj.

STRUKTURA E MSIMIT:

Fazat e strukturs

Strategjit msimore

Veprimtarit e
nxnsve dhe koha

Organizimi i
nxnsve

Parashikimi

DDM

Diskutimi i ideve (10)

Pun n grupe

Ndrtimi i njohurive

DDM

Prforcimi

DDM

Nxitja e diskutimit
(10)
Paraqitja grafike e
informacionit (25)

Pun me gjith klasn

Pun n grupe

ZHVILLIMI I MSIMIT:
PARASHIKIMI:
I njoh nxnsit me temn e re dhe m pas do shkruaj n drras tabeln e DDM. I ndaj nxnsit n
grupe t vogla dhe secili grup do t diskutoj pr t mbushur kolonn e par, duke ditur disa
informacione q jan trajtuar n msimet e kaluara, si p.sh.: rrezja atomike (R), energji e jonizimit (I)
13

etj. Ndrkoh i l nxnsit t plotsojn kolonn e par dhe pasi t ken mbaruar diskutimin, nj
pjestar i do grupi do shpreh ato q di dhe do tregoj si e ka plotsuar kolonn.

DI
Elementt jan: F, Cl Br, I
dhe At.
Kan 7 elektrone n shtresn
e jashtme dhe marrin
1elektron pr t plotsuar
oktetin elektronik.
Kan veti oksiduese.
Jan jometal dhe
karakterizohen nga rreze t
vogla, por energji jonizimi t
lart.

DUA T DI

MSOVA

NDRTIMI I NJOHURIVE:
U krkoj nxnsve t mbushin kolonn e dyt t tabels, me pyetje rreth shtjeve apo njohurive t
reja q duan t din. Kjo sht pun me gjith klasn dhe pasi secili ta ket plotsuar n fletoren e tij,
t gjith do japin pyetjet e tyre. Nse nxnsit jan t shprqndruar rreth asaj q duan t din, un si
fillim nxis ndonj pyetje e cila ka t bj me temn, q m pas t vazhdojn ata si p.sh.
-

A e dini si prftohen elementt e grupit t VIIA ?

A doni t dini pse kta element kan elektronegativitet t lart?

DI
Elementt jan: F, Cl Br, I
dhe At.
Kan 7 elektrone n shtresn
e jashtme dhe marrin 1
elektron pr t plotsuar
oktetin elektronik.
Kan veti oksiduese.
Jan jometal dhe
karakterizohen nga rreze t
vogla, por energji jonizimi t
lart.

DUA T DI
- Ku gjenden n natyr?
- Si prftohen halogjenurt?
- Pse kan aktivitet kimik t
lart?
- Kush element sht m
elektronegativ i grupit?

MSOVA

PRFORCIMI:
Pasi nxnsit plotsojn kolonn e dyt n kt faz, un u jap atyre informacionin e ri pr gjendjen
n natyr t halogjenve, aktivitetin kimik dhe prftimin e tyre n rrug t ndryshme. M pas
nxnsit i ndaj n grupe si n fazn e parashikimit, dhe i l t mbushin kolonn e tret me njohurit
q msuan rreth halogjenve. Pasi mbarojn s plotsuari kolonn e tret t tabels, ata do t shprehin
ato q msuan gjat ksaj ore msimi.
14

DI
Elementt jan: F, Cl Br, I
dhe At.
Kan 7 elektrone n shtresn
e jashtme dhe marrin 1
elektron pr t plotsuar
oktetin elektronik.
Kan veti oksiduese.
Jan jometal dhe
karakterizohen nga rreze t
vogla, por energji jonizimi t
lart.

DUA T DI
- Ku gjenden n natyr?
- Si prftohen halogjenurt?
- Pse kan aktivitet kimik t
lart?
- Kush element sht m
elektronegativi i grupit?

MSOVA
Gjenden n trajt mineralesh si
p.sh klori gjendet n ujrat e
deteve si NaCl.
Prftohen nprmjet proesit t
oksidimit.
N laborator prftohet klori,
bromi dhe jodi. Gjithashtu
klori dhe fluori prftohen n
industri nprmjet elektrolizs.
Aktiviteti varet nga madhsia e
rrezes atomike.
M elektronegativ sht fluori.

DETYR SHTPIE:
Ushtrimi 7 n faqe 32.
Duke ditur se E0 Cl2/2Cl- = +1,36 v; E0 Br2/2Br- = +1,07 v; E0 I2/2I- = +0,53 v, cilat nga reaksionet e
mposhtme jan t mundura dhe pse?
2KBr + Cl2 2KCl + Br2
2KCl + Br2 2KBr + Cl2
2NaI + Cl2 2NaCl + I2
2NaI + Br2 2NaBr + I2
2KBr + I2 2KI + Br2

VLERSIMI I NXNSVE:
Nxnsit vlersohen pr:
-

Renditjen e sakt t elementve t grupit VIIA.

Shpjegimin e shkaqeve t aktivitetit t lart kimik t halogjenve.
Analizimin e karakteristikave t prgjithshme t halogjenve

15