NIETS TE VERBERGEN

GRATIS

DIGITAAL
WERK MAGAZINE
45 PAGINAS

BURN-OUT?
GEEN
PANIEK!
ZO KOM JE ER
STERKER UIT

HET NIEUWE NIETSDOEN

IK HEB MINDER GELD, MAAR

MEER VRIJHEID

BLOEDERIGE BEROEPEN

DE LIJKEN IN CSI ZIEN ER VEEL

TE MOOI UIT

VIVA400:
HET LIGT OP DE BANK
EN HET ZAPT

ZO DEAL JE MET DE CRISISMAN

THE 2014
EDITION

TREND: DE MULTIWERKER

VEEL BANEN
MAKEN
LICHT WERK
Vijf dagen per week naar hetzelfde
kantoor? Zo 2013. Tegenwoordig maken
we zelf wel uit waar en hoe we ons geld
bij elkaar sprokkelen. De trend: iets
vastigs voor de rekeningen en verder
lekker doen wat je leuk vindt.

TEKST RENE LAMBOO-KOOIJ

werk

VIVA 3

elkaar moeten sprokkelen. We zijn de laatste

decennia teruggegaan van zeventig naar
veertig uur per week. Machines kunnen wat
wij vroeger deden en straks nemen robots het
nog verder over. Die doen over een paar jaar
de administratie, dus is er alleen nog iemand
nodig voor een laatste controle. Schrik niet
als je baas zegt: Ik heb je nog maar twintig
uur per week nodig. Zie het als een kans om
naast je kantoorbaan andere dingen op te
pakken die je naast extra inkomen misschien
ook wat extra plezier brengen.
Wanneer je Liesbeth Smit (30) belt en zegt
dat je werk voor haar hebt, volgen er nog een
heleboel vragen. Wil je dat ze een website
voor je bouwt? Wil je haar oldtimer huren
voor een bruiloft? Of wil je haar misschien
inhuren als voedingsadviseur? Ze kan en
doet het allemaal. Een beetje hier, een beetje
daar. Hosselen, noemen ze het in Amerika.
Daar leerde Liesbeth het ook. Ze kon een
visum krijgen om aan Harvard onderzoek te
doen, maar kreeg geen salaris. En dus was
het aan haarzelf om haar broek op te houden.
Kwam je Liesbeth in die tijd tegen en bood
je haar een salaris, dan deed ze daar alles
voor. Nou ja, bijna alles. Zo was ze s avonds
manager van de Harvard College Bar, schreef
ze wetenschappelijke artikelen over gezondheid en bouwde ze een website voor een van
haar professoren. Die instelling nam ze mee
toen ze terugkwam naar Nederland. Anderhalf jaar lang was ik fulltime onderzoeker aan
de VU. Maar van elke dag hetzelfde werk
doen voor een baas werd ik niet gelukkig.
Dus doet ze nu weer heerlijk alles tegelijk.
Als we trendwatcher Adjiedj Bakas moeten
geloven, hebben duizendpoten zoals Liesbeth
de toekomst: Tien jaar geleden had 75%
van de Nederlanders een vaste baan, nu nog
maar 50%. Ik schat dat dat in 2024 nog maar
35% is. Voor de grijze kantoormuizen onder
ons heeft hij slecht nieuws: je hoeft straks
niet meer op n baas te rekenen voor een
fulltime baan. Die uren zul je echt zelf bij
4 VIVA

ACTRICE N
KRAAMVERZORGSTER

Nina (33) deed vijf jaar lang waar ze als

kind van droomde. Na een opleiding aan de
toneelschool schreef ze haar eigen voorstellingen, die ze vervolgens in het hele land
speelde. En ze kon er ook nog eens de huur
en boodschappen van betalen. Zelfs af en
toe een nieuw jurkje. Maar aan al het moois
komt een eind. Toen het kabinet in 2011
startte met bezuinigingen op cultuur, merkte
Nina dat meteen. De zalen werden leger en
theaters werden steeds voorzichtiger met
boeken. Haar bankrekening trok rood weg.
Het ging financieel nog net, maar ik werd
bang van die onzekerheid. Zou ik volgende
maand ook rondkomen? Toen ze weer eens
zat te kwartetten met onbetaalde rekeningen,
besloot ze: dit kan zo niet langer. Er moest
een nieuwe bron van inkomsten komen.
Nina: Als ik dan toch een tweede baan zou
zoeken, wilde ik wel iets wat me gelukkig
maakte. Als kind riep ik altijd: ik word
actrice of verloskundige. Dat laatste zou me
vier jaar studeren kosten, dat wilde ik niet.
Maar kraamverzorgster kon ik al binnen een
jaar zijn, las ik op internet. Zo gezegd, zo
gedaan. Een jaar later verschoonde Nina
voor het eerst betaald de luier van een pasgeboren kindje. Een win-winsituatie: Ik
hoef niet meer bang te zijn dat ik niet rondkom n ik doe iets waar ik voldoening uit
haal. Als ik na acht dagen een zelfverzekerde

vader en moeder achterlaat die nu precies

weten hoe ze hun pasgeboren kindje moeten
verzorgen, ben ik cht blij. Terwijl vrienden
en familie zich verbazen over haar ren- en
vliegwerk, wil ze er zelf nog wel een derde
baan bij: Werken op een dynamisch kantoor
lijkt me geweldig. In een team waarin je elkaar motiveert. De meeste kinderen spelen
winkeltje, ik speelde vroeger kantoortje.
Beetje met mappen rondlopen enzo. Dus als
zon derde baan voorbijkomt, zeg ik zeker
geen nee.

BAAS BOVEN BAAS

CabaretireAnke Laterveer (34) kende het

gezicht van die man op de eerste rij ergens
van, waarvan precies wist ze niet. Hij praatte
constant door haar voorstelling heen, dus
gaf ze hem een veeg uit de pan: Met humor
op zijn plek zetten, laten we het zo noemen.
De volgende ochtend stond Anke fris en
fruitig in de lift op weg naar haar andere baan
als studentenwerver bij een universiteit, toen
dat bekende gezicht opeens tegenover haar
stond. Werk jij hier ook? vroeg ze met een
rode kop. Hij bleek het hoofd van de afdeling
P&O. Godzijdank had de man gevoel voor
humor. Hij had een geweldige avond gehad,
zei hij, en mijn baan mocht ik houden.
Anke werkt drie vier dagen per week op de
universiteit en verdient daar genoeg om de
rekeningen te kunnen betalen. Cabaret levert

In Amerika noemen

ze het hosselen:
een beetje hier, een
beetje daar

werk

MULTIWERKEN:
ZO WERKT DAT
Drie banen, vijf opdrachtgevers. Hoe
doe je dat online, zonder dat iedereen
in de war raakt? Tips van Fiona Stoop,
eigenaar van haar eigen loopbaanbureau en schrijver van onder andere
Een baan vinden met social media in
90 minuten?
E-mail
Maak voor elke baan een apart e-mailadres aan. Handig is om die in verschillende postvakjes in Outlook te laten
binnenkomen. Pas wel op dat je ook
vanuit het juiste adres terugmailt, anders staat het nogal slordig.
LinkedIn
Noem je belangrijkste functies op je
profiel en kies als headline de baan
waarvoor LinkedIn het meest effectief
is. Noem niet elke klus, anders krijgt je
potentilebaas nog een muisarm van
het scrollen.
Twitter
Op Twitter mag en kan alles door
elkaar. Hoe menselijker, hoe leuker.
Dus noem daar vooral alles en presenteer jezelf als een duizendpoot. Lees je
laatste vijftig tweets eens door en kijk
of je daarmee de mensen aantrekt die
je wilt aantrekken. Zo niet: denk beter
na over wat je post.
Website
Maak voor elke baan een aparte website, want dat jij naast je werk als webdesigner ook achter de bar staat, doet
er niet zo toe. Dit geldt natuurlijk alleen
voor het werk dat je als zelfstandige
doet, niet voor je baan in loondienst.
Telefoon
Geef iedereen hetzelfde nummer en
neem op met je voor- en achternaam.
Dus niet: Hallo, met Fiona Stoop,
loopnbaancoach.

elke maand een paar honderd euro extra op.

Natuurlijk ligt mijn hart in het theater. Dat
weet mijn baas ook. Maar ik vind mijn vaste
baan ook leuk. Het is een perfecte oplossing
zo. Ik ben een alleenstaande moeder van
twee kinderen van vier en vijf jaar oud, ik heb
een verantwoordelijkheid. Veel cabaretiers
krijgen elke maand wat toegestopt door papa
en mama. Dat is niets voor mij en ik denk
dat mijn ouders dat ook niet zon goed plan
vinden. Zwaar is het soms wel. Als Anke s
avonds het toneel beklimt, heeft ze al een
lange werkdag in de benen: Maar na het
optreden voel ik me altijd energiek. Ik doe
het ook omdat ik er gelukkig van word, niet
omdat het moet. Dat helpt.
Fiona Stoop, eigenaar van loopbaanbureau
PintaPeople, zou het verhaal van Anke willen inlijsten. Zo moet het. Je baas is niet
verantwoordelijk voor je geluk, dat ben je
zelf. Laten we vooral allemaal doen waar we
gelukkig van worden en ervoor zorgen dat we
dan ook nog de rekeningen kunnen betalen.
Fiona wordt overspoeld door mensen die niet
blij zijn met hun werk. En dat zijn echt niet
allemaal grijze pakken, ook veel jonge mannen en vrouwen. Toch raadt ze niet iedereen
aan er een tweede baan bij te nemen: Het
kan de oplossing zijn, zeker als je precies
weet wat je mist en dat zo kunt aanvullen.
Maar onderschat het niet. Op deze manier
multitasken moet bij je passen. Je moet
ondernemend zijn, flexibel en creatief. Ben
je dat niet, dan lig je s avonds in bed te stressen, en dat maakt ook niet gelukkig. Met
een goede agenda en een paar rode en zwarte
stiften kom je een heel eind: Zeker als je
voor jezelf werkt of naast een vaste baan
ondernemer bent, moet je duidelijke doelen
voor jezelf stellen. Bijvoorbeeld: op 1 december heb ik die website af en op 11 december
heb ik vijftig netwerkgesprekken gevoerd. Je
moet streng voor jezelf zijn, er is geen baas
om dat voor je te doen. Probeer de boel ook
goed gescheiden te houden, adviseert Fiona:
Wat goed werkt, is voor elke baan letterlijk

Over tien jaar

heeft nog
maar 35%
een vaste baan
een andere plek. Dus de papieren van je baan
in loondienst bewaar je op kantoor. Paperassen van je eigen bedrijf berg je thuis op.

VEEL = GOED

Het succes van BV duizendpoot valt of staat

met je eigen vertrouwen in je onderneming,
zegt Fiona: Straal uit dat jij de rode draad
ziet. Dat alles elkaar versterkt. Liesbeth
bouwt bijvoorbeeld websites, maar kan ook
schrijven. En Anke en Nina halen uit hun
werk inspiratie voor op het toneel. Bovendien: ze staan veel meer met hun voeten
in de klei dan andere kleinkunstenaars. Er
zitten voordelen aan het combineren van
banen. Word je daar bewust van en benoem
ze als dat nodig blijkt. Als jij er zelf onzeker
over bent, zien mensen al die verschillende
functies misschien wel als een zwaktebod.
Schaam je er niet voor, maar draag het uit
met trots. Jij kunt meer bieden dan maar n
ding, zo moet je het zien! Als je aan alles
met toewijding werkt, zullen die verschillende banen naast elkaar niet snel verwarrend
zijn, zegt de ervaringsexpert Anke: Ik ben
echt van het tien dingen tegelijk doen. Tv kijken, twitteren, nadenken over een goeie grap
en tegelijkertijd een tijdschrift lezen. Maar ik
heb nog nooit naar een student gemaild dat ik
graag kom optreden, of naar een theaterdirecteur dat hij vooral geneeskunde moet komen studeren. Durft een of andere kantoormiep je alsnog te vragen of je niet op n
ding moet focussen, vraag haar dan of ze dat
Beyonc (actrice, fotomodel, danseres, zangeres, ontwerper, songwriter, moeder) ook
zou vragen. Dont think so!
VIVA 5

400

KIJK VOOR EEN IJVING

HR
UITGEBREIDE OMSAC400VAN DE VIV A.NL/
VROUWEN OP V0IV
VIVA40
W
ZIJN ERELKE VROUWEN
V
MET DE FANDOORGEGAAN
VIVA400 ELBEGEERDE
JE LEEST -AWARDS?
DUBBELD HET IN DE
I
DIE NU IKNKE VIVA
WINKEL DE
LIGT!

POWERVROUWEN

DIT IS M DAN: DE COMPLETE VIVA400-LIJST

DE ZEVENDE EDITIE VAN DE VIVA400 IS WEER
EEN ECHTE POWERLIJST GEWORDEN. OP 18
NOVEMBER WERD IN THE COLLEGE HOTEL IN
AMSTERDAM DE LIJST GELANCEERD N KREGEN
DE WINNAARS HUN VIVA400-AWARD UITGEREIKT
DOOR BEAU VAN ERVEN DORENS.

RUIM 38.000 STEMMEN

Tot 2 november kon je via viva.nl stemmen op je favoriete

VIVA400-vrouw verdeeld over acht categorin. In totaal
hebben 38.574 mensen dat gedaan: ruim drie keer zoveel
als vorig jaar! Na het tellen van de stemmen koos een
vakkundige jury uit de top-5 waarbij sommige vrouwen
als duo, trio of kwartet werden genomineerd de winnaars
binnen hun categorie. De vakjury bestaat uit: Vivianne
Bendermacher (VIVA), Fabienne Chapot (Fab), Isrid van
Geuns (IS Works & IS Boutiques), Marvy Rieder (marVie
Foundation), Inge Reichman (Renault Nederland), Sylvana
Simons (The House of Power), Mette te Velde (Strawberry
Earth), Jacqueline Vize (Backbone International).

POWERED BY RENAULT TWINGO

AANSTORMEND
TALENT
Baak, atleet
* Bianca
Lotte
van
schaatser
* Eva Line deBeek,
Boer,
regisseur
* Rikki Borgelt, zangeres
van
* band
 Rond
Chronis, actrice
* Sarah
Fenneke
Dam, adjunct-directeur
* van
 stichting
Vivendi, die door

middel van voorstellingen, documentaires en films een bijdrage

wil leveren aan kwetsbare groepen
in de samenleving
Mariam El Maslouhi, opinieschrijver
Josje Feller, ondernemer,
oprichter van Vrouw&Passie
magazine en online programma
Het Levensspel
Acha Gill, zangeres en musicalster
Imaan Hammam, model
Angelique Houtveen, radiopresentatrice
Antoinette de Jong, schaatser
Shanna Krijger, kapper
Evana Kuik, modeontwerper,
eigenaar van label EVAN Menswear en conceptstore INCONCEPT
Diana Leeflang, blogger en
eigenaar van disfordazzle.nl
Bo Maerten, actrice
Yvonne Nauta, langebaanschaatser
Charlotte Nijs, verslaggever
bij WTF.nl
Astrid Nijssen, directeur en voorzitter van stichting Vivendi, die
door middel van voorstellingen,
documentaires en films een bijdrage wil leveren aan kwetsbare
groepen in de samenleving
Sjoukje van Oosterhout,
jongerenvertegenwoordiger
Europese zaken
Jackie van Parijs, actrice
Gwen van Poorten, presentatrice
Manne Pouwer, docent-vrijwilliger

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

en initiatiefnemer van de Summer

School Junior, de eerste zomerschool van Nederland
Zahra Runderkamp,
bestuurslid van het Europees
Jeugd Parlement
Teske de Schepper, blogger en
eigenaar van teskuh.nl
Belle Sonneveld, student
conservatorium en zangeres van
band CUT_ en duo Belle Doron
Lisa Steltenpool, voorzitter
van Viva Las Vegas, kookboekenschrijver en eigenaar van blog
Early Dew
Michelle Sweering, beste wiskundemeisje van de wereld
Leonie ter Veld, culinair blogger/
schrijver
Beitske Visser, Formule 1-coureur
Sonya Vos, bassist en oprichter
van band The Silverfaces
Xan de Waard, hockeyer
Carolien Wesselink, leidinggevende bij softwarebedrijf AFAS
Wendeline Wijkstra, ballerina
Solomonica de Winter, schrijver

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

BUSINESS

* Babette
 Aalberts, mede-oprichter
van Label Me, een begeleidingsbureau voor sport-, media- &
entertainmentprofessionals
Marjan Arends-Smid, oprichter
van Arends Techniek
Marleen Basart, oprichter van
foodboxen FoodWeLove en
BitesWeLove
Jacqueline Borgers, oprichter van
restaurant La Via en wijnmaker
Melanie Bosveld, oprichter van
indie pr-bureau Kult & Ace
Pieternella Bouter, oprichter en

*
*
*
*
*

eigenaar van Medical Brands en i

say
Ronja Brall, oprichter van
Riverstones Jewels
Ann Demeester, directeur van
het Frans Halsmuseum en Museum de Hallen in Haarlem
Laura van Dijk, eigenaar van
Stewardess & Hospitality College
op Schiphol en Flyjobs
Jos Dol, general manager van
het Volkshotel
Cline Doornink, mede-oprichter
van Headroom Assistance, bedrijf
dat assistenten op abonnementsbasis regelt
Patricia Engelvaart, directeur
van onderkledingproductent
Engelvaart Bodywear
Marleen Evertsz, oprichter van
handelshuis GoldRepublic
Femke Furne, oprichter van meubel- en woonaccessoiremerk FEST
Anneloes van Gaalen, eigenaar
van Indie Brands en schrijver van
boeken over de creatieve industrie
Mirte Gosker, antropoloog en
startup-expert
Annemarieke de Haan,
vicepresident marketing van
Unilever Benelux
Ananda Hagens, oprichter van
kinderdagverblijf Curious Kids
Boukje Heinrichs, directeur van
Van der Valk Hotel Uden/Veghel
Victoria Houwen, mede-oprichter
van Label Me, een begeleidingsbureau voor sport-, media- &
entertainmentprofessionals
Anke Huiskes, European market
developer van Pebble
Clara Hupkes-Bovenberg,
mede-oprichter van concept
bakery store Betty Blue
Vivian ter Huurne,
weddingplanner
Dayanara Ilaria, oprichter van
werving- & headhuntersbureau
The TalentSource
Caroline de Jager, pop-updeskundige en eigenaar van 3isacrowd
Marieke Jonker, oprichter van
online platform We Want Cinema
Katja Kapteijns, mede-eigenaar

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

van Twiske Haven & Jachtclub,

commercieel directeur van A la
Carte Cruises en hospitalitymanager van Tal Ship Minerva
Kristel Kuit, mede-oprichter van
Headroom Assistance, bedrijf dat
assistenten op abonnementsbasis
regelt
Sophia Kerkhof-Schneider,
Senior Brand Manager bij Vrumona
Claudette Martens, oprichter
van IT-detacheringsbureau
Neomax
Manon Michelle Monhemius,
organisator van VONK co-creatie
events en Campaign Manager bij
Teach to Fish
Yvette Nieuwboer, medeoprichter van concept bakery
store Betty Blue
Floor van de Pavert, oprichter
van Single Quantum en consultant
voor high tech startups
Candy Reding, oprichter prbureau Iconic Studios
Sofie Rockland, eigenaar van
erotisch lifestylemerk 210th
Irma Schijf, teamleider Opsporingsberichtgeving & Vermiste
personen en implementeerder
van Amber Alert
Sabine Schoorl, mede-oprichter
van Toolinq, private network voor
de zakenwereld
Joni Smeenk, oprichter van
belastingvrije shopsite Vatfree.
com
Ingrid Tappin, mede-oprichter
van Toolinq, private network voor
de zakenwereld
Adrienne van Veen-Dijckmans,
oprichter van MKBCollectieven
Celina Wang, verantwoordelijk
voor Shell LiveWIRE, dat innovatieve ondernemers steunt
Nina Weerman, oprichter van
Nice fruitijsjes

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

CREATIEF

actrice
* Katja
 Herbers,
actrice
* Sylvia
Nanda Hoeks,
oprichter van
* kaarten deenJager,
posterwebsite The

zangeres
* Shirma
 Rouse,
van Sandwijk,
* Rosanne
mezzosopraan
* Marcia
 Savelkoul, lid van in
diepop/harmonieuze

birds & the bees

* Rosa
 Arnold, van muziektheaterduo VIA Berlin
Susanne
regisseur
electrofolk-band Bells of Youth
*
 Kennedy,
Carole
Baijings,
interieurdesigner
Nastaran
Razawi
Khorasani,
actrice
*Anne Barnhoorn, scenarioschrijver * theateractrice

* Elise
 Schaap,
Charlotte
Schenk,
* Wiske
 Beemsterboer,
* ter
 online platform mede-oprichGillian
King,
eigenaar
van
Het
OURGROUND
* mede-eigenaar

* Leerhuis,

van make-upbar
een praktijk voor kindeAngela
Schijf, actrice
*

Doordeweeks
ren met leerproblemen, en ro* Celinde
 Schoenmaker,
Natasja
Bennink,
beeldhouwer
manschrijver
musicalactrice
* Tineke
 Beunders, interieuractrice
Schothorst, harpist
* ontwerper

* Melody
 Klaver,
* Anne
 vanSlagmolen,
en oprichter van
Nelleke
Koop, filmmaker
Dagmar
van
*

*

Ontwerpduo
Maartje
Korstanje,
kunstenares
muziektheaterduo
VIA
Berlin
* Sharon
 Kovacs, soul-&jazz-zange- Sabrina Starke, singer-songwriter
Maren
Bjorseth,
regisseur
* Eefje
 Blankevoort, mede-maker * res

* Anouk
 Steketee, mede-maker
* van
 een webdocumentaire over
*

Anouk
Kruithof, beeldend
van een webdocumentaire over
*

Rwanda en verzoeningssoap De
Rwanda en verzoeningssoap
kunstenaar
Nieuwe Dageraad
Willemijn
Lamp,
bedenker
en
De Nieuwe Dageraad
* co-directeur

Bos, lid van indiepop/
van literair festival
* Leonie
electrofolk-band
* Estelle
 Stijkel, lid van indiepop/
Bells of Youth
Read my world
harmonieuze electrofolk-band
actrice
Lange, dj Miss Melera
Bells of Youth
* Medi
 deBroekman,
* Kim
 deLeussink,
Nina
Bruijn,
mede-eigenaar
van
Jolien
theatermaker
en
Tarami, actrice
* foodblog

* schrijver

* Maryam
 Timmerman,
Chickslovefood.com
Maaike
presentatri* ce
musicalElja
Looijestijn, oprichter van
* Annemieke
actrice, ook invanhetDam,
*

Duitstalige gebied
Utrechts tijdschrift De Dakhaas
Turpijn, mede-oprichter
* Milou
 creatief
Esperanza
Denswil,
a.k.a.
Pink
Sabine
Lubbe
Bakker,
van
online platform
* Oculus,
 schrijver en soulzangeres * documentairemaker

OURGROUND
regisseur
tourmanager en
* Saskia
 vanDiesing,
* Lisa
 Meijntjes,
* Marieke
 van der Velden, fotoCato
Dijck,
blueszangeres
van
backing
vocalist
van
Happy
Camgraaf
* band
 MY BABY en theateractrice
per en cateraar, gastvrouw, kok en
actrice
* Lotte
 Verbeek,
Dijk, mede-oprichter
patissier van restaurant De Klub
Hellen
Vissers,
lid van indiepop/
* Nathanja
van A Talevan
* harmonieuze

of a Tub, onafhankelijke
electrofolk-band
Floor
van der Meulen, filmmaker
*

non-profit projectruimte voor
Lisa Moree, lid van indiepop/
Bells of Youth
* harmonieuze
exposities
electrofolk-band
actrice en regisseur
* Sanne
 Vogel,
theatermaker
Bells of Youth
Eveline
Vroonland,
singer-song* Laura
CarolynvanH.Dolron,
* writer

mede-oprichter
Urita
Mual, zangeres
* van
 A Tale ofDrake,
*

a Tub, onafhankelijke
* Fleur
 van Muiswinkel, mede* Suzanne
 Wallinga, mede-oprichnon-profit projectruimte voor
oprichter van A Tale of a Tub,
ter van A Tale of a Tub, onafhanke-

*
*
*
*

exposities
Jildou Fleur, mede-eigenaar
van make-upbar Doordeweeks
Anne Geene, fotograaf
Marijke Groeneveld, fotograaf
Zarayda Groenhart, oprichter
van online platform en talkshow
theWhyGirl
Elise Gruppen, mede-eigenaar van
foodblog Chickslovefood.com
Abke Haring, toneelhuismaker
Ellen Havenith, filmproducent
Marjolijn van Heemstra, theatermaker, columnist en schrijver

*
*
*
*

la Nia, dj
* Carita
 Njiokiktjien,
Ilvy
Fotograaf des
* Vaderlands

Philippens, violist
* Rosanne
 Pieters,
theatermaker
* Davy
Nina Polak, romanschrijver
en
* cultuurjournalist

* Lieke
 Poppelaars, internationaal
decoratieschilder
portretfotograaf
* Robin
 devanPuy,Reijen,
Anouk
kunstenaar
* Floor
 Rieder, illustrator
* Channah

*  van t Riet, zangeres

non-profit ruimte voor exposities

lijke non-profit projectruimte voor

exposities
Mathilde van der Weerd, general
manager van drie Postillion Hotels
Nia Weijers, schrijver
Hannah van Wieringen, fictieschrijver en dichter

*
*
*

ECO

* Choanou
 Aalders, ontwerpt samen met haar zus Shardey onder
de noemer Taj ringen met een
boodschap
Shardey Aalders, ontwerpt samen met haar zus Choanou onder
de noemer Taj ringen met een
boodschap
Lisanne Addink-Dlle, oprichter
van duurzaam ontwerpbureau
VerdraaidGoed
Bibi Bleekemolen, onderzoeker
voor Fairphone
Femke Boersma, director en mede-eigenaar van IT-bedrijf Turnkey
Solutions, dat software ontwikkelt
voor duurzaamheidsmanagement
Maartje Borst, oprichter lunchcaf Koffie ende Koeck
Jennifer Breaton, mede-oprichter
van Zeewaar, de eerste commercile zeewierboerderij van Nederland
Sivian Breemhaar, oprichter
van Afriek, dat blazers en andere
kleding produceert in Rwanda
Kathelijn Brouwers, medeoprichter van duurzame kledingwinkel KooS 72 in Eindhoven
Claudia van Bruggen, oprichter
van webwinkel Rood met zwarte
stippen, voor natuurlijke bestrijdingsmiddel tegen tuinplagen
Jacquelien Bunt, mede-oprichter
van sociale marktplaats Discovered
Anja Cheriakova, mede-oprichter
van duurzaamheidsbedrijf Urban
Seeds
Masha Cheriakova, mede-oprichter van duurzaamheidsbedrijf Urban Seeds en oprichter van social
trainingsprogramma SocStarter
Alexandra Duvekot, kunstenaar,
muzikant en oprichter van de plantulance en het plantenorkest
Laura Estvez, mede-oprichter
van vegan lunchroom DopHert
Eva Gladek, oprichter en eigenaar
van Metabolic, adviesbureau voor

*
*
*
*
*
*
*
*
*

*
*
*
*
*
*

*

maatschappelijke verandering
Sophie Gordeijns, mede-oprichter
van duurzame kledingwinkel KooS
72 in Eindhoven
Kristel de Groot, oprichter van
superfoodwebsite Your Superfoods
Marieke Havermans, oprichter
van milieuvriendelijke grafkistenontwerpbedrijf Onora
Wendelien Hebly, mede-oprichter
van Yoni, voorvechter voor biologische katoenen tampons,
maandverband en inlegkruisjes
Chantal Inen, oprichter van The
Punchy Pack, een creatief bureau
voor social entrepeneurschap, en
de Partnership Verkiezing voor investeringen in ontwikkelingslanden
Lorette der Kinderen, oprichter
van interactief, duurzaam en eerlijk
lifestylemagazine Just Be It en
communicatie- & PR-bureau Blyde
Rachelle Klaassen, oprichter
van het eerste plantenasiel van
Nederland
Helen Kranstauber, founder van
Food Film Festival en foodeventorganisator Food Cabinet
Rens Kroes, voedingsdeskundige
met eigen foodcoachingspraktijk
en foodblog
Georgina Kwakye, oprichter van
de stichting Pimp My Village, die
dorpen in ontwikkelingslanden
ondersteunt
Mariah Mansvelt Beck, mede-oprichter van Yoni, voorvechter voor
biologische katoenen tampons,
maandverband en inlegkruisjes
Liset Meddens, nationale cordinator van de campagne Fossielvrij
NL
Ginny Mooy, oprichter van
stichtingen Mind to Change en
KickEbola.org
Thalita van Ogtrop, mede-oprichter van online platform The Next
Closet
Lieke Pijpers, mede-oprichter van
online platform The Next Closet
Balda Postma, mede-oprichter

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

*

van vegan lunchroom DopHert

Angle Reinders, universiteitsprofessor en ontwikkelaar van
nieuw systeem voor zonne-energie op Indonesisch eiland Papua
Meike Rijksen, hoofd campagneleider bij foodwatch, waakhond
voor de Nederlandse voedselindustrie
Noortje Schrauwen, spreker en
projectleider bij adviesbureau
Search voor duurzame veranderingen bij bedrijven
Joszi Smeets, directeur van Youth
Food Movement Nederland
Rebecca Wiering, mede-oprichter
van Zeewaar, de eerste commercile zeewierboerderij van Nederland
Merel Wildschut, mede-oprichter
van blog De Groene
Meisjes
Nanda Wintjes,
eigenaar van webshop
I am Recycled
Jamie van der Zijl,
mede-oprichter van

*
*

scheikundige
* Celia
 Berkers,
associate
* Annelien
professor Bredenoord,
Medische Ethiek bij het

*

UMC Utrecht
Neelke Doorn, civiel ingenieur,
filosoof en universitair docent
Ethiek van watermanagement aan
de TU Delft
Anita Elberse, hoogleraar aan de
Harvard Business School in Boston, deed onderzoek naar de
macht en het succes van sport- en
Hollywoodsterren
Denise Eygendaal, orthopedisch
chirurg
Hilde Geurts, neuropsycholoog
en
bijzonder hoogleraar autisme aan
de UvA en het Dr. Leo Kannerhuis
Chahinda Ghossein, promovendus op hart- en vaataandoeningen
bij vrouwen en een van de
cordinatoren van Queen of
Hearts
Elise Giaccardi, doet onderzoek
naar communicatietechnologie
en is voorzitter van Interactive
Media Design
Henne Holstege, biochemicus,
doet onderzoek naar het uitblijven
van
dementie bij gezonde 100-plussers
Erdi Huizenga, tropenarts van de
Lion Heart Foundation
Hanneke Hulst, neurowetenschapper
Aniek Ivens, doet onderzoek naar
de rol van darmflora in de opname
van voedingsstoffen
Floor Jansen, kinderneuroloog en
cordinator van een studie naar
epilepsie bij kinderen.
Winny de Jong, datajournalist
Renske Keizer, bijzonder hoogleraar Vaderschap aan de UvA
Klazina Kooiman, doet onderzoek
naar een nieuwe methode om
hart- en vaatziekten te genezen
Linetta Koppert, oncologisch chirurg en stuwende kracht achter het
Academisch Borstkankercentrum
Victoria van Krieken, directeur
van Stichting Liberation Route
Europe

*

*
*

*
*

*

*

*
*

blog De Groene Meisjes

KNAPPE
KOPPEN

Aartsma-Rus,
* Annemieke

onderzoekt een nieuwe therapie

*

voor de spierziekte Duchenne.

Sophie van Baalen, doet onderzoek naar een betere samenwerking tussen artsen en technische
onderzoekers
Nienke Bakker, conservator
schilderijen van het Van Gogh
Museum
Deniz Bakent, hoogleraar
Keel-, Neus- en Oorziekten aan
het UMC Groningen
Ingeborg van Beek, blogger op
telegraaf.nl over haar eigen
hersentumor en eigenaar van
communicatiebureau Shake the
tree

*
*
*

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

gepromoveerd
* Anne
met eenLeferink,
nieuwe methode om bot-

*

en kraakbeenweefsel te creren
Cynthia Liem, pianist van het
Magma Duo, docent aan de TU
Delft en doet onderzoek naar hoe
digitale technologie de beleving van
klassieke concertuitvoeringen
kan ondersteunen
Karianne Lindenhovius, industrieel ontwerper en innovatiemanager
Anne-Wil Lucas-Smeerdijk,
VVD-Kamerlid en oprichter van
#StartupNL
Marieke Martens, hoogleraar
Human Factors aan de Universiteit
Twente, doet onderzoek naar de
rol en het gedrag van de bestuurder in de overgang naar de zelfrijdende auto
Kitty Nijmeijer, hoogleraar membraantechnologie aan de Universiteit Twente
Mechteld van den Oord, oprichter
van de website De Advocatenwijzer
Sanne Piepers, neuroloog
Michelle Rietbergen, gepromoveerd op onderzoek naar de relatie
tussen keelkanker en orale sex
Brechtje Riphagen, oprichter van
Innofuse, voor medicatietoedingen aan couveusebaby's
Judith Rosmalen, hoogleraar
psychosomatiek aan het UMC
Groningen
Carola Schouten, Tweede Kamerlid van de ChristenUnie
Marie-Jos van Tol, doet onderzoek naar depressies
Jorien Vonk, deed onderzoek
naar de effecten van klimaatveranderingen op arctische rivieren en
permafrost
Laura van Waas, doet onderzoek
naar staatloosheid
Hanneke Wigman, doet onderzoek naar het ontstaan van psychoses
Renske van Wijk, deed onderzoek
naar de effectiviteit van babyhelmpjes

*
*
*
*
*
*
*
*
*

*
*
*
*
*
*

LIKETHIS
* Heleen
 Willemsen, bedenker van Jantien
Herfst, mede-oprichter
de Babybloom-couveuse
*

van
House
of Einstein, waar
Heidi
Witteveen,
onderzoeker
* aan
 de Universtiteit Twente en
mannen via Skype handgeselecbetrokken bij de ontwikkeling
van een unieke armprothese

MODE

* Dewi
 Bekker, ontwerper van
MOAM ontwerpersgroep, een

model
* Julia
 Bergshoeff,
Susan
Bijl,
ontwerper
* ripstop
 nylon tassen van
* Laura
 Bos, mede-oprichter van
het canvastassenmerk
modeontwerperscollectief

*
*
*
*

FISH&WOODS
Janine van den Bosch,
schoenenontwerper
Annely Bouma, model
Amber Brandsma, mede-oprichter
van modelabel Nieuwe Meuk
Josine Castelein, bedenker
van TEES en oprichter van JSN
Fashion, een ondersteuningsbedrijf voor kledinglijnontwerpers
Esther Dorhout Mees, fashion
designer en eigenaar van label
Dorhout Mees
J olanda van Eijk, ontwerper en
oprichter van Eijk schoenen
Jamie Faber, stylist, modeblogger
en oprichter van schoenenlijn
So Jamie
Sanne Faber, ontwerper van
MOAM ontwerpersgroep, een
modeontwerperscollectief
Jiska Fischer, mede-oprichter
van het canvastassenmerk
FISH&WOODS
Liselore Frowijn, fashion designer
en creative director van een
accessoirecollectie bij Mantero
Seta S.p.A.
Daphne Groeneveld, model
Danielle van Grondelle, plussize
model
Elvira t Hart, ontwerper van
Wearable drawings-collectie en
de leren beha van Lady Gaga
Urs Hasham, runt kledinglabel

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

* Marloes
 Hoedeman, oprichter
van internationaal lingeriemerk
teerde outfits bestellen

*

Love Stories
Angela Jansen, mede-initiatiefnemer van LENA Fashion Library,
een bibliotheek voor kleding
Diana Jansen, mede-initiatiefnemer van LENA Fashion Library,
een bibliotheek voor kleding
Elisa Jansen, mede-initiatiefnemer van LENA Fashion Library,
een bibliotheek voor kleding
Bibi Janus, oprichter van
kledingmerk Sunaj
Nawie Kuiper, fashion designer
Els Kuijt, mede-oprichter van
modelabel Nieuwe Meuk
Lieke van Lexmond, ontwerpt
samen met haar zus Jetteke voor
sieradenlijn Lexmond vs Lexmond
Jetteke van Lexmond, ontwerpt
samen met haar zus Lieke voor
sieradenlijn Lexmond vs Lexmond
Dominique Michon, oprichter
van accessoirelijn voor hoge
hakken Heel up
Sella Molenaar, mode-illustrator
en blogger voor Stijlmeisje.com
Peggy van Neer, ontwerper van
SNURK-beddengoed
Mieke van Nuland, maakt als
Mieke-Johanna tassen en
accessoires van gercycled leer
Sanne Overmaat, mede-oprichter
van winkels Things I like, Things
I love
Julie de Ruijter, ontwerper
van MOAM ontwerpersgroep, een
modeontwerperscollectief
Sheyla Sahil, modeontwerper
Suzanne Smulders, medeinitiatiefnemer van LENA
Fashion Library, een bibliotheek
om kleding te lenen
Stella Soekhlall, eigenaar van de
site Stellastyle, waarop het merk
Lorna Jane exclusief in Nederland
wordt verkocht
Malou van Soest, oprichter

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

van accessoirelijn SANTA CH

* Anoek
 Eckhardt, chef corporate
communications en PR-baas en
Stone, internationaal
* Lara
topmodel
woordvoerder voor LinkedIn
Mei
Ling
Tan,
mede-oprichter
van
 Eikelenstam, eigenaar van
* House
 of Einstein, waar mannen * Suzan
webshopper E-commerce
Erp, samen met Femvia Skype handgeselecteerde
* keBarbara
 Sterkenvanblogger
over ouderoutfits bestellen
schap op me-to-we.nl
Evelien
Tomaszewski,
fashion
* editor
 en eigenaar van modeblog Mascha Feoktistova, eigenaar van
* website
 Beautygloss en YouTubeevetomaszewski.com
* Anne
 Vedder, mede-oprichter van vlogger
Feathers Luxury en persoonlijke
* Barbara
 van der Giessen, oprichter van website Inspiratie op Locasieradenlijn Just Franky
voor eventlocaties
* Esther
 Vedder, samen met twee- tie,
Noor
fashionblogger op
lingzus Anne mede-oprichter van
* Queen
 deofGroot,
Jetlags
Feathers Luxury en Just Franky
Hofland, bedenker van
* Petra
 Verwaal, mede-oprichter * Nikky
apps Spot & Shop en Swipe &
van winkels Things I like, Things

*
*
*
*

I love
Ilja Visser, internationaal
modeontwerper
Mirte van Wijngaarden, ontwerper van mannenmodecollectie
Janine Willems, oprichter van
streetwearmerk MOST HUNTED
Anna Winkelmolen, oprichter
van customize-schoenenwebshop
Anna van Mills
Tess van Zalinge, ontwerper
van MOAM ontwerpersgroep, een
modeontwerperscollectief

*

ONLINE

* Danique
 Bauer, oprichter van inspiratiewebsite whatiwouldbuy.
*

com
Lieke Boon, coach bij Rails Girls
en co-organisator van PyLadies
Amsterdam, een programmeeropleiding voor meisjes
Anouk Bos, oprichter van modebloggersnetwerk Creators of Desire en Buro Hashtag, gericht op
Instagrammarketing
Lotte de Bruijn, directeur van
branchevereniging Nederland ICT
Anne de Buck, eigenaar van lifestyle- en travelplatform Your Little
Black Book
Jos van Dalen, oprichter van
ICT-detacheringsbureau Qiss IT

*
*
*
*

*

Shop
Diane Janknegt, oprichter van
WizeNoze, software voor kindvriendelijke content
Rosanne Jansen, mede-initiatiefnemer van 9straatjesonline.nl
Francisca Kapar, eigenaar van
OmniP Labs BV, dat duurzame
technologien inzet voor schonere
steden in industrien
Fieke Knppe, mede-oprichter en
reisblogger bij GirlsLove2Travel,
een online travel magazine
Manon Kosterman, mede-oprichter en reisblogger bij GirlsLove2Travel, een online travel magazine
Simone Levie, online businesscoach
Frances Lichtenberg, eigenaar van
Foodgloss, het grootste YouTubefoodchannel van Nederland
Marte van Liere, oprichter en eigenaar van bloggerplatform Moderne Hippies
Valerie van der Meer, mede-initiatiefnemer van 9straatjesonline.nl
Noor Meyjes, mede-oprichter
van online interieurmagazine en
-webshop Designed for Living
Yara Michels, eigenaar van inspiratieplatform Chapter Friday
Negin Mirsalehi, modeblogger
met een miljoen volgers uit 145
landen
Lonneke Nooteboom, stylist,
personal shopper en stijladviseur

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

van der Nol, mede* Christel

oprichter van online community

en eigenaar van blog Style my day

*

#FITGIRLCODE
Jantien Nunnikhoven, mede-oprichter van online interieurmagazine en -webshop Designed for Living
Anna Offermans, interactieontwerper voor o.a. Allerhande.nl
Muriel Oonincx, oprichter van
online magazine famme.nl
Jolla Opraus, mede-oprichter
van How 2 Spend It, online community over financile zaken voor
vrouwen
Celine Prins, oprichter van Modellist-ID, online sociaal platform voor
modellen wereldwijd
Lilian Radovac, mede-oprichter
van app Wens een herinnering
Birna van Riemsdijk, ontwerper
van software die zich aanpast aan
de normen en waarden van haar
gebruikers
Sabin Roex, oprichter online marketingbureau Hide and Seek
Martine Rooth, oprichter van Onlinevoorjou.nl en Fysiovoorjou.nl,
voor online fysiotherapie die je
thuis krijgt
Tessa Ruggle, mede-oprichter van
app Wens een herinnering
Rieneke Schaap, mede-oprichter
van Studio Bleep, dat games met
een boodschap maakt
Suzanne Slee, foodblogger op
Food Bandits
Femke Sterken, samen met Barbara van Erp blogger over ouderschap op me-to-we.nl
Patricia Tang, eigenaar van organisatie- en communicatiebureau
2words en mede-eigenaar van
Florisgifts
Sarah Thurlings-Heijse, directeur
Stichting Oneindig Noord-Holland
Karinka Tiekstra, oprichter van
videoconsultwebsite spreekkameronline.nl
Linda Tol, trendwatcher, stylist en
blogger
Amy Vogtlnder, vicepresident
product management van Science

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

Direct, platform voor wetenschappelijke boeken en tijdschriften

Aranka van der Voorden, medeoprichter van online community
#FITGIRLCODE
Imke Walenberg, biedt kunstenaars een platform als Stijlmeisje
Merel van der Wees, mede-oprichter van Studio Bleep, dat
games met een boodschap maakt
Viola Welling, mede-oprichter en
reisblogger bij GirlsLove2Travel,
een online travel magazine
Nathalie van Wingerden, medeoprichter van How 2 Spend It, online community over financile zaken
Elise van Wonderen, oprichter
van online modewinkel Mode-

*
*
*

*
*

*

STOER

Bil, medisch adviseur bij

* Karla
Artsen Zonder Grenzen
Blanksma, tropenarts en
* Josine
bestuurslid van Artsen Zonder
Blom, amazone in het
* Merel
Nederlands paardensportteam
Boer, schaatser
* Margot
Gaya
Branderhorst,
* actrice en oprichter vanzangeres,
Grenzen

*
*
*
*
*
*

burgerinitiatief straatintimidatie
Nadine Broersen, meerkampatleet
Carolijn Brouwer, zeiler
Bette Dam, onderzoeksjournalist
en Afghanistan-specialist
Ellen van Dijk, profwielrenner
Annecarijn Flens, Luitenant ter zee
Madiea Ghafoor, lid van de estafette-hardloopploeg, die Nederlands
recordhouder is op de 4x100 meter
Lotje Horvers, mede-oprichter van
boutique-hostel Cocomama
Anika Jacobs, mede-oprichter van
boutique-hostel Cocomama
Adriana Gonzalez Hulshof, directeur van Stichting Amsterdam Art
Wassila Hachchi, Tweede Kamerlid
voor D66
Linda Hakeboom, journalist en
programmamaker

*
*
*
*
*

atleet
* Sifian
 Hassan,
Head, lid van de lichte
* Maaike
dames dubbelvier-roeiploeg
die

*

wereldkampioen werd
Roxanne Hehakaija, straatvoetballer en oprichter van Favela
Street, waarmee ze meisjes in
sloppenwijken sportactiviteiten
leert neerzetten
Eveline Hensel, directeur van
museum Micropia
Ellen Hoog, hockeyer
Paula de Jong, jongste predikant
van Amsterdam
Esm Kamphuis, bobsleer
Larissa Klaassen, wielrenner en
ontwikkelaar van internationale
methodiek om wiskundige symbolen toegankelijk te maken voor
blinden
Carien Kleibeuker, schaatser
Eva Koreman, dj, voice-over,
schrijver en columnist
Mirte Kraaijkamp, lid van de
lichte dames dubbelvier-roeiploeg
die wereldkampioen werd
Jalou Langeree, kitesurfer
Marrit Leenstra, langebaanschaatser
Frederique Lips, oprichter van
College-Club, collegereeksen in de
avonden voor young professionals
Karen Loos-Gelijns, Kapitein-luitenant ter zee en eerste vrouwelijke
lid van de Admiraliteitsraad van de
Koninklijke Marine
Cheryl Maas, freestyle snowboarder
Bibian Mentel, paralympisch
snowboarder
Jorien ter Mors, shorttracker
Shirin Musa, oprichter van Femmes for Freedom, tegen huwelijksdwang
Ilse Paulis, lid van de lichte
dames dubbelvier-roeiploeg die
wereldkampioen werd
Elaine Pen, amazone in het Nederlands paardensportteam
Kim Polling, judoka
April Ranshuijsen,
wereldkampioen rolstoelhockeyen
en vice-fractievoorzitter voor
GroenLinks in Nijmegen

Marlou
paralympisch
* atleet
 envanhetRhijn,
gezicht van een

*
*

internationale Nike-reclame
Sharon van Rouwendaal,
zwemmer.
Jamile Samuel, lid van de estafette-hardloopploeg, die Nederlands
recordhouder is op de 4x100 meter
Tessa van Schagen, lid van de
estafette-hardloopploeg, die
Nederlandsrecord-houder is op
de 4x100 meter
Dafne Schippers, uitgeroepen tot
beste atlete van Europa, Europees
kampioen op de 100 meter en op
de 200 meter, lid van de estafettehardloopploeg, die Nederlands
recordhouder is op de 4x100 meter
Anna Stolyarova, oprichter van
Street Art Museum Amsterdam.
Sanne Terlingen, onderzoeksjournalist en adjunct-hoofdredacteur bij OneWorld.nl.
Kim Troeijen, coureur bij Supercar
Challenge, advocaat en bestuurder
bij Stichting Benelux Racing
League Light.
Marike van der Velden,
eigenaresse van grootste high
class escortbureau van Nederland
Hiske Versprille, restaurantrecensent en verslaggever bij Het Parool
Judith Vis, bobsleer
Elma de Vries, inline skater
Wendy Vrijenhoek, stuntvrouw
Foske Tamar van der Wal,
marathonschaatser en inline skater
Annouk van der Weijden,
schaatser
Merel Westrik, presentatrice van
RTL Nieuws
Sarina Wiegman, assistent-coach
van het Nederlands vrouwenvoetbalelftal
Nicole de Wolf-Fabricius,
luitenant-kolonel
Lisa Wrner, lid van de lichte
dames dubbelvier-roeiploeg die
wereldkampioen werd
Ireen Wst, schaatser

*
*
*
*
*

*

*
*
*

*
*

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

*

*
*

*
*
*
*
*
*
*
*
*
*
*

TEKST ROOS SCHLIKKER | ILLUSTRATIES HELEN VAN VLIET

HET LIGT OP
DE ANK EN
HET APT
De crisisman. Hopelijk hoef je hem nooit te
ontmoeten, want eerlijk waar: erger dan een
ontslagen man thuis wordt het niet. Gelukkig zijn
er trucs om hem uit zijn pyjama te krijgen.

De Europese karper, Cyprinus carpio, is

een beenvis uit de orde van karperachtigen.
De vis kan tot honderdtwintig centimeter
lang worden. De karper is herkenbaar aan
zijn vier baarddraden, twee korte op de
bovenlip, twee lange in de mondhoeken
en de lange rugvin met zeer sterke eerste
vinstralen. In de natuur kan hij 30 tot 40
jaar worden.
Toegegeven: zon man op de bank die de
hele dag onderuit gezakt naar Vis TV zit
te kijken, brengt grote voordelen met zich
mee. Zo gaat je biologische kennis met
sprongen vooruit. Zag je voorheen amper
het verschil tussen Nemo en een paling,
nu kun je tijdens een etentje enorm veel
indruk op vrienden maken door te melden
dat de anaalvin van de karper wel acht tot
negen centimeter lang kan worden. Hoewel, vrienden? Het is de vraag of je die nog
hebt. En of je berhaupt nog ergens uitgenodigd wordt. En of je een etentje wel kunt
betalen.

ALLES KAN KAPOT

We kunnen er monter en optimistisch over
doen, maar eerlijk gezegd is er weinig erger
dan een man die ontslagen wordt. Ben je
eerst gezellig het clichmatige tweeverdienersstel met een dubbele auto voor de deur,
een lekker huis en een dito bankrekening,
verliest meneer zijn baan en zit jij met een
lethargische droefsnoet opgescheept. De
crisisman. Hij zit op de bank en hij zapt.
Een ver-van-je-bedshow? Vergeet het maar.
De kans dat je met de crisisman te maken
krijgt wordt met de dag groter. Momenteel
zijn bijna 850.000 Nederlanders al werkeloos
en dat aantal stijgt met 700 per dag.
Natuurlijk, jouw Sjoerd, Arie of Peter is
buitengewoon getalenteerd, ambitieus en
capabel, maar dat zegt niets. Het bedrijf waar
hij werkt kan failliet gaan, zijn chef die hem
altijd de hand boven het hoofd houdt, wordt
er zelf uitgebonjourd of er wordt besloten om
dat wat hij zo goed kan door handige handjes
in India te laten doen.
En daar zit hij dan, met hangende schouders
voor de televisie. Geen dagbesteding, geen
agenda, geen toekomstvisie. Claudia (38,
etaleur) kan er over mee praten. Jochem had
een eigen bedrijf in de import van tuinspullen.
Van tuinkabouter tot windlicht. Maar drie
jaar geleden ging het mis. Hij had een grote
order in China geplaatst en raakte het spul
aan de straatstenen niet kwijt. Uiteindelijk
is zijn bedrijf failliet gegaan. Weg droom.
En weg ambitie. Ja. In het begin begreep ik
heel goed hoe moedeloos hij was. Hij is voor
een ton het schip in gegaan en was alles kwijt.
Natuurlijk moet je daar van bijkomen. Maar
zijn manier van bijkomen was dat hij boos
werd op alles en iedereen. Eerst op die Chinezen, toen op de bank die hem geen extra
krediet had willen verstrekken en daarna op
de politiek die volgens hem te weinig doet om
het land uit de crisis te helpen. Hij lag de hele
dag RTL Z te kijken. Had ik een mooie etalage ingericht en vertelde ik er enthousiast over,

kon hij alleen maar brommen dat die winkel

toch wel failliet zou gaan omdat alles failliet
ging. Tamelijk sfeerverlagend dus. Ik durfde
op een gegeven moment echt niet meer met
blije werkverhalen thuis te komen.

GAMEN, GAMEN, NIET OPRUIMEN

Op zich is het natuurlijk begrijpelijk dat een
man die net ontslagen is niet dolblij met zijn
onderbroek op zijn hoofd in zijn blote pielemuis Happyyyyyy van Pharell staat te zingen. Hoewel? Hij zou er wel alle tijd voor
hebben. Maar menig man ontpopt zich tot
mopperkont eersteklas. Of er maakt zich
een totale apathie van hem meester. Dat zag
Eline (29, stewardess) gebeuren bij Rob. Al
jaren klaagde Rob dat hij te weinig tijd had.
Hij had een zware baan bij een bedrijf dat
computergames ontwikkelde. Hij werkte
zestig uur in de week en kwam nooit toe aan
sporten of gezellige avonden met vrienden.
Hij had het altijd druk en voelde zich behoorlijk gehaast. Anderhalf jaar geleden verloor
Rob zijn baan. De markt in games loopt niet
zo lekker en Rob is daarvan de dupe geworden. In eerste instantie was hij er niet rouwig
om. Hij riep zelfs monter dat hij nu eindelijk
tijd zou krijgen voor zichzelf en dat hij van de
gelegenheid gebruik zou maken om zich eens
lekker uitgebreid op de toekomst te bezinnen. Maar dat blijkt in de praktijk tegen te
vallen. Ja, Rob verdiept zich nog altijd in zijn
vak, de game-industrie, maar dan alleen
maar als consument. Ik overdrijf niet als ik
zeg dat hij minstens acht uur per dag schiet-

IK OVERDRIJF NIET ALS

IK ZEG DAT HIJ MINSTENS
ACHT UUR PER DAG
SCHIETSPELLETJES ZIT
TE SPELEN

 spelletjes zit te spelen. Als ik thuiskom, kijkt

hij mij vragend aan. Hoezo baal ik ervan dat
er nog niet is opgeruimd? Dat gaat ie straks
heus wel doen. En hoezo mopper ik dat hij
geen sollicitatiebrieven stuurt? Daar is hij
anders hard over aan het nadenken. O, en
trouwens wat eten we eigenlijk? Dat vraagt
hij aan mij. Terwijl hij de hele dag op de
bank heeft gelegen. Ik vind het niet te doen.
Daar staat Eline niet alleen in. Uit onderzoek
van het Amerikaanse Money, Meaning &
Choices Institute blijkt dat zeker de helft van
de relaties ernstig te lijden heeft als een van

DE CRISISMAN, ZO PAK JE
HEM AN
H eb oog voor zijn leed. Hij zal boos zijn,
verdrietig, op zijn pik getrapt en in het
slechtste geval alle drie tegelijk. Benoem
het, praat erover en kom niet meteen met
panklare oplossingen.
Ga een keer in de week om de tafel zitten
en bespreek dan zijn nieuwe stappen op
het carrirepad. Door daar elke week een
half uur voor in te ruimen, hoef je niet
elke dag tegen hem te zeuren dat hij
moet solliciteren.
H ou het licht en luchtig. Ja, je baan verliezen is vervelend, maar als de eerste
verwerking achter de rug is, mag hij best
inzien dat er ergere dingen zijn. Het is niet
voor eeuwig. Mits hij natuurlijk stopt met
Vis TV kijken.
H ou je eigen succesverhalen even voor je.
Mannen zijn gevoelige zielen met kwetsbare egos. En er is voor een man niets zo

beide partners ontslagen wordt. Stephen

Goldbart, psycholoog van datzelfde instituut,
zegt zelfs: Geld is tegenwoordig het meest
beladen onderwerp tussen partners dat er is.
Het is te vergelijken met het onderwerp sex,
vijftig jaar geleden. Dat komt doordat wat je
verdient gelinkt wordt aan macht, zelfvertrouwen en identiteit. Raak je kortom je
baan kwijt, dan voel je je machteloos, je
wordt onzeker en weet niet meer goed wie je
bent. Annemiek (30, voormalig bedrijfsleider
in een restaurant) beaamt dat. Zij raakte een
jaar geleden haar baan kwijt toen de zaak
failliet ging. Ik had mijn ziel en zaligheid in
mijn werk gestoken. Ik draaide extra diensten, maakte lange dagen. Ik vond dat niet
erg, want het werk was superleuk en ik hield
ervan dat ik verantwoordelijkheid had. Maar
van de ene op de andere dag was het over.
De zaak werd gesloten, ik kon vertrekken.
Van het thuis zitten werd Annemiek
strontchagrijnig en haar vriend maakte het
alleen maar erger. Hij ging in de actiemodus. Dus hij begon advertenties voor me uit
te knippen, had het over cursussen. Ik wilde
dat niet. Ik was mijn wonden aan het likken.

EN BORDENWASSEN DAN?
Het is knap lastig als partner om te weten
wat je moet doen als je huis opeens bewoond wordt door een werkeloze sipmans.
Laat je hem zijn gang gaan, dan loop je het
risico dat hij zich zo comfortabel voelt in
het nietsdoen dat hij onderuitgezakt met
de afstandsbediening in de hand wijsheden debiteert in de trant van: Ik ben niet
lui. Ik ben alleen extreem gemotiveerd
om niets te doen (en dat zelf nog reuze
grappig vindt ook). Ga je hem voortdurend

achter de vodden zitten (Hier schat! Geweldig! Een advertentie voor bordenwasser!
Helemaal iets voor jou!) dan wordt hij daar
stapelkrankzinnig van. Wat niet onterecht
is. Maar wat dan wel? Goldbart heeft tips.
Zo zegt hij dat stellen de neiging hebben
om alleen te kijken naar de gevolgen van
het ontslag voor hun gezamenlijke budget.
Natuurlijk is het belangrijk oog te hebben
voor de praktische kant van de zaak, maar
het risico is dat je daardoor vergeet te onderkennen dat ontslagen worden domweg
pijn doet. Degene die ontslagen is, mag
daar best om rouwen. Annemiek had dat
inderdaad nodig. Ik had graag gewild dat
iemand gewoon een arm om me heen had
geslagen en had gezegd: Joh wat rot voor
je. In plaats daarvan vroegen de meeste
mensen meteen: Wat ga je nu doen?
Daar was ik niet aan toe.

GO GET THEM, TIGER

Goed, we moeten dus een beetje lief en meelevend zijn. Maar wat als onze partner dat
stiekem wel lekker vindt en zich schaamteloos wentelt in zijn eigen ongeluk? Mag je
hem echt niet achter de vodden aan zitten
als hij weer eens uren riekend uit alle gaten
met zijn hand in zijn pyjamabroek naar de
zoveelste herhaling van Beavis and Butthead heeft liggen kijken? Natuurlijk mag dat,
maar het is slim dat niet de hele tijd te doen,
zeker als je niet de ambitie hebt om te veranderen in een: Go get them, tiger. TSJAKKA!
TSJAKKA! TSJAKKA!- Emilie Ratelband.
Wat goed kan werken, is als je een keer samen om de tafel gaat zitten en een werkzoekstrategie uitstippelt. Hoe gaat hij proberen een nieuwe baan te vinden? Wat gaat hij

castrerend als een vrouw die hem op alle

fronten maatschappelijk voorbijstreeft.
Je koest houden dus en vertel hem niet
meteen van die enorme promotie die je
hebt gemaakt. Anders heb je, naast geen
dubbel inkomen, ook geen sex meer.

ER IS VOOR EEN MAN NIETS ZO CASTREREND

ALS EEN VROUW DIE HEM OP ALLE FRONTEN
MAATSCHAPPELIJK VOORBIJSTREEFT

concreet doen? Hoeveel sollicitatiebrieven

gaan er wanneer uit? Vervolgens hoef je het
er dagen niet over te hebben en aan het eind
van de week heb je een gesprek. Waar staan
we nu? Wat heeft hij gedaan? Zo hoef jij niet
de hele tijd hem te stimuleren, maar hou je
samen de vinger aan de pols.
Wat je in elk geval niet moet doen, is invullen hoe hij zijn leven moet gaan leiden, Ja, je
kunt natuurlijk een hond voor hem kopen om
hem te dwingen de straat op te gaan, maar
als hij niets met beesten heeft, is dat ietwat
sneu voor reutje Rex. En ja, jij kunt wel verzinnen dat accountant een reuze eerzaam
beroep is, maar als jouw vriend is opgeleid
als cameraman is de kans groot dat zijn hart
niet open bloeit van debet- en creditstaten.
Stimuleren mag, maar dan wel met iets waar
hij echt enthousiast van wordt. Claudia is
dat gelukt. Er zat veel woede in Jochem en
bovendien waren er veel spanningen tussen
ons. Op een dag heb ik gezegd dat ik ging
stoppen met hem goeie tips geven. Dat ik
zag dat hij alleen maar kwaad was en dat we
vooralsnog alleen daar iets aan gingen doen.
Samen zijn we onder leiding van een trainer
een paar weken enorm gaan rammen op een
bokszak. Heerlijk. Daarnaast hebben we al
die tuinmeuk waar Jochem mee was blijven
zitten therapeutisch kapot gesmeten.
En toen was het klaar. De volgende dag is
Jochem naar een vriend gegaan die fietsenmaker is met de vraag of hij een baantje voor
hem had. Hij is toen banden gaan plakken.
Niet zijn droomwerk, maar hij was weer aan
de gang. Langzaam kwam zo zijn vrolijkheid
terug. En nu? Hij heeft zich ingekocht in het
bedrijf van zijn vriend. Binnenkort openen
ze hun vierde vestiging.
Uiteindelijk is dat waarschijnlijk de beste tip:
vind samen weer iets wat echt bij hem past
en waar hij opgewonden van raakt. Zijn eigen
enthousiasme om iets nieuws te beginnen,
krijgt hem vast weer van de bank. Of dat nou
banden plakken is, een kaaswinkel beginnen
of koikarpers kweken.

WAT ETEN WE EIGENLIJK?

EN DAT VRAAGT HIJ AAN MIJ,
TERWIJL HIJ DE HELE DAG OP
DE BANK HEEFT GELEGEN!
HEB JIJ OOK EEN CRISISMAN
OP DE BANK? PRAAT MET
ANDERE LEZERESSEN MEE OP
HET FORUM

CASE 1

Passie voor
de placenta
FREDERIEK:
IK HOOP ALTIJD
DAT EEN MOEDER
WIL ZIEN WAAR
HAAR KIND IN
HEEFT GEZETEN
Lees het verhaal van Frederiek lees je verderop.

TEKST CHARLOTTE VAN DRIMMELEN | FOTOS RACHEL SCHRAVEN

BLOED
BANEN
Ze villen zonder blikken of
blozen een konijn, staan urenlang
met hun neus op een lijk of
houden dagelijks een placenta
vast. Vier vrouwen over hun
bloederige beroep.

VIVA 19

CASE 2

Samen zullen ze alles villen

PATTY (L): AAN HET EIND HALEN WE

DE BIEFSTUKJES DOOR EEN ZAK MET
BLOED. DAT VERSTERKT DE SMAAK
Lees het verhaal van Patty en Joyce lees je hier verderop.

VIVA 21

CASE 3

Sporenpuzzelaar

MAARTJE: DE LIJKEN
IN CSI ZIEN ER VAAK
VEEL TE MOOI UIT
Lees het verhaal van Maartje lees je hier verderop.

22 VIVA

CASE 1

CASE 2

Passie voor de placenta

Samen zullen ze alles villen

FREDERIEK ENGELBERT VAN BEVERVOORDE (29) IS VERLOSKUNDIGE.

TWEELINGZUSJES PATTY (L) & JOYCE

WAGENAAR (BEIDEN 28) ZIJN POELIEREN EN

HAAR & MAKE-UP: CHRISTEL MAN EN SANNE BLEEKER

Uitgeloot Ik heb bloed nooit eng of vies

gevonden, ook als kind niet. Als ik gevallen

was en mijn knie lag open, speelde ik vrolijk
verder. Eigenlijk vond ik het wel stoer, zon
bloederig been. Ik had altijd de wens om
gynaecoloog te worden, maar werd te vaak
uitgeloot voor geneeskunde. Mijn eerste
bevalling was in 2005, tijdens mijn opleiding. Het verliep vlekkeloos en ze verloor
weinig bloed. Een bevalling wordt eigenlijk
pas bloederig als de baby geboren is. De
placenta veroorzaakt een wond in de baarmoederwand, en die wond gaat bloeden. De
baarmoeder is een grote spier die, nadat de
placenta eruit gekomen is, zal samenkrimpen
om het bloeden te stoppen.
Meer dan een liter Bij een doorsnee bevalling
verliest een vrouw zon driehonderd milliliter
bloed, maar soms lijkt de bloedkraan open
te staan. Bij het vermoeden van een dreigende fluxus (meer dan een liter bloedverlies)
waarschuw ik de arts. Om zeker te weten
dat het die kant opgaat, weeg ik de met bloed
volgezogen matjes die onder de vrouw liggen.
Hoezo, vies? Ik vind de placenta oprecht
heel mooi. Het is toch bijzonder dat het
lichaam zoiets helemaal zelf maakt? Ik hoop
altijd dat de moeder wil zien waar haar baby
al die tijd in heeft gezeten, maar sommige
vrouwen vinden de placenta eng of vies.
Tegen de vlakte Als ik de baby zie komen,
zeg ik: Kom kijken joh, ik zie de haartjes!
Het is weleens gebeurd dat de man knockout ging. Op zon moment help ik hem om-

hoog, maar ik geef mijn aandacht in the

heat of the moment toch het liefst aan de
vrouw. Zij is tenslotte degene die de klus
klaart. Ach, er zijn zo veel mannen die niet
tegen bloed kunnen. Mijn eigen partner
gaat al tegen de vlakte als hij met de kaasschaaf een snee in zijn vinger maakt.
Mannen die tijdens een bevalling wit wegtrekken, vind ik geen watjes hoor. Ieder
zn vak, zeg ik altijd. Ze bieden vaak hun
excuses aan, omdat ze het vervelend vinden
naar hun vrouw toe.
Toch een knip In het buitenland gebeurt het
veel vaker, maar ik zet alleen een knip als
de baby het moeilijk heeft. Het afgelopen
jaar deed ik het maar twee keer. Het kan
behoorlijk gaan bloeden als je een vaatje
raakt: een spuitertje heet dat. Het is dan
zaak om snel te hechten.
Schouderklopjes Hoewel ik mezelf wegcijfer
tijdens de bevalling, is het leuk achteraf te
horen dat mijn hulp gewaardeerd werd. Ik
wil dat iedereen met een goed gevoel kan
terugkijken op een bevalling. Klinkt zijig,
maar ik meen het!Ik blijf het moeilijk vinden als een vrouw veel pijn heeft en ik niet
mr kan doen dan coachen.
Doorzetten, nu! Tijdens een bevalling weet je
wat je aan me hebt. Ik ben eerlijk, duidelijk,
geef veel informatie en beslis snel. Ik ben
lief, maar kan ook streng zijn: Kom op nou,
je kunt het wel. Doorzetten! Ik vind mijn
vak geweldig. Het blijft intrigerend dat een
vrouw gemaakt is om te baren.

WILDHANDELAREN.
Van oma en opa Patty: Opa Wagenaar

richtte het bedrijf in 1964 op. Het begon

als een kleine winkel: mijn oma was de
winkeldame en opa slachtte het wild. Mijn
vader nam het in 1994 over en breidde het
uit met een traiteur.
Joyce: Toen mijn vader ouder werd, had
Patty al gauw besloten de zaak te willen
overnemen. Op een gegeven moment begon
het bij mij ook te kriebelen. Ik wist dat
mijn zus het niet alleen kon en besefte hoe
zonde het zou zijn als de zaak zou stoppen.
Ik stopte met mijn studie human resource
management en ging Patty helpen. Daar
heb ik geen moment spijt van gehad.
Patty: We zijn nu twee jaar bezig en het
voelt echt als onze winkel. In januari werd
het helemaal officieel, toen we de zaak
ook financieel overnamen. Onze vader is
trots. We zeiden laatst nog tegen elkaar:
Wie had dit ooit gedacht!
Ze mogen niet lijden Joyce: Het slachten en
plukken van gevogelte doen we veelal zelf.
Inmiddels ben ik het gewend, maar mijn
eerste kip vond ik best eng. Er was een
specialist bij om ons te begeleiden. Ik hield
het beest stil op een houten plank, Patty
hakte met een bijl de kop eraf. Mijn zus is
de stoerdere, wat dit betreft.
Patty: De dieren mogen niet lijden. Als
ze ondersteboven in een emmer hangen,
hebben kippen nog stuiptrekkingen. Een

LEES MEER OVER BIJZONDERE

BEROEPEN EN INSPIRERENDE
POWERVROUWEN VIA

CASE 3
kip kan doorlopen zonder zijn hoofd, als je
hem niet goed vasthoudt. Dat is zielig. Wanneer die stuiptrekkingen gestopt zijn, doen we
de kip in een emmer met kokend water zodat
het plukken van de veren makkelijker gaat.
Joyce: We plukken het dier en daarna snijden we het open om de ingewanden eruit
te halen. Het hart, de maag en de lever houden we apart om soep van te koken. De lever
is ook lekker om op te bakken.
Aan de haak Patty: We jagen zelf niet, op dit
moment gaan we te veel op in het bedrijf.
De jager brengt het geschoten wild binnen
en wij hangen het aan een haak om te villen.
Dan halen we de vacht eraf en snijden het
bij de buik open.
Joyce: We snijden de voor- en achterpoten
los en van de rug maken we biefstukjes.
Herten, reen en hazen zijn veel bloederiger
dan gevogelte. Ik draag bijna altijd handschoenen, want bij droog en koud weer heb
ik kloven in mn handen, waar het bloed in
gaat zitten. Dat vind ik ranzig.
Patty: We verzamelen het bloed in een
grote plastic zak en aan het eind halen we
de biefstukjes daar nog even doorheen. Dat
versterkt de smaak.
Mooi neerleggen Patty: Ik vind het contact
met de klanten het leukst. De reacties zijn
altijd heel positief. Mannen vinden het stoer
dat twee meisjes dit doen. Het vlees mooi
neerleggen en etaleren doe ik meestal, daar
heb ik gevoel voor. Mijn zus is weer beter in
organiseren en koken.
Joyce: De samenwerking gaat perfect. Als de
een een mindere dag heeft, vangt de ander
dat op. We weten wat we aan elkaar hebben.

Sporenpuzzelaar
MAARTJE ALBERS (25) IS FORENSISCH ONDERZOEKER.
Letselfotos Als er een melding van een

mogelijk misdrijf binnenkomt, gaat de

forensisch onderzoeker naar het plaats
delict om in kaart te brengen of inderdaad
sprake is van een misdrijf en wat er is gebeurd. Bij overledenen ga ik na of het wel
of geen natuurlijke dood betrof. We onderzoeken sporen op het lichaam en in de omgeving, maken letselfotos en proberen de
identiteit van het slachtoffer vast te stellen.
Vooral steek- en schietpartijen zijn bloederig.
Superstudie Ik had forensisch onderzoekers
weleens in films gezien, maar had geen idee
dat dit een echt beroep was. Ik wilde genees
kunde studeren, totdat ik uitvond dat er een
opleiding forensisch onderzoek bestond.
De nadruk op de praktijk trok me en ik
was heel gelukkig toen ik werd ingeloot.
Spetterpatroon Als is vastgesteld dat de
persoon dood is, ontkleed ik samen met de
forensisch arts het lichaam. We bekijken
de verwondingen en onderzoeken patronen
in de bloedspatten. De vorm van de spetters
op en naast het lichaam kunnen informatie
verschaffen over wat er gebeurd is. Ook de
richting en de snelheid van de spatten
geven bepaalde inzichten. Mijn vak is een
puzzel en dat maakt het zo boeiend.
Neppe Dexter Bij series als Dexter en
CSI worden te snel conclusies getrokken.
Ging het maar zo rap! In de echte wereld
treedt direct na het overlijden rotting op
en dat wordt steeds erger. Er ontstaat gasvorming, verkleuring en blaarvorming.

De lijken in veel series zien er veel te mooi

uit. Ik heb een poging gedaan om Dexter
leuk te vinden, maar het is mij te nep.
Overal stukjes mens Zelfdodingen zien we
veel, bijvoorbeeld mensen die voor de trein
springen. Wij rapen de lichaamsdelen zo
veel mogelijk bij elkaar en doen die in een
lijkenzak. Daarna wordt het lichaam door
de begrafenisondernemer naar de schouwruimte vervoerd.
Zonder gevoel Ik heb geleerd schokkende
zaken door een professionele bril te bekijken.
Ik zie zo veel bloed en dode mensen, dat het
te veel zou worden mijn emoties de vrije loop
te laten. Meestal besef ik pas achteraf, als
ik de fotos bekijk, wat voor ellende ik aantrof. Op verjaardagen vinden mensen het
altijd wel gaaf wat ik doe, maar ik hoor ook
vaak: Ik zou dit werk nooit kunnen doen.
Dode man in bad Onderweg naar het plaats
delict horen we wat we kunnen verwachten.
Een man in een plas bloed in zijn badkamer
bijvoorbeeld. Ik heb nooit gedacht: dit trek ik
niet. Ook mijn eerste lijk, een verhanging,
vond ik niet eng. Mijn collegas van de basispolitiezorg zien vaker onverwachte dingen.
Zij zijn als eerste ter plaatse en hebben vaak
geen idee van wat ze te zien zullen krijgen.
Lachen moet kunnen Onderling kunnen we
best lachen om stomme dingen. Als een
collega struikelt over het afzetlint, hou ik
mijn lach niet in. Respect voor het slachtoffer en de nabestaanden is het allerbelangrijkst, maar een beetje luchtigheid is ok.

MEER WERK
VERHALEN?

TEKST XXXXXXXXXXXXX

1PA7GI2NA'S

GA NU NAAR DE WINKEL VOOR

VIVAS DUBBELDIKKE @ THE OFFICE ISSUE

TEKST MARLOES TEERENSTRA | ILLUSTRATIES HELEN VAN VLIET

KOP OP!

OPGEBRAND?

WANT NA JE BURN-OUT VOEL JE JE TIEN KEER ZO STERK

Bij een op de acht werkenden ligt ie op de loer. Bij vrouwen nog vaker dan bij mannen.
Maar als je het goed aanpakt, is zon burn-out een blessing in disguise.

e hebt het gevoel opgebrand te zijn. Je lichaam wil wel, maar

kan niet meer. Het doet pijn, voelt moe en zwaar. Je hoofd blijft
tollen, maar niets dringt meer door. Gesprekken kun je niet
meer onthouden. Loop je naar de koelkast, dan weet je niet meer
voor wat. Een burn-out, het gevecht, de erkenning en alle lichamelijke
klachten gun je niemand. Maar hoe gek het ook klinkt: achteraf
ervaren mensen het vaak als iets wat ze niet hadden willen missen,
zegt Pauline van der Veeken, burn-outcoach en oprichter van
The happiness factory. Mensen die vatbaar zijn voor een burn-out,
hebben een groot verantwoordelijkheidsgevoel, ze zijn ambitieus,
empatisch, perfectionistisch en betrokken. Ze zijn trots op het
bedrijf waarvoor ze werken en doen er alles voor. Ook zijn ze loyaal
naar de baas, naar collegas. Vraagt iemand iets, dan is het: Kom maar
hoor, ik doe het wel even. Om vervolgens qua tijd zelf gigantisch in
de knoop te komen, waardoor je weer een avond moet doortrekken.
En dat terwijl die collega wl een vrije avond heeft om met vrienden
naar de kroeg te gaan, omdat die haar prioriteiten helder heeft. Het
zijn vaak mensen die zorgzaam zijn voor iedereen, maar niet aan
zichzelf denken. Hun sociale kwaliteiten worden als het ware hun
valkuil. En anderen kunnen daar (onbedoeld) misbruik van maken,
want ach, zij pakt de taken toch wel op. Grenzen niet kunnen

a angeven is de kern van een burn-out. Jarenlang kunnen mensen

zonder mokken ergens naartoe werken, meer dan hun stinkende
best doen, zichzelf aan de kant schuiven en voor anderen klaarstaan,
maar het lijf trekt dat op een gegeven moment niet meer. Een
burn-out is de ultieme rem. Alles in een persoon zegt: tot hier en
niet verder. Mijn clinten voelen pijn, hebben zorgen om hun lijf,
gezondheid en gezichtsverlies. Ineens zitten ze thuis, het voelt alsof ze
hebben gefaald. Maar dat is niet zo, ze hebben zich juist honderdvijftig
procent ingezet. Na een burn-out beseffen ze dat ook. Ze zien in wat

hun valkuilen zijn, maar het vergt training om niet weer in de val te
trappen. Want ook al ben je genezen van een burn-out, dat anders
handelen gaat voor velen toch tegen hun natuur in. Die zorgzame
kwaliteiten zitten in de aard van het beestje. Ze vinden het egostisch
om eerst voor zichzelf te gaan en daarna pas een ander te helpen.
Maar als je alleen maar iemand wilt zijn voor anderen, ben je niets
voor jezelf. Daarom is het belangrijk om duidelijke prioriteiten te
stellen. Om ook nee, geen tijd te zeggen als iemand om een gunst
vraagt. En als diegene je probeert over te halen door te zeggen dat
het maar een klein iets is dat eventjes kan: nee is nee. Misschien
minder aardig, maar de mensen die niet snel in een burn-out zullen
krijgen, doen dat ook.

189

DAGEN DUURT GEMIDDELD EEN BURN-OUT.

HET AANTAL MENSEN DAT EEN BURN-OUT
KRIJGT, BLIJFT JAARLIJKS STIJGEN. DIT HEEFT
MEDE TE MAKEN MET DE REORGANISATIES IN
DE HUIDIGE CRISISTIJD: MENSEN MOETEN MEER
PRESTEREN MET MINDER MENSEN. DE WERKDRUK NEEMT TOE EN HET TEMPO LIGT HOGER.

1/8

WERKENDE NEDERLANDERS HEEFT

BURN-OUTKLACHTEN.

EEN BURN-OUT HEEFT ALTIJD IN MEER OF

MINDERE MATE TE MAKEN MET WERK.

7,5 MILJARD

EURO IS DE GESCHATTE JAARLIJKSE

KOSTEN IN NEDERLAND.

LIESBETH GOUDA
(31, marketingmanager, single)
Kreeg een burn-out in 2010
Grootste valkuil Niet duidelijk aangeven wat k belangrijk vond in mijn

BRON: THEHAPPINESSFACTORY.NL EN BETERUITJEBURNOUT.COM

werkomgeving.

VOORAL HOGER OPGELEIDE WERKNEMERS

TUSSEN DE 25 EN 54 HEBBEN EEN BURN-OUT.

Lang leve de burn-out, omdat Ik een stuk zelfverzekerder ben geworden.

Beste burn-out-oneliner Doe cht alleen waar je goed in bent en waar je
gelukkig van wordt en besef: werk is niet het belangrijkste.

DE STIJGING IN HET AANTAL BURN-OUTS

IS HET HOOGST BIJ VROUWEN. VROUWEN
ZIJN VAN NATURE ZORGZAMER EN NEMEN
DAARDOOR MEER TAKEN OP ZICH.

20%

VAN DE GETROFFENEN KRIJGT EEN TERUGVAL.

r was net een reorganisatie geweest binnen mijn bedrijf.

Ik was blij met mijn nieuwe functie, maar veel collegas waren
dat niet. Mensen klaagden en ik voelde de strijd onderling.
Er werd geroddeld. Ik wilde graag resultaten boeken, maar door de
slechte sfeer kostte het me veel energie. Er was ook geen sturing.
Ik wist niet precies wat mensen van me verwachtten, durfde niet
duidelijk aan te geven wat ik wilde en hoe ik een gezonde werksituaties voor me zag. Ik had een manager die continu de controle wilde
houden. Ze wilde alles weten, kwam alsmaar met vragen. Ik werd er

MEER WETEN OVER

WERKSTRESS EN BURN-OUTS?
CHECK JE WERKSTRESS VIA

SNELTEST:
HOE HERKEN JE EEN BURN-OUT?

ALS IK NU IETS
DOE WAAR IK
ME NIET GOED
BIJ VOEL, TREK
IK METEEN
AAN DE BEL

Heb ik gezondheidsklachten?
Is mijn baan in gevaar?
Is mijn werkdruk verhoogd?
Voel ik me al langer dan zes maanden gestrest?
Geef ik al mijn energie aan het werk?
Slaap ik slecht(er)?

ANTI-OPBRAND-TIPS

Krijg ik van de gedachte aan naar werk

Pauline van der Veeken, burn-out- & imagocoach, is eige-

gaan al stress?

naar van The happiness factory (thehappinessfactory.nl).

Daar helpt ze ambitieuze mannen en vrouwen om zich

Op meer dan drie vragen ja geantwoord?

krachtig te voelen en succesvol te zijn, zowel in werk als

Dan heb je een groter risico op een burn-out.

priv. Haar drie tips om een burn-out te voorkomen:

Vermoed je er een, zoek dan hulp. Hoe eerder

je de zaken verandert, hoe sneller je van een

1. Gun jezelf de slaap die je nodig hebt

(eventuele) burn-out af bent.

Slaap is een van de belangrijkste mechanismes om te

h erstellen van stress. Zorg ervoor dat je weet met hoeveel
uur slaap jij je het beste voelt en gun jezelf die uren. Voor
sommigen is zes uur voldoende om te herstellen, anderen

onzeker van en had het gevoel dat ze niet goed vond wat ik deed.
Ik werd gek van de collegas, de negatieve werksfeer en de manager.
Na een paar maanden barstte de bom. Het ging om iets kleins, maar
ik stagneerde. Ik begon te huilen en had een gesprek met de manager.
Ik was op, doodmoe. Dus heb ik hulp gezocht. Een aantal maanden
voerde ik gesprekken met een coach. Ik dacht na over wat me gelukkig
zou maken, waar ik oprecht blij van word en waarvan ik energie
krijg. Het lijkt een makkelijke opgave, maar tijdens een burn-out
is dit heel confronterend. Want dan is alles zwart voor je ogen.
Langzamerhand kwam ik erachter dat de achterkamertjespolitiek
binnen het bedrijf en de beklemmende band met de manager een
grote impact op me hadden. Door de gesprekken die ik voerde,
leerde ik dat ik floreer in een omgeving met een goede sfeer, waar
geen gekonkel is en mensen vertrouwen in elkaar hebben. Iemand
moet me laten zien wat ik kan, me aansturen in iets waar ik goed
in ben, in plaats van alsmaar het negatieve te benadrukken. En ik
heb gemerkt dat ik hier zelf ook invloed op kan hebben. Sinds mijn
burn-out ben ik veranderd. Ik heb meer zelfvertrouwen dan ooit. Was

lukt dat alleen bij negen uur slaap. Eindig je dag voordat

er voorheen een conflict of ging er iets mis, dan zocht ik de problemen

weer worden hersteld. Kortom: eet goed, zodat je stress

altijd bij mezelf. Nu weet ik: het ligt niet allemaal aan mij. Ik kan ook

kunt terugdringen.

veel beter mijn prioriteiten aangeven: waar stop ik tijd in en waar zeg
ik nee tegen. En in mijn communicatie en houding naar collegas toe
is een hoop veranderd. Proberen ze iets door te drukken waarbij ik
me niet goed voel, dan doe ik het niet. Laatst kwam ik in een aantal
IT-projecten terecht en trok meteen aan de bel. Dit is volgens mij
niet waar mijn kracht ligt, zei ik. Ik word hier niet gelukkig van, dus
je kunt hiervoor beter een ander inschakelen. Duidelijk je verwachtingen kenbaar maken is belangrijk. We willen het goed doen, onszelf bewijzen, keihard werken. Maar wat is nou echt belangrijk?
Het draait uiteindelijk allemaal om jezelf.

3. Beweeg om vermoeidheid tegen te gaan

je naar bed gaat met een rustgevend ritueel, zoals een

o ntspanningsoefening, een kop kruidenthee, een warme
douche of een halfuur lezen.
2. Eet regelmatig en gezond
Ontspannen gaat heel goed met een glas wijn en een
zak chips op de bank, maar dat geeft je niet meer energie.
Door veranderingen in je voedingspatroon kun je je energie
verhogen. Zorg ervoor dat je met ontbijt in je maag op pad
gaat. Neem de tijd om te lunchen en kies voor een avondmaaltijd met veel groenten. Na maaltijden vol complexe
koolhydraten, zoals ontbijtgranen, v olkorenbrood en
zilvervliesrijst, kun je beter presteren en heb je minder
schommelingen in je suikerspiegel. Je grijpt ook minder
snel naar suikerhoudende snacks en ongezonde tussendoortjes. Voldoende eiwit (vis, kip, magere vleesproducten)
in je voeding zorgt voor voldoende aminozuren. Stress beschadigt cellen, en aminozuren zorgen ervoor dat je cellen

Stilzitten kost energie, hoe gek dat ook klinkt. Laat het
bloed rondpompen, schud de boel wakker en blijf de hele
dag in beweging. Van hardlopen (en andere sporten waarvan
je gaat zweten) word je sterker en slimmer. Op korte
termijn helpt het om je stresshormonen te verminderen en
zo creatiever te denken en je weerstand te vergroten. Je
kunt meer aan. Op langere termijn vertraag je het verval
van de hersenen met drie tot vier keer per week een halfuur
sporten. Rennen is ook effectief tegen een depressie.

IK VOLGDE
MIJN HART,
GOOIDE
HET ROER
OM EN
BEGON EEN
COACHINGSBEDRIJF
ANNELIES PIETERSE
(36, personal coach op ikzie.com, heeft een partner en kinderen van 5 en 8)
Kreeg een burn-out in 2010
Grootste valkuil Alsmaar doorgaan, overal bij willen zijn en het perfect
willen doen.
Die burn-out was een cadeau, omdat Ik nu weet hoe belangrijk een
gezond lichaam is.
Beste burn-out-oneliner Volg je hart, dan komt veel vanzelf goed.

inds mijn burn-out luister ik naar mijn lichaam, naar mijn

hart. Ik doe alleen nog dingen waar ik blij van word, want wat
voelde ik me rot vier jaar geleden. Ik kon alleen maar huilen.
Op m'n werk, maar ook thuis kwam er niets meer uit mijn handen.
Mijn concentratie was weg. Stukken schrijven, een mail tikken: het
lukte niet. Dat bleken de symptomen van een burn-out. Maar toegeven? No way, ik bleef doorwerken. Sterker nog: ik zette een tandje
bij. Totdat de bedrijfsarts ingreep en zei: Nu is het genoeg, jij moet
aan jezelf werken. Ik kon dat moeilijk verkroppen, had het idee dat
ik had gefaald. Jarenlang had ik me ingezet voor het bedrijf, veel hooi
op mn vork genomen, keihard gebuffeld. En dan is er een conflict op
de afdeling waardoor de sfeer heel grimmig wordt, en trek ik het niet
meer. Ik probeerde het nog wel, maar als de sfeer niet goed is, geeft
dat een hoop stress. Mijn lichaam was totaal uitgeput. Ik ging niet
met plezier naar mijn werk. Mijn maag kromp ineen als ik op de
fiets zat op weg naar kantoor. Ik was moe als ik daar aankwam. Mijn

immuunsysteem heeft een enorme opdonder gekregen doordat

ik continu onder stress stond. Er moest iets gebeuren. Met een
psycholoog ging ik een hersteltraject in. Het was heftig en zwaar.
Ik kwam erachter dat er maar een manier was om eruit te komen: ik
moest er volledig doorheen gaan. Nadat ik mijn kinderen naar de
opvang had gebracht, dook ik meteen weer in bed. Ik moest huilen,
voelde me down, niets kon me opvrolijken. Maar na vijf maanden
vallen en opstaan ging het beter en kwam ik erachter dat een burnout je ook iets goeds kan brengen. Sterker: achteraf is mijn burn-out
het grootste cadeau dat ik heb gekregen. Mensen die dat voorheen
tegen me zeiden, verklaarde ik voor gek. Maar ze kregen gelijk, het
heeft me heel goed gedaan. Ik leerde heldere keuzes maken. Ik weet
wat ik wel en niet wil, en handel daar ook naar. Ik ben degene die
bepaalt welke koers ik op vaar en op welke manier ik mijn leven
inricht. Toen ik tot dat besef kwam, heb ik het roer rigoureus
omgegooid en ben een coachingsbedrijf gestart. Op dat moment dacht
ik niet meer: ik kan het niet. Ik deed het gewoon. Waarom niet? In mijn
omgeving zag ik veel vrouwen omvallen. Allemaal hoog opgeleid,
succesvol, lief, attent. Hart voor de zaak. Het fascineerde me waarom
onze generatie collectief over grenzen heen gaat. Daarom begeleid ik
nu vrouwen om hun hart te volgen. Net zoals ik dat doe. Vorige week
nog: een vriendin gaf een feest dat pas begon om negen uur s avonds.
Ik was ontzettend moe en dacht: eigenlijk wil ik niet. Mijn lijf had
rust nodig. Vroeger zou ik erheen zijn gegaan. Hup, glimlach op en er
iets van maken. Maar nu luister ik naar mijn behoeftes omdat ik weet
hoe belangrijk het is om mijn lijf te ontspannen, dus heb ik afgezegd.
En het leuke ervan: niemand die me dat kwalijk neemt.

TEKST XXXXXXXXXXXXX

ZEG MAAR NEE, DAN

TEKST TAMARA KLOPPER | BEELD KAKHIEL

KRIJG JE PLEK TWEE

WAAROM VROUWEN VAAK BEDANKEN VOOR EEN NUMMER-1-POSITIE

Veel vrouwen kiezen bewust geen functie aan de top. Hoeft

ook niet, maar er zijn er genoeg die het wel willen, maar k
denken: eng! Ook journalist Tamara Klopper weigerde een
cheffunctie, en vraagt zich af waar dat vandaan kwam.

directiestoel te zitten of een film te baren.

Maar ze scheppen er de grootste voldoening
in obstakels voor een ander van het pad te
vegen, zodat diegene zijn of haar werk in de
spotlights goed kan doen. Kortom: zon tweede plek is niks halfslachtigs. En de twintigste
en tachtigste plek vast ook niet. Als je van je
ondersteunde rol geniet en daarin kunt schitteren, is het hartstikke goed om op een tweede positie te staan.

Brrr, de spotlights

Acht jaar geleden kreeg ik een cheffunctie

aangeboden. Ja Tamara, je moet toch een
keer vooruit, werd erbij gezegd. Ik heb vriendelijke bedankt. Want ik deed nu juist het
leuke werk, vond ik. Schrijven en interviewen leek me zo veel leuker dan vergaderen,
organiseren en cijfers bijhouden. En daar sta
ik niet alleen in. Feit: het aandeel vrouwen
in seniormanagementfuncties is in 2013
gedaald naar 11%. Terwijl er genoeg vrouwen
zijn die het prima zouden doen op een nummer-1-plek. Wat houdt ze tegen? Of is er iets
anders aan de hand?
Ik krijg persoonlijk jeuk van topvrouwen die
verkondigen dat de nummer-1-positie het
hogere doel van iedere vrouw met een goed
stel hersens zou moeten zijn. Waarom zou je
je tweede plek niet als je ideale eindstation
mogen zien? Er zijn genoeg functies die op hun

Toch denk ik dat het weigeren van die cheffunctie acht jaar geleden ook met lafheid te
maken had. Ik vond het te spannend om op
die plek te gaan staan, al wist ik niet precies
wat er zo eng aan was. Chef is niet de nummer-1-positie in de bladenwereld, er zitten
op zn minst een hoofdredacteur en een uitgever boven. Maar ja, die tweede positie
voelde veilig. En dat vinden waarschijnlijk
meer eerste-plek-mijders.
Het kan best interessant zijn om eens bij
jezelf na te gaan waarom je die frontpositie
uit de weg gaat. Trainer, coach en psychotherapeut Iro Evangelou van o.a. Project
Gelukt weet een rits mogelijke mijdmotieven te noemen. Wat vrouwen soms lijken
te vermijden, is het in handen krijgen van
macht, zegt ze, want dat is een spannend
gebied. Inderdaad: veel vrouwen laten

eigen ondersteunende manier wonderschoon

makkelijker hun strijdlust zien voor anderen.

zijn. Neem de rechterhanden en assistenten

Bijvoorbeeld in de rol van assistent, een typi-

die in de schaduw opereren. Vechters zijn

het, die bergen verzetten. En die er zelf misschien niet aan moeten denken om op de

sche vrouwenbaan. Iro: Het is onze evolutionaire bagage. Als het heel conservatief is
geregeld, heeft de man de macht en zorgt de

HOE VERDER
VOORAAN JE
STAAT, HOE
HARDER JE OP
JE BEK KUNT
GAAN

JE GEVATTE
BROERTJE
STOND IN THE
PICTURE, JIJ
WAS DEGENE IN
DE SCHADUW

vrouw als faciliterende factor dat alles goed

verloopt in het gezin. Is dat wat je van huis
uit kent, dan kan het pakken van een machtige positie lastig zijn. Vrouwen voelen zich
ook vaak kwetsbaar in de spotlights. Ze zijn
niet gewend daarmee om te gaan, dus gaan
ze het uit de weg. Wat daar sterk mee te
maken heeft, is angst voor afwijzing, vervolgt
Iro. Want we zijn allemaal supergevoelig
voor wat anderen van ons vinden. Het is
tegenwoordig niet makkelijk: je moet je kwaliteiten laten zien, maar we zijn ook steeds
meer bezig met: hoe zien mensen eruit, wat
hebben ze aan? We zijn streng voor onszelf
en voor elkaar. Bega je een misstap, dan is
het gevoel van afwijzing groot. En hoe verder
vooraan je staat, hoe harder je op je bek kunt
gaan. Zo staan de zaken er nu eenmaal voor
anno 2014, maar die cultuur zorgt er wel voor
dat veel mensen, vooral jonge vrouwen, te
maken krijgen met faalangst, en alle gevolgen van dien.

Zure topwijven
Ok, we kennen nu machtsontduiking, evolutionaire starheid, kwetsbaarheid en angst
voor afwijzing als mogelijke mijdoorzaken.
Maar er kan ook nog sprake zijn van ingebakken gedragspatronen, ontstaan vanuit de
plek die je vroeger in het gezin had. Je weet
niet anders dan dat je gevatte broertje in the
picture stond, jij was degene in de schaduw.
Of je moest als middelste kind constant bemiddelen tussen je oudere broer en jongere
zus. Iro: Op de werkvloer pak je automatisch
onbewust die positie, want die plek ken je en
is dus veilig. Vervolgens groei je door in dat
vaste patroon van de bemiddelende rol, terwijl je nog veel meer kwaliteiten in huis hebt.
Bovendien kan er sprake zijn van een onbewust mechanisme ter zelfbescherming, vaak
gebaseerd op oude angsten. Als kind deed
je bijvoorbeeld een keer iets fout, waar je
moeder afwijzend op reageerde. Of je hebt
in je vroege carrire een felle reactie van een

leidinggevende gekregen. Gedragspatronen

hebben veel te maken met ons verleden. Je
baas is je moeder niet en toch projecteren we
veel oude gevoelens op degenen die macht
hebben op het werk.
Over pittige leidinggevenden gesproken: een
van de redenen waarom ik niet op een hoge
positie wil werken, is omdat ik niet de bully
wil uithangen. Want dat zijn leidinggevenden
in mijn ogen: Nina Brink heeft de blik van
een bully, Heleen Mees heeft zelf geen kinderen, maar oordeelt knetterhard over moeders. Dat past niet bij mij. Maar met zon
aanname gooi ik mn eigen glazen in, want
wie zegt dat alle vrouwen in topposities zo
zijn? Heb ik daar al naar gevraagd? Vrouwen
hebben hebben geen beeld van wat de functie
van baas inhoudt, zegt Carolien Bijen, die
vrouwen in topposities sprak voor haar boek
(S)TOP vrouw!. Ze is oprichter van &samhoud women, dat zich er sterk voor maakt
vrouwelijk talent beter te benutten in het
bedrijfsleven. In het boek noemt ze de Nina
Brink-types zure appels, die extreem intelligent zijn en aangepast aan mannelijke waarden. De opvatting is: niet piepen en door de
zure appel bijten. En dat is precies wat aan
de basis ligt van mijn aanname. Ik ben geneigd te kijken naar hoe anderen het doen,
en die rolmodellen zijn niet geruststellend.

STEEK AF EN TOE
EEN TEEN IN DIE
KOUDE ZEE,
ZO BELEEF JE
ANGSTEN KLEIN

Fuckyoumentaliteit

vergadering. Geef daarna een presentatie voor

de angst in je lijf vanaf de eerste stap, dan

merk je dat het ook weer overgaat. En dat
voelen, dat kunnen wij vrouwen als de besten.
Iro: Vrouwen voelen goed aan welke richting
het bedrijf nodig heeft, vanuit hun intutie.
Speel dus geen rol, maar wees je sensitieve
zelf. Want juist daarmee kun je bijdragen aan
hoe bedrijven nu gerund worden. Carolien
van &samhoud women is het daarmee eens:
Ik word boos als coaches zeggen welke kleuren je moet dragen. Of hoe je je stem moet
gebruiken. Het vertrekpunt is dus dat er
iets mis is met hoe vrouwen zich gedragen.
Volgens haar is het het allerbelangijkste om
geen beperkingen te voelen. Sluit een nummer-1-positie nooit uit, je kunt het altijd zien
als een optie voor over tien jaar. Denk altijd:
waarom niet? Eigenlijk moet je een fuckyoumentaliteit hebben.

een paar collegas bij wie je je op je gemak voelt,

Kijk voor de trainingen van Iro Evangelou op

vervolgens voor een grotere groep en dan voor

projectgelukt.nl. Download het boek (S)TOP

mensen in een vooraanstaande positie. Voel

vrouw! gratis als app via samhoudwomen.com

Genoeg oorzaken dus waardoor je je liever

op de tweede positie nestelt. Maar kunnen
we daar ook aan werken? Iro: Vaak zeggen
mensen die niet in de spotlights durven staan,
tegen zichzelf: en nu moet ik het gewoon
doen. Ze onderdrukken de spanning en gaan
blind voor die grote presentatie. Maar hoe
meer je emoties onderdrukt, hoe meer ze
naar boven komen. Tegen de tijd dat je de
presentatie geeft, zit de emotie in je keel en
heb je rode vlekken en een droge mond. De
remedie is een bekend, maar doeltreffend
recept: neem kleine stapjes om je koudwatervrees te overwinnen. Steek af en toe een teen
in die koude zee. Dan beleef je je angsten in
het klein en kan je lichaam het behappen.
Begin met stellig van je te laten horen in een

3x WEL AAN DE TOP

ONE OF THE GUYS

Fotograaf Ilvy Njiokiktjien (29) won de

Zilveren Camera, een prestigieuze prijs
voor nieuwsfotografie. Ze is de eerste
vrouw die m ooit kreeg.

LEKKER GEWOON GEBLEVEN

DE ZIJLIJNSCHRIJVER

York Times en Time Magazine. Nu bellen ze elke

Eveline Aendekerk (42, zoon van 1) werd

op haar dertigste directielid bij Lost Boys
en is nu CEO bij Dance4life.

Wanda Gloude (40) werkt als redacteur

van boekenauteurs, onder wie Esther
Verhoef (ook op de foto). Sinds vijf jaar
is ze ook uitgever bij Ambo/Anthos.

maand. In 2008 kreeg ik de Canonprijs, een prijs

De CEO gaat over de visie, dus de koers neer-

voor jong talent, onderdeel van de Zilveren

zetten en mensen inspireren. Ik moet mijn feiten

Camera. Dit jaar won ik de chte Zilveren Came-

goed kennen als ik presentaties geef. Ik hou van

ra, met een foto van de uitvaart van Nelson

het podium, als ik eerlijk ben. Ik vind het ook

Ik begeleid Simone van der Vlugt, en zij zei

Mandela. De druk wordt hoger naarmate mensen

belangrijk voor Dance4life, omdat je daarmee

Als student had ik niet durven dromen dat ik

ooit een opdracht mocht doen voor The New

eens: Wanda is niet de moeder van mijn

de organisatie een gezicht geeft.

daar hard op heeft lopen zwoegen. Schrijvers

ZE ZEGGEN WELEENS
TEGEN ME: GA JIJ MAAR
ACHTERAAN STAAN

zijn heerlijke mensen om mee te werken.

meer verwachten. Af en toe zou ik best een

plaats. Bij Dance4life is dat er allemaal niet, we

Ze kijken met andere ogen naar de wereld,

stapje terug willen doen qua verantwoordelijk-

zitten met zn allen in een kamer. Ik had geen

en weten dat mooi in woorden te vangen.

heid, al denk ik ook: onzin. Vrijwel alle nieuws-

rituelen meer die me erbij helpen om directeur

Het zijn mensen die geprezen willen wor-

fotografen zijn mannen. Het grote voordeel van

te zijn, dus moest ik vertrouwen op mijn leider-

den, maar ook een klein hartje hebben.

vrouw zijn is dat ik bij gevoelige onderwerpen

schapskwaliteiten. Als je de managementboe-

Ze zijn vaak onzeker over een nieuw boek.

makkelijker toegang heb. Zo maakte ik een ver-

ken erop naslaat, doe ik als CEO misschien ook

Toch kan ik alleen iets bereiken als ik ook

haal over een kamp in Zuid-Afrika waar racisten

dingen die je niet moet doen. Mensen zouden

iets van mezelf laat zien, anders nemen ze

kinderen hersenspoelen. Ik kwam binnen met

me te transparant kunnen vinden, maar zo func-

niet alles van me aan. Als redacteur werk

een vrouwelijke collega, dus de leider van het

tioneer ik graag. Als je altijd jezelf bent, ben

je aan de zijlijn. Maar ik wilde me blijven

kamp dacht: twee meisjes, daar hebben we niks

je denk ik een geloofwaardigere leider. Ik

ontwikkelen en groeide door naar een

van te vrezen. Uiteindelijk is de reportage in

zeg het in een onderhandeling als ik niet blij

functie als uitgever. Wanneer een auteur

zestien landen gepubliceerd, en werd het kamp

ben met de kant waar het gesprek op gaat. Je

zijn manuscript bij me inlevert, sterft hij

besproken in The Human Rights Commission in

kunt veel gedaan krijgen met het inzetten van

duizend doden. En ik vind het ook doodeng

Zuid-Afrika. Als ik het gevoel krijg dat mensen

je kwetsbaarheid. Vrouwen zijn sneller be-

om te beginnen met lezen. Als uitgever

niet in me geloven, wil ik het tegendeel bewij-

scheiden. Daar heb ik soms ook last van, dat

moet je soms in de spotlights staan.

zen. Ik weet nu dat de meeste mannen ook maar

Speeches houden, je mening verkondigen

wat zeggen. Ze hebben een grote bek omdat

in interviews. Van mijn moeder heb ik

ze een grote bek hebben, niet omdat ze het zo

geleerd stellig mijn mening te geven. Maar

goed weten. Ga jij maar achteraan staan, wordt

de publiciteit opzoeken: dat was wennen.

weleens tegen me gezegd. Dan is het natuurlijk

SOMS DENK IK NOG: MAG

IK WEL EEN LEIDER ZIJN?

Daar groei je in, en nu vind ik het leuk.

de sport om met de beste foto te komen.

ik denk: mag ik wel een leider zijn? Ik ben

boek, maar wel de tante. Je staat toch aan

de wieg van alle ideen. En je moet streng
genoeg zijn om te zeggen: misschien moet

ALS IK NIETS VAN MEZELF

LAAT ZIEN, LUISTEREN ZE
NIET NAAR ME

JASPER JUINEN

dat ene karakter er maar uit. Terwijl iemand

Toen ik bij Lost Boys algemeen directeur ad

interim werd, dacht ik: o, ik moet me nu wel als
een directielid gedragen. Dat lukte wel: ik had
er een eigen kamer, er zat een secretaresse
voor mijn deur en ik had een eigen parkeer-

Limburgs opgevoed, met het idee: doe maar

bescheiden. Maar ik ben ervoor gegaan.
Laatst zwaaide een van de leden van de Raad
van Toezicht af na acht jaar. Ze zei: Weet je
wat ik gaaf aan jou vind? Jij bent altijd Eveline. Dat vind ik zon mooi compliment.

de e
r

i
r
r
ca aire
aff
K
O
O
E
J
T
E
O
M
:
N
E
O
D
S
N
E
E

Z
Nee, we hebben het niet
en,
over jezelf omhoogneuk
e
maar over een spannend
verhouding met die ene
te
leuke collega. Voordelen
,
over: het houdt je scherp
r
je hebt zin om naar kantoo
r
te gaan en je bent minde
het
gestrest. En zo is sex op
werk dus hartstikke goed
voor je carrire.

TEKST AMANDA VAN SCHAIK | FOTOS HOLLANDSE HOOGTE

Zeg nou zelf, het mag vaak een klein wonder

heten dat je een werkdag berhaupt doorkomt. Zeurende collegas, slaapverwekkende
vergaderingen, veeleisende klanten. En dan
moet je ook nog overwerken! Zeg maar dag
tegen een avondje ontspannen bankhangen.
Tuurlijk, je vindt je werk soms best leuk, maar
vaak heb je minimaal vier koppen koffie
nodig voordat je productiemotor enigszins is
warmgedraaid en je de stress het hoofd kan
bieden. Zou het niet heerlijk zijn om fluitend
naar je werk te gaan? Om op zondag geen
steen in je maag te voelen, omdat de maandag zo rap nadert? Dat kan. En je hoeft niet
eens van baan te switchen. De oplossing ligt
binnen handbereik: maak van je collega je
minnaar. De maandag wordt het hoogtepunt
van de week, want dan zie je hm weer. En
die saaie meeting kom je nu makkelijk door:
hj zit tegenover je. En zijn knipoog leukt de
vergadering behoorlijk op oh wat gevaarlijk
dat hij dat durft, stel dat iemand het ziet,
verdomd spannend dit! Net als zijn tong die
even snel over zijn lip gaat, een gebaar dat hij
een uur eerder ook maakte nadat hij je vurig
had gekust in de bezemkast. Overwerken? Ja

graag! Reikhalzend kijk je uit naar een vluggertje onder de broeierige tl-lampen. Enthousiast

voltooi je het ene na het andere project op

sublieme wijze, je wilt immers een goede indruk maken op je kantoorhapje. Een lastige
klant aan de telefoon gehad die je humeur
en je ego heeft ingedeukt? No worries, een
rendez-vous bij de waterkoeler takelt je gemoedstoestand zo weer op.
Dat de werkplek een broeihaard is voor liefde
en sex, komt in onderzoeken duidelijk naar
voren. Cupido heeft het maar druk met pijlen
schieten in de kantoortuin: de helft van de
Nederlanders is wel eens verliefd geweest op
een collega, 23 procent overkwam dit zelfs
vaker, en bij 29 procent was de liefde wederzijds. Dat blijkt uit een enqute van vorig jaar
van NationaleVacaturebank.nl onder duizend
respondenten. Uit eerdere peilingen werd

MAANDAG WORDT
HET HOOGTEPUNT
VAN DE WEEK
EN DIE SAAIE
MEETING KOM JE
NU MAKKELIJK
DOOR
duidelijk dat bijna de helft van de werknemers
wel eens een relatie heeft gehad met een
collega en zeven procent zelfs met meerdere
collegas. Singlessite komt tot een nog hoger
aantal: volgens een enqute gehouden in
2011 heeft 71 procent van de singles een verhouding met een collega gehad. In 41 procent
van die gevallen werd er buiten de pot gepist:
een van de twee had al een partner. En verwacht wordt dat het aantal kantooraffaires
alleen maar zal toenemen. Contact tussen
werknemers buiten kantooruren verbaast
niemand. De stap van een collegiale relatie
naar een sexuele gaat tegenwoordig een stuk
makkelijker dan in de tijd vr internet en mobiele telefoons. De grens tussen werk en priv

is steeds meer aan het vervagen, aldus Ria

Harmelink, auteur van Seks op het werk.
Je kunt er dus prat op gaan dat ook op jouw
kantoor wordt gevoosd. En laat een werkfling
nou goed zijn voor je carrire. We hebben
het hier trouwens niet over jezelf opneuken.
Je wilt hogerop komen dankzij je kwaliteiten,
toch? Het bed delen met een hoger geplaatst
heerschap in ruil voor promotie is uit de tijd.
Een affaire kan je carrire op heel andere
manieren een boost geven.

MEER WETEN OVER SEKS OP

WERK? VIVA ONDERZOCHT:

CARRIREBOOST 1

JE WORDT
PRODUCTIEVER
Hoogleraar psychologie Stefaan Lievens schreef
twee boeken over werkromances: Passie op
de werkvloer en Van in team naar intiem.
Hij concludeert dat een relatie op het werk de
productiviteit van beide geliefden stimuleert.
Uit de amoureuze escapades vloeien namelijk
enthousiasme en energie voor het werk voort.
Je brengt zo veel mogelijk tijd door op je werk.
Ook snak je naar een positieve beoordeling van
je collega/vrijer, omdat je een goeie indruk op
hem wilt maken. Je doet extra je best, want je

ZONDER HEM
HAD IK MINDER
GENETWERKT
EN DIE LEUKE
BAAN MET RIANT
SALARIS NOOIT
GEHAD

CARRIREBOOST 2

JE WORDT
CREATIEVER
Begin een spannende liaison op je werk en je
komt niet alleen klaar, maar ook in de flow.
Flirten, sex en vreemdgaan bevorderen creativiteit terwijl sexuele frustratie deze juist remt,
luidt de conclusie van onderzoekers die 850
lezers van Het Financieele Dagblad ondervroegen. Een mogelijke verklaring hiervoor is dat bij
verliefdheid en sex dopamine vrijkomt in het
brein. Deze neurotransmitter zet hersencellen
aan tot het maken van nieuwe verbindingen,
wat de nieuwsgierigheid verhoogt en ervoor

hebt iets te bewijzen. Namelijk dat het combi-

zorgt dat je je fantasie de vrije loop kan laten.

neren van een kantooraffaire en je werk best

Als je in een creatieve impasse zit je weet

kan! De productiviteit van tortel-duifjes schiet

hierdoor als een tiet omhoog.

Kijk maar naar Sophie (34) die Ria Harmelink

interviewde voor haar boek. Sophie: Lucas
was al vijf jaar mijn leidinggevende en ik vond
hem altijd wel een leuke vent, maar daar bleef
het bij. Zeker omdat we allebei een relatie
hadden, had ik nooit op die manier aan hem
gedacht. Na een reorganisatie maakten we
lange dagen en deden we steeds meer samen.
De vonk sloeg over en voor we het wisten
waren we aan het zoenen. We wisten dat we
verkeerd bezig waren, maar er was geen weg
meer terug. s Avonds doorwerken werd superspannend. De vergadertafel werd ineens heel
opwindend. Het keukentje was ook favoriet.
We voelden ons net pubers. Op het werk hadden ze niets te klagen, onze zakelijke productiviteit nam nog meer toe, we waren een goed
geoliede machine. We hebben nog nooit zo
veel verkocht als in die tijd. Uiteindelijk verlieten we onze partners voor elkaar en zijn we
nu heel wat jaren en drie kinderen verder.

maar niet hoe je dat voorstel kan verbeteren,

SAFE PLACES

hoe je die huisstijl moet ontwikkelen, of hoe je

Het is natuurlijk niet makkelijk met al die

dat lastige probleem moet oplossen neem dan

open kantoortuinen en glazen hokjes,

een werkminnaar. Je wordt dan niet alleen zelf

maar toch wordt er behoorlijk veel gesext

een crea bea, je kan ook nog eens de krachten

op het werk. Volgens onderzoek van

bundelen: samen kunnen jullie zakelijke proble-

sociologe en hoogleraar emancipatie-

men bespreken en nadenken over oplossingen.

kunde Iteke Weeda, Intermediair en

Monsterboard heeft 10% van de werknemers het wel eens op het werk gedaan.
Weeda vermoedt dat dit nog wel vaker
gebeurt, omdat ondervraagden huiverig
kunnen zijn toe te geven dat ze het kantoor als vrijplek hebben gebruikt. Maar
mocht je inspiratie nodig hebben, hier
kun je het beste toegeven aan je lusten:
H et toilet: deur kan op slot.
B ureau van de baas: is waarschijnlijk
in een afgesloten kantoor.
Inpandige brandtrappen.
De lift: zet m even stil.
H et kopieerhok: lawaai overstemt het
gekreun.
Het keukentje.
Magazijn of archief.
B ezemkast: de schoonmakers komen
meestal pas aan het eind van de dag.
Fietsenhok of parkeergarage: check
wel of er cameras hangen.

Ja, dat klopt wel, vindt Nathalie (33). Zij

werkt in een ziekenhuis en kreeg een relatie
met haar collega. We hebben nooit daadwerkelijk op de werkvloer gevreen, hoor.
Zelfs niet gezoend. We waren schijtluizen,
en als de dood dat anderen het zouden ontdekken. Maar dat maakten we thuis meer
dan goed. In bed en op het werk waren we
enorm goed op elkaar ingespeeld en we hadden aan een half woord genoeg. Patinten
bij wie een diagnose stellen lastig was, hadden aan ons een goed team. We vonden altijd
een oplossing en haalden het beste in elkaar
naar boven. Toen hij verhuisde en er aan onze
samenwerking een einde kwam, had dat zeker
invloed op mijn werk. Ik miste mijn sparringpartner en durfde minder out of the box te
denken. Alles ging net iets moeizamer en
kostte meer tijd.

WAT VAN DICHTBIJ KOMT, IS LEKKER

Dankzij het mere-exposure effect kan die ene collega die
je normaal geen blik waardig zou gunnen, het object van
jouw affectie worden. Dit effect houdt in dat wanneer je
iemand vaker ziet, je diegene aardiger zal gaan vinden.
Bekend maakt bemind. Zo kan het dat die vriendelijke
marketingman met inhammen en bierbuik je week in de
benen maakt als ie je een kaasstengel aanbiedt tijdens
de vrijmibo. Of dat je hart een sprongetje maakt als hij
naast je komt zitten tijdens de heidagen. En voor je het
weet kijk je reikhalzend uit naar een bilaatje met hem.

CARRIREBOOST 4

JE WORDT STRESS
BESTENDIGER
Professor Stefaan Lievens: Werkromances
ontstaan vaak tijdens de overuren. Er wordt
lang en hard gewerkt, er is veel stress. Jullie
worden meegesleept in de ratrace, de werkdruk is hoog, en dan moet er af en toe stoom
worden afgeblazen. Sex als uitlaatklep is dus
een manier om met werkstress om te gaan.
Wat volgens Lievens ook helpt, is het zelfvertrouwen en de positieve energie die een
verliefdheid met zich meebrengt. Wat mooi
meegnomen is, want een positieve inborst
zorgt ervoor dat stress afneemt.

CARRIREBOOST 3

JE WORDT EEN NETWERKKONINGIN

Vecht je tegen de slaap om die vrijmibo door te
komen? Of moet je weer een vrije avond opofferen voor een diner met een langdradige klant,
terwijl je zo veel liever op de bank zou willen
ploffen met een halve appeltaart en de laatste
afleveringen van The walking dead? En leuk
hoor die conferentie, ware het niet dat het je
toch weer een weekend kost. Maar slinger iets
aan met een collega, en voor je het weet ben jij
het stralende middelpunt van elk netwerkevent
en eten potentile opdrachtgevers uit je hand.
Bam, nog een treetje hoger op de carrireladder.

Zo gaf Karin (36) haar carrire een impuls:

Ik was geen fan van congressen. Dat gereis
en die verplichtingen, het is een behoorlijke
inbreuk op je vrije tijd en ik maakte al zulke
lange dagen. Dat veranderde toen ik tijdens
zon bijeenkomst iemand laat ik hem Javier

noemen ontmoette. Donker haar, donkere

ogen en een ongelooflijke Don Juan. Ik had
een relatie die goed was, maar de passie
stond al jaren op een laag pitje. Javier wakkerde dat weer aan. Het begon met flirten
en uiteindelijk hebben we gezoend. En ja,
ook het bed gedeeld. Hotels kunnen eenzaam zijn. Dankzij hem werden die congressen en bijbehorende etentjes een stuk gezelliger. Ik liet geen bijeenkomst aan me voorbijgaan, was op de hoogte van de ins en
outs van mijn vakgebied, en kwam in contact
met de juiste mensen. Uiteindelijk heb ik via
mijn opgedane connecties een nieuwe baan
aangeboden gekregen. Javier heb ik sindsdien niet meer gezien, maar de nachten met
hem waren het waard en zonder hem had ik
minder genetwerkt en had ik die leuke baan
inclusief riant salaris nooit gehad.

Monique (29) had twee jaar een relatie met

een collega: We werkten allebei als teamleider bij de klantenservice, ieder op een
andere afdeling. Ik ben iemand die veel piekert en zaken persoonlijk opvat. Door die
relatie werd dat minder. In plaats van me
druk te maken over kritiek van mn baas,
maakte ik me vooral zorgen dat ie ons zou
betrappen. Dat vond ik natuurlijk veel leuker en spannender om over na te denken.
Als ik een moeilijke klant aan de lijn had
gehad, dacht ik gewoon aan ons komende
sexmoment. Waar zullen we het nou weer
gaan doen? Dat bood afleiding. De afluisterkamer waar we konden meeluisteren met
gesprekken was overigens favoriet. Die
ruimte was geluidsdicht en kon op slot. Na
zon uitgebreide lunchpauze kon ik er weer
even tegenaan.
Om privacyredenen zijn de namen van de
genterviewden gefingeerd.

ZEG,
ZOU JE
NIET ES
AAN HET
WERK
GAAN?

Een burn-out en een uitpuilende

agenda zijnz2013. Minder werken
en meer leven zul je. Althans, als je
de nieuwe manier van werken van
journalist ReneLamboo-Kooijvolgt.
En wat blijkt: ze is niet de enige.

TEKST RENELAMBOO-KOOIJ | FOTOS GETTY IMAGES

Op de terugweg
zei mijn schoonvader: Nog 364
dagen voordat
we weer mogen

Mijn ex-schoonvader leefde om in juli op

vakantie te kunnen. Elk jaar naar dezelfde
camping in het DuitseSchwarzwald. Daar
zat hij twee weken lang compleet te ontspannen voor zijn stacaravan, halve liters bier in
de vakjes van zijn blauwe vouwstoel. Een
keer gingen mijn vriend en ik mee. Nog nooit
zon duffe vakantie gehad, maar dat terzijde.
Op de terugweg in de Opel Kadettzei mijn
toenmalige schoonvader: Nog 364 dagen
voordat we weer mogen. Ik was negentien
en dacht toen al: zo wil ik nooit worden. Wat
triest dat het enige plezier dat je uit de rest
van het jaar haalt, is dat je vakantie dichterbij komt. Die man was gek. We zijn allemaal
gek! We werken keihard om, met een beetje
geluk, op ons 67e met pensioen te gaan.
Als het niet zeventig wordt. En dan als een
razende die bucketlis afwerken. Al gaat dat
wel wat lastiger met versleten heupen en
verrotte knien.
Dus: waarom niet nu alvast genieten? Fuck
interessante, verre reizen. Fuck een groter
huis. Fuck een nieuwe auto. Als je dat allemaal loslaat en je werkt alleen voor wat je
nodig hebt, wat dan? Nou, ik kan het je vertellen: dan word jesuper ontspannen en
retegelukkig.
Ik liet de drang naar altijd maar meer een
klein jaar geleden los. Had ik die toffe bank
eindelijk in huis, dan moest er wel een
matching kleed bij. Ik werkte me een slag

in de rondte voor die onzin. Ik was pas 28

en mijn schouders zaten al jaren vast van
de stress. Ik had geen zin om mijn zus en zo
veel anderen achterna te gaan, linea recta
een burn-out in. Wat ik wilde, was gewoon
weer eens een ding tegelijk doen. Met plezier, in plaats van altijd zo te jakkeren. Dus
maakte ik een Excel-sheet aan, waarin ik
sindsdien precies bijhou hoeveel geld ik als
freelance journalist verdiend heb die maand.
Haal ik mijn doel de helft van onze vaste
lasten plus wat extras dan stop ik. De andere helft is voor rekening van mijn man.
Niet dat ik mijn werk niet leuk vind. Hallo,
best job ever! Maar met mijn man en babytje
zandkastelen bouwen is ook te gek, net als
met een vriendin urenlang de beste stoelen
in Starbucks bezet houden of uitgebreid
ontdekken wat de binnenkant van mijn neus
te bieden heeft. Mijn man vond mijn plan
te gek. Het geld kon hem niets schelen.
Meer tijd met mij en minder vaak ruzie wel.
Stress maakte me tot die tijd namelijk enigszins licht ontvlambaar. Toen ik van de ene
op de andere dag niet meer meerende in
die krankzinnig heftige mallemolen van
het leven, werd ik zo veel blijer. Minder vaak
chagrijnig, relaxter. En wat blijkt: ik ben niet
de enige die is gestopt met hollen.

WEG ZERE SCHOUDERS

Marije Braakman (38, latrelatie) verdient,
hou je vast, 850 euro per maand. Plus af en
toe wat extras, via een freelance-opdracht.
Twee dagen per week werkt ze als begeleider
in een activiteitencentrum voor mensen met

We zijn allemaal
gek! We werken
keihard om,
met een beetje
geluk, richting
ons zeventigste
met pensioen
te gaan
niet-aangeboren hersenletsel. Toen ze de
vacature zag, dacht ze meteen: droombaan!
Maar ja, van veertien uur per week werken
kon ze haar levensstijl niet bekostigen.
Ze solliciteerde toch onder het motto we
zien wel, en werd aangenomen. Joepie, een
nieuwe baan. Welheelweinig geld. Als een
soort Annemarie van Gaal ging ze door haar
eigen vaste lasten heen: Weg Digitenne,
telefoonabonnement drastisch omlaag,
donateurschappenopgezegd, een goedkopere
zorgverzekering, internet delen met de buren.
Die vonden dat ook een topidee. Dat alleen
al scheelde ruim duizend euro per jaar. Met
haar nieuwe baan is ze na drie jaar nog altijd
heel gelukkig. Al leeft ze volgens officile
maatstaven onder de armoedegrens. Hilarisch vindt ze dat zelf: Het voelt namelijk
niet zo. Ik doe zelfs nog boodschappen bij
de biologische winkel en let helemaal niet
zo op de prijs. Grote dingen, ja die kan ik vergeten. Een koophuis bijvoorbeeld, een auto
of smartphone met internet. Maar ik heb
helemaal geen zin om daarvoor te werken.
Patty Golsteijn (29, getrouwd) gooide het roer
net zo drastisch om. Ze vond haar baan als
communicatiemedewerker bij een hogeschool

DOE MIJ
ZOBespaar.
N LEVEN
a

Niet echt een leuke tip, maar h,

wanneer was je voor het laatst bij
de sportschool? Dat abonnement opzeggen betekent elke maand misschien wel drie uur minder werken.

a Praat met je baas over

flexibele werktijden.
bersaai. Ze werd gek, acht uur per dag op
dat on-inspirerendekantoor: Toen ik op
een vrijdagmiddag in de zomervakantie thuis
wilde werken omdat er toch niemand op kantoor was, vond mijn baas dat niet goed. Ook
al was zij zelf ook met vakantie. Toen dacht
ik: hoe lang ga ik mijn leven nog laten bepalen door een ander? Ik zegde op en begon
voor mezelf. Als zzper werkte ze nog eens
drie keer zo hard. Al snel zat ze dicht tegen
een burn-out aan. Ze bestierde soms wel
vijftien projecten tegelijkertijd. Ik heb toen
een week geblockt in mijn agenda. Op een
grote witte muur in mijn appartement hing
ik allemaal flipovers. Ik moest keuzes maken.
Wat is belangrijk voor me, mijn tijd waard,
en wat niet? Ze besloot haar bedrijf, waarmee ze zesduizend euro per maand omzette,
de deur uit te doen. Ze werkt nu nog maar
zon drie vier uur per week. Via haar nieuwe
bedrijf helpt ze mensen dezelfde move te
maken. Verder nikst ze vooral veel. Dat
maakt mij gelukkig. Koffie halen waar ik
best wat geld aan uitgeef trouwens en
rondlopen. Om me heen kijken. Maar ook
urenlang series kijken of op de bank voor
me uitstaren. Ok, ze heeft geen designer
interieur, geen auto en geen hypotheek.
Maar wel relaxte schouders: Ik ben vrij, zo
voelt het. Mijn favoriete moment is wanneer
ik s ochtends van de zon wakker word, een
wekker gebruik ik niet meer, en nog niets
vaststaat. Wat zal ik vandaag eens doen?
denk ik dan. Geweldig, toch? Dat niet alles
voor me bepaald wordt. Die vrijheid hoop ik
nog lang te behouden.

Zodat je op een zomerse dag lekker

s ochtends naar het strand kunt en
pas om 13 uur begint. Kan het hem
schelen wanneer je het werk doet,
als het maar gebeurt, toch?

a Checkje mail nog maar twee

keer per dag.

Rond een uur of 11, de meeste mail

komt s ochtends. Daarna nog een
keer rond 16.30 uur. Scheelt tijd en
afleiding!

a Gebruik spaargeld en extraatjes

om je hypotheek extra af te lossen.

Daarmee worden je maandlasten

elke maand lager. En minder kosten
betekent uiteindelijk, juist; minder
werken.

a Laat je perfectionisme los.

Niet alles wat uit jouw handen komt,
hoeft perfect, briljant en beter dan
het werk van anderen te zijn. Weet je
hoeveel tijd die check-check-dubbelchecks van jou kosten?

a Word zzp-er.

Wist je dat 71 procent van de werknemers die voor zichzelf begint, aangeeft gelukkiger te zijn dan in loondienst?

a Download eenapp, bijvoorbeeld

Concentrate, waarmee je social

media op je computer kunt blocken.
Vink je aan dat je nu cht moet werken, dan maakt hij Facebook, Twitter
en andere afleiding tijdelijk ontoegankelijk. Wedden dat je werk eerder
af is? Kun je lekker op tijd naar huis.

TWIJFEL JE NOG?
Duik dan eens in deze
boeken: Een werkweek
van 4 uur, Timothy Ferriss,
Het nieuwe nietsdoen,
GerhardHormann en Fuck
it van John C. Parkin.

O, ZIJN WE JALOERS?
Jij leest dit en ik weet wat je denkt. Nou ja,
niet precies. Ik weet wel dat je gedachten
beginnen met het woord maar. Maar: ik
heb een hypotheek, ik heb twee kinderen,
ik heb net een nieuwe auto gekocht. Wat ik
hoor? Smoesjes. Excuses. Uit onderzoek van
TomTom blijkt dat zon zeventig procent van
de Nederlanders meer vrije tijd wil en minder wil werken. Meer dan de helft van de
werknemers in Nederland droomt van een
baan in deeltijd. Slechts een kwart doet dit
ook daadwerkelijk. De grote vraag die rijst:
waarom doen we het dan niet massaler?
Gerhard Hormann, voorvechter van minder
werken en meer leven, geeft het antwoord in
een zin in zijn boek Het nieuwe nietsdoen:
We zijn een slaaf geworden van onze eigen
portemonnee. Met een leeg verlanglijstje is

Wil je niet
alles hebben,
dan kun je
met minder
rondkomen
een lege agenda zo geregeld, stelt hij. Als je
niet meer alles wilt hebben, kun je met veel
minder geld rondkomen. En met minder
werken dus. Marije: De vraag is uiteindelijk:
wat vind je belangrijker? Geld of leven? Als
je kiest voor het eerste is daar niets mis mee,
maar dan zul je het grootste deel van je dag
moeten werken. Kies je voor het tweede, dan
zul je dingen moeten opgeven, maar krijg je
er vrijheid en tijd voor terug. Als je dat wilt,
kan het altijd. Je moet alleen knopen durven
doorhakken. Even tussen ons, je kunt echt
nog weleens uit de band springen, hoor. Ik

heb onlangs een Swiss Sense-bed gekocht,

maar wel met een laken van vijftien euro
erop. Leve de Action!
Patty, Marije en ik zijn blij met onze nieuwe
levensstijl. Maar niet iedereen begrijpt dat.
Marije: Een oud-collega stuurde me lange
tijd vacatures toe, omdat ze zich toch niet
kon voorstellen dat ik tevreden was met mijn
huidige salaris en werkuren. Ik probeerde uit
te leggen dat ik daar bewust voor gekozen
had, maar daar begreep ze niets van. Ook
ik heb nare reacties gekregen. Mijn moeder,
die zich afvroeg of dat allemaal zomaar maar
kon. En zei dat de rekeningen toch betaald
moeten worden. Dolle Mina-vriendinnen
die het maar niets vonden wat ik deed, of
eigenlijk niet meer deed. Volgens mijn vent is
het jaloezie. Omdat anderen te bang zijn voor
verandering en deze sprong dus nooit zullen
maken. Ik weet het niet. Het maakt ook niet
uit. Zolang ik mijn verantwoordelijkheid neem
en op niemands zak leef, heeft een ander er
niets over te zeggen. Ik duik mijn hangmat
weer in met mijn mp3-speler. Ja, voor zon
Smartphone met Spotify-abonnement heb
ik geen geld meer. Maar ik heb wel de tijd
om in het zonnetje dat nieuwe album van
Lana del Rey van begin tot eind te beluisteren. Doe ze de groetjes daar op kantoor.
MEER WETEN OVER PATTY EN MARIJE?
KIJK OP MINIMALSWITCH.NL EN VERDUBBELDAME.NL.