KRAH-AZMET-RUHSAT

Abdullah PALEV

Bugn ikrah kavram ve bu kavrama dair tasarruflar noktasnda insanlar gruba

blnmlerdir. nsanlardan bir ksm her trl basky ve zorlamay ikrah snrlarna
sokarak byk bir yanlgya dmlerdir. yle ki birka kuru dnyevi menfaat adna
her trl kfr sz ve amellerinin ilenmesine ikrah ad altnda ruhsat vermektedirler.
Dier taraftan baz kimseler ise, ikrah kavramn tamamen kendi dncelerine gre
ekillendirmeye kalkmlar, kendi kanaatlerine gre her ihtilaf iman kfr meselesine
dayandrmlar ve mslmanlar tekfir etmilerdir. Vasat mmet olma zelliini
kaybetmeyenler ise bu hususta islam alimlerinin szlerine deer vermiler ve ikrah
hakkndaki gr ve tutumlarn buna gre ekillendirmilerdir.
Bununla beraber elbette herkes kendisinin hak yolda, doru gr zerinde
olduunu iddia etmektedir. O halde burada ikrah kavram hakknda islam alimlerinin
szlerine ve tanmlarna ihtiya duyulmaktadr.
krah kelimesi szlkte meakkat ve zorlama demektir. Bir eyden ikrah etmek
demek, o eyi sevmemek, ya da bir kimseyi sevmedii ve holanmad eye zorlamak
demektir. (Bkz. Lisan-ul Arap 13/534, Misbah-ul Mnir 2/643, el-Mucemul Vasit
2/191)
bn-i Hacer ikrah stlahi olarak yle tarif etmektedir: "krah kiiyi istemedii
eye zorlamaktr." (Fethul Bari, 12/311)
afi ulemasndan allame arkavi ise ayn anlamda "ikrah kiiyi zorla bir ie
ynlendirmektir" demektedir. Hanefi alimlerinden Alaaddin el-Buhari ise yle
demektedir:
"krah kiiyi korkutmak ve istemedii eye zorlamaktr. Korkudan dolay kii yle
bir hale gelir ki, artk rzas yok olma durumundadr. (Keful Esrar, 4/382)
Vehbe Zuhayli bu hususta unlar kaydetmektedir: "krah bir kimseyi raz olmad
ve kendi iradesi ile ba baa brakld zaman yapmay semeyecei bir ii yapmak
zorunda brakmaktr. Serahsi el-Mebsut isimli eserinde ikrah yle tarif etmektedir:
"Kiinin bakas sebebiyle yapm olduu ve bununla rzasnn ortadan kaldrld ve
seme imkannn (ihtiyarnn) yok olduu fiillerdir." Rzadan maksat yaplan iin
rahatlkla ve arzu duyularak yaplmasdr. Seme imkanndan (ihtiyar) maksad ise, bir

eyin yaplmasn terkedilmesine tercih etmek veya bunun aksini yapmak demektir.
(slam Fkh 6/481)

krahn Ksmlar

Usul ve fkh alimlerinin cumhuru ikrah; mlci (kamil) ve gayri mlci (naks)
olmak zere iki ksma ayrmlardr. krah mlci, kiinin g ve seme hakkn
tamamyla ortadan kaldran zorlama demektir. Kiinin nefsine yahut da azalarndan
herhangi birisine gelebilecek bir zarar ile tehdit edilmesi halinde sz konusudur. Dier
bir deile mlci ikrah, lm, bir organ n kesilmesi ya da iddetli bir dvme ile
meydana gelen ikrahtr.
Gayri mlci ikrah ise, dvme ya da hapsetme gibi sadece gam ve elemi gerektiren
eylerle vuku bulan bir ikrahtr Hapsetmek, balamak, dvme ya da maln bir ksmn
telef etme gibi tehditlerle meydana gelir. (Fetevay Hindiyye 10/270, el-Bedayi 1/175,
bn-i Abidin, 5/109)
Hanefi alimleri buna ek olarak nc bir ikrah eidi getirmilerdir. Rzann
btnyle ortadan kalkt, ancak ihtiyarn ortadan kalkmad, kiinin kardei, kz
kardei ya da yakn akrabasndan birisine ynelik hapsetme ve buna benzer bir eyle
tehdit edilmesine edebi ikrah demilerdir. Hanefilere gre byle bir zorlama kyasen
deil, istihsanen er' i bir ikrahtr. Zira kiinin akrabalarndan birisine ynelik tehdit
kiiyi hznlendirmekte ve sanki kiinin kendi zerinde bir zorlama oluturmaktadr.
(Serahsi el-Mebsut 24/144, Zekeriyya el-Berdisi Bahsu'l krah sy:372, El'ikrah ve
eseruhu fi-t Tasarrufat li sa ekre sy:60)
Burada hemen belirtmekte fayda vardr ki, edebi ikrah ayrmn hanefi
alimlerinden sadece bir ksm yapmaktadrlar. HanefileriIl cumhuru ve dier mezhep
alimleri byle bir ayrmda bulunmamlar, byle bir zorlama trn ilk iki ksma
sokmulardr. (Keful Esrar, 4/383, El'ikrah ve eseruhu fi-t Tasarrufat li sa ekre sy:61)

Cumhur ulemaya gre ikrah iki ksm iken afi alimleri byle bir taksimde
bulunmamlar ve ikrah sadece mlci olmak zere tek ksmda incelemiler, mlci
olmayan ikrah ise ikrah olarak isimlendirmemilerdir. afiler bu hususta yle
demektedirler:

"krah ileri derecede dvmek, uzun sre hapsetmek, mal telef etmek gibi eylerle
korkutmakla meydana gelir. nsanlarn durumlarndaki deiikliklere gre byle bir
ikrahn etkisi de deiik olur." (Tuhfetu-u Tullab li Ensari, 272)
mam afi el'umm isimli eserinde ikrah yle tarif etmektedir: "Kii yle bir
kimsenin eline der ki, artk ondan yakasn kurtaramaz. Bu durumda vurmak,
hapsetmek, mal telef etmek gibi korku ve mahzurlar hasl olur. Bu da insanlarn
durumlarna gre deiir. erefli bir insann halk arasnda erefini ve bykln
drecek szlere maruz kalmas bir tehdit saylmaktadr. Baz insanlarn ise halk
arasnda hafife alnmas onlar iin bir tehdit deildir. Mrvvet ve makam sahibi bir
kimseye kk bir tokat vurmak bazen tehdit saylrken, baz insanlara tokat atmak
tehdit saylmaz. Maln telef edilmesiyle tehdit etmek kiiyi skntya sokmaktr. Bu
bakmdan mal hususunda zengine yaplan tehditle, fakire yaplan tehdit bir deildir.
Kiinin nefsine ynelik tehditle babas, dedesi, kardeleri ve buna benzer akrabalarna
ynelik tehdit arasnda fark yoktur. (Byk afii Fkh 4/70)

krahn artlar

Malum olduu zere her trl ikrah iddias sahibinden kabul edilecek deildir.
Bunun iin islam alimleri ikrah kavramna bir takm artlar getirmilerdir. Bu artlar u
ekilde sralayabiliriz:

1- Tehdit eden kii tehdidini yerine getirecek gte olmaldr. ayet tehdit eden
kii bu tehdidini yerine getirecek bir gce sahip deilse, tehdit boa gider. nk bir
kimseye bir ii zorla yaptrabilmek, yaplan tehdidi yerine getirmek iin gl olmay
zorunlu klmaktadr.
2- Tehdit edilen kiinin, zorland ii yapmad takdirde tehdit sahibinin tehdidini
yerine getireceine kalben inanmas gerekmektedir.
3- Tehdit edilen kiinin kamaktan, kar koymaktan ve yardm talebinde
bulunmaktan aciz olmas gerekmektedir.
4- Yaplan tehdit cann, maln, azalarn telef edilmesi, anne, baba, e, karde gibi
yakn akrabann hapsedilmesi gibi kiinin rzasn btnyle ortadan kaldran bir tehdit
olmas gerekir.

5- Zorlanan kii, zerinde zorland fiili yapan bir kimse olmamaldr. Yani
bakas tarafndan iki imeye zorlanan kimse iki ien birisi olmamaldr. Yine zina
etmeye zorlanan kii zina eden bir kimse olmamaldr.
6- Yaplmas istenilen ey tehdit edilen eyden tehlike itibaryla daha ileri derecede
olmas gerekir. yle ki, bir kimse bir bakasnn maln telef etmekle zorlansa ve bunu
yapmad takdirde kendisine bir tokat atlaca tehdidi ile zorlansa byle bir durumda
ikrah geerli olmaz.
7- Yaplmas iin zorland fiilin, kendisi ile tehdit edildii iten kurtulmay
salamas gerekir. yle ki bir kimse bir bakasna "ya sen kendini ldr ya da ben seni
ldrrm" derse, cumhura gre byle bir tehdit ikrah saylmaz. Tercih edilen gre
gre Hanbeli alimleri de bu durumu ikrah saymamlardr. nk kiinin kendisini
ldrmesi yaplan tehditten kurtulmasna sebep tekil etmez. Byle bir durumda
zorlanan kimsenin zorland ii bizzat kendisinin yapmaya kalkmas sahih olmaz.
8- Tehdit edenin tehdidini acilen yerine getirecek olmas gerekir. Eer tehdit edilen
ey gelecek zamanda vuku bulacaksa bu durumda ikrah sahih deildir. nk byle bir
gecikme durumunda bakasndan yardm istemek yahutta devletin otoritesine snmak
suretiyle tehdit edildii iten kurtulma imkan vardr.

krahn acil olmas hanefi, afii ve baz hanbeli alimlerinin grdr. Malikiler
ise yle demektedir: "Kendisiyle tehdit edildii eyin acil olmas art deildir. nemli
olan halen korkunun mevcut olmasdr ve artta budur."
bn-i Hacer el-Askalan ikrahn artlarn anlatrken yle demektedir: Tehdit
edilen eyin acil olmas arttr. ayet acil olmazsa, zorlayan "bu ii yapmadn takdirde
seni yarn dverim" derse bu ikrah saylmaz. Ancak zorlayan tehdidini ok yakn bir
zamanda yapacan sylerse ya da bunu adet edinmise, tehdit ettii zaman mutlaka
tehdidini yerine getiriyorsa bu durumda ikrahn acilolmas art yoktur. (Fethul Bari,
14/322)
bn-i Abidin ise yle demektedir: "Kii gelecekte telef edilecek bir eyle tehdit
edilse ve zann galibince zorlayan ahsn tehdidini yerine getireceini dnse bu
durumda da yine mlci ikrah olur." (bn-i Abidin, 14/352)
9- Zorlanan kimsenin, zorland eyden bakasn yapmak ya da daha fazlasn ve
azn yapmak suretiyle muhalefet etmemesi de ikrahn bir dier artdr. ayet zorlanan
kimsenin zorland eyden bir bakasn yapmas ya da daha azn ve ounu yapmas
durumu sz konusu ise bu durumda zorlanan kimse yapt bu fiili kendi isteiyle
yapyor demektir. Bu durumda ikrah sahih deildir. Bu afii ve maliki alimlerinin

grdr. ayet bir kii bir bakasn karsn boamak zere zorlasa, fakat o kimse
evini satsa ya da o kii karsn bir rii talakla boamak yerine talakla boarsa, yine
karsn talakla boamak zere zorlansa fakat karsn tek talakla boarsa btn bu
durumda da afii ve maliki alimlerine gre ikrar sahih olmaz. Hanefi ve hanbeli alimleri
ise yle demektedirler:
Kiinin ikrah edildii eyden daha azn yapmak suretiyle muhalefeti kiiyi ihtiyar
sahibi olmakszn mkreh yapar. Fazlasn ya da ikrah edildii eyden bakasn yapmak
ise onu mkreh olmaktan karr. afii ve maliki alimlerinin syledii gibi bu kii ihtiyar
sahibi bir kimse olur.
afiler , yaplmas iin ikrah olunan eyin tek bir ey olmak suretiyle tayin
edilmesini art komulardr. Bir kimse falan hanmn boamak zere ikrah edilse, bu
bir ikrah saylr. Ancak iki hanmndan birisini boamaya yahut Zeyd veya Arn' dan
birisini ldrmeye ikrah edilecek olsa bu ikrah saylmaz. Fakat hanefi, maliki ve hanbeli
alimleri byle bir art komamlardr. Bir kii iki hanmndan birisini boamak zere
ikrah edilse, oda bunlardan birisini boayacak olsa o kii mkreh olur.
10- Kendisi ile tehdit edildii iin mkrih iin kendisinin bir hakk veya kendisinin
bir grevi olmayan bir eyi elde etmesine yol aacak bir hak olmamas gerekir. Eer
ikrah olunduu ey mkrih iin, kendisi iin hak olmayan eye ve kendisi iin
gerekmeyen bir eye ulamak iin bir ara olarak kullanlacak olursa; kocann hanmn
eer kendisinde bulunan alacandan ibra etmeyecek -boamakla tehdit etmesi halinde
olduu gibi- olursa bu ikrah olmaz. Bazlar da bu bir ikrah kabul edilir. nk koca
karsnn efendisidir. Dolaysyla onun tarafndan ikrah gerekleir demilerdir.
Bu afiilerin mteahhir alimlere gre arttr. Hanefilerde bu konuda onlarla ayn
grtedirler. mam Ahmed ise byle bir art n grmemitir. Ona gre ikrah kendisi
ile tehdit olunan ey, mkrihin bir hakk ile dahi olsa gerekleir.

Hissi tasarruflarda (fiili veya maddi vakalarda) ikrahn etkisi

Yapmak veya yapmamak konusunda zorlamann sz konusu olduu i ya hissi ya

da er' i bir itir. Yapmas iin zorland i her iki durumda ya muayyendir veya o
konuda muhayyer braklmtr.
Muhayyer ve hissi tasarruflara iki hkm baldr. Bunlardan birisi, ahiret ile
dieri de dnya ile alakaldr.

Yaplmas iin ikrah olduu hissi tasarruflardaki ahirete dair hkmler tasarrufun
trne gre farkllk arzeder. Hissi tasarruf ta mbah hakknda ruhsat bulunan ve haram
olmak zere trldr.
a- ikrah yoluyla hissi ve mbah tasarruf: Meyte (le) kan, domuz eti yemek, arap
imektir. Bunun hkm ikrahn trne gre farkllk arz eder. ayet ikrah ldrmekle
yahut bir organ kesmek vb. eylerle korkutmak halinde olduu gibi mlci veya tam bir
ikrah olursa bu fiiller mbah olur. nk yce Allah bu fiilleri zaruret halinde mbah
klm ve yle buyurmutur:

"Niin Allahn ad anlarak kesilen hayvanlarn etlerinden yemiyorsunuz? Oysa

Allah aresizlik sonucu yemek zorunda kaldklarnz dnda, size haram kld etleri
ayrntl biimde aklad. Biroklar bilmeden keyfi arzularna uyarak insanlar yoldan
karrlar. Hi kukusuz Rabbin snr aanlar herkesten iyi bilir." (En'am/119)
ayet ikrah altnda bulunan kimse ldrlnceye kadar bunlar almamakta
direnecek olursa bundan dolay ahirette sorumlu olur. nk onun byle bir kar
koymas kendi cann tehlikeye atmasdr. Yce Allah ise "sakn kendinizi, kendi
ellerinizle tehlikeye atmayn. " (Bakara/195) buyurmaktadr.
ayet ikrah az miktarda dvmek ve hapsetmekle tehdit etmek gibi eksik ikrah
olursa bu gibi eyleri yapmak mbah olmaz. Ve bu konuda ruhsatta bulunmaz. Hatta
bunlar yapacak olursa gnahkar dahi olur. nk byle bir durumda onun Allah' n
hakkn kendi nefsinin hakkndan nce tutmas vaciptir.
b- ikrah ile kendisine ruhsat verilen hissi tasarruf: Kalbi iman ile dopdolu olmakla
birlikte sadece dil ile kfr sz sylemek yahut Hz. Muhammed (sallallahu aleyhi ve
sellem)'e kt sz sylemek veya mslmann maln telef etmek gibi ilerdir. Bu gibi
davranlar mbah olmaz. Ancak tam ikrah halinde bunlar yapmaya ruhsat vardr. Eer
ikrah altnda bulundurulan kii ldrlnceye kadar bunlar yapmayacak olursa cihad
ecri gibi ecir alr. nk bunlarn haram olmas bu ii yapanlardan sakt olmaz. ayet
ikrah eksik olursa kesinlikle bunlar yapmaya ruhsat yoktur. Ve bunlar yapann kfrne
hkmedilir. isterse kalbi iman ile dolu olsun. Hanefi alimleri ile Maliki alimlerinin
gr budur. Buna gre byle bir tasarrufa ancak mlci ikrah halinde ruhsat verilir.
afi, Hanbeli ve Zahiri alimleri noksan ikrah halinde kfr szn dil ile telaffuz
etmeye ruhsat vermilerdir. nk islamn balangcnda kafir olmak iin yaplan ikrah
olaylarnn bir ou naks ikrah trnden idi. O takdirde iki grten daha tercihe ayan
olan budur.

Tam ikrah halinde kfr szn dil ile sylemenin ruhsat yce Allah'n u
buyruu ile sabittir.

"Kalbi imanla dolu olduu halde zorlanan mstesna olmak zere, kim imandan
sonra Allah' tanmaz ve fakat kfre gs aarsa, ite Allah/n gazab onlarn zerinedir
ve onlar iin ok byk bir azab da vardr. " (Nahl/106)

Bu cumhurun ve zahirilerin grdr.

Malikiler ise ancak ldrmekle tehdit eklindeki ikrah halinde dil ile kfr sz
sylemeyi mbah kabul ederler. Bu organn kesilmesi tehdidinde bulunarak yaplan
ikrah dil ile kfr sz sylemeyi mbah klan bir sebep olarak kabul etmezler. Dikkat
edilecek olursa kfr sz sylemekten kanmak daha faziletlidir.
Museylime'nin baz gzcleri, Peygamber (sav)'n ashabndan iki kiiyi yakalayp
Museylime'nin yanna gtrdler. Onlardan birisine: Sen Muhammed'in Allah'n
Rasul olduuna ahidlik eder misin diye sordu, o, evet dedi. Bu sefer: Peki, benim de
Allah'n rasul olduuma ahidlik eder misin diye sorunca, adamn yine: Evet demesi
zerine onu serbest brakt. Dierine de: Muhammed'n Allah'n Rasul olduuna
ahidlik eder misin diye sordu o; Evet dedi. Bu sefer: Peki, benim de Allah'n rasul
olduuma ahidlik eder misin, diye sorunca adam: Ben sarm, kulaklarm iitmiyor,
dedi. Mseylime bunu nne alarak boynunu vurdu. Kurtulan kii, Peygamber (sav)'n
yanna varp: 'Helak oldum, dedi. Hz. Peygamber: "Seni helak eden nedir?" diye
sorunca, bandan geenleri anlatt. Bunun zerine Hz. Peygamber yle buyurdu:
"Senin arkadan salam olan yolu seti. Sen de ruhsat yolunu setin. u anda halin ne
ise osun." Adam: ehadet ederim ki sen Allah'n Rasulsn, dedi. Hz Peygamber de:
"u anda sen, ne zere isen ylesin" diye buyurdu.
krah halinde Resuluah'a svmenin ruhsat olmasna gelince bu caizdir. nk
rivayete gre Ammar b. Yasir'i kafirler Muhammed'e (a.s) svmesi iin zorlamlar,
sonra Resulullah'n yanna geri dnm ve Peygamberin: "Ne haber Ey Ammar?" diye
sormas zerine "Haberler kt ey Allah'n Rasul. Sana svmedike beni brakmadlar"
demitir. Bunun zerine Resulullah ona "tekrar ikence yapmaya dnerlerse sende
aynsn yap" buyurmutur. (Nasburraye 4/158)
Kfre zorlamann dnyevi hkmlere tesirine gelince kfre zorlanan kii kfr
kelimesini sylerse bile onun kfrne hkmedilmez. Ona mrted muamalesi yaplmaz.
mam afii "Kalbi imanla dolu olduu halde zorlanan mstesna olmak zere, kim
imandan sonra Allah' tanmaz ve fakat kfre gs aarsa, ite Allah'n gazab onlarn

zerinedir ve onlar iin ok byk bir azab da vardr. " ay eti hakknda unlar
sylemitir.
"Kfr kelimesini syleyenin karsnn bo olmas, kannn helal olmas, malnn
ganimet olmas gibi bir takm hkmleri vardr. Allahu Teala kfre zorlanan kiiden
drnce kfrn dier hkmleri de der. nk en byk hkm dnce ondan
daha kk olanlarda hayli hayli der. (Elumm, 3/209)
c- Zorlanmaya ramen yerine getirilmesi mbah veya ruhsatl olmayan hissi
tasarruflar: Baz tasarruflar vardr ki, haramlklar er'an sabit olduu, aklen de
mahsurludur. Bu yzden bu tr tasarruflar ne mbahtr ne de bunlar ilemeye ruhsat
verilmitir.

1- Bir mslman haksz yere ldrmek: Bu tasarruflardan biri, bir mslman

haksz yere ldrmektir. nk bir mslman ldrmek phesiz haramdr. Zaruret
nedeniyle mbah olmad gibi byle bir tasarrufa ruhsatta verilmez. Allahu Teala yle
buyurmaktadr:

"Hakl bir gereke yokken Allah'n dokunulmaz sayd cana kymaynz." (

En'aml151)

"Resulullah (sallallahu aleyhi ve sellem) yle buyurmutur: "Allah'tan baka

ibadete layk hibir ilah bulunmadna ve benim de Allah'n elisi olduuma ehadet
eden bir mslmann kan u durum hari kesinlikle haramdr: Evli olduu halde zina
eden, haksz yere bir mslman ldren, slam dinini terkedip mrted olan."
Haram olmas bakmndan bir mslmann azasn kesmekte mslman ldrmek
gibidir. Bir mslman helak edecek veya iddetli bir eziyete sebep olacak darbenin de
durumu byledir. Zira bu saldrganlktr ve haramdr.
Bu bakmdan yukardaki sz edilen ilerden birini yapmaya zorlanan kii bunu
yaparsa gnahkar olur. Fakihler bu hususta ittifak etmilerdir. Bu zorlamann tam bir
zorlama veya naks bir zorlama olmas hkm deitirmez. Haksz yere bir mslman
ldrmenin dnyevi hkmne gelince; kii bir mslman ldrmeye zorlanrda
ldrrse fakihler yanndaki en sahih gre gre hem zorlayan hem de zorlanan kiiye
ksas uygulanr. nk zorlayan kii bir mslmann ldrlmesine sebep olmu,
zorlanan da bilfiil ldrmtr. ldrmeye sebep olmakta bilfiil ldrmek gibidir.

Dolaysyla zorlayan kii de zorlanan kii de ldrlr. Bu bir kiiyi ldrmeye

zorlamann ve ldrmenin ne kadar korkun bir i olduu katillere gstermek iindir.
Hanefi alimlerine gre sadece zorlayana ksas uygulanr.
2- Zina: Zina ilenmesi hibir durumda mbah ve ruhsat olmayan haramlardandr.
nk tm semavi dinlerde zina haram klnmtr. Akl da zinann irkinlii hususunda
dinlerle beraberdir. Allah yle buyuruyor:

"Sakn zinaya yaklamaynz. nk o iren bir ktlk ve kt sonulu bir

yoldur. " (sral32)

Bu bakmdan zina etmeye zorlanan kiinin zina etmesine ruhsat verilmemitir.

Zina etmeye zorlanan kiinin erkek veya kadn olmas durumu deitirmez. Eer kii
zina ederse gnahkar olur. Ve Allah katnda sorumlu olur. Zina etmeye zorlanan ve zina
eden kiinin cezasna gelince; fakihler zina etmeye zorlanan kiiye had uygulanmaz
demilerdir. Bu hususta erkek ile kadn arasnda fark yoktur. nk zorlama nedeniyle
burada phe vardr. Hadler ise phe olduunda der. (elBedayi 7/177, bn-i Abidin
5/92)
Bu sylediimiz afiierin grdr. ayet erkek tam veya noksan ikrah ile zinada
bulunmak zere zorlanacak olursa Hanbeliler' de tercih edilen gre gre ona had
uygulanmas vaciptir. Hanefiler ise, tam ikrah halinde haddi vacip grmezken, eksik
ikrah halinde vacip grrler. Malikiler ise eer erkek ve kadn zina etmek zere
zorlanmlarsa had vaciptir derler.
krahta Sz ve FiiI Arasnda Fark Var mdr? Bu konuda mam Kurtubi yle
demektedir:
"Baz alimler ikrah ancak sz ile olur fiil ile olmaz demilerdir. Hasan el-Basri,
Evzai ve Suhnun bu grtedir. Bu alimlere gre ayet kii putlara tapmak, Allah'tan
bakas iin secdeye gitmek, kabeden baka bir yne namaz klmak, bir mslmam
ldrp maln yemek, zina yapmak gibi durumlarda ikrah yoktur.
Baz alimler ise ikrah hem szde hem de fiilde geerli kabul etmilerdir. Bu
grte olanlar Hz. mer, imam Mekhul, mam Malik ve Irak ehli baz alimlerden
nakledilmitir.
bn-i Recep el-Hanbeli yle demektedir: "iki imeye ve buna benzer haram
fiilleri yapmaya zorlanan kimse hakknda iki gr vardr. Alimlerin bir ksmna gre

byle bir durumda kii ikrah altndadr ve ruhsat sahibidir. Bu gr cumhurun

grdr. mam afii, mam Ebu Hanife ve mam Ahmed b. Hanbel' in mehur gr
budur. Ayriyeten Hz.mer, imam Mekhul ve Mesruk' dan rivayet edilmitir. kinci bir
gre gre ise, bu durumda kii zorland haramlar yapmaya ruhsat sahibi deildir.
bn-i Abbas, Ebu Aliye, Ebu esa, Rebii b. Enes, Dahhak ve bir rivayette Ahmed b.
Hanbel'in gr budur. (Camiul Ulumi ve-l Hikme, sy:355)
Aslen sahih olan gr ikrahta sz ile fiil arasnda bir ayrmn olmamasdr. Zira
Nahl Suresi'nin 106. ayetinde ifade umum gelmektedir. Bu ayet zerine evkani yle
sylemektedir:
"Hasan el-Basri, Evzai, bir rivayete gre afii ve Suhnun ikrahn ancak szle
olacan, Allah'tan bakasna secde etmek gibi fiili durumlarda ikrah olmayacan
sylemilerdir. Fakat bu gr ayetin zahirine muhaliftir. nk ayet umumu ifade
etmektedir ve sz ile fiil arasnda bir fark gzetmemektedir. krah sadece sz iledir,
fiillerde ikrah olmaz diyenlerin hibir delili yoktur. Ayetin sebebi nuzulnn hususi
olmas ise hkmn umumi olmasna engel deildir. (Fethul Kadir, 3/197)
bn-i Hacer, ikrahn artlarn anlattktan sonra yle demektedir: "krahn sz ya
da fiil ile olmas arasnda cumhur ulemaya gre hibir fark yoktur. (Fethul Bari,
14/322)
Seyyid Sabk ikrah taksim ederek yle demektedir: "krah sze zorlama ve fiile
zorlama olmak zere ikiye ayrlr. Sze zorlama hibir eyi gerekli klmaz. nk
zorlanan mkellef deildir. Eer kfr bir sz sylerse bu yzden sorumlu tutulmaz.
Bir kimseye iftirada bulunsa had uygulanmaz, ikrar da bulunsa ikrar geerli saylmaz.
Fiilde zorlamaya gelince; bu da ikiye ayrlr.
1- Zarurette mbah olan eylere zorlama: arap imek, le, kan veya domuz eti
yemek gibi. ..
2- Zarurette mbah olmayan eylere zorlama: ldrmek, yaralamak, mal telef
etmek, zina etmek gibi. (Fkhus Snne, 3/245)
Zorlanma Annda Kfr Sz Sylememek Azimettir Burada bir husus
belirtmekte fayda vardr. krah halinde her ne kadar kfr kelimesini sylemek caiz dahi
olsa, buna kar direnmek, kfr kelimesini telaffuz etmemek Allah katnda byk ecir
kazandracak bir ameldir. bn-i Hacer el' Askalani yle demektedir: "Alimler icma
etmilerdir ki; kim kfre zorlanrda buna ramen kfr kelimesini sylemeyerek lm
tercih ederse, Allah katnda ruhsatla amel etmeyi seen kimseden daha ok ecir sahibi
olur." (Fethul Bari, 14/317)

Kad Ebu Bekir bn-ul Arabi yle demektedir: "Alimlere gre ikrah annda kfr
kabul etmek her ne kadar caiz olsa da, belaya kar lene kadar direnmek daha ok
faziletlidir. Bu konuda hibir ihtilaf yoktur ve len kimse de ehid olur." (Ahkamul
Kuran, 3/1179)
Bu konuda Seyyid Sabk yle demektedir: "Zorlama annda kfr kelimesini
sylemek ruhsat olunca azimet ve ikenceye kar sabr yolunu tutmak daha faziletlidir.
Bu Yasir ve Smeyye'nin yapt gibi lmle sonulanacak olsa bile durum
deimemektedir. Bu kesinlikle can tehlikeye atmak deildir. Aksine alimlerin aka
belirttii gibi savata lmek gibidir. bn-i Ebi eybe'nin Hasan'dan ve Abdurrezzak'n
Tefsirinde Ma'merden rivayetine gre Museylime'nin baz gzcleri, Peygamber
(sav)'n ashabndan iki kiiyi yakalayp Museylime'nin yanna gtrdler. Onlardan
birisine: Sen Muhammed'in Allah'n Rasul olduuna ahidlik eder misin diye sordu, o,
evet dedi. Bu sefer: Peki, benim de Allah'n rasul olduuma ahidlik eder misin diye
sorunca, adamn yine: Evet demesi zerine onu serbest brakt. Dierine de:
Muhammed'in Allah'n Rasul olduuna ahidlik eder misin diye sordu o; Evet dedi.
Bu sefer: Peki, benim de Allah'n rasul olduuma ahidlik eder misin, diye sorunca
adam: Ben san m, kulaklarm iitmiyor, dedi. Mseylime bunu nne alarak boynunu
vurdu.
Kurtulan kii, Peygamber (sav)'n yanna gelip: Helak oldum, dedi. Hz.
Peygamber: "Seni helak eden nedir?" diye sorunca, bandan geenleri anlatt. Bunun
zerine Hz. Peygamber yle buyurdu: "Senin arkada n salam olan yolu seti. Sen
de ruhsat yolunu setin. u anda halin ne ise osun." Adam: ehadet ederim ki sen
Allah'n Rasulsn, dedi. Hz, Peygamber de: "u anda sen, ne zere isen ylesin" diye
buyurdu (Fkhus Snne, 3/246)
Burada hatrlatlmas gereken dier bir husus ise udur: Baz kimseler ikrah
kavramnn yeniden ele alnmas gerektiini iddia ederler. Zira bu kimselere gre
alimlerin ikrah hakkndaki tanmlar asrmz balamaz ve onlar kendi dnemlerine gre
konumulardr. Fakat bu kimseler unu bilmiyorlar ki, alimlerin icmandan baka bir
yola sarlmak sapklktr. lim ehli her ne kadar bir ok hususta ihtilaf etmilerse dahi
yine bir ok snrda ittifak halindedirler. Alimlerin ittifak ettii snrlarda durmak bizim
iin en uygun alandr.
Son olarak zellikle hatrlatmak istediim bir noktada udur: stat Abdulkerim
Zeydan, Usulu-I Fkh'nda yle der:
"Ruhsat fertleri balar mmeti balamaz. Bunun iindir ki, mmet zalim sultandan
korktuu iin iyilii emretmeyi ve mnkerden nehyetmeyi terk edemez. Yine ayn
ekilde kfre itaat ikrah dahilinde dahi olsa mmet tarafndan yaplamaz. Fakat fertler
ikrah dahilinde yapabilir"


Ve'l Hamd li'llahi Rabbi'l Alemin
Derleme
E-Mail

Eb Abdlmmn Tekin. bin Muhrrem el-Kayseri

dayioglu_@hotmail.com

E-Mail

tekin_mihci@hotmail.com

BELIKA 2001 - 2015 almalar .

https://www.facebook.com/groups/704621039621341/files/
https://www.facebook.com/groups/islami.e.Kitap.indir/files/
https://www.facebook.com/groups/129830423826445/files/
https://www.facebook.com/groups/Silahtar38/files/
https://www.facebook.com/groups/1529611830591132/files/
http://tevhiddersleri.com/
http://ebumuaz.blogspot.com/
http://www.ehlieser.tr.gg/
http://www.islamhouse.com/
http://islamqa.info/tr
http://tevhidvesunnet.com/
http://www.davetulhaq.com/tr/index.php
http://www.tevhididavet.com/
http://www.tevhidyolcusu.com/
http://islamiekitap.blogspot.be/
http://ilimehli.blogspot.be/
http://www.sahihhadisler.net/
http://gurabayolu.tr.gg/