0

Hababkii
Loo noolaa
Axdigii hore
By A.L. and Joyce Gill

www.gillministries.com

http://www.scribd.com/collections/4352196/Somalia

http://www.gillministries.com/translations-sp-936/many-languages

Tusmada buuga
Casharka kowaad

Eerega ilaah ee maanta

Casharka labaad

Cadaymaha ugu waaweyn ee axdigii hore xiligiisa.. 16

Casharka sadexaad Axdiga caruurta ilaah 32

Casharka afraad

Masiixa waxaa lagu muujiyaay axdigii hore 48

Casharka shanaad

Qaababka caabudida iyo adeega 61

Casharka lixaad

Ciidaha boqorada iyo wadaada 76

Casharka todobaad

Hogaamiya yaashii axdigii hore 95

Casharka sideedaad

Mucjisooyinka abuurka iyo qiyaamaha 116

Casharka sagaalaad

Mucjiso bixin 129

Casharka tobnaad

Haysashada, dhaxalkii 147

Lifaaq
Buugta axdiga hore

Waxsiisheegida sare 47
Taanbuugga muuse 60
Sinaanshaha udhexaya kormarida iyo ciise alabari 75
Mucjisooyinka axdiga hore 115

Buugta axdigii hore

I. Sharci
Bilawgii

IV. Waxsheegid (17)

Waxsheegid sare (5)

Baxnintii

Isacyaah

Laawiyintii

Yeremyaah

Tirintii

Baroorashadii yeremyaah

Sharciga ku noqoshadisa

Yexesqeel
Daanyeel

II. Taarikh

Waxsheegid hoose (12)

Yashucaa

Hosheeca

Xaakinnada

Yoo,eel

Ruud

Caamoos

I, II Saamueel

Cobadyaah

I,II Boqoradii

Yoonis

I,II Taarikhdii

Mikaah

Cesraa

Naxuum

Nexemyaah

Xabaquuq

Esteer

Sefanyaah

III. Gabay

Xaggay

Ayuub

Sekaryaah

Sabuurada

Malaakii

Mahamaahyada
Wacdiyaha

Gabaygii sulaymaan

Casharka kowaad

Eerega ilaah ee maanta

KITAABKA QUDUUSKA AHI WAA EREGA ILAAH

Qayxid
Kitaabka Qudduuska ahu waa Ereyga dadkiisa Ilaah. Iyada
oo erayadan kula, waxaan leenahay waxyiga ah kuwa Ilaah
waa iyo ujeedada weligeed ah ee aadanaha. Laga soo
bilaabo bogga ugu horeeya ee la soo dhaafay, waxa uu kuu
sheegayaa ee ay macaamiloon jirin Ilaah dadkiisa.
Tusmo
In Kitaabka Quduuska ah , waxaan ka heli doonista Ilaah ,
siyaabo , tilmaamaha , iyo tilmaamaha Ilaah . Waxaan
jawaab uga heli kartaa in ay dhibaato kasta oo soo gala
nolosheena . Waa iftiinka , kibistan , iyo nolosheena .
Wadanoolansho
Dhinaca ku kasta oo la siiyey oo dhan Bible oo dhan ,
waxaa jira wada noolaanshaha . Waxsii imaatinka Masiixa
iyo oofinta waa tusaalooyin cajiib ah . Waxaa jira 330
waxsii sheegyada imaatinka Masiixa ee Axdiga Hore
rumoobay Axdiga Cusub dhexdiisa .
Xaqiijinta
Qadiimiga ahaa ayaa la xaqiijiyey Kitaabka Quduuska ah in
ay tahay run faahfaahin badan . Waa in kuwada sayniska
run .
Sugnaansho
Kitaabku waxa uu ayaa meel fagaare ah ku gubay mamnuucay - hantideedana waxaa uu macnaheedu yahay
dhimashada - iyo weli waxaa la dhawrayay guud ahaanteed
. Mamnuucay for dhan laakiin wadaaddada ah iyada oo ay
da'doodu u mugdiga ah ee taariikhda aadanaha , waxay
ahayd shayga ugu horeeya ee ku daabacan saxaafadda
daabacaad ugu horeeya . Shan ka mid ah kuwan
Laascaanood barsahada weli ku sugan jiritaanka .

Kobaca
Kitaabku waxa uu loo turjumay in ka badan 1,000 oo
luqadood oo ay jiraan in ka badan 30 milyan oo nuqul oo
daabacan sanad walba . Waa buug ugu wanaagsan ee lagu
iibiyo ee dunida .
xidhiidhka
Kitaabku waxa uu weli noloshooda ku beddeshay kuwa u
akhriyo , iyo waxa wali soo saartaa mucjisooyin ee nolosha
kuwa rumaysanina .
David qoray oo ku saabsan erayga Ilaah .
Sabuurka 119:105 Eraygaagu wuxuu u yahay laambad
inay cagahayga iyo iftiin si aan waddada .
Ishaciah qoray ,
Isaiah 55:10,11 Waayo, sida roobka hoos u soo dhaco ,
iyo barafka cadu ay samada , oo aadan halkaas ku
noqon , laakiin biyaha dhulka , iyo dhigi waxaa ka soo
baxay oo magoolo , in waxay ku siin karaan inuu
dumaalo oo uu kan manjada qaada iyo kibis aan u cuni
jiray , sidaas hadalkayga ku noqon doontaa in baxaa ka
soo afkayga ; ma soo noqon doono Me si kama jiraan ,
laakiinse wuxuu oofinayaa wixii aan ka farxin , iyo
waxa ku jira oo wax for taas oo aan u diray liibaani
doontaan .
Masiixu wuxuu ku yidhi,
Matayos4: 4 laakiin wuxuu u jawaabay oo yidhi, " Waa
qoran tahay, Nin yahow, ma ku noolaan doonaa kibis
oo keliya, laakiin waa inuu eray walba oo soo baxa afka
Ilaah. ' "
Waxtar leh
Bawlos wuxuu u qoray Timoteyos in Qorniinku oo dhan
waa faa'iido leh nolosheenna .
2 Timoteyos 3:16,17 All Qorniinka waxaa la siiyaa
waxyi Ilaah , iyo faa'iido lahayn caqiidada , iyo
canaanashada , iyo hagaajinta, ee waxbarasho ee
xaqnimada , in ninka Ilaah u ahaado mid
dhammaystiran , si fiican loogu diyaariyey shuqul kasta
oo wanaagsan .
Waa mid waxtar leh:

Barashada caqiidada
5


Canaanta maqlaa (tilmaamaysaa dembiga - sida

aad u qaldan u baxay)

Saxida (muujinaysaa sida loo saxayo habka adigu
aad)

Dariiqa xaqnimo

Dhamaystirkeena

In lasamayo shuqul kasta oo wanaagsan

KITAABKU WAA WAX YIGA ILAAH

Afartan rag , iyo soddon ka mid ah in Axdiga Hore iyo
sagaal in Cusub , ku qoray erayadii Kitaabka Quduuska ah
muddo ka badan 1,500 oo sano . Sida cad , inta badan iyaga
oo ah , ma aan ogayn mid kale oo ay ka times taariikhi ah
oo kala duwan iyo weli , waxaa jira khilaaf jirin . Tani
waxay dhici karto oo keliya , sababtoo ah inuu qoray
Kitaabka by rag ka yar waxyiga Ruuxa Quduuska ah .
Ilaah neeftiisa
Rasuul Bawlos u qoray in Qorniinku oo dhan waxa la
siiyey waxyi .
2 Timoteyos 3:16 A Dhamaan Qorniinka waxaa la
siiyaa waxyi Ilaah ...
Erayga Giriigga loo tarjumay " waxyiga Ilaah" waxa
loogala jeedaa " Ilaahna neefsado " Tani waa meesha keliya
ee Kitaabka Quduuska ah , halkaasoo loo adeegsaday .
Sida Ilaah ruuxii nolol galay Adam , Ilaaha ah Wiilka ,
Word ku nool ayaa , ruuxii nolol galay Qorniinka . Word
waa nool , sababtoo ah waxa ku jira nolosha Ilaah laftiisa .
Rasuulkii yooxanaa ayaa sharaxay .
Yooxanaa 1:1 Bilowgii waxaa jiray Ereyga , Ereyguna
wuxuu la jiray Ilaah , Ereyguna wuxuu ahaa Ilaah .
Xaqiijiyay
Kitaabku waxa uu yahay waxyiga Ilaah ma aha oo kaliya in
mowduuca ay , laakiin in eray kasta oo hoos si faahfaahsan
u yar - " . Ugu qor oo ka idlaan mayso " walba Tan waxaa
lagu xaqiijiyey Nebi Yeremyaah wuxuu iyo rasuulladii
Matayos iyo yooxanaa.
6


Yeremyaah

Yeremiah muujinayaa qaar ka mid ah geeddi-socodka

hushiisiineed iyo markii uu ku qoray oo ku saabsan
tilmaamaha uu Ilaah ka yimid.
Yeremiah 36:2 qaado kitaab duudduuban ah oo waxaad
ku qortaa dhammaan erayada aan kugula hadlay si uu
dadka Israaiil, dadkii Yahuudah, iyo quruumaha oo
dhan, laga bilaabo maalinta aan kuu sheegay, laga
bilaabo wakhtigii Yoosiyaah iyo xataa ilaa maanta.
Qoraayaasha Qorniinka ahaayeen in ay qoraan on Kitaabka
duudduuban ah oo dhan erayada oo uu kula hadlay iyaga
Ruuxa Quduuska ah . Sidaa darteed , hadal walba oo in
qorniinka asalka ahaa si toos ah oo waxyi ah ee Ilaah.

Matayos

Rasuulkii Matayos wuxuu qoray ,

Matayos 5:18 Hubaal dabaday , waxaan idinku
leeyahay , Intaan cirka iyo dhulku idlaan , xaraf ama
dhibic keliya ka mid ah ma idlaan doono sharciga ilaa
ay wada dhammaystiranto .

Yooxanaa

Rasuulkii John The qoray ,

Muujintii 1:19 qor waxyaabaha aad igu aragtay iyo
waxyaalaha ku jira oo , iyo waxyaalaha ku meel qaadan
doonaa this ka dib .
Qoraayaasha Qorniinka ahaayeen in ay qoraan
xaqiiqooyinka kuwaas oo u muujiyey iyaga by Ruuxa
Quduuska ah . Oo isna wuxuu iyagii u waxyoonay ku qor
eray walba ee waxyaabaha ay arkeen in Ruuxa , oo ku
saabsan waxyaalaha ku jiraye waqtiga qoraal ah , iyo
waxyaabaha uu uga muujiyey iyaga ay ahaayeen in ay
qaataan meel mustaqbalka .
Geedi socodka hushiisiineed yimid sida afkaar in ay
ahaayeen qeexay erayada saxda ah la siiyo iyada oo
riyooyinka ka sarraysa iyo muujinta . Iyadoo la
isticmaalayo shaqsiyad oo ka mid ah qorayaasha aadanaha ,
Eray kasta oo Qorniinka asalka ahaa waxyi ( ama neefsatay
) iyada oo shaqada ka sarraysa ee Ruuxa Quduuska ah .

KITAABKA QUDUUSKA AH WAA WAADIX CAD

Qanimo Qorniinka oo dhan waa la muujiyey , Ereyguna
wuxuu tilmaamayo hallayn karo oo ka mid ah erayga Ilaah.
Rasuul Butros
Ereyga Ilaah waxaa loo yaqaan " oo sii hubsada " ka badan
xitaa waayo-aragnimo weyn oo Butros intuu on Buur is
beddelka kula Ciise . Ka dib markii sharaxaya this waayoaragnimo weyn , ayuu on galay inuu u qori ,
2 Butros 1:19 Oo waxaynu haysannaa hadalka
nebiyadii sii sameeyey oo sii hubsada , taas oo aad si
fiican u sameeyaan si ay fiirsada sida iftiin in iftiimaa
meel gudcur ah.
Dr Luukos
Xaqiiq Qorniinka ahaa Cawad by Luukos . Waxa uu
xisaabtiisa ku injiilka bilaabay by qoraal ah oo ku saabsan
hadalkii la gaarsiiyey isaga . Waxa uu sii socdo by iyagoo
adkaynaya in waxyaalahaasu la qoray si aad u ogaataan
runtii ah waxyaabaha kuwa ku jira oo aad ka jiray ee la
baray ( Luukos 1:4 ) .
Rasuul Yooxanaa
Yooxanaa qoray oo ku saabsan runta Qorniinka oo dhan.
Yooxanaa 19:35 Oo kii arkayna wuu marag furay,
maraggiisuna waa run ah; wuuna garanayaa inuu run,
si aad u rumaysataan.
Rasuul Bawlos
Qorniinka waa istaahila aqbalaadeena .
1 Timoteyos 4:9 Hadalku waa run, waana mid istaahila
in la wada aqbalo .

KITAABKA QUDUUSKA AH SI WAADIX AH AYUU AWOOD ULEEYAHAY

Ogaanshaha kala saarida saxda iyo khaladka
Xukuumadda waxaa ka baranaysay ee falsafada casriga ah ,
waxa jira leedhay , qiyamka , anshaxa iyo maamulka ee
koonkan . Carqadalaahaasi Kuwan waxaa lagu muujiyey
erayga Ilaah .
Waa iyada oo loo marayo carqadalaahaasi kuwaas oo aannu
u ogaan karno xaq ka soo qaldan . Kitaabka Qudduuska ahu
waa maamulka kaliya waadaxa ah ee nolosheenna .
Sabuurka 119:11 Your erayga aan qariyey ay ku jiraan
qalbigayga , in aan kuugu dembaabin .
Keliya Injiil run ah
Ma jirto injiilka kale oo run ah oo aan ahayn kan muujiyey
erayga Ilaah .
Galatiya 1:8 Laakiin xitaa haddii aan , ama malaa'ig
samada ka timid , injiilka ku wacdinno wax kasta oo
kale oo aad u badan waxa ay leeyihiin waxaannu idinku
wacdinnay , ha inkaarnaado .
Awood waadixa ah
Erayga Ilaah waa hay'ad waadaxa ah sababtoo ah waa tusin
.
Masiixa wuxuu yidhi,
Yooxanaa 17:17, iyaga quduus ka dhiga runta.
Hadalkaagu waa run.
Dalbashada adeecida
Awoodda ka waadaxa ah ee erayga Ilaah Dalabaadka our
addeecitaan.
2 Tesaloniika 3:14 Oo haddii qof aanu hadalkayaga ha
ku adeecin, ee ah taannu ka this , ogow qofka in oo
aadan raacin shirkadda isaga oo leh , in uu noqon karaa
mid ka xishoon .
Sababtoo ah maamulka waadaxa ah ee erayga Ilaah ,
waxaan ku barakoobi karaa oo keliya sida aanu u akhri ,
hear , iyo hayn xaqiiqooyin aan its .

Yashuuca 1:8 Kitaabkan sharcigu ma ka tegi mayso

afkaaga , laakiin aad ugu fiirsan doonaa in habeen iyo
maalin , waxaa laga yaabaa inaad dhawrtaan oo u
samaysaan si waafaqsan kulli waxa ku qoran waxa ku
jira . Waayo, markaas waxaan kaa dhigi doonaa habka
adigu aad barwaaqo , ka dibna waxaad yeelan doontaa
guul wanaagsan.

XEERKA QORNIINKA
" Xeerka Qorniinka " loola jeedaa kuwa buugaagta kaas oo
ay doorteen rag ay barteen kuwa , tukashada badan ka dib
iyo ka baran , go'aamiyo , sida ay ahaayeen led by Ruuxa
Quduuska ah , in wadar ahaan iyo complete waxyiga Ilaah
qoraal ah oo dadkiisa u ahaa ku jira , iyo koobnayn oo
kaliya lix iyo lixdan buugaagta .
Waxay loo isticmaalo dhawr imtixaan si go'aan looga gaaro
haddii buug ahayd in ay qayb ka mid ah Axdiga Cusub
ayaa noqon .

Qoraalkii rasuul ama mid u dhow rasuulkii

Hodan akhriyi
la ogolyahay ee nolosha iyo cilmiga
la isticmaalin ee caabudaadda dadweynaha
Kaniisad - ballaaran aqbalaada
Cadayn go'aan kaniisadda oo dhan

In ka badan mudo ah 1,500 oo sanadood ka , afartan nin ku

qoray Kitaabka Quduuska ah . Waxaa jira is burinaya jirin
sababtoo ah waxaa jira run ahaantii waxay ahayd isha
keliya hal , Ruuxa Quduuska ah . Qof kasta oo ku qoray
sida uu ku taamayey by Ruuxa Quduuska ah isku .
Qaar ka mid ah weydiisan kartaa in , " Sidee og nahay
buugaag kale waa in aan lagu soo daray sida qayb ka mid
ah Qorniinkii inoo furayay? "
Jawaabtu waa laga helo xaqiiqada ah in dhammaan
Qorniinka leeyihiin , laakiin mid ka mid mawduuc weyn muujiyey Ciise Masiix si uu Badbaadiyaha aadanaha
dembiga leh .
Waxsii sheegista Axdiga Hore ee wax ka , ballamihii ,
10

allabaryada , iyo caabudaan dhibic oo dhan hore si ay Ciise

. Axdiga Cusub wuxuu na siinayaa sheekadii uu nolosha
dhulka this , waxayna farta ku waxa uu iibsaday noo
Dhimashadiisii on Golgota dib , oo na kuu sheegayaa waxa
aad ka filan mustaqbalka .
Masiixa ayidney in waxbariddiisii saddex iyo labaatan oo
ka mid ah buugaagta ee Axdiga Hore.

Abuukaraafa
Waxaa jiray buugaag kale oo qoraal ah inta lagu jiro
mudada of our Axdiga hore. Inta lagu jiro qarnigii hore ,
culimada kitaabiga ah bartay shuqulladan , oo waxay
yimaadeen heshiis in badan oo buugaag , kuwaas oo aan la
waxyiga Ilaah .
Qaar ka mid ah buugaagta ayaa waxay ahaayeen dambe
aqbalay by Church Catholic ee Rome iyo qayb ka mid ah
ay Bible noqday . Buugaagta Kuwaan waxaa la yiraahdaa
amaba lagu magcaabaa abuukaraafa.
Abuukaraafa ee Giriig ah loola jeedaa " qarsoodiga ah . " "
Qarsoon " ama magac karta in taasi ay la doortay tan iyo
qoraaga , taariikhda la qoray , oo asal ahaan ah ee
buugaagta waxay tahay mid aad u shaki ku . Qaar ka mid
ah buugaagta , kuwaas oo ku siin xisaabaadka isdhaaf iyo
caqiidooyinka kuwa buugaagta kaas oo si taxadir leh loo
doortay Ereyga loo waxyooday Ilaah .
Inta badan waa la diiday sababtoo ah waxay ahaayeen of
ruux ka duwan , oo subkiddoodu waxay ku kala duwan ,
iyo ku jira dhibcood in loo tixgaliyey qalad marka la barbar
dhigo buugaagta kale Qorniinka .
Iyadoo buugaag ku jiro war ah ee taariikhiga ah oo xiiso
leh , waa in aynu si taxaddir leh inay aqbalaan oo leh
awood ay isku waadaxa ah sida aannu ku samayn
Qorniinka aqoonsan yahay .
Fiiro gaar ah: Wixii macluumaad dheeraad ah oo arrintan ku
saabsan maaddo waxaanu kuu soo jeedinaynaa inaad aqrisaa
buugga , Dhamaan Kitaabka Quduuska ah , Sidney Collett
daabacay by Fleming H. Revell.

11

Aayaadka dheeraad ah - kitaabiga ahi

Taarikhi ah
1 & 2 Esdras
1 & 2 Maccabees
Daaniel dheeraad ah

Riyooyin, aragtiyo, waxsii sheegyada, iyo

saftay malaa'igta ah yihiin oo dhan maanta ansax ah. Si kastaba ha
ahaatee, midkoodna la siin karaa awood la mid ah sida erayga
Ilaah. Waxaan digay in Qorniinku ma ku darto ama ka beddeli
waxa Kitaabka Quduuska ah barayaa. Waxaa jira halis ah oo
xooggan ee qof kasta ku daray "aahfaahinta" erayga Ilaah by sii
sheegidda, riyooyinka, iwm

Easter dheeraad ah
Warqadii yerimaayah
Salaadii reer manaseh

Halyeeyada
Baaruug kitaabkii
Tobit
Judith

Abuukaraafa
Fourth Esdras

Barkoodu
Xigmadii sulaymaan
Sirach (Ecclesiasticus)

Muujintii 22:18,19 Waayo, waxaan ku idhaahdaa nin kasta

erayadii wax sii sheegidda oo kitaabkan lagu qoray maqlo :
haddii nin wax ku daro si waxyaalahan , Ilaah ku dari doonaa
isaga oo belaayooyinkeeda oo ah in wada qoran yihiin kitaabkii
this . Oo haddii nin wax ka qaado erayadii kitaabka wax sii
sheegidda this qaadataa , Ilaah ka qaadi doonaa inuu ka qayb
from the Book of Life , laga bilaabo magaalada quduuska , iyo
waxyaalaha ku qoran yihiin kitaabkii.
Inta badan khiyaamo, caqiido ah oo been ah , diimaha, iyo diimaha
been ah ku jira xubno ka weyn oo run ah . Runtan ku yihiin ka
dibna isku qasan, khiyaamo oo dhora. Iyada oo hadiyadda ah miyir
leh ee ay jinniyo , waxaan qaladka saari karaa run.
Luqadaha Original
Kitaabku waxa uu ahaa asal ahaan ku qoran saddex luqadood .
Axdiga Hore waxa la qoray inta badan afka Cibraaniga . Qaybo ka
mid ah Daniel iyo Nehemiah ku qoran yihiin luuqadda Aramaygga
. Axdiga Cusub lagu qoray Giriig ah .

Turjumaadyo
Sanado badan , Kitaabka Quduuska ah waxaa lagu
turjumay afaf badan. Waxaa jira tarjumaadaha kala duwan
ee Kitaabka Quduuska ah ee afka Ingiriisiga ah . In
turjumaad ah ee aasaasiga ah , culumadii ayaa dib u ah
afafka asalka baxeen iyo muujiyay macnaha erayga - ilaa hadalka erayada ka soo qoraallada qadiimiga .
Sababtoo ah iyadoo ku qoran luqadaha asalka Cibraaniga
iyo Giriigga ah ee saxda ah iyo macnayaal kala duwan
waxay leeyihiin for eray walba , shaqo ee turjumaan uu si
taxadar leh dooro erayga ee luqadda Ingiriiska in ugu fiican
gaarsiin lahaa macnaha asalka ah . Si kastaba ha ahaatee ,
tan iyo luqadda Ingiriisiga ee ma aha sida dhabta ah luqad

12

sida asalka ah , qaar ka mid ah macnaha buuxa ee hodanka

ah ee asalka ah ayaa seegay .
Kitaabka iyo tarjumaadaha kale loo ballaadhiyay ayaa isku
dayey in ay ka gudbaan caqabad this , iyo mid yihiin
waxbarasho heer sare ah Kitaabkeena . By ay dabiicadda
aad u , waxay aynan ka duwanyihiin oo aadan sidii ay
fududahay in la akhriyo .
Hadalkii
Mararka qaarkood , culumadii ma isku dayaan in ay u
tarjumaan eray -ka eray Kitaabka Quduuska ah ; halkii , ay
u hadalka . Taas macnaheedu waxay turjumay waxa ay u
malaynayeen - by - u maleeyay . Waxaa qoraalkii Kuwani
waa sahlan tahay in la fahmo waxay sababtoo ah dad badan
oo si fudud in our language and yihiin weyn akhriska
Khatu.
Wixii kuguda , waxaa wanaagsan in la isticmaalo
turjumaad ah ee aasaasiga ah , taas oo ku socotaa in la more
sax ah . Wixii daraasaddan , waxaan isticmaalayso James
New King Version of Kitaabka Quduuska ah .

KITAABKA AXDIGA
Ka hor inta aanu galaan waxbarasho ah qaar ka mid ah
mawaadiicda ugu weyn ee Axdiga Hore , waxaa muhiim ah
in la fahmo qaar ka mid ah ay runta aasaasiga ah ee ku
saabsan Kitaabka Quduuska ah oo dhan . Erayga " Bible "
oo macneheedu yahay " buugaagta . "
Kitaabku waxa uu u qaybsan yahay laba qaybood oo
waaweyn oo , iyo waxa loo yaqaanaa Old iyo Axdiga
Cusub .
Qeexid
Dardaaranka waa axdi . Axdi waa heshiis dhab ah qabasho
leh u dhexeeya laba ama in ka badan dhinacyada . Kitaabku
waxa uu ka kooban yahay axdiyada in Ilaah la dhigtay
dadkiisa .
Axdiga Hore wuxuu ka kooban yahay Old axdiyadii Ilaah
ka dhigay aadanaha kula hor imaatinka Masiixa . Waxaa si
xiiso leh shaqada ay buuxisay Masiixa . Axdiga Cusub
wuxuu ka kooban yahay Axdiga Cusub iyo waxay ku
salaysan tahay shaqada ay buuxisay Masiixa dhulka.
13

Axdiga hore

Nabiyadii
Tan iyo lix iyo toban buugaagta ee Axdiga Hore ah ayaa
nebiyadu qoreen , waxaa muhiim ah in la fahmo oo nebiga
ahaa ee shaqo .

Waxay hadlay erayga Ilaah dadka u .

Waxay ahaayeen afhayeenada Ilaah ee taariikhda
boqorradii dalka iyo dadka Israa'iil iyo dalka
Yahuudah.

Waxay dembi la dagaallamaya digay iyo xukunka ku
sii sheegeen .

Waxay la barbardhigi karaa xadhig ku xusan Amos
oo loo adeegsado dhisaa ay ku hayso geeska ee
dhismaha si toos ah sidii lagu la dhisay.
Nebiyadu waxay jireen kala duwan ka yimaadeen
wadaaddada in ay u hadlay , waayo, Ilaah aadanaha .
Markaasaa wadaaddadii waxay u hadlay Ilaah ee aadanaha
.

Sagaal iyo soddon buug
Waxaa jira sagaal iyo soddon buug ku qoran Axdiga Hore.
Buugaagta ee Axdiga Hore looma diyaarin si Markii
guuruhu bilaabma. Waxaa la Halkii ay qabanqaabiso
category . Tusaale ahaan , buugaagta gabayada waa la wada
diyaarin inkastoo culimada ugu heshiin in Job waa buug
ugu da'da weyn Kitaabka Quduuska ah.

Muhiimada
Waxaa jira dad bal yaa ku odhan Axdiga Hore ma aha
muhiim in la waxbarasho . Laakiin haddii aynu iska dhaafin
, waxa aanu iska dhaafay labo meelood oo waxa Ilaah ayaa
tidhi baa inagu dhacaye! Axdiga Hore waxa ma aha " uun a
taariikhda jinsiyadda Yuhuudda , " waa qaab nolosheena
iyo wasaaradaha.
Waxaa waxay aasaas si ay u fahmaan ujeedada hal abuur
Ilaah nolosheenna . Waxaa waxay aasaas si ay u fahmaan
Ilaah weyn jacayl - qorshaha madaxfurashada . Waxa uu
muujinayaa qorshaha Ilaah iyo ujeedada ay u naga soo
celiyo si ay , leedahay , iyo qaban jiray oo dhan, qalbigiisa
marka wuxuu noo abuuray in uu sawiro.
In daraasaddan , waxaanu diiradda saari doonnaa aannu
14

ogaanno on qaar ka mid xaqiiqo ah in lagu muujiyay

Axdiga Hore . Waxay noqonaysaa aan macquul ahayn in
mid ka mid gacanta laga qaybaha oo dhan waxyaalahaas oo
hodan ah , cajiib Ilaah dadkiisa , oo dhan waxyaalo yaab
badan ayuu wax ku baray , ama oo dhan waxyaalo yaab
badan waxa uu naga ballan qaaday iyada oo Boggagaan
netka .
Daraasadan waxay noqon doontaa bilowgii a . Waa
hordhac ah Axdiga Hore , in ka badan - oo dhan
sharraxaadda kooban oo aad ku daray doontaa waxyiga inta
kale ee noloshaada ?
Maxaa Ilaah wuxuu ku yidhi si Aadan iyo Xaawo ay weli
ku jiraa saamayn . Maxaa Ilaah ballan qaaday Ibraahim
weli waa in saameyn . Dadka reer times Old Testament
lahaa baahidooda la kulmay eegaya , oo rumaysadkiinna ku
, horey waxa uu Masiixa u socday si loo ogaado iyaga .
Sida rumaystayaasha oo maanta , waxaan dib u fiirin ,
iimaanka ku , waxa Masiix ayaa noo samaysay noo.

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Maxaa looga jeedaa weedha ah in 2 Timoteyos 3:16 , " Qorniin All waxaa la siiyaa waxyi
Ilaah"? Sharaxaad ka bixi nidaamka hushiisiineed iyo Kitaabka Qudduuska ah .

2 . Maxaa looga jeedaa ereyada " qanimo Qorniinka oo dhan " iyo " maamulka waadaxa
Qorniinka "? Sii tixraacyada kitaabi oo bixiya saldhig u ah loogi .

3 . Maxaa looga jeedaa weedha ah " Canon Qorniinka "? Sharaxaad ka bixi sababta Qorniinka
yihiin ku koobnayn oo kaliya lix iyo lixdan buugaagta .

15

Casharka labaad

Cadaymaha ugu waaweyn ee axdigii hore xiligiisa

In casharka , waxaan dabooli doontaa 3,600 sano ee
taariikh . Lagamamaarmaan , qaar ka mid ah dhacdooyinka
ugu qotada dheer lagu dabooli doonaa in hal ama laba
sadaro . Tani waa si loo ogaado guudmar ama dulmar , taas
oo dhan casharo kale oo ku haboon .
Marka qabashada mugga weyn oo ah macluumaad , waxa
uu fududeeyaa in ay fahmaan haddii aynu u kala qaybiyaan
qaybo " digestible " . Axdiga Hore wuxuu daboolayaa ku
saabsan 3,600 sano , iyo waxa loo qaybin karaa sagaal
caadada .

Abuurkii duufaanta - 4,000 to 2.350 B.C

Deda runta ah - 2.350 si 1,840 BC

Caruurtii Banii Israa'iil ee Masar - 1,840 to
1,440 BC

Ka yimid Masar ilaa Kancaan - 1,440 to 1,400
BC

Xiligii Garsoorayaasha - 1,400 to 1051 B.C

Samaynta boqortoyo reer binu Israa'iil - 1051
si ay 931 BC

Boqortooyada Qaybiyo - xirniinka - 931 to
586 BC

Baabuloon laga xirniinka - 605 to 535 B.C

Soo celinta - 535 ilaa 400 B.C

KA YIMID ABUUR ILAA DAAD

4,000 to 2.350 B.C
Abuurka
Bilawgii waa buuggii bilawgeedii. Waxaan la siin dhigeen
ee:

Dunida

jinsiyadaha aadanaha

xiriirka Ilaah ee kula nin

Dembiga

Ballamihii Bixiyihiinna ah oo socda

Dhimasho

luqado kala duwan

Qomiyada ee Yuhuudda

waxyiga Ilaah laftiisa ayaa ismuujiyay.

16

Dembigu wuxuu gala nooca binu aadamka

Ilaah ku abuuray Dhulka iyo wax kasta oo dhulka ku , ka
dibna wuxuu u abuuray Aadan iyo Xaawo . Waxay
ahaayeen uu abuuray koraysa . Waxay ahaayeen :

isagu araggiisa ka abuuray

Awood sare u taliyo uunka oo dhan

Awood sare in ay leeyihiin qadarkuu ammaan

Awood sare in ay xiriir la leh Ilaah

Awood sare in ay leeyihiin wadaagis la leh Ilaah
Ilaah iyagiina wuxuu dhex dhigay Beer Ceeden , iyo iyaga
oo u sheegay oo waxay cunaanna ma wax kasta oo beerta
midhaha ka mid ah marka laga reebo
geed . Ilaah aasaasay in xiriirka aadanaha , xaggiisaana loo
noqon lahaa mid ka mid ah addeecitaan .
Waxaan ognahay waxa ka dhacay . Eve ka dibna Adam
caasiyoobeen waxa Ilaah ku yidhi . Markaasay cuneen oo
miro ka soo geed in , iyo iyagoo caasi u keenay :

Saakq ka timaada Ilaaha

Cabsida hortiisay

dad kale

Lumid taliyo abuurista

Lumisay oo ammaanta Ilaah

Ayna miiqdaan

Dhimasho
Allabarigii ugu horayaay
Ilaah sameeyeen jubbadihii qarbeddada ayaa si loogu
daboolo Aadan iyo Xaawo iyo tan ahaa dhimashada ugu
horeysay ee xayawaan - allabari ugu horeysay laga
sameeyey oo wakiil ka -aadmiga.
Balankii koowaad ee denbi dhaafka
Sida Ilaah ahaa ku dhawaaqdaa inkaaraha oo u yimid sidii
ay sabab u ahayd dembigooda , wuxuu iyagii kuma aadan
ka tegin iyada oo aan rajo . Oo isna wuxuu iyagii siiyey
ballan qaad cajiib leh oo ku saabsan Seed ee naagta .
Bilawgii 3:15 Oo anigu waxaan dhex mara adiga iyo
naagta gelin doonaa, oo u dhaxeeya farcankaaga iyo
abuurkeedu dhan yahay; Wuxuu burburin doonaa
madaxaaga, adiguna doonaan cedhibtiisa.

17

Dilkii kowaad
Bilawgii 4, waxaan ka akhrisan dhalashada ee Qaabiil iyo
Haabiil, oo allabarigiinna ay u dhigay , masayr iyo dil ugu
horeysay . Qaabiil ku dileen Haabiil.
Laga soo bilaabo waqtiga of Adam iyo dembi Eve ee , wax
way ka sii dartay ilaa fikirrada -aadmiga shar bay ahaayeen
had iyo goor.
Bilawgii 6:5 Markaasaa Rabbigu wuxuu arkay in dadka
sharkiisu nin ku badan yahay dhulka, iyo in talogalkii
kasta oo fikirrada qalbigiisu ay shar keliya had iyo
goor.
Daadkii
Fac kasta , Ilaah wuxuu leeyahay kuwa hadhay ee
Mu'miniinta ah . Xitaa inta lagu guda jiro naxdin leh ,
wakhtiga shar daadka hortiisa , Enoch , ku socday Ilaah ka
dibna waxay ahayd ma waayo, Ilaah baa qaatay isagii.
Nuux wuxuu ahaa nin xaq ah , kan Ilaah u sheegi karin in la
dhiso sanduuqii loogu talagalay ilaalinta ee tartanka
aadanaha , iyo xayawaanka iyo shimbiraha .
Xataa ka dib markii xukunka Ilaah iyo burburinta wax
kasta oo dhulka ku , rag iyo dumar ma addeecaa Ilaah .
Dhismihii Babel
Ilaah lagu baray dadka si ay u tarmaan , si ay u badin , oo
dhulka ka buuxsama . Laakiin halkii , ay ku urursaday
dalkii ahaa Shincaar . Waxay go'aansadeen in ay halkaas ka
iyo ma joogaan si ay u kala firdhin Wajiga dhulka - ma
dhulka inay dib u buuxiyaan .
Bilawgii 11:4 Markaasay waxay ku yidhaahdeen, "
Kaalay, oo ina keena aynu nafteena dhiso magaalada a,
iyo munaarad top waa in samooyinka; ha noo dhigi
magac Waayo, qudheenna ayaa, waaba intaasoo aynu
ku kala firdhay Wajiga dunida oo dhan. "
Waxay ahaayeen in caasinimo Rabbiga ka gees Ilaah .
Bilawgii 11:6-8 Markaasaa Rabbigu yidhi, " Runtii
dadka ay yihiin kuwo ka mid ah oo dhan waxay
leeyihiin hal luqad, oo waxanuna waa waxa ay
bilaabayaan inay sameeyaan; hadda waxba in ay soo
jeedinaynaa in laga sameeyo laga jaraa iyaga ka.
Kaalay , oo ina keena aynu hoos tagaan oo halkaas aynu
afkooda iskaga qasnee , waxaa laga yaabaa in ayan u
garan kale ee ka mid ah hadalka . "
Haddaba Rabbigu waa ku kala firdhiyey meeshaas ka
18

Wajiga dhulka dushiisa oo dhan , iyo waxay joogsadeen

oo dhisiddii magaaladii .
Waxaa muhiim ah in la ogaado in Ilaah uu sheegay in ay la
midnimo oo isku ujeeddo ah iyo luqad aheyn , aadanaha oo
wax ka qaban kara.

DA'DA AAN KASOO FARCANAY

2.350 si 1,840 BC
The title awowe waxa la siiyey Axdiga Cusub si ay kuwa
aasaasay jinsiyad Cibraaniga iyo qaran time Muuse ka hor .
In Da'da runtaq , oo taliye ahaa ee qabiilka ku ahaa lab ah
ugu da'da weyn . Madaxa in raggu sidoo kale ahaa oo
wadaadka ah ee dadka gurigiisa .
Ayub
Ayuub waa buug ugu da'da weyn ee Kitaabka iyo sida oo
kale waa tusaalaha ugu horreeya awowe ah . Jacaylka
aabbe iyo wadaadnimada ee madaxa qoyska waxaa loo
sameeyey si cad marka aan akhriyo :
Ayuub 1:5 Sidaas waxay ahayd, markii ay maalmo iid
ah lahaa maamulaayo Dabcan, ayub in soo diri lahaa
iyo quduus ka iyaga, iyo inuu subaxdii hore kacaan oo
ay bixiyaan qurbaanno la gubo, sidii tirada oo dhan
hortooda. Waayo, Ayuub yiri, " Waxa laga yaabaa in
wiilashaydu ay dembaabeen oo caayay Ilaah ee
qalbiyada ay. " Sidaas oo ayub si joogto ah u yeeleen.
Kitaabka Ayuub noo sheegaysaa Job lumin lahaa qoyskiisa
, iyo caafimaadka . Laakiin waxaa oo dhan ayuu dadka
kaga dhex wacdiyey :
Ayub 19:23-26 Oh, in erayadayda la qoro! Oh , in ay
kitaab gudihiis lagu qoro ! Taasi waxay xardhay
dhagax ka qalin bir ah iyo rasaas , weligiis wuu !
Waayo, waxaan ogahay in furtay nool yahay , iyo
wuxuu u istaagi doonaan at ugu dambeeyey on dhulka ;
iyo ka dib marka aan maqaarka waa la wada
baabbi'iyey , taas baan ku ogaan , in aan aniga
qudhaydu Ilaah ayay arki doonaan ...

19

Ibraahim iyo Isxaaq

Ibraahim waa tusaalaha soo socda in awowe ah . Ilaah baa
isaga loo yaqaan baxay Uur tii ay dib u dhis axdi weligiis
ah wuxuu aadanaha , iyo in la abuuro umadii reer binu
Israa'iil .
Wiilkii ku ballan qaaday Ibraahim iyo Isxaaq ahaa . Isxaaq
macnaheedu waa mid ka mid qoslayeen , oo uu dhalashada
u keenay qosol si labada Ibraahim iyo Saarah .
Isxaaq lahaa laba wiil , Ceesaw iyo Yacquub . Ceesaw ,
inkastoo uu ahaa wayni ku , wuxuu iibiyey quudhsaday
curadnimadiisii. Kitaabku waxa uu sheegay in uu
quudhsaday curadnimadiisii quudhsadeen . Xaqiiqadii ,
Ceesaw daryeelo badan oo ku saabsan waxyaalaha dhulka
this badan mudnaan gaar ah ahaanshaha madaxa , ama
wadaadkii reer tolkii .
Yacquub ( Israa'iil)
Yacquubna wuxuu ahaa wiilkii yaraa Isxaaq , kuwaas oo
Dhagar laga heli curadnimada iyo qayb ka mid ah khadka
ballan qaaday noqday . Noloshiisa oo bilaabay baxay sida
mid ka mid ah iyo khiyaanada , laakiin waxa uu la kulmay
Ilaah oo uu naftiisa la bedelay . Ilaah magiciisiina wuxuu u
beddelay reer binu Israa'iil oo taas oo macnaheedu yahay
taliye sidii Ilaah . Reer binu Israa'iil oo lahaa laba iyo toban
wiil iyo farcamay, wiilal iyo kuwan noqday laba iyo
tobankii qabiil oo reer binu Israa'iil.
Yusuf
Yuusuf wuxuu ahaa wiil uu nimcaysan reer binu Israa'iil ,
laakiin walaalo masayr isaga iibiyey addoonsiga . Sidii
addoon oo kale ayuu ahaa oo been ah lagu eedeeyay iyo ku
riday xabsi , laakiin ka soo Ilaah baa halkaas isaga oo kor u
noqon soo socda , si uu Fircoon . Joseph ku liibaanay meel
kasta oo uu ahaa.
Oo markii Yuusuf Dedieu, oo jirtay walaalihiis iyo reer
Yacquub , oo dhan qoysaskooda ( toddobaatan qof) u
guuray Masar . Waxay guurtay meel an sharfay , laakiin
muddo ka badan waqtiga this bedelay.
Baxnaaninti 1:6-9 Markaasaa Yuusuf ku dhintay,
walaalihiis oo dhan, oo qarni oo dhan. Laakiin reer
binu Israa'iil ahaayeen dhal oo u kordheen, bateen iyo
koray aad iyo aad u xoog badan, iyo dhulka oo way
buuxiyeen. Hadda waxaa ka kacay boqor cusub oo
Masar , kii aan ogayn oo Joseph . Oo isna wuxuu ku
yidhi qoomkiisii , "Bal eeg , dadka reer binu Israa'iil
waa inaga badan nooga xoog badan tahay. "
20

CARUURTII ISRAAIIL EE MASAR JOOGAY

1,840 to 1,440 BC
Barakooyinka Ilaah ahaayeen on reer binu Israa'iil oo ka sii
ay silcin , aad bay u sii koray oo tirada .
Baxnaanintii 1:12 -14A Laakiin aad bay u sii dhibeen,
bay u sii tarmeen iyo koray. Oo iyana waxay ku
ahaayeen in naxdintiinna ee reer binu Israa'iil . Sidaas
Masriyiintii sameeyey reer binu Israa'iil u adeega ugu
taliseen. Oo waxay kaloo sameeyeen noloshooda
qadhaadh kula addoonnimo culus.

Muuse
Si aad u yarayso tirada reer binu Israa'iil , oo Fircoon ahu
amray in dhammaan wiilasha in ay ku dhasheen leh lagugu
tuuri lahaa webiga . Oo markuu Muuse ku dhashay ,
hooyadiis isaga ku qariyey muddo saddex bilood ah .
Markaas , maxaa yeelay, iyadu isaga oo aan ku hayn kari
qarsoonaa kasta oo dheer , waxay qaadatay dambiil iyo
waxa ka dhigay sida biyuhu sida ugu macquulsan . Astur
Muuse ku jirta dambiisha iyo dhigaa in webiga .
Ilaah on Muuse lahaa Gacantiisa . Gabadhii Fircoon ka
helay ilmaha iyo kiraystay hooyadiis u gaar ah si ay nuujiso
iyo daryeel isaga .
Muuse sara kiciyey sidii wiilkii gabadha Fircoon . Oo
weliba , jir afartan goortuu arkay , Edbinta Masri ah addoon
Cibraani ah , wuxuu kaloo dilay nin Masri ah . Waxa uu
tilmaamay dadkiisa , iyo qasbay in ay ka cararaan naftiisa .
Muuse ku noolaa reer Midyaan sidii sheepherder a for
afartan sannadood ee soo socda . Ka dibna , maalin
maalmaha ka mid ayuu joojiyay si ay u baaraan in ay ahayd
on dab duur ah , laakiin ma gubi . Ilaah kula hadlay isaga,
oo loo yeedhay inuu dadkiisa ka samatabbixiyo ka soo
Masar .
Toban belaayooyin
Marka Ilaah wuxuu soo diray Muuse wuxuu Fircoon ku
weydiin kartaa inay reer binu Israa'iil u tag, oo diiday inuu.
(Fircoon caruurnimadii Muuse ku dhiman lahaa). Ilaah
wuxuu soo diray toban belaayooyinkeeda, masaarida ka hor
Fircoon diyaar ha ka tagin ahaa.
21


Webiga niil, kaas oo ay caabudi jireen sidii ilaah, u

jeestay dhiig.

Rah kumanaan ka soo baxay webiga iyo meel
walba.

ciiddii dhulka oo waxay noqotay injir miidhan.

Waxaa yimid duqsi faro kor wax kasta .

cudurka daacuunka A daran taasoo keentay
dhimashada yimid ay lo'da , fardaha , oo dameerro,
iyo awr badan, dibi, iyo ido.

Labada dadka iyo xayawaanka ku hadhay
qarxay daran kareyso .

Nabad yimid in ciidanka sida in qof ama xayawaan
ka baxsan tagay dhintay .

Ayax badan oo yimid in dhulka aan la arkin.
Markaasay cuneen oo wax kasta , xataa geedaha ka

Dhulka daboolay gudcur qaro muddo saddex
maalmood ah. Waxaa gudcur buu ahaa , sidaa
darteed aad u daran waxaa lagu garan karey.
Cudurka daacuunka kasta ka dib , Fircoon waxa la siiyey
fursad ay ku addeecaa Ilaah , laakiinse wuu diiday .

Cudurka daacuunka kama dambaysta ahayd
dhimashadii oo curadkiisii wuxuu ahaa ee labada
Masriyiintii iyo reer binu Israa'iil.
Ilaah siiyey tilmaamaha gaarka ah ee reer binu Israa'iil ,
waayo, habeenkii oodhan. Waxay ahaayeen si ay allabari
iyo codsan dhiigga si fayaaradda ah ku . Waxay ahaayeen
in la cuno allabarigii qalay safarka . Sida dibigiisa curadka
ah reer binu Israa'iil , kuwaas oo aan dalban dhiigga tiirka kuwa aan Ilaah addeecno - ku dhintay lala oo curadkiisii
wuxuu ahaa ee Masriyiintii . Tani waxa ay ahayd martiqaad
Kormaridda hore iyo oofiyey Goortii Ciise ku allabaryi
jiray on iskutallaabta bixinta ded ah dhiigga oo na badbaadi
ahaa .
Baxniintii 12:13 hadda dhiigga waxay ahaan doonaan
calaamad kuu taal guryaha aad tahay. Oo markii aan
dhiigga arko, waan iska kiin kor mari doonaa; oo
belaayadiina ma dul ahaan doonaan idinka idin
baabbi'iyo markii aan dalkii Masar ku dhufan .

22

KA YIMID MASAR ILAA KANCAAN

1,440 to 1,400 BC
Qaybinta Badda Cas
Toddobaatan qof oo u guuray Masar waxa ay noqotay dad
faro badan oo xoog leh. Dhimashada oo curadkiisii wuxuu
ahaa ka dib, Fircoon" iyaga ka tuuray, " oo dalkii. Laakiin
markaas , ayuu beddelay oo miyir iyo ciidankiisii ayaa
iyagii u diray inay dib.
Oo reer binu Israa'iil ayaa lagu qabtay . Waxaa jiray
buuraha si dhinac ah , Badda Cas ee hore , iyo ciidan ka
danbeeya Fircoon . Ilaah dhigay tiir daruur ah iyo dab iyaga
iyo ciidanka u dhexeeya , si ay u ilaaliyaan . On reer binu
Israa'iil ee dhinaca ay iftiin noqotay , laakiin on Masriga
dhinaca waxa markiiba gudcur bay ahayd . Markaas Ilaah
qaybsadeen Badda Cas iyo dadkii faraha badnaa ka gudbay
dhul engegan .
Marka ciidankii Masriyiinta isku dayeen in ay raacaan , oo
biyaha ku gabbado uu u dhaadhaca iyaga, on waxayna
Qaraqmay .
Sharci siintii
Ilaah wuxuu dadkii u Buur Siinay oo waxay halkaas
isdaahiriyeen muddo saddex maalmood ah. Sida saxda ah
konton maalmood ka dib Masar tagay, waxay Kormaridda
ugu horreeya ka dib , sharciga la siiyay . Konton iyo
maalmood dabadeed Ciise wuxuu dhulka this tagay, Ruuxa
Quduuska ah u yimid inuu u qori sharciga on qalbigeenna.
Baxniintii 19:16-20 markaasaa waxaa u noqotay in
maalintii saddexaad, oo aroortii hore, waxaa jiray
onkod iyo hillaac, oo daruur qaro weyn oo buurta
yimid; iyo dhawaaqii buunka ayaa ahayd mid aad u
cod, sidaa darteed in dadka oo dhan oo joogay xeradii
ku gariireen.
Markaasaa Muuse soo bixiyey dadkii xerada dibadda
uga inay Ilaah la kulmaan , kolkaasay waxay istaageen
cagta ee buurta.
Hadda Buur Siinay waxay ahayd si buuxda qiiqa,
maxaa yeelay, Rabbigu dusheeda ku soo degay dab. Oo
qiiqiisuna, micneheedu waa sida qiiq foorno oo kale, oo
buurta dhan aad bay u gariirtay. Oo markii qaraxa
buunka dheer ka dhawaajisay iyo noqday oo kabaxa iyo
biyaha inooga , Muuse la hadlay , Ilaahna kolkaasuu
23

cod ugu jawaabay.

Markaasaa Rabbigu ku soo degtay Buur Siinay
dusheeda , on sare ee buurta. Oo Rabbigu wuxuu
Muuse ugu yeedhay buurta dusheedii ah, oo Muuse
wuxuu fuulay.

Dibigi dahabka ahaa

Inkastoo Muuse la hadlay Rabbiga la tahay - inkastoo ay
arkeen waxyaalaha yaabka leh wuxuu u sameeyey , in
kastoo ay maqlay codkiisa kubado ah - halka Sayidku
wuxuu ahaa siinayo sharciga iyo qorshaha taambuugga
Muuse , oo dadka , kula caawimaad ah ee Haaruun ,
sameeyeen weyl dahab ah iyo waxa caabuday .
Ilaah wuxuu Muuse ku yidhi , waan wada baabbi'in doonaa
dadkaan , oo idin kala quruun weyn . Laakiin Muuse
interceded iyaga oo Ilaah iyaga cafiyey .
Markaasaa reer binu Israa'iil waxay u yimaadeen
xuduudaha dalka Kancaan , laakiin ay diideen in ay
rumaysan tahay Ilaah uu keeni kari guul ay dalkii , iyo
waxay ku wareegtay cidladii intii afartan sannadood ah .

WAKHTIGA GARSOORAYAASHA DHUL QADASHO

1,400 to 1051 CH
Muuse uu dhintay, lana aasay by Ilaah Buur Xoreeb oo .
Oo Yashuuca wuxuu qabsaday oo ay hoggaanka u ahaa
reer binu Israa'iil marka , afartan sano ka dib , mar kale
ayay waxay yimaadeen soohdinta reer Kancaan .
Mar labaad , Ilaah biyaha webiga a engegay . Markan
waxay ahayd Webi Urdun , oo dadkiina waxay ka socday
jidkii aabbihiis oo dhan dhul engegan . Derbiyadii Yerixoo
awood aan ku dhacay , oo waxay bilaabeen furasho ah ee
dalka reer Kancaan .
Kancaan ahaa oo leysku qeybinaayo qabiil oo isagoo
dalkoodii ee , marka laga reebo qabiilka reer Laawi ,
qabiilkaas oo wadaadadu ka .
Umadda reer Israa'iil oo ahaa kala duwan ka soo dhacay
quruumihii ku xeeran ee ah in iyagu ma ay leeyihiin boqor
ah aadanaha . Ilaah ahaa boqorkii dalka . Ka dib markii
hoggaanka of Yashuca, waxay lahaa garsoorayaasha in ay
24

iyaga ay maamulaan . Garsoorayaasha maamulaha

ahaayeen :

Cotnii'eel - Garsooraha ugu horeysay

Deborah - qof dumar ah

Gidcoon - nin ee xoogga lahaa oo dhammuba

iyo Yeftaah

Samsoon - Nin xoog

Eli

Saamuele - garsooraha ayaa la soo dhaafay .

DHISMIHII BOQORTOYADA ISRAAIIL

1051 si ay 931 CH
Dadka boqor ayaay doorteen
Marka Samuel wuxuu ahaa nin duq , dadka oo dalbaday
boqor ah . Waxay ku caasiyoobeen ka talin jiray Ilaah , oo
weliba Ilaah u daayeen inay qaataan hab iyaga u gaar ah .
Dhegayso digniinta isna wuxuu iyagii siiyey .
1 Saamueel 8:7; Oo Rabbigu wuxuu Samuu'eel ku yidhi
, " Iska eega codka dadka iyo kulli in ay idinku
leeyahay ; waayo, iyagu waxay leeyihiin adiga kuma ay
diidin , laakiinse anay i diideen, in aan iyaga u ahaan
boqor . "
Oo wuxuu iyagii u digay in boqor ah qaadan lahayd:

wiilashooda inuu nafsaddiisa

Gabdhahooda inuu nafsaddiisa

Beerahooda, beero canab ah, iyo deyrarka
saytuunka oo waxaad siisaa dadka kale

Tobnaad A ee wax kasta oo ay lahaayeen
Ilaah sii digniin ,
1 Saamueel 8:18,19 "Oo aad u qaylin doonaa ,
maalintaas sababtoo ah boqorkiinna aad dooratay
qudhiinna , oo Rabbiguna idiin jawaabi maayo
maalintaas. "
Laakiinse dadkii way diideen inay addeecaan
Samuu'eel codkiisii ; oo waxay ku yidhaahdeen , "Maya
, laakiinse waxaannu yeelanaynaa boqor noo taliya".
Ilaah wuxuu iyagii siiyey wixii ay dalbadeen in kastoo
iyaga aawadood wanaag ma ahaa . Samuel Saa'uul u
subkay inuu boqor u noqon . Ka qudiisiinta , oo quruun
talin jiray Ilaah , oo waxay noqdeen boqortooyo , oo
quruun u talin jiray nin .
25

Saa'uul
Markaasaa Saa'uul wuxuu bilaabay baxay subkay by Ilaah .
Waxa uu ahaa kuwa is-hoosaysiiya iyo ku dhaqanka iscontrol , laakiin wuxuu ku koray loo gefay iyo inuu
caasiyiinta ku . Ugu dambeyntii , Ilaah wuxuu Samuu'eel
ku yidhi ,
1 Saamueel 15:10,11 Hada wuxuu Samuu'eel ku yimid
Eraygii Rabbiga, oo wuxuu ku yidhi , "Waxaan si weyn
uga xumahay, in aan qotomiyey Saa'uul sida boqor ,
waayo, wuxuu dib Me socday ku jeestay , oo aan oofin
amarradaydii . "
Samuel ayaa isku dayday inay u digaan Saa'uul laakiinse
wuu diiday inuu u dhagayso . Markaas Ilaah Samuel u
diray inay boqor subkaan, ee ku xiga .
Markaasaa Saa'uul wuxuu noloshiisa ku dhammaaday by
isagoo addoon u dilaan isaga .
Daauud
Oo Daa'uudna wuxuu ahaa boqorkii dalka labaad ee reer
binu Israa'iil , iyo dalka oo noqday ka ugu xooggan oo ugu
weyn ee size lagu jiro oo boqornimadiisa . Ilaah wuxuu ku
yidhi Daa'uud wuxuu ku jiray nin ah siduu qalbigiisu .
1 Samuu'eel 13:14 b Rabbigu doonayo , waayo nin ah
siduu qalbigiisu , oo Rabbiguna ayaa wuxuu ku amray
in ay noqon Taliyaha weyn dadkiisa , maxaa yeelay
adigu ma aadan xajin wixii Rabbigu wuxuu idinku
amray .
Oo Daa'uudna wuxuu ahaa dagaal yahan ah , oo boqor ah ,
mid nebi ka , iyo sabuur ah . Ilaah wuxuu isaga siiyey
qorshaha for macbudka .
Daauud qoray inta of kitaabkii Sabuurrada ku leh iyo dadka
baray sida ammaanaan oo Ilaah ku caabuda .
Inta badan Daa'uud boqor ka ahaa marag u noqdo Ilaah ,
laakiin wuxuu lahaa laba qaybood ee tabar - haween , iyo
guuldaraystay inuu ku edbiyo kuwa u dhow isaga. In uu
sano dhamaatay, wiilashiisiina waxay ahaayeen ummad
caasiyowday, sababa badan oo dirir, iyo xataa isku dayeen
in ay isaga boqortooyada waxba xadin.

26

Solimaan
Solimaan oo boqornimadiisa ayaa bilaabay raallinimo weyn
. Wuxuu ahaa boqorkii dalka kula Daa'uud barakooyinka
subkay . Oo wuxuu lahaa dukaamada aad u weyn oo ah
hanti ururiyey aabbihiis by . Wuxuu u jeclaayeen oo
aqbalay leh rajo sare oo dadka .
Waxa uu rabay ugu weyn, sida uu ku bilaabay inuu u taliyo
, oo ahaa for xigmad, iyo waxaa la siiyey Ilaahna siin
kartidooda maskaxda. Waxaa la rumeysan yahay in uu
ururiyo oo la qoray kitaabka Mahmahayda , ka Hee
Solimaan, iyo kitaabka Wacdiyaha in sano oo uu mar
dambe.
Macbudka ilaahadda weyn oo Ilaah wuxuu u dhisay. Oo
weliba, Solimaan galay ceeb shar iyo sanam caabudidda ku
dhacay . Oo wuxuu lahaa toddoba boqol oo naagood oo iyo
saddex boqol oo naagood oo addoommo ah . Waxaa laga
yaabaa in kitaabka Ecclesiastes waa sawir isaga oo ku sano
ka dib .

BOQORKU WUXUU UKALA QAYBIYAY-MAXAABIIS LAKALA DHACAY

931 - 586 B.C
Sulaymaan dhimasho, Rexabcaamna wuxuu boqorkii dalka
Israa'iil ku noqday. Dadkii badnaa weyddiiyeen, si loo
yareeyo ay culayska cashuuraha culus. Markaasaa
Rexabcaam wuxuu tegey oo ragga ka weyn oo ay sheegeen
in haddii uu nooca uu ahaa dadka u, iyaga ka farxisay, oo la
hadlay erayo wanaagsan, oo weligood lahaa wuxuu
addoommadiisii.
Wuxuu diiday taladoodii oo u tegey oo ragga dhallinyarada
ah ayuu koray leh . Waxay ku yidhaahdeen aanay dadka ku
odhan :
1 Boqoradii 12:11 " ' Oo hadda , meeshii aabbahay la
dhigay harqood culus oo aad on , waxaan kuugu dari
doonaa si aad harqood ; oo aabbahay wuxuu idinku
edbin jiray shaabuugyo , laakiinse anigu waxaan idinku
edbinayaa aanu marnay ' "
Dadka reer qabiilooyinka reer waqooyiga caasiyoobeen iyo
umadii reer binu Israa'iil oo waxaa loo kala qaybiyay .

27

Reer binu Israa'iil oo Boqortooyada waqooyi

Boqortooyada waqooyi waxay ahayd ilaa sameeyey toban
qabiil oo ah. Waxa uu ahaa qaran ah ku dhashay caasinimo
tahay. Waxaa jiray sagaal iyo boqorrada kala duwan,
laakiin mid ka mid ahayn boqorkii dalka fiican.
Markaasaa Axaab wuxuu ahaa boqorka wax shar ah ee
Eliiyaah waqti iyo Yesebeel waxay ahayd xaaskiisa .
Oo Yehooraam, Yeehuuna wuxuu , Yehoo'aaxaas , iyo
Yehoo'aash ahaayeen boqorradii dalka shar of time Eliishaa
wuxuu ka .
Nebiyadii, Hosea, Amos, Eliiyaah, iyo Eliishaa u digay
boqorradii dalka iyo dadka waxaa boqortooyadaas. Yoonis
waxa kale oo uu ahaa ka soo boqortooyada this.
Boqorkii labaad toddoba iyo toban, waxa la siiyaa liiska
dembiyadii uu cabsado ee boqortooyada waqooyiga
waxaan. Ugu dambeyntii , iyagoo dembiyadooda ahaayeen
sidaas u weyn oo ah in Ilaah ha iyaga maxaabiis ahaan .
Dadka Yahuudah Boqortooyada koonfureed
Koonfurta boqortoyada waxay ahayd ilaa dhigay laba qabiil
oo ah.
Dibada labaatan boqorrada, waxay lahayd siddeed
boqorrada wanaagsan, oo Ilaah dalka Yahuudah oo u
tudhay dheer sababtoo ah boqorradan.
Qaar ka mid ah boqorrada wanaagsan ahaayeen
Yehooshaafaad wuxuu kuwaas oo dib loo soo celiyo kala
dambeynta lagu caabudo , Yoo'aash, Cusiyaah, iyo Yootam
, iyo Xisqiyaah ahba. Nebiyada reer Yahuudahna waxay
ahaayeen Miikaah , Habakkuk, Joel, Yeremyaah ,
Cobadyaah, Isaiah, Nahum, iyo Sefanyaah oo ahaa.
Buugga Baroorashadii muujiyay murugo Yeremyaah weyn
dayrta dalka Yahuudah. Waxa uu dhammaado hadalladan :
Baroorashadii Yeremyaah 5:21 back noo soo celi
Waxaad , Rabbiyow, si , iyo waxaan loo soo celiyo
doono ...

28

QAFAALASHADII BAABILYOON
605 - 535 B.C

Mid ka mid ah waxyaalaha ugu raaxo waxaan ka baran

karaa laga bilaabo Axdiga Hore waa in Ilaah ka talisaa oo
quruumaha oo . Waxay ku kici si xoog iyo waxay ku le'an
sidii ay qorshihiisa . Markaasaa reer binu Israa'iil waxay
ahaayeen kuwo caasiyiin ah oo caabudeen ilaahyo kale oo
Ilaah ka sara kiciyey qaranka ee Baabuloon ku saabsan
edbinta iyo yuubnaa iyaga .
Mid ka mid ah saraakiishii ciidanka oo Baabuloon laga
garanaynin sababta ay dadka dalka Yahuudah ku dhacday .
Yeremiah 40:2,3 Markaasaa sirkaalkii waardiyayaashu
Yeremyaah ayuu soo kexeeyey oo ku yidhi: " Rabbiga
Ilaahiinna ah ayaa waxaa loogu dhawaaqaa Jagadii this
meeshan. Haddaba Rabbigu ayaa u keenay, iyo waxa
uu sameeyaa oo keliya sida uu yiri . Maxaa yeelay,
idinku dadka Rabbiga waan ku dembaabay, oo
codkiisiina ma aydaan addeecin , sidaas daraaddeed
ayaa waxanu ahi idinku soo dego"
Nebukadnesar
Oo dadkii Yahuudah oo aan lagu dhammaan qaaday hal
mar maxaabiis ahaan. Daanieel, Shadrag, iyo Meeshag, iyo
Cabeednegoo inay ahaayeen in kooxda ugu horeysa in la
qaado way ka guureen galay karin mansabyo
hoggaamineed. Nebukadnesar oo ahaa boqorkii Baabuloon
uu ahaa . Waxa ay ahayd inta lagu guda jiro
boqornimadiisa in Shadrag, iyo Meeshag , iyo
Cabeednegoo lagu tuuro foornada oo ololaysa iyo soo
baxay nool . Nebukadnesar oo noqday full kibirkooda iyo
qaatay credit for dhamaan waxyaabaha Rabbigu wuxuu
isaga siiyey .
Daanieel 4:30 Markaasaa boqorkii hadlay, oo wuxuu ku
yidhi, " Ma aha Baabuloontii weynayd, oo aan u dhisay
guriga boqornimo by xoog badan oo aan iyo sharaf ee
itaalkayga? "
Waqtigan xaadirka ah oo uu ka tegey oo walaan iyo noolaa
sida xayawaan berrinka ku dhex yaal . Daniel isaga ka
digay taasi u dhici kartaa iyo in uu sii joogi doono in xaalad
this intii toddoba sannadood ah ilaa uu lahaa:
29

Ognahay in Ka ugu Sarreeyaa u taliyo boqortooyada

dadka , oo uu siiyo ku alla uu u doortay ( Daanieel 4:25
b).
Marka ay dhamaato intii toddoba sannadood ah ,
Nebukadresar oo dib u miyir qaba yimid , oo wuxuu ku
yidhi ,
Daanieel 4:37 Haatan anigoo ah Nebukadnesar waxaan
ammaanayaa oo sarraysiinayaa oo cisaynayaa
maamuusi Boqorka samada , oo dhan ee
shuqulladoodana run , jidadkiisuna caddaaladda .
Waana kuwa uu ku socdo iyo kibirka waa awoodaa
inuu hoosaysiiyo wuxuu .
Beelshaasar
Beelshaasar, , awow u ahaa Nebukadnesar oo ahaa
boqorkii ugu dambeeyey ee Baabuloon ahaa . Waxaan
ognahay in ku dhawaad waxba isaga oo ku saabsan in uu
iidda weyn ugu dambeeyey marka laga reebo , waxaa jiray
kumanaan in imaanshaha cabbo ka soo weelal lacag ah iyo
dahab laga soo qaaday macbudka Yeruusaalem joogay ay .
Gacanta A u muuqday ku qoray fariin on derbiga taasoo
Daniel tarjumo .
Daanieel 5:26-28,31 "Tani waa fasiraadda eray walba .
MENE : Ilaah waa tiriyey boqortooyadaada , oo u
dhammeeyey ; TEQEL : Waxaa lagu dhex miisaamay
miisaamo , oo waxay heleen inuu doonaya ; Peres :
Your boqortooyada ayaa lagu kala qaybiyey , oo waxaa
la siiyey reer Maaday iyo reer Faaris " .
Daanieel 5:30,31 in habeen aad u ahaa Beelshaasar , oo
ahaa boqorkii reer Kaldayiin , oo ahaa la dilay . Oo
Daariyus oo reer Maaday oo la helay boqortooyada .
Israa'iil waxay ku shar noqdaan iyo in ay reer
Baabuloon ayaa waxay ku dhaceen . Baabuloon waxay
noqotay wax shar iyo in ay reer Faaris ku dhacay .
Cyrus
Cyrus ahaa asaasaha Boqortooyada Faarisi waxay ku , ayuu
taar Baabuloon iyo subkay by Ilaah oo lacag la'aan
Yuhuudda oo maxaabiisnimada . Nebi , Isaiah , wax
walbaba horaan imaatinka Kuuros , iyo isaga
magacyadooda la sheegay laba boqol oo sano ka hor Cyrus
waxa uu ku dhashay.
30

Ishaciah 44:24 a , 28 leeyahay, Rabbiga , Bixiyihiinna

ah ... kan Boqor Kuuros ka , Isagu waa adhijirkayga ,
oo wuxuu ku samayn doonaa dhammaan My raaxo ,
xataa Yeruusaalemna ka leh , " waa inaad la dhisi , "
iyo in ay ku macbudka , " Aasaaskaaga waa la dhigi
doonaan . " '

SOO CELINTA
535 ilaa 400B.C
Dadku waxay u soo noqday dalka Israa'iil at saddex jeer oo
kala duwan . Kii u horreeyey ayaa ku laabto ahaayeen
Serubaabel , Yeeshuuca , Nebi Xaggay, iyo Sekaryaah .
Ujeedadooduna waxay ahayd inay dib u dhisaan macbudka.
Cesraa ahaa in kooxda labaad iyo ujeeddada ahayd in la soo
celiyo waxbaridda sharciga iyo cibaadada kuwa xaqa ah .
Ugu dambeyntii Nehemiah iyo kuwa kale ay ku noqdeen
inay dib u dhisaan derbiyadii Yeruusaalem ku .
Taariikhda la qoray kitaabka Malachi Lama hubo . Waxa
laga yaabaa in waxa dhab ahaantii waa buug la soo dhaafay
in ay ku sugan Axdiga Hore waxaa loo qori . Malachi
qoray,
Malaakii4:2 a " Laakiinse kuwiinna magacayga ka
cabsada Sun suubanna kici doona oo baallaheeda
bogsiinta uu ... to"

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Waa maxay sagaal caadada ee taariikhda Axdiga hore in ku qoran yihiin in cashar this?

2 . Waa maxay digniin ma dadka reer binu Israa'iil , Ilaah siiyo marka ay ku doonay inuu noqon
sida quruumaha kale oo weyddiisteen boqor aadanaha?

3 . Sida ay cashar this , waxa ka mid ah waxyaalaha ugu raaxo in aynu ka baran karno Axdiga
Hore ? Sii tusaalooyin baybalka ah oo runta .

31

Casharka sadexaad

Axdiga Carruurta Ilaah

Hordhac
Ka hor inta Ilaah ku abuuray Dhulka, wuxuu qorsheeyey
abuurista binu-aadmiga oo. Wuxuu ogaa, iyada oo lagu
xelo, in Aadan iyo Xaawo socdeen dembaajiyey, iyo
wuxuu la qorsheeyey soo socda ee Bixiyihiinna ah. Ilaah
waa:

Axdiga - qaadasho,

Axdiga - haynta,

Axdiga - bari Ilaah.

Markaasaa Muuse wuxuu qoray oo arrintan ku
saabsan.
Sharciga Kunoqoshadiisa 7:9 Haddaba bal ogow in
Rabbiga Ilaahiinna ah , oo waa Ilaah , Ilaah runsheegga
oo xajiya axdiga iyo naxariis for kun qarni ku leh kuwa
isaga jecel oo amarradayda xajiya.
Ka hor inta abuurista , Ilaah aasaasay Axdiga daa'imka ah
wuxuu aadanaha . Axdiga Tani weli waa in saameyn .
Axdiga waxaa iska leh baa inagu dhacaye!
Axdiga ee Ilaah aasaasay Axdiga Hore weli waa qayb
nolosha ah ayaa maanta .

Qeexid
Axdi waa , heshiis dhab ah qabasho leh , heshiis , u
dhexeeya Ilaah iyo dadkiisa . Axdiga dhiig A waa axdi laga
shaabadeeyey laba by dhiig kuwiisii , kuwaas oo lama jebin
karo .
Ilaah ahaa initiator ee axdiyada , kuwaas , oo wuxuu iyaga
ku soo bandhigay aadanaha waxyiga , horumarka naftiisa ,
qorshayaashiisa , iyo ujeedkiisa sida .
Laba nooc

Shuruud la'aan
Waxaa jira laba nooc ee axdiyada - shuruud la'aan iyo
32

shuruudi ku . Axdi shuruud la'aan waa waajib ku sameeya

hay'adaha Ilaah , oo wakiil ka ah ee aadanaha . Kuwaas
waxaa la oofin doono loo eegin addeecid ama caasinimo.

Shuruud
Axdiyada kale waa axdiyo shuruud iyo sidoo kale la aqbali
karin ama la diido by basharka . The shuruudo ee axdiyada
, kuwaas waxaa dejiya Ilaah , waa kuwa aan beddelmi karin
. Sidaa darteed shuruudaha aan la beddeli karin . The
benefits of axdi ay shuruud oo kaliya in la helo karo
rumaysadka iyo addeecid .

AXDIGA WELIGIIS AH (shuruud)

Axdiga Aasaasiyeed
Axdiga Daa'imka ah ayaa la bilaabay in la soo dhaafay
daa'in ee waanadii Ilaah Aabbaha , Wiilka iyo Ruuxa
Quduuska ah . Ilaah qorsheeyey abuurista binu-aadmiga oo
kaamilo damac qoyska weligeed . Wuxuu doonay
aroosaddu for Wiilkiisa iyo qoyska daa'im ah , kaas oo
isaga qudhiisu waa nuqul karin.
Garganay ku caasinimo tahay iyo dayrta ee Aadan iyo
Xaawo , wuxuu qorsheeyey in ay madax furasho u maraya
dhimashada Wiilkiisa . Madaxfurashada , aadanaha oo ay
ahayd in dib loo soo celiyo dhammaan in ay ka abuuray
inay noqdaan . Ragga iyo dumarku waxay noqon lahayd
qumman yahay , kuwa xaqa ah , la dhamaystiray , ,
aroosaddu wax soo jiidato weligeed ah , waayo Wiilkiisa.
Waa tan axdi weligiis ah aasaas on kuwaas oo dhan
axdiyada in waqti ku salaysan yihiin.
Anaga

isuguyeeris
Axdiga daa'imka muujinaya ujeedada Ilaah iyo nimco
xagga bani-aadanka .
2 Timootiyos 1:9,10 ah kan iga koriyey iyo noogu
yeedhay yeedhid quduus ah , oo aan sidii shuqulladiisu
our , laakiin sida uu sheegay xagga qasdigiisa iyo
nimcadiisa , kaas oo ahaa ina siiyey Ciise Masiix ku hor
mar bilaabay , laakiin haatan lagu muujiyey by ee
muuqashada Badbaadiyeheenna Ciise Masiix , kaas oo
dhimashada tirtirtay oo nolosha iyo dhimashola'aanta
iftiinka ugu soo saaray xagga injiilka .

furasho

33

Waxa uu muujinayaa qorshihiisa ku waajahan cafiska Ilaah

u qabo aadanaha iyada oo Daadinta dhiigga Wiilkiisa .
Cibraaniyada 13:20 Hadda waxaa laga yaabaa in Ilaaha
nabadda oo ah kuwa soo koriyey Rabbigeenna Ciise
kuwii dhintay ka , Shepherd in weyn ee idaha , iyada oo
dhiigga axdiga iyo aakhiraba ...

Qadaray in Masiixa
Waxa uu muujinayaa qorshaha Ilaah in uu aadanaha waxaa
laga abuuray lahaa iyo goor dambe u ekaado image
Wiilkiisa.
Rooma 8:29,30 Wixii uu hore u yiqiin , wuxuu sidoo
kale u gooyeen inay u ekaadaan suuradda image
Wiilkiisa , inuu isagu waxaa laga yaabaa in curadkiisii
wuxuu ahaa walaalo badan dhexdood . Waxaa intaa
dheer , Cidduu la qadaray dartiis , waxa kale oo uu ku
baaqay ; kuweenna uu u yeedhay , kuwaas oo sidoo kale
wuxuu xaq laynagaga dhigay ; kuwuu xaq , kuwaas oo
sidoo kale wuxuu ku ammaanmay .

Mustaqbaleegis
Weligiis Axdiga Ilaah u qabo aadanaha ka soo dhaafay
daa'in aasaasay mustaqbalkeena .
Efesos 1:4 Sida uu nagu soo hor aasaaskii dunida ka
doortay isaga dhexdiisa , in quduus ahaanno oo iin
isaga ka horreeyey oo jacayl waa in aanu noqon ...
1 Korintos2:7 Laakiin ayaannu ugu hadallaa xigmadda
Ilaah ee qarsoodiga ah , xigmad qarsoon oo Ilaah
amreen, ka hor inta da'doodu u ka ah ee aannu ku
ammaanta .
Barakeysnaan

Nolosha weligeed ah
Sida ka-qaybgalayaasha in Axdiga iyo aakhiraba , waxaan
lahaado nolosha weligeed ah . Waa nolol Ilaah noo
gudahood.
Tiitos 1:2 iyagoo rajaynaya nolosha weligeed ah oo
Ilaah , kuwaas oo aan been karo , ballan qaaday ka hor
wakhtiga bilaabay ...

jacaylkiisa
34

Waxaan heli karaa jacaylkiisa .

Yeremiyaah 31:3 Rabbiga ayaa horuu ii muuqday, si,
isagoo leh: " Haa, Waxaan kugu jeclaaday jacayl
daa'im ah; sidaas daraaddeed raxmad baan u kugu soo
jiitay . "

Xaqnimada
Sida laga soo xigtay Daanieeel 9:24,
Ilaah ujeeddo ahaayeen in la joojiyo dembiyada , si ay
xumaanta laga heshiiyo, , in la keeno xaqnimo weligeed
...
Shaqada madax furashada ah ee Masiixa naga wakiil ahayd
in la keeno xumaanta laga heshiiyo, , iyo in ay keenaan
xaqnimo weligeed ah .
2 Korintos 5:21 Wuxuu isaga dhigay , kuwaas oo aan
dembi aqoonin inuu dembi noqdo noo , kaas oo laga
yaabo inaynu noqonno xaqnimada Ilaah yahay isaga.

Magaca
Waxaan la siiyey magac weligiis ah .
Ishaciah 56:5 Xataa iyaga waxaan siin doonaa
gurigayga iyo darbiyada My gudahood meel iyo magac
ka sii wanaagsan in wiilal iyo gabdhona wuu ; Oo
waxaan iyaga siin doonaa magac weligiis ah oo aan la
baabbi'in doonin.

Boqortooyo
Waxaan noqday qayb ka mid ah boqortooyo weligeed
jiraysa .
Daanieel 7:27 Markaas boqortooyada iyo
dowladnimada , iyo weynaanta boqortooyooyinka
samada ka hooseeya oo dhan , waxaa la siin doonaa dad
kale, quduusiinta Ka ugu Sarreeyaa wuxuu .
Boqortooyadiisu waa boqortooyo weligeed jiraysa , oo
dhan sayidnimo u adeegi doonaan oo Adeeca isaga .

Raaxo daa'imka
Waxaan iyo weligiis iyo farxad .
Ishaciah 51:11 Sidaas daraaddeed furtay Rabbiga ku
soo noqon doonaan , oo Siyoon iman gabay la , leh oo
madaxoodana farxad weligood on ; oo waxay heli
doonaan farxad iyo rayrayn , oo tiiraanyo iyo taahna
way carari doonaan .

35

Shuruudaha
Qayb ka mid Ilaah ahaa in ay bixiyaan oo dhan
barakooyinka axdiga . Maxay qayb ? Waa maxay
shuruudaha ay u helaan axdiga weligiis iyo ka dhigi doonin
kuweenna , labadaba hadda iyo bilowgii dunida oo dhan ?

Aminaada imaanka
Waxaa jira hal kaliya in ay helaan this Axdiga
degmooyinka weligood ah nolosheenna - by rumaysan
iimaan .
Yooxanaa 3:16 Waayo, Ilaah dunida jacayl u qabay
ayuu siiyey Wiilkiisa Wiilkiisa keliya oo dhashay in mid
kastoo isaga rumaystaa uusan lumin laakiinse uu
lahaado nolosha weligeed ah .

Adeecid
Sida aynu u axdi weligiis ah ku hayn ku ool ah nolosheenna
waa iyada oo addeecitaan .
Yooxanaa 14:15 Haddii aad i jeceshihiin , xajisaan
amarradiisa
Cibraaniyada 5:9 Oo goortuu kaamil ah , wuxuu
noqday qoraaga badbaadada weligeed ah inay ku
addeeca isaga oo dhan ...

Shaabadayn
Xataa sida Axdiga daa'imka ahaa qorsheeyey by Aabbaha
iyo toogasho ayaa Wiilka , Axdiga iyo aakhiraba midda
shaabadaysan by Ruuxa Quduuska ah .
Efesos 1:13 In isaga waxa kale oo aad ku kalsoon tahay
, ka dib markii aad maqasheen hadalka runta ah ,
injiilka badbaadadiinna ; oo weliba , isagoo aad
rumaysateen ayaa laydinku shaabadeeyey Ruuxa
Quduuska ah oo uu ballanqaaday ...

AXDIGII CADMEED (Shuruud)

Axdiga cadmeed waxa uu ahaa axdigii hore Ilaah la
aasaasay markuu abuuray Aadan iyo Xaawo iyo iyagiina
wuxuu dhex dhigay Beer Ceeden . In it , wuxuu ku
muujiyey ujeedada iyo qorshaha aadanaha .
Axdiga Tani , sida dhammaan dadka kale ee , uu bixiyo
labada barako inaannu addeecidda iyo habaar , waayo
caasinimo .
36

Barakada
Bilawgii 1:28-30 Markaas Ilaah baa barakeeyey iyaga,
oo Ilaah wuxuu iyaga ku yidhi, " Wax badan dhal oo
taran; oo dhulka ka buuxsama iyo ka sara mara; taliyo
kalluunka badda, iyo haadda hawada ee hawada, iyo
wax kasta oo nool oo dhulka kor dhaqdhaqaaqa. "
Oo Ilaah wuxuu yidhi , " eeg , waxaan idin siiyey geed
kasta oo in lagu edbiyey u abuur kaas oo wajiga dhulka
dushiisa oo dhan , iyo geed kasta oo kuwaas oo miro soosaarkooda abuurkeedu dhan yahay; oo waxay idiin
noqon doonaan cunto . Sidoo kale , oo dugaag kasta oo
dhulka , si haad kasta oo hawada , iyo wax kasta oo
dhulka ku gurguurta ah, taas oo ay jirto nolol , waxaan
siiyey geed kasta oo cagaar ah cunto u " ; sidaasayna
ahaatay .
Shuruudo
Sida ay jirto ahaa barako inaannu addeecidda , tijaabo ah
oo addeecid ay bixiyeen Ilaah . Haddii Aadan iyo Xaawo
dhega tirey , waxay heli lahaa habaar axdiga .
Bilawgii 2:16,17 Oo Rabbiga Ilaah ahu wuxuu ninkii ku
amray, oo ku yidhi, " Geed kasta oo beerta ku yaal wax
baad ka cuni karaan; laakiin geedka aqoonta wanaagga
iyo xumaanta waa inaydaan cunin, waayo, maalinta aad
wax ka cuntid ee aad hubaal wuu dhiman doonaa. "
Axdiga cadmeedka ah gelin Aadan iyo Xaawo on probation
in aad tijaabiso sida ay uga go'an shuruudaha axdiga .
Axdigii burburay
Ka dib markii Aadan iyo Xaawo cuneen oo midhaha ,
iyagoo weheshiga Ilaah ka jabay . Waxay geesinimo dambe
iman karin oo Ilaah hortiisa.
Bilawgii 3:8; Oo waxay maqleen codkii Rabbiga Ilaaha
isagoo beerta dhex socda ee maalintu qaboobayd, iyo
Adam iyo naagtiisii way iska qariyeen joogitaanka
Rabbiga ah Ilaaha reer geedihii beerta dhexdooda.

Habaarkii Shaydaanka
Sababtoo ah Shaydaanku ee ka qayb dayrta binu-aadmiga
oo , habaar la saaray isaga ku saabsan .

37

Bilawgii 3:14,15 Haddaba Rabbigu waa Ilaah wuxuu

abeesadii ku yidhi: " Maadaama aad samaysay, waad
habaaran tihiin in ka badan lo'da oo dhan, iyo in ka
badan dugaag kasta oo duurka jooga; on caloosha aad
ku tegi doonaan, oo cimrigiisii oo dhan noloshaada
waxaad cuni doontaan wax boodhka. Oo colaad baan
idin dhex mara adiga iyo naagta gelin doonaa , oo u
dhaxeeya farcankaaga iyo abuurkeedu dhan yahay;
Wuxuu burburin doonaa madaxaaga , adiguna doonaan
cedhibtiisa . "

Habaarkii xaawa
Habaar ayriday haweenka .
Bilawgii 3:16 Naagtiina wuxuu ku yiri: " aad baan u
tarmin doonaa caloolxumo iyo aad fikrad; in xanuun
aad u soo bixin doonaa carruurta; oo waxay
doonistaadu ahaan doontaa ninkaaga, iyo in aad talin
doonaa. "

Habaarkii Adam iyo Dhulka
Inkaaraa gelin on Adam , iyo sidaas dadka oo dhan , waxaa
ka mid ahaa habaar dhulka . Laga soo bilaabo maalinta this
, oo isna waa la qasbay lahaa shaqeeyaan si ay oo dhan
wakhtigii uu noolaa , iyo wuxuu u dhididdaa lahaa halka ay
qabanayaan . Waxay noqonaysaa adag oo aan fiicneyn.
Bilawgii 3:17, 18 Markaas Aadanna wuxuu ku yidhi, "
Maadaama aad ah walow ay codka xaaskaaga, iyo
leeyihiin wax ka cuntay geedkii kuwaas oo aan idinku
amray, oo ku yidhi, Idinka waa inaydnaan waxba ka
cunin of. ' Dhulku waa habaaran yahay Taas idinka
aawadiin ; hawsha aad cimrigiisii oo dhan noloshaada
wax ha ka cuno . Labada qodxan iyo yamaarug, soo bixi
doona adiga , oo waxaad cuni doontaan geedaha yaryar
oo duurka ku.
Halkii soo saara wax wanaagsan oo kaliya , waxaa dhulka
ka soo bixi qodxan iyo yamaarug, .

Dhimasho
Dhimashada yimid on uunka oo dhan , iyo aadanaha oo .
Bilawgii 3:19 dhididsan wajigaaga waa inaad cuntaan
kibis ilaa aad dhulka ku noqotid; , waayo waxa of lagaa
qaaday ; waayo, ciid aad tahay , iyo ciid baadna ku
noqon doontaa . "
38


Masiixu wuxuu noqday inkaarteenii

Waa in aan marnaba joojin leh liiska inkaaraha in yimid
natiijo ahaan dembiga , iyada oo aan la xasuusnaado, in
Ciise , Markuu xanuunsaday iyo dhimasho on iskutallaabta
marayo , wuxuu noqday inkaarteenna .
Galatiya 3:13 Masiix ayaa na soo furtay inkaartii
sharciga , isagoo noqday inkaar inoo ah ( waayo, waxaa
qoran , " waa inkaaran yahay qof kasta oo gaatir iyo
geed . " )

AXIGA AADAMIGA (Shuruud la,aan)

Xataa ku dhex inkaaraha kaas oo yimid on Aadan iyo
Xaawo iyada oo dembiyadooda , Ilaah wuxuu iyaga siiyey
ballan qaad madaxfurashada . Oo Ilaah wuxuu sameeyey
axdi cusub ee aadanaha .
Balankii
Bilawgii 3:15 Oo anigu waxaan dhex mara adiga iyo
naagta gelin doonaa, oo u dhaxeeya farcankaaga iyo
abuurkeedu dhan yahay; Wuxuu burburin doonaa
madaxaaga, adiguna doonaan cedhibtiisa.
Isagoo u hadlayay Shaydaanku , Ilaah wuxuu ku yidhi
farcanka naagta burburin lahaa madaxiisa iyo in
Shaydaanku burburin lahaa uu bogsiiyo .
From the daqiiqad Shaydaanku maqlay Ilaah waxa uu u soo
diri Bixiyihiinna ah aadanaha iyada oo dhashii naagta ,
isaga oo ujeeddada uu ahaa in la burburiyo farcanka naagta
oo dhan .
Sida jiilalka soo gudbay , rag iyo dumar iska indho Ilaah
iyo dheeraad ah oo ka badan kuwa sharka leh wuxuu
noqday . Jinniyo Shaydaanku lahaa xataa la midoobin
haweenka si ay u abuuraan cusub isagoo nus - insaanka ,
nus - Jinni buu , iyagoo isku dayaya si uu u kharribo
tartanka aadanaha .
Bilawgii 6:4a; Waxaa jiray Kooxda on dhulka iyo kuwa
wakhtigaas, iyo sidoo kale kolkaas dabadeed, marka
wiilashii Ilaah u yimaadeen gabdhihii dadku waxayna
dhaleen carruur iyaga.
39

Tani waxa ay ahayd Shaydaanku ee isku day in aad joojiso

" Seed ee naagta " ( Masiixa ) , kuwaas oo ahaa in ay
yimaadaan oo ay burburin madaxiisa .
Tani waxa ay ahayd isku ruux in galay Fircoon waqtiga
Muuse dhalashada , iyo boqorkii Herodos ahaa waqtiga
Ciise dhalashada . Ruuxa Tani oo dhora weli doonaya inuu
naftiisa dilo , ilmaha si ay u joojiyaan qorshaha Ilaah ee
aadanaha . Waxaa si joogta u soo jiidaneysaa dilka ah ee
dhallaanka iyada oo loo marayo soo rididda .

AXDIGII NUUX (Shuruud)

Barakada
Daadka ka dib , Ilaah axdi ula dhigtay Nuux , kuwaas oo
xaqiijiyay inuu axdiyadii asalka iyo muujinta caddaynta uu
weyn jacayl - qorshihiisa ku waajahan badbaadada
aadanaha oo ah siiyey . Sida Ilaah siiyey Aadan iyo Xaawo
amar oo dhan oo degganaa dhulka ku , wuxuu u dhiibay
Nuux.
Bilawgii 9:1,2 Oo Ilaah waa barakeeyey Nuux iyo
wiilashiisii, oo wuxuu iyagii ku yidhi: " dhal oo taran,
oo dhulka ka buuxsama. Markaasaa cabsi aad iyo
naxdintiinna aad ee noqon doontaa on dugaag kasta oo
dhulka , on haad kasta oo hawada , on dhan in wixii
dhulka ku dhaqaaqaaba , iyo dhammaan kalluunka
badda . Waxay yihiin gacantuu kuu geliyey . "
Bilawgii 9:9,10 Iyo ah sida me for, oo bal eeg, waan sii
adkayn My axdiga adiga iyo farcankaaga aad ka dib,
iyo uun kasta oo nool oo idinla jooga oo leh...
Laba shuruudood

Inaydaan dhiigga cunin
Ilaah lagu baray Nuux in isaga iyo qoyskiisa ay ahaayeen
inaydaan dhiigga cunin .
Bilawgii 9:4 Laakiin waa inaydnaan cunin hilibka
noloshiisu la, yahay, taasoo ah dhiiggiisa.

Dad inaan ladilin
Waxay ahaayeen ma in la dilo aadanaha oo kale.
Bilawgii 9:6 Ku kasta oo nin dhiiggiis, by nin baa isna

40

dhiiggiisa daadin doona; waayo, Ilaah araggiisa ku

wuxuu ninkii sameeyey.
Weerarka soo socota Shaydaanku on tartanka aadanaha
noqon lahayd in labadan goobaha .
Ciise waxa uu ahaa in ay yimaadaan sida allabari aadanaha
aadanaha oo dhan . Dhiiggiisu lahaa kafaaraggudka ah ee
aadanaha oo dhan . Sidee Shaydaanku dagaalamaan karin?
Aadanaha caadiah.
Isla Tani waa mid la sii wado iyada oo cibaadaysanaya
Shaydaanku maanta.
Calaamada Muuqata
Axdiga waxa uu calaamad u arki karo . Ilaah wuxuu ballan
qaaday wuxuu marna mar uu dhulka oo dhan u baabbi'in,
oo daadkii leh iyo in qaansoroobaad, waxa ay ahayd
calaamad.
Bilawgii 9:12-15 Oo Ilaah wuxuu yidhi: "Tani waa
calaamadii axdigii aan ku samayn dhexeeya aniga iyo
adiga, iyo uun kasta oo nool oo idinla jooga oo leh, ka
ab ka ab aan weligeed: Waxaan qaansadayda ku dhex
dhigay daruurta, waxayna noqon doontaa ahaado,
waayo, calaamad axdiga dhex yaal aniga iyo dhulka. Oo
waxay ahaan doontaa , marka waxaan ku soo dejin
daruur inuu dhulka u taliyo , in qaansoroobaad, waa la
arki doonaa daruurta; oo waxaan xusuusan doonaa
axdigayga ina dhex taal aniga iyo idinka iyo uun kasta
oo nool oo jidh kasta leh; biyihiina waxay mar dambe
ma noqon doonaan daad baabbi'iya inta jidh leh oo
dhan . "

AXDIGII IBRAAHIIM (Shuruud)

Xataa sida aadanaha oo dheeraad ah oo ka badan kuwa
sharka leh oo daadkii ka hor koray , waxay ku sii
sharnimada daadkii dabadiis . Oo reer Nuux ma wada
qummanuna socon Ilaah hortiisa , oo qoladooda oo sii
dhaleen .
Markaas Ilaah la hadlay Ibraahim , isaga loo yaqaan baxay ,
oo weliba wuxuu cusboonaysiiyey axdigiisa oo Dadka .
Haddaba Ilaah ka dhaqaaqay qabashada si toos ah ula
aadanaha oo dhan , oo dhan ee ka soo farcamay reer Nuux ,

41

si waca qoyska gaar ah , kuwaas oo ahaa in ay matalaan

laftiisa ayaa .
Fiiro gaar ah: In ka socda aayado yar , xaaladaha ka jira hoosta
ka xariiqay . Barakooyinka waxay ku jiraan qoysaska

Bilawgii 12:1-3 Oo Rabbigu wuxuu Aabraam ku yidhi:

"Kabaxa dadkaga dalka, laga soo Qaraabada iyo
reerka aabbahaa, si dalka aan ku tusi doona. [Ayaan
aad quruun weyn samayn doono; Waan idin barakayn
doonaa oo samayn magacaaga weyn; waxaad noqon
doontaan barako. Waxaan u barakayn doonaa kuwa
idin barakayn, oo waxaan isaga yaa idin caaya habaari
doonaa; iyo in aad ee dhammu ku barakoobi doonaan
qolooyinka dhulka ku."]
Isxaaq la jirta
Ilaah cusboonaadey axdiga this Isxaaq .
Bilawgii 26:3,4 Dhulkan qariib ahaan, iyo [ayaan idinla
jiri doonaa, oo idin barakayn doonaa; waayo adiga iyo
farcankaaga in ay dalalkan oo dhan waxaan siin, oo
waxaan adkayn doonaa dhaartii aan ugu dhaartay
inaan aabbahaa Ibraahim. Oo waxaan ka dhigi doonaa
farcankaaga u tarmin sida xiddigaha samada; Waxaan
ku siin doonaa inay ku soo farcamay aad dalalkan oo
dhan; iyo in aad abuurkiinna ku quruumaha oo dhan
oo ka mid ah ku barakoobi doonaan].
Yacquub la jira
Ilaah cusboonaadey axdiga Yacquub .
Bilawgii 28:13, 14 Oo bal eeg, Rabbigu wuxuu u
koraysaa istaagay oo ku yidhi: "Waxaan ahay Rabbiga
ah Ilaaha aabbihiin Ibraahim, iyo Ilaaha Isxaaq; [dalkii
reer on kaas oo aad ku jiifsan waxaan siin doonaa adiga
iyo farcankaaga si . Sidoo kale farcamay aad noqon
doonaa sida ciidda dhulka; Haddii aad waddan kale ku
fidin doonaa si galbeed iyo bari ee, si waqooyiga iyo
koonfurta; iyo in aad ee iyo in aad farcankaagay ku
barakoobi doonaan dhammaan qoysaska ay dhulka oo]
Inaga
Ilaah cusboonaadey axdiga nala !
Galatiya 3:14 [That barakadii Ibraahim kor aan
Yuhuudda ahayn oo Ciise Masiix ku imaan kara, in
aanu helno laga yaabaa ballankii Ruuxa] oo
rumaysadka .
42

Galatiya 3:28,29 Waxaa jira ma Yuhuudi midna Giriig

ah , waxaa jira ma addoon midna lacag la'aan ah ,
waxaa jira ma lab midna dumar ah ; waayo, waxaad
tahay oo dhan ka mid ah in Ciise Masiix . Oo haddii aad
tihiin kuwa Masiix , [ markaas inaad farcankii
Ibraahim , iyo wax dhaxla, sida uu leeyahay ballanka . ]
Rumaysad iyo addeecid , waxaan sida carruurta axdiga
Ilaah socon karaan dhamaan balamihii barakooyinka axdiga
Ibraahim , iyo Isxaaq , iyo Yacquub ka .

AXDIGA MUUSE (Shuruud)

Ma dhashii Ibraahim baa bateen , ka dibna , inta lagu guda
jiro waqti abaarta , Ilaah baa iyagii ka ceshay Masar .
Marka hore waxay ahaayeen guests , ka dibna waxay
ahaayeen addoomo . Ugu dambeyntii ka dib markii afar
boqol oo sano ka , Ilaah wuxuu u yeedhay Muuse si uu u
hoggaamiyo dadkiisa soo baxay adoonsi iyo dib u faro
badan.
Baxnaanintii 3:7,8 a Markaasaa Rabbigu yidhi: "
Hubaal waxaan arkay dulmigii uu dadka kyi ku jira
Masar, oo waan maqlay qayladoodii sababta oo ah
hawsha dadka ay, waayo, waan ogahay
caloolxumadooda. Sidaas baan ka soo degay si ka
samatabbixiya gacanta Masriyiintii, iyo in ay iyaga ka
soo dalkaas ku soo dayn ilaa dalka wanaagsan oo
ballaadhan, si ay dalka ku soo ilaaleeyey oo caano iyo
malab."
Waa in aanu si skip oo dhan in dhacay ka bilaabata iyo tan
ilaa saddex bilood ka dib markii reer binu Israa'iil ay
ahaayeen samatabbixiyey dalkii Masar.
Axdiga la bixiyaay
Baxnaanintii 19:3 -6b; Markaasaa Muuse wuxuu u
kacay Ilaah, markaasaa Rabbigu wuxuu u yeedhay si ay
buurta ka, oo ku yidhi, " waxaad ku tidhaahdaa si
reerka Yacquub, iyo u sheeg reer binu Israa'iil: Waad
aragteen wixii aan ku sameeyey Masriyiintii, iyo sidii
aan idiinku dhashay qaaday gorgorro baalashood iyo
aad u keenay nafahaantayda ula.
Haddaba sidaas daraaddeed, haddii aad ii
addeecaysaan doono iyo axdigaagiina way dhawreen,
43

(markaas waxaad ahaan doontaan dad gaar ah ii

korreeyey dadka oo dhan; waayo, dhulka oo dhan
anigaa . Markaasay aad ii ahaan doontaan boqortooyo
wada wadaaddo ah , iyo quruun quduus ah)
Sida carruurta axdiga Ilaah, waxaan sidoo kale waxaa loo
qaadi doonaa on " baalal gorgorna " baxay addoonsiga .
Haddii aan adeeca codka iyo axdiga xajiyaan , waxaan
sidoo kale wuxuu noqon doonaa khasnad gaar ah si ay Ilaah
. Sida carruurta axdiga , waxaan sidoo kale yihiin
boqortooyo wada wadaaddo ah , iyo quruun quduus ah .

AXDIGII FALASTIIN (Shuruud)

Markaasaa reer binu Israa'iil lahaa cidlada ku dhacday, oo
Ilaah iyaga siiyey Sharci ah . Wuxuu soo raacay this leh
barako haddii ay xajiyey Law iyo inkaaraha haddii aanay
ka yeeleen .
Barakooyinka iyo inkaaraha axdiga this waxaa la siiyaa
Sharciga Kunoqoshadiisa 28:1-68 . Barakooyinkan iyo
inkaaraha ahaayeen for Ibraahim iyo dhamaan farcankiisa .
Waxay gudbay on qaranka ee reer binu Israa'iil , kadibna
Axdiga Cusub , waxaa lagu waxaan u sheegay in aanu
nahay carruurta Ibraahim iyo barakooyinkan oo helnayna
waxay noqon karaan .
Barakada
Sidee ahaayeen reer binu Israa'iil si aad u hesho
barakooyinkan ? codka Rabbiga la addeeco .
Sharciga Ku Noqoshadiisa 28:1,2 Hadda waxa dhici
doonaan , haddii aad codka Rabbiga Ilaahiinna ah
xajisaan aad addeeca , oo aad dhawrtaan oo si taxadar
leh oo dhan yeeshaan amarradiisa aan maanta idinku
amrayo oo maanta , in Rabbiga Ilaahiinna ah kaaga
dhigayaa sare mariyo quruumaha oo dhan ee kor ku
xusan dhulka . Oo barakooyinkan oo dhammuna way
kuu iman doonaan oo idin soo gaadhi , sababtoo ah
waxaad addeecno codka Rabbiga Ilaahiinna ah ...
Haddii aan addeecno codka Rabbiga, haddii aan si taxadar
leh u dhawrtaan amarradayda oo uu , barakooyinka si
dabiici ah soo raaci doontaa . Waxay nagu soo degi doontaa
iyo ina soo gaadhi !

44

Akhri Sharciga Kunoqoshadiisa 28:3-14 ku beddelaya

magac qof ahaaneed. Tusaale ahaan :
" Waxaa barakaysan ayaan noqon doontaan magaalada , oo
waxaana barakaysan ayaan noqon doonaa in dalka . Oo
waxaa barakaysnaan doona midhaha jidhkaygaan , wax soo
saarka ee aan dhulka iyo korodhka ee lo aan ... "
Shuruudo
Waa maxay sababta umadii reer binu Israa'iil heli lahaa
inkaaraha ah?
Maxaa yeelay, iyagu ma codkiisa addeecdaan . Waxay u
yeelay oo qaynuunnadii iyo qaynuunnadii aan u dhawrtaan.
Sharciga Kunoqoshadiisa 28:15; Laakiin waxaa iman
doona si ay u gudbin , haddii aadan codka Rabbiga
Ilaahiinna ah addeeca , oo aad dhawrtaan oo si taxadar
leh oo dhan yeeshaan amarradiisa iyo qaynuunnadiisa
aan maanta idinku amrayo oo maanta , markaas
inkaarahan oo dhammu way kuu iman doonaan oo idin
soo gaadhi ...
Haddii aan , sida carruurta axdiga Ilaah , " intaad xajisaan
aad addeeca" doonaa, oo codkii Rabbiga iyo si taxadar leh
u dhawrtaan dhawro amarradaada oo dhan uu , ka dibna
waxaan sidoo kale noqon doonaan tan barakaysan . Ilaah
furi doontaa noo khasnaddiisa wanaagsan , iyo naxariisi
korkiisa ha shuqulka gacmihiinna oo naga .

AXDIGA DAAUUD (Shuruud la,aan)

Ilaah cusboonaadey ballankii Seed Imaatinka wuxuu la
dhigtay Aadan iyo Xaawo , iyo Ibraahim .
2 Saamueel 7:12,13 Marka cimrigaagu dhammaado, oo
aad la seexday awowayaashiis, oo aad , ayaan sara kicin
doonaa farcankaaga kaa dambeeya oo, kuwaas oo ka
iman doona jirkaaga, iyo isaga oo boqortooyadiisana
waan dhisi doonaa. Waxa uu gurigii u dhisi doona a My
name for, iyo carshiga boqortooyadiisa oo aan weligiis
waarin doonaa.
Balantii
Abuurku ( Masiixa ) iman lahaa iyada oo Daa'uud , oo
wuxuu lahaa boqortooyo aan socon lahaa , weligiis .

45

Iyada oo qayb ka ah ee Axdiga aakhiraba , waxaana aan

sugaynaa for farcan ugu ballanqaaday; waxaan aqbalaan by
iimaan , in Ciise waa Kan ballan qaaday . Sida carruurta
axdiga , waxaan boqortooyada Ilaah aasaasay dhulka this
ka arki kartaa .
Waxaan boqor ka karaan sida boqorro sida aanu qaadan
taliskiisa dhulka ka weyn , iyo wax kasta oo ku jirta .
Waxaan fulin karo ujeedada Abuuraha ee nolosheenna .
Waxaan ku socon kartaa in barakada ee axdiga aannu
daa'imka leh Ilaah . Shuruuduhu waxay weli waa isku mid :
- rumaysad iyo addeecid.

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Sharaxaad ka bixi farqiga u dhexeeya shuruudi ku ah iyo axdi shuruud la'aan .

2 .Tax axdiyada wada hadlay in cashar this .

3. Maxay muhiim u tahay inaad fahamtid axdiyada, kuwaas oo maanta?

46

Waxsiisheegid sare
Bixin

Ujeedo

Fulin

Bilawgii 3:15
Bilawgii 12:3
Bilawgii 17:19
Tirintii 24:17
Bilawgii 49:10
1 Saamueel 2:10
Ishaciah 9:7
Sabuurrada 45:6,7
Miikaah 5:2
Ishaciah 7:14
Yeremiah 31:15
Hoosheeca 11:1
Malaaki 3:1
Sabuurrada 2:7
Ishaciah 9:1,2
Ishaciah 11:2
Sabuurrada 78:2-4
Sharciga Kuno 18:15
Ishaciah 61:1,2
Ishaciah 53:3
Sabuurrada 110:4
Sekaryaah 9:9
Daanel 9:25

Siidhka naagta
faracii Ibraahim
faracii Isxaq
farac boqornimada ayuub
Boqor qabiil reer Yahuudah
Boqor noqondoona
Carshiga Daa'uud
la subkay oo weligeed
dhashay Beytlaxam
Kadhashay bikrad
Cidnadilin
Tegay maser
Horeysay ee horseed
ku dhawaaqay in Wiilka Ilaah
Reer Galili wacdinta
Qaar ka mid ah sifooyinka
Masala ku hadlid
Noqon doonaa nebi Muuse
jabayna waan kabi doonaa
diiday dadkiisa gaar ah
Wadaadka ka dib markii si derejadi
Qaylo ku gelid
Xiligii qaylada lagu galay

Sabuurrada 8:2
Ishaciah 53:1
Sabuurrada 41:9
Sekaryaah 11:12
Sekaryaah 11:13
Sabuurrada 109:7,8
Sabuurrada 22:7,8
Sabuurrada 35:11
Ishaciah 53:7
Ishaciah 50:6
Sabuurrada 35:19
Sabuurrada 69:4
Ishaciah 53:5
Ishaciah 53:12
Sekaryaah 12:10
Sabuurrada 22:7,8
Sabuurrada 69:9
Sabuurrada 109:4
Sabuurrada 22:17,18
Sabuurrada 22:1
Sabuurrada 34:20
Sabuurrada 69:21
Sekaryaah 12:10
Ishaciah 53:9
Sabuurrada 16:10
Sabuurrada 68:18

Dhallaanka
Ma ay rumaysan
la qiyaamay saaxiib dhow
qiyaamay 30 xabo lacag ah
Lacagta laabtay / khasaaro
Yuudas ' xafiiska qaaday
markhaatiyaal been abur ah
Eedaysane markhaatiyaal been
Eedeeyay amusan
Tufid ku dhifasho
Nebcaadeen sabab
Nebcaadeen sababla'aan
allabari Maynee
Qodbay denbi,lan
wareemaan gacmaha iyo cagaha
Majaajilooday
caayay
Tukaday cadaawayaashiisa
Qorituur dharkiisa
Tegey Ilaah
lafaha lama jebin
Siiyeen xameeti xun
Wuxuu dhinaca wareemay
La aasay qani
kuwo la soobixin
Tegid gacanta ilaah midig

Galatiya 4:4
Matayos1:1
Luukos 3:34
Matayos 1:2
Luukos 3:33
Luukos a 19:38
Luukos 1:32,33
Cibraaniyada 1:8-12
Luukos 2:407
Luukos a 1:26-31
Matayos 2:16
Matayos 2:14,15
Luukos 7:24,27
Matayos 3:17
Matayos 4:13-16
Luukos 2:52
Matayos 13:34,35
FalimRd 3:20,22
Luukos 4:18,19
Yooxanaa 1:11
Cibraaniyada 5:5,6
Markos 11:7,9
Luukos 2:1,2 ; 3:23;
19:42
Matayos 21:15,16
Yoxanaa 12:37, 38
Luukos 22:47,48
Matayos 26:14,15
Matayos 27:6,7
Frasulada1:18-20
Matayos 26:60,61
Markos 14:57,58
Markos 15:4,5
Matayos 26:67
Matayos 26:67
Yooxanaa 15:23-25
Rooma 5:6,8
Markos 15:27,28
Yoxanaa 20:27
Luukos 23:35
Rooma 15:3
Luukos 23:34
Matayos 27:35
Matayos 27:46
Yoxanaa 19:32-36
Matayos 27:34
Yoxanaa 19:34
Matayos 27:57-60
Markos 16:6,7
Markos 16:1

47

Casharka afraad

Masiixa waxaa lagu muujiyaay axdiga hore

Qaar ka mid ah soo wac Axdiga Hore kitaabkii taariikhda.
Waa taariikh - " . Sheekadiisa " laakiin xitaa more waa
From iyo abuurniinta dunida iyo binu-aadmiga oo , marka
Ilaah wuxuu ku yidhi , Kaalaya aynu samayn nin ee naga
image , si dayrta ee Qaranka oo reer binu Israa'iil , Masiixa
si kastaba waa muujiyay kasta buugga .
Waxaa jira 330 waxsii sheegyada ku saabsan Masiixa
imanaya Axdiga Hore . Waxay bilowday guud ee dabiiciga
ah , laakiin sida time maray , waxay noqdeen badan oo gaar
ah .
Dhammaystirka of sheegidyadan yaab shakhsiyadda Ciise
Masiix waa caddayn , hubaashii inuu Ciise yahay Wiilka
Ilaah ah - Mid ka mid ah u diray inuu badbaadiyo aadanaha
oo ka ciqaabaha dembi.
Fiiro gaar ah: Si aad u badbaadin qol ee casharka this , waxaan
had iyo jeer ma siin Aayadaha fulinta axdiga cusubWaxay ku
qoran yihiin shaxda on page ka horeysay.

MASIIXA IMAANAYA
Farcan naageed
Sida ka hor ku xusan , wax sii sheegidda ugu horreysa ee
Ciise waxa uu ahaa in uu ahaa in ay noqon Seed ee naagta .
Bilawgii 3:15 Oo anigu waxaan dhex mara adiga iyo
naagta gelin doonaa, oo u dhaxeeya farcankaaga iyo
abuurkeedu dhan yahay; Wuxuu burburin doonaa
madaxaaga, adiguna doonaan cedhibtiisa.
Bowlos gudb iyo dhammaystirka waxsii.
Galatiya 4:4 , Laakiin marka buuxnaanta wakhtigii la
gaadhay , Ilaah wuxuu soo diray Wiilkiisii , naagu
dhashayse , ku dhashay oo sharciga ku hoos ...
Masiixa imanaya ahaa ballan qaaday inuu Aadan iyo
Xaawo , Ibraahim , iyo Isxaaq , Yacquub, iyo Daa'uud.
Marka ugu horeysa , Sidaa darteed anigana waxaa Seed
48

ballan qaaday waxay noqon kartaa laga bilaabo dumar

kasta . Markaas waxsii sheegyada waxa uu noqday badan
oo gaar ah . Ballantii la oofin doono in Farcankii Ibraahim ,
Isxaaq - laga bilaabo Jacob - Daa'uud . Waxsii ee uu
shumme iyo aad u badan oo gaar ah ayaa noqday .
Wuxuu ku dhashay Beytlaxam
Waxaa la sii sheegay in Masiixa ku dhalan lahaa
Beytlaxam , iyo Ciise ahaa .
Miikaah 5:2 Laakiinse adigu Beytlaxam Efraataah ,
inkasta oo aad ka mid tahay kumanyaalka reer
Yahuudah oo yar , weli adiga kaa soo bixi Me u soo
istaagi doonaan Mid ka mid ah ay u binu Israa'iil u
taliya , kaasoo bixitinkiisu jirtay tan iyo waa hore ,
aakhirada .
Luukos 2:4-7 Markaasaa Yuusuf wuxuu sidoo kale
Galili ayuu ka kacay , oo magaaladii reer Naasared , oo
Yahuudiya ilaa magaaladii Daa'uud , taas oo Beytlaxam
la odhan jiray , maxaa yeelay , wuxuu ahaa dadkii iyo
dhashii dhashii Daa'uud , in lala qoro xaaskiisa u
doonanayn , oo ahaa kula ilmaha Mary , . Sidaas waxay
ahayd , in kolkay halkaas joogeen , maalmaha ayaa la
dhamaystiray , waayo, in la geeyo . Waxayna umushay
wiilkeedii ku curadkiisii wuxuu ahaa , markaasay maro
ku duudduubtay ku duudduubeen maryo ku
duudduuban oo , iyo isaga oo qabaal ku jiifisay , maxaa
yeelay , ma jiro qolka iyaga ayay hudheelkii ka .
Nabiga sida Muuse
Masiixa wuxuu noqon lahaa nin nebi ah oo sida Muuse .
Sharciga Kunoqoshadiisa 18:15a; Rabbiga ah Ilaahaaga
ah idinku soo kicin doonaa nebi sidayda oo kale aad ka
dhex , laga bilaabo walaalihiin .
Wadaadka sida Malkisadaq
Wuxuu lahaa noqon wadaad ka dib markii amarka derejadii
Malkisadaq .
Sabuurrada 110:4 Rabbiga ku dhaartay , iyo Bacaad
oo, " Waxaad Adigu weligaaba wadaad baad jireen si
waafaqsan derejadii Malkisadaq".

49

Boqor sida Daauud

Waxa uu noqon doono kii dhaxalka lahaa si carshigii
Daa'uud ku .
Ishaciah 9:7 Oo reer boqornimadiisa iyo nabaddu
waxaa jiri doona dhamaadka lahayn , oo carshiga
Daa'uud ku dul iyo boqortooyadiisa , in ay dalbaan iyo
adkeeyo, oo garsoorid iyo caddaalad ka soo time in hore
, iyo tan iyo weligeedba . Oo qiirada Rabbiga
ciidammada oo taas samayn doonta.
Luukos 1:32,33 weyn buu ahaan doonaa , waxaana
loogu yeedhi doonaa Wiilka Kan ugu sarreeya ah;
Rabbiga Ilaaha ahuna wuxuu siin doonaa carshigii
awowgiis Daa'uud . Oo wuxuu boqor u ahaan doonaa
dadkii Yacquub Weligiiba , iyo boqortooyadiisa waxaa
jiri dhamaadka lahayn doonaa .
Xiliga Imaatinka
Masiixa wuxuu ku soo duuli lahaa waqti gaar ah oo ku
saabsan taariikhda . Laftiisa bixiyaan lahaa sidii Boqorka
Israa'iil , iyo in la diiday .
Daanyeel 9:25,26b; Ogow iyo fahmo , in ka soo baxay
amarka si loo soo celiyo iyo in la dhiso Yeruusaalem
ilaa Masiixa Prince ah , oo waxaa jiri doona toddoba
toddobaad , iyo laba iyo lixdan toddobaad; dariiqyada
mar kale waa la dhisi doonaa , oo markaasaa derbiga ,
oo xataa jeer dhib . Oo reer laba iyo lixdan toddobaad
ka dib markii Masiixa waa laga gooyn doonaa , laakiin
ma wuxuu naftiisa ku waayo ...

WAX SII SHEEGIDII DAA,UUD

Waxa ay u muuqataa Daauud galay , oo waan fahmay
badan oo ku saabsan , dhibaatada Masiixa ka badan mid ka
mid ah nebiyada kale . Iyada oo uu dhibaato aad u gaarka
ah , ayuu ina siinayaa aragtiyaha dareenka aad u Masiixa
sida uu u dhegaysanayay iskutallaabta - xataa marka uu
ahaa in moolka dheer dhulka . Waxa uu sharaxayaa Ciise
dib u soo galo qol carshiga samada oo uuga ka .

50

Waxsii sheegyada Khiyaamooyinka ah

Iskhayaamaynta saaxibada
Daauud sii sheegay in Ciise waa la khiyaanayn lahaa by
saaxiib , in wakhtigii saaxiib tani waxay noqon lahayd
dhowr , iyo inuu la badelaa lahaa by kale.
Sabuurrada 41:9; Xataa jaalkay iyo saaxiibkay gaarka
ah ee aan isku halleeyey , kuwaas oo u cunay oo
kibistayda , ayaa kor ugu qaaday cedhibtiisa ii .
Sabuurrada 109:8 Cimrigiisu ha yaraado , iyo ha
xafiiskiisa mid kale ha qaato .

Dacwaynta markhaanti fur been ah
Daauud wax sii sheegeen in ay keeni lahaa markhaati been
ah isaga soo horjeeda .
Sabuurrada 27:12 iga samatabbixiyo si ay doonista
cadaawayaashayduba ; for kacay markhaatiyaal been
ah iga gees , iyo sida neefta soo rabshado .
Matayos ayaa xaqiijiyay sii sheegidda.
Matayos 26:60b , 61 at laba markhaati been ah ugu
danbeysay ee hore u yimid oo ku yidhi , " Kanu wuxuu
yidhi ` , inay awoodaan inay wada baabbi'in macbudka
Ilaah iyo in ay saddex maalmood ku dhisayow . ' "

Karaahiyo bilaa dacwad
Wuxuu necbaan lahaa aanay jirin sabab .
Sabuurrada 69:4 Kuwa sababla'aanta ii nebcaadaa ah
waxaa u sii badan yihiin timaha madaxayga ; inay
yihiin xoog badan oo iga doonayay inuu na baabbi'iyo ,
iyagoo cadaawayaashayda gardarro igu ; In kastoo aan
la xado waxba , ayaan weli waa in soo celiyo.
Yooxanaa ayaa xaqiijiyay sii sheegidda iyo xitaa dada an
ka.
Yooxanaa 15:23-25; Kii i neceb ku nebcaadaase. Haddii
iyagoo aanan shuqullada mid kale ma , waxay
lahaydeen, dembi ma dhexdooda ku samayn ; laakiin
hadda waxay arkeen oo na nebcaadeen Me iyo
Aabbahaygii labada . Laakiin tani waxay dhacday
yaabo in uu dhammaado hadalkii uu kaas oo la

51

sharcigooda ku qorani , Iyagu way ii nebcaadeen

sababla'aan a ' .
Sii sheegida ku qodbida isku talaabta
Waxaa jira wax sii sheegiddii badan oo ku saabsan isku
talaabta ah .taas oo lafuliyaay waxa laga helayaa Matthew
27 , Maarkoos 15 , Luukos 23 , Yooxanaa 19.

Gacmaha iyo Cagaha laga wareemay

Askarta riteen qorituur
Sabuurrada 22:16-19, Eeyo, waxaa i hareereeyey ;
shirkii xumaanfalayaasha uu Me ku lifaaqan . Waxay
wareemay gacmaha My iyo cagaha My ; Waxaan u tirin
karaa lafahayga oo dhan . Waxay eegayaan stirrende
Me at . Noqdaan, Dharkaygii bay kala qaybiyaan iyaga
ka mid ah , iyo My bay saami u riteen . Laakiin
Waxaad , Rabbiyow , ha iga fogaan ; O Xooggaygii , soo
dhaqso oo i caawin !

Caayay, way quudhsadeen, oo ku qoslay

Ereyada nabiga oo isdaba- marin Jees
Sabuurrada 22:6-8 Laakiin anigu waxaan ahay dixiri ,
oo ninna ; cay ku ah dadka oo , oo dadku quudhsado ee.
Dhamaankuwa i arki qoslaan me ku quudhsatay;
waxay u tooganayaan si dibinta, oo madaxay lulaan,
iyagoo leh, " Oo wuxuu isku halleeyey Rabbiga ah, ha
isaga badbaadin; ha samatabbixiyo, tan iyo markii uu
ku faraxsan isaga oo ku! "

Xameetida Marka la eego iyo geed isbonji la
Sabuurrada 69:21 Waxay kaloo ii siiyeen xammeeti aan
cuntada , iyo harraadsanaana waxay i siiyey inuu cabbo
oo khal .

Tukaday cadaawayaashaadii
Sabuurrada 109:4,5 Anigoo jecel bay naftayda , laakiin
waxaan naftayda ku siin tukashada . Sidaas oo ay igu
wanaag xumaan noogu abaal , iyo nacayb Anigoo jecel.

Laf ma jebin
Sabuurrada 34:20 radiye isaga oo lafihiisa oo dhan ;
mid ka mid ah iyaga oo aan loo kala jebin.

52

Sarakiciddiisa / u qaadistii
Dhammaystirka ay nebiyadu waxay ku yaallaan Matayoos
28 , Maarkos 16 , Luukos 24 , iyo Yooxanaa 20.

Xataa dhimasho
Ciise ayaa garanayay xataa sidii uu u dhimanayaan in Ilaah
ma uu doonaynin inuu Naftiisiina way ka tagto in moolka
dheer dhulka . Daauud ina siinayaa afkaar uu waqtigan.
Sabuurrada 16:10 Waayo, ma aad naftayda doona
She'ool , mana inaad u oggolaataa doonaa , Kaaga
Quduuska ahna inuu qudhun arko.

Liibaanta
Daauud ayaa xitaa na siin description cajiib ah oo Ciise
socda soo celin jireen qolkii carshiga samada.
Sabuurrada 24:7-10 , madaxyadiinnana kor u , O aad
irdihiinna ku ! Iyo in kor loo qaado , aad iyo weligiis iyo
albaabada ! Iyo Boqorka ammaantu ka iman doonaan
meesha maadan soo Bal waa ayo Boqorka ammaantu?
Rabbiga xoog iyo itaal , Rabbiga dagaalka ku xoog
badan . Madaxyadiinnana kor u , O aad irdihiinna ku !
Oo iyaga waxaa kor u , aad iyo weligiis iyo albaabada !
Iyo Boqorka ammaantu ka iman doonaan meesha
maadan soo Bal waa ayo Boqorka ammaantu? Rabbiga
ciidammadu , Waa Boqorka ammaantu . Selah
Sabuurrada 68:18 Adigu kor baad sare , Waxaad
kaxeeyey kuwii maxaabiista ahaan ; Waxaad hadiyado
ka qaadatay dadka dhexdiisa, Iyo xataa ka dhex
faasiqiinta ah , in Rabbiga Ilaah ahu halkaas joogo
aawadeed .

WAX SII SHEEGIDA ISHACIYAAH

Faahfaahinta waxsii sheegyada Isaiah ee tahay mid laga
cabsado . Isaiah saddex iyo konton sharaxayo ugu
dhameystiran dhimashada Ciise . Waxa uu ahaa sidaas
faahfaahsan oo ah in hore hoggaamiyayaashii diinta ee
Yuhuudda ayaa sheegtay in ay heleen mid aan jirin qayb ka
mid ah ay Qorniinku - in lagu daray Kiristanka.
1947 , laga helay Badda Dhimatay helay . Intaasu waa
kitaabbadii qadiimiga ugu samayso Kitaabka Quduuska ah
ee abid laga helo . Kaliya hal kitaab la badbaaday leh
53

nasasho lahayn , tan iyo bilowgii iyo dhammaadka. Waxa

uu ahaa qoraaladii Isaiah , iyo waxa ku jira cutubkan
konton iyo kii saddexaad.
Akhri ishaaciyaa saddex iyo konton ka hor ku saabsan
waxyaabaha gaarka ah ee waxsii sheegyada Isaiah ee .
Ciise tilmaamay waxsii Isayos markuu soo xigtay
Ishacyaah oo 61:1,2 .
Luukos 4:18,19 Ruuxa Rabbiga ayaa i dul jooga ,
Waayo, wuxuu ii subkay inaan injiilka ku wacdiyo oo
masaakiinta . Wuxuu i soo diray inaan kuwa xidhan
furriinnimada ah , wacdiyo u samatabbixiyaa
maxaabbiistii kan iyo soo kabashada araggooda
indhaha la'aa , si loo dhigay at xorriyad kuwa la
dulmay , kuwaas oo , si ay dadka ogeysiiyo sannadda
qaabbilaadda ah ee Rabbiga ah.
Taarikhda masiixa
Qaar ka mid ah waxsii axdigii hore Ciise kula
dhalashadiisii gaar ah , line qoyska , iyo qaybtii subkidda
qabtaan.

Bikrad dhashay
Ishaciah 7:14 Haddaba Rabbiga qudhiisa ayaa aad
calaamad ku siin doonaa : oo bal eeg , gabadh bikrad
ah baa uuraysan doonta oo waxaad dhali doontaa wiil ,
oo yeedhi doonaan oo magiciisana.

Qoyska
Ishaciah 11:1 Waxaa jira soo bixi asliga ah ee Jesse ku
iman doona, ul , iyo Laanta a bixi doonaa out of Oo
xididdadiisuna.

Usubkid
Ishaciah 11:2 The Ruuxa Rabbiga ku dul joogi doona ...
Qaabka masiixa

Xigmad
Ishaciah 11:2 Ruuxa Rabbiga oo ku dul joogi doona ,
Ruuxa xigmadda iyo waxgarashada , Ruuxa talada iyo
xoogga , iyo ruuxa aqoonta iyo ka cabsashada Rabbiga.

Ruux ahaaneed miyir leh
Ishaciah 11:3 wuu ku farxaa waa in Rabbiga ka
cabsashadiisa , oo isagu wax uma xukumi doona
hortiisa ah ee indhihiisa by , mana go'aan ka by
dhegeysiga of dhegaha ...

54


Cadaalad
Ishaciah 11:4 Laakiin xaqnimo Isagu wuxuu u garsoori
doonaan, oo masaakiinta , iyo go'aan ka caddaalad ah
ee camalka qabow oo dhulka ; Wuxuu ku dhufan
doonaa, oo dhulka ul afkiisa , iyo neefta bushimihiisa
kan sharka lehna wuu ku dili doonaa.

Xaqnimada
Ishaciah 11:5 Xaqnimadu waxay ahaan doontaa midda
suunka u ekayd , iyo aaminnimadiisa suunka of
dhexduu .

Aamusanaan
Ishaciah 42:2 Isagu ma u qaylin doonaa , mana uu
codka kor , mana keeni Codkiisii in la maqlo in
waddada.
Ishaciah 53:7 Isaga waa la dulmay iyo isna ku
dhibaatooday , weli Isagu afkiisa ma uu furay ; Wuxuu
ahaa keentay Isaga sidii wan la qalayo baa , iyo sidii ido
xiira hortooda ay ku aamusan , Isagu afkiisa ma uu
furin .

Oo roonaantaada
Ishacyaah 42:3 ma jebin doono , Dubaalad qiiqaysana
ma demin doono ; Wuxuu soo bixin doonaa caddaalad ,
waayo, runtii.

Adkaysi
Ishaciah 42:4 Isagu ma uu taag darnaan doono, mana
uu qalbi jabi , ilaa uu aasaasay caddaalad dhulka ku ;
iyo coastlands sugi doonaan sharcigiisa.

Siiyay nuur
Ishaciah 42:6 I , Rabbigu wuxuu , ayaa xaqnimo kuugu
yeedhay , oo waxay qaban doonaan gacanta idiinku
jirto; I Waad haysan doonaan iyo in aad siiso sidii axdi
dadka u , sida iftiin si aan Yuhuudda ahayn .
Ishaciah 9:2 Dadkii ku socon jiray gudcurka ayaa iftiin
weyn arkay ; kuwa oo degganaa dalkii hooskii
dhimashada , iyaga oo nuurka ayaa la dhalaalay.

Ugu naxariistay
Ishaciah 53:4 Sida xaqiiqada ah uu dhasha loo bogo iyo
qaadeen murugadeennii ; weli waxaan ku tiriyey wax
isaga ku dhufatay , weliba midiidinnadiina Ilaah , oo
dhibaataysan.

Qaboobaan
Ishaciah 53:7 Isaga waa la dulmay iyo isna ku
dhibaatooday , weli Isagu afkiisa ma uu furay ; Wuxuu
ahaa keentay Isaga sidii wan la qalayo baa , iyo sidii ido

55

xiira hortooda ay ku aamusan , Isagu afkiisa ma uu

furin.

Maynee dhibaatooyinkeenna
Ishaciah53:10 Weli waxaa ka farxisay in ay isaga
burburin ; Oo wuxuu isaga ka saaray in ay murugo .
Marka waa inaad qurbaan dembi , naftayda samayn ,
waa inuusan dhashiisa ku arki doontaan , wuxuu
maalmood oo uu cimrigiinnu ku dheeraan maayo ,
waxaan jeclahay oo Rabbigu ahaa ee uu gacanta ku
barwaaqoobi doonaa .

Denbi la'aanta
Ishaciah 53:9 Oo waxay sameeyeen qabrigiisa leh kuwa
sharka lahu - laakiin leh hodanka at inuu dhinto ,
maxaa yeelay, wuxuu u sameeyey rabshado lahayn ,
mana ahaa iyo khiyaanada kasta oo afkiisa.

Axdkiga
Ishaciah 53:12 Sidaa darteed waxaan u qaybin doonaa
qayb ka qaba weyn , iyo wuxuu booli qaybsanayaa
doonaan leh xoog leh , maxaa yeelay, wuxuuna ku dul
shubay Naftiisu tahay tan iyo dhimasho , iyo wuxuu
tiriyey sharcilaawayaasha , iyo wuxuu u dhashay
dembiga badan oo , iyo sameeyey duceeyaa kuwa
xadgudbana iyaga .

Awood ilaalin
Ishaciah 53:11 Wuxuu arki doonaan foolanaysa oo uu
naftiisa , iyo carmalka : by Cilmigiisa addoonkaygii
xaqa ah xaq kaga dhigi doono badan , oo
xumaatooyinkiinna ay Wuxuu dhali doontaa.
Hawlgalka Ciise

Bad baadin
Ishaciah 9:2 Dadkii ku socon jiray gudcurka ayaa iftiin
weyn arkay ; kuwa oo degganaa dalkii hooskii
dhimashada , iyaga oo nuurka ayaa la dhalaalay.

Xukun
Ishaciah 11:3 wuu ku farxaa waa in Rabbiga ka
cabsashadiisa , oo isagu wax uma xukumi doona
hortiisa ah ee indhihiisa by , mana go'aan ka by
dhegeysiga ee dhegaha.

Diidaana
Ishaciah 11:4 Laakiin xaqnimo Isagu wuxuu u garsoori
doonaan, oo masaakiinta , iyo go'aan ka caddaalad ah
ee camalka qabow oo dhulka ; Wuxuu ku dhufan

56

doonaa, oo dhulka ul afkiisa , iyo neefta bushimihiisa

kan sharka lehna wuu ku dili doonaa.
Sharci dejiyaha
Ishaciah 42:4 Isagu ma uu taag darnaan doono, mana
uu qalbi jabi , ilaa uu aasaasay caddaalad dhulka ku ;
iyo coastlands sugi doonaan sharcigiisa.

Siidaaye
Ishaciah 42:7 Si indhaha u furtid wax indha la ' , in ay
keenaan baxay maxaabiista oo xabsiga ka , kuwa
fadhiya gudcurka ka soo guriga xabsiga.

Saaran sidayna
Ishaciah 53:4 Sida xaqiiqada ah uu dhasha loo bogo iyo
qaadeen murugadeennii ; weli waxaan ku tiriyey wax
isaga ku dhufatay , weliba midiidinnadiina Ilaah , oo
dhibaataysan .

Denbi dhaafe
Ishaciah 53:6 All waxaan jeclaan ido u hallaabay ;
waxaan u jeestay , oo mid kasta oo , si aad jidkiisa u
gaarka ah ; oo Rabbiguna ayaa isaga dul saaray
xumaanteenna oo dhan.

Ushafeeco qaad
Ishaciah 53:12 Sidaa darteed waxaan u qaybin doonaa
qayb ka qaba weyn , iyo wuxuu booli qaybsanayaa
doonaan leh xoog leh , maxaa yeelay, wuxuuna ku dul
shubay Naftiisu tahay tan iyo dhimasho , iyo wuxuu
tiriyey sharcilaawayaasha , iyo wuxuu u dhashay
dembiga badan oo , iyo sameeyey duceeyaa kuwa
xadgudbana iyaga.

Kaliya Badbaadiye
Ishaciah 53:5 Laakiin wuxuu ku dhaawacmeen , waayo,
xadgudubyadayadu , wuxuu ahaa nabar yeelato
xumaatooyinkayagii aawadood ; edbintii ah ee aannu
nabad way dul joogtay , oo by doonistiisu ahayd waynu
ku bogsiiyey.

Caafiye
Ishaciah 53:5 b ... iyo nabrahoodii ka waynu ku
bogsiiyey.
Masiixa taytaladiisa

Cimmaanuu'eel
Ishaciah 7:14; Haddaba Rabbiga qudhiisa ayaa aad
calaamad ku siin doonaa : Bal eega , gabadh bikrad ah
57

baa uuraysan doonta oo waxaad dhali doontaa wiil , oo

yeedhi doonaan oo magiciisana.

Yaabkaleh, iyo Lataliye,
iyo Ilaaha Xoogga leh,
iyo Aabbaha Daa'imka ah,
iyo Amiirka Nabadda
Ishaciah 9:6 Waayo, waxaa inoo dhashay ilmo, , wuxuu
nagu yidhi Wiilka a waxaa la siiyaa ; iyo dowladda oo
uu garbaha kor u noqon doonaa . Oo magiciisiina
waxaa laguugu yeedhi doonaa yaabkaleh, iyo Lataliye ,
iyo Ilaaha Xoogga leh , iyo Aabbaha Daa'imka ah , iyo
Amiirka Nabadda.

Boqor xaq ah
Ishaciah 32:1 Oo bal eeg , nin boqor ah oo boqor u
ahaan doonaa in xaqnimo , iyo amiirradii oo ku xukumi
doonaa caddaalad.

Kan la doortay
Ishacyaah 42:1 Bal eega ! Oo addoonkayga aan tiiriyo ,
oo aan doortay aqoontii Mid ka mid ah kan naftaydu
ku faraxsan tahay ! Waxaan My ruuxiisa ku soo dejiyo
oo isaga ; Wuxuu soo bixin doonaa dadka aan
Yuhuudda ahayn .

Gacmaha seyidka
Ishaciah 53:1 yaa rumaystay warkayagii? iyo cidda ay
gacantii Rabbiga loo muujiyey?

Wacdiyihii la subkay
Ishaciah 61:1 Oo Ruuxii ayaa Rabbiga ah Ilaaha reer i
dul jooga , maxaa yeelay, Rabbigu ayaa subkay Me
wacdiyo war wanaagsan masaakiinta ku ; Wuxuu i soo
diray inaan kuwa xidhan furriinnimada ah , si ay u
naadisaan xorriyad, si maxaabiista , iyo furitaanka ah
ee xabsiga si ay kuwa xidhan ku.

Soo koobid
330 waxsii sheegista Axdiga Hore , sheekeynta imaatinka
Masiixa , oo kulligood waa rumoobay Masiix . Waa wax
aan macquul this sii sheegid badan oo si " uun dhici " in la
fuliyo in nin ka mid ah . Ma noqon karaan Rasa . Ciise
yahay Wiilka Ilaah . Eebana waa kan lagu taswiiray oo
dhan Axdiga Hore . Waa Badbaadiyaha aadanaha.

58

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Waa maxay ahayd wax sii sheegidda ugu horeeyay ee laga diiwaangeliyey , Qorniinku wuxuu
ku saabsan imaatinka Masiixa ? Sidee u noqon badan oo gaar ah ?

2 . Tax saddex waxsii sheegyada laga helay Qorniinku muujinaya in imaatinka Masiixa u
shaqeyn laheyd Nabiga , Wadaadka , iyo boqorka.

3 . Tax laba waxsii sheegyada waaweyn ee ka soo labadaba kitaabkii Sabuurrada iyo kitaabka
Isaiah kaas oo muujinaya in dhinac muhiim u ah soo socda shaqo madax furashada Ciise Masiix
.

59

Taambuugga Muuse
Quduuskii Quduusyada - Ilaaha Aabbaha ah
Furaya wadaadka sare ee sanadkii hal mar
Qalab alwaax ah:
f Sanduuqii axdiga - agtanada Ilaah
g Kursiga naxariista - carshigii Ilaah
Meesha quduuska ah - Ilaaha ah Wiilka
Furaya wadaaddada oo keliya
Qalab alwaax ah:
c Shaxda tusniinta - Ciise , kibista nolosha
d Dahabka laambaddu - Ciise , ayaa iftiinka Aduunka
e Meesha allabariga ee fooxa - Ciise , shafeecoo
Maxkamaddu waxay - Ilaah , Ruuxa Quduuska ahu
Fura dhammaanba rumaystayaasha
Qalab alwaax ah:
a Meeshii allabariga ee Allabari - Ciise , Allabaryo Sare
b Weysada - Ciise , erayga Ilaah in nadiifiyaa
Sumaddakaniisada - jeediyeen rugtii Ilaah xagga Ruuxa
Efesos 2:19-22 Haddaba , sidaa darteed , aad dambe ma ihidin ajanabiyo iyo shisheeyayaal, laakiinse
jaalayaasha muwaadiniinta kula quduusiinta iyo xubnaha reerka Ilaah , isagoo la dul dhisay aasaaskii ee
rasuullada iyo nebiyada , Ciise Masiix qudhiisa u madax Daraf , ee dhismaha oo dhammu , iyagoo isku
soo biiray , koraayo macbud quduus xagga Rabbiga , oo weliba idinku isagaad lagu wada dhisay inaad
ahaataan rugtii Ilaah xagga Ruuxa .
Sumadda rumaystaha - Macbadkii Ilaah
2 Corinthians 6:16 b Waayo, waxaad tahay inan macbudka Ilaah ku nool . Sida Ilaah ayaa tidhi : "
Aniguna waxaan degganaan doonaa iyaga in iyo iyaga dhex socon . Aniguna Ilaahooda baan ahaan
doonaa , oo iyaguna dadkaygay ahaan doonaan dadka . "
Nooca yihiin waxyaalaha samooyinka
Cibraaniyada 8:5 kuwaas oo u adeega nuqul ka iyo hooska waxyaalaha jannada , sidii Ilaahna
Muusena waxaa la baray markii uu ahaa oo ku saabsan inuu taambuugga sameeyo . Waayo, wuxuu
yidhi , " eeg in aad waxyaalahan oo dhan sameeyo sidii qaabkii uu buurta lagugu tusay ha ka . "
Cibraaniyada 9:23 Sidaas daraaddeed taasu waxay ahayd lagama maarmaan in u-ekaanta waxyaalaha
jannooyinka ku tahay in ay kuwan lagu nadiifiyo , laakiin waxyaalaha jannada qudhooda kula allabaryo
kuwan ka wanaagsan .
60

Casharka shanaad

Qaababka caabudida iyo adeega

Noocyada , Qaababka iyo tilmaamaha

Noocyada:

Dhamaan iyada oo Axdiga Hore, Ilaah nooc, qaababka, iyo

hooskii Bixiyihiinna soo socda siiyey.

Waxaa imaan doona mar (dagay)

Sumad:

Muujinaysaa wax kale ma ku

xirantahay sida time
Waxaad heli kartaa
calaamadaha gudahood nooc ,
laakiin ma aha noocyada
calaamadaha gudahood
Tusaale:

Iidda Kormaridda - nooca

badbaadada dembilayaal loo
by allabari Masiixana
Wanka Kormarista - calaamad
Masiix

Ilaah siiyey Sharcigii Muuse ugu dhakhsaha badan ka dib

tagay reer binu Israa'iil Masar . Iyagu ma ay noqon kartaa
qaran ah ilaa ay lahaayeen go'an mideynaya sharciyada ka
yar taas oo ay ku shaqeeya . Mid ka mid ah ilaalinta dadka
iyada oo sharciyada rayidka ah iyo cuntada oo - : - Sharciga
ayaa laba qaybood lahaa kale inuu ku siiyo ,
madaxfurashadiinnu waa iyada oo shakhsiyadda Ciise Masiix
. Sharcigu waxa u tilmaamay hore Masiixa.
Ilaah ayaa sidoo kale u siinay Nabi Muuse tilmaamaha saxda
ah ee lagu sameynayo taambuugga . Qayb kasta oo
taambuugga calaamad u ahayd . Qayb kasta oo ka hadlay oo
ka mid ah geeri iyo nolol imaatinka Masiixa . In casharka this
, waxaan ka baran doonaa taambuugga iyo qurbaannadii .
Ciise wuxuu ku yidhi wuxuu uma aan iman inaan baabbi'iyo
inta Sharci ah , laakiin in la fulin.
Mataayos 5:17 Ha u malaynina inaan u imid inaan
sharciga ama qorniintii nebiyada . Anigu ma aan iman
inaan baabbi'iyo , laakiin si ay u gutaan.
Waxaa lagama maarmaan ah in la ogaado oo ku saabsan
taambuugga , oo qurbaanno la , oo diyaafadaha , iyo
wadaaddadii , si ay u fahmaan aayadahan sida kuwan soo
socda .
Cibraaniyada 8:1 - 3b , 5 Haddaba kanu waa barta ugu
muhiimsan ee wax ka yidhaahdaan waxaanu : Waxaan
haysanaa Wadaadka sida a High , oo la fadhiya midigta
midigta carshiga ee shrafta leh ee samooyinka ,
Wasiirka oo ah meesha quduuska ah iyo taambuugga
runta ah , kaas oo Rabbigu wuxuu kaatoliga, , oo nin
qudhuhuna ma . Waayo, wadaad kasta oo sare waxaa
loo doortay inuu hadiyado iyo allabaryo bixiyo.
Yaa u adeega nuqul ka iyo hooska waxyaalaha jannada
61

, sidii Ilaahna Muusena waxaa la baray markii uu ahaa

oo ku saabsan inuu taambuugga sameeyo . Waayo,
wuxuu yidhi , " eeg in aad waxyaalahan oo dhan
sameeyo sidii qaabkii uu buurta lagugu tusay ha ka . "

TAAN BUUGA
Habku for taambuugga la siiyey Muuse - cabiraadda ,
alwaax , wax , dahab iyo lacag , oo jowharadahaaga ,
dharka wanaagsan oo linenka , iyo dhogor . Kulligood
waxay wada lahaayeen macne oo qeexan - oo dhan waxay
tilmaameen hore Masiixa.
Saddex Qaybaha
Waxaa jiray saddex qaybood oo taambuugga , kaas oo ku
jiray calaamad ka mid ah saddexda shakhsiyaad kala duwan
Ilaah - Aabbaha , Wiilka , iyo Ruuxa Quduuska ah . Sidoo
kale waxay calaamad u ah jirka , Naf , iyo ruuxa binuaadmiga oo ahaayeen .

Barxadda
Meesha ugu horeysay ee ahayd barxadda . Oo dadka oo
dhammuna tegi karin galay barxadda - labadaba Yuhuudda
iyo kuwa aan Yuhuudda ahayn ee kuweeda Yuhuudda .
Deyr u metelaa Ruuxa Quduuska ah oo ay la -aadmiga oo
dhan u shaqeeyo in ay u soo qaad Masiix .

Meesha quduuska ah
Markaasaa wadaaddadii waxay u tegi karin inuu soo galay
meesha quduuska ah . Oo waxay u sameeyeen allabaryo
barxadda , iyo sidoo kale in meesha quduuska ah . Meesha
quduuska ah u metelaa Ciise waa kuwa naga Allabari.

Quduuskii Quduusyada
Wadaadka sare oo keliya tegi karin inuu u geliyey
Quduuskii Quduusyada on maalinta kafaaraggudka waa .
Mar wuxuu ku qaatay isaga qudhiisa quduus ka hor
intaadan soo gelin ee Quduuskii Quduusyada si allabaryada
, waayo, dadka . Haddii ay jirto ahaa dembi ee uu
noloshiisa , wuxuu ku dhiman lahaa .Quduuskii
Quduusyada ka wakiil Ilaah hortiisa .
Quduuskii Quduusyada laga soocay meesha quduuska ah
by aad u qaro weyn , daah -xidhka daabaca ah ama kala
hadlo xijaab . Marka Ciise wuxuu u dhintay iskutallaabta
dusheeda , indho shareertay tan awood aan dillaacin ka soo
top ku yaal salka , kolkuu dambe waxaa jiray baahi loo
qabo Quduuska ah u gaar ah oo quduus ah.
Ma sii Waxaa loo baahan yahay wadaad inuu yimaado
62

joogitaanka Ilaah galaan inoo ! Ciise wuxuu noqday

Wadaadka Sare iyo waxaan si toos ah isaga si iman kartaa .
Waxaan geesinimo ay iman karaan oo Ilaah hortiisa.
Matayos 27:50,51 Ciise , marka hore wuxuu mar kale
qayliyeen oo waxay cod weyn , ruuxii uu ruuxa . Oo bal
eeg , daahi macbudka ayaa ka mid ahaa laba u kala
dillaacay top si hoose ; iyo dhulkiina waa gariiray , iyo
dhagaxyadiina waa kala dildillaaceen ...
Markii Ciise noqday allabarigii dunida oo dhan , waxaa jira
ma sii ahaa baahi , waayo, macbudkii ama taambuugga .
Ujeedadooduna waxay umuli lahayd isaga oo ku . Alaabta
guriga The , oo diyaafadaha , qurbaanno , iyo wadaaddadii
oo dhammu waxay ahaayeen sawiro Ciise iyo wuxuu
samayn lahaa aadanaha oo .
Maanta , marka aynu la gelin ammaan iyo Caabudaysaan ,
waxaa wanaagsan in la xasuusto saddexda kala
qaybsanaanta oo taambuugga xaggiisa . Waxay wakiil sida
aan soo gelin oo Ilaah hortiisa . Marka hore , waxaan soo
geli irdaha mahadnaqid . Second , waxaan galaan
maxkamadaha ay la soo gudboonaato for wixii uu
sameeyey noo . Ugu dambeyntii , waxaan ka furray u
geliyey , Quduuskii Quduusyada, iyo waqtigooda ku
qaataan u sujuudday , Sayidka for kuwaas oo wuxuu yahay.

ALAABTA
Gabal kasta oo alaabta guriga ee taambuugga wakiil Ciise .
Waxa loo sameeyay sidii wakiilnimo jidh ahaaneed ee ah
Bixiyaha reer binu-aadmiga oo dhan . Qoraalkani wuxuu
ku soo baxay , kaas oo shay kasta oo ahayd dhoobtay lahaa
muhiimad gaar ah .

Dahab - muujinta u ahayd Ilaah

Lacagta madaxfurashadiinnu

Naxaas - xukunka
midabada ee ku dahaaran kala duwan sidoo kale wuxuu
lahaa muhiimad gaar ah.

Buluug - jannada ku jiraa in dabeecadda ama asal

Guduud boqortooyo

Casaan - allabari

63

Qori qudhac ah wuxuu ahaa alwaax ah ku dhowaad

indestructible iyo xubno " Masiixa ah aan baabba'ayn . "
Barxadda

Naxaas ah meeshii allabariga
Qof walba iman kara galay barxadda . Sida ay u yimaadeen
iriddii , waxa ugu horeeya ee ay ku arkay waxay ahayd
meeshii allabariga ee naxaasta ahayd . Tani ayaa sidoo kale
loo yaqaan meesha allabariga ee qurbaanka la gubo .
Waxaa halkan ahayd , sida ay hore u yimid Ilaah ,
allabaryada sameeyey iyagoo dembiyadooda . Meeshii
allabariga waxaa loo sameeyey qori qudhac ah , iyo naxaas
ah . Qori qudhac ah wuxuu u metelo Masiix aan dhimanin
ayay iyo naxaasta wakiil xukunka waayo, dembiyadeedii .
Allabaryada The sameeyey allabariga on wakiil allabari
ugu dambeeya ee ah in la sameeyo lahayd by Wiilka Ilaah .
Cibraaniyada 9:26 b ... laakiin hadda , hal mar oo
dhammaadkii wakhtiga ah ee , uu u muuqday inuu
dembiga ku baabbi'iyo allabarigiisa naftiisa .
Ciise wuxuu noqday our allabari u dambi dhaaf
dembigayaga aawadiis . Hadda waxaan u soo bandhigaan
jirkeena allabari nool Isaga.
Rooma 12:1 Haddaba waxaan idinka baryayaa ,
walaalayaalow , by Ilaah naxariistiisa , in aad soo
bandhigtid meydadkiinnu ay allabari nool , oo quduus
ah , mid Ilaah aqbali karo , taas oo ah adeeg macquul
ah oo aad.

Berkeddii weysadana
Oo berkedba waxay The laga sameeyey naxaas ah waxay
ahayd isku waslad la xiga ee alaabta guriga . Waxaa biyaa
ka buuxsamay oo wadaaddadiina waxay ahaayeen in ay
gacmaha iyo cagaha mayraan ka hor u adeegi jiray .
Maydhista Tan waa la sameeyey sidii ay marar badan u
baahan yahay iyo signified Masiix ayaa na ku nadiifiyey
rigoore kasta , duuduub , iyo iin lahayn.
Efesos 5:25 b , -27 ... uun siduu Masiixuba u jeclaaday
kiniisadda iyo naftiisa siiyay waxaa loogu talagalay , oo
uu quduus ugaga iyo waxa ay la dhaqay biyo daahiriyo
aawadeed by erayga , in uu u soo bandhigo laga yaabo
64

in uu naftiisa u kaniisadda ammaan badan , aan lahayn

ama bar ama duudduub ama wax sida , laakiin in
quduus ah oo aan iin lahayn waa inuu noqdaa .
Ka dib markii aan helno badbaadada , inay jirto baahi loo
nadiifinta joogtada ah . Haddii aan ku dembaajiyey , waa in
aan ka dembiyadeenna qiranno iyo hesho denbi dhaaf .
1 Yooxanaa 1:9 Haddii dembiyadeenna qiranno , isagu
waa aamin iyo caaddil inuu dembiyadeenna inaga
cafiyo iyo in ay inaga nadiifiyo xaqdarrada oo dhan .
Waxa kale oo jira in ay noqon quudinta joogto ah kor
erayga Ilaah .
Yooxanaa 15:3; Waxaad hore u yihiin nadiif ah sababta
oo ah erayga aan idinkula hadlay.
Meesha quduuska ah
Waxaa jiray saddex xabbadood oo alaabta guriga ee
meesha quduuska ah . Miiska kibista tusniintana dhinaca
midig , oo laambadda dahabka ah dhanka bidixda , iyo
meesha allabariga ee fooxa si toos ah ee hore .

Miiska kibistii tusniinta
Miiska kibista tusniintana la sameeyey qori qudhac ah oo
ku dahaadhay dahab . Waxaa wakiil bani'adamnimada ah
iyo Ilaahnimada Masiixa . Bread ahaa mar walba lagu
hayaa shaxdan on waana muujinaysaa Masiix - kibista
nolosha .
1 Korintos 10:16,17 Koobka barakada leh ee aynu u
ducayno , ma waa wadaagis ee dhiigga Masiix ? Rooti
jebinnaa , ma waa wadaagis ee jidhka Masiix ? Waayo,
annagu , lagu badan , waa mid ka rooti iyo jirka ka mid
ah ; waayo, dhammaanteen waxaynu shuqulkooda
wanaagsan ka mid ah rooti .
Bawlos wuxuu u qoray in aan nahay ka mid ah jirka rooti.
Ciise waa kibistii, iyo in isaga aanu sidoo kale waa kibista.

Laambadda dahabka ah
Iyo laambaddii waxaa laga dhigay oo dahab saafiya ah , iyo
xubno ka Masiix sida nuurka runta .
Rasuulkii yooxanaa wuxuu qoray ,

65

Yooxanaa 8:12 Markaasaa Ciise ayaa kula hadlay iyaga

mar kale, oo wuxuu ku yidhi, Anigu waxaan ahay
nuurka dunida Kii i soo raacaa, kuma socon doono
gudcur, laakiin waxay leeyihiin nuurka nolosha."
Sida aan ku raaco Ciise , waxaan ku socdaan nuurka iyo
iftiinka noqdaan dadka kale .
Matayos 5:16 ha Sidaas oo kale iftiinkiinnu dadka
hortiisa iftiimo , in ay arkaan ay shuqulladiinna
wanaagsan u iyo aad ugu muuqatid Aabbahaaga u
ammaanaan oo jannada ku jira .

Meesha allabariga ee fooxa
Meesha allabariga ee fooxa ayaa sidoo kale la sameeyey
qori qudhac ah ku dahaadhay dahab . Gubashadii joogto ah
oo foox signified Masiix sida baryootamaya .
Rooma 8:34 Bal yuu yahay kan xukumi doonaa? Waa
Ciise Masiix kii dhintay , oo weliba waxaa kaloo loo soo
sara kacay , waa kuwa xataa midigta Ilaah , kaasoo
sidoo kale waa inoo duceeyaa .
Waxaan nahay in ay sii allabari fooxa ayaa si maalinle ah
iyada oo loo marayo tukashada .
Muujintii 8:3,4 Markaasaa malaa'igtii kale , isagoo leh
girgire dahab , yimid oo isdhex taagay allabariga . Oo
isna wuxuu la siiyay foox badan , inuu bixiyaa neef
qaba baryadii quduusiinta oo dhan ugu shiddo meeshii
allabariga oo dahabka ahayd oo carshiga hortiisa tiil .
Oo qiiqii fooxa , la baryadii quduusiinta , Ilaah hortiisa,
micneheedu waa ka soo malaa'igta gacanteedii ee.
Quduuskii Quduusyada dhexdeeda

Sanduuqii axdiga
Quduuskii Quduusyada dhexdeeda, waxaa jiray laba
xabbadood oo alaabta guriga - sanduuqii axdiga iyo
daboolka . Ushii Haaruun , ayaa loox oo dhagax ah , iyo
maannaduna waxay ahaayeen in sanduuqii .
Sanduuqii waxaa la asaasay ka soo qori qudhac ah , iyo
dahab , iyo mar kale qalabkan signified bani'adamnimada
ah iyo Ilaahnimada Masiixa .
Waxa uu ahaa at sanduuqii in Muuse ka heli karto oo Ilaah
hortiisa . Maanta Ciise waa meesha aannu kulan kula Ilaah .
66

Baxniintii 25:22 Oo halkaasaan kugula kulmi doono

inaan kula, oo anna waan hadli doonaa adiga kula kor
ka saaran daboolka dushiisa, iyo labada keruub oo
kuwaas oo ku sanduuqii maragga iyo inta u dhaxaysa,
ee wax aan ku siin doonaa in amarkii u dhan Oo reer
binu Israa'iil.

Fdhiga naxariista
Oo fadhiga naxariista waxaa la asaasay oo ah dahab saafi
matalaya Ilaahnimada saafi . On sanduuqa dushiisa , at
darafyadiisa oo daboolka , waxaa jiray laba keruub oo
sidoo kale la sameeyay oo ah dahab saafi . Oo daboolna
The moojinayaan carshigii Ilaah ilaaliyo by isaga abuuray
malaa'igta ah .
Cibraaniyada 4:16 Sidaas daraaddeed aynu geesinimo
kaga dhex yimaadaan si ay carshiga nimcada , in laga
yaabaa in aan loo naxariisan oo u helno nimco ina
caawisa wakhtiga baahida loo qabo .

QURBAANO
Qurbaanno waa sida hodan ku macnaheedu yahay sida
alaabta guriga iyo iidaha . All qurbaanno iyo
allabaryadiinna lahaa in la sameeyo iimaan inay wax ku
ool.
Waxaa jiray shan qurbaanno ugu weyn , oo iyana waa la
baran karaa si faahfaahsan shantii cutubyada ugu horreeya
ee Leviticus . Dhammaantood waxay wakiil dhinacyo kala
duwan oo ka mid ah dhamaystiran allabari - Ciise .
Waxay waxa loo qaybin karaa laba qaybood :

Caraf macaan lagu qoray Masiixa ku qumman
yaa farxo inuu sameeyo doonista Ilaah

Bilaa caraf- macaan - typifying Masiix yaa
xumaatooyinkiinna oo dembi leh
Qurbaanno caraf macaan

Qurbaanka la gubo
Ujeedada qurbaanka la gubo ahaa in ay helaan Ilaah .
Waxa ay ahayd in ay noqon midkood dibi , iyo wan yar oo ,
riyo ah , oo qoolleyda, a , ama xamaam . Waa kuwee
xoolaha ama shimbir la go'aansadey by nin ee xoolo ku
67

yeesha. Waxay ahayd inuu noqdo ka ugu nin awoodi kari

waayay , iyo gebi ahaan kaalinta iyo iin lahayn oo aan .
Taasu waxay ahayd qurbaan ikhtiyaar ah iyo calaamad u ah
Masiix qudhiisa siinaya ikhtiyaar ah , oo aan iin lahayn , si
ay Ilaah .
Qofka keeno qurbaanka la ahayd in la jiifay gacmihiisa oo
madaxiisa ku dembiyadii uu xayawaanka wareejinta , ka
dibna layn . Tani ma aha wax fudud in la sameeyo tan iyo
qurbaanka waxa ay ahayd in aan la garan qofka keenaya oo
uu inta badan noqdaan kuwo xayawaanka la.
Mana u fududahay Eebe in la siiyo Wiilkiisa si uu ugu
dhinto dembiyadeenna aawadood .

Qurbaan hadhuudh
Ujeedada qurbaanka hadhuudhka ku ahaa si ay u muujiyaan
mahad naqaynaa inay Ilaah . Waxaa la kor u sameeyey oo
jidhiidh ah oo ganaax ah , saliid , cusbo , iyo foox , iyo
sidoo kale ahaa qurbaan ikhtiyaar ah .
Hadhuudhka ganaax ahayd sax ahaado - buurbuur lahayn ,
coarseness jirin , iyo wax ajnabi ku jirin . Waxaa ka hadlay
kaamilka ah ee Masiixa .
Dabadeedna saliiddii way ka hadlay joogitaanka Ruuxa
Quduuska ah in noloshii Masiixa .
Marka Fooxa waa la gubay , waxay siinaysaa caraf cajiib
ah . Waxaa ka hadlay dhibaatada Ciise naga wakiil ah oo
kaamilka ah , kuwaas oo wuxuu iyada oo wakhtigaas ka
iman lahaa .
Cusbo wuxuu ka hadlay ilaalinta ee qurbaanka la .
In qurbaan, waxaa lagu khamiirka lahayn , taas oo ka
dhigan dembiga iyo cilmiga been ah . Waxaa jiray in ay
noqon malab lahayn , taas oo ka dhigan in taas oo ah mid
aad u raali galiyaan ninkii dabiiciga ah . Waxaa hubaal ah
in qurbaanka la this la gubay sida qurbaan ahaan Ilaah , iyo
ka dhiman waxay ahayd talagalay in ay isticmaalaan oo
ahaa wadaaddadii .

Qurbaan nabaadino xidh

68

Ujeedada qurbaanno nabaadiino ah waxay ahayd in ay soo

wac wehesho , midan Ilaah , iyo ciidda .
Qurbaan Tani waxay ahayd kala duwan ee in qayb ka
tageen inay Rabbiga, qayb ka baxay inay wadaaddada iyo
reer intiisa kale wuxuu u tegey qoyska samaynta allabarigii
. Waxaa Shaki ku Masiix ayaa na kula heshiiyey in ay Ilaah
.
Qurbaan nabad ayaanan la sameeyey haddii ay jirto ahaa
dembi nolosha qofka in aan wax la sameeyey xaq . Ilaah
ma karo weheshiga dembiga .
Qurbaanno bilaa- macaan caraf

Qurbaankii denbiga
Ujeedada qurbaanka dembiga ahaa si ay u daboosho
denbigan dembiga .
Taasu waxay ahayd qurbaan of dibi ( haddii wadaad ama
shirkii oo dhammu waxay ) , a orgi yar yar ( haddii taliye ) ,
ama qof dumar ah orgi yar ( haddii mid ka mid ahaa
wadaad ama hoggaamiye ) . Xaalad kasta , xayawaanka
ahayd in ay noqdaan bar ama aan iin lahayn oo aan .
Waxa xiiso leh in la ogaado in ee qurbaanka la gubo , iyo
qurbaanka la ahaa sida ay awoodda qofku u leeyahay in uu
ku siiyo . Si kastaba ha ahaatee , waxa uu ahaa in la bixiyaa
qurbaanka dembiga , lahaa inay sameeyaan leh meel qofka
. Qurbaanka dembiga ah oo wadaadka aawadiis weyn - ka
weyn yahay kii ahaa taliyihii .
Qofka keeno allabarigii , qofka doonaya Dambi dembiyadii
uu , waxay ahayd inay allabari soo macbudka hortiisa ku ah
dadka . Wuxuu ahaa in ay qirtaan dembiyadii uu .
Markaasuu wuxuu ahaa inuu laayo xayawaanka aan waxba
galabsan in ay qaadeen dembiyadii uu . Tani Pictures
baahida aan tawbadkeen iyo aqbalaada ee mas'uul ka ah
dhimashada Masiixa , dembiyadayada naga.
Ciise , kuwaas oo aan dembi aqoonin , waxay noqotay
dembi noo .
2 Korintos 5:21 waayo, wuxuu isaga aan dembi aqoonin
69

inuu dembi noqdo noo , kaas oo laga yaabo inaynu

noqonno xaqnimada Ilaah isaga oo ku sameeyey .
Ka dib markii wadaadku waa inuu qaatay dhiigga
allabariga oo ku codsatay in ay meesha allabariga ee fooxa,
qayb ka mid ah allabarigii ayuu gubay meesha allabariga
oo naxaasta ahayd , ka dibna wuxuu qaatay inta kale ee
allabarigii iyo waxa xerada dibadda looga gubay .
In Cibraaniyada , waxaan ka akhrisan in Ciise ku
xanuunsaday iridda dibaddeeda.
Cibraaniyada 13:12 Sidaa daraaddeed Ciise wuxuu
sidoo kale , in dadka uu isagu quduus ugaga oo uu
dhiiggiisa ku xanuunsaday iridda dibaddeeda.
Waxa kale oo aanu u yihiin in ay doonayaan in loo ceebtii
uu , si uu u doondoono oo keliya isaga , iyo in ay
ammaanaan joogto ah .
Cibraaniyada 13:13-15 Sidaa darteed ha noo soo baxay
oo isaga u tag , oo xerada dibaddeeda ah , oo sidday oo
cay uu . Waayo, innagu halkan leeyihiin magaalada
jirin sii , laakiin waxaan raadin ka mid ah in ay
yimaadaan . Sidaa darteed isaga by ha nagu had iyo
goorba allabariga ammaanta bixiyaan si ay Ilaah , in uu
yahay , midhaha dibnaha , mahad magiciisa qirta .

Qurbaanka xadgudubkooda
In qurbaanka xadgudubka , waxaan leenahay sawir ah
Masiixa samaynta bixinta ee Dhimashadiisii dhaawaca ah
dembidhaafka .
Ma Ma rabtaa cajiib haddii mar aanu aqbalo Ciise , waxa
jira mar dambe ahayd baahan yahay in la nadiifin dembiga?
Yooxanaa wuxuu qoray,
1 Yooxanaa 1:8-10 Haddaynu nidhaahno, waxaan
Dembi ma lihin , waxaan khiyaanayn , oo runtuna
inaguma ka gees ahayn waa inala ee . Haddii
dembiyadeenna qiranno , isagu waa aamin iyo caaddil
inuu dembiyadeenna inaga cafiyo iyo in ay inaga
nadiifiyo xaqdarrada oo dhan . Haddaynu nidhaahno,
Ma aynu dembaabin , waxaynu Ilaah ka dhignaa
beenaaleh ka dhigi , iyo eraygiisa gees ahayn waa inala
ee.
Oo qurbaan xadgudub aawadiis waxay ahayd in la leh
meelaha dhowr ah oo qofka ku lug arrimaha nolol
70

maalmeedka nolosha qabtaan . Waxaa muhiim ah inaad

wax ka barato , kuwaas oo lix meelood oo xadgudubka,
maxaa yeelay kuwani waa meelaha Masiixiyiin badan oo
ku lug leh maanta ma ogaaday inay yihiin dembiga . Sidee
ku wanaagsan yahay in la ogaado , sida aynu ognahay in
aan ku jirtay noocan ah dembiga , in aanu leedahay denbi
dhaaf ahaan .
Tallaabada ugu horreysa ee u dambi dhaaf ahaa qirasho .
Laawiyiintii 5:5; Oo waxay noqon doontaa , marka wuu
ku eedaysan yahay in mid ka mid ah arimahan , waa
inuu qirtaa in uu ku dembaabay wax.
Tallaabada ugu horreysa ee lagu cafiyan weli waa qirasho .
1 Yooxanaa 1:9 Haddii dembiyadeenna qiranno, isagu
waa aamin iyo caaddil inuu dembiyadeenna inaga
cafiyo iyo in ay inaga nadiifiyo xaqdarrada oo dhan.

Lix nooc oo Xad Gudub

 Xumaan ku dhaarashada

Tani waxay ahayd in la sameeyo leh run sida in maxkamad

sharci ah maanta . Haddii qof ogaa runta iyo ma wadaagno,
waxay ahayd dembi.
Laawiyiintii 5:1 Haddii uu dembiyada qofka ee
maqalka Ruxuu ee dhaar, iyo waa markhaati, haddii uu
arko ama loo yaqaan oo ka mid ah arrinta - haddii
aanay dhan buu u sheeg , kaasaa xadgudubka ah.
 Dembiga nijaasta ah

Denbiganina waxa uu la sameeyo xagga kuwii dhintay ama

wasakhda xataa haddii uusan isaga ka qarsoonayn .
Laawiyiintii 5:2 Ama haddii qof taabto wax nijaas ah ,
hadduu yahay bakhtigu yaal bahal nijaas ah baqtigiis,
ama neef xoolo ah oo nijaas ah baqtigiis, ama waxyaalo
gurguurta oo nijaas , oo waa isaga ka qarsoonayn ,
weliba wuxuu noqon doonaa wax nijaas yihiin iyo
dembiile. Ama hadduu taabto qof nijaastiis aadanaha ,
wax kasta oo sort wasakh waa la leh , kuwaas oo ah nin
u nijaasoobin, oo waa laga qariyey isaga - marka laga
soo ayuu u ogaaday, markaas isagu wuxuu ahaan
doonaa mid eed leh.
71

Marka waxa la ogaado , waa dembi . Waxaa jira korka

badan adduunka inagu xeeran ayaa maanta . Waxaa jira
waxyaabo si aannu u aragno oo aan doonaya in , ama wax
aanu samayn karaa iyagoo aan ogeyn ay shar yihiin .
 Balanqaadka denbi jebinta

Ilaah tacaala aad u adag , ballamihii jabay . Haddii aan noo

ereygayga xajiyo , aanan awoodin inaan Ilaah waan
rumaysanahay in ay isaga xajiyaan .
Waxa keliya oo aanu ku kalsoon karo eraygiisa barta aynu
ognahay dadka kale kuweenna aamini karaan . Waa in aan
ku barto ku noqon dadka of our hadalka . Waa in aan
sameeyo waxa aynu nidhaahno waynu samayn doonnaa .
Laawiyiinta 5:4 Ama haddii qof ku dhaartaa ,
thoughtlessly bushimihiisa hadlayay inaad shar
samaysid ama in wanaag la falo , wax kasta oo ay tahay
in nin ku dhawaaqin waxa laga yaabaa by dhaar , iyo
waa laga qariyey isaga - marka laga soo ayuu u
ogaaday, markaas waa inuu eed in mid ka mid ah
arimahan .
Tirintii 30:2; Haddii nin nidar inay Rabbiga, ama ku
dhaarta dhaar inuu ku xidhaan by heshiiska qaarkood,
waa inuusan eraygiisa jebin doono; markaasuu wuxuu
samayn doonaa si waafaqsan wixii afkiisa ka soo baxay
oo dhan.
 Dembiga waxyaalaha quduuska ah

Laawiyiintii 5:15; a Haddii qof xadgudbo , iyo

dembaabo ku saabsan waxyaalaha quduuska ah,
Rabbigu wuxuu ...
Waxyaalaha quduuska ah oo Rabbiga ku jiray oo dhan
alaabta taambuugga oo dhan, iidaha iyo , iyo qurbaannadii .
Waxyaalahaasu waxay ka marna in la qaado u huwi
tallaabo ama erayga . Maanta this codsan kara in :

Ahaanshaha aan daacad ahayn oo ku saabsan
waxyaalaha Rabbiga - "Rabbiga ayaa ii sheegay
inuu kuu sheego , " ama " Waxaan soddon daqiiqo
maalintii tukasho "

Markii aadan sameyn
u guuxi doonaan Ilaah siiyay oo talanti
72


meeltobnaadyadiinna la,aansho iyo qurbaanno

 Denbigii jaahil nimada
Laawiyintii 5:17; Haddii uu dembiyada qof, oo uu wax
kasta oo waxyaalahan kuwaas oo mamnuuc in la
sameeyo amarrada Rabbiga ah by, in kastoo uu ma
garanayo, weli wuu ku eedaysan yahay iyo dembigiisa
qaadan doonaa.
 Rabiga oo ka gees ah denbiyada
Waxa xiiso leh in la ogaado in liiska soo socda ee
waxyaalaha ku jira Xad Gudub Rabbiga yihiin
dembiyadooda oo dhan ka dhanka ah dadka kale . Wixii
denbi dhaaf in la siiyo , waxay ahayd , oo weli waxaa
lagama maarmaan ah inaad waxyaalahan soo celiyo si ay
milkiilaha edynta .
Laawiyintii 6:2-3 Haddaad tegin dembiyadii uu qof oo
ku xadgudbo Rabbiga ka gees ah ...
- By jiifa oo uu deriskiisa u ah oo ku saabsan waxa loo
dhiibay isaga Wixii rahmaad ,
- Ama ku saabsan rahaamad ,
- Ama ku saabsan dhac ah ,
- Ama haddii uu lacago xoog ah ka deriskiisa ,
- Ama haddii uu helay waxa uu ahaa lumay iyo been
waxa ku saabsan , iyo dhaarta, oo been ah
- In mid ka mid waxyaabahan midkood in nin sameyn
waxaa laga yaabaa in kaas oo uu dembaabo oo markaas
ku noqon doontaa , sababtoo ah uu ku dembaabay oo
uu eedaysan yahay waa , in wuu soo celin doonaa waxa
uu soo xaday , ama wax uu si khiyaano ah ka helay ,
ama waxa la gaarsiiyey isaga rahmaad ah , ama wax
lumay oo uu helay ...
Soo koobid
Sida aan ku bartay khariidad qabtay wuxuu taambuuggii
ka, alaabta guriga iyo qurbaannadii halkaas ka sameeyey,
waxa aynu ka baranay oo dhan waxay tilmaameen in ay
Bixiyihiinna ah ee soo socda . Ciise waxa uu buuxiyay
nooca kasta, calaamad, iyo hooska. Waxa uu rumoobay
qurbaan kasta.
Marka waxaan aaminsan nahay in Ciise Masiix , iyo
allabari buu ka dhigay, oo naga wakiil ah aan helno .
Rumaysad in isaga aanu idinkoo dembiga laydinka
73

xoreeyey . Waxaan ku farxi karaan sidii Yeremyaah ku

sameeyey kitaabkii Baroorashadii :
Baroorashadii 3:22,23 Iyada oo naxariistaada badan
ayaa Rabbiga ah 'S waxaan ma aydaan wada baabbi'in,
maxaa yeelay naxariis ma waayi doono . Subax walba
way cusub yihiin; Aaminnimadaaduna waxay u weyn
yahay.

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Maxaa ahaa calaamad by saddex qaybood uu taambuuggii ?

2 . Waa maxay ahaa calaamad by saddexda articles of alaabta guriga ee meesha quduuska ah .

3 . Tax saddex qurbaanno of caraf udgoon iyo laba qurbaanno ah caraf udgoon non- macaan .

74

Sinaanshaha u dhexeeya Kormaridda iyo Ciise Allabari

Raad raaca axdiga hore
1.

Raad raaca axdiga cusub

Xiliga baaritaanka aan iin amaba dhawac lahayn-31/2 maalmood

Baxnintii 12:3,5,6
Yoxanaa 18:38 (3 1/2 sano)
2. Wanka tijaabiyey in la dilo,
Baxnintii 12:6
Yoxanaa 12:24; Mat 16:21
3 . Dhiig ha daadinina u Dhawyahay Nuurka xukunka Ilaah
Baxnintii 12:7,12,13
Cibraaniyada 9:22 , 12 Yooxanaa 1:7
4 . Aadanaha waa in talaabo ka qaado qaar ka mid ah si ay u badbaadaan
Baxnintii 12:22
Yooxanaa 3:16
5 . Dadka Ilaah waa in hilibka allabarigiisa sida lagu xusuustaa cunaan
Baxnintii 12:8-10
Markos 14:22
6 . Ciise , Isaga sidii wan , ma u doodid Maxaa yeelay, noloshiisa
Ishaciah 53:7
Matayos 27:13,14
7 . Ciise wuxuu u dhintay inta lagu guda jiro xaflad u Iidda Kormaridda
Markos 14:12;
Markos 15:6
8 . No lafaha ee wanka ahaa in la jebiyo
Baxnintii 12:46 , Tirintii 9:12
Yoxanaa 19:33,36
9 . Kuwa gaaloobay , yeydnan laga yaabaa in hilibka allabarigiisa
Baxnintii 12:43,45,48 1
Korintoss 10:21
10 . Masiix loo yaqaan our Kormaridda
1 Korintos 5:7
11 . Ciise ayaa ku dhintay magaalada isla meesha dadkii la jiray si ay ugu dabaal
Kormaridda
Sharciga Kunoqoshadiisa 16:2 ; 2 Boqoradii 23:27
Markos 10:33

Warbixin Dr Jack Tuls

75

Casharka lixaad

Ciidaha, Boqorada iyo Wadaadada

CIIDAHA
Ciidaha, oo reer binu Israa'iil ahaayeen waqti rayraynta,
waqti farxadeed, waqti of mahad. Waxay ahaayeen in
xusuus ah dhacdooyinka weyn ee taariikhda ummadda
Israa'iil , laakiin waxay sidoo kale ahaayeen sawir nebiyada
ee dhacdooyinka mustaqbalka . Waxaa jiray toddoba
diyaafadaha .

Iidda Kormaridda

Ciidda Kibista

Ciidda iyo midhaha

Ciidda Pentecost

Ciidda turumbooyin

Ciiddan oo maalinta kafaaraggudka

Waababka
Kormaridda ( Pesach )
Tixraac : Baxniintii 12:1-14 , 21-29 ; Lawiyintii 23:4,5; Tirintii 33:3; Sharciga Kunoqoshadiisa 16:1-8

76

Qaadashada wadaagis ayaa

bedelay Kormaridda .
Cunista ee jidhka ku matalaa
cunista jidhka Masiix
Ciise waa Ereyga , iyo maanta
aynu cuno ee Hilibkiisu by cunista
erayga Ilaah .
Yooxanaa uu qoray:
Bilowgii waxaa jiray Ereyga ,
Ereyguna wuxuu la jiray Ilaah ,
Ereyguna wuxuu ahaa Ilaah ... iyo
Ereyguna jidh buu noqday oo waa
ina dhex joogay ( Yoxanaa 1:1,14
a)

Ciidii Kormarista bilaabay on habeenkii ee Masar markii

reer binu Israa'iil jiray ee la baray inay allabari u wanka iyo
dhiigga gelin on tiirka geedka husobka ah.
Waxaa rumoobay ahaa maalin Ciise, Wanka Ilaah,
iskutallaabta lagu qodbay dembiyada binu-aadmiga oo
dhan . Ciise waxa uu ahaa wanka Kormaridda la dilay ka
hor aasaaskii dunida ka.
Muuse dalbaday in Fircoon dadkii sii dayn inay Ilaah u
tago . Fircoon iskama , oo belaayadiina cudurka daacuunka
ka dib markii on dalkii Masar ku dhacay . Dhimashadii ugu
horeeyay ee ku dhashay waxay ahayd cudurka daacuunka
ugu dambeeya.
Ilaah lagu baray Muuse , oo dadka yaa tacliimiyey , si ay
ugu diyaarisaa wan qurbaan bixinta . Dhiiggii Wanka this
ahaa in lagu dul rusheeyey labada dhinac ee albaabka iyo
sare ee isticmaalaya geed husob la yidhaahdo . Meelaynta
ee dhiigga ahaa sawir ah oo iskutallaabta . Dhiig ayaa ahaa
mid aan la hirgelin leh dhaqdhaqaaq dhaqdhaqaaq ah oo
burush , laakiin halkii ay kula dhaqaaq duwanyihiin . Waxa
uu matalayaa Daadinta dhiigga Ciise iyada oo garaacis
wuxuu helay.
Wanka ahaa la kariyey caleemo qadhaadh oo aan cunin
kibis aan khamiir lahayn . The caleemo qadhaadh wakiil
dhibaatada qadhaadh oo dhimasho Ciise , iyo kibista aan
khamiirka lahayn hadlay of denbi la'aanta Ciise . Allabari
la cuno sida qoyska istaagay , loona darbay duulimaadka.
Markaasaa reer binu Israa'iil oo lacag la'aan ah si ay
allabari this ama ma samayn ahaayeen . Kuwa rumeeyey
Xaqa iyo codsatay dhiigga si fayaaradda ah ay ahaayeen
tudhay dhimashada ay marka hore ku dhashay .
Weli , waxaan waxaa la siiyaa kala doorasho . Waxaan
aaminsan nahay karo erayga Ilaah iyo aqbasho allabarigii
Masiixa inaga dhigay for , ama aanu diidi karaa .
Yooxanaa 3:16-18 Waayo, Ilaah dunida jacayl u qabay
ayuu siiyey Wiilkiisa Wiilkiisa keliya oo dhashay in mid
kastoo isaga rumaystaa uusan lumin laakiinse uu
lahaado nolosha weligeed ah. Waayo, Ilaah Wiilka
uguma soo dirin dunida inuu xukumo dunida , laakiin
waa in dunidu ku badbaaddo isaga laga yaabaa . Kii
77

rumaysta isaga ma xukumna ; laakiin kan ma

rumaysan tahay in mar hore xukumay, maxaa yeelay ,
wuxuusan rumaysan magaca Wiilka keliya oo dhashay
Ilaa .
Munaasabadan ayaa of Ciidda Kormaridda ahaa xusuusin
ah ee Ilaah keeno umadii reer binu Israa'iil Masar ka soo
bexeen . Waxaa badbaadada demgiga ee Masar wakiil . Na
For , waxaa loola jeedaa badbaadada laga soo jahli bixiyo
dembiga .
Masiixa oo ahaa wakiil siyaabo badan oo ka mid ah iidda in
aanu ka mid ah shaxda si ay u muujiyaan isbarbar dhigay
ee bilowga casharka.
Iiddii Kibistii ( Hag Ha Matzoh )
Raad raaca : Baxniintii 12:8,15-20,31-39 ; 13:3-10 ; Lawiytii 23:6-8 ; Tirintii 28:17-25 ; Sharciga Kunoqoshadiisa
16:1-8

Iyo iidaha reer Kormaridda , Iiddii Kibistii iyo midhaha

ugu horreeya Ka hor , saxan kasta oo guriga ku ahaa
scrubbed in ay noqon khamiirka lahayn oo weli qaarkood
ka soo cuntooyin hore . Kaliya ka dib markii u daahirintiisa
aawadeed , kanu wuxuu ahaa dhamaystiran , haweenka
waxay bilaabi karto si ay isugu diyaariyaan iidaha .
Iiddii Kibista- sii waday intii toddoba maalmood ah .
Waxaa calaamo waqti of iska fogeeya dembiga - of noqoto
gooni ah dembiga - in lagu gooni uga dhigay inay Ilaah .
Khamiirka had iyo jeer waa nooc ka mid ah dembiga , oo
caqiido been ah , ama khiyaamo . Nadiifinta preparational
ka hadlayaa xaqiiqada ah in ay qaadanayso khamiirka aad u
yar in ay saamayn ku yeelan oo dhan .
Iidda Tani lagu taswiiray allabarigii qumman oo dembi
lahayn ee Jesus.The rasuul Bawlos sharaxay muhiimadda
ay leedahay allabari this noo .
1 Korintos 5:7,8 Sidaas darteed iska safeeya khamiirka
jir ah , in laga yaabaa in aad noqotaan cajiin cusub , tan
iyo markii aad si dhab ah waxaa la aan khamiir lahayn
. Waayo , Masiixu , noo Kormaridda , oo ahaa ku
allabaryi noo . Sidaa darteed ha nagu dhawrtaan Iiddii ,
ma kula tahay khamiir jir ah , mana la leh khamiirka
socon jirnay xumaan iyo sharka, laakiin aan kibis aan
khamiir lahayn ee daacadda iyo runta .

78

Ciidda miraha kowaad( Bikkurin )

Raad raaca : Laawiyiintii 23:9-14

Iiddii miraha ugu horreeya ee la bilaabay markii reer binu

Israa'iil galay Dhulkii Ballanqaadka . Waxaa jiray beeridda
lahayn oo gurto sida ay ku wareegtay cidladii.
Iidda Tani , u dabaal guga , gadaamay agagaarka xidhmada
ruxruxdaan ah midhaha ugu horreeya beergooyska Rabbiga
hor. Oo midhaha ugu horreeya mar walba wakiil ugu fiican.
Tani waxay xidhmada ruxruxdaan ka mid ah wakiil
midhaha oo dhan iyo jiray waqti of qirta Ilaah, waayo, kaas
oo ahaa in ay yimaadaan.
Rasuul Bawlos gudbiyo Ciise sida ku kowaad - miraha
sarakicidda .

1 Korintos 15:20, 21 Laakiinse haatan Masiixa sara

kacay kuwii dhintay , iyo waxa ay noqotay ah midhaha
ugu horreeya ee kuwa dhintay. Si tan by Aadanahu
wuxuu u yimid dhimasho, Nin sidoo kale soo
sarakicidda kuwii dhintay ka yimid.
Marka Ciise wuxuu galay samada ka , wuxuu wakiil dhan
ah kuwii inuu raaco wakhtiga sarakicidda kuwii dhintay .
Ciise waa midhaha ugu horreeya oo aanu yihiin
beergooyska.
Ciidda maalintii Bentakostiga ( Shavuot )
Raad raac: Baxniintii 19: 20,24; Baxniintii 23:16,17; Lawiyntii 23:15-21; Tirintii 28:26-31; Sharciga
Kunoqoshadiisa 16:9-12

Marka ugu horeysa Markaasaa Muuse tegey oo wuxuu

Fircoon, wuxuu weyddiiyey in reer binu Israa'iil loo
oggolaan inay cidlada u iidaynaa. Marka laga dhigay
bilaash ah ayay iyo u yimid Buur Siinay, waxay dhigay
xerada. Iyadoo ay halkaas joogay, ayaa Sayidka iyaga
siiyey Law iyo Ciidda ee Bentakostiga. Waxaa markii ugu
horreysay la dabaal dego konton maalmood ka dib Masar.
Qurbaan loogu talagalay ee Ciidda Pentecost ahaa laba
xabbadood oo kibis ah . The una xafiddo dhag iyo axdi
qarameedka ee sarreenka ku soo sawiray ee silica iyo
dhimashada Ciise oo ka kaas oo yimid laba kibsood rumaystayaasha Axdiga Hore iyo Axdiga Cusub.
79

Rumaystayaasha Old Testament ku tiirsanaayeen

dhimashada mustaqbalka ee Masiix , waayo ,
madaxfurashadiinnu waa ay . Waxay ku xiran yihiin
sarakicistiisa ay beddelka Jannada Jannada . Waxay iimaan
mar walba waxay ahayd in imaatinka Masiixa . Our iimaan
laabanayaa.
Martiqaad Bentekoste wakiil hord Ruuxa Quduuska ah .
Waxaa rumoobay on maalintii Bentekoste markii Ruuxa
Quduuska soo shubay on basharka.
Falimaha Rasuullada 2:1-4 Haddaba markii Maalinta
Bentekost buuxda ayuu u yimid , waxay ahaayeen isku
wada qalbi ah oo hal meel ah . Dhaqsoba waxaa ka
yimid sanqadh ka yimid xagga jannada , sidii of dabayl
xoog leh , oo way buuxiyeen guriga oo dhan halkaas oo
ay fadhiyeen . Markaasaa waxaa iyaga u muuqday
carrabbo u kala qaybsan , sida dab , iyo mid kasta oo
iyaga ka dul fadhiisatay . Oo dhammaantood way wada
filledwith Ruuxa Quduuska ah iyo bilaabeen inay afaf
kale ku hadlaan sidii Ruuxu iyaga u siiyey hadalka .
Iyadoo imaatinka Ruuxa Quduuska ah , Sharci ah waxaa
laga qaaday ku qornaa oo dhagax si loo qoray on
qalbigeenna . Rasuul Bawlos iyo qoraa oo ah kitaabka
Cibraaniyada ah kani kuu sharraxaayo.
2 Korintos 3:2,3 Adigu warqaddayada ee qalbigayaga
ku qoran , garanayaan oo akhriyaan dadka oo dhan ; si
cad inaad tahay Masiixa ee ah taannu , taannu ka
adeegnay , qoraal ah ee aan khad laakiin Ruuxa Ilaaha
nool , oo aan on loox oo dhagax ah , laakiin on kiniin oo
ah xagga jidhka , in uu yahay , waxa qalbiga ku .
Cibraaniyada 10:15,16 iyo Ruuxa Quduuska ah ayaa
sidoo kale markhaati ka noogu; kaddib markii uu ka
hor yidhi, Kanu waa axdiga aan la dhigan doono iyaga
Maalmahaas dabadood , Rabbigu wuxuu leeyahay:
sharciyo waxaan gelin doonaa qalbigooda baan gelin
doonaa, oo in maankoodu waan ku qori doonaa .

Ciidda turumbooyin ( Rosh Hashana )

Raad raac : Lawiyintii 23:23-25
Si loo fahmo Ciidda turumbooyin , waa in aan marka hore
la fahmo isticmaalka turumbooyin labada ee Old iyo
80

Axdiga Cusub . Marka Muuse Buur Siinay ka soo degay ,

oo dadka isugu sooceen ka dibna waxaan u akhri,
Baxnanintii 19:16 Markaas waxaa noqotay in maalintii
saddexaad, oo aroortii hore, waxaa jiray onkod iyo
hillaac, oo daruur qaro weyn oo buurta yimid; iyo
dhawaaqii buunka ayaa ahayd mid aad u cod, sidaa
darteed in dadka oo dhan oo joogay xeradii ku
gariireen.
Dadku waxay u ma gariira codka onkod ama hillaacii , ama
xataa at daruur qaro weyn in nasteen buurta . Waxay u
gariiray at codka buunka cod kaas oo la maqli lahaa in ka
badan onkodka .
Buunankii lahaa oo cod -daansiga call in la maqli lahaa in
ka badan buuqa dagaalka , iyo guud ahaan dalka ka.
Buunankii ayaa la isticmaalay si loo soo wac dadka si ay u
caabudaan . In ka badan iyo in ka badan mar kale , codka
buunankii ayaa la maqlay oo dhan oo dalka reer binu
Israa'iil . Waxay ku dhawaaqay , " Kaalay oo Rabbiga ku
caabuda . "
Turumbooyin ayaa maqlay sida wicitaanka dagaal , inay ka
dhawaajiyaan in horay ay , si ay ugu dabaal guusha .
Yeremiah qoray,
Yeremiah 51:27; calan ku yaal dalka, oo quruumahana
buunka ka ka dhex!
Oo sanqadha buunka ahaa caddeyn ah
Ishaciah qoray ,
Ishaciah 58:1; oo aad u qayliya , ma tudhi ; kor u
codkaaga sida buun ; u sheeg dadkayga
xadgudubkooda , iyo dembiyadiinna aawadood ,
Yacquub reerkiisa ay.
Dhawaaqyada turumbooyin lahaa macnaha . In kitaabka
Muujintii , iyo turumbooyin iyo codad ah ayaa la
isticmaalay leh ku dhow macnaha la mid ah .

81

Turumbooyin u tilmaamay wax sii sheegidda - ka hadlaya

ereyga Ilaah .
Maanta , ee Ciidda turumbooyin waa u yeeris guran .
Waxaan sidaas u dabaal by caddaysanaya erayga Ilaah
kuwa nagu wareegsan , si ay qaranka u gaar ah noo , iyo in
ay quruumaha dunida oo dhan . Oo sanqadha buunka waa
codka ee Mu'miniinta ah caddaysanaya Ciise yahay Wiilka
Ilaah - oo uu jidh ku yimid oo na badbaadi - in aqbala isaga
oo dhan ay noqon karaan wiilashii Ilaah .
Rumaystayaashu waa in ay fulin iiddan maalin kasta ,
laakiin waxaa jira weli waa ay soo socda dhammaystirka
kama dambays ah . Waxaa jiri doona buun call kama
dambays ah . Rasuulkii The qoray oo arrintan ku saabsan .
1 Korintos 15:51-54; Bal eeg , waxaan idinku leeyahay
qarsoodiga ah : Ma doonaan hurdo oo dhan , laakiin
waxaan ahaanaynaa dhammaanteen waa layna beddeli
- daqiiqad , intaan il laysku ee isha , markii buunka ugu
dambeeya .
Waayo, buunku waa dhawaaqi doonaa , oo kuwii
dhintay la sara kicin doonaa qudhunla'aan baa , iyo
waxaan la beddeli doonaan .
Wixii baabba'aya oo waa inuu gashado qudhunla'aanta
, oo dhimanaya waa inuu gashado dhimashola'aanta .
Oo markii waxaas baabba'aya oo wuxuu geliyey
gashado qudhunla'aanta , oo dhimashola'aanta geliyey
inuu gashado dhimashola'aanta , markaas waxaa loo
keeni doonaa gudbin Hadalku waxa ku qoran : " .
Dhimashadii waxaa liqday libtii "
Ciise wuxuu u dhintay Maalinta Kormaridda noqoto
oofinta Kormaridda . Ruuxa Quduuska ah ku soo degay
Maalinta Pentecost gudanaysa iidda in . Dad badan oo
rumaysanahay in Ciise wuxuu ku celin doonaa Ciidda
turumbooyin tan iyo wakhtigii iidda ah in weli waa la fulin
waayay .
Oo maalinta kafaaraggudka ( nasrullaahi )
Raad raac : Lawiyiintii 23:26-32

Oo maalinta kafaaraggudka waa ay ahayd ugu yaabka leh ,

iidda wuxuu Reebay sanadka oo dhan . Waxaa ay ahayd
markii mid ka mid sanad walba wadaadkii sare oo tegi
82

karin inuu u geliyey Quduuskii Quduusyada inay allabari u

samayn , waayo, dadka .

Dhiig daadinta
Kafaaragudka macnaheedu waa dedkii ahaa uu dembiyada
by dhiigga ee wanka . Waxaa horey u eegay si
dembidhaafka uu dembiyadii by dhiigga Ciise - Wanka
kaamilka ah ee Ilaah .
On oo maalinta kafaaraggudka waa sanad kasta , oo
wadaadkii sare la daadshay dhiigga ee wanka an waxba
galabsan bar ama aan iin lahayn oo aan . Dhiig Tan waxaa
fuliyey ilxidhka ka shishaysa gudaheeda iyo rusheeyeen
daboolka sida ded ah dembiyada dadka .
Daadinta dhiiggu ee wanka aan waxba galabsan wakiil
allabari beddelka ah ee Ciise iskutallaabta dusheeda . Ciise
, wanka Ilaah , daadiyaan Dhiiggiisu iyo nagu soo furtay,
oo ka adoonsi iyo ciqaabta dembiga .
Hoose imaanaya Axdiga Hore ah , iyo allabari this iyo
rushaynta dhiiggii siiyaa inuu kafaaraggud u , ama dabool
ah , waayo dembiyadii uu dadkii by iimaan , kadisay
yididiilo iskutallaabta . Rumaystayaasha axdiga hore , sida
Ibraahim , Ilaah buu rumaystay iyo markii la tiriyey iyaga
xaqnimo .
Hoose imaanaya Axdiga Cusub, erayga aawadiis
kafaaraggud u dabool hadda lama loo isticmaalo. Iyada oo
ku saleysan shaqada buuxisay of allabari weligeed wayn ee
Masiixu , dembiyadayada kuwo hadda lagu daboolay ,
waxay la diro ( gudubtay weyn) , ka dhasha iska , laga
saaro , la joojiyay . Waxay joojiyaan in ay jiraan.
Sabuurrada 103:12 Sida barigu uga fog yahay
galbeedka , ilaa hadda wuxuu leeyahay wuxuu
xadgudubkeennii inooga fogeeyey ka soo.

kan Casaaseel
Tani waxay ka saarida xadgudubyadooda oo naga mid ahaa
wakiil ka wanka labaad aan waxba galabsan on maalinta
kafaaraggudka waa . Tani waxa ay ahayd Casaaseel ha
wadaadkii sare oo kan siin xadgudubyadii dadka by saarista
on of gacmaha . Casaaseel ha u ahaa ka dibna kaxeeyeen
cidlada iyo sii daayay . Tani waxa ay ahayd nooc ka mid ah

83

ka sita iska of dembiyadii uu dadkii u by Wanka imaatinka

Ilaah .
Lawiyintii 16:10,21,22 Laakiinse orgigii on saamigu ugu
dhacay Casaaseel waa in lagu soo jeediyaa isagoo nool
Rabbiga hortiisa la taagaa si kafaaraggud ugu
samaysaan ku dul , iyo in ay ha tagaan sida Casaaseel
aawadiis cidlada loogu galay . ... Iyo Haaruun waa inuu
labadiisa gacmoodba kor jiifsaday madaxa orgiga nool ,
qiran u weyn oo dhan xumaatooyinkii reer binu
Israa'iil , iyo xadgudubyadooda oo dhan , oo ku saabsan
dembiyadooda oo dhan , iyaga oo gashanno madaxa
orgiga ka , iyo waxaa soo diri doonaa cidlada gacanta
nin ku haboon . Oo orgiguna dhali doontaa laftiisa on
xumaatooyinkoodii oo dhan si ay dalka cidla ah ; iyo
ayuu sii daayo inuu orgiga ku cidlada ku.
Xataa sida wanka qurbaan bixinta on maalinta
kafaaraggudka waa ay ahayd nooc ka mid ah shaqada
beddelka ah ee Ciise , sidaa tahay shaqo ee Casaaseel waa
sida uu tegin dembiyadii uu dadkii badnaa la iska dhasha.
Yooxanaa 1:29 b ... Bal eega ! Wanka Ilaah ee dembiga
dunida !
Ciise wuxuu noqday allabari Dhimashadiisii on
iskutallaabta by . Ciise waxa kale oo u dhashay
dembiyadeenna inaga fog . Tani sita iska of dembiyadeenna
inaga ahayd qayb ka mid ah u kafaaro

Beddelkeena
Shaqada beddelka ah ee Ciise uu ahaa wax ku sii sheegeen
ishaciyah.
Ishaciah 53:8-12 wuxuu ahaa laga soo qaaday xabsi iyo
xukun , iyo Farcankiisii yaa sheegi doona? Waayo,
wuxuu ahaa go'ay dalka kuwa nool ah; waayo
xadgudub oo ay reer My dadka uu ragaadiyeen . Oo
waxay kaloo sameeyeen qabrigiisa leh kuwa sharka
lahu - laakiin leh hodanka at inuu dhinto , maxaa
yeelay, wuxuu u sameeyey rabshado lahayn , mana
ahaa iyo khiyaanada kasta oo afkiisa . Laakiin Rabbigu
wuxuu ku faraxday inaad isaga burburin ; Oo wuxuu
isaga ka saaray in ay murugo .
Marka waa inaad qurbaan dembi , naftayda samayn ,
84

waa inuusan dhashiisa ku arki doontaan , wuxuu

maalmood oo uu cimrigiinnu ku dheeraan maayo ,
waxaan jeclahay oo Rabbigu ahaa ee uu gacanta ku
barwaaqoobi doonaa . Wuxuu arki doonaan foolanaysa
oo uu naftiisa , iyo dhergi doontaan . by Cilmigiisa
addoonkaygii xaqa ah xaq kaga dhigi doono badan , oo
xumaatooyinkiinna ay Wuxuu dhali doontaa .
Sidaa darteed waxaan u qaybin doonaa qayb ka qaba
weyn , iyo wuxuu boolida ah ula xoog leh qaybin
doonaa , maxaa yeelay, wuxuuna ku dul shubay
Naftiisu tahay tan iyo dhimasho , iyo wuxuu tiriyey
sharcilaawayaasha , iyo wuxuu u dhashay dembiga
badan oo , iyo sameeyey duceeyaa kuwa xadgudbana
iyaga .
Daauud sidoo kale Baaqday In waqtigan marka Ciise
dembiyadeenna inaga dhali lahaa , isla si qoto dheer ee
yaamayska ugu hooseeya.
Sabuurrada 88:3-7 Waayo, naftayda waxaa ka buuxa
dhibaatooyin , iyo noloshayda dahay qabriga . Anigu
waxaan tiriyey kuwa hoos ceelkii; Oo waxaan ahay sida
nin kan aan xoogga lahayn , sabbaynaya ka mid ah
kuwii dhintay , Sida kuwa la laayay iyo kuwa la
jiifsanno oo qabriga , kii aad mar dambe ma xusuusan ,
kuwaas oo ka go'een Gacantaadu . Waxaad igu ridday
yaamayska ugu hooseeya , Iyo gudcurka, iyo moolalka, .
Cadhadaadii baa igu cuslayd , iyo waxaad igu dhibtay
hirarkaagii oo dhan.
Xumaatooyinkayagii aawadood ayaa lagaga adkaado, .
Miikaah 7:19; mar kale ayuu inoo naxariisan doonaa on
, iyo jebin doonaa , xumaatooyinkayagii ayaa . Oo dhan
naga idinka xoori doonaa badda moolkeeda ku galay.
Ka dib markaan dembiyadeenna inaga dhasha iska si
moolka dheer dhulka meesha ay ahaayeen gebi lagaga
adkaado, , burburiyey , diro iyo joogsadeen in ay jiraan ,
Ciise kacay kuwii dhintay iyo uguma aan tegin Aabbaha ku
sita , Dhiiggiisu lagu shubay ilxidhka ka shishaysa
gudaheeda oo jannada ku jira . Waqtigan xaadirka ah in ,
leennahay madaxfurasho ahayd shaqo dhammays tiran.
Cibraaniyada 9:11,12 Laakiin Masiix sida Wadaadka
85

sare ee waxyaalaha wanaagsan oo iman doona yimid ,

oo leh taambuugga weyn oo ka kaamilsan, oo aan
gacmo lagu sameeyey , taas oo ah, mid aan abuuristan .
Ma aha oo dhiig leh orgiyo iyo weylal , laakiin uu
dhiiggiisa wuxuu galay Quduuska ah intooda ugu
badan ee Place mar la wada , isagoo furasho weligeed
ah inoogu helay.

Oo uu allabari, oo na badbaadi ahaa dhamaystiran.

isagaynu , waxaan leenahay warso dambigannaga.

isagaynu , waxaan xor ka yihiin ciqaabta dembiga.
Shaqada Ciise si ay u bixiyaan for dembidhaafka uu
dembiyadii hore waa dhamaystiran . Sida aynu ku nool
yihiin , waxaanu u aqbalaan by iimaan.
Oo maalinta kafaaraggudka waa si xiiso maalinta
mustaqbalka qaranka markii reer binu Israa'iil ay aqoonsan
doonaan Ciise sida ay Masiixa , oo isagay ugu barooran
doonaan , sida mid ugu baroorto wiil madi ah .
Sekaryaah 12:10 Oo anigu waxaan idinku shubi doonaa
on reerkii Daa'uud iyo dadkii Yeruusaalem degganaa
oo Ruuxa nimcada iyo baryootankan ; ka dibna waxay
eegi doonaan Me kii ay wareemeen on ; waxay
barooran doonaan isaga , waayo, sida mid ugu baroorto
wiilkiisa madiga ah , iyo ka murugoon, isaga , waayo,
sida mid ugu murugoodo waayo, curadyada oo ah.
Ciidii Waababka (Sukod)
Raad raac: Lawiytii 23:33-44 ; Sharciga Kunoqoshadiisa 16:13,14 ; Nexemyaah 8:13-18

Waababka u dabaal reer binu Israa'iil la gelin dhulkii

ballanqaadka . Intii toddoba maalmood ah ayay ka baxeen
guryahooda waxay degeen waababkii laga sameeyey laamo
cawbaar ah , iyo laamo caleemo kale ku farxayaa saplings
safsaf . Waxa uu ahaa wakhti of xusuusanaya -Israa cidlada
iyo rayrayn jiray in ka badan xaqiiqda ah in Ilaah uu iyaga
ka soo bixiyey geliyey, oo dalkoodiina u gaar ah.
The Ciidda turumbooyin lagu qabtay xilligii beergooyska .
Maalinta ugu dambaysa ee iidda , Ciise ayaa istaagay oo
macbudka dhexdiisa iyo dhawaaqey ,
Yooxanaa 7:37 b " Haddii qof u oomman, ha ii
yimaado, hana cabbo. "
86

Waababka waa sawir ah nolosheena ee Masiixa . Waa

waqti nasasho isaga oo ku . Waa waqti of nool guryahooda
joogto ah , iyo weli , idinkoo xusuusanaya waqtigeena
halkan waa ku meel gaar ah . Waa waqti ku nool dabiiciga
ah (oo dalka) , iyo weli , ee ku nool Ruuxa.
Waa sawir ah ka hartay in lagu diirsaday by Mu'miniinta ah
inta lagu guda jiro Millennium - ka mid ah iyada oo aan
dagaalo ama dirir bay. Ummadda Yuhuudda si xiiso leh
sida ay finalka " boqortooyada " intiisa kale . Waxaa ka
dhigan maalinta toddobaad ee soo hartay - maalinta markii
xeerarka boqortooyada Rabbiga dhulka oo dhan u taliya .
Rumaystayaasha qaar joojin at Iidda Kormaridda kula
badbaadada . Qaar kale waxay on tegi waayo aragnimadii
Bentakostiga . Weli more jira , waxaa jira galo ah oo galaan
dalkii , sameynayaa in an ee boqortooyada Ilaah dhulka ku.
Ana, waa wakhti aan dhaxalka u ballan u qaadato, sidaynu
taliskiisa, iyo xoog ah horumarinta boqortooyada Ilaah
dhulka ku.

BOQORRADA IYO WADAADA WELIGOOD

Allabaryo Ruux ahaaneed

Jirkeena
Rooma12:1 Haddaba waxaan idinka baryayaa ,
walaalayaalow , by Ilaah naxariistiisa , thast aad soo
bandhigtid meydadkiinnu ay allabari nool , oo quduus
ah , mid Ilaah aqbali karo , taas oo ah adeeg macquul
ah oo aad.

Siinteena
Filiboys. 4:18 waxaan oo dhan oo ha idiin badiyo ,
waxaa iga buuxa , isagoo Ebafroditos ka helay
waxyaalihii lagu adiga kaa soo diray , inay caraf
udgoon macaan urayo , allabari la aqbali karo , Ilaah
ka farxiyey.

Amaanta
Cibraaniyada 13:15; Sidaa darteed isaga by ha nagu
had iyo goorba allabariga ammaanta bixiyaan si ay
Ilaah , in uu yahay , midhaha dibnaha , mahad
magiciisa qirta.
Sabuurka 116:17; ayaan kuu soo bixin doonaa

87

allabarigii mahadnaqidda , Oo magaca Rabbiga ayaan

ku baryootami doonaa.

Gacma kor uqaadid

Sabuurka 141:2; Baryootankaygu ha noqdo idin hor
dhigay sida foox , kor u gacmahayga noqoto sida
allabariga fiidnimo.

Xaqnimada
Sabuurka . 4:5 bandhig ku sacrfices xaqnimada , iyo
dhig Rabbiga isku halleeya.

Raaxo
Sabuurka . 27:6 Oo haatan waxaa madaxayga laga
sarraysiin doonaa enmies aan kor ku igu wareegsan oo
dhan ; Sidaa daraaddeed waxaan ku bixin doonaa
allabari dhawaaq farxadeed oo uu taambuuggii ; Waan
u gabyi doonaa , haa tahay , waan u gabyi doonaa
prasies inay Rabbiga .

Ruuxa ku jajaba iyo Heart keena

Sabuurka . 51:17 The sacrifiecs Ilaah waa ruux ishoosaysiintiisa , jabtay ah iyo qalbi -hoosaysiintiisa kuwani , Ilaahow , adigu quudhsan maysid.
Wasaaraddu waxay boqorrada iyo wadaaddadii reer Axdiga
Hore muhiim u ah noo ah in la fahmo , sababtoo ah
rumaystayaasha oo dhan ayaa maanta lagu sameeyey
boqorro iyo wadaaddada .
Muujintii 1:5,6 iyo xagga Ciise Masiix oo ah
markhaatiga aaminka ah , iyo curadka kuwii dhintay ,
iyo amiirka weyn oo boqorradii dunidana hodan . Kii
ina jeclaa oo naga dembiyadayada in uu dhiiggiisa ku
maydheen , iyo waxa uu noo boqorro iyo wadaaddadii
si uu Ilaaha ah Aabbaha dhigay , isagaa ammaanta iyo
dowladnimadaba weligiis iyo weligiis . Aamiin .
Oo markii boqorkii - wadaaddadii , waxaanu haynaa hawlo
wasaaradda in ay qabtaan . Sida taariikhda boqorradii dalka
yihiin , waxaana ay ku noolaadaan dowladdiisa oo dhulka
this weyn , si qasab ah loo horumariyo boqortooyada Ilaah
dhulka ku this . Waxaan nahay in ay gutaan maamulka our
dib loo soo celiyo ruuxiga iyo hoos u soo jiidaan inay
qalcado xoog weyn nolosha dadka iyo dowladaha dunida
ah . Waxaan nahay boqor noqday sida boqorro oo nolosha.
88

Rooma 5:17 Waayo, haddii nin ka mid ah dembigiisa

aawadiis ay dhimasho ku talisay midkaas la mid ah ,
inta ka badan kuwa hela badnaanta nimcada iyo
hadiyadda xaqnimada boqor u ahaan doonaa nolosha
iyada oo ka mid ah , xagga Ciise Masiix .
Waxaan boqor u sida boqorro iyada oo markhaati ,
wacdinta dunida , iyo shaqada Kumaan our . Waxa uu na
siiyey quruumaha oo loogu talagalay aan dhaxalka u.
Sabuurka 111:6 uu ku dhawaaqay in ay dadkiisa
xooggii shuqulladiisa uu , uu iyaga siiyey quruumaha
dhaxalkoodii ahaa.
Markii Ciise ku soo laabtay dhulka this u dhigay
boqortooyadii , waxaanu boqor u ahaan doonaa isagii
dhulka la this for mid kun oo sano .
Muujintii 2:26,27 ah Oo kii guulaystaa , dhawra ,
shuqullada My ilaa iyo dhamaadka , isaga waxaan siin
doonaa xoog weyn quruumaha - wuxuu iyaga ku
xukumi doonaa ul bir ah ...
1 Korintos 6:2,3, Miyaadan Ogayn in quduusiinta
dunida u xukumi doonaa ? Oo haddaad dunida lagu
xukumi doonaa inaad by , waxaad tahay aan istaahilin
inay waxyaalaha yaryar xukumaan? Miyaadan Ogayn
in aanu xukumi doonaa malaa'igihiisa ? Intee ka sii
badan , wax ku saabsan nolosha?
Sida wadaaddadii , waxaanu haynaa hawlo sidii la rabay u
Wuxuu wakiilada aadanaha . Waxaan nahay in ay
allabariga ammaanta bixiyaan si ay had iyo goor Ilaah .
Waxaan nahay in ay Rabbiga u wasaaraha iyada oo naftiisa
huro . Waxaan nahay inuu noqdo Ilaah wakiilada
wadaadadu wuxuu u lumay dunida ah .
Wasaaraddu waxay wadaadadu ka mid ah wadaadnimadii
Laawi waa nooc ka mid ah our wasaaradda wadaadadu ka
Mu'min - wadaaddada maanta.
wadaadnimo Laawiyiinta
Marka reer binu Israa'iil ah ayaa dibadda Masar oo Ilaah
baa iyagii siiyey Law , Qabiilka reer Laawi oo ahaa kala
maqan baxay si ay wadaaddada. Waxaa jiray wadaaddo tiro
89

badan , laakiin waxaa jira mid ahaa oo kaliya wadaad sare

oo waqti . Nin oo intaasu waxay ahaayeen wadaaddadii ,
maxaa yeelay waxay ku dhasheen galay qoyska reer Laawi
. Waxay ahaayeen shaqsi ahaan ma loo doortay
wadaaddadii by Ilaah .
Wadaaddadii sare wakiil Ciise . Waxaan aadan haysan
meel bannaan inaad u tagto oo dharkiisii bay galeen ,
laakiin waxaa jira waxbarasho oo hodan ah in this item
kasta oo uu guntanaa .
Waxa uu ahaa wadaadkii sare ayaa ah kuwa ka tegey oo ku
Quduuskii Quduusyada on maalinta kafaaraggudka waa iyo
dhiigga allabariga ku rusheeyeen daboolna for dembiyadii
uu dadkii oo dhammu waxay soo . Qoraaga kitaabka
Cibraaniyada ayaa soo koobay time this noo .
Cibraaniyada 9:7 Laakiin galay qaybta labaad oo ahaa
wadaadka sare oo keliya ka tegey oo sanadkiiba hal
mar , ma aan lahayn dhiig , kaas oo uu ku sameeyey
nafsaddiisa, iyo dembiyadiinna aawadood dadka ka
go'an in aqoon la'aan lagu siiyo.
Laga soo bilaabo waqtiga Law la siiyay , farcamay reer
Laawina waxaa u doorteen inay noqon wadaaddada . Si
kastaba ha ahaatee , markuu Ciise yimid , wuxuu ahaa
descendent ah Haaruun . Wuxuu ahaa ee qabiilka reer
Laawi . Oo isagu wuxuu ahaa qabiilkii reer Yahuudah, Daa'uud , iyo waxa aan u sheegay in uu ahaa wadaad ka dib
markii amarka derejadii Malkisadaq . Waa maxay sababtu?
Wadaadnimadii Laawi ahaa wadaadnimo ah falalka - of
samaynayaan - shuqulladiisa . Waxa uu ahaa wadaadnimo
ah ragga fulinta hawlaha Sharciga . Qoraaga kitaabka
Cibraaniyada ayaa sheegay in ay ahaayeen " sharciga
amarkii jidhka . "
Cibraaniyada 7:16 ( Ciise ) Yaa ayaa yimid , oo aan sida
sharciga waafaqsan amarkii jidhka , laakiin sida ay
xoogga nolosha aan dhammaadka lahayn .
Erayga " jidhka oo " macnaheedu waa xagga jidhka - ku
meel gaar ah . Waxay ahaayeen wadaaddo muddo ku meel
gaar ah . Allabaryada ay usameeyay dembiyadii uu dadkii
la jiray , waayo, wakhtigii ku meel gaadh ah . Waxay lahaa
in la sameeyo mar kale iyo mar kale .

90

Kadib dalabkii Malkisadaq

Kumuu ahaa malkisadaq

Sheegidii ugu horraysay ee Malkisadaq oo ahaa in Genesis
14 .
Bilawgii 14:18-20 Markaas Malkisadaq oo ahaa
boqorkii Saalem baa keenay cunto iyo khamri;
wuxuuna ahaa wadaadkii Ilaaha ugu sarreeya. Wuuna
barakeeyey , wuxuu yiri: " ha barakeeyo Aabraam
Ilaaha ugu sarreeya , ee leh samada iyo dhulka ;
Ammaan waxaa leh Ilaaha ugu sarreeyow , ayaa
cadaawayaashiinna Yaa gacanta idiin geliyey . "
Markaasuu wuxuu ( Aabraam ) wuxuu isagii siiyey
meeltobnaadka ay dhammaan .
Malkisadaq oo ahaa boqorkii dalka iyo wadaad . Qoraaga
kitaabka Cibraaniyada waxa uu ka badan oo ku saabsan
shirka iyo kuwa Malkisadaq oo ahaa noo sheegaysaa .
Cibraaniyada 7:1-3 Waayo Malkisadaq oo this , oo
Saalem boqorka u ahaa, wadaadkii Ilaaha ugu sarreeya
, wuxuu la kulmay Ibraahim ka soo noqday layntii
boqorrada , wuuna u duceeyey , Oo Ibraahim wuxuu
isagii siiyey toban meelood oo meel oo dhan , marka
hore waxa loo tarjumay " Boqorka Xaqnimada , "
dabadeedna, Boqorka Saalem , oo macnihiisu yahay"
oo ahaa boqorkii dalka nabad , " aabbe ma lahayn,
hooyada , withoutgenealogy , isagoo midna lahayn
bilowga maalmaha ama dhammaadka nolosha laakiin
loo ekaysiiyey Wiilka Ilaah , wadaad sii ahaanayaa .
Malkisadaq oo ahaa iyada oo aan aabbe , hooyo , ama in
abtiriskooda la ah , isagoo ma bilowga ama dhammaadka .
Sababtan badan dareemaan Malkisadaq oo ahaa Yexesqeel
a - muuqaalka ah ee Masiixa ee Axdiga Hore.

Sidee ayuu nin sare u, ahaa?

Weynaanta derejadii Malkisadaq waxaa lagu qiyaasaa
xaqiiqada ah in Abraham , dooratay Ilaah inuu yahay
aabbaha qoyska oo weyn , usu of ballankii Masiixa
imanaya , nin ka mid ahaa hanti wayn , isaga laga soo helay
barako . Iyo in Abraham , kulli wadaaddadii socda reer
91

Laawi helay wadaadnimadii waa weyn . Mar labaad ,

waxaanu tixraac qoraal Cibraaniyada .
Cibraaniyada 7:4-7 Haddaba ka fiirsada ninkanu siduu
u weynaa , kan xitaa Ibraahim oo awowga siiyey toban
meelood oo boolidii . Waxaa Eebe kuwa of ahaayeen
wiilashii Laawi , kuwaas oo heli shuqulka
wadaadnimada waxay haystaan amar ay u bixisaan
meeltobnaadyadiinna oo ay dadka ka heli sidii sharciga
, in uu yahay , laga bilaabo walaalahood , in kastoo ay
ka yimaadeen xanjaadka Ibraahim ; laakiin wuxuu ku
abtirsanin aan soo minguuriyey iyaga ka soo Ibraahim
ka qaatay meeltobnaadyo helay iyo barakeeyey kii
ballamada loo lahaa . Hadda ka baxsan waafaqayo oo
dhan yaruna u ah waxaa barakeeya kan ka wanaagsan .
Wax sii sheegidda ee Daauud
Daa,uud wax sii sheegeen oo ku saabsan wadaadnimada
derejadii Malkisadaq . Ogeysiiska , in wadaadkan ahaa
xagga Ilaah laga doortay - dhaarteen - iyo waxay ahayd
Adigu weligaaba wadaad baad .
Sabuurrada 110:4 Rabbiga ku dhaartay, iyo Bacaad
oo," Waxaad Adigu weligaaba wadaad baad jireen si
waafaqsan derejadii Malkisadaq . "
Xaqiijiyay in Cibraaniyada
Wax sii sheegidda waxaa xaqiijiyay qoraaga kitaabka
Cibraaniyada ah.
Cibraaniyada 5:6-10 Sida uu sidoo kale sheegay in meel
kale : " Waxa aad Adigu weligaaba wadaad baad jireen
si waafaqsan derejadii Malkisadaq " ; Yaa , ee
maalmihii jidhkiisa , marka hore wuxuu u bixiyeen
salaadda iyo baryootan, oohin iyo ilmo kulul oo isaga si
kan kara inuu isaga dhimasho ka badbaadiyo , iyo la
maqlay sababta oo ah isaga oo cibaado iyo cabsi , In
kastuu wiil ahaa , weliba wuxuu wuxuu addeecid ku
bartay waxyaalihii uu ku xanuunsaday .
Oo goortay kaamil ah , wuxuu noqday qoraaga
badbaadada weligeed ah inay ku addeeca isaga oo dhan
, Ilaah ugu yeedho Wadaadka Sare ee " si waafaqsan
derejadii Malkisadaq . "

92

Bedelida wadaadnimo iyo Sharciga

Markii Ciise dhintay oo ahaa soobixin , hawlaha
wadaadnimadii Laawi waxay ahaayeen kuwo dhameystiran
. Allabariga oo uu sameeyey wuxuu ahaa dhamaystiran .
Ma sii jiri jiray wax kasta oo u baahan for jirtay
wadaadnimadii Laawi, ama for allabaryada ay u dhigay .
Cibraaniyada 7:11,12 Sidaas darteed , haddii
kaamilnimo ku jirtay wadaadnimadii Laawi, (waayo,
waxay ka yar tahay dadka u heshay sharciga), maxaa
weli loogu baahnaa ahaa in wadaad kale waa in la kici
jireen si waafaqsan derejadii Malkisadaq , oo aan lagu
magacaabin sida ay ku si derejadii Haaruun? Waayo,
wadaadnimada markii la beddelo , lama huraan ah
waxaa sidoo kale waa isbedel sharciga .
Laakiin wadaadnimada ka dib markii amarka derejadii
Malkisadaq waa weligeed ah . Allabari waa weligeed ah .
Cibraaniyada 7:24-27 Laakiin wuxuu , waayo, weligiis
buu sii socoto , waxay leedahay haystaa
wadaadnimadiisa aan beddelmi karin . Sidaa darteed
wuxuu sidoo kale waxa uu awoodaa in uu badbaadiyo
kuwa ugu shishaysa oo yimid Ilaah xaggiisa , tan iyo
markii uu weligii ku nool yahay si uu ugu duceeyo iyaga
. Waayo, wadaad sare ee a habboonaa, waayo , waa kii
quduus ah , aan dhib lahayn , ka soocan , oo kala
duwan oo dembilayaasha , oo waxa uu noqday oo
samooyinka laga sarraysiiyey ; Yaa aan u baahnayn
maalin kasta , sida wadaaddadii sare , ilaa allabaryo
ugu bixiyaan , kolka hore dembiyadiisa aawadood
kuwiisii dabadeedna kuwa dadka , waayo tan mar
keliya ayuu sameeyey oo dhan marka wuxuu u bixiyeen
wuxuu naftiisa .
Wadaadada Maanta
Wadaaddadii of the muddo Axdiga hore ahaayeen hooskii
Wadaadka dhabta ah . Ciise gebi ahaanba rumoobay
wadaadnimada . Ma jirto baahi , waayo, wadaaddadu si
allabaryada , ama in ay tagaan Ilaah inoo ah maanta .
In kitaabka Muujintii , aan ogaanno in aynu yihiin boqorro
iyo wadaaddada . Waxaan nahay allabaryo ugu bixiyaan
Ruuxa . Waxaan nahay inuu u taliyo oo boqor leh Masiixa.
93

Muujintii 1:6 Markaasaa ayaa noo boqorro iyo

wadaaddadii si uu Ilaaha ah Aabbaha dhigay , isagaa
ammaanta iyo dowladnimadaba weligiis iyo weligiis .
Aamiin .
Muujintii 17:14 " Kuwan waxaa dagaal kula Wanka ka
dhigi doonaa , oo Wankuna wuu ka adkaan doonaa ,
waayo , isagu waa Sayidka sayidyada iyo Boqorka
boqorrada ; iyo in kuwa isaga la jira waa la yiraahdo ,
dooratay , oo aaminka ahu . "
Ciise waa Rabbi ka , iyo rumaystayaashu waa saraakiishu .
Ciise Boqorka , iyo rumaystayaashu waa boqorrada .
Fiiro gaar ah: Wixii waxbarasho dheeraad ah oo ku saabsan
taambuugga , wadaadnimo , qurbaanno iyo wadaaddadii , waxaanu ku
talinaynaa mahadinta nolosha , by Alex W. Ness .

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Tax toddobada oo diyaafadaha, oo reer binu Israa'iil .

2 . Sharaxaad ka bixi muhiimadda ee Ciidda turumbooyin .

3 . Waa maxay hawlaha our sida boqorro iyo wadaaddadii maanta?

94

Casharka Todobaad

Hogaamiya yaashii axida hore

Axdiga Hore wuxuu ka dheregsan yahay saddex geesood
ah - rag iyo dumar waa in aynu ognahay iyo ku daydo .
Waxba qaadan kartaa meesha ee reading account Kitaabka
Quduuska ah ee noloshooda .
Sida aan ku akhriyo xisaabaadka ee nolosha geesiyaal
axdiga hore , waa in aan ku weydiino nafteena , " Maxaa ka
dhigay noloshooda ka duwan kuwa hareerahooda ? Maxaa
ila habboon inaan u bartaan iyaga ka timid? " Maxaa ayay
yeeleen waa muhiim , laakiin waxaa laga yaabaa in aynu
wax badan ka baran karno cidda ay ahaayeen .
Qoraaga rumaysad" qoraaga kitaabka Cibraaniyada waxa
uu ina siinayaa cajiib ah " kitaabkii duudduubnaa - call " oo
ah geesiyaal Cibraaniyada 11 In ka badan iyo inaad mar
kale ayuu ereyadan:
Cibraaniyada 11:32-34 Oo maxaan kale oo idhaahdaa ?
Waayo, wakhtigu waa baajin ii sheegi lahaa Gidcoon ,
iyo Baaraaq intuu iyo Samsoon , iyo Yeftaah, iyo sidoo
kale Daa'uud iyo Samuu'eel iyo nebiyadii oo : Kuwo
maa Rumaysad
- Adkaadeen boqortooyooyin ,
- Xaqnimada shaqeeyay ,
- Ballamihii ka heli ,
- Joojiyey oo afafka libaaxyada ku ,
- Demin doono colaadda dabka ,
- Baxsaday laayeen seef ku ,
- Out of itaaldarradii kaga xoogaysteen ,
- Noqday oo xoog leh oo dagaal ,
- U jeestay duulimaadka ku duulno oo colalkii
shisheeyaha .
Cuntadani waxaa uu caan ku ahaa nolosha geesi kasta Bible
ahaa iimaan . Waxay ahaayeen rag iyo haween caadi ah oo
la filayo caadiga ah . Waxay u kacay kor ku xusan casilaan,
iyo noolaa by iimaan .

95

ENOOG OOLA,SOCDAY ILAAH

Raad raac : Bilowgii 4:17,18 ; 5:19-25 ; Yuudas 1:14

Marna ha dhiman!

Enoogna wuxuu jiray 365 sano ee muddada daadka hortiisa

. Wuxuu ku noolaa inta lagu guda jiro waqti marka uu
aadanaha ahaa qalloocan ayay u keeneen xukunka Ilaah uu
hoos u naftooda iyo dhulka ee daadka on . Oo weliba ,
Enooga" ku socday Ilaah."
Ayadoo:

Markeliya ilaah

Bilawgii 5:24 Enoogna wuxuu la socday Ilaah; oo isagu ma uu

ahaa, waayo, Ilaah baa qaatay isagii.
Enoch ma dhiman ! Wuxuu ahaa ku dul socda dhulka this ka
dibna ninkii iska tegey . Qoraaga kitaabka Cibraaniyada
waxa uu inoo sheegayaa in this dhacay oo rumaysadka .
Cibraaniyada 11:5 a Enoog rumaysad baa turjumay si
uu sameeyay uusan dhimasho u arag , isla markaana
aan laga helay , maxaa yeelay , Ilaah
Sida laga soo xigtay Kitaabka Quduuska ah , waxaa jiray
nin oo kaliya labo - Enoch iyo Eliyaas - aan dhimanna .

Wax sii sheegida enoogan

In kitaabka Yuudas , waxa aan la siin wax sii sheegidda oo
Enoch oo weli waa in la fuliyo . Waxa xiise leh in
sheegidda oo kaliya la siiyay by Enoch ku dhawaaqay
Imaatinka Labaad ee Masiixa .
Yuudas 1:14 Haddaba Enoch , toddobaad oo Aadan ,
wax sii sheegeen oo ku saabsan nimankaasu waxay
sidoo kale , oo wuxuu ku yidhi , " Bal eeg , Rabbigu
wuxuu la iman tobanka kun oo quduuska uu "

96

NUUX-WUXUU DHISAY DOONTA

Raad raac : Bilowgii 5:29; 6-9

120 Sano iimaan& Daacadnimo

Sida uu ku dhisay doontii, Nuux ku socday rumaysad iyo
addeecid 120 sano inta lagu jiro waqtiga kuwa sharka leh
ugu wajiga dhulka . Kitaabku waxa uu inoo sheegayaa in
qof kasta oo dhulka wuu kharribnaa .
Ayadoo:

Adkaysi
Midna ilaah

Bilawgii 6:5 Markaasaa Rabbigu wuxuu arkay in dadka sharkiisu

nin ku badan yahay dhulka, iyo in talogalkii kasta oo fikirrada
qalbigiisu ay shar keliya had iyo goor.
Inkasta oo Nuux ahaa hareereeyeen xumaantanu , waxaan ka akhrin ,

Tabar:
Sarkhaan nimo

Bilawgii 6:9 b Nuux wuxuu ahaa nin oo kaliya, kaamil jiilalka uu.
Nuux ku socday Ilaah.
Nuux ku socday sidaas ula Ilaah , in Ilaah isaga ku siin kara qorshaha
maxaa yeelay, sanduuqii taasoo badbaadada si qoyskiisa u keeni doono
, iyo in ay xayawaanka ku .
Nuuxna wuxuu jiray qofka dhab ah . Oo wuxuu lahaa inuu
ku soconnaa rumaysadka oo keliya sida aanu la sameeyo .
Year sannad ka dib , loogu talagalay in ka badan
toddobaatan sano , oo uu ka shaqeeyay dhismaha dhismaha
la yaab leh , taasoo uu rumaysan yahay sabeyn lahaa marka
daad weyn yimid dunida oo dhan ku daboolaya . Aan
weligeed ninna arkin doon , iyo waxay u badan tahay mid
aan weligeed ninna arkin roobka . Sida ay dadka ku
wareegsan waa in ay leeyihiin ku qosleen oo waxay isagii u
qososhay . Waxa ay leeyihiin waa in anigana waxaa oo uu
ka soo baxay oo uu maanka .
Nuux ayaa tusaale u ah qof garanaya uu Ilaah ka maqlay ,
oo in kasta oo cadaadis dhan iyo is fahan la'aan , sii waddaa
in ay rumaysan tahay wixii Ilaah yidhi . Nuux ayaa tusaale
u ah iimaan joogto ah .
Noloshiisu waa la garaysan qoraaga kitaabka Cibraaniyada
ah by .
Cibraaniyada 11:7 Rumaysad Nuux , lagu Ilaahna uga
digay waxyaalo aan weli la arkin , guurtay leh innagoo
97

cibaado iyo cabsi , ku diyaariyey doonni for badbaaddo

dadka gurigiisa , by , kuwaas oo dunida u xukumay oo
ku noqday mid dhaxla xaqnimada kaas oo siday yihiin
iimaanka .

IBRAAHIM-WUXUU AHAA XAAJI RUUXI AH

Raad raac : bilawgii 12-25:10
Fiiro gaar ah: Ilaah magaca Aabraam Ibraahim bedelay markii uu
ahaa 99 sano jir . Wixii xog la , aan u isticmaalayaan magaca Ibraahim .

Saaxiibkii Ilaah - Aabaha qowmiyadaha

Buugaagta ayaa laga qoray oo ku saabsan nolosha
Ibraahim. Iimaan iyo addeecid marayo sano ee wareega
yihiin oo aan isku midka ah . Waxaan waxaa loo ogol
yahay in ay si dhow ula wadaagaan in uu ka faantaa sidoo
kale lagu guulaysan waayay inuu . Ibraahim aad u aadanaha
ahaa , iyo weli wuxuu ahaa xagga Ilaah laga doortay in uu
noqdo aabbihii ayaa quruumo badan .
Qoraaga kitaabka Cibraaniyada ayaa ku soo koobaysaa uu
noloshiisa hadalladan :
Iyadoo:

Daacadnimo
martigelinta
Ogaa Siyaabaha Ilaah
Interceeded for Kuwo kale
deeqsinimada
Tabar :
Ha cabsanina ( dhimashada , maxaa
yeelay
Saarah quruxdiisa )

Cibraaniyada 11:8-11 By Ibraahim rumaysadkiisa intii

addeecday oo isagu markii loo yaqaan in ay u baxaan
inay la taasoo ah meesha ayuu dabadeed heli lahaa sida
dhaxal . Markaasuu baxay oo , ma uu garanaynin
meeshuu u socday .
Rumaysad buu ku degganaa dhulkii uu ballanqaaday
sidii waddan shisheeye , oo teendhooyin degi jiray
Isxaaq iyo Yacquub oo la dhaxlay isaga of isku ballan ;
waayo, wuxuu sugayay taasoo ah magaaladii uu
leeyahay aasaaska , oo kan dhisay oo sameeyey uu Ilaah
yahay.
Rumaysad Saarah qudheedu waxa kale oo xoog ay ku
uuraysato helay , iyo dhashay cunug marka waxay
ahayd ee la soo dhaafay da'da , sababta oo ah waxay
isaga xukumi ku aamin ah kii u ballanqaaday.
Waxaan marar badan ka maqli of rumaysadkii Ibraahim ,
laakiin waxa wanaagsan waa in loo fiirsado qoraaga

98

kitaabka Cibraaniyada ayaa sidoo kale carrabaabay

iimaanka of Sarah .
Iyada oo kitaabka nebi Isayos , Ilaah wuxuu inoo sheegayaa
in Ibraahim uu saaxiib ahaa .
Ishaciah 41:8 Laakiin aad , reer binu Israa'iil oo , ay
yihiin My anoo addoonkaaga ah , Yacquub, kii aan
doortay , Faracii saaxiib Ibraahim.
Ilaah ugu yeedho
Kitaabku waxa uu inoo sheegayaa waxba ku saabsan
nolosha Ibraahim , marka laga reebo inuu sidii abtiriskoodii
ahaa , ilaa da'da toddobaatan markii Ilaah kula hadlay
isaga, dalkii Ur oo loo yeedhay baxay dalka in .
Bilawgii 12:1-3 Oo Rabbigu wuxuu Aabraam ku yidhi:
" Get out of your dalka, laga soo Qaraabada iyo reerka
aabbahaa, si dalka aan ku tusi doona. Ayaan aad
quruun weyn samayn doono; Waan idin barakayn
doonaa oo samayn magacaaga weyn ; waxaad noqon
doontaan barako . Waxaan u barakayn doonaa kuwa
idin barakayn , oo waxaan isaga yaa idin caaya habaari
doonaa ; iyo in aad ee dhammu ku barakoobi doonaan
qolooyinka dhulka ku . "
Ballankii Ilaah ee Ibraahim wuxuu ahaa saddex - laab .

wuxuu isaga siin doono dal lahaa .

lahaa wuxuu yahay aabbaha quruun weyn .

isaga Iyadoo , dhammaan qoysaska ay dhulka oo
ku barakoobi doono .
Sida yaab ballamihii waa in ay leeyihiin u muuqday , iyagu
ma ay siin gaarka kasta . Ibraahim lahaa doorasho ah .
Wuxuu Ilaah rumaysan kari waayeen , ka tago wax kasta
oo uu ogaa , iyo guurto aag la'aan iyo iska socod oo
iimaanka , ama uu sii joogi karin , halkaas oo uu ka ahaa .
Wuxuu jawaab u ahaa addeecitaanka iyo iimaan .
Bilawgii 12:4a, Markaasaa Aabraam a tageen sidii
Rabbigu kala hadlay isaga ...
Ilaah ma sheegi Ibraahim, ka hor inta uu ka soo baxay Uur
tii, in uu u socday isaga dhulka gaar ah siin. Halkii , oo
ahaa baahan yahay ayuu si rumaysad ugu socdaa , safraya
dalka reer Kancaan marayo , socoto meeshaad sida reer
miyi ah .

99

Si joogto ah Ilaah baa isaga barakeeyey iyo isagii siiyeen

hanti weyn , laakiin isagu wiil ma uu - dhaxla lahayn . Ugu
dambeyntii , lix iyo toban sano Ilaah ka dib u ballan qaaday
ayuu lahaa inuu aabbe u quruun weyn , iyada oo Haagaar
buu isna wuxuu lahaa wiil, Ismaaciil .
Dadkan oo dhan Carabi yihiin farcankii Ismaaciil . Laakiin
Ismaaciil ma ahaa wiilka ugu ballan qaaday , kaas oo
quruumaha oo dhan ee dhulka noqon lahayd ammaanta leh.
Dhalashadii Isxaaq
Saddex iyo toban sano oo kale u gudbin , ka dibna Ilaah
cusboonaadey yabooha Ibraahim.
Bilawgii 17:1,4 - 6 Marka Aabraamna wuxuu jiray
sagaal iyo sagaashan sannadood jiray, ayaa Rabbigu u
muuqday Aabraam ku tidhi isaga, "Waxaan ahay
Ilaaha Qaadirka Ilaah; Me ka hor socon iyo ceeb
laaado. Sida Me for , oo bal eeg , axdigaygii waa kula
jiraa , oo waa inaad aabbe quruumo badan noqon . No
dheer magacaaga waxaa loogu yeedhi doonaa Aabraam,
laakiinse magacaagu wuxuu noqon doonaa Ibraahim;
waayo, waxaan kaa dhigay aabbe quruumo badan .
Waxaan ka dhigi doonaa in aad iyo aad u barwaaqo ah
; oo waxaan ka dhigi doonaa quruumaha aad ee , iyo
boqorrada dalka aad ka timi doonaan. "
Bilawgii 21:5, Haddaba Ibraahim wuxuu jiray boqol
sannadood, markii wiilkiisii Isxaaq u dhashay isaga.
Magaca , Ibraahim , macnaheedu waa aabaha of dad faro
badan .
Oo allabarigii
Ibraahim sii waday inuu Ilaah u rumaysan oo aanay u
adeegi jiray soddon sannadood , waayo Isxaaq la dhashay .
Laakiin markaas markii Isxaaq weli wuxuu ahaa nin
dhalinyaro ah , Ilaah la hadlay Ibraahim mar kale .
Taariikhyahanka The Jewish , Josephus , oo joojisey da'da
Isxaaq at ah oo ku saabsan shan iyo labaatan .
Bilawgii 22:1,2 Haddaba waxaa dhacay waxyaalahaas
in Ilaah tijaabiyey Ibraahim ka dib, oo waxay ku
yidhaahdeen, " Ibraahim! " Markaasuu wuxuu ku
yidhi , " Halkan waxa aan ahay . "

100

Markaasuu wuxuu ku yidhi, " hadda wiilkaaga, waa

kaa wiilkaagii kaliya Isxaaq , kan aad jeceshahay
qaado, iyo la tagtaan dalka Moriyaah; , oo halkaas
isaga sida qurbaanka la gubo ku saabsan mid ka mid ah
buuraha kaas oo aan kuu sheegi doono . "
Waa adag tahay in la xataa bilaabaan inay fahmaan sida
Abraham waa dareentay . Ilaah ... saaxiibkii ... ka dib
markii sugaya oo dhan sano kuwa wiilka ballan qaaday ...
isaga oo aan dilnee ... Ilaah haatan sheegay in allabari
Isxaaq ?

Iimaan iyo Daacadnimo

Maxay ahayd jawaab Ibraahim ? Weli addeecitaan iyo
rumaysad .
Bilawgii 22:3 Sidaas Ibraahimna aroortii kacay oo
dameertiisii kooraystay, oo wuxuu kaxaystay laba ka
mid ah dhallinyaradiisii, isaga oo leh, iyo wiilkiisii
Isxaaq; iyo ayuu qoryihii allabariga la gubo, iyo kacay
oo u tegey meeshii Ilaah isaga u sheegay.
Waxaan arki rumaysadkiisa marka aan akhriyo waxa uu ku
yidhi raggii dhallinyarada ah sida iyaga oo .
Bilawgii 22:4,5; Markaas on Maalintii saddexaad ayuu
Ibraahim indhihiisa kor u taagay oo wuxuu arkay
meeshii oo ka fog. Oo Ibraahimna wuxuu raggiisii
dhallinyarada ah , " halkan dameerka la jooga, ; yarka
ku anna waan tegayaa iyo xaggaas iyo cibaadada , iyo
waxaan aad u soo laaban doonaa . "
Waxaan ku soo noqon doonaan in aad . Ibraahim socday si
allabarigii Ilaah loo baahan yahay ; laakiin weli wuxuu
ogaa Ilaah isaga u siiyey wiilkanna; ballan qaaday , iyo in
uu u socday inuu yahay aabbaha quruumo badan .
Rumaysadkiisa Waxaan maqli markii ayuu u jawaabay
Isxaaq .
Bilawgii 22:8a; Ibraahimna wuxuu yidhi, "Wiilkeyga,
Ilaah wuxuu bixin doonaa naftiisa wanka qurbaanka la
gubo. "
At daqiiqadda ugu dambaysa , Ilaah wuxuu sameeyey wax
bixiyaan allabari bedel ku.
101

Bilawgii 22:11-13 Laakiin malaa'igtii Rabbiga ayaa u

yeedhay oo ka yimid xagga samada oo yidhi,"
Ibraahim, Ibraahim!"
Oo wuxuu ku yidhi , " Halkan waxa aan ahay . "
Markaasuu wuxuu ku yidhi , " Gacantaada ha dul
yarkii , ama wax kastaad samaysaan isaga ; waayo ,
hadda waan garanayaa inaad Ilaah ka cabsatid , maxaa
yeelay, aad aadan lexejeclaysan wiilkaaga , wiilkaaga
keligiis ah , Me ka soo . "
Markaasuu Ibraahim indhihiisa kor u taagay oo wax
fiiriyey , oo waxaa isagii dabadiisa ku arkay wan kayn
ah oo geesaha . Sidaas Markaasaa Ibraahim tegey oo
wankii soo kaxeeyey , oo u bixiyey allabari guban
meeshii wiilkiisa .
In allabari, waxaan waxaa la siiyaa sawir cajiib ah Ilaaha
Aabbaha ah siinaya Wiilkiisa sida allabarigii dunida oo
dhan . Haddii aan tegey oo wuxuu galay waxbarasho ah
juqraafi , waxaan arki lahaa in ay tahay mid aad u macquul
ah in allabarigii wanka badalka ah waxaa laga dhigay meel
ka mid ah Ciise iskutallaabta lagu qodbo lahaa boqolaal
sano ka dib .

YACQUUB-ADEEGE ILAA BOQOR

Raad raac: bilawgii 25:21-49:33

Laga soo bilaabo yacob inuu reer binu Israa'iil

Nolosha Yacquub waa mid ka mid ah farqiga . Oo
magiciisuna wuxuu macnaheedu yahay supplanter , oo uu
naftiisa bilaabay baxay sida kaliya in . Oo weliba Ilaah
wuxuu ku yidhi , " Yacquub waan jeclaaday . "
Ayadoo:
Ogaa siyaabaha ilaahay
Tababar:
Khayaamo leh

Sheekadiisa waa mid ka mid ah rag iyo dumar isku dayaya inuu
sameeyo qorshe Ilaah dhici . Waa sheeko dadka isku dayaya in ay
ka shaqeeyaan jidhka waxa Ilaah u shaqayn lahaa ku jirta ruuxa, .
Waxaa kale oo tusaale cajiib ah oo awood bedelitaanka nolosha
Ilaah ku garanayay .
Ka hor inta ku mataano Ceesaw iyo Yacquub ku dhashay , Ilaah
wuu la hadlay iyagii ku saabsan .

102

Bilawgii 25:23 Oo Rabbigu wuxuu iyada ku yidhi:"

Laba quruumood baa umuli, laba dad oo kala duwan
ka soo jirkaaga; labada dad midkood baa ka xoog
badnaan doona kii kale, iyo ka weyn wuxuu u adeegi
doonaa kan ka yar. "
Ilaah wuxuu yidhi, " The ka weyn wuxuu u adeegi doonaa
kan ka yar , " laakiin in Bilawgii 25 , aanu arki Jacob sida
la aaminsiiyey Ceesaw in la siiyo ilaa curadnimadiisii kala
for mid cuntada . In Bilawgii 27 , akhrino sheekada sida
Rebeqah iyo Yacquub ku dhagreen xado barako
curadnimada waxaa ka soo Ceesaw , wiilka wayn . Jacob
metalay iyo khiyaanada , been u sheegay aabbihiis , iyo
xataa loo isticmaalo magaca Rabbiga ee beenta uu . Waxa
uu helay barakada loogu tala galay Ceesaw , laakiin
markaas , in cabsi naftiisa , ee uu lahaa in ay ka cararaan .
Aragtidii Beytel
Xataa sida Jacob cararay cadho walaalkiis ka soo , aragti
Beytel ayuu lahaa .
Bilawgii 28:12-15; Markaas oo uu ku riyooday, oo bal
eeg, sallaan la aasaasay on dhulka, iyo sare samada
gaadhay; oo halkaasay ku malaa'igaha Ilaah oo kor ugu
ahaayeen iyo soo degaya.
Oo bal eeg , Rabbigu wuxuu u koraysaa istaagay oo ku
yidhi : " Waxaan ahay aabbahaa iyo Ilaaha Isxaaq
Rabbiga ah Ilaaha Ibraahim ; oo dalkii oo aad
doonayso inaad been ka waxaan siin doonaa adiga iyo
farcankaaga si . Sidoo kale farcamay aad noqon doonaa
sida ciidda dhulka ; Haddii aad waddan kale ku fidin
doonaa si galbeed iyo bari ee , si waqooyiga iyo
koonfurta; iyo in aad ee iyo in aad farcankaagay ku
barakoobi doonaan dhammaan qoysaska ay dhulka oo .
Bal eeg , Anigu waan idinla joogaa kugu hayn doonaa,
meel kasta oo aad tag , iyo xagga dambe dalkan idinka
soo bixin doonaa ; waayo, ma aanan aad ka tagto
doonaa ilaa aan sameeyo wixii aan kugula hadlay in
ay."
Ilaah cusboonaadey ballanqaaday ayaa wuxuu siiyey
Ibraahim wuxuu Yacquub ku . Masiixa wuxuu ku soo duuli
lahaa iyada oo yacquub.
Bilawgii 28:20 Markaasaa Yacquub ku dhigay nidar, oo
wuxuu ku yidhi , " Haddii Ilaah ila joogi doontaa , oo
igu hayn in habkan in aan tegayo , iyo wax uu cuno iyo
dhar u geliyo , i sii , si aan u soo noqo si aan guriga
aabbahaa oo nabad ku , ka dibna Rabbigu wuxuu
103

noqon doonaa Ilaahayga . Markaasaa dhagax this ah oo

aan qotomiyey sidii tiir u noqon doonaa guriga Ilaah ,
iyo in Waxaad i siin oo dhan sida xaqiiqada ah waxaan
siin doonaa adhigiinna toban meelood a in aad . "
Khiyaaneeyey ku dhagris
Nolosha Yacquub ma filaan ah ku qumman . Waxa uu
aabbihiis khiyaaneeyey , oo haatanna wuxuu la
khiyaameeyay by Laabaan , kuwaas oo uu soddog u noqon
lahaa . Wuxuu ku heshiiyey in ay ka shaqeeyaan toddoba
sannadood buu u shaqaynayay Raaxeel aawadeed inay
naagtiisii u noqoto , laakiin Laabaan iyo Lee'ah, iyo
Raaxeel walaasheed , isaga khiyaanayn, oo isna wuxuu
lahaa inay ka shaqeeyaan todoba sano oo kale si ay ugu
bixiyaan Rachel .
Ugu dambeyntii , ka dib markii Jacob la joogi Laabaan for
labaatan sano qasan , taas oo wuxuu Laabaan ku joogto ah
ka faa'idaysteen isaga of , Ilaah isaga u sheegay inuu ku
laabto dalkiisii ku .
Bilawgii 31:13; Anigu waxaan ahay Ilaaha Beytel,
meeshii aad tiirka ku subagtay, iyo meesha aad ku
dhigay nidarka iigu. Haddaba kac , ka bax ah oo
dalkan, iyo soo celi dalkii aad qaraabadiinna.
Yacquub addeecay Ilaah , laakiin wuxuu weli ka baqay
walaalkiis Ceesaw ; Oo goortuu maqlay waa Ceesaw oo
ahaa habka inaad la kulantid isaga oo leh afar - boqol oo
nin , ayuu bilaabay tukanayay ! Wuxuu Ilaah xasuusiyaa
ballanqaadkiisa isaga . Waxa uu ku tukaday loogu talagalay
badbaadinta, naago iyo caruur oo uu dhalay .
La kulankii Fenii'eel
Sida uu ku sii socday si ay u tukadaan at bixiyey Fenii'eel ,
Jacob lahaa kulan shaqsi ahaaneed oo Ilaah . Magiciisu oo
uu naftiisa la badalay .

104

Ma la ogolaan karo in ay
halgan kula Ilaah?
Haa , haddii loo sameeyo in iimaan
qaba dhiirigalinta ku habboon
Tusaaleyaal:
Ibraahim

Sodom iyo Gomora la dagaallamay

Ilaah
yacquub
Yacquub

waayo barako la dagaallamay Ilaah

Muuse

waayo reer binu Israa'iil la

dagaallamay Ilaah

Bilawgii 32:24-30 Markaasuu Yacquub keligiis tegey,

iyo nin baana la legdamayay isaga ilaa markii waagu
beryayay. Haddaba markuu arkay inuu inuusan ka
adkaanayn isaga ka gees ah , wuxuu taabtay godka uu
hip ; iyo godka of hip Yacquub oo ahaa baxay wadajir
ah sida intuu la legdamayay isagii . Markaasuu wuxuu
ku yidhi , " I sii daa , maxaa yeelay, maalinta . "
Laakiin wuxuu ku yidhi , "Ma ogolaan doonaa inaad u
tagto ii haddii aan idin barakayn ! "
Sidaas wuxuu ku yidhi isagii , " Waa maxay
magacaagu? " Markaasuu wuxuu ku yidhi , " Jacob . "
Markaasuu wuxuu ku yidhi , " Magacaaga hadda ka
odhan doono Yacquub , waase Israa'iil; waayo, waxaad
la dagaallamay , Ilaah iyo dadba , oo waad iga adkaatay
."
Markaas Yacquubna wuu weyddiiyey , oo wuxuu ku
yidhi , " ii sheeg magacaaga , waan ku baryayaaye, . "
Markaasuu wuxuu ku yidhi , " Maxay tahay in aad
weydiiso My name ?" Iyo Halkaasuuna ku barakeeyey .
Markaasaa Yacquub ku loo yaqaan magaca bixiyey
Fenii'eel meesha : " Waayo, waxaan aragnay Ilaah fool
ka fool ah , iyo noloshayda waa la ilaaliyay . "
Yacquub, supplanter ah, waxa ay noqotay dalka Israa'iil,
Soldier Ilaah . Farcankiisa ka ahaayeen loo yaqaan reer
binu Israa'iil , ama reer binu Israa'iil . Waxaa iyaga weli loo
yaqaano magaca ah in.

YUUSUF-WUXUU AHAA BADBADIYAHA QOWMIYADA

Raad raac: Bilowgii 37-50

Laga soo bilaabo Anigaa iska leh taajirnimo si

Warbixin sanadeedkan ka - Laba jeer
Laga soo bilaabo account Kitaabka Quduuska ah ee
nolosha Yuusuf , isaga oo carruurnimada u muuqday
ntreprenourship . Markaasaa aabbihiis , Jacob , waxay
ahayd mid aad u qani ah iyo Yuusufna wuxuu ahaa wiil uu
jecel yahay . Sida ilmo , Joseph xataa Ilaah ka maqlay in
riyooyin gaar ah.

105

iyadoo :
wadnaha dambidhaafe
Creative , maanka abaabulan
Shaqsiyadda Pleasant
Wadnaha addoonkiinna
Tababar:

Sharaf - Kaafiruun riyooyin si

qoyskiisa

Riyooyin Kuwaas , xaaladda uu nimcaysan leh aabbahood ,

iyo laga yaabee , oo kibir , isaga kasbaday nacayb ee
walaalihiis . Waxay tuureen yaamays ka dibna isaga iibiyey
addoonsiga .
Bilawgii 37:28 Markaas ganacsatada reer Midyaan oo ka
gudbay by; sidaas walaalo ah baanu Joseph ilaa iyo isaga
kor loo bixiyey godkii aan, iyo isaga reer Ismaaciil kaga
iibiyeen labaatan xabbadood oo lacag ah . Oo iyana waxay
ku Joseph qaaday in ay Masar .
In Masar , oo Yuusuf noqday kormeere ee Footiifar, , nin qani
ah ee guriga iyo alaabta . Waxa uu soo sara kacay in ay jago
ee sharafta addoon ahaan.
Laakiin markaas , Footiifar, xaaskiisii isku dayeen in ay
hesho isaga ku dembaabaan , iyada oo leh .
Bilawgii 39:7-9 Haddaba waxaa dhacay waxyaalahaas
in xaaskiisa sayidkiisa indhaha hiloow ku tuuray on
Yuusuf ka dib, oo waxay tidhi, " Kaalay ila jiifso."
Laakiinse wuu diiday oo wuxuu ku yidhi naagtii
sayidkiisa, "Bal eeg , anigu sayidkaygii ma garanayo
waxa ila jooga oo guriga , iyo waxa uu ka go'an wuxuu
haysto oo dhan si ay gacantayda . Waxaa jira hal jirin
weyn ee gurigan ka badan ayaan , mana ayaa wuxuu
wax iga celiyey igu laakiin aad ka soo , sababtoo ah
waxaad tahay xaaskiisa . Haddaba sidee baan u
xumaantanu u weyn , iyo dembiga ka gees ah Ilaah
samayn karaa? "
Maadaama Yuusuf ma lahaa waa la qalday , Footiifar,
xaaskiisii oo been ah isaga lagu eedeeyay iyo wuxuu
xabsiga loogu riday .
Bilawgii 39:19,20 Sidaas ahayd, ayuu sayidkiisii markay
maqleen erayadii xaaskiisa isagii la hadlay, oo wuxuu
ku yidhi, " Anoo addoonkaaga ah igu sameeyey hab this
ka dib, " in xanaaqii ka tegaaya. Markaasaa Yuusuf
sayidkiisii u ee isaga qaaday oo meel maxaabiista
boqorku waxay ahaayeen koobna oo wuxuu
geliyeyxabsigii ugu, Oo isna halkaasuu ku jiray xabsigii

106

Ilaah ma ka ha Yuusuf waxaa lagu

iibiyey adoonsi iyo xabsiga loogu
riday oo aan sabab lahayn ?
Marka Ilaah wuxuu leeyahay
qorshaha weyn nolosheenna ,
waxaa jira " muddooyinka
barashada " waa in aan loo
marayo tagaan . Ilaah waxa uu
lahaa in ay keenaan anshaxa geli
doonaan nolosha Yuusuf si uu u
qaadan kara ee masuuliyada
xukumi.

ugu .
Yuusuf ka baxay isagoo ahaa nimcaysan ahaanshaha addoon
ah sharfay . Haddaba , wuxuu ahaa maxbuus . Isaga oo
riyooyin hore waa in meel fog ayuu u muuqday . Waa in uu
wax ka yaabay, haddii Ilaah siiyey riyooyin kuwa isaga .
Calaamad ahaan , inuu arkay walaalihiis u jilba joogsadeen
isagii u soo dhaadhaceen , laakiin wuu la jiray addoon ah oo
xabsi ah . Wuxuu laga yaabaa in si fiican ayaa ka codsaday ,
" Ilaah , maxaa la iigu qaldan u qabato? "
Yuusuf , si kastaba ha ahaatee , ayaa sii waday in ay maqlaan
Ilaah ka yimid iyo fasiray riyooyinkayagii, dadka kale ee
xabsiga . Markaas Ilaah wuxuu Fircoon siiyey riyo , oo ninna
kama sheegi karay - mid ka mid Yuusuf marka laga reebo
lahayn . Wuxuu la keenay xabsiga ka iyo inuu Ilaah siiyey
fasirkooda . Iyadoo riyadii iyo fasirkeediiba of famine a
socda , Yuusuf noqday labaad si Fircoon .
Oo abaartuna waxay ka yimaadeen sidii Yuusuf saadaalin
iyo dadka qabiilooyinka reer badan oo u yimid Masar for
cuntada taasoo lagu soo kaydiyaa at nagu amartay, Yuusuf .
Markaasay Yuusuf walaalihiis u ahaayeen kuwii yimid . Oo
iyana waxay sameeyeen sujuuddaan isaga oo kaliya sida uu
ku riyooday .

Casharo la dhigto
Maxaan aanu ka bartaan nolosha Yuusuf?
Marka Ilaahayaga ahu na siinayo riyo ama aragtida , wuxuu
keeni doonaa waxa ay u gudbin . Mararka qaarkood , midna
arki mayno waqtiga Ilaah , iyo meelaha hore adag in
nolosheena waxaa laga yaabaa inuu ina beddelo si loo qof
Ilaah u isticmaali kartaa , iyo in ay na u guurto meeshii
Ilaah na u baahan yahay.
Yuusuf ayaa sidoo kale waxaa ku qoran tusaale cajiib ah oo
denbi dhaaf ka shaqeeya nolosha rumaystaha ah .
Nooca A Masiixa
Yuusuf waa nooca oo axdiga hore ah Masiixa.

wuxuu booskiisa of hanti ka tegey oo dhul ilaa meel
fog .

wuxuu u keenay badbaadinu ugu timid quruumaha.

wuxuu si xor ah u dhaafay walaalihiis.
Yuusuf garaysan uu marayo jirtay erayadaas oo dhan,
107

Bilawgii 50:19,20 Yuusuf iyagii ku yidhi, " Ha cabsanin,

waayo, aniga ayaa ah meesha uu Ilaah? Laakiinse
idinku , aad xumaan baad ila damacsanaydeen ; laakiin
Ilaah wuxuu damacsanaa wanaag , si ay u keentaa oo
ku saabsan sida ay maanta tahay , in ay dad badan
badbaadiyo . "

MUUSE-AYAA SAMATA BIXIYAAY ADOOMADA

Raad raac: Baxniintii - Sharciga Kunoqoshadiisa

40 Sano guri hayaha fircoon

Muuse waxa uu ku dhashay addoon ah , wuxuu geliyey
dambiil on webiga Nile by hooyadiis si uu naftiisa u
badbaadiyo , waana la helay by Fircoon gabadhiisii . Waxa
uu ka sara kacay sidii wiil Fircoon , laakiin markii uu yimid
wakhtigii , wuxuu aqoonsaday in dadkiisa la . Qoraaga
kitaabka Cibraaniyada waxa uu kani kuu sharraxaayo.
Cibraaniyada 11:24-27; Muuse markuu weynaaday
rumaysad ayuu noqday da'da , diiday in loogu yeedho
wiilkii gabadha Fircoon , silciyo si lala silciyo dadkii
Ilaah ka badan in ay ku farxi dhuusada dembiga ,
isagoo ku tirinaya cayda lagu caayo Masiixa ka weyn
yahay oo khasnadahayga ee Masar hodantinimada ;
waayo, wuxuu filanayay abaalgudka . Rumaysad buu
kaga tegey Masar isagoo aan ka cabsanayn boqorka
cadhadiisii ah; waayo ,
wuxuu u adkaystay sidii isaga la arko kan aan la arkin .

108

40 Sano ku qarsoonaa degaanka saxaraha ah

iyadoo:
qaboobaan
ogaanshaha wadada ilaah
Tababar:

Camal xun A keentay falalka sal

:
Kaloo dilay nin Masri
Jejebiyeen loox oo dhagax ah
Dhuftay dhagaxii weynaa oo mar
labaad

Muuse u carareen oo lamadegaanka iyo waxaa jira afartan

sanadood ee uu noloshiisa . Markaas Ilaah isaga u soo
muuqatay in kaynta gubanaysa iyo yeedhay si out of adoonsi
keeno dadkiisa.
Baxniintii 3:2, 4, 6,9,10 Oo malaa'igtii Rabbigu isaga u
soo muuqatay in dab ka ololayo ka soo geedka dhexdiisii
ah ee. Sidaas buu u eegay , oo bal eeg , duur dab baa ka
qaxmayay , laakiin baadiyaha ahaa ma . ... Haddaba
Rabbigu goortuu arkay inuu ku soo leexday inuu eego ,
Ilaah wuxuu u yeedhay isaga ka soo geedka dhexdiisii iyo
yiri , " Muuse , Muuse ! "
Oo wuxuu ku yidhi , " Halkan waxa aan ahay . "
Waxaa intaa dheer Wuxuu ku yidhi, " Anigu waxaan
ahay Ilaahii aabbahaa - Ilaaha Ibraahim , iyo Ilaahii
Isxaaq , iyo Ilaahii Yacquub.
"Markaasaa Muuse wejigiisii qariyey, waayo, wuxuu ka
cabsaday inuu Ilaah eego .
" Haddaba sidaas daraaddeed , bal ogow , qaylada of
reer binu Israa'iil ii yimid , oo weliba waxaan arkay
dulmigii uu kula kaas oo Masriyiintu ku cadaadinayaan
iyaga . Bal kaalaya hadda , sidaas darteed , iyo waxaan
idiin soo dirayaa Fircoon ku ah in aad soo qaadan
karaan My dadka , reer binu Israa'iil , oo Masar ka
baxa. "

40 Sano-hogaamintii caruurta reer israaiil.

Waxaa jiri kara tusaale ahaan jirin weyn ee qofka guuraya
ee maamulka Ilaah ka badan tii Muuse . Oo wuxuu u
keenay belaayooyinkeeda on gurigii Fircoon . Kor buu u
qabtay , isagoo ul iyo badda qaybsadeen . Oo wuxuu ku
geed galay biyaha qadhaadhka ah oo u macaan noqday .
Wuxuu la hadlay Ilaah . Xitaa wuxuu for nolosha dadka uu
la murmay Ilaah . Wuxuu qabiil ee dadka ka weyn hal
milyan oo sii marey lamadegaanka oo intii afartan
sannadood ah . Isaga Iyadoo , waxaanu siin jiray
taambuugga iyo Sharci ah . Oo weliba , waxaan ka akhriyin
in Numbers in Markaasaa Muuse aad u is hoosaysiin dullaysan badan waxay ahaayeen rag wajiga dhulka oo
dhan .
Tirintii 12:3 (Haddaba Muuse wuxuu ahaa ninka aad u
109

qabow, oo in ka badan waxay ahaayeen rag wajiga

dhulka oo dhan.)
Maxaa hoggaan tayo leh waxaan ka baran karaa laga
bilaabo Muuse ? Hoosaysiinta sax iyo maamulka .
Maamulka Ilaah ka hawl gasha dadka is hoosaysiiya . Is
hoosaysiinta aan la Kadhalatay of la'aan iyo kibirka . Lama
fakarayo naftaada oo dhan .
Muuse waa ninka kaliya kuwaas oo lagu aasay by Ilaah .
Sharciga Kunoqoshadiisa 34:4-7 Markaasaa Rabbigu
wuxuu isagii ku yidhi , "Tani waa dalkii aan ku
dhaartay inaan siiyo Ibraahim , iyo Isxaaq , iyo
Yacquub , oo wuxuu ku yidhi , Isagii baan ku siin
doonaa inay ku soo farcamay aad . ' Waxaan ka dhigay
inaad si aad u aragto indhahaaga , laakiin aad uma soo
gudbaan doonaan in ka badan ay jiraan . " Sidaas
Muuse oo ahaa addoonkii Rabbiga oo waxaa halkaas ku
dhintay in dalka reer Moo'aab , sidii uu ahaa erayga
Rabbiga. Oo isna wuxuu isagii ku aasay dooxada ku
yaal dalka reer Moo'aab , oo iska soo horjeeda iyo
Beytfecoor ; laakiin qofna ma qabrigiisa, ilaa
maantadan la joogo . Muuse wuxuu jiray boqol iyo
labaatan sannadood buu jiray markuu dhintay .
Indhihiisuna dem bay ahaayeen ma midna uu sii
luminayey dabiiciga ah wuu damay .

DAAUUD AYAA BILAABAY BOQORTOOYADA REER ISRAAIIL

Daauud waa mid ka mid ah ragga ugu caansan taariikhda
oo dhan . Umadda reer Israa'iil oo gaadhay size ugu weyn
inta lagu jiro oo boqornimadiisa . David waa caan ah in afar
buugaagta ee Axdiga Hore - 1 iyo 2 Samuel , 1 Chronicles ,
iyo Zabuur . Maadaama uu yahay muhiim in taariikhda ,
Ciisena weli uma uu soo gudbiyo sida Wiilka Ibraahim ,
laakiin halkii , sida Wiilka Daauud.
Subka shadiisa
Oo Daa'uudna wuxuu ahaa kii ugu yaraa ee siddeed wiil ,
laakiin intuu weli ku yaalla ayaa idaha in reerkii aabbihiis ,
Ilaah wuxuu Samuu'eel ku soo diray in isaga subagtaa inuu
boqorka ka soo socda ee reer binu Israa'iil u noqon .

110

1 Saamueel 16:12b, 13; Markaasaa Rabbigu yidhi , "

Kac, oo subag isaga ; ? Waayo, kanu waa mid ka mid
ah " Markaasaa Samuu'eel qaaday geeskii saliidda oo
isagii wuu subkay ku dhex walaalihiis ah; iyo Ruuxii
Rabbigu wuxuu ku soo degay Daa'uud Maalintaas intay
ka bilaabanto .
Isla markiiba , Daauud lagu magacaabi jiray si ay gurigii
King Saa'uul ku ciyaaraan uu kataarad . Annagu garan
mayno sida ay u dheer ayuu ku hadhay oo meel in .
Waxaan ognahay uu guriga ku noqday xilligii uu kulan
kula Goli'ad oo dhaadheer ka hor.
Geesinimadiisa
Oo Daa'uudna wuxuu ahaa qof geesinimo laga bilaabo
waqtiga wuxuu dilay libaaxii iyo orsadiiba inta aad
qaadanaysid daryeelka ee idaha aabbihiis .
Iyadoo:

Ahaa caabudi
Eexateen subkado
Ogaa siyaabo Ilaah
Kaabidda Aqbalaad iyo toobad
keeni
Tabar:

haweenka qurx leh

Ka dhicitaanka in la edbiyo
saaxiibo famiulyand dhow

1 Saamueel 17:34,35 Laakiinse Daa'uud wuxuu Saa'uul ku

yidhi , " Anoo addoonkaaga ah loo isticmaalo , inuu idaha
aabbihiis ee lagu hayo , oo haddii libaax ama orso yimaado
oo soo kaxaystay wan yar idaha ka soo bixiyey , ayaan u soo
baxay waxaa ka dib iyo ku laayay , iyo u dhiibay wanka ka
soo afkiisiina ; iyo marka ka kacay iga gees ah , waxaan u
qabto by its gadhkana , oo wuxuu ku dhuftay wuuna
gowracay oo . "
Daa'uud wuxuu Ilaah rumaysta , iyo geesinimadiisa in
dhacdooyinka tijaabiyey , oo waxay isagii siiyeen iimaanka
wuxuu u baahan yahay in la dilo Goli'ad waxay Rafaa .
1 Saamueel 17:26; Markaasaa Daa'uud wuxuu la hadlay
raggii ag taagay isagii oo ku yidhaahdeen, maxaa lagu
samayn doonaa for Ninkii dila midkan reer
Falastiin oo ceebta ka qaada reer binu Israa'iil? Wixii
bal yuu yahay buuryoqabkan reer Falastiin waa in uu
ku caayo ciidammadii Ilaaha nool? "
1 Saamueel 17:45-47 Markaasaa Daa'uud wuxuu reer
Falastiin ku yidhi , " Adigu waxaad ii soo qaadatay seef
ah , waran , iyo hoto . Laakiin waxaan idiin la imid
magaca Rabbiga ciidammada, oo ah Ilaaha ciidammada
reer binu Israa'iil , aad caraysiisay . Maanta Rabbigu
idinka samatabbixin doonaa gacanta ii soo geliyey , oo
111

waan idin layn doonaa iyo madaxaaga aad ka soo

qaadato . Haddaba isla maantadan waxaan siin doonaa
meydka intii xerada reer Falastiin si ay shimbirraha
hawada iyo dugaagga dhulka oo , si dunida oo dhammu
u ogaadaan in Ilaah ku dhex jiro reer binu Israa'iil ku .
Markaasaa ururkii oo dhammu waxan u garan doonaa
in Rabbigu wax ku badbaadin seef iyo waran ; waayo,
dagaalka waa Sayidkii , oo wuxuu idin siin doonaa
gacmaheennuu geliyey . "
Waxaan ognahay inta kale ee sheekada . David ma xiran
karaan oo ahaa boqorkii hub , laakiin halkii tegey oo la
diriray Rafaa leh shan dhagax oo yar yar iyo slingshot ah .
Waxa uu dilay Rafaa , oo waxay noqdeen Halyeey dadka
oo dhan .
Waxa uu samirkiisa
Daauud lahaa boqorka u xiga ee reer binu Israa'iil oo
subkay by Ilaah intuu adhijir -meelgaadhka ah . Sidee
providential waa in ay leeyihiin u muuqday sida uu ka
dhaqaaqay meel in si ahaanshaha Sawlos Harpist , ka dibna
isaga oo guud , iyo ugu danbayntii wiilkii uu soddogga .
Xitaa wuxuu noqday saaxiibo aad ula wiilkiisii Yoonaataan
ahaa , Saa'uul iyo dilnee dabiiciga ah oo carshiga ku .
Laakiin Sawlos hinaasay isaga iyo cabsan oo uu dadka kula
dadkii ka . Markaasaa Saa'uul wuxuu aragnay inuu si fudud
oo ahaa boqorkii soo socda ku noqon lahaa oo wuxuu isku
dayay inuu dilo isaga dhowr jeer . Daa'uud orday naftiisa
iyo noolaa sida iyo adeeryaal akhyaar ah godadka . Waxa
uu dilay karin Saa'uul laba jeer oo kala duwan , laakiinse
wuu diiday inuu sidaas sameeyo .
1 Saamueel 24:10 "Fiiri , maanta indhahaagu way
arkeen in Rabbiga ah ayaa maanta aad gacanta ii soo
geliyey god ku , iyo qof ayaa igu jiro inuu ku dilo .
Laakiin aan indhaha aad u tudhay , oo waxaan idhi ,
Anigu waxaan gacantayda ku fidin doonaa dadka ka
soo horjeeda oo aan Rabbiga , waayo, isagu waa 'S
Rabbiga kiisa subkan . ' "
1 Saamueel 26:8,9 Markaasaa Abiishay wuxuu Daa'uud
ku yidhi , " Ilaah ayaa kuu soo gacangeliyey
cadowgaagii gacanta ku geliyey maanta . Haddaba
sidaas daraaddeed , fadlan , i daa aan mar aan
wareemee oo wuxuu layn doonaa , xaq u leedahay in
112

dhulka ; ? iyo lahayn ayaan doonaan in ay isaga mar

labaad ku dhufan " Markaasaa Daa'uud wuxuu
Abiishay ku yidhi , " Ha inuu dilo ; waayo, bal yaa
gacanta ku kor fidi kara kana soo horjeestay 'S
Rabbiga kiisa subkan , oo haddana eedla'aan doona ? "
Waxaa wada dhintay Saa'uul iyo Daauud oo ahaa boqorkii
dalka Yahuudah ka sameeyey . Markaas ahaa ina Saa'uul
dhintay iyo Daa'uud oo ahaa boqorkii reer binu Israa'iil oo
dhan u noqday.
Boqornimadiisa

Waxaa jiray dhacdooyin badan oo xusid mudan
intii ay Daa'uud sida boqor .

Wuxuu qabsaday Yeruusaalem iyo waxa Capitol
reer binu Israa'iil oo sameeyey
wuxuu u keenay sanduuqii ilaa Yeruusaalem
asaasidda taambuuggii Daa'uud oo .

wuxuu ku ballaadhisay boqortooyada.

Markaasuu wuxuu soo kaxaystay Batshebac oo
ahayd , naagtii Uuriyaah.
kii , ka dibna ka qoomamooday inuu dembigiisa uu
meel fagaare ah.

wuxuu la siiyay qorshaha for macbudka ilaahadda
weyn oo la dhisay by wiilkiisa Sulaymaan , taas oo .
Ilaah caabudid
Daauud tagay inoo ah in ay ahayd sidii muusikiiste xirfad
leh . Wuxuu ahaa kii Ilaah caabuda oo . Wuxuu ku qoray
boqolkiiba inta ugu weyn ee kitaabkii Sabuurrada ku leh ,
kuwaas oo erayada kuwa ugu dhiirri gelinaya
rumaystayaasha maxaa niyad jabin , u dhibtooday, ama
Muslimaadka maanta . Wuxuu ku qoray waxsii ugu yaabka
leh ee ah Masiixa imanaya .
Iyada oo taambuuggii Daa'uud oo , isagu wuu ina sawir
cajiib ah waxa ammaan iyo cibaadada in maanta siiyey .
Oo Daa'uudna wuxuu ahaa dagaal yahan ah , oo boqor ah ,
mid nebi ka , iyo sabuur ah . Wuxuu ahaa nin ka dib markii
Ilaah qalbigiisa u gaar ah .

Falimaha Rasuullada 13:22 Oo markuu isagii , wuxuu u

kiciyey for iyaga David sida boqor , oo kan sidoo kale
wuxuu siiyey inay marag iyo yidhi , waxaan helay oo

113

ahaa ina Yesay , nin ka dib markii My wadnaha gaar

ah , kaas oo sameyn doona oo dhan Daauud doonaan.
Soo koobid
Ma jiro meel ku filan si ay u tagaan on galay nolosha
Yashuuca - Soldier ah ee Sayidka , Gidcoon - Ninka xoogga
ku badan bayna ahaayeen , Samuel - Judge qummanu , ama
Sulaymaan , Eliiyaah wuxuu Eliishaa , Daniel , Cesraa , ama
Nehemiah . Ma jirto meel bannaan oo ku barato Sarah ,
Esteer , Ruud , ama Deborah . Laakiin meel kasta waxaan
ku fiirin dhan ah muddo Old Testament , Ilaah lahaa nin
ama naag si ay u gutaan doonistiisa . Waxaa jira had iyo jeer
ahaa geesi u Taagan lahaa ilaa iyo la tirin waayo, Sayidka
ah.
Halyeeyo Intaasu waxay ahaayeen rag dhabta ah iyo
haween kuwaas oo xoogga leh iyo meelaha sida aan
haysanno. Markii aan iyaga maqsuud sida dadka dhabta ah
, waxa aan arki karnaa nafteena waxyaabihii ay id . Waxaan
ku arki kartaa nafteena isagoo Gidcoon ama Deborah of our
time .

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Waa maxay ahayd qayb ka caadiga ah ee nolosha geesi kasta axdiga hore ku qoran
Cibraaniyada 11 ?

2 . Sii tusaalooyin baybalka ah oo ku addeecitaan iyo rumaysad Ibraahim .

3 . Sidee ayey ahayd Joseph nooc ka mid ah Masiixa?

114

Mucjisooyinka Axdiga Hore

(Qaybaha liiska)
Abuurkii

Bilwagii

Dhulka
Dadka

Ch 1
1:26,27
2:7,21,22
5:19-24
7:9-12,17-24
11:1.5-9

Turjumada enkooj
duufaan
Dhismaha baabil
Ibraahim
Belayada Fircoon iyo reerkiisiiba
Sigaar- Muraaqibiinta iyo gubayso siraad
Fekerka sahra
Tiray makhnuudyo
Burbur ku Sodom iyo Gomora
Luud xaskisa milixda
Gidaarki hagaar
Muuse
Gubash meel
Muusa rood
Gacmaha oo baras qabay
Toban belaayooyin Masar
Webiga niil
Rah
Injirta
Duqsigu
Belaayo xayawanka
Finanka kasoo
Roob dhagax
Ayaxa
Mugdiga
Dhimashada curadyada
Safarkii cidlada
Daruur iyo Dabka
Qaybsanka bada cas
Biyaha bogsashada
Manna
Digaagduur
Biyaha kasoobaxa dhagaxa
Guushi amaleek
Dabaka siinay-daruur qaro weyn
Hillaac - Onkod - Dhulgariir Sharciga Ku
Codka buunka- qoralki tobanka sharci
Qiyaame Naadaab iyo Abiihuu Lawiyinta

12:10-20
15:17,18
17:15-19
18:10-14 ; 21:1-3
10:9-11
19:15-25,28,29
19:24-28
21:14-21
Baxnintii
3:1-14
4:1-5 ; 7:8-13
4:6-12
4:9,14-24
8:1-6
8:16-19
8:20-31
9:1-7
9:8-11
9:13-25
10:1-20
10:21-29
11 ; 12:29-33
13:21 iyo kor
14:21-31
15:22-27
16:1-5 iyo kor
16:8,11-13
17:1-9
17:8-16
19:16-25
5:22-26

Gunuunaca dabka

10:1-7
Tirintii
11:1-3

Miriam baras

Ch 12; 20:1

115

Burbur qarax kuwo kale

Haaruun Rood
Abeeso naxaas ah
Waa hagaagbeer
Balcaam aasa
Guushi midyan
Muuse asasay
Yashuuca
Qaybinta webig urdun
Mucjisada muuqata
Qaadashada Yerixoo
Qorax joogto ah
Gidcoon
Dab dhagax kayimid
Dhogorta
Dhibta reermidyan
Eliyaah
Abaar dheer
Kuwii daajin jiray..
Sarakicidda wiilka afada
Allabari mucjisada ah
Mucjisada roobka.
Cuntada malaa'igta ah
Eebbe Waxyiga.
Dab ka Cirka..
Qaybna Urdun
Eliiyaah garifars q.dabka.
Eliiyaah
Qaybna Urdun..
Biyaha bogsiinta..
Qiyaame cad
Boholo biyo galeen.
Afadu saliida..
Sarakicidda wiilka Shuuneem
Nacamaan bogsaday
Geexasii baras
Go, a lahaynta madaxa
Indhaha tiray lana furo
Jonah
Liqidii kalunka weyn
Daaneel
Libaax kabadbaad Daan
Muujiya riyooyin
Markaasaa,masheyaah,Cabeedn
egoo
Ka soo Muraaqibiinta

16;26:9-11
Ch 17
21:4-9
21:13-18
22:20-35
25; 31
baxninta 34
Yashuuca
3:7-17:4
5:13-15
Ch 6
10:12-15
Xaakinnada
6:19-24
6:36-40
Ch 7
1 Boqorka
17:1;Yacquub 5:17
17:2-7
17:17-24
18:1-39
18:1,2
19:1-18
19:9-18
2 Boqorrada
1:9-15
2:1-8
2:9-11
2:12-14
2:19-22
2:23-25
3:1-22
4:1-7
4:8-37
5:1-19
5:26,27
6:1-7
6:8-23
Jonah
1:17; 2:10
Daaneel
6:16-23
2:15-23

3:19-29

Casharka sideedaad

Mucjisooyinka abuurka iyo qiyaamaha

Mucjiso A waa faragelin ka sarraysa ee sharciyada
dabiiciga ah inay meel ujeeddooyinka Ilaah ha ahaato
keeno barako ka sarraysa inaannu addeecidda ama xukun
for caasinimo .

MUCJISOOYINKA ABUURKA
Samada iyo dhulka

Ilaah kaga hadlay
Abuuriddu cirka iyo Dhulka yaa tusaale cajiib ah oo
mucjiso awood u xoog badan oo ka shaqeeya Ilaah . Oo
wuxuu ku hadlay iyo waxa la sameeyey ! Account Genesis
ee abuuritaanka adeegsadaa ereyo ka ," wuxuu ka hadlay "
over iyo in ka badan . David iyo qoraa oo ah kitaabka
Cibraaniyada ah loo isticmaalo erayada, " erayga."
Cibraaniyada 11:3 Rumaysad ayaynu ku garanaynaa in
uu duniyooyinka lagu abuuray erayga Ilaah , sidaas
darteed waxyaalaha la arko lagama oo waxyaalahaas
laga sameeyey waxa muuqda .
Sabuurrada 33:6 By erayga Rabbigu ahaa Samooyinka
waxaa lagu sameeyey , markaasaa ciidankii oo dhammu
iyaga neefta afkiisa .
Ninka iyo naagta
Bilawgii 1:26,27 Markaas Ilaah wuxuu ku yidhi, " ha
sameeyo nin ee sawirkeena, sida ay araggeenna; iyaga
ha u taliyo kalluunka badda, iyo haadda hawada ee
hawada, iyo xoolaha, dhulka oo dhan u taliya iyo wax
kasta oo gurguurta oo dhulka ku gurguurta; " Oo Ilaah
nin buu ka abuuray araggiisa u gaar ah; in image Ilaah
ayuu ka abuuray isaga; lab iyo dhaddig ayuu abuuray.
Bilawgii 2:7 Oo Rabbiga ah Ilaaha uumay Nin ee ciidda
dhulka, oo ku neefsaday oo ku dulalka sankiisa neefta
noloshu; ninkiina wuxuu noqday qof ku nool.
Kitaabka Ayuub waxaa loo malaynayaa in ay noqon
116

buugga ugu da'da weyn Kitaabka Quduuska ah . Job shaki

ku jirin lahaa sidii inuu asal ahaan.
Ayuub 10:8 a Gacmahaaga ayaa i sameeyey oo i
qabanqaabiyey, midnimada wanag...
Ujeedada abuurkii

Dhammee Qalbiga Aabbahay
Ilaah qorsheeyey abuurista binu-aadmiga oo si ay u gutaan
wadnaha Aabbaha ee qoyska weligeed . Wuxuu doonay
aroosaddu Wiilkiisa iyo qoyska daa'im ah , kaas oo isaga
qudhiisu waa nuqul karin . Ilaah abuuray ragga iyo
dumarka si ay leeyihiin xidhiidh ah jacaylka weligeed ah
iyo weheshiga ay isaga.
Efesos 2:4-7 Laakiin Ilaah , waa kuwa naxariista
hodanka , sababta oo ah jacaylkiisa weyn , kuwaas oo
wuxuu inagu jeclaaday , xitaa markii aan ku dhintay
xadgudubyadiinnii , naga dhigay kuwa wada
noolaysiiyey Masiix (Nimco aad la badbaadiyey ) , iyo
na kor u wada sara kiciyey , oo wuxuu ka dhigay na
wada fadhiisiyey meelaha jannada xagga Ciise Masiix ,
in da ' si ay u yimaadaan ayuu ugu muujiyo
hodantinimada weyn ee nimcadiisa ee uu roonaanta uu
inoogu qabo xagga Ciise Masiix.

Buuxinta qorshaha weligiis ah
Waxa uu abuuray aadanaha oo kaamilo ujeedkiisii
weligeed ah .
Efesos 1:9-11 Markuu ina ogeysiiyey qarsoodiga
doonistiisa , sida ay farxaddiisa wanaagsan oo isagu ku
qasdiyey isugu , in hanaanka of buuxnaanta jeer ee uu u
wada ururiyo wax kasta oo dhan ee Masiix , oo
labaduba jannada ku jira iyo kuwa dhulka -in isaga , oo
weliba waxaan ka helay dhaxal , la qadaray dartiis sida
uu yahay qasdiga kii waxyaalahan oo dhan ka shaqeeya
sidii ay tahay talada of doonistiisa ...

Ku buuxiya naftiisa amaan iyo caabudid
Waxa uu abuuray aadanaha oo la naftiisa ku gudanaysa
sida ay u adeegay isagii ammaanta iyo cibaadada.
117

Ishaciah 43:7, 21 Qof kasta oo magacayga loogu yeedho

, kuwaasoo aan u uumay sharaftayda aawadeed by ;
Waxaan sameeyay isaga , haa tahay , waxaan isaga ka
dhigay .
Dadka Tani ayaan abuurtay ; waxay u sheegi doonaan
Xaggaaga ayaa ammaantaydu .
Ilaah waxa uu leeyahay ujeedo weyn weligeed ah marka
wuxuu u abuuray aadanaha araggiisa . Si kastaba ha
ahaatee , mucjisooyinka hal abuur Ilaah ma joojin leh
Abuuridda Samooyinka iyo Dhulka , ama leh abuuritaanka
binu-aadmiga oo . Oo waxay ku sii dhan iyada oo loo
marayo Axdiga Hore . Ilaah abuuray maannada iyo biyaha
oo lamadegaanka . Waxa uu abuuray saliidda iyo cuntada
iyo carmalka ah ee Sarefta.

MUCJISOOYINKA QIYAAMAHA
Waxaa jira tusaalooyin badan oo ah xukunka Ilaah ee ku
jirta Kitaabka Qudduuska ah.

Daadkiina xukunka dhulka oo dhan.

Burburinta Sodom iyo Gomora ahaa xukun hal aag.

Xukunkaasi on Oo Naadaab iyo Abiihuu oo ahaa nin oo
lagu siiyo la yaab leh , dab aan la ogalayn meesha
allabariga Nimankanu qaaday taagan ka dhanka ah
hoggaamiyayaasha Ilaah uu subkay oo la burburiyey
dab.

Baras on Geexasii u socda, anoo addoonkaaga ah ayaa
Eliishaa u ahaa xukun on Nin ka mid ah.
Ciqaabta dembi aawadiis dadka ku siinaysaa fursad ah in
ay toobad keenin.

Maxay qiyaamadu uimaanaysaa

Waxaa jira saddex sababood oo xukun yimaado.

Sida ciqaab waayo, dembiyadeedii
2 Butros 2:9,10 Rabbiga ah waa og yahay sidii loo siin
lahaa kuwa cibaadada leh jirrabaadda looga soo baxay
iyo in ay xaqa ciqaaban ilaa maalinta xisaabta , iyo gaar
ahaan kuwa sida jidhka u socon ee damaca nijaasta ah
iyo quudhsada.
118


Tusaale ahaan si jiilalka dambe

2 Butros 2:6 ... iyo jeestay, Oo magaalooyinkii ahaa
Sodom iyo Gomorana wuxuu ka dhigay dambas , iyaga
ku xukumay, iyaga samaynta tusaale u ah kuwa kolkaas
dabadeed cibaadalaawayaal noqon lahaa ...

Siiyaa fursad uu ku toobad keenaan

Muujintii 9:20,21 Laakiinse intoodii kale binu-aadmiga

oo , kuwaas oo aan belaayo by , kama ay toobad keenin
shuqulladii gacmahooda , in iyaga oo aan jinniyada ku
caabuddaan , oo sanamyada oo dahab ah , oo lacag ah ,
iyo naxaas , oo dhagax ah , iyo alwaax , oo aan waxba
arag karaan waxna maqal hana ugu socon ; iyo ma ay
toobad keenin diliddoodii ama saaxirnimadoodii ama
ay ka sinaysteen ama tuuganimada ay.
Butros rasuulkii waxaa lagu carrabaabay, xukummo dhowr
mucjisada ah, iyo iyaga loo isticmaalo taasoo cadeyn u ah
awoodda Ilaah loo ilaalin cibaadada xataa in waqtiga
xukunka.
2 Butros 2:5-9 Iyo uma u tudhin qadiimiga ahaa ,
laakiin wuxuu badbaadshay Nuux, , mid ka mid ah
siddeed qof , xaqnimada wax ku wacdiya , markuu
daadkii ku on dunida kuwa waxmatarayaasha ah ;
Markaasuu u jeestay magaalooyinkii ahaa Sodom iyo
Gomorana wuxuu ka dhigay dambas , iyaga ku
xukumay, iyaga samaynta tusaale u ah kuwa kolkaas
dabadeed cibaadalaawayaal noqon lahaa,
samatabbixiyey Luud oo xaqa ah , kii la dulmayay uu
kula dhaqanka wasakhaysan ee sharka leh ( Waayo,
ninkaas xaqa ahaa iyaguu dhex degganaa , waxaa
naftiisii xaqa ahayd maalin ka maalin lahu derdereen;
arkay oo maqlay camalkoodii sharcilaawayaasha ) ...
Markaasaa Rabbigu waa og yahay sidii loo siin lahaa
kuwa cibaadada leh jirrabaadda looga soo baxay iyo in
ay xaqa ciqaaban ilaa maalinta xisaabta ...

119

XUKUNKA DAADKA
Raad raac:Bilawgii6,7

Mucjisada Ilaah wuxuu noqon karaa dhacay yaabka leh ,

ama waxay noqon kartaa kuwa laga cabsado ee xukunka .
Sababtoo ah ee dembi binu-aadmiga oo , Ilaah daadkii u
keenay si ay u daboosho wajiga dhulka . Si kastaba ha
ahaatee , in this xukunka ay Carabigu , Ilaah u naxariistay
oo sii raagayaan Ahaanshooyin uu ku abuuray xayawaanka ku , shimbiraha , iyo rag iyo dumar.
Daadkiina xukunka Ilaah uu dhulka oo dhan iyo aadanaha.
Bilawgii 7:19-23; Biyihiina way xoogaysteen ugu
xoogaysteen dhulka, iyo dhammaan kuraha dhaadheer
dushooda oo samada oo dhan ka hooseeyey way
qarsoomeen. Biyihiina way xoogaysteen iyo toban
dhudhun , oo buurihii waxaa qariyey . Oo binuaadmiga oo dhan ku dhintay in dhulka ku dul
dhaqaaqaaba : shimbiraha iyo lo ' iyo xayawaan iyo
wax kasta oo gurguurta oo dhulka ku gurguurta , iyo
nin kasta oo .dhamaan ee dulalka sankiisa ay neefta
ruuxa nolosha , jiray oo dhan, oo dhul engegan , u
dhintay . Nin iyo lo ' ay labaduba , wax iyo haadda
cirka gurguurta : Sidaas oo dhan wax nool , kuwaas oo
ay ahaayeen on wejiga dhulka ku wuxuu ku baabbi'iyey
. Waxay ahaayeen wada baabbi'iyey dhulka . Nuux oo
keliya , iyo kuwii la jiray doonnidii kula hadhay.
Qasnaan noocyada binu aadamka
Maxaad Aabbaha ku jecel jannada ku wada baabbi'in badan
ee uunkiisa ? Ilaah yahay oo kaliya " khaati " dadka la
dembi leh , ama waxay ahayd wuxuu ku qasbay inuu wax
ka qaban?
Laga soo bilaabo waqtiga Ilaah ballan qaaday " Seed ee
naagta " madaxiisa , qorshayaasha iyo ujeeddooyinka
Shaydaanku burburin lahaa ahaayeen burburinta oo
farcankii reer naagta oo dhan . Waxaan ku akhriyey
Bilowgii 6 saabsan qalloocnaan baa ka yimid dhulka ku.
Bilawgii 6:1,2,4; Haddaba waxay noqotay in , marka
dadkii waxay bilaabeen inay u badin on wejiga dhulka ,
120

iyo gabdhihiisii oo u dhashay iyaga , in wiilashii Ilaah

arkeen gabdhihii dadku , in ay ahaayeen qurux
badnayd; iyo waxay naago ka guursadeen isu kuwaas
oo intay doorteen oo dhan , waayo.
Waxaa jiray Kooxda on dhulka iyo kuwa wakhtigaas ,
iyo sidoo kale kolkaas dabadeed , marka wiilashii Ilaah
u yimaadeen gabdhihii dadku waxayna dhaleen carruur
iyaga . Kuwa ahaayeen nimankii xoogga badnaa kuwii
waa hore , rag caan ah.
Waxaa jirta sabab kasta si uu rumaysan yahay in "wiilasha
Ilaah " ku xusan ma yihiin wiilashii aadanaha laakiin
xayawaan oo goor malag . Ayuub 1-6 iyo 38:7; "wiilasha
Ilaah, " waxa loola jeedaa guutada iyo jinka oo keliya - ma
aadanuhu.
Sheekadii bilawgii ayaa siisocotay,
Bilawgii 6:5, 7 Markaasaa Rabbigu wuxuu arkay in
dadka sharkiisu ku Aadanaha oo ahaa ku badan yahay
dhulka, iyo in talogalkii kasta oo fikirrada qalbigiisu ay
shar keliya had iyo goor.
Sidaas Rabbigu wuxuu ku yidhi , "Waxaan baabbi'in
doonaa dadkii aan abuuray wejiga dhulka , oo dad iyo
duunyaba , wax iyo haadda cirka gurguurta , waayo ,
waan ka qoomamooday samayntii aan sameeyey iyaga.
"
Nuux iyo Qoyska tudhay
Maxaa Nuux iyo qoyskiisa u tudhay ? Kitaabku waxa uu
leeyahay,
Bilawgii 6:8, 9; Laakiin Nuux raalli buu Rabbiga
hortiisa ku qummanaa ah. Tani waa abtirkii Nuux .
Nuux wuxuu ahaa nin oo kaliya , kaamil jiilalka uu .
Nuux ku socday Ilaah.
U fiirso ereyada " kaamilka ku jiilalka uu . " Ma jirin
musuqmaasuq ee uu abtiriskooda la leh ururka of wiilashii
Ilaah iyo gabdhihii dadku.
Daad uma aan iman , waayo, Ilaah wuu cadhooday at rag
iyo dumar iyo rabay in iyaga looga wada baabbi'iyo .
121

Waxaa yimid , sababtoo ah khadka aadanaha lahaa la

qalloociyaa noqdaan . Haddii Shaydaanku lahaa ma la
joojiyey , waxaa lahaa maya , Qarnigan saafi kaas oo "
Seed naagta " ayaa iman kara.

Ilaalinta xiliga qiyaamaha

Iyada oo Adeec
Ilaah Nuux buu la hadlay , iyo Nuux intii addeecday oo .
Wixii 120 sano Nuux sii waday inuu Ilaah addeecno , halka
bulshada xumeeya isaga hareeraha ku majaajilooday, isaga
. Wuxuu sanduuqii dhisay by tilmaamaha gaarka u dhabta
ah ee Ilaah .Bilawgii 6:14-16 ina siinayaa tilmaamahan.

Xayawanaada ayaa yimid
Weligaa ma is waydiiyay waxa ay dadka ku jees Nuux waa
fikiray sidii laba dhammaan xayawaanka ee dunida
bilaabay inuu Dalkii ay xagga sanduuqii marayo ? Ilaah
wuxuu u yeedhay xayawaanka si sanduuqii , oo wuxuu
iyaga ka dhawray bulshada sharka ay noqotay inay dhex
mari doonaa. Waa maxay mucjiso ah in uu ahaa , iyo waxa
a calaamad dunida aan rumaysadka lahayn waxa ay lahaan
lahayd haddii ay lahaayeen oo keliya la rumaysan yahay.
Biyihii ayaa yimid
Bilawgii 7:4 " Waayo, toddobadu more maalmood ka
dib waxaan soo daadin doonaa roob dhulka ku da'ayay
afartan maalmood iyo afartan habeen, oo waan ka
baabbi'in doonaa wejiga dhulka waxaas oo dhan ku
nool oo aan sameeyey."
Bilawgii 7:12; Roobkuna wuxuu dhulka ku da'ayay
afartan maalmood iyo afartan habeen.
Mucjisadii dabaysha
Bilawgii 8:1 Markaas Ilaah wuxuu xusuustay Nuux,
iyo wax kasta oo nool, iyo dhammaan xayawaanka
isaga la jiray oo in sanduuqii. Markaasaa Ilaah dabayl
buu dhulka kor mari , oo biyihiina way dhinmeen.
Bilawgii 8:2; ilihii moolka iyo dariishadihii samaduna
ayaa sidoo kale joojiyay, iyo roobkii samadana waa
awdmeen.
122

Ilaah wuxuu balan qaaday-qaansa roobaad

Diimaha Beenta ah isku dayeen in ay qaataan
qaansoroobaad, sida ay calaamad , laakiin Ilaah
qaansoroobaad siiyey sida Yabooh aadanaha oo dhan.
Bilawgii 8:22; "Intuu dhulku jiro, beer abuurid, iyo
beer goosasho, iyo qabow iyo kulayl, iyo qaboobaha iyo
kulaylaha ah, iyo habeen iyo maalin midnaba ma
joogsan doono."
Bilawgii 9:11-13; "Sidaas oo waxaan ku adkayn My
axdi kula: marnaba mar kale waa inay hilibka oo dhan
waa la gooyn by biyihii daadka; marna mar kale jiri
doona daad dambe oo dhulka ku wada baabbi'in " Oo
Ilaah wuxuu yidhi: . Tanu waa calaamadii axdiga ,
kuwaas oo waxaan ka dhigi dhexeeya aniga iyo adiga ,
iyo uun kasta oo nool oo idinla jooga oo leh , ka ab ka
ab aan weligeed : Waxaan qaansadayda iyagoo daruur
ku , oo waxayna ahaan doontaa calaamo axdiga dhex
yaal aniga iyo dhulka."

XUKUNKA -BURBURINTA SODOM IYO GOMORA

Raad raac: Bilowgii 18:17-19

Waxaa jira waxyaabo badan oo ka hor burburinta Sodom

iyo Gomora , kaas oo ay ahaayeen qaybo muhiim ah oo ka
dhacday this dhacay . Ilaah wuxuu ka dhigay booqasho
Ibraahim.
Ilaah wuxuu la hadlay Ibraahim
Bilawgii 18:17, 18 Markaasaa Rabbigu yidhi, " waan ka
qarin doonaan, Ibraahim qabtaa waxa uu, tan iyo
markii hubaal Ibraahim wuxuu noqon doonaa quruun
weyn oo xoog leh, oo quruumaha oo dhan ee dhulka ku
barakoobi doonaan isaga? "
Sida Ilaah bilaabay inuu muujiyo Ibraahim waxa uu ahaa
wax u dhacayaan , wuxuu xusuusiyey Ibraahim oo uu meel
- quruumaha oo dhan ee dhulka la isaga barakeeyey in ay
ahaayeen . Sayidku wuxuu sii waday,
Bilawgii 18:20, 21 Markaasaa Rabbigu yidhi, " maxaa
123

yeelay, qayladoodii ka dhanka ah Sodom iyo Gomora

waa weyn, iyo sababtoo ah ay dembigooduna aad buu,
ayaan hadda u tegi doonaa oo waxaan arki doonaa inay
wadajir loo sameeyey si waafaqsan qayladoodii u soo
horjeeda in ay leedahay aniga ii kaalaya; iyo haddii
samaynna, waan ogaan doonaa.
Muxuu Ilaah u sheeg Ibraahim waxa uu u socday in la
sameeyo?
Sidaas in Ibraahim guuri kari galay oo uu meel ahaanshaha
barako quruumaha oo ay bilaabaan in ay wax shafeeca ah
ilaalinta xaqa ah magaalooyinka . Ilaah waxa uu axdiga xidhxidhan u sheegi Ibraahimna wax alla wuxuu ahaa ee ku
burburiyey qaran ah.
Qaldan loo fahmay luud
Dad badan oo aad u deg deg ah ay ku xukumaan. Maxaa la
isagu ku nool magaalooyinka in ay ahaayeen sidaas shar ah
mooyaane? Dad badan ayaa u maleeyey inuu ceebtoodana
kaliya yeelay, wuxuu ahaa adeer u Ibraahim . Laakiin
Butros rasuul ku qoray qaar ka mid ah ereyada xiiso leh oo
ku saabsan burburinta Sodom iyo Gomora iyo ku saabsan.
2 Butros 2:6-8 jeestay magaalooyinkii ahaa Sodom iyo
Gomorana wuxuu ka dhigay dambas , iyaga ku
xukumay, iyaga samaynta tusaale u ah kuwa kolkaas
dabadeed cibaadalaawayaal noqon lahaa,
samatabbixiyey Luud oo xaqa ah , kii la dulmayay uu
kula dhaqanka wasakhaysan ee sharka leh ( Waayo,
ninkaas xaqa ahaa iyaguu dhex degganaa , waxaa
naftiisii xaqa ahayd maalin ka maalin lahu derdereen;
arkay oo maqlay camalkoodii sharcilaawayaasha ) ...
Xusuusnow markii Ilaah la hadlay Ibraahim , wuxuu ka
hadlay qayladoodii isagoo aad u weyn ka dhanka ah
magaalooyinkaas , sababtoo ah dembigooda ahaa mid aad u
xun . Yaa ku samaynaya , qayladoodii?
Ezekiel loola jeedaa kuwa ku dalaca oo magaalada u taliya
ee Yesxiqeel 9:1,2 . Daniel waxa ay tilmaamaysaa "
ilaaladii " ee Daanieel 4:13 iyo 17 . Ee Malaa'igta kale loo
qoondeeyey Sodom iyo Gomora laga yaabaa in lagu
baxeen, iyagoo qaylinaya . Waxay sidoo kale laga yaabaa
inuu ahaa kuwa yimid Magaalada gala oo soo Lot iyo
qoyskiisa.

124

Si kastaba ha ahaatee , Butros noo sheegaysaa Luud wuxuu

ahaa nin xaq ah maalintii lahu derdereen; maalin la arko ,
iyo maqalka camalkoodii sharcilaawayaasha.
Luudna wuxuu aqoonsan yahay wanaagga malaa'igaha
markii ay magaaladii buu soo galay oo uu dalbaday in ay u
soo galeen gurigiisa oo loogu talagalay ilaalinta.
Bilawgii 19:2,3a; Markaasuu wuxuu ku yidhi , "
Halkan waxa hadda , sayidyadaydiiyow , fadlan la soo
leexdo, si ay guriga addoonkiinna iyo habeen , iyo
lugahaaga dhaqo ; ka dibna waxaa laga yaabaa in aad
aroor hore soo kacdaa oo taga marka aad . "
Oo waxay ku yidhaahdeen , "Maya , laakiin waxaan
joogi doonaan habeenkaas waxaa afargeeska u furan . "
Laakiin waxa uu si xooggan u adkaystay.
Bilawgii 19:4; Haddaba intaanay jiifsan ka hor, waxaa
yimid raggii magaalada oo, nimankii Sodom, jir iyo
dhalinyarada labada , dadka ka yimid meel kastaba oo
dhan, waxaa gurigii hareereeyey.
Ilaah ayaa cadeeyay in account this in dhamaan dadkii
magaaladu waxay , jir iyo dhalinyarada labada , meel
kastana , waxaa gurigii hareereeyey . Dembigii
khaniisnimadu waxay ahayd magaaladii oo dhan.
Bilawgii 19:8;"Haddaba bal eega, waxaan leeyahay laba
gabdhood oo aan weli nin u tegin; fadlan, ha ii idiin soo
bixiyo iyaga si, iyo waxa aad sameyn kartaa iyaga u
tahay sida aad rabto; waxba ma samayn keliya oo
nimankan, tan iyo markii ay tani tahay sababta ay
yimaadaan hooska saqafka."
Luud iyagii halkii lagu siiyo isaga iyo labadiisii gabdhood .
Annagu garan mayno sababta waxaa laga diiwaan geliyay ,
wuxuu sameeyey this . Waxaa laga yaabaa in ay ahayd
maxaa yeelay, wuxuu ogaa sida wax shar ah nimankaasu
waxay isku ahaayeen , oo isna wuxuu u caddeyso by inuu
dalab - dalab uu ogaa waxay diidi lahaa.
Waxa ay jawaabtu waa mid aad u xiiso.
Bilawgii 19:9a; markaas waxay yidhaahdeen," mid ka

125

mid Tani ee ku yimid, oo wuxuu ku haynayaa dhaqmay

sidii garsoore...
Waxay ogaa meesha Luud ka istaagay . Wuxuuna siideyn
dhaqmay sidii garsoore ... Ilaah lahaa markhaati , Sodom
iyo Gomora ka hor wuxuu iyagii u baabbi'iyey . Ka marag
kacay inaan leeyihiin madax-bannaanidooda , dulmay , oo
la silciyey.
Ilaalinta xiliga qiyaame
Bilawgii 19:15,16 Marka subaxdii cuub, malaa'igihii
Luud deddejiyeen inay ku degdegay, oo wuxuu ku
yidhi, " Kac, oo aad naagtaada iyo labadaada gabdhood
oo halkan jooga, waaba intaasoo aad ku baabba'aan
iyagu ciqaabta ee magaalada qaadan. " Oo intuu haba
yaraatee , ragga la qabtay oo uu gacanta , gacanta
xaaskiisa , iyo gacmaha kuwa isaga iyo labadiisii
gabdhood , Rabbigu wuxuu miidhan ah isaga , oo
waxay isagii keeneen baxay iyo isaga dhigay magaalada
ka baxsan.
Maxay Luud, xaaskiisa , iyo gabdhihiisii iyo gaadiid , ama
dhigay oo magaalada dibaddeeda ah ? Sababtoo ah dad
badan wuxuu ahaa nin xaq ah , iyo sidoo kale sababta oo ah
Ibraahim interceded iyaga.
Bilawgii 19:29 Oo waxay noqotay in, markii Ilaah
baabbi'iyey magaalooyinkii Bannaanka, in Ilaah
xusuustay Ibraahim, Luudna uga dhex afgembiyey,
markuu rogay magaalooyinkii Luud dhex lahaa in
degganaa.
Ilaah ayaa u sheegay Ibraahim waxa uu ahaa wax u
dhacayaan , iyo Ibraahim interceded for Luud. Maanta ,
waa sida ay muhiim u tahay in aynu maqli Ilaah ka yimid ,
iyo wax shafeeca ah kuwa kale.

Magaalooyinkeedii dumiyey
Bilawgii 19:24, 26; Markaasaa Rabbigu soo daateen
baaruud iyo dab on Sodom iyo Gomora, xagga Rabbiga
ka soo baxay samooyinka. Sidaas wuuna rogay
magaalooyinkaas , iyo Bannaankii oo dhan , dhammaan
dadkii degganaa magaalooyinkaas , iyo waxa koray
dhulka.
Xataa in burburinta complete magaalooyinkaas , Ilaah waxa
126

uu leeyahay ujeedo kale oo aan ahayn oo ay u halligmaan .

Waxay ahaayeen in ay noqon tusaale xukuna Ilaah on kuwa
ku nool lahaa noloshooda kuwa aan cibaadada lahayn.
2 Butros 2:6 jeestay magaalooyinkii ahaa Sodom iyo
Gomorana wuxuu ka dhigay dambas , iyaga ku
xukumay, iyaga tusaale u ah kuwa kolkaas dabadeed
cibaadalaawayaal noqon lahaa samaynta.
Masiixa xusay Dhacdada
Markii Ciise la weydiiyey inuu boqortooyada Ilaah galo
marka ay doonaynin inay yimaadaan , wuxuu u gudbinayaa
waqtiga Sodom iyo Gomora.
Luukos 17:28-30; Sidoo kale maadaama ay sidoo kale
wuxuu ahaa ee maalmihii Luud : waxay cuni jireen oo
cabbi , waxay iibsan jireen oo iibin , oo beeran jireen ,
oo dhisan jireen ; Laakiin maalintii Luud ka baxay
Sodom ayay dab iyo baaruud cirka kaga soo daateen oo
wada baabbi'iyey . Sidaas oo kale, waxay maalintaas
noqon doontaa marka Wiilka Aadanahu soo muuqdo.

XUKUNKA IMAANDOONA
Ka hor inta Ilaah xukunka , wuxuu had iyo jeer uga digtay
dadka ka . Wixii ka badan boqol sano , Nuux dhisay
sanduuqii . Dadku waxay u qosleen at markii uu yiri daad
weyn oo soo socda iyo Dhulka intuu tegayay ayaa la
burburiyey . Xataa marka xayawaanku ay ka awood aan
soo ururiyey , ugu dhawdhaw oo dhan oo dalka , dadka ka
ma aan rumaysan .

Luudna wuxuu degay magaalooyinkii kuwa sharka leh ,

Sodom iyo Gomora , iyo Wayna ku qosleen . Habeenkii
ugu danbeysay ee magaalooyinkaas , markii uu soo baxay
inay guryaha gabdhihiisa , qososhay xitaa wiilashiisii -insharciga isaga at iyo maleeyey inuu amnigiisa.
Mar labaad , ka muuqdo of the times Nuux , iyo
wakhtiyada Luud , waa kuwo la isqaadsiiyo ee dalalkan our
. Waxaan nahay markhaatiga farcankeenna . Waxaan sidoo
kale waxa waajib ku ah in ay iyaga digo xukunka imaatinka
Ilaah.
127

Yexesqeel 3:18 "Markii aan ku idhaahdo, kuwa sharka

leh, ` waa inaad xaqiiqa dhimanaysid, ' iyo in aad isaga
u digin, mana la hadal sharka ah uga digto jidkiisa
sharka ah, si uu naftiisa u badbaadiyo, ninkaas
sharrowga ahu ku dhiman doonaa isagoo oo xumaantii;
laakiinse dhiiggiisa waxaa la weyddiin doonaa
gacantaada."
Xataa ee jeer xukunka , sida Ilaah wuxuu badbaadshay
Nuux, Ibraahim iyo Nabi Luudh , wuxuu na ku ilaalin
doonaa . Waxaan dhihi karnaa nebiga Habakkuk,
Xabaquuq 3:17-19; In kasta wixii geedkii berdaha ahaa
waxaa laga yaabaa in uusan ubxin, Ama aan midho on
canabkiinna ah; inkastoo hawsha saytuunka ah waxaa
dhici karta in, iyo beeraha quud ka jirin; inkastoo
foofka ahu waa kala jeexi ka baabbo, oo waxaa jiri
daaqsin lahayn ee sandaqado - weli waan ku rayrayn
doonaa, Rabbigu wuxuu, farxad doonaan in ay Ilaaha
badbaadadaydow. Rabbiga ah Ilaaha ahu waa
xooggayga ; ayuu dhigi doonaa cagahayga sida cagaha
deerada , iyo wuxuu ka dhigi doonaa mid ii socon on
kuraha dhaadheer dushooda.

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Sida ay cashar this , waxa mucjiso ah ?

2 . Maxay ahayd ujeedada Ilaah ee abuuraya Waxbadan

3 . Waa maxay sababta ma qorayaashu ku siin burburinta binu-aadmiga oo dhan , marka laga
reebo Nuux iyo qoyskiisa , in daadka?

128

Casharka sagaalaad

Mucjiso bixin
Mucjisada Ilaah saameyn ku yeelan kara dunida oo dhan,
oo waa quruun, xaalad, qoyska ka mid ah, ama qof. Waxay
noqon karaan laga cabsado , ama ku dhawaad caadi . Sida
aan aragnay , waxay soo qaadan karaan xukunka , laakiin
waxay sidoo kale waxaa loogu tala galay bixinta.
Waxaa jira laba arrimood waa in aan sameeyo si aad u
hesho mucjisooyin Ilaah ee bixinta . Waa in aan maqlo oo
xagga Ilaah ka dibna waa in aan ficil ku ah rumaysadka on
wixii uu yiri.

CARUURTA ISRAAIIL OO SAXARAHA JOOGA

Waxaa jira sawir lahayn cad ee bixinta mucjisada ah ee
Ilaah dadkiisa badan oo waxbarasho ah oo ah reer binu
Israa'iil cidlada dhex joogeen. Waxaa jiray in ka badan hal
milyan oo qof oo safar this . Waxaan u sheegay in kitaabka
Numbers waxaa jiray in ka badan 603.550 oo nin , oo aan
ka mid yihiin qabiilka reer Laawi , ama ay haweenka iyo
carruurta.
Tirintii1:46, 47b; kulli kuwiinna la tiriyey waxay
ahaayeen lix boqol iyo saddex Kun iyo Shan boqol iyo
konton. Laakiinse reer Laawi laguma tirin iyaga ka mid
ah ...
Hagida dabeecada ka saraysa
Marka reer binu Israa'iil ay safarka bilaabay Masar ka soo
baxdeen , Ilaah hortooda socday tiir dabka ahaa oo
habeenka iyo daruurta ahaa oo maalinta.
Baxnintii 13:21, 22; Oo Rabbigu wuxuu iyagii ka hor
tageen maalintii hortooda socon in tiir daruur ah in ay
ku hoggaamiyaan, habeen iyo in tiir dab ah si loo siiyo
iyaga iftiimin, si ay u tagaan by habeen iyo maalinba.
Wuxuu ma dhicin oo tiirkii daruurta ahaa oo maalinta
ama tiirkii dabka ahaa oo habeenka dadka hortiisa.
Ka fakir cajiib ah waa in ay leeyihiin . Sida ay habeennimo
129

u safray , oo waxay arki karin halka ay ku socdeen . Markii

ay dhigay xero , waxay arki karin si ay u diyaariyaan ay
cunto . Lamadegaanka wuxuu noqon karaa mid aad u
qaboow oo habeenkii oo waxay lahaayeen diirimaad.
Inta lagu jiro maalinta , marka qorraxdu oo lamadegaanka
ku noqon karaa inkiraan kulul , waxay ku hoos jiray
dhaxamoonayo ee daruurtii . Daauud sharaxay mar.
Sabuurrada 105:39; Wuxuu bixiyey daruur inay qariso,
iyo dab habeenkii iftiin u ah.
Tan iyo markii daruurtii ka waxa lagu tilmaamay labada tiir
iyo ded , laga yaabaa in ay si fiican u leeyihiin "
mushroomed " iyaga u taliya sida uu qarax wayn oo
waannu aragnay sawirka.
Ilaalinta dabeecada ka sarraysa

Daruurtii hagtay
Masriyiintii Marka fikirradoodii beddeleen oo iyagii u
yimid ka dib markii , Sidaa darteed anigana waxaa reer
binu Israa'iil ah ayaa ku xayiran leh buuraha si dhinacyada
iyaga iyo Badda Cas hore ee . Halkii eegaya daruurtii iyo
iyaga oo og waxay ahaayeen halkaas oo Ilaah uu iyagiina
wuxuu dhex dhigay , in ay ku jireen ilaalinta Ilaah , wayna
baqeen oo waxay bilaabeen inay qayliyaan, gees ka
noqdeen Muuse.
Baxniintii 14:13, 14; Markaasaa Muuse wuxuu dadkii
ku yidhi, "Ha cabsanin. Istaag , oo eega badbaadada
Rabbigu ahaa , taas oo wuxuu dhammayn doonaa adiga
maanta . Waayo, Masriyiinta aad arkaysaan maanta ,
mar kale aad weligeedna mar dambe lama arki
doonaan . Rabbigu wuxuu idiin dagaallami doona , oo
aad u qabato waa inaad iska aamusnaataan ."
Muxuu Ilaah sameeyo? Waxa uu u guuray oo tiirkii
daruurta ahaa , sidaa darteed waxay ahayd inta u dhaxaysa
Masriyiintii iyo reer binu Israa'iil . Mid ka mid ah dhinaca
ahayd iftiin u ah reer binu Israa'iil , oo gudcurka dibadda
kale Masriyiinta . Markaas Ilaah u qaybsan badda iyo
dadkiisa u gudbeen dhinaca kale oo ku saabsan dhul
engegan .
Baxnintii 14:19-22 Oo malaa'igtii Ilaah, kuwaas oo
130

baxay inuu ka hor intii xerada reer binu Israaiil,

guurtay iyo daba maray iyagii; iyo tiirkii daruurta ahaa
ka tegey iyaga ka hor waxay istaageen meel hortooda ka
danbeeya. Haddaba waxaa iska wuxuu kala dhex galay
reer Masar iyo reer xeradii reer binu Israa'iil . Sidaas
oo waxaa jiray daruur iyo gudcur si la mid ah , waana
habeennimadii wuu iftiimay si kale , oo sidaas
daraaddeed mid ka mid ah uma soo dhowaan ka kale
iyo habeenkii oo dhan.

Kala qaybintii bada
Markaasaa Muuse wuxuu gacanta badda ku kor fidiyey
; oo Rabbigu wuxuu badda ku keena in ay tagaan dib
ugu by dabayl xoog badan oo bari iyo habeenkii oo
dhan , iyo badda ka dhigay dhul engegan, , iyo biyihiina
way kala go'een . Sidaas daraaddeed reer binu Israa'iil
tageen oo badda dhexdeeda ah dhulka engegan , oo
biyihiina waxay ku iyagii u ahaayeen derbi si on
gacantooda midig iyo xagga bidixdaba.
Ilaah ma joojin kaliya jidaynayey dadkiisa in ay ka
fogaadaan Masriyiintii . Waxa uu ogol yahay xukunka in ay
dhici on Masriyiintii si ay u ma sii wadi karin inay
eryadaan reer binu Israa'iil.
Baxnintii 14:23, 24 Markaasaa Masriyiintiina soo
eryadeen, iyo daba socdeen dhex badda, Fircoon oo
dhan ee fardaha, iyo gaadhifardoodkiisa, iyo
fardooleydiisa galay.
Haddaba waxay noqotay in , in subaxdii hore , in
Rabbigu hoos soo fiiriyo ciidanka Masriyiinta ka dhex
tiirkii dabka ahaa iyo kii daruurta ahaa, iyo wuxuu ku
dhibtoonnay ciidanka Masriyiintii.

Jiidjiitaan
Masriyiintii Marka ku dhex jireen badda , Ilaah wuxuu
sababay oo giraangiraha inuu yimaado off gaadhifardood
iyo iyaga dib u.
Vs 25-28 Iyo Kolkaasuu giringirihii
gaadhifardoodkooda xidhay, oo sidaas daraaddeed
iyagu iyagii ka eryay ku adag tahay; iyo Masriyiintii
waxay yidhaahdeen, aynu ka cararno wajiga reer binu
Israaiil, waayo, Rabbigu wuxuu u dirirayaa iyaga oo
Masriyiintii. "
131

Markaasaa Rabbigu wuxuu Muuse ku yidhi , " gacanta

ku kor fidi badda , inay biyuhu ku soo laabato waxaa
laga yaabaa in Masriyiinta , iyo gaadhifardoodkooda ,
iyo fardooleydooda . "
Markaasaa Muuse gacantii baddii ku kor fidiyey ; iyo
markii waagii beryay ayaa u muuqday , oo badda si
qoto dheer oo buuxda soo laabtay , intii Masriyiintu ay
ka soo cararaya galay . Markaasaa Rabbigu wuxuu
Masriyiintii ku tuuray badda dhexdeedii ka soo .
Markaas biyihii isku soo noqdeen oo waxay qariyeen
gaadhifardoodkii , oo fardooley ah , iyo ciidankii oo
dhan Fircoon oo wuxuu yimid isagoo badda ku iyaga ka
dib . Aan badan oo ka mid ah iyaga oo weli.
Inta badan waxaa jira labada dhinac si mucjiso ah . Si kuwa
iska leh , Sayidka , waxaa jira ilaalinta . Si kuwa dagaal ka
dhan ah Sayidku wuxuu , ama lid ku ah dadkiisa , xukun
jiro.

Awooda ilaah la socodkeeda
Mucjisadani waxa ay ahayd heerka xoogga Ilaah gudbiyo
dhan Axdiga Hore.
2 Boqoradii 17:36 ... laakiin Rabbiga , kuwaas oo aad u
soo bixiyeen ayay kor dalkii Masar isagoo leh xoog
badan iyo cudud fidsan , isaga oo aad ka cabsan
doonaan , isaga idinku waa inaydnaan caabudin , iyo
inay isaga u allabari waa inaad bixisaan.
Ka sarraysa Caafimaadka
Rabbigu waa Ilaah kan qudhiisu is muujiya . Markaasaa
Ilaah naftiisa u muujiyay sida Rabbigu - Rafaa oo ahaa kii
ugu dhakhsaha badan ka dib markii reer binu Israa'iil ay u
gudbeen Badda Cas .
Baxnintii 15:25b, 26; Waxaa jira wuxuu sameeyey
qaynuun iyo amar ah iyaga. Oo halkaas ayuu ku
tijaabiyey iyagii , oo wuxuu ku yidhi , " Haddii aad u
xajisaan fiirsada codka Rabbiga Ilaahiinna ah iyo
sameyn waxa xaqa ah ee Eebe agtiisa , oo dheg u dhiga
in ay yeeshaan amarradiisa iyo qaynuunnadiisa oo dhan
uu ku hayn , oo waxaan gelin doonaa (ogolaansho )
midkoodna ma ku cudurada aad on kaas oo waxaan
keenay ( ogola ) on Masriyiintii . Waayo, anigu waxaan
ahay Rabbiga ah kuwaas oo ku bogsiinaya . "

132

In Sharciga Kunoqoshadiisa , waxaad ogaaneysaa in aan

xitaa ku socday in ka badan oo lamadegaanka,
cagahoodiina ma ayan bararin.
Sharciga Kunoqoshadiisa 8:4b ... ma sheegin oo aad
cagta barara , kuwaas oo intii afartan sannadood ah.
Maruu, Daauud qoray waxaa jira mid ka mid taagdarani ka
mid ah oo dhan qabiil qabiil ma ahaa.
Sabuurrada 105:37b; Oo halkaas waxaa joogay qabiil
oo uu ka dhex none way taag.
Cuntada ka sarraysa

Manna iyo digaagduur
Ilaah awood aan cuntada ee safarka ku bixisay.
Baxnintii 16:12b, 15; Shucaaca waxaad cuni doontaan
hilib, subaxdana waxaad ka dhergi doontaan kibis. Oo
waxaad ogaan doontaan inaan anigu ahay Rabbiga
Ilaahiinna ah. '
Sidaas waxay ahayd in digaagduur ilaa noqotay fiidkii;
xeradii oo dhan qariyeen , oo subaxdiina dharabka
jiifay oo dhan ku wareegsan xerada. Markaasaa
lakabka ee dharab markii ugu qaaday , waxaa jira , oo
korka ka ah ee cidlada , oo ahaa a walax yar oo wareega
, sida ganaax sida sayaxa barafoobay dhulka .
Sidaas darteed, markii ay reer binu Israa'iil arkeen ,
waxay ku yidhaahdeen mid kale , " Waa maxay? "
Waayo, ma ay garanayn waxay tahay . Markaasaa
Muuse wuxuu iyagii ku yidhi , " Tanu waa kibistii
Rabbigu uu idiin siiyey inaad cuntaan . "

Tani bixinta ka sarraysa oo cunto ah ayaa sii waday intii

afartan sannadood ah.
Baxnintii 16:35; Carruurtiina reer binu Israa'iil waxay
maannadii cuneen oo afartan sannadood, ilaa ay
yimaadeen dhul la deggan yahay; Waxay cuni jireen
maannadii ilaa ay yimaadeen ilaa soohdinta dalka reer
Kancaan.

133

Biyaha ka sarraysa
Ilaah awood aan biyo ah . Markii ugu horraysay waxay
ahayd at kolkaasay Maaraah meesha biyaha ahaa qadhaadh
oo Ilaah u sheegay Muuse oo geed qaarkood inay ku
tuuraan, waxa gala.
Exodus 15:25a; Sidaas ayuu ku qayliyey, oo Rabbiga ah
, oo Rabbigu wuxuu tusay geed ; oo markii uu ka dhex
tuuray biyihii , biyihii way macaan.
Ilaah wuxuu iyaga siiyey biyo waqti kale at Refiidiim .
Markan , Wuxuu ku amray Muuse in ay ku dhufan dhagaxa
weyn.
Baxnintii 17:6; "Oo bal eeg, aad ka hor waxaan istaagi
doonaa waxa jira on dhagaxa weyn oo Xoreeb; iyo waa
inaad dhagaxa ushaada ku, iyo iman doona biyo ah, in
ay dadku cabbaan. "Oo Muuse sidaas ku sameeyey
hortiisa oo ka mid ah waayeelladii reer binu Israa'iil.
Intii afartan sannadood ah , reer binu Israa'iil lahaa biyo ah
oo cidlada . Mararka qaarkood waxa ay ahayd bogsashada
ah ee biyaha , marmarka qaarkood waxa ay ahayd biyaha
ka soo dhagax weyn ah , mararka qaarkood wuxuu ka
yimid ceelasha oo ay qoday.
Rasuul Bawlos na siinaysaa warbixin kooban oo ah
waqtigan . Wuxuu jeedaa cabniinku ruuxi ah oo iyaga
raacay.
1 Korintos 10:1-4; intaa , walaalayaalow , anigu ma
doonayo in aad noqon ogayn siday awowayaasheen oo
dhammu daruurta uga wada hooseeyeen , oo dhan
iyada oo badda soo gudbay , oo dhan ayaa la baabtiisay
Muuse oo daruur iyo in badda , oo dhan waxay cuneen
cunto ruuxa ah , isla markaana , iyo dhammaan wada
cabbeen isku cabbid ruuxa ah . Waayo, waxay ka
cabbeen dhagaxa ruuxa ah oo iyaga raacay , iyo Rock in
uu ahaa Masiixa.
Ka sarraysa Dharka
Qabiilkii reer binu Israa'iil ma ahaa , nus - faqiir oo koox
saboolka ah ee dadka u halgamayaan iyagoo maraya

134

cidlada dhexdeeda ee Niil; . Waxay ka tageen Masar ,

beeshuna ay dalkii.
Marka Ilaah markii ugu horraysay la hadlay Muuse , Oo
wuxuu isaga u ballan qaaday in dadka uu tegi lahaa madhan
- gurran . Kitaabku waxa uu sheegay inay " raqdii oo dalka
. " Taas macnaheedu waa sida Guusha Islaamka , waxay
soo qaadeen boolidii.
Baxnintii 3:21, 22; "Oo waxaan dadkan raalli
Masriyiinta ku siin doonaa; Oo waxay noqon doontaa,
markii aad u tagtid, in aadan madhan - gurran ku tegi
doonaan. Laakiinse naag waluba ha weyddiisato
deriskeeda , kuwaas , oo ah iyada oo deggan meel u
dhow gurigeeda , articles oo lacag ah , articles oo dahab
ah , iyo dhar ; oo waxaad soo sudhaa doona on
wiilashiinna iyo gabdhihiinna aad on . Sidaas aad boobi
doonaan Masriyiintii . "
Muxuu Ilaah u sheeg in ay ku sameeyaan dharka ? Wuxuu
u sheegay in ay ku dhejiyey ay wiilashooda iyo
gabdhahoodaba . Dhar ah in awood ma xiran ma soo baxay
oo lamadegaanka ku ahaa Dubai ee addoonsi , laakiin
dharkii uu hodanka ah ee Masar.
Sharciga Kunoqoshadiisa 8:4a; ah dhar Your ma
xidhaan soo baxay oo aad.
Oo reer binu Israa'iilna ma aha oo kaliya tagay ay la baadna
ku Masar , waxay ka tageen leh adhi iyo lo '.
Baxnintii 12:31,32; Markaasuu wuxuu u yeedhay
Muuse iyo Haaruun by habeen, oo ku yidhaahdeen, "
Kac oo waxaad tagtaa soo baxay oo dadkayga ka dhex,
adiga iyo reer binu Israa'iil oo labaduba. Oo , adeegaan
Rabbiga ah , sidaad u tidhaahdeen . Sidoo kale
adhyihiinna iyo lo'diinnaba kaxaysta , sidaad u
tidhaahdeen , iyo in la tageen ; iyo sidoo kale i
barakaysid."
Calaamad kaga tageen
Sida dadka ka weyn a million socdaashay cidlada afartan
sannadood ah , waxaa jiray calaamado kaga tageen
barakada Ilaah . Oo tiirkii daruurta iyo dab , maannadii ku
jirto, iyo digaagduur ka , waxaa ku qoran tusaalayaal
dhawr.
135

Inaga, waxa ugu muhiimsan in la xaqiiqsado waa in Ilaah

iyo u qaadan doonaa daryeelka kara dadkiisa. Marka jeer
way adag yihiin , waa in aynu ogaannaa in Ilaah uusan la
beddelo ma . Marka ay jirto baahi , Ilaah weli bixinta ka
sarraysa dadkiisa haddii ay rumaysan doonaan.

MUCJISOOYIN KA YIMID ILIYAAH

Mucjisooyin waxay sii wadi dhan iyada oo loo marayo
samayso Kitaabka Quduuska ah . In First Kings , waxa aan
siiyey mucjisooyin Eliyaas . Waxaan soo xusuusanayaa oo
kaliya dhowr ah iyaga.
Kuwii daajin jiray
Markaasaa Eliiyaah wuxuu ku hadlay xukunka Ilaah on
qaranka oo ku dhawaaqday abaar . Markaas Ilaah isagii hor
geeyeen si ay u qariyaan by Brook Keriid ee , halkaas oo
uu ka ahaa awood aan la quudin by Tukayaasha fiiriya.
1 Boqoradii 17:1-4,6; Iyo Eliiyaah kii reer Tishbii , oo
ka mid ah dadka deggan dalka Gilecaad , wuxuu Axaab
ku yidhi , " Maadaama , Rabbiga ah Ilaaha reer binu
Israa'iil ku nool yahay , oo aan hor taagnahay , ma jiri
doono dharab iyo roob midna sannadahan , marka laga
reebo at Miyaan eraygaygu ahayn . "
Markaasaa waxaa isaga u yimid Eraygii Rabbiga, oo
wuxuu ku yidhi , " Get halkan ka qaaddaan oo u leexo
xagga bari , iyo qarin by Brook Keriid ee , kaas oo
qulqula Webi Urdun . Oo waxay noqon doontaa in aad
ka cabbi doontaan ilaa durdurkii , iyo tukayaashana
waan ku amray inay halkaas kugu quudiyaan . "
Oo tukayaasha ayaa u keeni jiray kibis iyo hilib in
subaxdii , iyo kibis iyo hilib , fiidkiina ah; oo wuxuu ka
soo durdurkii cabbeen .
Mucjisada ah Daqiiqada iyo saliida
Marka durdurkii iska engegay , Ilaah baa isagii u carmal ah
oo magaalada Sarefta oo loo diray . Wuxuu iyada
weydiiyey in ay biyo iyo cunto diyaariyaan isaga iyo siiyey
yaboohaasi xagga Rabbiga.
1 Boqoradii 17:14; "Waayo, Rabbiga ah Ilaaha reer
136

binu Israa'iil wuxuu leeyahay bin The oo bur ah oo aan

kici doona loo isticmaalo , mana kusaddii saliidda ordi
doonaan qalalan , ilaa maalinta Rabbigu wuxuu soo
dajiya Roobka intay dhulka ku'."
Abaarta ka sii waday muddo saddex sannadood iyo lix
bilood , iyo bixinta ka sarraysa Ilaah ku sii Markaasaa
Eliiyaah wuxuu , naag carmal ah , iyo wiilkeeda. Xataa in
ay dhibic Ilaah siinaya nolol back to wiilkeeda waqtigaan
markuu dhintay.
Yacquub 5:17; Eliyaas wuxuu ahaa nin leh dabeecadda
ah sideena oo kale, oo wuxuu ku dadaal ku tukaday
lahaa in aan roob; waana ma roob dhulka oo muddo
saddex sannadood iyo lix bilood.
Rasuul Yacquub ayaa sheegay in Eliiyaah wuxuu lahaa
dabeecad sideena oo kale ah . Sidee dhiirigelinta waa noo
ah in la ogaado in Eliyaas wuxuu ahaa qof caadi ah
aadanaha ee ka shaqeeyo Rabbaaniga ah , sida aannu u
yihiin in ay sameeyaan !
Allabari ka sarraysa
Saddex sannadood iyo lix bilood , Eliyaas ayaa soo
dhuumaalaysanayay . Markaasaa Axaab wuxuu lahaa meel
walba ku baadhid si aad u hesho iyo dilo isaga . Inta lagu
jiro wakhtigan , wuxuu Axaab ku dilay nebiyo badan oo
kale ah ee Rabbiga , laakiin Ilaah ayaa weli u diray
Markaasaa Eliiyaah wuxuu dib wuxuu Axaab.
1 Boqoradii 18:17-20; Markaas ayaa waxaa dhacday ,
markuu Axaab arkay Eliiyaah , ayaa Axaab wuxuu ku
yidhi isagii , " Ma in aad , O dadkii Israa'iil
dhibayayow? "
Oo isna wuxuu ku jawaabay , "Waxaan Israa'iil ma
aanan dhibin , laakiinse adiga iyo reerka aabbahaa
leeyihiin , ee ah in aad ka tagteen amarradii Rabbiga,
oo weliba waxaad raacday Bacaliim ah . Haddaba
sidaas daraaddeed , dirteen oo soo urursadeen binu
Israa'iil oo dhan ii on Buur Karmel , afarta boqol iyo
konton nebiyadii Bacal , iyo afartii boqol oo geedihii
Asheeraah nebiyadooda ah , cuna oo miiska Yesebeel . "
Sidaas daraaddeed Axaab wuxuu for dhan reer binu
Israa'iil u cid diray , oo nebiyadiina wuxuu ku soo wada
ururiyey on Buur Karmel.

137


850 wadaad1
Buur Karmel waa buur yar oo ku yaal bannaanka
waqooyiga dalka Israa'iil . Sida dadkii waxay istaageen on
dhinacyadeeda , waxay si fudud u arki karin wax walba oo
dhacay sare ee buurta guri.
Xisaabta kitaabiga ahi waa sidaas oo xiiso leh (Eeg 1
Boqoradii18) ! Wadaaddadii been ah loo diyaariyey
allabaryadooda oo aroortii ah iyo bilaabeen inay soo wac
on ilaahyo ay si dab diri iyo wada baabbi'in . By galabtii ay
naftooda u shaqeeya iyo Robinson - jidhkoodii googooyay
iyo dawarsanayay ay ilaah inuu ka jawaabo . Sida 850
wadaaddada ah ayaa tan sameeyaan , hal nin , Eliiyaah
wuxuu keligiis istaagay iyaga ugu majaajiloodeen.
Habeenkii , Eliiyaah wuxuu allabarigiisa diyaarisay , iyo
dadkiina ku shub biyo ka badan saddex jeer . Waxaa jiray
biyo badan , waxaa hoos u ahaa allabarigii orday oo waxay
buuxiyeen boholo ku wareegsan meesha allabariga .
Markaasaa Eliiyaah wuxuu ku tukaday mid ka mid
tukashada gaaban .
1 Boqoradii 18:36,37; Iyo daraaddeed waxay noqotay ,
waqtiga uu bixin jiray allabarigii fiidnimada, Nebi
Eliiyaah waa soo dhowaaday oo ku yidhi , " Rabbiga ah
Ilaahii Ibraahim , iyo Isxaaq , iyo Israa'iil, oo ha lagu
dhex ogaado maanta in Waxaad tahay Ilaah ee Israa'iil,
iyo in aan anna ahay addoonkaaga , iyo inaan
waxyaalahan oo dhan eraygaaga ku sameeyey . I maqla
, Rabbiyow , i maqal , inay dadkanu ogaadaan waxa
laga yaabaa in You are Rabbiga ah Ilaaha , iyo waxa
aad haysatid soo jeestay ayuu qalbigooda ka dib in aad .
"

Rabbigu waa Ilaah!
Maxaa dhacay? Dabka ayaa Rabbiga iyo allabarigii , oo
qoryaha ha , dhagaxyada meesha allabariga , oo waxay
biyo ka gubay ku dhacay . Dadka reer binu Israa'iil arkeen
ayaa ku dhacday , oo Ilaah caabudeen.
1 Boqoradii 18:38,39; Markaas dabkii Rabbiga iyo
gubay allabariga la gubo , iyo qoryihii, iyo dhagxantii ,
iyo boodh oo kor u jirayna ololkii baa biyaha ahayd oo
xabaal ku dhacay , iyo . Haddaba dadkii oo dhammuna
markay taas arkeen , ayay wejigooda ay ; oo waxay ku
138

yidhaahdeen," Rabbigu , Isagu waa Ilaah! Rabbigu ,

Isagu waa Ilaah! "
Maxaa taxane ah cabsi badan oo reer mucjisooyinka . Ilaah
First hadlay Eliiyaah wuxuu ku dhawaaqdaa abaarta .
Markaasuu isaga ilaaliyo iyada oo ay abaartu ka badan
saddex sano . Markaas wuxuu mucjisooyin ku cadeeyay
inuu dab diraayo.
Boqoradii kowaad waxaa ka buuxa mucjisooyinkii
sameeyaa, Eliyaas.

MUCJISOOYINKA ILAAH EE ILISHAA

Markaasaa Eliishaa wuxuu ahaa nin xer ah oo Eliyaas iyo
markuu Eliiyaah oo ahaa dhulka this tegaayo , ayaa
Eliishaa u weydiisatay caddeeyaa qaybta labanlaabka ah ee
awooda . Mucjisooyin The qaar ka sameeyey xaggiisa, oo
waxaa jira mucjisooyin laba jeer sida badan waxay soo
tebiyeen oo kaliya sida uu weyddiistay .
Markaasaa Eliiyaah wuxuu ku qaybsadeen ee Webiga
Urdun , ayaa Eliishaa u qaybsadeen ee Webiga Urdun .
Markaasaa Eliiyaah wuxuu lahaa la kordhiyo oo bur iyo
saliid , ayaa Eliishaa u soo kordhay mucjisada ah oo saliid
ah .
Kordhinta afada saliida
2 Boqoradii 4:1-7; Haweeney qaar ka mid ah dhaxday
qoonkii nebiyada ahaa ah ayaa qayliyey oo Eliishaa u
soo baxay , oo wuxuu ku yidhi , " Anoo addoonkaaga ah
oo ninkaygiina waa dhintay , oo aad og tahay inuu
addoonkaagu Rabbiga ka cabsadeen . Nin deyn nagu
waxaa la socda in ay qaataan laba wiil iga noqon
addoomo uu . "
Sidaas ayaa Eliishaa iyada ku yidhi , "Waxa aan kuu
sameeyo ? Ii sheeg , maxaan aad guriga ku haysataa ? "
Oo waxay tidhi , " Your addoontiisa ah guriga waxba ,
laakiin ubbo oo saliid ah . "
Markaasuu wuxuu ku yidhi , " Go , oo weelasha oo ka
amaahdaan meel kasta , laga bilaabo xididada deriska madhan oo dhan ; ma soo ururin oo kaliya dhowr . Oo
markay aad u timid in , aad albaabka adiga iyo
wiilashaada ka danbeeya u xidhi doonaan ; ka dibna ku
139

shub oo weelasha oo dhan kuwa , iyo meel iska dhigeen

ayaa kuwa buuxa . "
Saas daraaddeed way tagtay , isaga oo ka iyo albaabka
iyada oo iyadii iyo wiilasheedii , kuwaas oo keenay
weelal ay u soo martay oo xidhnaa; iyo iyada soo baxay
ku shubtay . Haddaba markii weelashii ay wada
buuxsameen waxay noqotay in , , in waxay ku tiri
wiilkeeda , " weel kale ii keen . " Markaasuu wuxuu
iyadii ku yidhaahdeen , " ma jiro ee waa weel kale . "
Sidaas saliid waa joogsatay .
Markaasay soo kacday, oo sheegay in oo ahaa ninkii
Ilaah .
Oo wuxuu ku yidhi , "Orod oo , saliidda iibi iyo
deynkaagii ku bixi, oo adiga iyo wiilashaada aad u
hadhay ku noolaada . "
In calaamadan lagu siinta , naagtii ku heshay dhab ahaan
waxa ay lahayd iimaan si aad u hesho . Waxay ahayd mid u
sheegay in ay ka amaahan xididdada - oo aan fara yarayn ,
iyo in ay la buuxin lahayd saliid . Qadarka iyadu amaahdo
iimaanka ku , wuxuu ahaa xaddiga saliida iyadu heshay .
Kitaabkii boqorrada Labaad waxaa ka buuxa
calaamooyinkuu in dhacay intii lagu jiray waqtiga Eliishaa
u ahaa.

MUCJISADA KA SARAYSA BOGSIINTA

Oo dhan Axdiga Hore , waxaa jira diiwaan joogto ah ee
mucjisooyinka ah ee bogsashada.
Mariama baras
Oo Maryanna waxaa ku walaashii ah oo Muuse iyo
Haaruun . Waxay qayb ka mid ah hoggaanka reer binu
Israa'iil ahaa . Waxay ku hoggaamiyey in amaanay waxa
Ilaah sameeyey oo iyaga dhex mareen Badda Cas iyo
burburiyeyna ay cadaawayaashoodii ka heleen . Laakiin
Miriam , oo ay weheliso Haaruun , ha ruuxa muhiim ah in
yimaado oo ka hadlay gees ka noqdeen Muuse laba
siyaabood . Mid ka mid ah uu ahaa ku saabsanaa guurka
naagtii ku ah Itoobiya . Kale oo ahaa ku saabsanaa
hogaaminta ee reer binu Israa'iil.
Kitaabku waxa uu ka dhigayaa cad in baraskii waa yimid ,
iyada oo ku saabsan sidii ay sabab u ahayd iyada dembiga.
140

Tirintii12: 1,2; Markaas Maryan iyo Haaruunna waxay

Muuse u xanteen sababta oo ah haweeney Itoobiya kii
uu guursan; waayo, isagu wuxuu guursaday naag reer
Itoobiya. Oo waxay ku yidhaahdeen , "ayaa Rabbiga ah
runtii lagaga hadlay oo kaliya Muuse? Miyuusan
annagana nala hadlin iyada oo sidoo kale ? "Oo
Rabbigu taas wuu maqlay.
Vs 9,10 Sidaas cadhadii Rabbigu ahaa ee ka tegaaya
iyaga ka gees ah, oo wuxuu tegey. Oo markii daruurtii
ka tageen taambuugga kor ku xusan , si lama filaan ah
Miriam noqday inay baras qabto , caddaatay sida baraf
cad . Markaas Haaruun fiiriyey Maryan , oo iyana
halkaasay ku ahaa , nin baras leh .
Maxaad Maryan iyo Haaruunna waxay sameeyaan markay
arkeen baraskii ? Haaruun isla markiiba ay qirteen
dembigooda iyo weydiisatay iyada bogsashada .
Tirintii 12:11-14; Sidaas Haaruun Muuse ku yidhi,"
Alaha, Rabigaga! Fadlan ha dembigan dushooda noo on
, taas oo aannu nacasnimada u samaynay iyo wixii
aannu ku dembaabnay . Fadlan ha ha noqon sidii mid
dhintay , oo jidhkiisii badh baabba'san yahay markuu
yimaado soo bixiyey uurkii hooyadiis ! "
Sidaas daraaddeed ayaa Muuse ku qayliyeen inay
Rabbiga , oo wuxuu ku yidhi , " Fadlan , iyada bogsii ,
Ilaahow , waan ku baryayaaye, " Markaasaa Rabbigu
wuxuu Muuse ku yidhi , " Haddii aabbeheed laakiin
wejiga kaga candhuufo , iyada oo aan ku ceebownaaye
lahaa toddoba maalmood ? Ha laga saaro intii toddoba
maalmood ah xidhaa inuu xerada dibadda uga , oo
markaas dabadeedna waxaa mar kale ay heleen waxaa
laga yaabaa . "
Nacamaan baras
Nacamaan lagu bogsiiyey baraska qabo waa mid ka mid ah
mucjisooyinka ugu xiisaha badan ee Axdiga Hore . Maxaad
Eliishaa u diido inuu isaga arko , oo waxaad ku tidhaahdaa
iyada oo addoon in la dhex geliyaa webiga Urdun toddoba
goor baa?
Waxaan ognahay in Nacamaan wuu weyn , oo sharaf leh ,
oo ahaa nin xoog badan oo ah rag xoog badan . Waxa uu

141

ahaa taliye ee ciidanka Suuriya , oo isaga aawadiis ,

Sayidku wuxuu lahaa guusha siiyey ciidanka Suuriya.
2 Boqoradii 5:1; Haddaba Nacamaan , taliyaha
ciidanka boqorka reer Suuriya , wuxuu ahaa nin weyn
oo sharaf leh ee ku qummanaa, oo sayidkiisii u , maxaa
yeelay, isaga ayaa Rabbigu reer lahaa Suuriya lib ku
siiyey . Sidoo kale wuxuu ahaa nin xoog badan bayna
ahaayeen , laakiin wuxuu ahaa barasle.
Nacamaan bilcantiisa lahaa gabar addoon reer binu Israa'iil
ka ah , iyo iyada ogaa oo ku saabsan Nebi reer binu Israa'iil
oo xooggiisa badan.
2 Boqoradii 5:3; Kolkaasay tidhi, si sayidaddeedii
meesheeda , " Haddii keliya jiray nebiga dadka waa
Samaariya ! Waayo, isagu wuxuu isaga ka bogsiin lahaa
baraskan."
Nacamaan wuxuu u tegey inuu boqorka iyo ogolaansho in
ay tagaan Nebi reer binu Israa'iil weydiiyo . Laakiin
goortuu u keenay warqad ka timid oo ahaa boqorkii
Suuriya si boqorkii dalka Israa'iil , oo intuu ka fikirayay
Markay damceen inay ku marmarsiiyoodaan ah oo loogu
talogalay dagaalka . Si kastaba ha ahaatee , wuxuu Eliishaa
ku maqlay ee ku saabsan Nacamaan oo u soo cid diray.
2 Boqoradii 5:8-12; Sidaas waxay ahayd , markii
Eliishaa oo ahaa nin Ilaah uu maqlay in boqorkii dalka
Israa'iil dharkiisii iska jeexjeexay , oo uu cid diray
boqorkii oo ku yidhi, " maxaad dharkaagii isaga
jeexjeexday? Fadlan ha ii yimaado, si , oo wuxuu ogaan
doonaa in uu jiro dalka Israa'iil nebi dhex."
Markaas Nacamaan u galay fardihiisii iyo
gaadhifaraskiisa leh , iyo iridda gurigii Eliishaa wuxuu
istaagay . Oo Eliishaa wargeeyuu u diray oo , oo ku
yidhi , "Orod oo waxaad maydhaa ee Urdun toddoba
jeer ku , iyo hilibkiinnii waa in dib loo soo celiyo in aad ,
iyo aad nadiif bay ahaan doonaan . "
Laakiinse Nacamaan wuu noqday caraysan , oo intaan
tegey oo ku yidhi , " Runtii , waxaan u idhi, Isagu
hubaal way iman doonaan, oo ii soo baxa , iyo in uu
istaago iyo wac on magaca Rabbiga Ilaahiisa ah , iyo
meesha bukta dul wuxuu gacanta , iyo bogsiiyo baraskii
. ' ma yihiin Abaanaah iyo Farfar oo ah , webiyadii
Dimishaq , ka wanaagsan oo dhan oo biyaha dalka
Israa'iil? , Ma faro xashaan karo, waxaan iyaga oo ku
142

nadiif ahaan karin? " Sidaas daraaddeed wuu noqday ,

oo wuxuu tegey isagoo cadhaysan.
Nacamaan lahaa sawirka isgartay sida uu ku bogsan lahayd.
Waxa uu ahaa sawir Senetka, isaga oo meel . Oo wuxuu
lahaa inuu naqshad u gaar ah , laakiin Ilaah la hadlay ayaa
Eliishaa waxay isagii u sheegeen wixii aad samayn karto
iyo in la yidhaahdo.
V.13, 14 Oo addoommadiisii u soo dhowaaday oo isagii
la hadlay, oo wuxuu ku yidhi, "Aabahay, haddii nebigu
lahaa kuu sheegay in aad wax ka qaban weyn, aad ma
aadan samayseen lahayd? Intee ka sii badan ka dibna ,
markii uu kugu leeyahay , ` Maydho, oo nadiif noqon?"
Sidaas ayuu hoos ugu tegey iyo toddoba jeer liimbaday
Webi Urdun , sidii uu ahaa eraygii ninkii Ilaah ; oo
jiidhkiisiina mar dib loo soo celiyo sida jidhkiisii soo
ilmo yar oo , nadiif buuna noqday.
Inkasta oo Nacamaan la aaminsan yahay ku filan si ay u
timid inaad nebi ah , waa in uu u yimaado isaga oo ugu
dambayntii ka kibirka . Waxaan ognahay in uu la yimid
hanti filaya in uu bixiyo nebi ah.
2 Boqoradii 5:5b; Sidaas ayuu markaas ka tegey oo
wuxuu qaaday toban talanti oo lacag ah , iyo lix kun oo
sheqel oo dahab ah , iyo toban iskujoog oo dhar ah.
Si aad ku bogsan waxaa lagama maarmaan ahayd inuu
noqon Eebe adeeca iyo in ay isu hoosaysiiya .
Natiijooyinku waxay ahaayeen bogsiintiisa complete ee
xagga jirka ah , laakiin ka muhiimsan , oo uu aqbalaada
Rabbiga ayaa sida uu Ilaah
.
2 Boqoradii 5:17; Markaasaa Nacamaan wuxuu yidhi, "
Markaas , haddii aan , fadlan u sheeg anigoo
addoonkaaga ah in la siiyo laba baqashii ku - xamuulka
ee dhulka ; waayo, anigoo addoonkaaga ma bixin
doonto ha ahaato qurbaan la gubo ama allabari u
bixiyaan ilaahyadooda kale , laakiin inuu Rabbiga . "
Boqor Xisqiyaah
Wadankii Israa'iil waxay ku kala tagin markii Xisqiyaah oo
ahaa boqorkii dalka Yahuudah noqday . Kitaabku waxa uu
ina siinayaa warbixin kooban oo aad u sharraxaadda ee
boqornimadiisa.

143

2 Boqoradii 18:5 - 7a; Oo wuxuu isku halleeyey

Rabbiga ah Ilaaha reer binu Israa'iil , oo sidaas
daraaddeed isaga dabadiisna waxaa jiray arag mid
isagii oo dhan taariikhda boqorradii dalka Yahuudah
dhexdooda , ama mid kasta oo isaga ka horreeyey . Si
dhakhso ayuu qabtay inay Rabbiga ; ayuu kama tegin
isaga soo socda , laakiin amarradiisa, oo Rabbigu
Muuse ku amray ma aad xajin . Rabbigu isaga wuu la
jiray ; meel kasta oo uu wuu ku liibaanay,.
Ka dib markii afar iyo toban sano ah inay noqoto mid ahaa
boqorkii dalka , isagu wuu bukay oo si sakaraad.
2 Boqoradii 20:1; Oo waagaas ayaa Xisqiyaah
bukooday, oo geeri u dhow . Markaasaa Nebi Ishacyaah
oo , ina Aamoos , isagii u tageen oo waxay ku
yidhaahdeen , " leeyahay, Rabbigu wuxuu : Reerkaaga
la dardaaran, waayo, waad ku dhiman doontaan , oo
aan ku noolayn ' . "
Xisqiyaahna markuu maqlay inuu in uu dhinto , ayuu
xusuusiyey Sayidka ah ee sida uu ahaa nin boqor ah oo
wanaagsan oo Rabbigu waa in runta iyo daacadnimada ka
hor ku socday.
2 Boqoradii 20:2,3; Markaas ayuu u soo jeestay
wejigiisii u jeediyey xagga derbiga , iyo baryay Rabbiga
ah , oo wuxuu ku yidhi , " Rabbiyow , waan ku
baryayaaye, sida aan idin hor socday runta iyo qalbi
daacad , iyo leeyihiin bal haatan xusuuso , sameeyaa
waxa uu ahaa waxa hortaada ku wanaagsan . " Oo
Xisqiyaahna aad buu u ooyay.
vs 4-6; Markaas ayaa waxaa dhacday , ka hor inta
Isaiah ka baxay barxadda dhexe , in isagii u yimid
Eraygii Rabbiga , oo wuxuu yidhi , " Ku soo celi oo
waxaad Xisqiyaah Amiiral My dadka , ` leeyahay,
Rabbigu wuxuu , Ilaaha Daa'uud aabbahaa : waan
maqlay, tukashada , waxaan wada arkay waxa ilmada
aad ; hubaal waan kaa bogsiin doonaa . Oo maalintii
saddexaadna waxaa aad u tegi doonaan guriga Rabbiga
wada simo . Oo anna waxaan ku dari doonaa si days
aad shan iyo toban sano . Adiga iyo magaaladanba
waan this samatabbixin doonaa gacanta boqorka
Ashuur ; iyo anigu magaaladan waxaan u daafici
doonaa aniga daraadday u gaar ah , oo aawadiis of
addoonkaygii Daa'uud . ' "
144

Xisqiyaah oo ahaa ku qanacsan eraygii Rabbigu kaga dhex

Isaiah , wuxuu rabay calaamad . Markaasuu wuxuu rabay
calaamad ka dhib badan tahay . Ilaah wax kasta oo
Xisqiyaah oo weyddiiyeen isaga - xataa in ay samaynta
hooskii qorraxda gadaal u tegi on dial qorraxda.
2 Boqoradii 20:8 -11; Markaasaa Xisqiyaah wuxuu
Ishacyaah ku yidhi , " Maxaa calaamad ii ah in
Rabbigu i bogsiinayo oo , iyo in aan maalinta saddexaad
waxay tegi doonaan si ay guriga Rabbiga u baxayo? "
Markaas Ishacyaah wuxuu ku yidhi , "Tani waa
calaamo idiin ahaan xagga Rabbiga ka , in Rabbigu
samaynayo wixii uu wixii uu kaga hadlay doonaa tan:
hoosku ma hore u tegi doonaan toban darajo ama tag
toban derejo "
Markaasaa Xisqiyaah wuxuu ugu jawaabay " , Waa
wax fudud in hoosku inay hoos u socdaa toban derejo ;
maya , balse ha hooskii tag toban derejo " .
Sidaas Nebi Ishacyaah u qayliyey oo si Rabbiga, oo isna
markaasuu hooskii toban derejo dib , kaas oo hore u
dhaadhacay on derejooyinkii Aaxaas.
Sookoobid
Calaamooyin badan ku sheegay wax ku saabsan in Axdiga
Hore . Dadka ayaa la soo bixin dadka dhintay ka . Dadka
ayaa la Rababaaniga laga ilaaliyo dhimasho sida Daniel in
den libaax ee , iyo saddexdii nin ee in lagu tuuro foornada
oo ololaysa . Waxaa jira miracles of ilaalinta sida Ilaah
tiray oo indhaha u cadaawayaashooda . Waxaa jira miracles
of bixinta . Mid ka mid ah waqtiga , xataa Ilaah ka hadlay
dameer.
Axdiga Hore waxa uu yahay buug of mucjisooyinka .
Ilaaha Axdiga Hore wuxuu ahaa Ilaah mucjiso - ka
shaqeeya a . Kuwa rumeeyey Xaqa , waxay ku socdeen
awood leh.
Qoraaga kitaabka Cibraaniyada waxa uu dhigayaa in Ilaah
waa isku mid shalay , maanta iyo weligiiba.
Cibraaniyada 13:8; Ciise Masiix waa isku mid shalay ,
maanta iyo weligiiba.
Weli wuxuu yahay mucjiso Ilaah ka shaqeeya . Hadii aynu
145

rumaysanahay , waxaan weli ku socdaan karaa in uu awood

leh in ay la kulmaan caqabadaha of our time.
Fiiro gaar ah: Wixii waxbarasho dheeraad ah oo ku saabsan
mucjisooyinka ah ee Axdiga Hore , waxaan ku talineynaa Dhamaan
mucjisooyinka Kitaabka Quduuska ah by Herbert Lockyer , Zondervan
Publishing Company . ( Waxaan sidoo kale idin kula talinaynaa inaad
iska indha faqrada dhawr halkaas oo uu isku dayo in uu sharax sababta
mucjisooyin joogsadeen - ma ay qabaan ! )

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Tax qaar ka mid ah mucjisooyinka ah ee bixinta in ay ahaayeen calaamadaha kaga tageen
barakada ka sarraysa Ilaah ku dul reer binu Israa'iil sidii ay u socdaashay cidlada .

2 . Tax qaar ka mid ah mucjisooyinka ka sarraysa dhacay noloshii iyo adeeggii Eliyaas.

3 . Tax qaar ka mid ah mucjisooyinka ka sarraysa dhacay noloshii iyo adeeggii Eliishaa .

146

Casharka tobnaad

Haysashada , dhaxalkayagii
KA GUDBAY KANCAAN
Maalinba maalinta ka dambeysa , dadka reer binu Israa'iil
ku arkay iyo khibrad u xoogga Ilaah on iyagoo ka wakiil .
Ugu dambeyntii , waxay u yimaadeen si ay xadka dalka
Kancaan oo calan kor u xerada.
Xuduuda
Ilaah iyaga siiyey Cannan , laakiin waxay ahayd in in tag oo
intaad hantidaan.
Tirintii 13:1-3; Oo Rabbigu wuxuu la hadlay Muuse, oo
wuxuu ku yidhi, " waxaad dirtaa niman soo basaasa
dalka reer Kancaan, taas oo aan ku siiyo si ay reer binu
Israaiil; qabiil kasta awowayaashood aad nin, iyaga
dhex mid walba hoggaamiye soo diri doonaa. "
Sidaas daraaddeed ayaa Muuse iyaga ka cidladii
Faaraan u diray waafaqsan amarkii Rabbigu ahaa , oo
kulligood waxay ahaayeen rag reer madaxdii reer binu
Israa'iil .
Warbixinta
Sidii Ilaah ku amray , Muuse hoggaamiye qabiil kasta u
diray inay dalka soo basaasaan . Waxay qaatay afartan
maalmood socday oo dalka dhex mara , ka dibna waxa ay
dib u soo celiyey warbixinada ay Muuse iyo dadkii reer
binu Israa'iil.
Tirintii 13:27-29; Markaasay waxay isagii ku soo
sheegay oo yidhi: "Waxaan tegey inay dalka soo
halkaas oo aad noo soo dirtay. Waxaa dhab ah ntiisa
caano iyo malab la , iyo midhihiisiina waa kuwan . Si
kastaba ha ahaatee dadka ku deggan dalka ay yihiin
kuwo xoog ; magaalooyinka ay yihiin oo deyr leh iyo
aad u weyn ; oo weliba waxaan kaloo arkay farcamay
reer Canaaq . Reer Camaaleq waxay deggan yihiin
dalka xaggiisa koonfureed ah; reer Xeed , reer Yebuus ,
iyo reer Amor oo buuraha degganaa oo ; Kancaanna
waxay deggan yihiin badda agteeda iyo baananka Webi
Urdun . "

147

Kaaleeb wuxuu xusuustay oo dhan Sayidku wuxuu u

sameeyey.
Tirintii 13:30; Kolkaasaa Kaaleeb wuxuu aamusiiyey
Muuse hortiisa, oo wuxuu ku yidhi, "ina keena mar iyo
hantiyaan, waayo, annagu waa si fiican karaynaa
inaynu ka adkaanno."
Toban basaasiin ka jawaabay ,
Tirintii 13:31b 33; "Ma kici dadka u awoodo , waayo ,
way inaga xoog badan yihiin."
Oo waxaa laga siiyey reer binu Israa'iil warbixin xun ee
dalkii ay soo basaaseen ayay , isagoo leh , " oo dalka
dhex maraan , taas oo aannu u tegey oo basaasyo ah
waa dal in wixiinna cuno dadka degganba , iyo dadkii
oo dhammu kuwaasoo aanu ku Arkay in ay yihiin ragga
dherer of weyn . Waxaa jira waxaan arkay kooxda (
farcamay reer Canaaq oo ka yimid Rafaa ); iyo waxaan
ku jiray sida grasshoppersin horteenna u gaar ah , oo
sidaas ayaan ku jiray oo iyagoo indhaha . "
Markaasaa Yashuuca iyo Kaaleeb isku dayeen in ay dhiiri
dad si ay u rumaysan yihiin in Rabbiga.
Tirintii 14:6-11; Markaasaa Yashuuca ina Nuun iyo
Kaaleeb ina Yefunneh, kuwaas oo ay ka mid ahaayeen
kuwii soo basaaseen dalkii, iyagoo dhar jeexjeexan
jeexjeexay; Oo intay la hadleen si dhan oo ah shirkii
reer binu Israa'iil, oo ku yidhi : "dhulka aannu dhex
marnay oo soo basaasa waa dhul aad iyo aad u
wanaagsan . Oo haddii Rabbigu inagu farxo , ayuu
dalkaas ina geeyn doonaa intothis dalka iyo ina siin
doonaa , ` dalka , kaas oo ay qulqulka caano iyo malab
la . ' Oo keliya ma aha mucaaradka ha Rabbiga ka gees
ah , mana ka cabsadow, oo dadkii dalka degganaa ,
waayo, iyagu waa kibistan ; ilaalintooda waxa uu ka
tegey iyagii oo , oo Rabbiguna waa nala . Iyaga ha ka
cabsanina."

Doorashada
Dadku waxay u lahaa in ay sameeyaan doorasho . Yaa
waxay rumaysan lahaydeen ? Halkee ahayd rumaysadka?

148

Waxay doorteen ma aha in aan rumaysto in xoogga Ilaah .

Waxay rabeen in ay dhagax dadka ku sameeyeen . Waxay
rabeen in ay dhagax Muuse , Kaaleeb , iyo Yashuuca .
Waxay doonayeen in ay ku noqdaan addoonsiga ee Masar.
Tirintii 14:10,11; Markaasaa shirkii oo dhammu waxay
yidhaahdeen, Iyaga ha la dhagxiyo. Hadda u muuqatay
ammaantii Rabbiga ku jira taambuugga shirka ka hor
oo dhan reer binu Israa'iil . Oo Rabbigu wuxuu Muuse
ku yidhi : " Muddo intee dadkaan Me diidi doontaa?
Oo ilaa goormay i rumaysan waayayaan in , la leedahay
dhammaan calaamadaha aan oofiyo amongthem ? "
Intii afartan sannadood ah, Ilaah ha iyaga ku wareegaan
cidlada ilaa dadkii oo dhammu kuwaas oo ay diideen in ay
rumeeyaan Ilaahay iyo xooggiisa ku dhinteen ku .
Yashuuca iyo Kaaleeb ma ay dhiman . Mar labaad ayay
waxay yimaadeen soohdinta reer Kancaan . Haddaba
Yashuuca oo ahaa in amarka.
Weli maanta , marar badan rumaystayaashu waa diidan
inuu sameeyo Rabbiga ayaa iyaga u hoggaamin doonaa
wixii aad samayn lahayd . Waxay rumaysad ama fahamka
doonistiisa ka maqan , oo wuxuu saamaxayaa iyaga ku
warwareejiyaa meel ay cidlada u gaar more isaga barashada
. Markaas , oo wuxuu iyaga ku soo celin mar kale keentaa
in ay isku meel go'aanka.
Waa in aan ku baran in ay ka hawlgalaan iimaanka iyo
qaadato oo rumaysadka waxa Rabbi ayaa noo siin .
Gaalnimada mar walba keentaa guuldaradii.
Xiligii ku xigay
Mar ay dadka reer binu Israa'iil way xuduuda dalka
Kancaan oo aan Ilaah wuxuu Yashuuca ku yidhi,

149

Si aad uguulaysataan:
Fikiraa, habeen iyo maalin Sharciga
waxay
Haddaba xoog
Ha ka baqin , hana qalbi jabin ama
Waayo, markaas
waxaad yeelan doontaa guul
wanaagsan.

Yashuuca 1:6-9; "Xoog fiican u dhiirranow , waayo, ilaa

dadkan aad kala qaybin doonaa sida ay dhaxal kaas dalkii
aan ugu dhaartay awowayaashood inaan iyaga siiyo .
Laakiinse xoog yeelo oo aad u dhiirranow , waxaa laga
yaabaa inaad dhawrtaan oo u samaysaan si waafaqsan
dhammaan sharciga , kaas oo Muuse My anoo
addoonkaaga ah aad ku amray ; Ha sii jeedin ka midigta
ama xagga bidixda , in aad liibaantaan wax alla meeshii
aad tagto .
Tani waa buuga sharciga Law ah ma ay tegi doonaan
afkaaga , laakiin aad ugu fiirsan doontaa in habeen iyo
maalinba , waxaa laga yaabaa inaad dhawrtaan oo u
samaysaan si waafaqsan kulli waxa ku qoran waxa ku
jira . Waayo, markaas waxaan kaa dhigi doonaa habka
adigu aad barwaaqo , ka dibna waxaad yeelan doontaa
guul wanaagsan .
Miyaanan kugu amrin? Xoog fiican u dhiirranow ;
haddaba ha baqin , hana qalbi jabina , waayo, Rabbiga
Ilaahiinna ahu waa idinla joogaa meelkastood ku aad u
tagto . "
Yashuuca u diray baxay laba nin oo basaasyo , iyo
joogitaankooda war helay boqorkii Yerixoo by . Laakiin
Raxab , naag dhillo ah oo , kuwaas oo degganayd derbiga
dushiisa ee magaalada , wuxuu ku qariyey oo iyaga ha
down by xadhig daaqadda ka . Laakiin qaar ka mid ah
ereyada uu Raxab kula hadlay iyaga dareemin.
Yashuuca 2:9-11; Oo wuxuu ku yidhi nimankii: "waan
ogahay in Rabbigu dalka idin siiyey , oo in terror aad ee
nagu dhacday , iyo in dalka deggan oo dhan oo dalka
qalbi jabeen , sababtoo ah aad ee .
Waayo, waxaannu maqalnay sidii Rabbigu wuxuu uga
engejiyey biyihii Badda Cas adiga marka aad Masar ka
soo baxdeen , iyo wixii aad ku sameeyey labadii boqor
oo reer Amor oo joogay oo dhanka kale ah ee Urdun ,
oo Siixon iyo Coog oo , kuwaasoo aad wada
baabbi'iyeen .
Oo isla markii aanu waxaas maqlay , isagoo
qalbiyadiinna ka dhalaalay ; dambena ma jiri doono
yeeleen ku sii dhiirranaaday dambe qof kasta oo idinka
daraaddiin , waayo, Rabbiga Ilaahiinna ah , Isagu waa
Ilaaha samada sare iyo dhulka hooseba jooga . "
150

Oo cadowgii wuxuu ogaa in ay xoog . Waxa aan ahaa in

tirada ragga ay dagaalka , waxay ahayd in Eebahood . Oo
cadowgii wuxuu ogaa wixii uu Ilaah iyaga la sameeyey oo
ay ka wakiil ka hor.
Kuwani waxay laba nin oo basaasyo soo celiyey ay
warbixinta,
Yashuuca 2:24; Oo waxay Yashuuca ku yidhi , " Runtii,
Sayidku wuxuu leeyahay dalka oo dhan gacmaheennuu
geliyey , oo xaqiiqa dalka deggan oo dhammu ay dalka
ku itaal - qallafsan , sababtoo ah oo naga mid ah . "
Ka gudubkii webiga urdun
Waxay ahayd wakhtigii beergoosashada iyo Webiga Urdun
ka mid ahaa wax qarqinaya ayaa qararkiisa , laakiin dadka
Ilaah , ma aha mid ahaa caqabad . Markaasaa Yashuuca
wuxuu iyagii u sheegay in ay quduus ka - quduus , ka dhigi
isu quduuska ah - iyo in maalinta ku xigta waxay arki lahaa
ayaa Sayidka Ma yaabab.
Yashuuca 3:5; Markaasaa Yashuuca wuxuu dadkii ku
yidhi , " Quduus iska dhiga , waayo, berri Rabbigu
wuxuu dhexdiinna ku samayn doonaa waxyaalo yaab
leh . "
Maxaa dhacay? Markaasaa wadaaddadii waxay u qaadeen
sanduuqii iyo sida ugu dhakhsaha badan , cagahoodu
waxay u biyihii webiga taabtay , oo biyaha ku Dhawaqa
naftooda iyo dadka oo ku socday oo dhan dhul engegan.
Yashuuca 3:15,16a ,17; Oo sida kuwa sanduuqa sida ay
u yimaadeen Webi Urdun , oo ay cagaha wadaaddadii
siday sanduuqii lagu rusheeyey darafka biyaha ,
(waayo, Webi Urdun buuxdhaafaa oo qararka oo dhan
inta lagu jiro wakhtiga oo dhan of goosashada ) , ay
biyihii taas oo hoos laga soo jeedan inti yimid joogsaday
, oo u kacay in ku tuuleen .
Markaasaa wadaaddadii siday sanduuqii axdiga
Rabbiga waxay istaageen Webi adag dhul engegan oo
Webi Urdun dhexdiisa oo ah; iyo reer binu Israa'iil oo
dhan u tallaabay dhul engegan , ilaa dadkii oo dhammu
lahaa si buuxda u gudbeen Webi Urdun.

151

Disa Haysashada Dhaxalka

Rumaysadku waa ficil
Waa in aan ka diyaar " si aad u
hesho marin doonaa cagaheenna
qoyan , " si ay u eeg Ilaah
dhammayn mucjisooyin noo .

Maxay ahayd shaqada dhulka loogu talagalay mucjisadan wayn ?

Kowaad, waxay ahaayeen in la ogaado oo ka
fikiraa, erayga Ilaah.
Tani waa buuga sharciga ah ma ay tegi doonaan afkaaga ,
laakiin aad ugu fiirsan doontaa in habeen iyo maalinba , waxaa
laga yaabaa inaad dhawrtaan oo u samaysaan si waafaqsan
kulli waxa ku qoran waxa ku jira .
Waayo, markaas waxaan kaa dhigi doonaa habka adigu
aad barwaaqo , ka dibna waxaad yeelan doontaa guul
wanaagsan ( Yashuuca 1:8) .

Labaad waxay ahaayeen in ay leeyihiin iimaan.
Xoog fiican u dhiirranow ; haddaba ha baqin , hana
qalbi jabina , waayo, Rabbiga Ilaahiinna ahu waa idinla
joogaa meelkastood ku aad u tagto ( Yashuuca 1:9) .

Saddexaad , waxay ahaayeen si ay isu quduus , si

aad u hesho dembiga out of noloshooda.

Afraad, oo waxay lahaayeen inay wax ka qabtaan

waxa ay rumaysan yahay.

Waxay weli sharddi ah in ay maanta haysashada aan
dhaxalka.

DERBIYADA XERYAHA
In kasta oo ay reer binu Israa'iil ahaayeen si ay ula
dagaalamaan iyo dalka reer jir ahaan u qaataan , Ilaah lahaa
qorshe waayo, dagaalka . Dadku waxay u ahaayeen in ay
bishii aamusnaanta magaalada Yerixoo agagaarka maalin
kasta muddo lix maalmood ee soo socda wadaaddadiina
waxay waday sanduuqii . Oo toddoba wadaad ahaayeen in
ay afuufaan toddoba wan oo geeso hore ee sanduuqii .
Waayo, raggii dagaalyahannada ahaayeen si Maarso hore
ee wadaaddada.
Oo maalintii toddobaad , waxay ahaayeen si ay magaalada
ku soo wareegtaan toddoba jeer . Markaas waxaa jiri lahaa

152

qarax oo cod on geesihii, oo dadkii la jiray in ay qaylin, oo

derbiyadeeda la dhici lahaa hoos guri.
Oo dadkiina way sameeyeen dhab ah sidii Ilaah ku yidhi.
Yashuuca 6:20b; Oo waxaa dhacday ... in derbigii
meeshiisii ku dhacay guri.
Mabaadi'da dagaalka
Waxaa jira mabaadii'da dhowr ah dagaal ku guulaysato
Ruuxa ka timid dhacdadan.

ku diro , ruuxa ayaa rag baaluq ama dumarka ah ee

Ilaah si aad u hesho jilayca cadowga ee.
Waa in aan ku tukado iyo dhagaysan waayo
qorshaha Ilaah.( Tani waa marka keliya ee ee
darbiyada taariikhda u dhacday markii dad ku
qayliyeen.)
Sida wadaaddadiina waxay magaaladii ku
wareegsan maalin kasta fulinta sanduuqii , oo
waxay qaateen joogitaanka Ilaah galaan xaaladda .
is qarxiyaan The wanka ee geesaha wadaaddadiina
waxay markhaati u ah.
Sida awood Ilaah waa iyo wax sii guusha by
wadaaddada ahaa.
Dadka ku siiyey maalinta toddobaad, markii
toddobaad ku dhowaad, waxay ahayd qaylo of guul
- qaylo oo iimaanka.

CALAAMADO KEENAY GUULDARO

Dagaalkii kowaad
Magaaladu waxay ku xiga in la taar ahaa Aacii iyo mar
kale Yashuuca u diray baxay laba nin oo basaasyo .
Markaasay u soo noqdeen iyagoo warbixinta.
Yashuuca 7:3; Oo waxay Yashuuca ku soo noqdeen oo
waxay ku yidhaahdeen , " Ha Dadka oo dhammu
yaanay wada tegin , laakiin ha laba ama saddex kun oo
nin kor u bixin oo ay weeraraan Aacii . Ha ku daalay
dadka halkaas ku oo dhan , waayo, dadkii reer Aacii
yihiin dhowr . "

153

Yashuuca iyo dadka Dhagaysteen 3,000 rag u diray

dagaalkuu dhex galay.
Yashuuca 7:4, 5; Sidaas oo ku saabsan saddex kun oo
nin halkaas ka tegey oo ay dadka , laakiin waxay dadkii
reer Aacii hortiisa ka carareen . Oo dadkii reer Aacii ku
dhuftay hoos ku saabsan lix iyo soddon nin , waayo,
waxay u eryadeen tan iyo iriddii sida ugu fog ka
eryadeen , oo wuxuu laayay iyagii hoos on Qolada kale ;
Sidaa darteed quluubta dadka dhalaalay iyo biyo oo
kale noqday.
Yashuuca iyo waayeelladii reer binu Israa'iil dharkiisii
jeexjeexay iyo iyaga qudhooduba isku tuureen oo dhulka
ku dhacaya ayaa sanduuqii hor maray . " Oh Ilaah , sida aad
ha karin taasi u dhici kartaa noogu jira? ( Miyuu in
dabbakhma? ) Waxaan waa joogay oo dhanka kale ah ee
Urdun . Dadka dalka deggan oo dhammu waxay maqli
doonaan sida aan lagaga adkaaday , oo waxay ina
baabbi'iyaan doonaa! "
Maxay ahayd Jawaabta Ilaah ?
Yashuuca 7:10,11; Markaasaa Rabbigu wuxuu
Yashuuca ku yidhi : " Kac ! Maxaad u doonaysaan
inaad sidaas darteedna on wajigaaga hurdaysaa? Reer
binu Israa'iil oo uu dembaabay , oo weliba waxay ku
xadgudbeen axdigaygii aan iyaga ku amray . Waayo,
iyagu waxay xataa qaar ka mid ah waxyaabaha la
xarrimay qaaday , oo ay leeyihiin labada xaday iyo
khiyaaneeyey ; oo iyana waxay sidoo kale ku rid ku
dhex darsadeen alaabtoodii.
Caakaan lahaa laga xaday , Sayidka arki Yashuuca 6:19)
iyo quruunta oo dhammu reer binu Israa'iil oo Nidar ku
dhacay . Tani waa tusaale of masuuliyada shirkadaha.
V.12; Haddaba sidaas daraaddeed reer binu Israa'iil
cadaawayaashooda hortooda ku taagnaan kari
waayeen, laakiinse waxay cadaawayaashooday
dhabarka u jeediyeen, maxaa yeelay, waxay noqdeen
wax halaagi. Aniguna kula jiri doonaa cidkale , haddii
aan idinku baabbi'iyo la xarrimay dhexdiinna uga."
Waxaan Sadarada karin , erayada Ilaah , " Istaag ,
Yashuuca . Halkee ku saabsan rumaysadkiinna doona?
154

Anigu innaba siima aan taas kuu sameeyo si . Waxaa jira

dembiga , iyo sababtoo ah ee dembiga ah in , reer binu
Israa'iil cadaawayaashooda isma hor taagi karaan ! "

Mabaadi'da aan miro dhalin
Dadku waxay u ahaayeen sidaas qaarkood this ahaa "
laakiin dhawr ah , " weli ma ay waqti doonaya qorshe ah
Sayidka . Haddii ay wakhti ka hor isaga oo doonay , wuxuu
tilmaamay lahaa dembiga iyo iyagii ka badbaadiyey
guuldaradii this . Waxay markii hore u sheegay in saamayn
, " Magaalada Xamar Ilaah , waxaan qaban karto this."
Iyagu ma ay sameeyeen ballanqaad buuxa oo wax kasta oo
ay lahaayeen . Waxay kaliya dhowr ah oo rag ah , kaliya
qayb ka mid ah u baxay dagaalka loo diray.
Dembigu had iyo jeer soo dejin doono guuldaradii , iyo
jawaabta keliya ee dembiga keliya waa inaad gebi saar.
Dagaalkii labaad ee
Ka dib markii dembiga ku jira xerada ahaa helay rada ,
Ilaah u yimaadeen Yashuuca.
Yashuuca 8:1-5; Markaasaa Rabbigu wuxuu Yashuuca
ku yidhi : " Ha cabsanin , hana qalbi jabina ; oo dadkii
oo dhan oo dagaal kula qaadan , iyo kac oo waxaad
tagtaa xagga Aacii, . Eeg , waxaan siiyey gacanta ku
geliyey boqorka Aacii , iyo dadkiisa, iyo magaaladiisa,
iyo dalkiisaba ... gaad for magaalada kadanbeeyay."
Sidaas daraaddeed Yashuuca waa kacay , oo
dagaalyahannada ahaa oo dhammu , si ay Aacii u
tagaan, ; oo Yashuuca wuxuu dooray soddon kun oo ah
rag xoog badan oo iyaga diray goor habeennimo ah . Oo
wuxuu ku amray , oo ku yidhi : " Bal eeg , aad ku
jiifsan doonaan, gaaddaan magaalada , ka gadaal
magaalada . Ha aad u fogaan magaalada ka , laakiinse
kulligiin diyaar ahaada .
" Markaas aniga iyo dadka ila jira oo dhammuba ay la
qaabilaya magaalada ; iyo waxa ay ku saabsan iman
doonaa , marka ay dibadda noogu soo baxaan sida
kolkii ugu horraysay , in hor carari doonnaa iyaga
doona."
Fiiro u yeelo sida Yashuuca u wada qabsaday guuldaradii
155

oo waxay u leexatay galay guul . " Waxay ka iman doonaan

dibadda ha noo kadib iyo waxay ka filayaan doonaa na in
ay ka cararaan sida aynu hore u yeeli jiray."
Yashuuca 8:6,7; "Waayo, iyagu waxay u iman doonaan
na ilaa aannu iyaga magaalada ka fogayno , waayo,
waxay igu odhan doonaan, ` yihiin waxay ka cararaya
naga hor sidii markii hore . ' Sidaas daraaddeed
waxaannu ku carari doontaa iyaga ka hor . Markaas
ayaad ku kici doontaa gaadmada ah iyo qabasho
magaalada , waayo , Rabbiga Ilaahiinna ah iyada soo
gelin doonaa gacantiinna u soo geliyey."

GIIDCOON-IYO ILAAHAY
Markaasaa Yashuuca wuxuu ku dhiman lahaa , iyo cutubka
lixaad ee Garsoorayaasha ku bilaabmayaa aayadahan aad u
niyad . Jinsiyad doortay Ilaah , kuwa ahaayeen in ay isaga
wakiil intiisa kale ee dunida , ayaa la jira boholaha iyo
socdaan iyada oo aan cunto.
Xaakinnada 6:1, 2, 6; Oo reer binu Israa'iil waxay
sameeyeen wax shar ku ah Rabbiga hortiisa ah. Saas
aawadeed Rabbigu iyaga soo geliyey gacanta reer
Midyaan intii toddoba sannadood ah , iyo gacantii reer
Midyaanna waa ka adkaatay reer binu Israa'iil oo .
Sababtoo ah oo reer Midyaan , reer binu Israa'iil la
sameeyey isu fiiri boholaha , boholaha , iyo inay qalcado
xoog kaas oo ku jira buuraha.
Sidaas daraaddeed dadkii Israa'iil si weyn saboolka
reer Midyaan aawadood , iyo reer binu Israa'iil ku
qayliyeen inay Rabbiga.
Kitaabku waxa uu noo shaki ku jirin sida ay u sababta ay
ku jireen xaalad this - Waxay Rabbiga hortiisa shar ku ah
Rabbiga.
Waxa kale oo ay ku sameeyeen wax ay xaq u ahayd - ayay
u qayliyeen iyagoo Rabbiga u.

156

Uyeeridii Giidcoon
Maxaa an dhiirigalin Gidcoon wuxuu noqon karaa mid baa
inagu dhacaye! Wuxuu ahaa kii ugu yaraa ee qoyskiisa .
Markaasaa aabbihiis Bacal caabudi jireen . Wuxuu ahaa
Umad in uu ahaa guuldaradii . Oo weliba , Ilaah baa isaga
loo yaqaan si loo dhigay dadkiisa oo lacag la'aan ah.
Gidcoon ahaa ayaa sarreen ka danbeeyaan god macsareed
ka , isku dayaya in ay ka qariyo reer Midyaan ah , marka
malaa'igtii Rabbiga ayaa waxaa isaga u yimid.
Xaakinnada 6:12; Oo malaa'igtii Rabbigu isaga u soo
muuqatay, oo ku tidhi isaga, "Rabbigu waa kula jiraa,
oo aad Nin xoog badan bayna ahaayeen!"
Burburinayo meelo allabari ka iyo Astaanta
Markaasaa Gidcoon , raacaya tilmaamaha Rabbiga , iyadoo
la kaashanayo of toban nin oo dhallinyaro , hoos-u
samaysay geed Asheeraah ku meeshii allabariga Bacal
loogu ag , Tuuray meeshii allabariga Bacal , oo Rabbigay u
dhisay meel allabari, oo wuxuu u bixiyey dibi yar oo
meeshaas allabariga la isticmaalayo oo qoryaha laga
bilaabo geedihii ay gubaan allabarigii.
Markaasaa Gidcoon wuxuu iyo raggiisiiba waxay wada
baabbi'iyeen, sumada dembiga uu dadka iyo qurbaan ka
dhigay in ay helaan Rabbiga.
Waa maxay macnaha Kitaabka Quduuska ah u leeyahay u
dhicin in markaa ?
Xaakinnada 6:34, 35; Laakiinse Ruuxii Rabbigu wuxuu
degay Gidcoo; ka dibna buunkii buu afuufay, oo reer
Abiiceser isagay isu soo urursadeen ka danbeeya. Oo
wuxuu wargeeyayaal u Manaseh oo dhan , oo sidoo kale
soo ururay ka danbeeya loo diray . Waxa uu sidoo kale
wargeeyayaal ilaa reer Aasheer , reer Sebulun , iyo reer
Naftaali u diray ; iyana way u yimaadeen inay la
kulmaan iyagii.

157

Ciidankii Gidcoon
Dad badan oo yimid si ay ugu biiraan Gidcoon , markaasaa
Ilaah ku yidhi,
Xaakinnada 7:2 - 4a, 5 7; Oo Rabbigu wuxuu Gidcoon
ku yidhi, "Dadka kuwaas oo aad u yar yihiin, way igu
badan yihiin inaan reer Midyaan gacmahoodii, waaba
intaasoo dalab ammaanta reer binu Israa'iil oo lafteedu
for Me ka dhanka ah, iyagoo leh, Kanu My
Gacantaydaa i badbaadisay.
Mabaadi'da caadi ah
Heleen istiraatiijiyad ka timaada
Ilaaha
Cadowga isticmaalay ee
waayoaragnimo hore oo iyaga
ka gees

Haddaba sidaas daraaddeed , naadiyo dhegeysiga dadka , oo

wuxuu ku yidhi , Ku alla kii baqaya oo ka cabsi , ha soo jeesan
oo ka tagaan mar Buur Gilecaad ka . ' Oo laba iyo labaatan
kun oo dad ah ay ku noqdeen , iyo hadhay toban kun .
Oo Rabbigu wuxuu Gidcoon ku yidhi , " Dadku weli
aad buu u badan yahay; hoos u soo qaad biyaha , oo
halkaasaan iyaga kuugu

tijaabinayaa, ... "

Sidaas ayuu dadkii ugu dhaadhacay inuu biyaha u
keenay . Oo Rabbigu wuxuu Gidcoon ku yidhi , " Ku
alla kii biyaha carrabkiisa ku , sida dhabtooda ey ,
markaas waa inaad gooni u ahaantiis ; sidaas oo kale
qof kasta oo hoos u helo jilbaha inuu biyaha cabbo " Oo
tiradii kuwii leefleefay oo , si ay afkooda ka soo saaro oo
ay gacanta , wuxuu ahaa saddex boqol oo nin . ; laakiin
dhammaan inta kale aanna dadka helay hoos u jilba
joogsadeen inay biyihii cabbaan .
Markaasaa Rabbigu wuxuu Gidcoon ku yidhi , "
Saddexda boqol oo nin oo ka leefleefay ayaan idinku
badbaadinayaa , oo reer Midyaanna gacantaadaan soo
gelin . Ha dadka kale oo dhan tagaan , nin waluba
meeshiisii".
Ilaah kowaad laga saaray ragga dagaalka kuwa ka
cabsadeen ah . Markaas wuxuu saaro wax kasta oo aan si
buuxda u heegan , diyaar u dagaal.
Ilaah Fahamka
Ilaah fahmay Gidcoon ee aadanaha. Oo wuxuu isagii u
sheegay inay hoos tagaan dhanka ah xerada isla markiiba,
laakiin haddii wuxuu ka cabsaday in ay u sameeyaan in , si
kale ha qaato iyo soo basaasaan oo xerada ku.
158

Oo Gidcoon wuxuu lahaa saddex boqol oo nin oo xerada

hoos ku lahaa rag sida " cammuudda badda . " Gidcoon ma
isku dayaan in ay asaguna geesinimo ah ayuu ma lahayn .
Wuxuu doortay inay dalka soo basaasaan oo xerada ku.
Xaakinnada 7:13,14; Oo markuu Gidcoon yimid, waxaa
jiray nin saaxiibkiis riyo u si wehelkiis. Wuxuu ku
yidhi, "Waxaan hadda uun riyo : si aan yaabin , kibis
ah kibis shaciir laga soo giringiratay xerada reer
Midyaan ; waxaa si teendho u yimid oo ku laayeen si ay
burburtay teendhadii shirka afgembiyi ku dhacay iyo ,
iyo."
Markaas oo saaxiib u jawaabay oo ku yidhi , "Tani waa
wax kale ma aha , seeftii Gidcoon ina Yoo'aash oo ahaa
, nin reer binu Israa'iil ; waayo isagaa gacanta loo gelin
Ilaah ayaa geliyey reer Midyaan iyo xerada oo dhan . "
Buunka , Shuclada, biyah
Gidcoon ahaa ayaa lagu dhiirigelinayaa kaliya sidii Ilaah ku
yidhi . Waxa uu dib u yimid inuu rag ka buuxaan rumaysad
iyo yiri,
Xaakinnada 7:15b; Kac, waayo, Rabbigu wuxuu u
gacangeliyey xeradii reer Midyaanna waxay gacanta
idiin geliyey."
Xaakinnada 7:16-18, 20,21 Markaasuu wuxuu
saddexdii boqol oo nin u kala qaybiyey saddex guuto, oo
wuxuu ku buun gelin doonaa nin walba gacantiisuna,
jalxado madhan oo, laambado iyo siraaddo gudaha oo
jalxadihiina.
Oo isna wuxuu iyagii ku yidhi , " Bal i eega oo sidaas oo
kale yeel ; watch , iyo marka aan iman in darafka
xerada aad ku samayn doonaan sida aan sameeyo :
markii aan buunka , aniga iyo inta ila jirta oo dhammu
, ka dibna waxa kale oo aad idinkuna buunanka dhinac
walba kaga xerada oo dhan , oo waxaad ku
tidhaahdaan, Seeftii Rabbiga iyo Gidcoon!"
Markaasaa saddexdii guutoba buunankii afuufeen iyo
jebiyey jalxadihii - ay qoryihii ay gacanta bidix,
buunankiina gacanta midig iyo SL iyo - bay la qayliyeen
, " Seeftii Rabbiga iyo Gidcoon ! "
Oo nin waluba wuxuu istaagay meeshiisii iyagoo dhan
159

agagaarka xerada; iyo ciidanka oo dhan soo orday oo

way qayliyeen oo carareen.
Gacanta bidix, waxay qoryihii. In gacanta midig , waxay
qaban turumbooyinka . Iyagu ma ay haysteen hub aadanaha
ee dagaalka . Waxay ku guuleysteen dagaalkii maraya hub
ay ka sarraysa by rumaysad iyo addeecid.

DAAUUD IYO GOLIDA

Daauud, nin dhallinyaro ah , istaageen inay Goli'ad waxay
Rafaa . Sidee buu dagaal oo la dagaalama ? Erayadiisii uu.
1 Saamueel 17:37a , 40,43,45; Oo weliba Daa'uud
sheegay , " Rabbigu , kuwaas oo wuxuu iga
samatabbixiyey ciddiyihii orsada ayaa of libaaxa iyo
ciddiyihii orsada ayaa ka soo of orsadiiba , wuxuu iga
ah gacanta midkan reer Falastiin ayaa ku samatabbixin
doona . "
Markaasaa shaqaalaha ayuu wuxuu gacantiisa ku
qaaday ; oo wuxuu doortay shan dhagax oo siman ilaa
durdurkii , oo wuxuu ku riday kolaygii adhijirka ee ,
boorso oo uu lahaa , oo wadhafkiisiina gacantiisa ku
jiray wuxuu . Oo isna wuxuu u soo dhowaaday ninkii
reer Falastiin .
Sidaas Oo kii reer Falastiinna wuxuu Daa'uud ku yidhi
, " anigu ma eey baan ahay waadiga , in aad ku iman
ulo ii ?" Oo kii reer Falastiin Daa'uud buu ku habaaray
magacyadii ilaahyadiisii.
Markaasaa Daa'uud wuxuu reer Falastiin ku yidhi , "
Adigu waxaad ii soo qaadatay seef ah , waran , iyo hoto
. Laakiin waxaan idiin la imid magaca Rabbiga
ciidammada, oo ah Ilaaha ciidammada reer binu
Israa'iil , aad caraysiisay . Maanta Rabbigu idinka
samatabbixin doonaa gacanta ii soo geliyey , oo waan
idin layn doonaa iyo madaxaaga aad ka soo qaadato .
Haddaba isla maantadan ayaan givethe doonaa meydka
intii xerada reer Falastiin si ay shimbirraha hawada iyo
dugaagga dhulka oo , si dunida oo dhammu u ogaadaan
in Ilaah ku dhex jiro reer binu Israa'iil ku . Markaasaa
ururkii oo dhammu waxan u garan doonaa in Rabbigu
wax ku badbaadin seef iyo waran ; waayo, dagaalka
waa Sayidkii , oo wuxuu idin siin doonaa
gacmaheennuu geliyey . "
Vs 48-51; Oo sidii bay noqotay , markii kii reer
160

Falastiin soo kacay oo wuxuu yimid oo soo dhowaaday

inuu Daa'uud , ayaa Daa'uud soo dhaqsaday oo ku soo
orday xaggii ciidanka inuu ka hor tago kii reer Falastiin
ku kulmaan .
Markaas Markaasaa Daa'uud gacanta geliyey
kolaygiisii iyo qaatay dhagax ; iyo ayuu intuu
wadhfiyey ayuu Falastiin wejiga kaga dhuftay, , sidaas
darteed uu dhagax ku dhex tiimbadeen fooddiisa, oo
isna wuu ku wejigiisii dhulka ku dhacay . David reer
Falastiin kaga adkaaday wadhaf iyo dhagax , oo kii reer
Falastiin wax ku dhuftay , wuuna dilay . Laakiin seefu
uguma jirin in Daa'uud gacanta .
Markaasaa Daa'uud orday oo ag istaagay kii reer
Falastiin, oo wuxuu qaatay seeftiisii oo u bixiyey
galkeedii wayna dileen , oo madaxiina kaga gooyay u
leh . Oo reer Falastiinna markay arkeen in tiirrigoodii
dhintay ayay carareen .
Daa'uudna wuu ogaa xoogga Ilaah , oo wuxuu ku socday in
xoog . Oo wuxuu ku hadlay iimaanka ku iyagoo Ilaah
wuxuu sameeyey , iyo wixii uu u socday sameeyo . Ma
eegto xaaladaha dibadda.
Koobid
Waxaa jira waxyaabo badan oo aanu wax ka baran karaan
dagaalkayagu maanta laga bilaabo dagaaladii waxaan
bartay ee Axdiga Hore.

Ilaah wuxuu u yeedhay dad gaar ah dirira gaar

ah.Mararka qaarkood waxaan ka adkaaday ,

sababtoo ah marna ahaa qorshaha Ilaah ee noo
noqon in dagaalka gaar ah.

Markii aan lagu weeraro , ama xaalad yimaado

aannu ogaanno , waxyaabaha ugu horreeya ee aannu
samayn lahayn waa la tag Ilaah tukasho . Waa in
aan ka heli fahan ah qorshihiisa ah ee aannu
xaaladda.

Ma jiraa dembi ee nolosheena in la helay laga

takhaluso ? Waxaa jiri kara tanaasulka lahayn

Shaydaanka ama leh kuwa isaga raacaa . Ilaah kula
hadli doonaa noo ah oo ku saabsan waxyaabo aan
xaq haddii la oggolaado isaga ay sidaa u sameeyaan

161


.Waa in aan waqtigooda ku qaataan isaga

ammaanaya ee dhammaan waxyaabaha uu noo

samaysay noo soo dhaafay . Aan si aan ugu heli
kartaa Ilaah dareenka ama oggolaanshaha , laakiin
sidaa darteed ruuxa noo gooni ah la dhisi kara ilaa
in la xasuusnaado, waxyaalaha yaabka leh oo uu
sameeyey.

Markaas waa in aanu ka guurto leh rumaysadka

Ilaah Ereygiisa iyo in uu awood , in laga adkaado

cadowga !

SU'AALO IYO MURAAJOCO

1 . Ka dib markaan aragnay waxyaalo la mid ah oo dalka , sababta ahaayeen Kaaleeb iyo
warbixino Yashuuca ee kala duwan ee ka socda kale toban basaasiin ?

2 . Sida ay Yashuuca 2:9-11 , sababta dadka reer Yerixoo way cabsadeen oo ka mid ah reer binu
Israa'iil ?

3 . Sii tusaale ka soo Axdiga hore ee sida reer binu Israa'iil ku hantiyeen dhaxalkooda ama
guulaysteen weyn ruuxiga by muujinta ka sarraysa oo ah xigmadda iyo awoodda Ilaah .

162