ISSN 2084-5138

Bezzaogowe platformy latajce | Nad dachem wiata Sebastian Kawa

kpowwaszrtecahnlnegiko i belozztnaogicowtwegao
3-4

nr
/2013
(7)
cena 9,00 z
(wtym VAT 8%)

GP
10
polska riposta

motosz ybowce.pl

kwartalnik lotnictwa
powszechnego

W N U M E R Z E :

BEZZA OGOW CE

Wydawca:
Polskie Stowarzyszenie
Motoszybowcowe
ul. Ustrzycka 1, 61-324 Pozna
NIP 7822536871
REGON 301891641
Redakcja:
DOM WYDAWNICZY NETTER
ul. Czarnieckiego 5, 61-538 Pozna
tel. 61 866 78 58
tel. +48 (0) 501 180 575
tel. +48 (0) 515 079 888
sekretariat@merkuriusz.com.pl
redakcja@merkuriusz.com.pl
www.motoszybowce.pl

Przed wojskiem
wiele zmian 7

Nad dachem
wiata 11

Radom

najpikniejszy
whistorii 20

Redaktor naczelna:
Mariola Zdancewicz
Asystent redakcji:
Lidia Piechocka
Korekta: Konrad Zaran
Wsppraca: Andrzej Glass, Stanisaw
Basiak, Ryszard Kdzia, Maja Netter,
Wojciech Muszyski

Klasyfikacja
oraz zasady
eksploatacji
bezzaogowych
platform
latajcych

Foto: Stanisaw Wojcieszak

Na okadce: samolot GP 10

Druk: Drukarnia Advert

ul. Krakowska 21, 41-503 Chorzw

ITS-8
Polski
motoszybowiec 4
S P I S

T R E C I

ITS-8
Polski motoszybowiec
Przed wojskiem wiele zmian

Rada
Programowa:
Andrzej Glass
Ryszard Kdzia
Waldemar Ratajczak
Wodzimierz Skalik
Mariola Zdancewicz

Redakcja dzikuje za udostpnienie witecznych kartek

Wydawnictwu Amun wRaciborzu, ktre jest jedynym
wydawnictwem wPolsce majcym prawo do sprzeday
reprodukcji obrazw malowanych przez artystw ustami
lub stop wpostaci kartek ikalendarzy.

30

Nad dachem wiata

Najwikszy sukces
wpolskim lotnictwie
od ponad dekady
Wyznaczy przyszo...
Kilka sw ohistorii
Pamici pilota dowiadczalnego
mjr in. Bogusawa Mrozka

4
7
11
12
14
16

Radom najpikniejszy whistorii

19
20

Aerotropolis
przyszoci transportu lotniczego

22

Wygrywam
nawet zesob

25

Dlaczego mechatronika lotnicza?

Dlaczego bezzaogowe statki
powietrzne?

28

Klasyfikacja oraz zasady

eksploatacji bezzaogowych
platform latajcych

30

17. Szybowcowe Mistrzostwa

Europy FAI wOstrowie
Wielkopolskim

33

Zmiana statusu, rozmowa

zczeskim gociem oraz ostrowskie
mistrzostwa

33

Polskie Stowarzyszenie
Motoszybowcowe

33

GP 10 polska riposta
EASA nowa kategoria
szybowcw 13,5 m

34

Znewslettera
Europe Air Sports
Fundacja Zabytki Polskiego Nieba

36
38
3

Skad: Pre-Press Studio

Krzysztof Spycha, www.spychal.pl

ITS-8

Polski motoszybowiec

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Andrzej Glass

Wpoowie lat trzydziestych ubiegego wieku

pojawiy si w Europie i Stanach Zjednoczonych
pierwsze udane motoszybowce, zdolne do wykonywania lotw szybowcowych. Midzynarodowa
Federacja Lotnicza FAI ustanowia wwczas przepisy dotyczce zatwierdzania rekordw motoszybowcowych. Okrelono, e maszyna tego typu
moe mie silnik omocy do 20 KM iopojemnoci
do 1000 cm3.
Pierwsze statki tego okresu powstay jako
zmotoryzowane wersje szybowcw wyczynowych czy treningowych. Tak powstay niemieckie
M-Condor oraz Grunau Motor-Baby, w ktrych
napd zamontowano na piramidce nad patem.
To rozwizanie zastosowano rwnie w pierwszym polskim motoszybowcu AMA powstaym
w1935 r. wWarszawie. Nie by on jednak udany,
gdy mia silnik oza maej mocy wstosunku do
masy. Drugim pomysem konstrukcyjnym bya
zabudowa silnika wprzodzie kaduba, jak wsamolotach. Tak zaprojektowany zosta niemiecki M 13 Motorsegler. Trzecim rozwizaniem by ukad zdwoma belkami ogonowymi, co pozwalao
na umieszczenie silnika za krtk gondol kadubow. Wtym kierunku poszed Lwowski Instytut Techniki Szybowcowej. Powsta
tam projekt wstpny motoszybowca dwu zadaniowego: doprzeprowadzenia szkolenia szybownikw do pilotau samolotowego
oraz dosprawdzenia wasnoci szybowcowych.
Maszyna projektowana bya wedug zaoe Midzynarodowej Komisji Studiw Szybowcowych ISTUS, ktrej jednym zkryteriw jest posiadanie podobnych wasnoci wlocie silnikowym
ibezsilnikowym. Aby przypominaa pilotom szybowiec, przyjto
i napd bdzie ze migem pchajcym (cozarazem zwikszao
bezpieczestwo obsugi na ziemi ipozwalao na uzyskanie duej

ITS-8 wBezmiechowej. Wkabinie Wanda Modlibowska

sprawnoci miga), a podwozie zostanie wyposaone w poz.
W celu spenienia przyjtych zaoe przewidziano w projekcie
dwie wersje: szkolno-treningow i wyczynow, rnice si wymiennymi patami. Projektowanie rozpoczto odwariantu pierwszego, nazwanego ITS-8. Zastosowano niemiecki dwusuwowy
silnik Krber M-3 omocy 18 KM. Projekt wstpny opracowa kierownik ITS in. Wiesaw Stpniewski, aza koncepcj ukadu dwubelkowego odpowiada in. Bolesaw Winicki. Konstrukcj pod
kierunkiem Stpniewskiego opracowali inynierowie: Franciszek
Kotowski (pat, belki ogonowe, usterzenie), Bolesaw Winicki
(kabina, ukad sterowania, oe silnika), Marian Pitek (obliczenia)
iJzef Niespa (szczegowe rozwizania konstrukcyjne).
Koncept zrealizowano na zamwienie Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej LOPP, pod kierunkiem in. Rudolfa Matza
wWarsztatach Zwizku Awiatycznego weLwowie. Prototyp okaza si o45 kg ciszy ni przewidywa projekt, nosi numer rejestracyjny 478. Motoszybowiec zosta oblatany wjesieni 1936 r. na
lotnisku we Lwowie przez Z.(jaki zet?) abskiego, ktry wykona
rwnie prby fabryczne. W cigu roku od oblotu wylatano na

nim sto dwadziecia godzin. Pocztkowo nieco kopotw

sprawia silnik, ktry dawa silne drgania przy maych
prdkociach obrotowych. Konieczne byo zastosowanie
dobrej amortyzacji silnika oraz uycie gitkich przewodw paliwa, aby nie pkay, atake silnego zamocowania
przewodw sterowania, by nie przecieray si od tarcia
okonstrukcj. Pilotowanie ITS-8 szo prawidowo, jednak
przy ldowaniu na koo, zwaszcza gdy byo mocno napompowane, statek mia tendencj do odbijania, czemu
sprzyja brak amortyzacji podwozia. W1937 r. ITS-8 prze Silnik ITS-8W
szed prby wInstytucie Techniki Szybowcowej.
Wmidzyczasie zaprojektowano wersj wyczynow,
oznaczon jako ITS-8W. Ju wpocztkowej fazie odstpiono od
W
1937 r. powstaa konstrukcja A. Kocjana, Bk, pierwszy
koncepcji wymiennych skrzyde do ITS-8 izdecydowano si opra- udany polski motoszybowiec, przewyszajcy konstrukcje
cowa znacznie ulepszony, nowy motoszybowiec. Prace konstruk- zagraniczne.
cyjne pod kierunkiem W.Stpniewskiego wykonali wyej wymienieni inynierowie Matz iKotowski oraz Zdzisaw Koodziej iEdwin
Bernat. Wersja wyczynowa odrniaa si wiksz rozpitoci
Jednomiejscowy motoszybowiec o konstrukcji drewnianej,
skrzyde, bardziej aerodynamicznym kadubem, podwjnym usterzeniem pionowym oraz zastosowaniem silnika o mocy 25 KM. wukadzie zastrzaowego grnopata zdwiema belkami ogonoBudow rozpoczy Dowiadczalne Warsztaty Szybowcowe ITS, wymi ipchajcym migem. Do budowy uyto drewna sosnowego
i sklejki brzozowej na elementy silnie obcia zakoczyy Lwowskie
one, za drewna wierkowego isklejki olchoWarsztaty Lotnicze. Prowej na elementy mniej obcione. Wszystkie
totyp oblatany zosta po- Dane techniczne
okucia
wykonano ze stali wglowej, aosony
nownie przez abskiego, Wersja
ITS-8
ITS-8W
z
aluminium.
Pat dwudzielny, jednodwiga18 maja 1938 r, a jego Moc silnika
18 KM
25 KM
rowy ze skonym dwigarkiem pomocniczym
osigi byy zblione do
Rozpito
13,6 m
14,2 m
oraz z tylnym dwigarkiem pomocniczym
osigw szybowca treDugo
6,4 m
6,5 m
na odcinku midzy tylnymi okuciami belek
ningowego. Zastosowa- Wysoko
1,8 m
1,75 m
ogonowych.
Dwigar skrzynkowy. Keson kryny silnik Ava rwnie nie Powierzchnia nona
2
2
16,9 m
16,2 m
ty
sklejk.
ebra
wierkowe zfartuszkiem ze
by idealny.
Wyduenie
10,9
12,4
sklejki.
Zadwigarowa
cz pata kryta ptPozytywne wyniki Masa wasna
190 kg
175180 kg
nem.
Pat
podparty
dwiema
parami zastrzaw,
osignite z motoszy- Masa uyteczna
112 kg
120 kg
przy czym pierwsze zastrzay przejmoway siy
bowcami ITS-8 skoniy Masa cakowita
302 kg
295 kg
zpata, adrugie zbelek ogonowych. WITS-8
Instytut, ktry zmieni Obcienie powierzchni
17,9 kg/m2
18,3 kg/m2
wczci prostoktnej pata zastosowano pronazw na Instytut Tech- Obcienie mocy
16,5 kg/KM
11,8 kg/KM
17
18,519
fil wklsowypuky ITS-B4, o gruboci 15,4%,
niki Szybownictwa i Mo- Doskonao
65 km/h
65 km/h
przechodzcy wprofil dwuwypuky ITS-B1 na
toszybownictwa (ITSM), przyprdkoci optymalnej
0,91,0 m/s 0,82 m/s
kocach, ogruboci 9%. WITS-8W zastosowado opracowania nastp- Opadanie minimalne
57 km/h
no profil dwuwypuky ITS-B1 ogruboci 15,4%
nego wariantu teje Przyprdkoci ekonomicznej 55 km/h
48 km/h
50 km/h
wczci prostoktnej pata icieniajcy si do
konstrukcji, nazwanego Prdko minimalna
Prdko
maksymalna
109
km/h
120
km/h
9% ku kocom pata. Lotki wychylane rniITS-8M, przeznaczonego
100 km/h
110 km/h
cowo, kryte ptnem. Szczeliny przysonite
do bada meteorolo- Prdko przelotowa
Wznoszenie
1,2 m/s
1,5 m/s
sklejk.
gicznych. Konieczno
Puap
1500 m
1800 m
Silnik w ITS-8: dwusuwowy, chodzony
zabierania na pokad
Zasig
420 km
250 km
powietrzem, dwucylindrowy, paski Kller
cikich przyrzdw poRozbieg
170 m
...
Krber M-3 omocy 18KM przy 2700 obr/min,
miarowych ugruntowaa
Dobieg
25 m
...
omasie 29 kg. oe spawane zrur stalowych.
decyzj o zastosowaniu
Wspczynnikobcienia
Dorobiony w ITSM dekompresor umoliwia
silnika o mocy 3540 niszczcego
10
...
uruchamianie silnika wlocie. migo SzomaKM. Statek by wolnonony imia chowane podwozie. Projekt powsta wITSM, natomiast ski, drewniane, stae, pchajce, orednicy 1,36 m. Zbiornik opoLWL rozpoczy budow w1939 r. Niezakoczono jej jednak przed jemnoci 30 kg paliwa. Zuycie paliwa 6 l/h. Wersja ITS-8W: silnik
wybuchem wojny. Wrd prac prowadzonych przez ITS/ITSM znaj- dwusuwowy chodzony powietrzem, czterocylindrowy, paski,
dowa si projekt wyposaenia ITS-8 wpomocnicz prochow ra- Ava 4A-00, o mocy 25 KM przy 2300 obr/min, o ciarze 37 kg.
kiet startow, autorstwa in.Zbigniewa Leliwy-Krzywobockiego. Zuycie paliwa 8 l/h. Zbiornik o pojemnoci 30 kg paliwa. Na
Poprzeprowadzeniu oblicze oraz prb zrakietami prochowymi, ITS-8M mia by zastosowany silnik Ava-4A-02 omocy 35/40 KM
lub Sarolea Albatros omocy 32-35 KM.
zarzucono go jako mao praktyczny.

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Konstrukcja

Niech narodzone Boe Dziecitko ma nas wszystkich

wswojej opiece ida nadziej na lepszy rok...
czego yczy
redakcja
Miejsce wykonania zdjcia: Pwysep Antarktyczny, fot. Piotr Horzela, piotrhorzela.com

w o j s k o w e

ZDowdc Si Powietrznych,
generaem broni,
pilotem Lechem Majewskim
rozmawia Mariola Zdancewicz

Przed wojskiem
wiele zmian

fot.: sier. Araceli Alarcon (Siy Powietrzne USA)

kursach oraz wiczeniach krajowych, jak rwnie zagranicznych;

wtym tak trudnych jak Desert Hawk wIzraelu, Red Flag na Alasce
czy wkontyngencie Orlik, atake wmisji wAfganistanie iwosonie
mistrzostw pikarskich Euro 2012.
Oceniam, e dziki temu stalimy si atrakcyjnym partnerem
dla sojusznikw, czego przejawem jest przybycie do bazy wasku
komponentu amerykaskich Si Powietrznych, cztery rotacje pododdziaw lotniczych USAF ispywajce do dowdztwa zaproszenia do udziau naszych jednostek wwiczeniach zagranicznych.
Mam zatem powody do satysfakcji.
Przed wojskiem wci wiele zmian. Planowane s due
zakupy iinwestycje take dla Si Powietrznych. Zjakimi projektami wie Pan najwiksze nadzieje?
Dla bezpieczestwa pastwa najwaniejsza jest budowa nowoczesnej obrony przeciwlotniczej iprzeciwrakietowej. Wnajbliszych
latach zamierzamy przezbroi dywizjony 3. Brygady Rakietowej
Obrony Powietrznej. Dlatego intensyfikujemy szkolenie jzykowe
onierzy, ktrzy bd pracowa zzestawami rakietowymi krtkiego iredniego zasigu.

Obj Pan Dowdztwo Si Powietrznych ponad trzy ip

roku temu, po katastrofie smoleskiej. Prosz podsumowa
ten czas.
By to bardzo pracowity okres wdraania kompleksowych
zmian w szkoleniu i wykonywaniu zada lotniczych, wynikajcych z wnioskw z dramatycznych zdarze z minionych lat,
ale take wnioskw zdowiadcze zbiecych wicze, zada
bojowych czy misji. Zmienilimy wtym czasie przede wszystkim
sposb mylenia naszych onierzy, ktrzy coraz bardziej identyfikuj si ze swoimi zadaniami, azwaszcza zpriorytetowym
traktowaniem problematyki bezpieczestwa lotw. Gwnie
dziki temu ostatnie lata byy dla Si Powietrznych bardzo udane.
Opracowalimy iwdroylimy nowe wersje najistotniejszych
dla lotnikw dokumentw Regulaminu Lotw, Instrukcji Organizacji Lotw, Instrukcji Lotw oStatusie HEAD. Stworzylimy System Zapewnienia Jakoci wLotnictwie Si Zbrojnych. Zwikszylimy wykorzystanie symulatorw itrenaerw, atake sprawno
sprztu latajcego inaziemnego, zabezpieczajcego loty. Wten
sposb zbudowalimy system minimalizujcy ryzyko popeniania
bdw przez ludzi. Efekty widzimy na co dzie mimo e uzyskiwany nalot wzrs, od trzech ip roku nie mielimy katastrofy lotniczej. Takiego rezultatu nie odnotowano wcaej dotychczasowej
historii polskiego lotnictwa wojskowego.
Na pozytywn ocen omawianego okresu skada si te to,
e wdroylimy samoloty PZL-130 Orlik unowoczenione do wersji TC II Garmin, lekkie samoloty transportowe M-28 Bryza wwersji
zcyfrow awionik oraz now parti samolotw transportowych
C-295. Koczymy odbiera nowe migowce W-3WA Sok, doprzewozu najwaniejszych osb wpastwie. Trwa modernizacja myliwcw MiG-29. Ponadto czekamy na dostawy zamwionego sprztu
radiolokacyjnego nowych stacji Odra isystemw lotniskowych
GCA-2000. Odebralimy te liczne nowe budynki w bazach lotniczych i przygotowalimy warunki pod kolejne inwestycje. Ustabilizowalimy sytuacj kadrow i potwierdzilimy
umiejtnoci lotnikw w licznych

motosz ybowce.pl

l o t n i c t w o

motosz ybowce.pl

l o t n i c t w o

w o j s k o w e

Po dowiadczeniach ze szkolenia z przeciwlotnikami amerykaskimi, goszczcymi wPolsce zbateri systemu Patriot, jestem
przekonany, e ta jednostka poradzi sobie zopanowaniem taktyki
iobsugi nowego ora.
Drugim wanym projektem dla Si Powietrznych jest pozyskanie zaawansowanego systemu szkolenia pilotw, opartego
osamolot klasy Advanced Jet Trainer. Przygotowujemy ju w41.
Bazie Lotnictwa Szkolnego infrastruktur do przyjcia nowych
odrzutowcw, symulatora isprztu towarzyszcego. Zprogramu
modernizacji si zbrojnych wynika, e dla bazy wDblinie kupionych bdzie co najmniej osiem odrzutowcw AJT. Rozstrzygnicie
przetargu ma nastpi na pocztku 2014 roku, adostawa pierwszych samolotw wdrugiej poowie 2016 roku.
Piln potrzeb jest dobra ustawa oobronie powietrznej
RP oraz uregulowanie organizacji systemu obrony powietrznej wczasie pokoju, wstanach nadzwyczajnych iwojny. Szef
obrony powietrznej w Dowdztwie Operacyjnym Si Zbroj-

nych, pk. Robert Stachurski zwrci uwag, e obecne przepisy nie przewiduj sytuacji, gdy do ataku terrorystycznego
zostanie uyty samolot porwany po starcie z polskiego lotniska, czyli taki ktry nie przekroczy granicy tak jak to si
stao podczas ataku na World Trade Center. Za gen. broni
Edward Gruszka, gdy by Dowdc Operacyjnym Si Zbrojnych odpowiedzialnym za system obrony wczasie EURO 2012,
powiedzia, e tylko cud spowodowa, e nic powanego si
nie wydarzyo. Czy Pan si zgadza zt opini?
Cud nie by potrzebny. Wystarczyo dobre planowanie i wykonanie zada powierzonych subom odpowiedzialnym za bezpieczestwo iobron pastwa. Wzmocnienie kontroli przestrzeni powietrznej podczas EURO 2012 przypado wgwnej mierze
Siom Powietrznym, ato ze wzgldu na nasz potencja kadrowy
i sprztowy. Byy do tego zaangaowane pododdziay wojsk
obrony przeciwlotniczej Wojsk Ldowych i Marynarki Wojennej
oraz migowce z 1. Brygady Lotnictwa Wojsk Ldowych, a take maszyny lotnictwa sub Ministerstwa Spraw Wewntrznych.
Faktycznie to my wczylimy najwiksze siy, przeznaczajc do
tego zadania zaogi samolotw MiG-29 iF-16, zespoy ogniowe
z dywizjonw rakietowych i moduy przenonych rakiet przeciwlotniczych z 3. Warszawskiej Brygady Rakietowej OP, a take
obsug stacji radiolokacyjnych oraz personel Centrum Operacji

Powietrznych i Orodkw Dowodzenia i Naprowadzania. Dziki

kompleksowemu przygotowaniu moglimy wykonywa wszystkie nakazane zadania ireagowa dwadziecia cztery godziny na
dob. Nasze statki powietrzne wrazie potrzeby mogy przechwyci, rozpozna, naprowadzi na waciwy kurs, zmusi do ldowania, ostrzec strzaami lub wostatecznoci zniszczy ewentualnego
przeciwnika zgodnie zzapisami Ustawy oochronie granicy pastwowej. Wrazie koniecznoci moglimy poprosi owzmocnienie
naszych si przez Zintegrowany System Obrony Powietrznej NATO
oraz sojuszniczy samolot systemu AWACS*.
Zabiega Pan jednak o wzmocnienie potencjau Si Powietrznych. Na co Pan gwnie stawia?
Siy Powietrzne to przede wszystkim ludzie ito do doskonalenia ich umiejtnoci przywizujemy najwiksz wag. Po intensywnym okresie modernizacji sprztowej stawiamy teraz na
Human Power prowadzimy zbrojenia osobowe. Wykorzystujemy ku temu sprzyjajce okolicznoci. Dysponujc duym limitem nalotu, dymy do tego, aby piloci trenowali jak najwicej,
wrnych warunkach iznajlepszymi, azwaszcza uczestniczyli
w wiczeniach wielonarodowych. Zaogi samolotw F-16 wysyalimy na kurs Tactical Leadership Programme, przygotowujcy
do sojuszniczych dziaa bojowych. Piloci F-16 uczestniczyli te
wwiczeniach Frisian Flag wHolandii oraz Desert Hawk wIzraelu iTiger Meet wNorwegii. W2012 roku na wiczeniach Distant
Frontier iRed Flag liczna grupa lotnikw szkoliasi naAlasce
przez miesic wmisjach ofensywnych idefensywnych, wlotach
w duych ugrupowaniach i na maych wysokociach, w rodowisku oddziaywania rodkw walki elektronicznej, z uyciem
prawdziwych rodkw bojowych. To byo wyzwanie szkoleniowe
ilogistyczne, zktrego nasi onierze bardzo dobrze si wywizali.
W2013 roku na szkolenia czsto wysyalimy take lotnikw
ze widwina zsamolotami Su-22, awkursie TLP wzili take udzia
piloci MiG-w-29 zMiska Mazowieckiego. Do tego wysiku doszy cokwartalne rotacje amerykaskiego pododdziau lotniczego,
przybywajcego do baz wasku iPowidzu. Jak wida, duo si
dzieje wSiach Powietrznych. Dymy do tego, by intensywno
edukacji zastpi jej efektywnoci.
Jak Pan ocenia poziom i zdolno do obrony polskiego
lotnictwa formacji, ktr Pan dowodzi? Czy moemy czu
si bezpieczni?
Moi podwadni wiedz, jaka spoczywa na nich odpowiedzialno iwywizuj si ze stawianych im zada profesjonalnie. Mamy
dobrych pilotw i onierzy innych specjalnoci. Dziki ich sumiennej subie rodacy mog czu si bezpiecznie. wiat nie stoi
jednak wmiejscu, wic wszyscy, nawet ci najlepsi znajlepszych,
cigle musz si uczy nowych przepisw, procedur czy obsugi sprztu. To dlatego suba wojskowa wlotnictwie jest ciekawa
idynamiczna, pociga modych Polakw iPolki.
Ajaka jest nasza pozycja wNATO?
Dobra isdz, e cigle zwykuje. Nikt nie prowadzi rankingw,
alezrozmw zdowdcami si powietrznych innych pastw wnioskuj, e z zainteresowaniem przygldaj si efektom naszej pracy, zwaszcza systemowi
szkolenia i zapewnienia bezpieczestwa lotw. Przejawem
tego s liczne wizyty obcokrajowcw

Jak ukada si wsppraca

wojska zcywilami, np. na Air
Show wRadomiu? Kiedy
waeroklubach szkolono pod ktem wojska,
ale to przeszo...
Zorganizacjami iinstytucjami cywilnymi wsppracujemy na
co dzie. Chcemy by transparentni i dobrossiedzcy, organizujemy zatem dni otwartych koszar, pokazy lotnicze, defilady. Nasze orkiestry uwietniaj uroczystoci pastwowe ipatriotyczne.
Gramy te dla Wielkiej Orkiestry witecznej Pomocy i w miar
moliwoci pomagamy fundacjom, wsppracujemy z organizacjami seniorw i kombatantw lotnictwa. Air Show 2013 to
odrbne przedsiwzicie. Wsppracujemy przy jego organizacji
z wadzami miasta, z Aeroklubem Polskim, ze stowarzyszeniem
SWAT iPortem Lotniczym Radom oraz ze subami pomagajcymi
zapewni bezpieczestwo setkom tysicy widzw iuczestnikw.
Prawd jest jednak, e to Siy Powietrzne wkadaj najwicej pracy
wprzygotowanie iprzeprowadzenie kadej edycji pokazw.
Gratulujemy wspaniaego Air Show, z zapartym tchem
obserwowalimy pokazy mistrzw... Czytegoroczna impreza
wRadomiu bya ostatni wtym miejscu? Mwi si, e nastpne odbd si wKrzesinach lub wPowidzu
Lotnisko w Radomiu jako arena jednych z najwikszych pokazw lotniczych wEuropie nie jest pozbawione wad. Ma jednak
atuty, ktre nad tymi wadami dotychczas przewaay. Dlatego
wprzemwieniu koczcym pokazy zaprosiem widzw ponownie do Radomia w2015 roku. To powinno rozwia spekulacje.
* AWACS (ang. Airborne Warning and Control System Lotniczy System Ostrzegania
iKontroli)

fot. Filip Modrzejewski Foto Poork

w naszych bazach.
W samym tylko 2013
roku gocilimy delegacje
ze Stanw Zjednoczonych, Hiszpanii, Rumunii, Niemiec, Ukrainy, Estonii, Woch, Iraku, Korei Poudniowej, Zjednoczonych Emiratw Arabskich oraz Chin.
Przywizuje Pan wielk wag do bezpieczestwa, a zatem do wyszkolenia personelu lotniczego,
pilotw szczeglnie. Mwi Pan, e tylko dobry system
szkolenia lotniczego wyksztaci dobrego pilota. Czycieka
szkolenia lotniczego, prowadzca poprzez szybowce imotoszybowce, proponowana przez Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe to dobry system?
To optymalny system, bo propaguje klasyczn edukacj lotnicz. Dobrze jest, jeli modzie zdobywa pierwsze dowiadczenia
waeroklubach ma wtedy szans przekonasi, czy lotnictwo
jest jej powoaniem, czy tylko chwilow przygod. Moe nauczy
si odpowiedzialnoci za swoje wyszkolenie, za przygotowanie
kolegw. Nie ma taszej drogi praktycznego sprawdzenia, czy
kto nadaje si do latania czy nie. Wic tak, popieram szybowcowy
imotoszybowcowy pocztek edukacji lotniczej.
Czy modelarstwo jako lotnicze przedszkole moe by jeszcze wanym etapem wdrodze do zdobywania umiejtnoci
latania?
Modelarstwo ma ten walor, e uczy strony technicznej, pozwala zrozumie jak zbudowany jest samolot i dlaczego unosi
si wpowietrzu. Taka wiedza przydaje si podczas studiw oraz
podczas pniejszej suby ipracy. Lotnik wie co idlaczego dzieje
si z jego maszyn, nie boi si jej, umie j take, jeli zaistnieje
potrzeba, sam obsuy wpodstawowym zakresie.
Czy 95-letnia tradycja si lotniczych pod polskimi barwami,
gdy 5 listopada 1918 roku powsta pododdzia nowego rodzaju wojsk pod nazw Oddzia Lotniczy Lwowa, ktry przyczyni si do odzyskania niepodlegoci, odchodzi wprzeszo
w zwizku z nadchodzcymi reorganizacjami? Jak Pan je
ocenia?
Dla lotnictwa wojskowego zmiany konsolidacyjne stanowi
wielk szans. Po latach podziau midzy rodzaje si zbrojnych,
wszystkie jednostki lotnicze dzi podlegajce dowdcom Si
Powietrznych, Wojsk Ldowych, Marynarki Wojennej bd nadzorowane przez jednego czowieka, Inspektora Si Powietrznych.
atwiejsze bdzie modyfikowanie przepisw lotniczych, prowadzenie polityki kadrowej, rozwijanie wsppracy midzynarodowej, przygotowywanie wicze, kontyngentw, specyfikacji przetargowych iprowadzenie wielu innych spraw. Choby tylko dlatego jestem zwolennikiem reformy systemu dowodzenia. Oprcz
tego, e wpisuje si on wnajnowsze trendy militarne na wiecie,
ma jeszcze wiele innych zalet.

w o j s k o w e
motosz ybowce.pl

l o t n i c t w o

motosz ybowce.pl

s p o r t

Dziaania zmierzajce do zrealizowania pionierskiej wyprawy Sebastiana

w Himalaje pobudziy wyobrani wielu ludzi oraz ywe zainteresowanie telewizji, radia iprasy. To oywienie sprawio, e szybownictwo stao
si niezwykle nonym tematem i lokuje si aktualnie w szczycie rankingu popularnoci tematyki medialnej, na drugim miejscu midzy pedofili
aprostytucj. Szokuje takie zestawienie, ale wzito hasa wiadczy otym,
i ludzie zdaj sobie spraw ztego jak ogromnym wyzwaniem jest latanie
bez silnika wrd skalnych olbrzymw Dachu wiata.
polsko-niemiecka
Bitwa

Dziennikarze na og wiedz jak uprawia swj zawd iznaj

sposoby na poprawianie poczytnoci, ogldalnoci. Temat z posmakiem sensacji okraszono wic elementami rywalizacji Sebastiana ze znanym rekordzist Klausem Ohlmannem, aGazeta
Wyborcza wbardzo dobrym, obszernym, artykule nadaa temu
wymiar polsko-niemieckiej bitwy oHimalaje. http://wyborcza.pl/
piatekekstra/1,129976,14799901,Polsko_niemiecka_bitwa_o_Himalaje.html
Fakty s troch inne. Swego czasu Napoleon zwrci si zoburzeniem do witajcych go przedstawicieli wadz miasta: Dlaczego
nie byo salutu armatniego? Burmistrz odpowiedzia: S cztery
powody. Po pierwsze nie mamy armat. Dzikuj wystarczy
rzek Napoleon.
My te mielimy cztery powody dla ktrych nie moglimy
nawet realnie myle o przeobraeniu marze w czyn. Te nie
mielimy armat, bo wPolsce nie byo szybowca zdolnego do samodzielnego startu, nie mielimy pienidzy, nie byo wsparcia
dla projektu, nie mielimy dostatecznego rozeznania wtym bardzo egzotycznym zaktku ziemi. Szybowiec jest jak jerzyk musi
mie jak wysoko zanim zacznie swj pikny lot, wic wyposaenie wurzdzenie startowe jest konieczne wmiejscu gdzie nie
ma samolotw holujcych. Dopiero we wrzeniu b.r. okazao si,

e Niemiec Jens Kroger jest skonny wypoyczy Sebastianowi

swj szybowiec ASH 25 wyposaony w silnik startowy, a firma
Schleicher podarowaa zestaw czci zamiennych. Od tego momentu sprawy przybray prdko ienergi wodospadu.

Rywalizacja
Prawdziwa rywalizacja pilotw ma miejsce na arenach zawodw szybowcowych, mistrzostw wiata iEuropy. Tu Sebastian od
paru lat wypada niele. Natomiast przedsiwzicie latania wtych
gigantycznych grach najeonych puapkami terenowymi ipogodowymi jest na tyle trudne, e nie potrzeba, anawet nie wolno,
podsyca go elementami wycigu. By moe za spraw tych wypraw Himalaje stan si now Mekk szybownictwa. Jeli chodzi
oporwnanie, projekty Sebastiana iOhlmanna s bardzo odmienne. Mountain Wave Project jest wielkim programem przygotowywanym od czterech lat przez duy zesp ludzi, przy bogatym
wsparciu pastwa iwielu instytucji. Natomiast nasz jest spontaniczn improwizacj realizowan przez zesp kilku entuzjastw,
ktry samoistnie zawiza si zaledwie miesic temu. Cho startowalimy zgoymi rkami, bez przysowiowego grosza iporuszalimy si pocztkowo jak we mgle, gdyby nie bdy przewonika
to szybowiec i ekipa byyby ju w Himalajach. MWP to wyprawa, ktrej gwnym zadaniem ma by fotografowanie ibadanie

1 0

Nad dach

lodowcw oraz analiza zjawisk dynamicznych zachodzcych

w grnych warstwach atmosfery. Natomiast zamys Sebastiana
opiera si na badaniu warunkw terenowych iatmosferycznych
w aspekcie przydatnoci dla atrakcyjnego latania szybowcowego oraz wyszukania spektakularnej areny dla zawodw wlataniu
bezsilnikowym. Bdzie on wic lata niej, w bezporednim ssiedztwie ska wykorzystujc klasyczne prdy konwekcyjne, termik skaln, prdy zboczowe, atylko czasem wznoszenia falowe.
Zainteresowanie programem i wynikami pomiarw wykonywanych podczas lotw Sebastiana zgasza profesor Hamilton zNowego Jorku oraz meteorolodzy zuniwersytetu wKatmandu.

Narzdzia
Mountain Wave Project ma by realizowany woparciu odwa
doskonae, budowane wokolicach Bielska-Biaej motoszybowce
Stemme S10, specjalnie przygotowane do lotw wysokociowych. Zasig 1700 km tej wyrafinowanej konstrukcji, wyposaonej wmocny silnik zturbosprark umoliwiajc sprawn prac
na duych wysokociach. To pozwala nasamolotowy lot do dowolnego miejsca wNepalu ibezpieczny powrt. Tras zEuropy
do Nepalu wyprawa Ohlmanna przebdzie lecc Stemme zNiemiec przez Bakany, Pwysep Arabski iIndie. Dodatkow zalet
zespou napdowego tego motoszybowca jest natychmiastowa
gotowo do pracy, nawet wbardzo niskich temperaturach panujcych na duych wysokociach, gdy jest on cakowicie schowany
wewntrz kaduba imoe by podgrzewany na wolnych obrotach.
migo jest ukryte pod kopuk na nosie kaduba i rozkada si
pod wpywem siy odrodkowej przy zwikszeniu obrotw. Cykl
uruchomienia trwa kilka sekund.
Z kolei ASH 25 udostpniony Sebastianowi jest seryjnym
szybowcem klasy otwartej ze standardowym wyposaeniem.
Jedynym dodatkowym ekwipunkiem s niewielkie butle z tlenem, pulsoksymetry do oceny utlenowania krwi, transponder,
oraz rejestrator parametrw lotu iatmosfery. Osilniku sucym
do startu trzeba w tym szybowcu zapomnie po wychodzeniu
poniej 10C, czyli praktycznie wkadym locie po osigniciu
poowy wysokoci szczytw. Nie da si go wtedy odpali. Ponadto
dla uruchomienia napdu trzeba wystawi zkaduba duy pylon
ze migem, wiec przy spadku pojemnoci akumulatora wniskich
temperaturach mechanizm wysuwania i skadania tej kolumny
moe zawie. Lot z tak wielkim hamulcem aerodynamicznym,
zmniejszajcym ponad trzykrotnie doskonao szybowca, to
wwarunkach grskich niemal murowana katastrofa. Wrachub
wchodzi wic tylko czysty lot szybowcowy. Skala ryzyka jest wic
wtych przypadkach nieporwnywalna.
Kady zzespow ma trudne zadania iwiele problemw, tote
yczmy wszystkim najlepszej pomylnoci iszczliwego powrotu.


motosz ybowce.pl

s p o r t

hem wiata
1 1

Tomasz Kawa

motosz ybowce.pl

a e r o k l u b

Najwikszy sukces

wpolskim lotnictwie

Moemy

Ewa Rydzewska
Aeroklub Polski

Standard, nastpnie w dwch edycjach

Mistrzostw Europy dwukrotnie stawa na najwyszym stopniu
podium we Francji wklasie 18-metrowej iwPolsce wklasie Standard. W argentyskim Chavez tytu Drugiego Wicemistrza wiata zdoby Jdrzej Skodowski. Wymieniajc szybowcowe
sukcesy Polakw w biecym roku naley pamita
oMistrzostwach Europy wOstrowie Wielkopolskim,
gdzie poza Sebastianem Kaw, tytuy wywalczyo jeszcze czterech naszych szybownikw: wklasie Standard ukasz Wjcik
(miejsce drugie) iPawe Wojciechowski (miejsce trzecie) oraz wklasie
Club Jakub Barszcz (miejsce
drugie) i ukasz Baszczyk
(miejsce trzecie).
Z kolei Bolesaw
Radomski w sporcie samolotowym,
podczas Samolotowych Mistrzostw
wiata wLataniu Precyzyjnym wNiemczech
wylata trzy zota: wklasyfikacji oglnej wlataniu
precyzyjnym, wkonkurencji nawigacyjnej idruynowo wklasyfikacji oglnej razem zKrzysztofem Wieczorkiem iMichaem Wieczorkiem. Podczas tych samych mistrzostw dodatkowo podwjny tytu Wicemistrza wiata zdoby Krzysztof Wieczorek, sigajc

uzna sportowy rok 2013 za zamknity. Faktem jest,

i wtym roku nasi lotnicy
odnieli spektakularny
sukces! Na koncie polskich pilotw jest a 56
medali zdobytychwmistrzostwach wiata, Europy oraz w Pucharachwiata.
W poprzednich
latach
Reprezentacje
Polski w sportach
lotniczych wywalczyy: w roku 2012 35,
w2011 48, aw2010 55 medali. Przez ostatnich dziesi lat ostateczny roczny rezultat to
rednio 45 medali. Nie udao si pobi wyniku zroku
2001, wktrym nasi zawodnicy stawali na wiatowych
podiach 69 razy, jednak analizujc ostatnie roczniki jest
to jedno z najwikszych osigni od ponad dziesiciu lat. Wroku 2013 Reprezentanci Kadr Narodowych
wsportach lotniczych signli po a 22 krki mistrzostw wiata, po srebro w klasyfikacji oglnej i w konkurencji nawigacyjnej.
wtym wywalczyli 11 tytuw Mistrzw wiata, 5 tytuw Wicemi- Samolotowe Mistrzostwa wiata wLataniu Precyzyjnym dobrze
strzw wiata i6tytuw Drugich Wicemistrzw wiata. Woma- wypady take wwykonaniu Krzysztofa Skrtowicza iMichaa Wiewianym okresie Polacy wypadli rwnie dobrze na Mistrzostwach czorka, obaj piloci wywalczyli tytu Drugiego Wicemistrza wiata,
Europy. Podczas europejskich zmaga stawali 33 razy na podium, pierwszy znich wkonkurencji nawigacyjnej, drugi wkonkurencji
a Mazurka Dbrowskiego moglimy usysze a dziewi razy. ldowa. Dodatkowo Micha Wieczorek wraz zMarkiem KachaniaDodatkowo podczas mistrzostw rangi europejskiej polscy lotni- kiem iJanuszem Daroch dooyli do tej puli tytu Druynowych
cy zdobyli 11 krkw srebrnych i13 brzowych. Rozstrzygnity Wicemistrzw wiata wkonkurencji ldowa. Nasi piloci pokazali
zosta take Puchar wiata 2013 wsporcie paralotniowym, gdzie si zdobrej strony take na rozgrywanych wsowackiej Dubnicy
wklasyfikacji kocowej wrd kobiet Klaudia Bugakow zdobya Mistrzostwach Europy wLataniu Rajdowym, gdzie zaoga wskapierwsze miejsce. Wbiecym roku wywalczya take tytu Indywi- dzie Micha Wieczorek iMarcin Wieczorek, zdobya dwa medale
dualnej Mistrzyni wiata wparalotniarstwie wklasyfikacji kobiet. srebro wkonkurencji ldowa oraz brz wklasyfikacji oglnej
Za bardzo udany moemy uwaa ten rok rwnie wsporcie w kategorii Unlimited. Rwnie w Sowacji w klasyfikacji druyszybowcowym. Najwicej, bo a trzy tytuy mistrzowskie, zdoby nowej nasze zaogi wywalczyy dwa wyrnienia. Druyna wskawielokrotnie odznaczany polski szybownik Sebastian Kawa. dzie Micha Wieczorek/Marcin Wieczorek oraz Janusz Darocha/
Rozpocz rok zdobywajc w styczniu podczas Szybowcowych Zbigniew Chrzszcz zdobya tytu Druynowych Mistrzw Europy
Mistrzostw wiata w Argentynie tytu Mistrza wiata w klasie wkategorii Unlimited, adruyna wskadzie Jarosaw Sysio/Marcin
1 2

od ponad dekady

1 3

Skalik iMarek Masalski/Marcin Kwiatosz signa po tytu Druy- Modeli Szybowcw Sterowanych Mechanicznie F1E. Wklasyfikanowych Drugich Wicemistrzw wiata wkategorii Advanced.
cji druynowej Polacy wskadzie Andrzej Poczbut, Adam Krawiec
Tytuy Mistrzw wiata zdobyli take piloci motoparalotniowi, iTomasz Lipski wywalczyli srebro wkategorii modeli swobodnie
ktrzy podczas rozgrywanych we Francji I Motoparalotniowych latajcych znapdem gumowym F1B. Na Mistrzostwach Europy
Slalomowych Mistrzostw wiata zdobyli cznie pi meda- Polska Kadra Narodowa wmodelarstwie lotniczym ikosmicznym
li, wtym cztery zote. Zoty krek wsztafecie trafi do Marcina zawojowaa wszystkich, sigajc trzykrotnie po zoto (Sawomir
Bernata, Marka Furtaka, Pawa Kozarzewskiego oraz Grzegorza asocha wkategorii modeli rakietoplanw S4A, Leszek Mamyga
Krzyanowskiego. Grzegorz Krzyanowski podwoi swoje zoto, wkategorii modeli rakiet czasowych ztam S6A oraz Szymon
wygrywajc take wklasie PF1 (motoparalotnie jednomiejscowe, Byrtek w kategorii modeli rakietoplanw zdalnie sterowanych
start zng), za nim wtej samej klasie, na trzecim miejscu podium S8E/P), czterokrotnie po srebro (dwukrotnie Sawomir asocha
stan Marek Furtak, tym samym zdobywajc tytu drugiego wice- wkategorii modeli rakiet czasowych ztam S6A oraz wkategomistrza wiata. Trzecie zoto dla Polakw zdoby Marcin Krakowiak rii modeli rakiet czasowych zopadaniem wirowym S9A, Leszek
w klasie PL1 (motoparalotnie jednoosobowe, start z podwozia), Mamyga wkategorii modeli rakietoplanw zdalnie sterowanych
natomiast czwarty tytu mistrzowski zdobyli nasi reprezentanci S8E/P oraz Micha Bobrowski wkategorii juniorw makiety rakiet
wklasyfikacji druynowej. Zote krki zawisy na szyjach: Marci- S7) itrzykrotnie po brz (Jarosaw Misiak wkategorii juniorw
na Bernata, Andrzeja Burego, Piotra Ficka, Marka Furtaka, Pawa wklasie modeli akrobacyjnych latajcych na uwizi F2B, druyKozarzewskiego, Grzegorza Krzyanowskiego, Andrzeja Malkusza, na Artur Tomczyk iWitold Korczyski wkategorii juniorw wklaKamila Makowskiego, Emilii Plak, Wojciecha Bgdaa, Marcina sie modeli wycigowych latajcych na uwizi F2C oraz GrzeKrakowiaka oraz KrzysztofaRomickiego.
gorzGoryczkawkategoriimakietyrakiet S7).
Wroku 2013 polscy akrobaci szybowcowi po raz kolejny udoTak dobre wyniki indywidualne, osignite przez naszych mowodnili, e nie przez przypadek s najbardziej utytuowanymi delarzy, przeoyy si na tytuy mistrzowskie wklasyfikacji druypilotami whistorii akrobacji szybowcowej iwywalczyli a cztery nowej. Tytu Druynowych Mistrzw Europy zdobyli: Leszek Matytuy na Mistrzostwach wiata, rozgrywanych wlipcu wFinlandii. myga, Sawomir asocha, Sebastian Szulc wkategorii modeli raIndywidualnie wklasie Advanced zoto zdoby Sawomir Talowski, kiet czasowych ztam S6A, Mateusz Niebielski, Mateusz Dyba
natomiast wklasie Unlimited srebro wywalczy Maciej Pospieszy- iPawe asocha wkategorii modeli rakiet czasowych zopadaniem
ski. Do tych medali piloci dooyli take dwa tytuy druynowe. wirowym S9A. Zkolei tytu Druynowych Wicemistrzw Europy
Wklasyfikacji zespoowej Sawomir Talowski, Katarzyna mudzi- wywalczyli: Natalia Bilewicz, Bartomiej Bilewicz iAnna Krzywicka
ska oraz Magdalena Stryk uzyskali tytu Druynowych Mistrzw wkategorii juniorw wklasie modeli swobodnie latajcych znawiata wAkrobacji Szybowcowej wklasie Advanced, awklasie pdem gumowym F1B, Grzegorz Goryczka, Wojciech Bobrowski,
Unlimited zesp Macieja Pospieszyskiego, Stanisawa Makuli Wojciech Krzywiski wkategorii makiety rakiet S7, Szymon ByriJerzego Makuli zdoby tytu Druynowych Drugich Wicemistrzw tek, Leszek Mamyga iArtur Szwed wkategorii modeli rakietoplawiata wAkrobacjiSzybowcowej.
nw zdalnie sterowanych S8E/P oraz Micha Bobrowski, Hubert
Podczas rozgrywanych wRosji Mistrzostw Europy wCelnoci Przedwolski, Mateusz Kormaski w kategorii juniorw w klasie
Ldowania iAkrobacji Spadochronowej polskie zawodniczki byy makiety rakiet S7. Tytu Druynowych Drugich Wicemistrzw
dwukrotnie odznaczane. Monika Sadowy-Naumienia zakoczya Europy zdobyli: Sebastian Szulc, Krzysztof Przybytek i Sawomir
rywalizacj z tytuem Drugiego Wicemistrza Europy w skokach asocha wkategorii modeli rakiet czasowych ze spadochronem
na celno ldowania oraz z tytuem Druynowych Drugich Wi- S3A, Sawomir asocha, Krzysztof Przybytek, Leszek Mamyga
cemistrzw Europy w skokach grupowych, rwnie na celno w kategorii modeli rakiet czasowych z opadaniem wirowym
ldowania, wraz zAgnieszk Wiesner, Bogn Bieleck, Ew Weso- S9A, Mateusz Dyba, Maciej Piasecki, Mateusz Niebielski wgrupie
owsk iIren Paczek-Krawczyk. Do puli polskich osigni w2013 juniorw w kategorii modeli rakietoplanw S4A oraz Hubert
roku, Przemysawa Jurkiewicza iAgnieszka Odachowska dooyy Przedwolski, Piotr Sukowski i Micha Bobrowski rwnie w gruzoto Mistrzostw Europy wsporcie mikrolotowymwklasieRWL-2 pie juniorw wkategoriimakietyrakietwysokociowych S5B.
motolotniedwumiejscowe.
Podsumowujc, polscy piloci dziki swojej pracy, wytrwaoci
Niezawodni wtym roku byli take polscy modelarze. Zawod- ipowiceniu osignli ogromny sukces, zdobywajc wroku 2013
nicy w modelarstwie lotniczym i kosmicznym regularnie zdoby- a 56 medali wwiatowej ieuropejskiej rywalizacji wsportach lotwaj najwicej medali wsportach lotniczych, tymrazem osignli niczych. Za tak wspaniae wyniki nale si wszystkim zawodniwynik 22 krkw. Po najwysze odznaczenie, czyli tytu Mistrza kom gratulacje, awszystkim tym, ktrzy przyczynili si do tego
wiata, sign Konrad urowski wkategorii juniorw podczas M sukcesu serdeczne podzikowania.

motosz ybowce.pl

a e r o k l u b

Mgr in. architekt Aleksander Wietrow urodzony

wSanktPetersburgu, absolwent Politechniki Gdaskiej
(1977 r.). Od 2004 r. zwizany zAeroklubem Pnocnego
Mazowsza wPrzasnyszu. Od 2005 r. prezes spki brany lotniczej Aviacom.pl. Wsptwrca samolotu AF-129.
Oprcz lotnictwa, pasjonuje si strzelectwem sportowym oraz literatur ibadaniami naukowo-technicznymi.

Wyznaczy

przyszo...

1 4

Prosz pochwali si samolotem AF129, ktrego projekt techniczny pokazany na okadce poprzedniego numeru
wzbudzi due zainteresowanie.
Samolot AF-129 zosta zaprojektowany
z naciskiem na ekologi, funkcjonalno
ibezpieczestwo. Podczas pracy konstruktorzy wprowadzili wiele nowatorskich
rozwiza. Dodatkowo postawili na nowoczesny design, co jest szczeglnie istotne
biorc pod uwag aspekt marketingowo
sprzedaowy. Udao si wyznaczy nowy
trend dla samolotw ultralekkich. Innowacj jest zastosowanie silnika ztyu samolotu, co oprcz waciwoci lotnych znaczco wpywa na obnienie poziomu haasu
wkabinie.
Mwicie Pastwo, e jest w tym samolocie wiele nowoczesnych rozwiza
w kwestii ergonomii, bezpieczestwa
iekologii. Czy tak jest wistocie?
Zdecydowanie tak. Kabina zapewnia
ponadprzecitny komfort podrowania
i niespotykan dotd w samolotach widoczno. Zastosowany napd oraz waciwoci aerodynamiczne zapewniaj prdko przelotow napoziomie 216km/h. Dziki cechom szybowcowym, pozwala na wyczenie silnika podczas lotu ikontynuowanie lotu, wraz zldowaniem.
Samolot potrzebuje do startu oraz ldowania zaledwie 150 m.
Dziki nowatorskiej konstrukcji, tj.wydzielonej kabinie, komory

Rozmawia
Maja Netter

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

bagaowej oddzielajcej komor silnikow oraz przy zastosowaniu nowoczesnej jednostki napdowej, uzyskano bardzo dobry
poziom wyciszenia. Statek zosta wykonany cakowicie zkompozytw polimerowych, ktre przy bardzo wysokiej wytrzymaoci
ielastycznoci zapewniaj bardzo nisk wag.

Komentujc to, silnik duo pali. Czy wnastpnych samolotach zamierza Pan zmieni go na ekonomiczniejszy Rotax
912iS zwtryskiem?
Analizujemy moliwo zastosowania nie tylko silnikw Rotax.
Przewidujemy uycie rnych napdw.
Jeli chodzi o silnik pchajcy, kto by pierwszy, Pan czy
Amerykanie, ktrzy buduj statek Icon A5?
Wykorzystanie silnika pchajcego absolutnie nie wynikao
z naladownictwa, czy pierwszestwa, a z koniecznoci konfi-

go do kategorii LSA, nastpnie okazao si, e moe spenia warunki motoszybowca turystycznego. Kolejne loty dowiadczalne
poka, wjakiej kategorii bdzie certyfikowany.
Jakie widzi Pan realne szanse na budow tego samolotu
wnajbliszych latach wnaszym kraju?
Prowadzimy rozmowy zpartnerami strategicznymi, nie tylko
zPolski, bdc na etapie wdroe do produkcji. Czas pokae.
Czy ma Pan pomysy na kolejne projekty?
Tak. Pracujemy nad modelem dwusilnikowego, dwuosobowego samolotu UTL, w ukadzie tandem, z zastosowaniem podwozia umoliwiajcego start z terenu
przygodnego.
Mylc o produkcji
seryjnej trzeba stworzy
sie serwisu, obsugi iczci zamiennych, czy jest
Pan na to gotw?
To zagadnienie jest
oczywicie bardzo istotne. Obecnie nie jestemy
gotowi.
Czy rynek wtrny samolotw to problem?
Nie zajmujemy si rynkiem wtrnym.
Na jakim etapie
jest budowa drugiego
prototypu?

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Samolot AF-129 zosta objty Europejskim Wzorem Przemysowym wydawanym

przez Urzd Harmonizacji Rynku Wewntrznego (OAM). Ponadto, konstruktorzy otrzymali list gratulacyjny odPodsekretarza Stanu zMinisterstwa Nauki iSzkolnictwa Wyszego dotyczcy opracowania konkursowego pod nazw Demonstrator Ultralekkiego
Samolotu Nowej Generacji Wykonanego zKompozytw Polimerowych, za wpadzierniku 2010 r. podczas VI Targw Techniki Przemysowej, Nauki iInnowacji Technicon Innowacje 2010, firma Aviacom.pl otrzymaa zoty medal konkursu Innowacje 2010 oraz
nagrod specjaln Puchar Marszaka Wojewdztwa Pomorskiego zabudow samolotu ultralekkiego nowej generacji. Wlistopadzie 2012 r. Aviacom.pl otrzymaa Certyfikat
Dobry Wzr 2012, przyznany przez ekspertw Instytutu Wzornictwa Przemysowego
za wyprodukowany samolot AF-129.
Wykonanie drugiego prototypu uzalenione jest od szeregu
czynnikw, jednym znich jest kwestia finansowania.
Czy nie potrzebuje Pan wsparcia rodowiska lotniczego, choby takiej organizacji jak Polskie Stowarzyszenie
Motoszybowcowe?
Oczywicie, jestem otwarty na propozycje.
Czy zechce Pan zosta znaczcym czonkiem naszego
stowarzyszenia?
O tym zdecyduj po uruchomieniu produkcji statkw powietrznych.

fot. Andrzej A. Mroczek
1 5

guracji samolotu dwubelkowego, przyjaznego

czowiekowi.
Z czym mia Pan
najwikszy
problem,
podejmujc si trudu
budowy nowatorskiej
konstrukcji lotniczej?
Trudno wynikaa
znowatorskich rozwiza
konstrukcyjnych oraz czasochonnoci eksperymentw, niewspominajc okosztach.
Na jakim etapie jest sprawa oblotu AF-129, szczeglnie
wobliczu mierci pilota oblatywacza Bogusawa Mrozka?
Za wczenie, by odpowiada na to pytanie... Lepszego pilota
od Bodka nie byo inie bdzie.
Do jakiej kategorii mona zaliczy AF-129 ijak bdzie go
Pan certyfikowa? Czy podj Pan decyzj oklasyfikacji wkategorii motoszybowiec turystyczny?
W zaoeniach projektowych AF-129 mia by samolotem
wkategorii UTL. Wtrakcie bada uzyskalimy wyniki kwalifikujce

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Odebranie nagrody Defender na targach MSPO

wKielcach. Wpierwszym rzdzie: wrodku Dyrektor
ITWL prof. nadzw. dr hab. in. Ryszard Szczepanik,
po lewej Zastpca ds. naukowych dr hab. in.
Andrzej yluk, prof. ITWL, po prawej Zastpca ds.
rozwoju iwdroe dr in. Jarosaw Sulkowski.
Wdrugim rzdzie nagrodzony zesp.

Kilka sw

ohistorii

Historia Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych siga roku 1918,

ale to 17 czerwca 1953 roku powoany zosta do ycia Instytut Naukowo-Badawczy Wojsk Lotniczych, ktry w pniejszych latach
zmieni nazw na funkcjonujc do dzi. Najlepsi specjalici oraz
najnowoczeniejszy sprzt wnosz nieoceniony wkad wpopraw
bezpieczestwa ioperacyjnoci polskiego lotnictwa wojskowego.
Pocztki dziejw sigaj pierwszych lat istnienia odrodzonej
po latach niewoli II Rzeczypospolitej. 28 listopada 1918 roku powoano Sekcj eglugi Napowietrznej podporzdkowan Ministerstwu Spraw Wojskowych, wktrej ramach
miesic pniej

Personel techniczny Wydziau

Lotno-Eksploatacyjnego 1958 r.

1 6

utworzono zacztek placwki badawczo-technicznej Dzia Naukowo-Techniczny, przemianowany wkrtce na Wydzia zsiedzib na Zamku Krlewskim wWarszawie. Gwnym zadaniem bya
przede wszystkim konserwacja sprztu lotniczego pozostawionego przez zaborcw iopracowanie opisw oraz instrukcji obsugi.
Na mocy rozkazu organizacyjnego Oddziau ISztabu Generalnego 11 listopada 1921 roku Wydzia Naukowo-Techniczny zosta
przeksztacony w Wojskow Central Bada Lotniczych, ktra
miaa bada sprzt lotniczy, odbiera samoloty zwytwrni oraz
sprawowa nadzr techniczny nad produkcj. Konieczna staa

si rozbudowa czci
laboratoryjnej.
Dokonujcy
si
w lotnictwie postp
Laboratorium bada silnikw
techniczny sprawi, e lotniczych 1927 r.
dotychczasowe struktury organizacyjne okazay si niewystarczajce, std z dniem
1 sierpnia 1926 roku WCBL zostaa przeksztacona w Instytut
Bada Technicznych Lotnictwa. Zakres wykonywanych zada
rozszerzono, kadc szczeglny nacisk na rozbudow urzdze
stacji patowcowej i silnikowej. Drugim bardzo wanym zadaniem by udzia wopracowywaniu programu rozwoju techniki
lotniczej iprzemysu lotniczego wPolsce. Dowiadczenia zlat
1920-1926 pokazay, e samodzielny krajowy przemys lotniczy wykorzystujcy wasne konstrukcje i due nowoczesne
wytwrnie pastwowe pozwoli liczy na wasne mobilne lotnictwo wojskowe.
W Biurze Konstrukcyjnym WCBL w 1925 roku opracowano projekt pierwszego polskiego samolotu wojskowego WZ-X, ktry zbudowano w Centralnych Warsztatach
Lotniczych.
Dokadnie dziesi lat od czasu powoania IBTL, zarzdzeniem
Departamentu Dowodzenia Oglnego Ministerstwa Spraw Wojskowych zostaje przemianowany wInstytut Techniczny Lotnictwa.
Nowa nazwa to rwnie nowa struktura organizacyjna. Jednym
z najwaniejszych zada byo badanie pierwowzorw sprztu
lotniczego. Wymagao to opracowywania przepisw budowy
samolotw, tworzenia zgodnie zwytycznymi Dowdztwa Lotnictwa warunkw technicznych na samoloty isilniki przy wsppracy zprzemysem lotniczym, opiniowania projektw ioblicze,
kontroli prb statycznych, wreszcie prb prototypw, wtym prb
zdatnoci iuytkowych wraz zprbami wyposaenia iuzbrojenia

zamontowanego na samolotach. Najbardziej wymierne wyniki

pracy Instytutu to prby wlocie.
Wybuch wojny spowodowa przerwanie dziaalnoci na kilka
lat. Wskutek bombardowa Okcia wielu ludzi zgino, byy te
straty waparaturze isprzcie. Wokresie okupacji Niemcy wywieli
lub zniszczyli pozostae urzdzenia.
W latach 1943-1945 Wydzia Techniczny Dowdztwa Si
Powietrznych w Wielkiej Brytanii opracowa plany odbudowy lotnictwa, przemysu lotniczego i Instytutu Technicznego
Lotnictwa.
Okres konspiracyjnego przygotowywania sprawi, e po wojnie Instytut jako jeden zpierwszych wznowi dziaalno ju wlipcu 1945 roku i co szczeglnie wane pod dotychczasow nazw. Nie bya to jednak kontynuacja przedwojennej dziaalnoci
przede wszystkim dlatego, i nie pracowa ju na potrzeby wojsk

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Pierwszy polski samolot wywiadowczy WZ-X

samolotw odrzutowych MiG-15 i MiG-15bis. Przemys krajowy
podj si ich produkcji na licencji radzieckiej pod wasn nazw
Lim-1 iLim-2, awroku 1955 Lim-5 (MiG-17). Jednoczenie wWSK
Rzeszw zaczto produkcj silnikw turboodrzutowych RD-45F
pod oznaczeniem Lis-1.
Lotnicza Stacja Badawcza okazaa si zbyt skromna aby ocenia
wojskowy sprzt lotniczy przy odbiorze iwprocesie eksploatacji,
podobnie jak to robi przedwojenny Instytut Techniczny Lotnictwa.
17 czerwca 1953 roku zostaje utworzony Instytut Naukowo-Badawczy Wojsk Lotniczych wtymczasowo przydzielonym hangarze nr 6
na terenie obecnego Lotniska Warszawa-Babice. Dat t przyjmuje si oficjalnie jako dat powoania powojennego technicznego
wojskowego instytutu lotniczego, chocia wistocie nie by to nowy
instytut wojskowy wPolsce, zwaszcza e podj on znaczn cz
zada przedwojennego Instytutu Technicznego Lotnictwa, stajc
si tym samym spadkobierc i kontynuatorem jego przerwanej

Prototyp samolotu myliwskiego PZL P.7 podczas prb

w1931 r. Pod skrzydem dzida zdysz pomiarow

Pierwszy prototyp do bada wlocie samolotu TS-11 Iskra

Prba statyczna skrzyde samolotu myliwskiego PZL P.11
1931 r.

Prby silnika migowca SM-2

1 7

lotniczych. Po krtkim pobycie w murach Politechniki Warszawskiej, wgrudniu 1946 roku przenis si na Okcie.
Na techniczny instytut lotniczy ocharakterze wojskowym trzeba byo jeszcze poczeka kilka lat. Dopiero 28 lipca 1950 roku rozkazem Ministra Obrony Narodowej powoano Grup Organizacyjno-Przygotowawcz wcelu utworzenia Lotniczej Stacji Badawczej.
Zaczto wycofywa z pukw szturmowych znane jeszcze
zwojny samoloty I-2 iwyposaa je wnowe maszyny I-10 owikszych moliwociach taktyczno-technicznych isile ognia. Eskadry
bombowe otrzymay samoloty Tu-2, anastpnie odrzutowe I-28.
Zmiany nastpiy te wlotnictwie myliwskim. Pierwsze samoloty
odrzutowe Jak-17 i Jak-23 zostay zastpione nowymi wersjami

motosz ybowce.pl

h i s t o r i a

Bdcy na wyposaeniu Instytutu samolot I-22 Iryda

1 8

wojn dziaalnoci. Za kontynuacj anie nowym rozdziaem dodatkowo wiadczy fakt, i wINBWL znaleli zatrudnienie pracownicy
przedwojennego ITL.
Zarzdzeniem Ministra Obrony Narodowej z 18 marca 1954
roku przyznano INBWL status placwki naukowej. Instytut zosta
przeniesiony do dwch nowo wybudowanych budynkw przy ulicy Ksicia Janusza (Koo na Woli). Od kwietnia 1995 roku dysponowa wasnym poligonem wlubowie ijeszcze wtym samym roku
przeprowadzone zostay pierwsze prby lotniczych rodkw bojowych przy uyciu samolotu Tu-2. Rok pniej lubowo zastpiono
poligonem wMuszakach. Obecnie wykorzystywane s poligony
wNadarzycach iUstce.
Rok 1958 by szczeglnie wany, bowiem jako wpeni uksztatowana jednostka badawcza, na podstawie zarzdzenia ministra
Obrony Narodowej z dnia 8 wrzenia 1958 roku zmianie ulega
nazwa na obowizujc do dzi, tj.: Instytut Techniczny Wojsk
Lotniczych. Jednoznacznie wskazuje to wojskow technik lotnicz jako obszar zainteresowa iprac. Instytut otrzyma wwczas
statut, ktry stanowi postaw jego dziaalnoci.
Warto doda, e od pocztku istnienia w lotnictwie wojskowym Suby Bezpieczestwa Latania, czyli od 1958 roku, specjalici ITWL s staymi czonkami, a zarazem ekspertami Komisji
Badania Wypadkw Lotniczych.
Placwka zajmuje si dzi problematyk bezpieczestwa lotw
maszyn wojskowych, badaniami samolotw i migowcw oraz
sprztu okoolotniczego, a take szeroko pojtymi pracami naukowymi zwizanymi z lotnictwem wojskowym. Ma uprawnienia do
nadawania tytuu naukowego doktora habilitowanego nauk technicznych wspecjalnoci budowa ieksploatacja maszyn. Ponadto posiada akredytowane laboratoria badawcze, certyfikaty zarzdzania
jakoci, koncesje na obrt oraz wytwarzanie broni iamunicji, atake technologii iwyrobw oprzeznaczeniu wojskowym ipolicyjnym.
Dysponuje nowoczesn i unikaln aparatur kontrolno-pomiarow, jak rwnie wysoko wyspecjalizowanym personelem. Wkad
Instytutu w rozwj lotnictwa polskiego wynika przede wszystkim
zprac prowadzonych wzakresie niezawodnoci iszeroko pojtego
bezpieczestwa lotw. Dorobek obejmuje setki opracowa o charakterze naukowo-badawczym oraz dowiadczalno-konstrukcyjnym.
Instytut prowadzi te dziaalno innowacyjn m.in. wzakresie projektowania i integracji systemw lotniczych, systemw
logistycznych, bezzaogowych statkw powietrznych, uzbrojenia

Koliber bezzaogowy statek powietrzny moe poderwa

si do lotu iwyldowa bez potrzeby wykorzystywania pasa
startowego lub wyrzutni, przeznaczony do pozyskiwania
danych zobserwacji na terenach zurbanizowanych

Bezzaogowy migowiec-robot do zada specjalnych ILX-27

przeznaczony do wsparcia dziaa Wojsk Ldowych, Marynarki
Wojennej, Stray Granicznej woperacjach specjalnych
wtrudnym terenie

Projekt odrzutowego samolotu szkolno-treningowego Grot-2

lotniczego, infrastruktury lotniskowej i drogowej, zamiennikw
paliw, cieczy roboczych ismarw. Za swoj dziaalno zosta odznaczony Orderem Sztandaru Pracy II klasy, trzykrotnie medalem
Ministra Obrony Narodowej Za osignicia wsubie wojskowej,
dwukrotnie Ikarem, medalem Zasuony dla lotnictwa, Za zasugi dla wojsk OPK oraz odznak Racjonalizator wojskowy.
Na podstawie jubileuszowej publikacji 60 lat Instytutu Technicznego Wojsk Lotniczych w subie polskiego lotnictwa, Wydawnictwo ITWL Warszawa 2013.

mjr in. Bogusawa Mrozka

W
niedziel, 17listopada 2013r. okoo godziny 13.45 na lotnisku Aeroklubu Stalowowolskiego wmiejscowoci Turbia naPodkarpaciu (gmina
Zaleszany) doszo do katastrofy bezogonowego szybowca Bekas-N, wwyniku ktrej zgin pilot oblatywacz in.Bogusaw Bodek Mrozek (55 lat).
B y pilotem dowiadczalnym Iklasy, instruktorem samolotowym iszybowcowym, egzaminatorem, modelarzem lotniczym; wielkim pasjonatem
lotnictwa ispoecznikiem. Wswojej karierze oblatywa samolot I-22 Iryda,
M28B Bryza, oblata dziesitki samolotw wmieleckiej firmie AeroAT oraz
samolotw ultralekkich, awostatnim czasie niezwykle ciekaw konstrukcj kategorii LSA samolot AF-129 oraz szybowiec znapdem elektrycznym
AOS-71 wsplne dzieo Politechniki Rzeszowskiej iWarszawskiej .
P asjonat lotnictwa, anader wszystko profesjonalista, by inicjatorem powstania Stowarzyszenia Awiatycznego Tuszw Narodowy, gdzie jako prezes
podejmowa wiele inicjatyw sucych zwikszaniu bezpieczestwa wlocie,
atake pracowa spoecznie zmodzie, aby rozbudzi wniej zamiowanie
do lotnictwa. By czowiekiem zogromn charyzm, atwo zjednujcym sobie ludzi, zawsze umiechnity, peen energii, koleeski igotw pomaga
kademu, ktooto poprosi.
C
zonkowie Stowarzyszenia Awiatycznego w Tuszowie Narodowym,
aby uczci pami wspaniaego wsppracownika i prawdziwego przyjaciela podjli uchwa o zmianie nazwy ze Stowarzyszenie Awiatyczne
Tuszw Narodowy na AEROKLUB im. mjr Bogusawa Mrozka wTuszowie
Narodowym.
Tylko w2013 roku ginie dwch oblatywaczy znajwyszej pki, Jacek
Marszaek iBogusaw Mrozek, oblatujc szemrane konstrukcje, ktrerozlatuj si wpowietrzu. Gin nie przez brak umiejtnoci, aprzez wady konstrukcyjne, doktrych ujawnienia nie przyczynia si zbiurokratyzowana
wadza lotnicza paraliujca od lat racjonalne procedury oblotu statkw
powietrznych.
M
oe to pan przewodniczcy PKBWL, znany ze swej naukowej wrcz
dociekliwoci wujawnianiu splotw przyczynowo-skutkowych wypadkw
lotniczych, oceni zagroenia dla polskich pilotw oblatywaczy generowane
przez decyzje polskiej wadzy lotniczej, wszerszej perspektywie jej dziaalnoci. Moe te odkryje przy tej okazji, co upio czujno dowiadczonego
pilota oblatywacza wtym konkretnym przypadku. Czy nie by to wpyw autorytetu naukowego pracownikw uczelni, dla ktrych pilot oblatywa statki
powietrzne? Wprzypadku AOS-71, czyli szybowca znapdem elektrycznym,
bo nie jest to motoszybowiec wrozumieniu prawa lotniczego, niespodzianek
nie byo, otniemal kopia szybowca PW-6 zposzerzonym kadubem.
Tajemnice aerodynamiki oraz ograniczenia szybowca bezogonowego Bekas-N, tak naprawd zna irozumia tylko jego konstruktor, atake
oblatywacz in.Witold Kasprzyk. Czy cho cz zagroe wynikajcych
znietypowoci konstrukcji ijej waciwoci lotnych by wstanie przekaza
pilotowi oblatywaczowi pracownik uczelni wsparty jej autorytetem?
Bodek realizujc swoje marzenia ipasje zapaci najwysz cen, arodowisko lotnicze ponioso kolejn niepowetowan strat, zktr trudno si
pogodzi.
Zwyrazami wielkiego alu izasuonej pamici
in. Ryszard Kdzia iRedakcja kwartalnika motoszybowce.pl

1 9

Pamici pilota dowiadczalnego

motosz ybowce.pl

p a m i

Midzynarodowe Pokazy Lotnicze AIR SHOW2013, zorganizowane 24-25 sierpnia w Radomiu pod honorowym patronatem Prezydenta
RP Bronisawa Komorowskiego, okazay si rekordowe midzy innymi pod wzgldem liczby
wystpujcych na ziemi iwpowietrzu statkw
powietrznych, jak ipodziwiajcych je osb.

Na zaproszenie do uczestnictwa odpowiedziao 20

ekip zagranicznych. Po raz pierwszy w historii AIR SHOW
ju wlipcu zosta wyczerpany limit ekip mogcych uczestniczy wpokazach. Mielimy wtym roku wspaniaych wystawcw z przemysu lotniczego, ktrzy uatrakcyjnili wystaw naziemn i po raz pierwszy udostpnili symulatory
lotu nowoczesnych odrzutowcw. AIR SHOW-2013 uwaam
za najpikniejsze zdotychczas zorganizowanych pokazw
lotniczych wPolsce powiedzia pukownik Janusz Chwiejczak, dyrektor Biura Organizacyjnego AIR SHOW-2013.
Piloci polscy i zagraniczni wylatali cznie 185 godzin,
z tego wojskowi 180 godzin, a cywilni 5 godzin. W bloku

2 0

Radom

najpikniejszy whistorii

motosz ybowce.pl

p o k a z y

Wpowietrzu ina ziemi prezentowa si nasz motoszybowiec J6 Fregata. Mona byo do niego wsi
na stoisku Polskiego Stowarzyszenia Motoszybowcowego, ktre patronowao radomskiemu show.
W podzikowaniu za udzia i wspprac redakcja motoszybowcw otrzymaa pikn pamitk od
Dowdcy Si Powietrznych gen. Lecha Majewskiego
iPrezydenta Miasta Radomia Andrzeja Kosztowniaka.
To dwie okolicznociowe monety o nominale 7 dukatw przedstawiajce samoloty F-16 iSU-22 wybite
przez Mennic Polsk. Rozpoczynamy kolekcj?!:)...

motosz ybowce.pl
747 ton paliwa lotniczego, ponad 16 ton oleju napdowego iponad 3 tony benzyny lotniczej.
Imprez odwiedzio ok. 180 tys. osb. Dla porwnania pokazy Royal International Air Tattoo
wFairford wWielkiej Brytanii obejrzao wtym roku
130 tys. osb.
AIR SHOW wRadomiu to jedna znajwikszych
imprez lotniczych wEuropie. Odbywa si na radomskim lotnisku Sadkw od 2000 roku, aod 2003 roku
co dwa lata. Pierwsza edycja miaa miejsce wPoznaniu w1991 roku, pniej pokazy byy te wGdyni,
Bydgoszczy iDblinie.
red.

wojskowym pokazw wzio udzia 109 statkw powietrznych polskich izagranicznych, wtym 7 zespow akrobacyjnych, 26 solistw oraz 6 par (dwa migowce lub migowiec
zsamolotem). Samoloty imigowce
pilotowao w tej czci AIR SHOW
174 czonkw zag, wdesancie spadochronowym uczestniczyo 13 skoczkw, natomiast wbloku aeroklubowym wystpio 11 samolotw, motoszybowiec, szybowiec ibalony. Cywilne statki powietrzne
pilotowao 41 osb.
AIR SHOW-2013 wymagao zakwaterowania 1600 osb je
organizujcych, wtym 400 goci zzagranicy iuycia okoo
300 pojazdw. Wtrakcie treningw ipokazw piloci zuyli

2 1

fot. Filip Modrzejewski/

Foto Poork, st. chor. Adam
Roik, zesp Combat Camera
Dowdztwa Operacyjnego
SZ, Maciej Ograbek, Archiwum
Aeroklubu Polskiego

Aerotropoli
Aerotropolis

2 2

motosz ybowce.pl

t e c h n o l o g i e

Dominika Maria Cyrek

Wzglobalizowanym wiecie transport lotniczy staje si powszechnym rodkiem przemieszczania. Podre samolotem przestay by usug luksusow, ludzie wybieraj t form ju nie tylko
wcelach biznesowych, ale take turystycznych bd prywatnych.
Wanie zwikszenie popularnoci transportu lotniczego, ktre spowodowane jest wiksz dostpnoci ekonomiczn jest
przyczyn powstania koncepcji Aerotropolis.
Idea ta zrodzia si w 1980 roku podczas podry profesora Johna D. Kasardy do Bangkoku iHong Kongu, apierwszy raz
opublikowana zostaa w2000 roku na amach czasopisma Airports of the World. W 2011 roku profesor Kasarda wraz z Gregiem Lindsayem wydali ksik Aerotropolis. The way well live
next, w ktrej szczegowo przedstawiona zostaa koncepcja
Aerotropolis orazwynikajce zniej korzyci.
Zmienia ona zupenie sposb postrzegania przestrzeni
portu lotniczego. Gwn cech wyrniajc Aerotropolis od
innych lotnisk komunikacyjnych jest to, e jest pooone zasadniczo wobrbie miasta lub wcentrum strefy przemysowo-usugowo-handlowej (jaknp.wKuala Lumpur). Wprzeszoci sowo
lotnisko rozumiane byo jako miejsca gdzie samoloty po prostu ldoway, ajego czci byy pasy startowe, wiee kontroli,
terminale iinne obiekty suce pasaerom lub przeadunkowi
towarw. To historyczne rozumienie ustpuje dzisiaj miejsca
szerszemu pojmowaniu tego terminu. Oprcz podstawowej infrastruktury iusug, to rwnie ekskluzywne butiki irestauracje,
centra rozrywki, galerie, kaplice, banki, przedsibiorstwa znajdujce si wpobliu icay system drg dojazdowych. Wiele lotnisk
przez wprowadzanie handlu oraz rozrywki otrzymuje wikszy
procent zdochodw ztych dwch obszarw ni ze rde lotniczych. Tepozalotnicze moliwoci zarabiania stay si kluczowe
dla rozwoju portw lotniczych na caym wiecie, ale rwnie
przeobraaj je w miejsca rozrywki, wypoczynku czy spotka
biznesowych. Staj si one czsto docelowym miejscem podry. To sprawia, e wrastaj wtkank miejsk iprzeksztacaj si
wmiasta-lotniska.
Aerotropolis dy do polepszenia konkurencyjnoci miasta,
jakoci ycia oraz tworzy nowe miejsca pracy. Wedug Kasardy
wprocesie projektowania powinno si bra pod uwag dziesi
podstawowych cech, ktre pozwol na stworzenie zrwnowaonego iprzyjaznego mieszkacom miasta-lotniska mianowicie
dedykowane drogi ekspresowe (aerolanes) oraz pocigi ekspresowe (aerotrains), efektywnie czce lotnisko zmiejscami onajwikszej koncentracji biznesu istref mieszkaniow, specjalne
pasy przeznaczone tylko dla ciarwek, znajdujce si wzdu
drg ekspresowych prowadzcych na lotnisko, ukierunkowanie
na minimalizacj kosztw iczasu komunikacji midzy gwnymi wzami, zamiast na redukcj odlegoci midzy nimi, ulokowanie firm wpobliu lotniska wzalenoci od tego jak czsto
zniego korzystaj. Te, ktre korzystaj najczciej powinny znajdowa si najbliej lotniska.
Nastpnie dziaalno wytwrcza i usugowa lotniska (produkcja, magazynowanie, transport samochodowy) powinna by
oddzielona przestrzennie od miejsc pracy pracownikw umysowych, usug oraz miejsc przepywu pasaerw na lotnisko,
a strefy mieszkaniowe ulokowane poza stref wysokiej intensywnoci cieki lotu. Budynki wokolicy lotniska, chodniki, pasy

przyszoci
transportu
lotniczego

ruchu, krajobraz i przestrze publiczna przewidziane

zgodnie z przyjtymi standardami. Maa architektura
isztuka publiczna zaprojektowana dla uczynienia Aerotropolis miejscem przyjemnym. Strefy mieszkalno-usugowe, przeznaczone dla pracownikw lotniska,
zaprojektowane tak, aby zapewniay atwy dostp do
lokalnych usug idaway poczucie ssiedztwa. Rozwj
Aerotropolis powinien opiera si na zasadzie zrwnowaonego rozwoju.
W 2012 roku z lotnisk zakwalifikowanych przez
Johna Kasard jako dziaajce Aerotropolis dziewi
znajduje si wAmeryce Pnocnej, siedem wAzji, pi
wEuropie oraz jedno wAmeryce Poudniowej. Wcigu najbliszego dziesiciolecia zakada si powstanie
kolejnych trzydziestu.
Jedynym z wikszych pasaerskich wzw lotniczych na wiecie oraz dziaajcym Aerotropolis jest Dallas/Fort Worth International Airport. Lotnisko zostao

Dallas/Fort Worth International Airport

is

motosz ybowce.pl

t e c h n o l o g i e

ukoczone iotwarte w1974 roku. Zajmuje 7315 hektarw, na jego terenie znajduje si 5 pokrgych terminali, 174bramki oraz 40 tys. miejsc parkingowych.
Wszystkie terminale s poczone przy pomocy szybkiej kolejki. Na terenie DFW znajduje si International
Commerce Park, kilkanacie magazynw prywatnych
przedsibiorstw oraz ich centra dystrybucji, dwa pola
golfowe oraz dwa 5-gwiazdkowe hotele Grand Hyatt
DFW oraz Hyatt Regency DFW. Na terenie DFW znajduj si hangary dla samolotw American Airlines oraz
centra przeadunkowe takich firm jak UPS czy FedEx.
Plan zagospodarowania przestrzennego zakada
nie tylko rozwj samego lotniska, ale rwnie miast
wchodzcych wskad aerotropolii, to jest Dallas, Fort
Worth, Grapevine, Coppell, Euless i Irving. Wsplny
wysiek i integracja wszystkich tych miast powoduje, e lotnisko rozwija si w sposb zrwnowaony
ikomplementarny.

Kolejnym wanym Aerotropolis na mapie wiata

jest Kuala Lumpur International Airport (KLIA), jeden
zgwnych orodkw lotniczych wAzji. Pooone jest
wpoudniowej czci Pwyspu Malajskiego, okoo 50
km od stolicy Malezji, pomidzy czterema gwnymi
miastami kraju Kuala Lumpur, Shah Alam, Seremban
iMalakka. Zajmuje teren opowierzchni 10tys.hektarw. Na samym lotnisku zatrudnionych jest 2513 osb,
natomiast wregionie generuje okoo 22 tysicy miejsc
pracy. KLIA ju dzi jest celem podry dla wielu osb,
miejscem midzynarodowych spotka, centrum biznesu i rozrywki. W odlegoci okoo 10 kilometrw
odlotniska znajduje si tor Formuy 1, gdzie co roku
wmarcu organizowane jest Grand Prix Malezji. Ponadto, wodlegoci okoo 20 km planowana jest budowa
parku naukowo-technologicznego. Lotnisko skada si
ztrzech terminali Main Terminal, Satellite Terminal
orazLow Cost Carrier Terminal. Budynek gwny zosta
zaprojektowany przy uyciu metody lotnisko wlesie,
las na lotnisku, ktra oznacza stworzenie obszarw
zieleni wewntrz oraz dookoa terminalu! W budynku Satellite, poczonym z gwnym terminalem
za pomoc kolejki, znajduje si Airside Hotel Transit,
ktry posiada osiemdziesit pokoi przeznaczonych
dlapasaerw. Pasy startowe oraz terminale zajmuj
powierzchnie 2429 hektarw, natomiast 6477 hektarw zostao przeznaczone pod zabudow komercyjn,
tereny rekreacyjne iobszary zieleni oraz dziesiciokilometrow niezamieszka stref buforow.
Europejskim przykadem Aerotropolis jest port
w Helsinkach. Znajduje si p godziny drogi od cisego centrum miasta. Helsinki Airport International
zosta wybudowany jako gwny motor rozwoju gospodarczego Finlandii. Jest swoistym centrum kultury,
nauki igospodarki. Tutaj swoje centrum transportowe
ulokoway najwiksze fiskie linie lotnicze, Finair. Strategicznym elementem dla rozwoju fiskiego miasta-lotniska jest Aviapolis, miasto rozrastajce si wok

2 3

Helsinki Airport

2 4

motosz ybowce.pl

t e c h n o l o g i a

lotniska zajmujce teren opowierzchni czterdziestu dwch

kilometrw kwadratowych. Na HA ostronie zaplanowane
zostao rozmieszczenie terminali i przestrzeni wok, aby
zapewni pasaerom odpowiedni atmosfer imoliwo
szybkiego przemieszczania si po lotnisku. W grudniu
2009 roku lotnisko zainwestowao 150 milionw euro na
powikszenie terminalu dugodystansowego, wyposaajc
go wobiekty takie jak luksusowe spa czy salon odnowy biologicznej. Na jego terenie znajduj si te liczne wystawy,
muzeum lotnictwa oraz restauracje zapewniajce rozrywk oczekujcym pasaerom. Na stronie internetowej portu
zosta przedstawiony program zagospodarowania wolnego
czasu wtrakcie oczekiwania na nastpny lot.
Polityczne ikulturowe podejcie dorodowiska naturalnego oraz pena zieleni przestrze publiczna zapewnia stabilny izrwnowaony rozwj ludziom ifirmom. Najbardziej
wida to w dynamicznie rozwijajcym si miecie Vantaa,
daje ono zatrudnienie okoo 30 tysicom pracownikw igeneruje co roku okoo 70% nowych miejsc pracy. Moe te pochwali si du koncentracj hoteli iogromnym zapleczem
konferencyjnym. Wmarcu 2010 roku zostao otwarte Rantasipi Congress Center centrum kongresowe, ktre moe pomieci okoo 1400 osb. Zajmujce powierzchni 87 tysicy
metrw kwadratowych centrum rozrywki Flamingo Entertaimnet Center znajduje si obok centrum handlowego Jumbo,
wswojej ofercie ma hotel, centrum odnowy biologiczne, spa,
klub nocny oraz tor do gry w krgle. Helsinki Airport oraz
Aviapolis s dobrze skomunikowane poprzez autostrad E18,
bdc drog tranzytow czc kraje skandynawskie zRosj. Bezporednie poczenie zlotniskiem ma rwnie port
morski wVuosaari. W2014 roku powsta ma nowe poczenie kolejowe Rail Ring Line, czce Helsinki Airport International zcentrum miasta oraz regionem.
Due lotniska stay si kluczowymi wzami wglobalnej
produkcji isystemach korporacyjnych, oferujc im szybko,
sprawno iczno. S one rwnie potnymi silnikami
lokalnego rozwoju gospodarczego. Podstawow korzyci
zpowstania Aerotropolis wregionie jest tworzenie nowych
miejsc pracy, ktrych przyrost jest siedem razy szybszy ni
wcentrach innych miast. Lotnisko DFW ma czterysta tysicy miejsc pracy znajdujcych si w promieniu piciu mil
od terminali, OHare pmiliona, aDulles dwiecie tysicy.
Wdwudziestu czterech aerotropoliach mieszcz si siedziby
jednej pitej przedsibiorstw z brany IT, finansowej, konsultingowej, naukowej itechnicznej.

Gwn przeszkod dla budowy takiego obiektu

w obecnej chwili jest kryzys ekonomiczny. Aby stworzy
zrwnowaon aerotropoli potrzebne s due nakady finansowe. Nie mona pomin rwnie faktu, e transport
lotniczy emituje najwiksz ilo CO2 do atmosfery, wicej
ni jakikolwiek inny rodek transportu. Istnieje konflikt pomidzy prb ograniczenia emisji CO2 i potrzebami przemieszczania si po wiecie.
Wizja Aerotropolis moe wydawa si nieco utopijna,
ale jak pokazuj wyej opisane lotniska, nie jest niemoliwa. Odpowiednio zrealizowana moe okaza si ratunkiem
dla pastw wdobie kryzysu. Naley jednak pamita, e nie
kade due, bogate miasto jest odpowiednie. Mog nimi
by te, ktre s wanymi wzami transportowymi. WUSA
s to midzy innymi Memphis iLousville. WEuropie Amsterdam, Pary iSztokholm. Kade znich zbudowane jest dziki
duym, nowoczesnym przedsibiorstwom. Aerotropolis nie
tworzy si naturalnie isamoistnie zistniejcej tkanki miejskiej, jest to twr sztuczny, ktry musi zosta zaprojektowany izrealizowany. WPolsce miastami, ktre maj szans
przeksztaci si wAerotropolis s Warszawa, Pozna, Wrocaw, Krakw iTrjmiasto, jednak aby to si stao wymagana jest odpowiednia wsppraca wadz miasta oraz lotniska,
atake dobry klimat spoeczny iekonomiczny.
fot. Dallas/Fort Worth International Airport,
Finavia Corporation, Wikipedia
Artyku na bazie pracy magisterskiej powstaej pod kierownictwem prof. Waldemara Ratajczaka na Uniwersytecie im. Adama
Mickiewicza wPoznaniu.

motosz ybowce.pl

m o d e l a r s t w o

Wygrywam

nawet zesob

Panie Andrzeju, zajmuje si Pan od blisko czterdziestu lat

lotniczym modelarstwem redukcyjnym. Prosz przybliy
nam, t dziedzin.
To budowa w okrelonych skalach pomniejszenia modeli
statkw powietrznych, ktrych pierwowzory byy lub s obecnie eksploatowane. Cechuje je bardzo wysoki poziom wiernoci
odwzorowania. Odtwarzane s nie tylko elementy wyposaenia
zewntrznego, ale take cae wntrza statkw powietrznych,
z niekiedy bardzo skomplikowan armatur, a nawet rozmaite
lady eksploatacji, jak np. okopcenia z kolektorw spalin, wypowienia iprzetarcia powoki lakierniczej, wycieki pynw eksploatacyjnych, lady bota pryskajcego zk podwozia iwiele
innych efektw kolorystycznych. Takie modele robi si woparciu
obogat dokumentacj merytoryczn.
Te modele jednak nie lataj. Na czym wic polega rywalizacja konkursowa?
Tu decyduje precyzja wykonania, nawet tych bardzo maych
elementw skadowych modelu, czsto wyranie widocznych
dopiero pod lup. Oceny dokonuj sdziowie, ktrych zadaniem
jest okreli wjakim stopniu dany model jest wiern minireplik
prawdziwego statku powietrznego.
Ma Pan na swoim koncie wiele zwycistw wkonkursach
modeli redukcyjnych ostatnio wBrazylii...
Wczerwcu startowaem wnajwikszym brazylijskim konkursie modeli redukcyjnych dwoma modelami samolotw bombowych zokresu II Wojny wiatowej Lancasterem iLiberatorem.
Impreza miaa miejsce wRio de Janeiro. Obydwa modele zdobyy
tam gwne nagrody.
To nie by Pana pierwszy start za oceanem ...
Tak, to by ju mj czwarty kontynent poza Europ. Najpierw
bya Ameryka Pnocna izwycistwo wnajwikszym konkursie
na tym kontynencie, w USA w 2009 roku. W 2010 bya Ankara
irwnie zdobycie pierwszego miejsca wklasie Masters wbardzo trudnym konkursie midzynarodowym. Nastpnie Melbourne Model Expo, najwikszy konkurs australijski, gdzie, oprcz
Imiejsca wmojej kategorii, zdobyem gwn nagrod, tzw. Best
of Show idodatkowo take Peoples Choice Awards.
Ale wczeniej bya Europa...
Najpierw oczywicie Polska. Zaczem startowa wkonkursach
w1974 roku. Pocztki byy trudne, bowtamtych czasach modelarstwo redukcyjne dopiero zaczynao raczkowa jako co wrodzaju
dyscypliny majcej znamiona rywalizacji sportowej. W1984 roku
odbyy si IMistrzostwa Polski Redukcyjnych Modeli Lotniczych
zorganizowane pod patronatem wczesnego APRL. Od 1985 roku
wkolejnych piciu edycjach Mistrzostw zdobywaem zote medale.

Pniej, wlatach 198788, byy dwukrotnie

rozegrane Mistrzostwa
Pastw
Socjalistycznych, zktrych rwnie
przywiozem medale
zpierwszej edycji brzowy, azdrugiej srebrny. Wtedy nie udao mi
si pokona Czechw,
ale byem jedynym
Polakiem, ktry zdoby
tam medal.
Czesi byli wwczas lepsi?
Wtedy to bya Czechosowacja. Ta dziedzina modelarstwa
bya tam bardzo dobrze rozwinita, miaa rwnie wsparcie
wczesnych wadz, w pewnym sensie jak wszystko w tamtych
czasach, podporzdkowana politycznym priorytetom. Tamtejsi
modelarze mieli o wiele lepszy dostp do dokumentacji modelarskich ido akcesoriw pozwalajcych budowa znakomite
modele ite atuty potrafili wykorzysta. Rwnie dzi modelarze
zCzech iSowacji s trudnymi przeciwnikami iwwiatowym modelarstwie redukcyjnym odgrywaj wan rol. Jednak zich najlepszymi modelarzami take udao mi si wygra wpniejszych
latach najpierw na ich terenie, podczas Mistrzostw Czechosowacji, apniej wielokrotnie pokonywaem czeskich isowackich
modelarzy wrnych europejskich konkursach.
Jak to si stao, e od jakiego czasu zacz Pan startowa
przede wszystkim za granic?
Po pitej zrzdu wygranej Mistrzostw Polski izdobyciu Zotej Odznaki Modelarskiej zTrzema Diamentami, dodatkowo gdy
Aeroklub wycofa si zorganizacji mistrzostw, okazao si, e nic
wicej wkraju nie bd mg osign. Mgbym najwyej przez
kolejne lata startowa wkrajowych konkursach organizowanych
przez lokalne kluby modelarskie. Doszedem do wniosku, e trzeba pj o krok dalej i sprbowa zmierzy si z modelarzami
z innych pastw. Pocztkowo wchodziy w gr tylko pastwa
bloku wschodniego. Zachd by poza mym zasigiem zczysto finansowych powodw. Dlatego bardzo aktywnie uczestniczyem
wkonkursach czechosowackich iwgierskich. Wtym czasie zbudowaem ju kilka modeli, ktre tak mi si wwczas wydawao na arenie midzynarodowej miay jakie szanse na medale.
Wreszcie wiat otworzy si szerzej imogem prbowa swych si
w Europie Zachodniej. Zyskaem bowiem znakomitego protektora isponsora wAgencji Lotniczej Altair, gdzie podjem prac
najpierw wSkrzydlatej Polsce, apniej powierzono mi kierowanie drugim tytuem wydawniczym Magazynem Lotniczym
2 5

ZAndrzejem Ziobrem, rozmawia Maja Netter

m o d e l a r s t w o

2 6

motosz ybowce.pl

Junkers G-23w model, ktry zdoby wiele

nagrd wkonkursach modeli redukcyjnych
to robi ci najlepsi. Znaczenia zwrotu zupenie inaczej wtedy jeszcze nie umiaem
jednoznacznie zdefiniowa. To bya jedynie
jaka intuicyjna koncepcja, pocztkowo
bardzo mglista, polegajca na tym, e musz zacz robi modele wtaki sposb, by
nie tylko przycigay wzrok sdziw, ale zachwycay ich niespotykan dotd precyzj.
Ktry model by pierwszy?
Junkers G-23w, ale zanim do tego doszo mino jeszcze kilka lat, ktre powi-

AeroPlan. Dziki finansowemu wsparciu agencji zyskaem realn

moliwo startu wnajwikszym brytyjskim konkursie Model
World, ktry jednoczenie by nie tylko najwikszym konkursem
wEuropie, ale take jednym znajwikszych nawiecie.
WModel World wystartowaem jako pierwszy Polak w1995
roku. Jednak, eby tam pojecha musiaem podpisi do reprezentacji czeskiej, bo wPolsce ani Aeroklub ani LOK, instytucje
majce statutowo wspiera modelarstwo, nie byy zainteresowane wysaniem polskiego modelarza w roli reprezentanta kraju.
Pomogli mi moi czescy przyjaciele modelarze, oferujc miejsce
wich ekipie, apienidze wyoya Skrzydlata Polska. Zabraem
wtedy dwa najlepsze modele Lockheed A-12 iLi-2. Gdy dotarlimy na miejsce izobaczyem ogromn liczb piknie wykonanych miniaturowych samolotw, statkw, okrtw iwszelakich
pojazdw przywiezionych przez modelarzy zwielu pastw, mina
mi zrzeda. Ten ogrom konkurencji to by prawdziwy szok. Pomylaem sobie wwczas czego ty tu, chopie, szukasz w takiej
doborowej stawce. Byo tam wielu znanych modelarzy, ktrych
dziea mogem dotd zobaczy jedynie wzagranicznych czasopismach. Oile przed wyjazdem liczyem, e jaki jeden medal
jak zwyko si mawia wnaszym rodowisku choby zrobiony
zkartofla zdobd, to po zapoznaniu si zkonkurencj stwierdziem, e nie mam szans. Przeyem szok, gdy ogoszono wyniki.
Mj A-12 zdoby zaszczytny tytu Class Winner, aLi-2 zosta nagrodzony prestiowym Pucharem Revella. Wycignem wtedy
zabrany zPolski may biao-czerwony proporczyk ipostawiem
go obok moich modeli niech wszyscy wiedz, e to modele
Polaka, ktry jako pierwszy w historii tego synnego konkursu przyplta si tam zabrany na doczepk przez Czechw! To
zwycistwo nie tylko mocno mnie podbudowao i pozwolio
uwierzy we wasne siy, ale umoliwio nawizanie kontaktw
zmodelarzami innych krajw. Posypay si zaproszenia do udziau wkonkursach od Francuzw, Niemcw iBelgw. Wwczas nie
byo przecie Internetu i jedyny sposb uzyskania informacji
stanowiy czasopisma modelarskie, ktre do nas wtedy docieray
ze sporym opnieniem. Wtamtych realiach takie bezporednie
zaproszenie to by wielki skarb!
Czy po spektakularnym sukcesie w Wielkiej Brytanii
postanowi Pan wygra wszystkie najwiksze konkursy na
wiecie?
O nie! Mimo tego zwycistwa woda sodowa nie uderzya
mi do gowy. Przede wszystkim przekonaem si tam naocznie,
e wybitnie utalentowanych modelarzy jest na wiecie caa masa
i, e kade zwycistwo naley traktowa wkategorii udao si,
anie uwaa si za jakiego niepokonanego mistrza tylko dlatego, ewygrao si konkurs, nawet ten najwikszy! Wtedy zrozumiaem rwnie, e aby wygrywa, trzeba cakowicie powici
si budowie modeli. Trzeba modelarskie hobby zamieni w yciow pasj, ktrej realizacja czsto bdzie wymagaa penego
oddania i wiadomej rezygnacji z wielu przyjemnoci. I co najwaniejsze, trzeba zacz budowa modele zupenie inaczej, ni

Andrzej Ziober wystawia dwa swoje

modele (Lancastera iLiberatora)
wRio de Janeiro, za ktre otrzyma
gwne nagrody wtym najwikszym
brazylijskim konkursie. Wynik uzyskany
wtegorocznym konkursie wRio de
Janeiro by jednoczenie zwycistwem
Polaka na pitym kontynencie. aden
inny modelarz redukcyjny na wiecie nie
moe si poszczyci takim wynikiem.

ciem na rozmaite eksperymenty i bardzo wnikliwe

obserwacje oraz analiz
tego, co dzieje si podczas
sdziowania. Za cikie
pienidze kupiem kamer video i gdy tylko byo to
moliwe ustawiaem j gdzie zboku, by nagrywa zachowania
sdziw. Na nagraniu sprawdzaem, przy ktrych modelach jurorzy zatrzymuj si najduej, nastpnie robiem szczegowe
zdjcia tych modeli i porwnywaem je z wynikami konkursu.
Po powrocie do domu bardzo starannie analizowaem zebrany materia, starajc si znale odpowied, co najbardziej zachwycao ludzi oceniajcych modele. Dzisiaj moe to sprawia
wraenie do dziwnego zachowania, ale prosz pamita, e
wier wieku temu wPolsce wiedza owiatowym modelarstwie
redukcyjnym bya praktycznie zerowa aden Polak mieszkajcy wnaszym kraju nie mia zni kontaktw, aprasa modelarska
realizowaa jedynie kolekcjonersk wersj tej formy modelarstwa,
czyli kup model, sklejgo ipomaluj jaknajszybciej, apotem kup
nastpny. Tymczasem konkursowe modelarstwo redukcyjne rzdziosi zupenie innymi prawami. Nikt ich jednak nie opisywa,
atym bardziej nie analizowa wkontekcie uzyskiwania sukcesw
wrywalizacji. Std te metodyczne podejcie do problemw starannego dobierania modeli pod ktem szans na wygranie iodpowiednie przygotowywanie do konkursw wydawao mi si
czym niezbdnym. Wnioski wyniesione ztych bada day mi
podstaw do rozpoczcia prac nad pierwszym modelem, ktry
zzaoenia mia wygrywa rywalizacj. Innymi sowy nie mia to
by ju model, ktrym mona byo wygra wsprzyjajcych okolicznociach lecz taki, ktry powinien wygrywa niezalenie od
lokalnych rnic regulaminowych ijakichkolwiek subiektywnych
preferencji sdziowskich. Zbudowanie tego pierwszego modelu
zajo mi 4,5 roku codziennej, wielogodzinnej pracy.

 Zwyciski model Lancastera.

Jego budowa trwaa 5 lat

2 7

uy jeszcze innego porwnania alpinici maj swoj Koron

Junkers zacz wygrywa...
Wygra w kilkunastu krajach. Specyfika kadej rywalizacji Ziemi, czyli zdobycie najwyszych szczytw grskich na wszystpolega na tym, e wystarczy jeden lepszy przeciwnik, by straci kich kontynentach. Wtakim zestawieniu ja zdobywanie swojej
miejsce na tzw. pudle, wic trudno mi okreli, ktry konkurs by modelarskiej korony ziemi zakoczyem wBrazylii, ale te porwnajtrudniejszy. Zpewnoci najbardziej spektakularna nagroda nania prosz traktowa artobliwie. Najwiksz warto ma dla
jaka mi przypada to zoty medal wBerlinie, gdzie jednym zs- mnie to, emiaem moliwo zaprezentowania swoich modeli
dziw by wczesny dyrektor Technikmuseum wDessau, Hugo na wiecie i, e tylu rnych ludzi bo przecie jurorw konkursoJunkers, wybitny specjalista wzakresie historii konstrukcji Ferdy- wych mona by przez te wszystkie lata policzy wsetki oceniananda Junkersa. Nie mona wyobrazi sobie bardziej kompetent- jc je cakowicie niezalenie od siebie, uznao, e zasuguj one
nej osoby wwyszukaniu bdw merytorycznych tego modelu, na najwysze wyrnienia. Nie chc, eby zabrzmiao to jako
wic ten zoty medal ma swoj warto. Drugie takie specjalne przesadnie patetycznie, ale mam wielk satysfakcj, e bdc
zwycistwo miao miejsce wLondynie, gdzie nie tylko zdobyem Polakiem pokazaem co, co wzbudzao podziw iuznanie, awe
tym modelem Best of Show, alerwnie udao mi si pokona wszystkich tych krajach byem tym pierwszym Polakiem, ktry
Alana Clarka, jednego znajwybitniejszych wiatowych modela- zwyciy.
rzy czowieka, ktry jest prawdziw legend. Byem podobno Paskie midzynarodowe sukcesy zostay zauwaone
take unas wkraju...
pierwsz osob, zktr Alan przegra.
Z tym jest rnie. Polska prasa modelarska ukierunkowana
Czy inne modele te maj na swoim koncie takie, jak Pan
na modelarstwo redukcyjne to obecnie kilka tytuw wydawje okreli, specjalne zwycistwa?
Chyba zkadym znich wie si co takiego. Poczynajc od niczych. Ani jeden z wydawcw nigdy nie uzna za stosowne
modelu Li-2 i wspomnianego Pucharu Revella, poprzez Krysz- odnotowa tych zwycistw. Tylko redakcja miesicznika Modetaowego Delfina dla Liberatora, ktr to nagrod ufundowan larz zamieszcza od czasu do czasu informacje ozwycistwach
przez synn firm Swarovski, otrzymaem wPortugalii zdedyka- Andrzeja Ziobera. Mwi o tym nie dlatego, e domagam si
cj: dzieo sztuki jubilerskiej wuznaniu dla sztuki modelarskiej, oklaskw. Wydaje mi si jednak, e modelarstwo zjego licznymi
a po Best Aircraft dla Lancastera wUSA jako pierwszy nie ame- pozytywnymi walorami edukacyjnymi jest tak dziedzin, ktr
rykaski zdobywca tego tytuu. Nawet jeden zmoich pierwszych warto promowa w spoeczestwie. Najlepsza promocja to nakonkursowych modeli miniatura migowca SM-1 wystawiony ganianie midzynarodowych sukcesw polskich modelarzy,
w2005 roku podczas mistrzostw modelarskich wAtenach zyska akt jak nie prasa branowa, przede wszystkim, powinien dba
wyrnienie, gdy okazao si, e model ten ma wicej lat, ni caa ot promocj? Zupenie inaczej moje dokonania s odbierane
historia greckich konkursw modelarskich iku zaskoczeniu tam- w rodowisku lotniczym. Rzeczywicie nie tylko je zauwaono,
tejszych modelarzy sw precyzj nieodbiega odwspczenie ale oceniono bardzo wysoko.
Dowdztwo Wojsk Lotniczych i Krajowa Rada Lotnictwa
budowanych przez nich modeli.
kilkakrotnie honoroway mnie rnymi wyrnieniami. NajwaJak dugo mona startowa zjednym modelem?
Kady model wnaturalny sposb starzeje si. Modelarstwo niejsze to Honorowe Wyrnienie Dyplomem Bkitnych Skrzyredukcyjne rozwija si, na rynek wchodz nowe, lepsze narzdzia de, wrczone w szczeglnych okolicznociach, bo podczas
i surowce do budowy modeli, rosn zarwno umiejtnoci wy- uroczystych obchodw 125-lecia polskiego lotnictwa w 2004
konawcw, jak iwymagania tych, ktrzy oceniaj ich prac. Caa roku. Telotnicze nagrody maj dla mnie ogromn warto. Gdy
tajemnica modelarskich sukcesw polega na tym, eby tworzy zaczynaem budowa pierwsze modele konkursowe, omodelarmodele w taki sposb, by form prezentacji wyprzedzay tren- stwie redukcyjnym wyraano si niezbyt pochlebnie, kojarzyo
dy panujce wczasie, gdy byy budowane. Junkers G-23w by si ono jedynie zesklejaniem zestaww do samodzielnego monpierwszym moim modelem zrobionym zt myl. Wnastpnych tau, ktre mona byo kupi wsklepach Skadnicy Harcerskiej.
latach w roli mojego flagowego modelu zastpi go najpierw Postrzegane byo jako co, delikatnie mwic, niezbyt ambitnego,
model Liberatora, apniej Lancaster. Lecz Junkers nadal moe wrcz tylko jako substytut prawdziwego modelarstwa. Po wielu
wygrywa, wic jeli w jakim konkursie jest specjalna katego- latach udao mi si doprowadzi do tego, e omoich modelach
ria modeli cywilnych statkw powietrznych, to wystawiam go nikt wrodowisku lotniczym nie wyraa si pejoratywnie. Wrcz
dorywalizacji. Mimo, e od zbudowania mino ju ponad 20 lat, przeciwnie, wielu znakomitych lotnikw kibicuje mi podczas
wdalszym cigu wygrywa. WUSA nawet zdarzyo si tak, e kon- budowy kolejnych modeli, czasami suy rad, czasami pomaga
rozwiza jakie problemy merytoryczne izawsze cieszy si, gdy
kurowa do nagrody Best Aircraft zmoim Lancasterem!
te modele wygrywaj wwiecie.
Iwygra Pan sam ze sob?
Sytuacja, gdy dwa moje modele konkuroway opierwsze miejsce lub jaki inny tytu, miaa nie raz miejsce. Czasami bya to rywalizacja Junkersa zLiberatorem lub zLancasterem, aczasami Liberatora zLancasterem. Te trzy modele
pod ktem dokadnoci odwzorowania s zrobione na podobnym poziomie, rni si jedynie stopniem trudnoci.
Najtrudniejszy do wykonania by Lancaster i odkd nim
startuj, toonwygrywa. To jest wanie ten model, ktry
zaliczy zwycistwa na piciu kontynentach.
Powrmy do kwestii Pana startw zagranicznych.
Jakie znaczenie ma uczestnictwo wkonkursach wtylu
krajach ina tylu kontynentach?
Wkategoriach materialnych wogle nie naley tego
rozpatrywa. W sportowych rwnie trudno to oceni.
W tej dziedzinie nie odbywaj si bowiem jakie kontynentalne iwiatowe mistrzostwa. Dzi modelarstwo redukcyjne charakterem imprez bardziej nawizuje do festiwali
sztuk, ni do sportu. Gdyby to tak porwnywa, to oczywicie przy zachowaniu waciwych proporcji, mgbym
powiedzie, e np. w Stanach zdobyem swego Oscara,
awEuropie odpowiednik Zotej Palmy zCannes. Mona

motosz ybowce.pl

m o d e l a r s t w o

motosz ybowce.pl

t e c h n i k a

Dlaczego
mechatronika
lotnicza?
Dlaczego
bezzaogowe
statki
powietrzne?

N
a racjonalne decyzje zastosowania osigni
wspczesnej mechatroniki wlotnictwie, pozwala
dojrzao rozwiza technicznych iwysoka niezawodno ich funkcjonowania. To dziki aktualnym
osigniciom mikroelektroniki i mikromechaniki,
a w szczeglnoci ogromnej bazie dostpnych
tanich iniezawodnych mikroukadw imikromoduw sensoryki iaktoryki, moliw staje si realizacja unikalnych rozwiza innowacyjnych przez
mae zespoy konstruktorw iniewielkie firmy.
Tak wic, mechatronika lotnicza moe by t
specjalnoci techniki, ktra w najbliszej przyszoci bdzie warunkowa produkcj innowacyjnych statkw powietrznych, szczeglnie tych,
ktre s przeznaczone dla lotnictwa powszechnego, oraz lotnictwa bezzaogowego.
C
zonkowie Polskiego Stowarzyszenia Motoszybowcowego nabazie obserwacji rozwoju sytuacji wlotnictwie powszechnym, uwzgldniajc
tendencje i kierunki rozwoju techniki oraz przysze potrzeby szeroko rozumianego rodowiska
lotniczego, wtym operatorw (pilotw) bezzaogowych statkw powietrznych, postuluj opracowanie irealizacj projektu pod nazw: System
Wsparcia Pilota Lekkich Statkw Powietrznych
(SWP-LSP)
Opracowaniu i zintegrowaniu podlegayby
nastpujce moduy tego systemu:
modu oceny pooenia LSP w przestrzeni
(dane ostrefach, lotniskach, planie lotu)
modu komunikacji sownej rozpoznawanie,
tumaczenie igenerowanie komunikatw frazeologii lotniczej polskiej (angielskiej)
modu sterowania i stabilizacji LSP w locie
start ildowanie
modu oceny charakterystyk lotnych LSP (pilotaowych, profilu lotu)
modu oceny pooenia LSP w konfiguracji
startu, lotu ildowania
modu awaryjnych rde zasilania systemu
(ogniwa elektryczne, paliwowe)
Motoszybowiec STEMME S15 zautomatycznym system sterowania lotem,
modu autopilota LSP serwomechanizmy
ktry 22 marca 2012 r. samodzielnie wyldowa prawie dokadnie nalinii
napdw sterw i pozostae mechanizmy
centralnej pasa startowego na lotnisku wNeuhardenbergu, niedaleko Berlina.
wykonawcze
modu

akwizycji danych lotu LSP

Aktualny poziom rozwoju rnych dziedzin techniki, kt- nowy typ sieci przesyu danych midzy czujnikami a sterowre okrela si wsplnym mianem mechatroniki ogarn ju
nikami systemu (lotniczy odpowiednik samochodowego syswzasadzie wszystkie obszary automatyzacji procesw, wtym
temu Flex Ray)
rwnie spoecznych. Wzalenoci od potrzeb mechatroniczne symulatory lotu LSP zsystemem wsparcia pilota.
systemy automatycznego sterowania, to rwnie moliwoci
Jak wynika zpowyszego, jest to powane iambitne wyzwarozwiza systemw autonomicznych, dziaajcych stabilnie, nie dla grupy zespow informatykw, inynierw ispecjalistw
czyli poprawnie iprzewidywalnie wzmieniajcych si warun- obszaru powietrznego, wcelu stworzenia europejskiego standarkach. Podstawowa definicja mechatroniki, stwierdza i jest to du systemu wsparcia pilota. Realizacja projektu jest moliwa tylko
integracja rozwiza mechanicznych, elektroniki i informaty- na gruncie szeroko rozumianych systemw mechatroniki lotniczej.
ki w postaci czujnikw (sensoryka), sterownikw systemw
W
naszym kraju mamy zdolnych informatykw, konstrukto(informatyka), oraz mechanizmw wykonawczych (aktoryka) rw ielektronikw wykorzystujcych najnowsze osignicia wmiwcelu wytworzenia produktw dziaajcych autonomicznie.
kroelektronice, mamy stabilne, praktycznie unijne, prawo lotnicze,

2 8

Ryszard Kdzia

2 9

dysponujemy now perspektyw rodkw unijnych, rwnie tych licencjonowania personelu lotniczego i dopuszczenia do lotw,
ze szczeglnym uwzgldnieniem projektw innowacyjnych, po- w zakresie produkcji i uytkowania bezzaogowych statkw podejmijmy wic trud stworzenia takiego polskiego lotniczego stan- wietrznych jestemy wnaszym kraju na pocztku drogi.
dardu. Do realizacji tego zadania nie trzeba wielkich inwestycji,
P owane obawy co do tempa prac legislacyjnych budzi fakt
tylko sfinansowania pracy kompetentnych zespow ludzi iwsp- powoania do tych zada, zapracowanych swymi codziennymi
pracy niektrych instytucji.
obowizkami pracownikw etatowych urzdu, co wynika zkomuR ozwizania ztego obszaru wistotny sposb pozwoliyby na nikatu na stronach internetowych ULC: Wskad Zespou wchodz
integracj systemu prowadzenia operacji bezzaogowych statkw pracownicy rnych departamentw Urzdu Lotnictwa Cywilnego
powietrznych wprzestrzeniach kontrolowanychdlatego bezza- specjalizujcy si wdziedzinach takich jak technika lotnicza, egluga
ogowe statki powietrzne!
powietrzna, operacje lotnicze ilicencjonowanie personelu lotniczego.
P olskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe dostrzegajc po- Gwnym zadaniem Zespou jest opracowanie zaoe do stworzenia
tencja spoeczno-ekonomiczny zwizany zrol izadaniami ope- przepisw regulujcych zagadnienia zwizane zwykonywaniem loracji lotniczych oraz produkcj bezzaogowych statkw powietrz- tw bezzaogowych wpolskiej przestrzeni powietrznej.
nych, postanawia udzieli amw kwartalnika motoszybowce.pl
I nnym obszarem problematyki, ktr chcemy zaj si na adla rodowisk zainteresowanych t tematyk wmoliwie najszer- mach kwartalnika s aspekty zwizane zpersonelem lotniczym
szym zakresie problematycznym.
bezzaogowych statkw powietrznych. W obszernym artykule
W
obec rosncego nacisku spoecznego i realnie wykonywa- Lotnicy drugiej kategorii? miesicznika Raport Wojsko Techninych operacji lotniczych z wykorzystaniem bezpilotowych stat- ka Obronno Nr.12 z 2013 r., autor Bartosz Gowacki porusza
kw powietrznych rnych kategorii, Prezes Urzdu Lotnictwa wiele kwestii dotyczcych pozyskania, szkolenia, predyspozycji,
Cywilnego 14 marca 2013 roku powoa Zesp do spraw bezza- wypoczynku icieki awansu personelu lotniczego BSP na bazie
ogowych statkw powietrznych, a6 wrzenia 2013 roku
ukazao si Rozporzdzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej w sprawie klasyfikacji statkw powietrznych.
S kal tego zjawiska ujawnia ankieta prowadzona od
14 sierpnia do 30 wrzenia, wktrej wzio udzia 139 ankietowanych, oraz raport tego Zespou zlipca 2013 roku
oaktualnym stanie prawnym odnoszcym si do bezzaogowych statkw powietrznych (raport otwarcia). Zdanych
raportu wynika, i okoo szedziesiciu podmiotw jest
zwizanych z rnymi aspektami dziaalnoci w zakresie
lotnictwa bezzaogowego. Dane ankietowe wskazuj, e
50% bezzaogowych statkw powietrznych (BSP) to samoloty, a40% to platformy wirnikowe, 6% to migowce, 1%
sterowce, a3% stanowi inne klasy statkw powietrznych.
M
aksymalna masa startowa uytkowanych BSP do 2
kg odnosi si do 41% ankietowanych, wprzedziale 2-7 kg
HERTI 1B firmy BAE Systems patowiec J6 Fregata firmy J&AS
do44%, a7-25 kg stanowi 12%. Wprzedziaach 25-50 kg, Aerodesign Jarosawa Janowskiego, prezentowany na targach
50-150 kg ipowyej 150 kg jest po 1% liczby responden- obronnoci wKielcach w2010 r.
tw. Napytanie jaki rodzaj lotw wykonujesz?, 52% odpowiedziao, i jest to fotografowanie ifilmowanie zpowietrza, 9% dowiadcze amerykaskich. Jest to dobry przyczynek do sforto loty fotogrametryczne, 6% loty patrolowe, 4% to loty poszuki- muowania wymaga w tym zakresie dla warunkw polskich,
wawcze iratownictwo, a29% to inne rodzaje lotw. Natomiast na zuwzgldnieniem potrzeb wojskowych isub cywilnych.
pytanie osposb budowy BSP, ankietowani w50% odpowiedzieli,
N
iewtpliwie wane znaczenie dla popularyzacji takich spei samodzielnie zoyli je zgotowych podzespow dostpnych na cjalnoci zawodowych oraz stworzenia bazy spoecznej kandydarynku, 34% wykonao samodzielnie okoo poowy konstrukcji oraz tw do zada realizowanych zwykorzystaniem bezzaogowych
zastosowali gotowe podzespoy dostpne na rynku, 11% kupio statkw powietrznych moe mie opublikowany wnr 4 z2012 r.
gotowy do lotu, a 5% pozyskao w inny sposb. W zakresie wy- kwartalnika Motoszybowce.pl artyku pt. Powszechny program
posaenia ujawnili, i 26% BSP posiada autopilota, 28% posiada edukacji lotniczej.
system stabilizacji lotu, 29% wyposaonych jest wurzdzenia po Trzeba mie wiadomo, i najblisze lata, wobec wprowamiaru parametrw lotu, 17% tylko owietlenie bd oznakowanie dzanych unijnych regulacji prawa lotniczego, mog by wielk
uatwiajce okrelenie pooenie wprzestrzeni. Wgruncie rzeczy, szans przypieszonego rozwoju polskiego lotnictwa powszechna podstawie powyszych danych wida, e w kraju mamy nie- nego, wtym lotnictwa bezzaogowego. Niestetyskrpowane gnuwielki potencja lotnictwa bezzaogowego.
noci, niewydolnoci iwyzbyciem si suwerennoci krajowej

Jak wynika z dat kluczowych decyzji administracyjnych wadzy lotniczej, mog te pogry si we wszechogarniajcej
istotnych dla powstania porzdku prawnego oraz cytowanych niemocy, pozorowanej gbok trosk owysokie standardy bezw Raporcie otwarcia przepisw, zasad wykonywania lotw, pieczestwa.

motosz ybowce.pl

t e c h n i k a

for. archiwum autora

motosz ybowce.pl

b e z z a o g o w c e

uzalenieni od systemw cznoci, aby przesya polecenia sterujce do statku powietrznego iotrzyma od niego dane owarunkach lotu oraz informacje zsensorw. Poczenia cznoci mog
wymaga zdolnoci do szybkiego przekazu znacznej iloci danych
(szerokiego pasma) zarwno dla kanau wideo, jak i znacznego
spektrum zada bojowych rozpoznania radioelektronicznego
(w ktrym system monitoruje wrogie sygnay) potencjalnie
komplikujc lub ograniczajc operacje.
D
la dugotrwaych zada bojowych, w ktrych bezzaogowe
statki powietrzne s poza bezporednim czem kontrolerw, konieczne s porednie przekaniki cznoci, zwykle satelitarne. Niektre platformy planowane do uycia blisko stacji naziemnej nie
s wyposaone w systemy do komunikacji z satelitami, przez co
ograniczenia zwizane zzasigiem ich systemu cznoci limituj
ich dziaania poza okrelonymi strefami. Ponadto, zwoka czasowa
zwizana ze zbyt dugimi czami komunikacyjnymi doprowadza
zwykle do opnie midzy danymi wprowadzanymi przez kontrolera ireakcj systemu (problem wzorca czasu ijego synchronizacji
nie zosta do tej pory rozwizany w skali Polskich Si Zbrojnych). Systemy te mog rwnie zosta uyte wszerokiej gamie innych, zupenie nowych zada bojowych. Ma to jednak krytyczne implikacje
wzwizku zich zoonoci oraz kosztami pozyskania ieksploatacji.

Rozpoznanie powietrzne
Leszek Cwojdziski

Klasyfikacja oraz
zasady eksploatacji
bezzaogowych
platform latajcych

3 0

Definicje ianaliza tematu

B ezzaogowy statek powietrzny mona zdefiniowa jako napdzany obiekt powietrzny, ktry nie przenosi operatora, uywa si aerodynamicznych, aby zapewni pojazdowi nono. Moe lata sam
lub by, co jest rwnie bardzo istotne, zdalnie pilotowany. Suy
jako obiekt jednorazowego uytku lub do odzyskania po zakoczeniu lotu. Okrelenie bezzaogowy statek powietrzny bezzaogowa
platforma powietrzna jest aktualn oficjaln terminologi, ktra zastpia poprzednio stosowane okrelenie pojazd zdalnie sterowany.
Tego rodzaju bezzaogowe systemy mog podejmowa rne zadania bojowe, lecz wanalizie tematu skupiono si gwnie na zdolnociach do rozpoznania ibezporedniego wsparcia lotniczego.
C
hocia bezzaogowe systemy latajce nie przewo zaogi na
pokadzie, wwikszoci wypadkw s pilotowane izwykle potrzebuj naziemnego skadu osobowego do montau, obsugi platformy isystemw, takich jak np. sensory. Operatorzy naziemni s

N
ajczciej systemy platform bezzaogowych dokonuj rozpoznania uywajc sensorw, by demodulowa iobserwowa obiekty na ziemi lub morzu, przechwytywa ianalizowa elektroniczne
emisje z ziemi, morza lub rde
wprzestrzeni.
Chocia platforma powietrzna jako cz skadowa bezzaogowego systemu rozpoznania jest istotna, to sensory
isprzt cznoci s nie mniej
wane i mog mie decydujcy
wpyw na ogln konstrukcj systemu. Sensory uywane wplatformie bezzaogowej musz zrwnoway potrzeb duej
rozdzielczoci lub czuoci zwymaganiami najmniejszego moliwego systemu, ktry bdzie pasowa do dostpnej platformy, nie
dodajc zbyt duo ciaru do adunku uytecznego.
O
sigi systemu bezzaogowego zale od poczenia wysokoci, na ktrej leci z rozdzielczoci i czuoci jego sensorw. Dla
przykadu, maksymalny zasig obserwacji zsamolotu leccego na
wysokoci 20 tys. m do celu na poziomie morza wynosi prawie 500
kilometrw, to znaczy, e obiekty na ziemi ztej odlegoci byyby
potencjalnie widoczne dla sensorw umieszczonych na platformie.
Odpowiednio maksymalna odlego obserwacji wizualnej dla samolotu leccego na wysokoci 10 tys. m wynosi okoo 350 km.
Podsumowujc, platformy lecce na duych wysokociach
wymagaj sensorw o duej rozdzielczoci i czuoci. Mniejsze
systemy, ktre lataj na niszych wysokociach mog uywa
mniejszych sensorw inadal by efektywne.
P latformy podsystemu rozpoznania iochrony si zbrojnych s
form suby wartowniczej, ktra moe by realizowana przez system samolotu bezzaogowego. Zazwyczaj wykonuj to zadanie
systemy mae, latajce na nieduej wysokoci, czasami stosowane
mog by systemy redniej wielkoci.

S ystemy platform bezzaogowych, ktre przenosz uzbrojenie

moemy nazwa wielozadaniowymi okazay si one efektywne
watakowaniu celw naziemnych podczas konfliktw asymetrycznych. Mog zosta skonfigurowane tak, aby przenosi odpowiednie uzbrojenie zalenie od zadania. Ciar adunku uzbrojenia
wpywa na dugotrwao izasig lotu.
R ozpoznawczy samolot bezzaogowy przenosi uzbrojenie na
wypadek sytuacji, ktra wymagaaby ataku na doranie wykryty,

poniewa puap lotu i czas patrolowania jednego miejsca umoliwia przejcie wikszoci sygnaw z bardzo duej odlegoci.
Niestety wiele z nich jest zbyt sabych, aby dotrze do samolotu
leccego na duej wysokoci. Tak wic, przejmowanie sabszych sygnaw wymaga odbiornika leccego na niszej wysokoci, ktry
moe dziaa bliej rde sygnau. Zpowodu tego rodzaju ogranicze technicznych, niemoliwe jest zaprojektowanie pojedynczego
rozwizania dla wszystkich zada bojowych wojskowego wywiadu
radioelektronicznego.

motosz ybowce.pl

b e z z a o g o w c e

Inne zadania bojowe

S ystemy platform bezzaogowych posiadaj potencja, by
wykona kilka innych zada bojowych, zazwyczaj zwizanych
z samolotem zaogowym, takich jak poszukiwanie i ratowanie;
mapowanie terenu; wykrywanie adunkw IED (Improvised Explosive Device) iich niszczenie; wsparcie ogniowe; rozpoznanie radiometryczne, chemiczne lub biologiczne broni masowej zagady;
wsparcie operacji specjalnych; egzekwowanie zakazu morskiego
(zapobieganie wpywania statkw do strefy morskiej); umiejscawianie przeszkd, takich jak miny iwojna psychologiczna.

nEUROn na Paris Air Show 2013, rdo: wikipedia

nieprzewidziany cel, ale przede wszystkim nacisk pooony jest

na rozpoznanie idugotrwao lotu. Odwrotnie wzadaniu zprzewidywanym uyciem rodkw bojowych, rozpoznawczy samolot
bezzaogowy przenosi peny adunek uzbrojenia, ktre redukuje
dugotrwao lotu, ale umoliwia zniszczenie konkretnego celu.

Walka
radioelektroniczna
UCAV MiG Scat, rdo: wikipedia

Wpyw przeznaczenia platform

bojowych na wymagania systemu
D
la zada bojowych, ktre wymagaj obsugi ze strony bazy lotniczej wwikszej odlegoci od celu lub pozostania wstrefie obserwacji przez duszy czas, potrzebna jest wiksza dugotrwao lotu.
Misje pozwalaj bezpilotowemu samolotowi spdzi wicej czasu
wstrefie dziaa bojowych irealizowane s zzapewnieniem szerokiego obrazu danego obszaru, adugotrwae loty na duych wysokociach mog zapewni te moliwoci. Moe to by szczeglnie wane,
jeeli bezzaogowa platforma obserwuje stref, ktra ley wobszarze
powietrznym zastrzeonym na przykad przez granice pastwowe.
D
ziaanie na wikszej wysokoci o duym zasigu wymaga
take wikszego udwigu do przeniesienia bardziej wyszukanych
i ciszych sensorw, poniewa mniejsze, lejsze sensory maj
ograniczon zdolno do zgromadzenia szczegowych informacji
ztak odlegych obszarw. Sensory owikszych moliwociach musz pomieci wiksze kamery owyszej rozdzielczoci lub wikszy
wybr anten do detekcji emisji elektronicznych; dlatego te sensory
te s cisze ipotrzebuj do zasilania znaczenie wicej energii. Poczenie wielkoci, ciaru oraz wymaga energetycznych odpowiednich sensorw wymaga wikszej idroszej platformy latajcej.

3 1

Platformy
bezzaogowe
mog by nadzwyczaj przydatne
wwalce elektronicznej, suc szczeglnie jako lotnicze przekaniki cznoci oraz gromadzc informacje radioelektroniczne. Mog one rwnie dziaa
jako lotnicze radiostacje zaguszajce ipozorne cele wabiki. Te
zadania bojowe s niezwykle istotn czci oglnego wysiku
zwizanego zgromadzeniem danych wywiadowczych.
W
ykorzystujc puap lotu ijego dugotrwao, systemy bezzaogowe mog peni funkcj przekanikw i retranslatorw
cznoci, azwaciwym wyposaeniem mog zwikszy zasig
cznoci systemw dowodzenia. Wanie taki powikszony zasig
cznoci jest szczeglnie przydatny, gdy oddziay wojska uywajce przenonych radiostacji taktycznych niskiej mocy dziaaj
wszeroko rozproszonej strefie.
G
romadzenie informacji przez nasuch radiostacji przeciwnika i monitorowanie jego stacji radiolokacyjnych jest wanym
zadaniem we wspczesnych konfliktach ioperacjach bojowych,
uwzgldniajc zadania przeciwpartyzanckie. Bojownicy irebelianci uywaj nie tylko komrek i telefonw satelitarnych do porozumiewania si, ale rwnie wyrafinowanych radiostacji wojskowych. Dlatego przechwytywanie cznoci ianalizowanie zawartoci jest istotne dla ich lokalizowania ipodjcia dziaa zbrojnych.
S ystemy samolotw bezzaogowych mog by bardzo przydatne w zadaniach gromadzenia informacji wywiadowczych,

motosz ybowce.pl

b e z z a o g o w c e

D
la wielu zada bojowych problemy zwizane z operowaniem platformy bez pilota (szczeglnie potrzeba posiadania stacji naziemnej itransmisji duych iloci danych przez satelit) s
warte kadego wysiku.

Potencjalne obnienie kosztw

Systemy platform bezzaogowych s zwykle mniej kosztowne ni samoloty zaogowe. Pocztkowe koncepcje przewidyway
bardzo niski koszt samolotu, jednake obecnie wiadomym jest, e
koszty finansowe ich uycia nie bd znacznie nisze. Zaawansowane sensory przenoszone przez systemy bezzaogowe s bardzo
drogie inie mog by traktowane jako urzdzenia jednorazowego
uytku. Ponadto, projektowanie systemw bezzaogowych musi
by bezpieczne iwystarczajco godne zaufania, nie mog one wystawia na nieakceptowalne zagroenie si zbrojnych dziaajcych
wsplnie znimi. Na przykad, samolot bezzaogowy zbudowany,
by dziaa zlotniskowca musi by wstanie wyldowa nie mniej
bezpiecznie iniezawodnie ni jego zaogowy odpowiednik.
Platformy bezzaogowe operujce w cywilnym obszarze powietrznym potrzebuj rwnie wysokiego poziomu niezawod-

zredukowa godziny lotu samolotu myliwskiego i tym samym

obniy czasochonne ikosztowne ich ratowanie wrejonie dziaa.

Podsumowanie
Uycie wyspecjalizowanych bezzaogowych platform latajcych przynosi znaczne korzyci finansowe, obnia koszty szkolenia iutrzymania gotowoci systemu do realizacji zada, zmniejsza
ryzyko strat niezamierzonych, moralnych ipolitycznych skutkw
przechwycenia zaogi statku powietrznego. Dotychczasowe dowiadczenia pokazuj, i wiele misji dotd wykonywanych przez
samoloty, moe by zpowodzeniem realizowanych przez systemy
bezzaogowe.
N
ie mniej jednak, samolot zaogowy pozostanie czci naszego arsenau obronnego, gdy przynajmniej wnajbliszej przyszoci bezzaogowce nie bd wystarczajco wyposaone, aby zwycia wwalkach powietrznych iwywalczy panowanie wpowietrzu. Tak wic to czy ikiedy bdziemy wstanie pokona samoloty
pilotowane, takie jak myliwce pitej generacji czy niewykrywalne
bombowce, zalee bdzie od postpu zaawansowanych technologii oraz od struktury izdolnoci si zbrojnych. Wchwili obecnej,
podejmujc decyzj oprzyszym ksztacie struktur planowania
uycia i dowodzenia systemami bezzaogowymi naley odpowiedzie sobie na nastpujce pytania: jakie dziaania obronne
mog realizowa siy zbrojne zuyciem systemw platform bezzaogowych, wjaki sposb zamierza si wykorzysta operacyjnie
systemy bezzaogowe (np. jak zostan podzielone zadania dla
platform latajcych wskali si zbrojnych ijak rozwiza problemy pozyskania systemw platform iszkolenia operatorw do ich
bojowego uycia).
Przysze konflikty zbrojne oraz rozwizywanie sytuacji kryzysowych w znacznie wikszym ni dotychczas stopniu bd
uzalenione od dziaa prowadzonych przez systemy platform
bezzaogowych wprzestrzeni powietrznej iwkosmosie. Pastwa
nie posiadajce takich rodkw isystemw bd zmuszone kupowa swoje bezpieczestwo utych, ktrzy je posiedli.

for. archiwum autora

3 2

noci, by zapewni bezpieczestwo ludziom na ziemi i innym

statkom powietrznym wprzestrzeni. Dlatego te, producenci systemw dodaj do platform bezzaogowych drogie iinteligentne
systemy takie jak kamery, TCAS (Traffic Alert and Collision Avoidance System), transponder oraz IFF (Identification Friend or Foe),
zwikszajc zdolno do lotu oraz niezawodno stosownie
do wymaga certyfikacyjnych ICAO (International Civil Aviation
Organization).
Systemy wsparcia wymagane dla samolotw bezzaogowych,
takich jak stacje naziemne, generuj koszty, ktre nie byy zwizane zsamolotami zaogowymi. Posiadajc wyspecjalizowane systemy platform bezzaogowych mona zredukowa koszty operacji
poprzez te bezzaogowce, ktre mog zastpi drogie samoloty
wielozadaniowe w zadaniach bojowych monitorowania, wymagajcych nieduej szybkoci lub zwrotnoci.
Wdodatku majc nisze koszty operacyjne na godzin lotu,
wyspecjalizowane systemy samolotw bezzaogowych mog

Leszek Cwojdziski jest generaem dywizji, Szefem

Inspektoratu Implementacji Innowacyjnych Technologii
Obronnych MON. Ukoczy Wysz Oficersk Szko
Lotnicz w Dblinie oraz UMCS w Lublinie (psychologia lotnicza). Absolwent Akademii Si Powietrznych im.
Jurija Gagarina, wychowawca wielu lotniczych pokole, ceniony dowdca, pedagog idydaktyk. Doktorant
Wojskowej Akademii Technicznej w dziedzinie teledetekcji. Autor licznych publikacji metodycznych zdziedziny bezpieczestwa lotw, zabezpieczenia technicznego,
nawigacji lotniczej ieksploatacjistatkw powietrznych.
Profesor wizytujcy, wykadowca w Akademii Obrony
Narodowej. Zajmuje si optymalizacj eksploatacji
i wykorzystaniem autonomicznych, bezzaogowych
platform wielozadaniowych w siach zbrojnych, ze
szczeglnym uwzgldnieniem niezalenych systemw
pozycjonowania. Czynnie uczestniczy w wielu krajowych i midzynarodowych konferencjach naukowych.
Organizator sesji naukowych i sympozjw powiconych nowoczesnym technologiom i ich rozwojowi
wdziedzinie bezpieczestwa iobronnoci.

Polskie Stowarzyszenie Motoszybowcowe

Gocinnie w spotkaniu uczestniczy Jaroslav Vach

zCzech, ktry przyjecha do Poznania przy okazji pobytu
wOstrowie Wielkopolskim, gdzie na 17.Szybowcowych
Mistrzostwach Europy peni funkcj czonka komisji
technicznej. Udao nam si znim porozmawia.

By Pan dugoletnim trenerem czeskiej kadry narodowej

wszybownictwie, prosz okilka sw osobie.
Moja kariera lotnicza rozpocza si 26 padziernika 1958
roku kiedy odbyem swj pierwszy samodzielny lot. Wylataem
2,5 tysica godzin na szybowcach itysic na samolotach. Byem
czonkiem czechosowackiej reprezentacji szybowcowej, nastpnie jej trenerem w latach 1970-1973, a od 1975 do 1999 roku,
Republiki Czeskiej. W latach 1975-2007 jako delegat Aeroklubu
Czechosowacji, pniej Czech, dziaaem wMidzynarodoPOLSKIE
wej Komisji Szybowcowej FAI (IGC FAI). Wlatach 2003
STOWARZYSZENIE
i 2004 peniem funkcj wiceprezesa tej organizacji.
MOTOSZYBOWCOWE
Od 1997 r. dziaaem jako inspektor techniczny (steWlipcu wsiedzibie Polskiego Stowarzyward), czonek jury wrnych mistrzostwach IGC FAI.
a
szenia Motoszybowcowego (PSM), odbyo
n
Teraz
mam 70 lat ijestem naemeryturze jednak bara
j
oc
im. Ant oniego K
dzo pracowitej. Reprezentuj niemieck firm produsi zebranie powicone przygotowaniu Stokujc szybowce Schempp-Hirth, ponadto LX Navigation,
warzyszenia do uzyskania statusu organizacji
znanej zsystemw nawigacyjnych LX NAV iNaviter wRepublipoytku publicznego.
ce Czeskiej oraz Sowackiej.
Poniewa warunki formalne wymagane przez ustaw zdnia
24 kwietnia 2003 r. odziaalnoci poytku publicznego iowo- Ilu wyszkoli Pan mistrzw?
lontariacie, zostay przez PSM spenione, zarzd podj jednoTrenowaem zarwno kobiety jak i mczyzn. Mog pomyln uchwa umoliwiajc rozpoczcie procedury admini- chwali si czternastoma mistrzyniami Europy i jednym mistracyjnej wtej sprawie.
strzem wiata.
Przyznanie statusu organizacji poytku publicznego umoliCo Pan robi wtej chwili wPolsce?
wi PSM wypenianie jeszcze wwikszym stopniu jego misji, ktr
Nie wspomniaem, e wsppracuj zFdration Aronaujest propagowanie idei lotnictwa powszechnego. Wten bowiem
tique Internationale, midzynarodow federacj zrzeszajc
sposb, innowacje, technika oraz pikno mog obejmowa coraz
aerokluby narodowe, ktrej podstawowym celem jest rozwj
wiksze grupy spoeczestwa polskiego powikszajc tym sa- lotnictwa sportowego oraz kontrola i nadzr zawodw lotmym bezcenny wobecnych czasach kapita ludzki.
niczych. Zramienia tej organizacji na17.Szybowcowych Mistrzostwach Europy wOstrowie Wielkopolskim peniem funkcj czonka komisji technicznej. Moim zadaniem bya pomoc,
Zawody szybowcowe organizowane s w Aeroklubie
zarwno zawodnikom jak i organizatorom w przestrzeganiu
Ostrowskim ju od ponad 20 lat. Rozegrane w dniach 5-20
lipca Mistrzostwa Europy byy ju drugim tego rodzaju wy- obowizujcych norm ipraw.
darzeniem na lotnisku w Michakowie, wczeniej, w roku
1998 odbyy si 4. Mistrzostwa Europy wAkrobacji Szybow- Prosz powiedzie jak z perspektywy wasnego docowej FAI. Wprzyszym roku organizowany jest Ostrw Glide, wiadczenia ocenia Pan szybownictwo i motoszybownica organizatorzy spodziewaj si nie mniejszego zaintereso- two wnaszym kraju?
wania ze strony ekip zarwno krajowych jak izagranicznych.
Polskie szybownictwo byo i nadal jest jednym z najlepWimprezie udzia wzio 130 szybownikw z24 krajw. szych wwiecie. Przykadem jest Sebastian Kawa, niekwestioRywalizacja odbya si w czterech klasach: standard, klubo- nowany wielokrotny Mistrz wiata i Europy. To fenomen na
wej, wiatowej oraz 20-metrowej.
skal wiatow. Jest najlepszy, ale take inni polscy
Polacy wywalczyli pi zdziewipiloci wietnie sobie radz. Uwaam, e Jacek Danciu medali. W klasie standard bezkowski, trener Polskiej Kadry Narodowej jest barkonkurencyjny by Sebastian Kawa.
dzo dobrym, nawet jednym z najlepszych trenerw
Podium uzupenili: ukasz Wjcik
nawiecie.
srebro, Pawe Wojciechowski brz.
Mio to sysze. Ajak to wyglda wCzechach?
W klasie club Jakub Barszcz wylata
Mamy rwnie dobre wyniki. Na zawodach
srebro iukasz Baszczyk brz.
w Ostrowie Wielkopolskim, w kategorii klubowej
zawodnik czeski Roman Mracek pierwszy zosta
Mistrzem Europy. Rozwija si u nas turystyka lotnicza, a motoszybownictwo odgrywa du rol, jest
moliwo latania i trenowania. Oferujemy take
kursy na licencj pilota prywatnego, take wwersji
light. Trzymam kciuki za to eby rwnie w Polsce
wzrosa rola motoszybowcw. Gratuluj te pisma
Motoszybowce.pl, obserwuj lotnicz pras od
lat, a to wydawnictwo niewtpliwie si wyrnia.
Bardzo podoba mi si zarwno sposb podejcia do
tematu jak ioprawa graficzna. 

17. Szybowcowe Mistrzostwa Europy

FAI wOstrowie Wielkopolskim

oraz ostrowskie
mistrzostwa

fot. Mikoaj Leraczyk

3 3

rozmowa
zczeskim
gociem

Mariola
Zdancewicz
rzecznik iczonek
zarzdu PSM

Zmiana statusu,

motosz ybowce.pl

s t o w a r z y s z e n i e

EASA nowa kategoria

szybowcw 13,5 m

3 4

GP 10 polska riposta

motosz ybowce.pl

t e c h n i k a

Europejska
Agencja
Bezpieczestwa Lotniczego
EASA wprowadza
now kategori szybowcw
niebalastowanych 13.5m,
wklasie wiatowej sportu
szybowcowego.
W
Kronie firma PESZKE S.C., wwarunkach istotnie konspiracyjnych, bo bez nadzoru polskiej wadzy lotniczej, stworzya prototyp takiego szybowca
oniestandardowych cechach. Zosta oblatany, zbardzo pozytywnym rezultatem dnia 24 wrzenia 2013 r.
nalotnisku Jaromer wCzechach przez pilota oblatywacza Juraja Cekana. Autorem projektu ikonstruktorem szybowca GP 10 znapdem jest Pan Grzegorz
Peszke, wspwaciciel idyrektor techniczny firmy
PESZKE S.C.
D
otychczasowy dorobek tego niezwykle utalentowanego konstruktora to projekty od GP1 do GP7
wewsppracy zczeskimi firmami lotniczymi Jihlavan Airplines s.r.o. oraz Skyleader a.s. Byy wrd nich
minimum dwa modele samolotw speniajcych wymagania europejskiej klasy UL iamerykaskiej LSA.
O
to spostrzeenia i opinia naszego wielokrotnego mistrza wiata w szybownictwie, Sebastiana
Kawy, gdy zapozna si z konstrukcj: Szybowiec
swoim filigranowym ksztatem przypomina Dian
z ogonem rozwizanym w bardziej klasyczny sposb () mona podziwia bardzo udany kadub,
ktry mona podnie jedn rk, oraz cakowicie
wglowe skrzydo, jakie jedna osoba spokojnie
utrzyma pod pach, tego jeszcze wszybownictwie
nie byo
S zybowiec budowany bdzie w trzech wersjach. Aktualnie realizowany jest model znapdem

Statecznik ikko
ogonowe

elektrycznym, ktry na wiosn zostanie zaprezentowany na targach lotniczych weFriedrichshafen. Druga zwersji bdzie wyczynowa, ma wystartowa w2015 r. wszybowcowych Mistrzostwach
wiata wklasie 13,5m. Trzecia wersja, najprostsza inajtasza, czyli
bez napdu, to tzw.wersja standardowa.
O
ptymalna masa startowa, przy ciarze wasnym 100kg, wynosi 220kg. Dla wersji wyczynowej istniej due rezerwy obcienia, bowiem zbyt lekka konstrukcja nie osiga duej dynamiki
przelotu. Optymalna masa startowa dla tej wersji to 270kg.
D
opuszczalna prdko maksymalna wynosi 250 km/h.
S zybowiec ma przedni rodek cikoci, cosi rzadko zdarza.
Fakt ten wynika zoglnej maej masy patowca. Wstateczniku pionowym umieszczony zosta jedenastolitrowy zbiornik balastowy,
abymc balastowa pilotw ozrnicowanej wadze, poniewa
siedz oni poza rodkiem masy szybowca.
O
ptymalne pooenie rodka cikoci dla tego szybowca
to40%SCA, cho zosta oblatany zpustym zbiornikiem balastowym dla pooenia rodka cikoci 10%SCA.
Jako nietypowe rozwizania konstrukcyjne zastosowano rwnie napdy popychaczowe zrur wglowych, ktre dziki uoyskowaniu wzdunemu pracuj bardzo precyzyjnie zmalekimi
oporami.
D
la poprawy bezpieczestwa szybowiec zostanie wyposaony w pulsacyjne owietlenie, natomiast dla poprawy komfortu

t e c h n i k a

przewidziano regulowane peday i kt pochylenia oparcia

siedziska oraz podokietniki.
W wersji z napdem elektrycznym rdem energii
bdzie akumulator o wadze
26 kg, ktry pozwoli na start
i trzykrotne osignicie wysokoci 500 m lub jeden

motosz ybowce.pl

Konstruktor
szybowca GP 10
Grzegorz Peszke

Winglet kocwki
skrzyda ikko
skrzydowe

start i dolot na odlego

100 km. W tej wersji bdzie rwnie elektrycznie chowane podwozie.
Na wyposaeniu dodatkowym zamontowa mona
spadochronowy system ratunkowy,
raczej nie jest spotykany w szybowcach, podnoszc bezpie-

Wkabinie pilot
oblatywacz p. Bogusaw
Mrozek Bodek

czestwo bierne
pilota ikonstrukcji.
I stnieje pogld, ibezpieczniej jest, gdypilot
ratuje si razem z szybowcem, ni wykonuje skok na spadochronie. Odpalenie spadochronu trwa 1,2 sekundy, anastpne 0,5 sekundy to jego rozwinicie. Do otwarcia wystarczy wysoko 20 m iprdko 100 km/h.
P roducent szacuje, ewersja znapdem elektrycznym
bdzie kosztowa ok. 65-70 tys. euro. Wersja bez napdu
bdzie sporo tasza.

riposta wg Sownika Jzyka Polskiego: cita, trafna

iszybka odpowied

Tablica przyrzdw
idrek sterowy

Wodniesieniu do szybowca GP 10:

cita, poniewa tego jeszcze wszybownictwie nie byo,

trafna, gdy jest to szybowiec, ktry zajmie niezagospodarowan na dzie dzisiejszy nisz

13.5 m kategori szybowcw

3 5

szybka odpowied, bo EASA dopiero wprowadza now

motosz ybowce.pl

n e w s l e t t e r

Znewslettera

Europe Air Sports

Zielone wiato dla Instrument Flight Rules Rating

Wdniu 18 padziernika eksperci Krajw Czonkowskich Unii EASA, ale proces demokratyczny nie przebiega szybko. PotrzeEuropejskiej wydali pozytywn opini na temat pakietu rodkw bowano piciu lat spotka ikonsultacji zanim niedawne gosomajcych na celu sprawienie, by latanie naprzyrzdach IR (Instru- wanie wKomitecie Krajw Czonkowskich EASA doprowadzio
ment Rating przyrzdy pomiarowe) stao si bardziej dostpne negocjacje bliej finau. Wynik by ogromnym sukcesem (zeladla prywatnych pilotw. Wnastpnym etapie Parlament Europej- stycznym systemem szkoleniowym), tym bardziej, e osignito
ski ma trzy miesice na rozpatrzenie przepisw, zanim bd one prawie wszystkie zaoenia. Stary system szkoleniowy JAA, zamogy wej w ycie. Wydaje si jednak mao prawdopodobne, czerpnity bez zmian przez EASA, wymaga od pilota PPL 50 goe posowie nie bd wymagali wprowadzenia dalszych zmian, dzin kursu odbytych wcaoci wzatwierdzonym orodku szkolenawet pomimo faktu, e Komitet Krajw Czonkowskich EASA niowym (Approved Training Organisation ATO). Skada si na
(European Aviation Safety Agency Europejska Agencja Bezpie- niego rwnie wymagajcy kurs teoretyczny, ktrego znaczne
czestwa Lotniczego) jednogonie przyj te przepisy.
czci skupiay si na zagadnieniach Commercial Air Transport
Powstawanie coraz bardziej wymagajcych regulacji w szko- (CAT) isamolotach odrzutowych kwestiach, ktre nie znajduj
leniu do lotw komercyjnych (wg Joint Aviation Authorities) po- zastosowania dla pilotw PPL.
woduje naoenie wikszych ogranicze ikosztw na prywatnych
W przyszoci kurs teoretyczny bdzie ukierunkowany barpilotw, chccych uzyska uprawnienia do IR. Naley zauway, dziej na potrzeby PPL IR. Okoo poowy starych przedmiotw zoezwikszenie iloci przeszkd nie doprowadzio do poprawy ja- stao wyeliminowanych. Kurs praktyczny zosta ograniczony do
koci szkole. Oczywiste jest, ecoraz mniej pilotw wogle stara 40 godzin, co zawsze byo zgodne zwymogami ICAO (Internasi zdoby uprawniania IR. Ci najbardziej zmotywowani przenieli tional Civil Aviation Organization Midzynarodowa Organizasi do Federal Aviation Administration i wrcili do Europy samo- cja Lotnictwa Cywilnego). 30godzin ztego kursu bdzie mona
lotami zarejestrowanymi w Stanach. Rezultat omawiany by we wylata w bardziej elastycznych warunkach, poza ATO. Powinwczeniejszych wydaniach newslettera a 30% pilotw US po- no to znacznie obniy koszty uzyskania IR, ale co waniejsze
siada uprawnienia do IR, przy czym wEuropie jest ich zaledwie 3%! uczyni to kurs bardziej dopasowanym do potrzeb czasowych
PPL/IR Europe (Private Pilot Licence/Instrument Rating Eu- przecitnego pilota turystycznego, ktry nie zarabia na ycie
rope organizacja zrzeszajca prywatnych pilotw latajcych, lataniem. Ten nowy system szkoleniowy jest znany jako Combd chccych lata w oparciu o przyrzdy pomiarowe), czo- petence Based Modular IR (CBMIR) oparty na umiejtnociach,
nek Europe Air Sports, prowadzio intensywne dyskusje na ten moduowy IR. Naley podkreli, e test umiejtnoci pozosta
temat na wszystkich politycznych szczeblach przez kilka lat. bez zmian, wic wszyscy piloci musz osign ten sam wysoW odpowiedzi na jego dziaania EASA utworzya grup eks- ki standard kwalifikacji. Nawet ztymi ulepszeniami, wdalszym
pertw FCL008 (Flight Crew Licencing), ktrych zadaniem byo cigu IR wEuropie bdzie bardziej kosztownym iwymagajcym
rozwaenie zagadnienia IR. Grupa miaa silne poparcie ze strony szkoleniem ni wUSA.

3 6

Raportowanie zdarze wlotnictwie cywilnym: due nadzieje na bardziej

proporcjonalne przepisy dla lotnictwa turystycznego
Regulacja dotyczca zgaszania zdarze ma na celu wzmocnienie systemu zgaszania wydarze lotniczych izawiera szczegow list sytuacji, ktre musz by zgaszane. Propozycja sugeruje

takie same zasady dla wszystkich segmentw lotnictwa, a ich

adaptacja w obecnej postaci oznaczaaby znaczce obcienie

Akademicki Klub Lotniczy Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza wPoznaniu zosta zarejestrowany w2007 roku jako midzywydziaowe koo naukowe. Jego skad stanowi modzi, zapaleni iaktywni studenci orazabsolwenci, ktrzy sw codzienno pragn
wzbogaca opodniebne przygody idowiadczenia. Opiekunem,

a zarazem mentorem koa, sta si prof. Waldemar Ratajczak

dyrektor Instytutu Geografii Spoeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM oraz licencjonowany pilot szybowcowy, motoszybowcowy isamolotowy, byy wiceprezes Aeroklubu
Polskiego. Wrd czonkw AKL UAM mona dzi znale pilotw

Akademicki Klub Lotniczy jest szczliwy, e moe dooy cegiek do tworzenia kwartalnika
Motoszybowce.pl, akilka zamieszczonych tu informacji stanowi efekt nawizania wsppracy
zEurope Air Sports. EAS to organizacja non profit, stawiajca sobie za cel dugofalow promocj iochron lotnictwa sportowego orazrekreacyjnego, wszczeglnoci reprezentowanie interesw pilotw, wacicieli iuytkownikw samolotw lekkich wkontekcie rozwoju
iuproszczenia regulacji prawnych.

administracyjne bez zysku wpostaci zwikszenia bezpieczestwa

wlotnictwie rekreacyjnym.
Europe Air Sports w odniesieniu do tej propozycji skania
si ku lejszym wymogom dla lotnictwa niekomercyjnego oraz
wykluczenia z Aneksu II EASA statkw powietrznych takich jak:
mikrolekkie, lotnie ikonstrukcje amatorskie.

motosz ybowce.pl

n e w s l e t t e r

Wszystkie strony negocjacyjne rozumiej potrzeb bardziej

proporcjonalnego podejcia wtym zakresie, dlatego mona spodziewa si finaowych regulacji na pocztku 2014 roku. EAS bdzie dalej monitorowao t spraw.

Transpondery nowe zalecenia dla lotnictwa oglnego

A do niedawna EASA wymagaa, by na niektrych typach
transponderw wykonywa regularne przegldy. Dzisiaj nie jest
to ju konieczne.
Biuletyn EASA SIB 2011-15R2, wydany 19.07.2013, uniewani
dyrektyw 2006-0265-CN opublikowan w2006 roku, ktra miaa
na celu wykrywanie niepoprawnej transmisji danych wysokociowych ztransponderw rejestrujcych wysoko za pomoc kodu
Gilhama. Jak si pniej okazao, powtarzalne przegldy nie s
wymagane dla zapewnienia bezpieczestwa wykonywania operacji lotniczych, mimo, e zgaszano pewne problemy zsystemem

pomiaru wysokoci. Problemy te nie wynikaj jednak bezporednio zzastosowania kodu Gilhama.
Jednake, w tym samym czasie Agencja opublikowaa SIB
2011-15R1, ktry zaleca wykonywanie pewnych czynnoci na samolotach lotnictwa oglnego zzainstalowanymi transponderami,
wymienionymi wuniewanionej dyrektywie.
Wicej o tym zagadnieniu: http://ad.easa.europa.eu/ad/
2006-0265-CN.

Informacja dla pilotw posiadajcych licencj amerykask

Europe Air Sports dowiedziao si, e amerykaskie Federal
Aviation Administration wprowadzio uproszczon procedur
wznowienia nowej amerykaskiej licencji FAA, opartej na licencjach EASA Part-FCL dla pilotw, ktrzy posiadali ju wczeniej
amerykaskie licencje.
Procedura ma zastosowanie wkilku ograniczonych przypadkach. Dotyczy ona europejskich pilotw, ktrzy mieszkaj poza
Stanami Zjednoczonymi i posiadaj aktualne certyfikaty FAA
wydane na podstawie licencji wydanych przez kraje czonkowskie EASA. Proces dotyczy jedynie zmian numerw licencji, anie
adnych innych zmian wcertyfikatach FAA. Dla pozostaych modyfikacji piloci bd musieli przej peen proces ponownego
wydania certyfikatw. Uatwienie, ktre proponuje FAA ma zastosowanie wcile okrelonych ramach czasowych od 8 kwietnia
2013 do 8 padziernika 2018.

Piloci chccy skorzysta zponownego wydania certyfikatw

na nowych zasadach, musz zgosi si do europejskiej narodowej wadzy lotniczej (NAA National Aviation Authority) idostarczy nastpujce informacje:
1) pene imi inazwisko;
2) numer licencji europejskiej (numer poprzedniej licencji oraz
nowej, wydanej wg Part-FCL);
3) numer certyfikatu FAA;
4) aktualny adres do korespondencji;
5) owiadczenie, e aktualna licencja Part-FCL jest wana;
6) owiadczenie ouzyskaniu pozytywnej identyfikacji.
Wicej informacji udziela Ms. Tona Gates, Manager, Airmen
Certification Branch, Civil Aviation Registry, FAA Flight Standards
Service; telefon +1-405-954-3822, email: tona.gates@faa.gov.

szybowcowych, samolotowych, balonowych, skoczkw spadochronowych, anawet pilotw Grupy Akrobacyjnej elazny.
Praktyczne szkolenia lotnicze s gwnym, ale nie jedynym celem
dziaalnoci AKL. Przez kilka lat podejmowano starania na rzecz promocji sportw lotniczych przy okazji midzynarodowych konferencji

organizowanych na Wydziale Nauk Geograficznych iGeologicznych

UAM czy podczas kilku edycji Festiwalu Nauki iSztuki UAM, na ktrych mona byo zasi za sterami szybowcw, podgrza atmosfer
palnikiem balonowym oraz wysucha wykadw traktujcych otematyce lotniczej, wygaszanych przez czonkw koa.

3 7

Przygotowa Wojciech Muszyski. Peny tekst newslettera EAS jest dostpny na stronie: http://www.europe-air-sports.org/.

motosz ybowce.pl

f u n d a c j a

Po duszej chwili milczenia mamy dla was obszerniejsz ni zwykle fotorelacj z ostatnich kilku
miesicy budowy Bka II. Zaczniemy od usterzenia.
Wpoprzednim artykule (numer4. motoszybowce.pl)
opisalimy charakterystyk nietypowego usterzenia,
tym razem moemy pokaza efekty.
Usterzenie poziome: niedzielone pytowe, czone wosi obrotu rur skrtn. Statecznik poziomy
jest jednoczenie usterzeniem isterem wysokoci.

FUNDACJA
ZABYTKI
POLSKIEGO NIEBA
FUNDACJA ZABYTKI POLSKIEGO NIEBA

Bk II
Statecznik wtrakcie budowy
na przyrzdzie montaowym

Pynne
przejcie do
skrzyde naszego
motoszybowca
na pierwszym
planie lotka
lewego skrzyda
ister kierunku,
wgbi obie
czci statecznika
poziomego.
Skrzyda jednodwigarowe, wolnonone, wyposaone
whamulce aerodynamiczne, ksztat trapezowy, rozpito 10,7 m,
powierzchnia nona 11,2 m. Szkielet jednego skrzyda tworzy
szesnacie eberek rnicych si od siebie rozmiarem (skrajne
zerowe ipitnaste, klejone s wskrzydle). Szczegowy opis wnumerze 4. motoszybowcw.pl, wnaszej kolumnie (str. 19).

Gotowe usterzenie
poziome
Usterzenie pionowe: ster kierunku jest bardzo rozbudowany,
posiada tzw. ster zrwnowaony (jedyny fragment oklejony sklejk bardzo dobrze widoczny na zdjciach). Statecznik pionowy
integralny zkadubem jest szcztkowy.
Lewe skrzydo na stole montaowym,
ju prawie gotowe

Dwigar prawego skrzyda

wbudowie

W nastpnej odsonie pokaemy zestawienie wszystkich elementw

gotowych do
montau.

y saIEGO NIEBA przywracam

FUNDACJA ZABYTKI POLSK anizacja Poytku Publicznego
moloty do stanu lotnego. Org
NALSZE

ORZY NAJDOSKO
POM NAM ODTWKO
POLSKIE NSTRUKCJEzp!!!n.org

3 8

Jerzy Gruchalski prezentuje gotowy ster

w.f
Szczegowe informacje: ww
zego facebooka:
nas
na

nie
rw
y
zam
ras
Zap
pn.org
www.fb.com/fz

.pl)
jekt www.aeroheritage
(Inicjatywa wspierajca pro tu: jaworski@fzpn.org
Zapraszam do kontak

mera Dowdzt

Combat Ca

am Roik, zesp

fot. st. chor. Ad

o SZ

wa Operacyjn
eg

Lotnicze
impresje

60

lat

INSTYTUTU TECHNICZNEGO WOJSK LOTNICZYCH

w subie polskiego lotnictwa
INSTYTUT TECHNICZNY WOJSK LOTNICZYCH
ul. Ksicia Bolesawa 6, 01-494 Warszawa, skr. poczt. 96
tel.: 22 685 13 00; tel./faks: 22 685 13 13
www.itwl.pl
e-mail: poczta@itwl.pl