Nga gjith poett shqiptar, askush, n shkalln e poezis, nuk sht ngjitur m

lart se Lasgush Poradeci. Natyrisht q n poezin shqipe ka poet n dukje m

t rndsishm se ai, ndoshta m t thell e m t prirur ndaj mendimit
abstrakt, por askush nuk sht m poet se Lasgushi. Poezia e Lasgush Poradecit
u prket atyre veprave t cilat kalimi i kohs, n vend q t'i zbeh e t'i bj t
humbin n pesh, prkundrazi, i forcon dhe ua rrit rndsin, ua bn m t
pranishme ekzistencn.
Talentit t tij t pakundrshtueshm, Lasgushi diti t'i bashkangjit nj pun t
madhe e t mundimshme. Pikrisht ktu m duket se qndron shkaku i prligjjes
s nj qndrese kaq t sigurt t veprs s tij ndaj kohs. Ky mund i madh ka
vetm nj synim : t bj nj vepr sa m jetgjat. Dhe pr kt qllim ai
sht prkujdesur, m tepr se pr gjithka tjetr, pr at aspekt t veprave
letrare q sht ndoshta elsi i jetgjatsis s tyre e q quhet Form. " Ka
vetm form, thoshte Frdric Mistral-i, vetm forma i ruan veprat e mendjes. "
Ka vetm form : domethn ka ritm, rima, kult t kompozicionit, simetri
figurash, eufoni, antiteza, me nj fjal t gjitha ato elemente t ndjeshme t
cilat jan t prirura t'u rezistojn shkaqeve t larmishme t zhdukjes q kanosin
shprehjet e mendimit. Lasgushi nuk shprfill asnj element t forms ; asnj
teknik vjershrimi, asnj kombinim gjuhsor, asnj manovr stili nuk sht pr
t e huaj. Shpeshher t krijohet prshtypja se Lasgushi bn 't doj dhe jo, si
bn pjesa tjetr e poetve, 't mundet. T duket se, n poezit e tij, nuk ka
asgj t teprt dhe asgj t mangt ; do fjal, do ritm, do zgjedhje metrike,
do zgjedhje strofike sht menduar mir para se t zbatohet n varg dhe n
poezi. Gjithka sht n vendin e duhur. N fardo faqe q ta hapsh librin e
Lasgushit nuk gjen aty asnj varg t dobt ; asnj dobsi formale. Prve ksaj,
askush, para dhe pas Lasgushit, nuk e ka par aq imtsisht ligjrimin poetik si
nj gjuh q duhet shpikur ; askush, si ai, nuk ka patur ambicjen pr ta ngjizur
dhe zotruar n trsin e vet sistemin e shprehjes verbale.
Ky mjeshtr i fonetiks poetike, - q sa m shum mbshtetej n poezin
popullore aq m tepr i largohej stadit t poetit primitiv, - me an t nj interesi
t madh pr tingujt dhe fjalt, me an t muzikalitetit dhe plotsis s vargut,
duke e ngritur poezin n nivelin e kngs, t ndrmend ato formulat me
karakter ritual e magjik, q quhen yshtje (t gjalla ende sot te ne), e q u
shrbenin njerzve t par si arm pr t mposhtur dukurit e padshiruara t
natyrs, apo pr t ndjell t dshiruarat. Forc e fjalve pr t zbrthyer
universin. Univers i tretur n fjal poetike - e till sht poezia e Lasgush
Poradecit.
N nj letr t 12 dhjetorit 1950, Lasgushi i shkruan Shevqet Musarajt : " Po ju
drgoj sot " Poet rumun ", antologji e poezis progresiste [] me t ciln jam
ngarkuar duke marr angazhim ta dorzoj brenda vitit [] Kam br nj
shqiprim izometrik, izoritmik, izosinual dhe izosonal poezi pr poezi dhe varg

pr varg. Edhe atje ku rima ose asonanca sht divizionale (dy fjalshe) kam
ruajtur n shqipet intencionin formal t autorit. Kjo metod e iso-ve krkon, si e
di, 20 her pun m shum dhe 20 her mundim m t madh sesa metoda pa
iso. Po pasi e mendova shtjen nj vetdije arti m tha : M mir mundim dhe
poezi sesa lehtsir - dhe non-poezi. Dhe kshtu bra [] "
Dhe kshtu bnte Lasgushi, ky shpiks harmonish, edhe kur shkruante poezit e
veta. Kjo letr, ndr t tjera, na lejon ta kuptojm kt. Ata q prdorin mnyra
t tilla e din mir se 'pun vigane, 'operacione t vshtira, 'lodhje mendore
duhen. Kto lloj mundimesh jan m t mdha e m t thella se mundimet e
Sizifit. Dhe, nga ana tjetr, jan nga ato mundime q t shrbejn pr dika, q
t msojn dika, madje shum. Nga gjith kjo pun e heshtur dhe e duruar,
nga gjith ajo prpjekje pr t njjtsuar prsiatjen poetike me zotrimin e
gjuhs, sht e pamundur q Lasgushi t mos krijonte nj sistem poetik vetjak e
q ne mund ta dallojm t sendrtuar n poezin e tij.
Nj sistem poetik lasgushian, aspekti themelor i t cilit sht, pa dyshim, uniteti
i brendshm i poezis. Ky unitet i brendshm, kjo arkitektur e sigurt mund t
ndrtohet vetm nprmjet nj lufte t ashpr e t vazhdueshme t Vetes me
Veten, t dshirs me mundsin, t kaosit me rregullin, t lvizjeve
kontradiktore apo simetrike t mendimit, t pranimeve me refuzimet. Nga kjo
luft mund t dal i humbur poeti, por asnjher poezia. T duket sikur
prjetsisht, Lasgushi ka patur nj vetdije t prkor pr t shkrir, n punn e
tij krijuese, iden e nj lloj poezie absolute, ose pothuajse absolute, q ai kishte
formuar, me t gjitha bukurit dhe rigorozitetin e realizimit t ksaj poezie.
Do doja ta mbyllja kt shnim me nj vjersh jo shum t prmendur t
Lasgushit, por ku duket ndoshta, pas mendimit tim, m haptazi se kudo gjetk
n poezin e tij, qndrimi dhe vlersimi ndaj marrdhnies midis frymzimit t
jashtm, atij me origjin hyjnore, dhe frymzimit t brendshm q lind nga puna
e poetit, e pandrprer dhe metodike. Lasgushi, mendoj, favorizon kt t
fundit.
Vesa dhe Loti
I mburrej vesa lotit me nj t shkrepur djelli :
Prdhe ndaj baltsirs ty fat'i zi t flaku :
S'm shmbllen ti mua q jam nj bij qjelli,
Q jam e motr' e ers dhe shoq' e do zambaku.
Dhe loti tha : " Vrtet ! m lindi dhembj' e zez,
Dhe dal nga syr' i vuar i zemrs njerzore :
Po kur se ti prej qjellit pikon vetm prdhez,
Un' ik nga balt' e rnd drejt kaltrsish qiellore.

Lasgush Poradeci gjuha dhe stili i tij

Aksioni poetik i Lasgush Poradecit sht aksioni i nj njeriu q prmasohet n
vetvete, q ndaj lirive, n art, paraplqen kufizimet, q n vend t prodhimit t
bollshm vramendet pr cilsin, q " gjeniut " i kundrv punn e
mundimshme. Nj poet i till shkruan rrall e m rrall. Q ktej, n syt tan, ai
merr pamjen e nj klasiku. N kohn e eksperimenteve t skajshme, t
ndryshimeve dhe luhatjeve t befta, t brishtsis dhe paqndrueshmris s
shijeve, t shndrrimeve t shpejta t vlerave, t modave dhe risive t
larmishme, t zhdukjes s prpjekjeve pr qndrueshmri t veprave letrare, dukuri karakteristike t bots s sotme -, Lasgushi, fal qndress s paepur,
puns s vullnetshme, durimit mundimtar, refuzimeve dhe heshtjes, ka ditur ta
ngrej emrin dhe veprn e tij n shkalln e nj emnese dhe t'i kuptoj
jetgjatsis s veprave t artit sekretin.
Gjithka sht shtje mase.