#

Question

Hindi likas sa
mga Filipino
ang pagiging
tamad.
Magbigay ng
dahilan na
ayon kay Rizal
ay naging sanhi
ng katamaran
ng mga ito?

Answer
1. Mainit na sikat ng araw sa
tanghaling tapat.
a. Hindi makakapagtrabaho
sa ganito kainit na
panahon. Lubhang
nakakapawis at
nakakapanghihina ang init
at madalas silang
sumisilong.
b. Init ay nakakapagpapalusog
sa la, kaya ang mga
pananim ay hindi na
kailangang laging aalagaan.
2. Kawalan ng pagkakaisa.
a. "kung walang pagkakaisa
ang mamamayan, wala
silang lakas na hadlangan
ang mapaminsalang
hakbang ng pamahalaan at
ng iba pang puwersa ng
lipunan. Wala ring
pagsusumigasig upang
maisagawsa ang mga bagay
na makapagpapaunlad sa
nakrarami. Ang lahat kung
gayon ay hindi na kikilos,
parang isang bayang patay!
Kaya sa konklusyon ay siabi
ni Rizal 'ang tao sa Pilipinas
ay isang indibiduwal; hindi
siya mamamayan ng isang
bansa.'"
3. Kastila.
a. Sinira ng kastila ang
kasipagan at pagkukusa nga
ma Pilipino
b. Kinitil din ng mga Kastila
ang pagmamahal ng mga
pilipino sa pag-gawa dahil

Reference
Ongoco.

Remarks

sa "forced labor."
c. Walang pakialam sa mga
dayuhan at estudayante.
d. Tiwali ang sistema ng
edukasyon
e. Pinahihintulutang
lumaganap ang Sugal
f. Tiwali ang pagtuturo ng
relihiyon. Itinuro ng mga
prayle sa mga mangmang
na Pilipino na "ang mga
dukha ay makararating sa
langit." at ang mga
mayayaman ay matutungo
sa impiyerno.
2

Talakayin ang
proyekto ni
Rizal sa
Hilagang
Borneo.
Pagsulong ba
ito o pag-urong
ng bisyon niya
para sa mga
Filipino?

1. Dahil sa pagkawala ng mga lupa ng Sub-page:

<
http://littlehill23
kaniyang pamilya at iba pang
.blogspot.
mamamayan ng Kalamba, naisipan com/2008/
ni Rizal na ilipat ang mga ito sa
10/rizals
settlement
Hilagang Borneo.
projectin
2.
sabah.html
>
3. Hilagang Borneo:
4. Pagmamay-ari ng Sultan ng Jolo
5. leasedtotheNorthBorneoCompany
in1878andwasdulyrecognizedby
Spain,GermanyandEnglandwith
theconditionthatSpanish
sovereigntyovertheislandofJolo
willbehonored.

6.
7. NagkaroonnangagreementsiRizal
samgataodunsaHilagangBorneo,
nabibigyansilanglugardun,na
maaaringmagkaroonngsarilingmga
batas.Pinayagankasikailanganng
manpowerngHilagangBorneo.Di
namanpinayaganitoniDespujol,
sinasabingkulangangmanpower
ditosaPilipinas.So,nascatterang
familyniRizal.

8.
9.

Pag-urong
o
pag-sulong
,
kanya-kany
ang sagot
na lang po.
:) pero
para sa
akin,
paraan siya
ng
pag-sulong
. ^_^

Ipakilala si
Maximo Viola
o/at Valentin
Ventura. Ano
ang naging
kaugnayan nila
sa buhay ni
Rizal?

4.

Ipaliwanag ang
limang layunin
ng La Liga
Filipina

Anong kaisipan
ni Rizal ang
ibinabandila ni
Padre
Florentino

Maximo Viola: naging kaklase ni Rizal sa

Espaniya; nag-labas ng pera upang
maipalimbag ang Noli Me Tangere. Kinuha
niya ito sa perang dala niya na sana
pang-travel nila ni Rizal.

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.
8.
9.

Mga layunin:
Unite the whole country
Protect and assist all members

c/o joy

http://www.philippi
nehistory.
org/lasolidarid
ad.htm
>

Check
biography
pa rin for
"story"

El Fili. Towards
the end na
kabanata, ito
yata yung
kausap din si
Simoun

This is the
answers
dun sa
guide..
Sorry kung
may mga
typo
errors... :)

Fight violence and injustice

Support education
Study and implement reforms

Ang bayan ay di kailangang udyukang

magbangon sapagka't kung di kusa ang
paghihimagsik ng bayang ito ay hindi
magtatagumpay.
Sa makabagong panahon ay hindi kailangan
ang sandatang patalim upang makamit ng
isang bayang sakop at api ang mithing
kalayaan. Ito raw ay makakamit sa
"pagpapataas ng uri ng katuwiran at ng
karangalan ng tao. At kapag ang bayan ay
nakasapit na sa kalagayang ito, ang Diyos
na ang siyang nagbibigay ng sandata at
bumagagsak ang mga hari, ang mga
maniniil." Paao raw mapatataas ang uri ng
katuwiran at karangalan ng tao? Kung
aalisin daw ang kasamaan, ang lubhang
pagkamasunurin sa mga nagpapahirap sa
aitn, at kung kaya na nating magtiis at
makilaban para sa ating mga karapatan.
Tulad ng ginawa ni Rizal, hangad ng
kanyang Padre Florentino na daanin ang

paghingi ng kalayaan sa mapayapang

paraan. Buong giting na ipinakipaglaban
niya ang mithi ng bayang maging kanya ang
mga karapatang katutubo sa kalayaan at
kaligayahan --sa tulong ng dila at panulat,
hindi sa pamamagitan ng sandata.
Ang bayang maghihimagsik ay kailangang
isa nang ulat at marangal na bayan dahil
daw kung sakali't lumayo na, kundi mulat
ang mamamayan, paano magkakaroon ng
mulat na pamamahala at pamamayan?
Wika ng pari: "Ano ang saysay ng kalayaan
kung ang mga alipin ngayon ay siya
namang magiging maniniil kinabukasan? "
lalaya nga tayo at tayo ay magkakaroon ng
sariling pamamahala. Dahil mangmang, at
di handa ang bayan, saan tayo aasa ng
mabuting pamumuno? Paano
magkakaroon ng mabuting pamumuno
kung walang mabuti't makabuluhang
pamamayan? Ang mga dating alipin na
kaya naging alipin ay dal ng
kawalang-dangal sa sarili, ay lalaya at pag
sila ay mangagikigng puno, sila'y magiging
mapaniil sapagkat sa paniniil sila lumaki at
nahirati. Ito ang nangyayari sa Congo
ngayon.
Ang bayang handa na sa panglaya ay tiyak
na palalayain ng nakasasakop. Inihalintulad
ni Padre F. Ang paglaya ng bayan sa
sanggol na dala sa sinapupunan ng ina na
pagdating ng takdang panahon ng
pagsisilang ay di mapipigil at
kahabag-habag ang inang magtangka ng
gayon.
Ang paglaya ng Pilipinas ay
nagbigay-matuwid sa kaisipang ito ni Rizal.
Lumaya tayo matapos ang takdang
paglilihi. Ngunit ito'y matapos lamang na

maipakita natin sa mga Amerikano na may

tapang at dangal tayong mamatay dahil sa
bayan (nakilaban tayo ng gulok sa baril) at
sa mapayapang paraan ay patuloy nating
tinugis ang mithing kalayaan.
Subalit tulad din ng sabi ni Padre
Florentino, kung ang lahat ng pagsisikap ng
bayan sa mapayapang paglaya ay mabigo,
sandata na rin ang lunas. Aniya, "Di Niya
(ng Diyos) pinababayaan sa mahihigpit na
sadali ang hukom ng kanilang pagkaapi..
Ang Kaniyang kamay ay di nagkukulang
kailanman; kapag niyuyurakan na ang
katarungan at ubos na ang lahat ng ma
paraan ay humahawak na ng sandata ang
mga siniil at nakikipaglaban na..." ngunit ito
ay kusang pagkilos ng bayan. Walang
paguudyok.
6

Ipaliwanang
ang pagkakaiba
ng rebelyon sa
rebolusyon.
Magbigay ng
halimbawa.

Hal. Rebelyon: coup de etat, Oakwood

mutiny
Rebolusyon: katipunan, people power

Rebellion. Open and avowed renunciation of

the authority of thegovernmentto whichone
owes obedience, and resistances to its
officers and laws, either bylevyingwar,orby
aiding others to do so an organized uprising
of subjects for the purpose of coercing or
overthrowing their lawful ruleror government
by force revolt insurrection. It implies an
open formidable resistance that is often
unsuccessful.

Revolution. A total or radical change as, a

revolution in one's circumstances or way of
living. A fundamental change in political
organization, or in a government or
constitution the overthrow or renunciation of
one government, and the substitution of
another, by thegoverned.Thisalsoappliesto

c/o joy

a successful rebellion resulting in a major

change.

Ipaliwanag: Si
Rizal ay laban
sa mga Prayle
at Guardia Civil
subalit hindi
laban sa
Espana.

Naniniwala si Rizal na ang mga problema

dito sa Pilipinas ay dulot lamang ng mga
prayle at guardia sibil. Marami siyang mga
mapangit na karanasan sa mga ito. Sila ang
nangunguna sa racial discrimination at
injustice.

Ano ang ibig

ipahatid ni
Rizal sa
pamamagitan
ng pagkabigo
ni Simoun

Hindi pa handa ang mga Pilipino para sa

isang madugong rebolusyon.

10

Sariling
sagot ito.

Explanation sa
Fili

Kung padalosdalos ang pagiisip, kabiguan

angkahihinatnan.
hindi dapat damdamin ang gamitin para
magtagumpay ang rebolusyon, kailangan din
magisipngmaigi.

Magplanoathuwagpadalosdalos

kailanganngpagkakaisa

Maghandamunaatmaghintay

Pagaralanmaigianggagawin

Ano ang
obhetibong
realidad na
kumondisyon
kay Rizal upang
maghangad pa
ng mataas na
edukasyon?

1. "Racial jealousy." may mga

kaklaseng nangibang-bansa upang
mag-aral, hindi naman sila mas
matalino sa kanila, pero kaya rin
niya yun.
2. Bata pa siya, hindi na pwede si
Paciano kasi suspicious na si
Paciano sa authorities.
3. Nagpakadalubhasa sa
optalmolohiya upang magamot ang
ina

Pumili ng
tatlong tauhan
sa sumusunod
at ibigay ang
kahulugan/kab
uluhan ng mga
ito noon at
ngayon: Tales,
Isagani, Pari

1.
2.
3.
4.

Tales
Sisa
Pedro

Sisa

UliranginaninaBasilioatCrispin
Isang masintahing ina na ang tanging
kasalanan ay ang pagkakaroon ng asawang
pabayaatmalupit.

Sumisimbolo sa Inang bayan na

Hindi ko
sure.
c/o joy

Millon, Lucas,
Basilio, Pedro,
Sisa, Maria
Clara, Placido
Penitente

pinagmalupitanngmgadayuhan.

Nabaliwdahilsakasawian
Ngayon:

Sumisimbolo sa mga kababaihan na

biktimangkarahasan.

pinagmalupitanngtadhana
Mgamartirnaasawaatina

Inang bayan na patuloy pa ring

pinagsasamantalahanngmgadayuhan

Mga kababaihang biktima ng white

slavery/athumantrafficking/prostitusyon

Ma.Clara

InihahalintuladkayLeonorRivera

Sinisimbolo ang Inang bayan na

napasailalimngmgaKastila

Siisimbolo ang dalagang Pilipina, na

mahinhinatmayumi

Relihiyosoatmadasalin

Ngayon:

Isangklasenginumin
Tila nawala na raw siya ngayon dahil iba na
angdalagangPilipina
Katulad ni Sisa. Pinagmamalupitan pa rin at
pinagsasamantalahan
MayiilanparingMa.ClarasaPilipnas
Mulatnaangmgababaengayon

Tales

sawimpaladsaElFilibustero

Napipi ang ama,pinagmalupitanang

anaknababaengmgakastila.

Pinamatay ang ama ni Kabesang

TalesngkanyangsarilinganaknasiTano.

magsasaka na inagawan ng lupa ng

mgaprayle
dinukot ng mga tulisan at bandang huli ay
sumapinarinsamgatulisanupang
maghiganti

pinagmalupitanngmgaKastila
sumisimbulo sa mga Pilipinong sawimpalad
na pinagmalupitan ng mgaKastilaatsumama
sakilusangrebolusyonaryo.

Ngayon:

sumisimbulo ngayon sa mga Hukbong

MapagpalayaoNPA.
Mga magsasaka na kinunan ng lupa ng mga

panginoongmaylupa
mga magsasaka na naghihirap dahil sa
pagmamalupit ng mga may kapangyarihan
lalo na sa paggigiit sa kanila na makuha ang
lupanakanilangtinamnan.

1.
2.
11

Ikuwento ang
tatlong
kwentong-baya
n na makikita
sa Kab.3 ng El
Fili.

Alamat ng Malapad-na-Bato: sinasamba

noong kapanahunang hindi pa dumarating
dito ang mga kastila, na umano'y tirahan ng
mga espiritu; nanag mawala na ang
pananalig diyan at masalaula na ang bato
ay naging tirahan ng mga tulisan, na mula
sa tugatog niya'y hinaharang ang mga
bangka na nakikilaban na sa agos ay
nakikilaban pa sa mga tao.
Donya Geronima: may magkasintahan sa
espanya. Naging arsobispo sa maynila ang
lalaki. Nagbabalatakayo ang babae.
Naparito at hiniling sa arsobispo na sundin
nito ang pangako--pakasal sila. Iba ang
naisip ng arsobispo. Itinira ang babae sa
isang yungib malapit sa ilog pasig.
Alamat ni San Nicolas: nagligtas ito ng isang
intsik sa pagkamatay sa mga buwayang
naging bato nang dasalan ng intsik ang
santo.
1.

12

13

Ano ang ibig

sabihin ng
Erehe at
Pilibustero

Pagkumparahi
n ang
Propaganda at
Katipunan
ayon sa

c/o joy

Erehe taong hindi naniniwala o umaayon,

tumataliwas sa mga sulat at gawa ng
simbahan
Pilibustero taong lumalaban sa
pamahalaan.

Reports.

layunin

propaganda

katipunan

Assimilation

Isolation

Tulong
naman o..

layunin,
taktika,
pahayagan,
kasapian at
pinansiya.

taktika

Mapayapang
reporma

Rebolusyon

pahaya
gan

La
Solidaridad:
sa Espanya
nililimbag,
may ilang
kopyang
nagawa.
Espanyol
ang main
language

Kalayaan:
isang beses
lamang
nalimbag.
Tagalog ang
language

kasapia
n

Mga
ilustrados
na nag-aaral
sa Espanya.

Mga Pilipino
mula sa iba't
ibang social
class
Triangle
method
May ranks

pinansi
ya

14

Talakayin ang
positibong
katangian ng
mga
sumusunod na
tauhang
babae: Salome,
Huli, Maria
Clara, Donya
Victorina.

Relasyono
koneksyon
samga
middleclass
nagkakaroon
ngsponsor

Butaw
10centsper
month
ginagamit
pambilingmga
armas

Salome
asawaniElias
matapang

masipag
huwarangina/asawa
martir
MariaClara
mabait
simple

masunuringanak
mahinhin/mayumi
martir

sumisimbulosadalagangPilipina
Huli
mabait
mapagmahal

maunawain
mapagaruga
masipag
martir
DonyaVictorina
agresibo
modernomagisip
lagingnasausoangkanyanggayak
matapang
kumandersaasawa

15

Papaano
natukoy ni
Rizal ang
posibilidad ng
pananakop ng
mga
Amerikano sa
Pilipinas?

Una sa lahat, nakita niRizalangpotensyalng The Philippines

Estados Unidos na magangkin ng ibang a century
bansa dahil na rin sa kasiglahan ng hence.
pangangalakal nito at malaking impluwensiya
nito sa mga koloniya ng Espanya sa
Katimugang Amerika.ManapaynakitaniRizal
na ang America ang siyang magpapayabong
sa naipunla ng Espanya sa kanyang mga
koloniya. Ang kanyang malakas na
impluwensiya ay magpapatuloy ayon na rin
kayRizaldahil sakanyang kasikhay atkalakas
na magkalakal at magimpluwensiya ng mga
bansa. Dahil dito, nakita ni Rizal na ang
America lamang ang magkakaroon ng interes
na manakop ng ibang bansa. Sinabi ni Rizal
na hindi makukuha ng Amerika ang Suez
Canal dahil sa laki ng ambag nito sa mga
Europeo. Hindi naman kayang manakop ng
ibang Europeong bansa dahil na rin sa
magandang posisyon ng mga ito sa kanilang
mga koloniya at dahil sa malaking set back
na maari nilang makamit kung gusto nilang
sakupin ang Pilipinas. Idagdag pa dito ang
kanilang konsentrasyon sa Afrika nang mga
panahonnaiyon.

Ang Amerika, ayon kayRizal,

lamang ang magkakainteres dahil na rin sa
istratehikong lokasyon nito sapacific.Dagdag
pa nito ang pagkawala ng hold ng Espanya
sa kanyang koloniya. Dahil sa masigasig
mangalakal ang bagong power na ito, nakita
ni Rizal na ang Amerika ang susunod na

mananakopsabansa.

16

Ano ang
kahulugan ng
Amor Patrio?

17

Ipakilala si Hen.
Paciano Rizal?

18

Ipakilala si MH
Del Pilar

LoveofCountry

1. Room mates sila ni Padre Burgos.

2. Studied at San Jose Seminary but
had to leave because of his
association with Padre Burgos and
because he's a known liberal.
3. Was he molested in 1872?
4. Played a big role in Rizal's further
studies. He was the one who
planned Rizal studying abroad, and
then making it happen. He himself
cannot go abroad for further
studies because the business was
being turned over to his care.

In1892,MiguelMalvarwasthe
Gobernadorcilloofhistown.Hewas
appointedbyGen.AguinaldoasLieutenant
GeneralonMarch31,1897.Malvarundertook
thesiegeofSanPablo,Lagunaandattacked
cazadoresofBatallion11inBarrioSta.Clara
inSto.TomasonNovember19,and
encounteredtheenemyinBarrioBilogbilog
inTanauan.
Designateddivisiongeneralandchiefofthe
secondzoneofoperations(Southern
Tagalog)onJune15,1898,heliberated
Tayabasaftertwomonthsofbattle.
DespitethecaptureofGen.Aguinaldoon
March23,1901,Malvarcontinuedthewar
againsttheAmericansandsetuphisown
governmentofthePhilippineRepublic,with
himassupremeheadand
Commanderin
Chief.
Hemountedoffensivesagainstthe
Americans,butfacedwithoverwhelming
militarysuperiority,heresortedtoguerilla
warfare,andlatersurrendered.

lastFilipinotosurrendertothe
Americans

c/o joy

Guerrero.

c/o joy

c/o joy

 PresidentafterAguinaldowas

capturedbytheAmericans
undertookthesiegeofSanPablo,
Laguna
bornSeptember27,1865BarrioSan
Miguel,StoTomasBatangasto
MaximoMalvarandTiburciaCarpio
diedOctober13,1911

Talakayin ang
iba't ibang
dahilan ng
pag-aaklas ng
mga Filipino
noong
panahon ng
Espanyol.

1.Pagkuhangdimakataungangbuwiso

20

Ano ang Pacto

de Retroventa?

theinstrumentbywhichsmalllandholdings
passedintothehandsofwealthy
farmerentrepreneurlandownersaspayment
fordebts.Includedisaletter,handwrittenin
19thcenturyTagalog,explainingthe
sequenceofdomesticcatastrophesthatgive
theletterwritersnooptionbuttoborrow
moneyfromthewealthy.Theselasttwosets
ofitemscontributeenormouslytothe
presentdayunderstandingofthecreationof
haciendas,thus,wealth,inthePhilippines,
andconversely,thecreationofapeasant
class

21

Bakit ayaw ni
Pari Damaso na
mapangasawa
ni Maria Clara
si Crisostomo
Ibarra?

Hindi lamang dahil sa hidwaan ni Don

Ibarra, at ang muntikan na pagpatay ni C.
Ibarra sa kaniya, kundi dahil anak niya si
Maria Clara at may lihim din siyang
pagnanasa dito.

Guerrero.

22

Ano ang
magiging
kabuluhan ni
Donya
Victorina sa

Sinisimbolo ni Donya Victorina ang

kalabisan ng vanity (kayabangan? )
..."or Donya Victorina and Donya
Consolacion, haunted by class and color
complexes, typical of wives of politicians

Guerrero.

19

Hindi ko
alam.

tributo
2. Pagpapahirap sa mga Pilipino o sapilitang
paggawa.
3.Monopolyongkomersiyalisasyon
4.Mataasnaparipasalupa
5.Pangangamkamnglupa
6.SapilitangpagpapalawigngKatolisismo
7. Hindi makatarungang mga batas at mga
namumuno

c/o joy

Expound it
with your
opinions.

ating panahon
ngayon?

and army officers who might be satires of

modern 'togetherness' ''...
Issue ng: 1. colonial mentality--> distorted
view of what is beautiful, of what is
accepted.
2. pagpapanggap na mayaman, via living a
luxurious lifestyle even if barely meeting
both ends meet.

23

Makatarungan
ba ang
ginawang
pag-aaklas ni
Kabesang Tales
sa nobela sa
konteksto ng
ika-19 na siglo?

KabesangTales
Si Kabesang Tales ay isang malungkot na
mukha nglipunannangpanahongiyon.Siyay
mukha ng isang Pilipino, ng isang
magsasakang pagkatapos magpakasakit sa
pagtatayo ng isang matatagnabukasparasa
kaniyang pamilya ay inagaw ng mga
makapangyarihan
ang
lahat
niyang
pinagpunyagian.

Hinawan nila at nilinis ang gubat, ginawang

isang masagang bukid. Doonaynamatayang
kaniyang asawa at ang panganay niyang
anak. Inangkin ng mga prayle ang naturang
lupa, pagkatapos na siyay pagbayarin
tauntaon ng upa para roon tuwong
matatapos ang anihan. Nang lunaking lubha
ang bayad, at hindi na makaya ni Kabesang
Tales ang pagbabayad, siyay pinagsabihang
paaalisin sa kaniyang sinasakang lupa,atang
mabait namagsasaka, ayuntiuntingnagising
sakatotohanangkailanganniyanglumabansa
mga makapangyarihang korporasyon ng mga
prayle na siyang umaangkin sa kaniyang
sinasaka.

Umaasa si Kabesang Tales sa katarungan, at

inisip niyang maipagtanggol niya ang
kaniyang karapatan sa pamamagitan ng
batas.

Noon nakita ang isang labanang hindi pa

namamasdan sa silong ng langit ng Pilipinas:
ang isaisang maralitang Indiyo, mangmang
at walang mg akaibigan, tiwala sa kaniyan
katwiran at sa kabutihan ng kaniyan

pinaguusig, na nakikilaban sa isang malakas

na korporasyon na niyuyukuan ng
kapangyarihan at sa harap niyay binibitiwan
ng mga hukom ang kanilang timbangan at
isinusuko ang kanilang tabak. Mapilit sa
pakikipagtunggali na waring langgan na
kumakagat, gayong nakikilalang siyay
matitiris, wariy langaw na tinatanaw ang
kalawakangwalanghanggansalikodng isang
salamin. Ah! Ang kasangkapang lupa, sa
pakikipaglaban sa mga kaldero, ang may
nakahahanga ring anyo, sa pagkadurog:
taglay niya ang kagitingan ng pagdumog
nangwalangpagasa.

Maliwanag na sinasagisag ni Rizal ang

katauhan ni Kabesang Tales sa pagkatawan
sa samasamang kaapihan ng mga Pilipino,
na sa kaapihan ay walang mahihinatan na
katarungan.

Ibat ibang paraan ang ginawa upang sa

kanyang pagkaapiy lalo pang hamakin si
Kabesang Tales, inalisan siya ng baril,
inalisang ng gulok ng mga kalaban, at nang
siyay wala ng armas sa pagtatanggol sa
kanyang sarili kundi isang lumang palakol,
siyay dinukot ng mga tulisan at ipinatutubos
sa kanyang pamilya. Ang kaapihan ni
Kabesang Tales ay lalo pang dinusta nang si
Juli, ang kaniyang anak na dalaga ay
magpaalila, matubos lamang siya sa kamay
ng mga tulisan. Nakabalik si Kabesang Tales,
ngunit ang kanyang dinatnan ay ang
katotohanan ng kaniyangpagkatalosa usapin
laban sa korporasyon ng mga prayle.
Dumating sakanilangbahay angmagaalahas
na si Simoun. Ipinagbili sana niya roon ang
agnos ni Maria Clara upang matubos si Juli,
ngunit nang siyay patungo sa kabayanan, at
mapadaan sa kanyangbukidnakinamkam ng
mga prayle, siyay nagbago ng pasya. Kinuha
niya ang baril ni Simoun na naghihintay sa
kanilang bahay, at kanyang ipinasiyang
sumamasamgatulisan.

24

Ano ang

*Angiperyalismoayisangparaanng

c/o joy

25

Imperyalismo?

pagsakopngisangmalakingbansasaisang
masmaliitatmasmahinangbansa
*Ito ay Monopoly Capitalism ang huling
stage ngcapitalismkungsaanangekonomiya
ay nakatuon sa mga malalaking kompanya
lamang. Ang resulta nito ay overproduction
(the economy produces products more than
the market can buy thereby resulting to a
failingrateofprofit)
*Ang solusyon dito ay ang paghahanap ng
mga bagong marketang pananakop ng mga
bagonglupain
*Halimbawa nitoayangginawangpananakop
ngUSsaPinas
*Sa ilalim ng imperyalismo ang relationship
betweentheUSandthePhilay

1.lubos
na
hindi
makatarungan Ang mga produktong
inaangkat natin mula sa US ay malaki ang
halaga samantalang ang mga inaangkat nila
mulasaatinaynasamuranghalagalamang

2. inherently dependent
relationship Ang Pinas ay nagiging
dependent sa US sa mgafinishedgoods atsa
mgaforeignloans
*Pinananatili ng Us ang imperyalismo sa
pamamagitanng

1.political US ensures a
puppetgovernment(ParityRights1946)

2. military through direct

control (US Military Bases) and indirect
control (through agreements like JUSMAG
JointUSMilitaryAdvisoryGroup

3. Cultural eg. Rockefeller

Foundation Scholarship, Peace Corps,
FullbrightScholarships,Hollywoodmovies

Ano ang
Pyudalismo?

Feudalismischaracterizedbythepresenceof
thelords(landlords),vassalsandthefiefs.
Thebasicelementoffeudalcontactisthe
exchangeofrightsoverlandbythelordand
honorableservicesbythevassals.Thereis
reallynowrittencontractbythesolemnityof
thewordtheygive.Oncethecommendation
iscomplete,thelordandthevassalarein
feudalrelationship.Thelordhastoprotecthis
land,sinceheonlyloanedit,andalsothe

c/o joy

vassalfromharm.Thevassalinturnhasto
offeraid,usuallymilitaryservicetothelord.
Thefactthatthevassalcouldprotectthelord
istheprimaryreasonwhythelordsenterinto
thisrelationship.

Feudalism is basically the

fragmentation of politicalpower, publicpower
in private hands and armed forces secured
throughprivatecontacts.

26

27

Ano ang
Kroniyismo
o/at
Nepotismo?
Ano ang litaw
na ugnayan ng
estado at
simbahan
batay sa
anyong pisikal,
ekonomikal, at
pulitikal?

c/o joy
Cronyism appointment of people to positions
becauseofutangnaloob
Nepotism appointment ofpeoplebecauseof
familyrelations.

(noon)

(ngayon)

pisika
l

Sa lumang
zoning,
magkalapit
ang gusali ng
estado at ng
simbahan.
Kadalasan,
ito'y nasa
sentro ng
bayan at ang
iba pang
mga
importanten
g lugar ay
nasa paligid.
Mas malapit
sa sentro,
mas mataas
ang
kalagayan sa
lipunan.

Sa kasalukuyang
panahon,
marami pa ring
mga bayan, lalo
na sa
probinsiya, ang
ganitong ayos.

ekon
omik

Noong
panahon ng

Pakidagdag
an naman
po.. Hindi
ko alam
kung
paano
gaagawin
e.

al

mga
Espanyol
dito sa
Pilipinas,
nanatili ang
mga prayle
sa bawa't
nayon dahil
di hamak na
mas mura
ang
magkaroon
ng isang pari
sa bawat
bayan na
nakokontrol
ang mga tao
dito dahil sa
"moral
authority"
nito,
kumpara sa
pag-govern
via military
means na
kailangan ng
20+ solidiers
per bayan.
Noong ding
panahong
iyon, halos
lahat ng
lupain ay
hawak ng
mga
religious
orders. May
buwis silang
ipinapataw
sa

pagpaparent
a ng mga
lupaing ito
sa mga
magsasaka
(na madalas
ay
over-priced)
.
puliti
kal

Malakiang
impluwensi
yangmga
praylesa
mga
nakauposa
pwesto.
Kunghindi
sila
masusunod
,malamang
ay
kinabukasa
nwalana
silaagad
sa
puwesto.
Samga
maliliitna
bayan,
bago
magkaroo
nngma
kandidato
ay
nagbibigay
angprayle
ng
kaniyang
"manok."

May mga
religious
denominiations
na nag-block
voting.
Sa mga sensitive
topics, like RH
bill, kitang-kita
ang intervention
ng simbahan, at
patuloy itong
tinututulan.

lumalabas
na nananalo
nga ang
manok na
ito ng
prayle.

28

29

Ibigay ang apat

na kadahilanan
ng
pagpapatapon
kay Rizal sa
Dapitan?

Anu-anong
ilusyon/realida
d ang bumigkis
kay Rizal at
hindi siya

c/o joy

Mga dahilan ng pagpapatapon kay Rizal sa

Dapitan:

Si Rizal ay naglathala ng mga libro at

artikulo/sanaysay sa ibang bansa ng

nagpakita o nagpahayag ng kanyang
pagtataksil at kawalang katapatan sa
Espanya ang mga ito ay hayagang paglaban
o pagsalungat sa simbahang katoliko at mga
prayle.

Makalipas ang ilang orasmataposang

kanyang pagdating sa Maynila ay nakita sa

kanyang balutan ang mga sipi ng Pobres
Frailes kung saan ang pagiging mapagtiis,
mapagbigay at kababaangloob ng mga
Pilipino ay isinaritiko at ang mga akusasyon
laban samga gawingmga relihiyosongorden
omgapariayinilathala.

Ang nobelang El Filibusterismo na

inihandog niya sa alaala ng tatlong paring

GomBuZa na sa pahina ng pamagat ay
kanyang isinulat na sa mga pangaapi at
pangaabuso ng pamahalaan, ang natitirang
kaligtasan parasaPilipinasayangpaghiwalay
nitosaInangEspanya.

Ang kanya diumanong layunin na

wasakin o sirain ang tiwala at katapatan ng

mga tao sa simbahang Katoliko sa
pamamagitanngkanyangmgasulatatgawa.

TutolsiRizalsalayonngKatipunannaisuong
naangbansasamadugongrebolusyon.
Naniniwalasyangitoayhindipa
napapanahongmaganapdahilsadalawang

Sapat na
ba ang
paniniwala
niyang
hindi

pumayag sa
alok ni Pio
Valenzuela?

kadahilanan:1.)Hindipahandaangtaong
bayanparasarebolusyonat2.)Kailangan
munangmagkaroonomakalikomngsapatna
armasatsalapingpangpondobagotuluyang
isulongangrebolusyon.
Tutol rin sya sa plano ng Katipunan na sya
ay iligtas at itakas dahil ayaw niyang masira
angkanyangbinitawangsalitasamgakastila.
Matama niyang pinakinggan si Valenzuela, sa
unang pagkakataonnapagalamanangbuong
detalye ng pagbabalak. Sa pagkakita niya,
grabenggrabeangmgadepektonito:

Kontilangangpondongkilusan

Kulang ang armas at amyunisyon

(mungkahing pararamihin ito sa pagsalakay

ng mga arsenal athimpilanng mgaEspanyol,
isangbarabarangparaanngpagsulong)

Hindi sapat ang paniniguro ng mga

reserba

Alam ni Rizal ang isa sa mga pangunahing

tuntunin ng isang matagumpay na
himagsikan:

Kailangang may sapat na absolute

control ang pinuno sa kanyang mga tao para

madetermin niya ang exaktong sandali ng
paglulunsadngrebolusyon

Tumutol si Rizal sa rebolusyon batay sa mga

planoniBonifaciodahil:

Hindi panapapanahon atmabibigoang

rebolusyon sa mga oras na iyonkung ganoon

angkahandaanatkagamitan

Malakasnga angkasapianngKatipunan

sa mga mahihirap at dinakapagaral, ngunit

may kahinaan din ito: disapat sa mga
mayayamang pamilya na kailangangkailanga
n ang suporta maski sa pinansiya lang, pero
saorganisasyonatteknikdin.

Ang mga empleyadong Pilipino samga

arsenal, kasapi ng Katipunan, nagnanakaw

paisaisa ng mga ripple, dinismantel ito,
ipinupuslit sa mga basurahan, pagkatapos
inaasembol muli. Tuso iyon, pero kung doon
babatay ang isang rebolusyon laban sa
kapangyarihan ng Espanya, isa itong
kahibangan.

handa ang
mga
Pilipino sa
war?

Ang natipon lamang ni Bonifacio ay isang

pangkatingmapusoknawalangarmas.

MgapositibongpayoniRizal:

Sa mga kondisyong nailarawan ni

Valenzuela, kung saan baka may
maganap na dikinusang balikwas,
sinabi niyang maaring lapitan si
Antonio Luna at hilinging maging
ugnay sa pagitan ng Katipunan atng
mga edukadoatmayayaman,parasa
layuning mabigyan ang organisasyon
ni Bonifacio ng kung ano ang kulang
nakulangito:
a)

perangpambilingarmassalabasbansa
b)

kadrengmgaopisyal
Pero ang payingitoay ibinigaylangniyadahil
napilit siya ni Valenzuela. Ang gusto talagani
Rizal ang matigil ito. Ang tingin niya dito,
pangungunahan ni Bonifacio ang bayan sa
isangpagpapatiwakal.

TumanggirinsiAntonioLuna.

30

Papaano
ginamit ni Rizal
ang Dapitan
bilang
instrumento sa
pagsasakatupa
ran ng
kaniyang
mithiin sa
buhay

[pwedepopauploadnungreport
handouts?nawalakasiungakin,and
filenotaccessibledawaccordingsa
groups.:)]

31

Talakayin ang
tatlong
kadahilanan ng
pagbagsak ng
Kilusang
Propaganda?

1. Friars: super powerful, di naging

tangible yung reforms
2. Walang pera
3. Mga propagandista, nahati-hati
dahil sa inggit.

notes

Kani-kaniy
ang explain
na lang. :)
hehe..

32

Magsalaysay
ng tatlong
anekdota

1. Ang munting gamu-gamo.

Nagbabasa sina Donya Teodora at
Jose nang nawawalan na siya ng

Guerrero.

Tulong
lang. :)

c/o joy

tungkol sa
kabataan ni
Rizal.

33

Papaano
pumunta sa
Rizal park sa
pamamagitan
ng PUJ mula
UP?

34

Magbigay ng

interes sa binabasang Espanyol,

kasi di pa niya talagang
naiintindihan ito. Noong nakita ni
Donya Teodorang bored na si Jose,
sinabi niyang babasahan niya ito ng
kwento. His face lit up, amazed
that there is a story in the lame
Spanish book that they've been
reading. Habang binabasa yung
story ng gamu-gamo, meron ring
gamu-gamong lumilipad malapit sa
kanilang lampara. Nangyari sa
gamu-gamo na pinagmamasdan ni
Jose ang nangyari sa gamu-gamo sa
story.
2. Isang gabi, nakalimutan niyang
tanggalin ang sombrero niya nang
may makasalubong na guardia sibil,
kaya naman inasulto siya nito,
hinataw ng tila latigong panghataw,
at saka ikinulong kahit na may mga
sugat. Sinubukan niyang umapila sa
Gov. Gen, kaya lang, hindi siya
pinansin nito.
3. Tsinelas: namamangka si Jose
kasama ang isa niya pang kapatid
(hindi ko sure kung sinong kasama
niya). Nahulog ang isang tsinelas
kaya naman inihulog na rin niya
iyong isa pa niyang tsinelas. Para
raw isang pares ng tsinelas ang
makikita ng batang namumulot ng
basura, at saka gamitin ito.
From UP Dil. Sakay Jeep papuntang Philcoa.
Pagdating dun, sakay ng jeep na
Quiapo-Kalaw. Dadaan na iyon sa may
monumento ni Lapu-lapu, ito na ang simula
ng Rizal Park.
1. DonyaTeodora

Memory,
napanood ko
dati sa Bayani. :)

Hindi ko
alam yun
mga
pamasahe
at yung
pruple.
c/o joy

tatlong taong
naging
instrumental sa
katauhan ni
Rizal mula
pagkabata
hanggang
pagtanda.

35

Anu-anong
karanasang
personal ni
Rizal ang

2. Paciano
3. .
4.
Ang Kanyang Ina, Teodora Alonzo Siyaang
unang nagturo kay Rizal at ang kasakasama
niya papuntang Simbahan. Malaki ang epekto
ngpagkakakulongngkanyanginasakanyang
buhay. Dito narandaman ni Rizal ang
pagmamalupit ng mga taong tinaggap nila
bilang mga kaibigan subalit pagkatapos
naman
ay naging medium pa ng
pagkakakulong ng kanyang ina. Nasambit pa
nga ni Rizal na withoutherwhatwouldhave
been my education and all my fate? Oh, yes,
afterGod,themotherisalltoman.

Fr. Burgos (GomBurZa)siFr. Burgosay ang

paring malapit sa mgaRizallalong lalona kay
Paciano dahil na rin sa naging guro niya ito.
Dahil sa galit ni Paciano, nakapagsalita siya
ng sentimiyento atsimpatiyapara sanamatay
na pari. Ang pagkamatay ng tatlong pari
gayunpaman ay nakaapekto nang malaki kay
Rizal sa kanyang pagsusulat lalo na sa El
Filibusterismo. Ang pagkamatay kasi ng mga
pari ay nagkataong pagkaraan ng ilang araw
ngpagkakakulongngkanyangina.

FerdinandBlumentrittangalemannasauna
aykasulatanlamangniRizal.Umusbongang
kanilangpagkakaibigansapamamagitandin
ngkoreoatdahildito,kahitnahindipa
nagkakadaupangpalad,mistulanasilang
magkaibigannangbumisitasiRizalsa
Alemanya.SiBlumentrittayisasamga
dayuhangsinusulongangkalayaanng
Pilipinas.Dahildito,tinagurinsiyaniRizal
bilangkapatidsakanyanghulingsulatsa
kanyaatpinadalhanngkanyangunanglibro
angNoli.Siyarinangsumulatsaprologong
sinalinnalibroniAntonioMorga.

1. Pagmamalupit ng mga prayle: Yung

lupain na sinasaka nila Don
Francisco ay pagmamay-ari ng mga
paring Dominican. Noong una ay

The First
Filipino, a
biography of
Rizal by Leon

kasangkot sa
dalawang
nobela.
Magbigay ng
lima.

wala naman silang problema sa

pakikipagkalakalan sa mga ito,
basta't nabibigyan ang mga ito ng
mga libreng hayop (ex. Turkey)
kung kelan nila gustuhin. Subalit
noong nagkaroon ng sakuna at
kaunti na lang ang natira kina Don
Francisco, hindi na lamang
maaaring basta-basta mamigay
dahil kailangan ang bawat isang
hayop sa pagpaparami pa ulit nito.
Dahil dito, nagtaas ng singil ang
mga pari at nagsimula ang gulo. Ito
ang dahilan ng paglikas ng pamilya
ni Jose Rizal at ng mga kababayan
mula Kalamba.
2.
3. Bilang isang batang mag-aaral,
walang araw na hindi siya napalo
kahit na siya ang may
pinakamataas na nakukuhang
mga grado. "his bitterness against
these barbarous methods of
instruction never left him. In the
Noli the first thing Ibarra proposes
to do for his town of San Diego
when he comes home, full of good
intentions, is to build a modern
schoolhouse with orchards,
gardens, pleasant walks and
athletic grounds, where 'the primer
would not be black book bathed in
children's tears but a friendly guide
to marvelous secretes,' a school
which would be 'not a
torture-chamber but a playground
of the mind.' The only form of
punishment he envisions for
truants is a room where they would
be confined within earshot of their
schoolmates play."
4.

Ma. Guerrero
Villanueva. How
Rizal wrote...

5. Placido Penitente: student life

under the Dominicans, there is
"race jealousy." the Dominican
teachers greatly displays favoritism
among their Spanish students. As
exemplified by Placido and Padre
Millon in El Fili. But this might not
have been Rizal's personal
experience, but something he
witnessed.
6.
7. Barko patungong Espanya: Unang
paglalayag. Siya lamang ang
Pilipinong kasamang naglalayag sa
barko at nakita ni Rizal ang sariling
napapaligiran ng mga Espanyol na
walang pakialam sa kung anong
sinasabi tungkol sa mga Pilipino at
Pilipinas. This emerged as Linares,
Espadana, Ben-Zayb, and Padre
Camorra.
8.
9. Pagkakakulong ng kaniyang ina:
pinagbintangan, dragged,
pinagmalupitan. Formed Sisa, a
mother who really loved her sons.
10.
11. Maria Clara: galing sa dalawang
babae.
a. Leonor Rivera: kapag
nirerepresent ni MC ang
mother country, galing siya
kay Leonor Rivera, dahil
"Mother country inspired
Rizal to write."
b. Pepita Estrada: as daughter
of Padre Damaso. The real
Pepita jumped to her death
from the roof of a nunnery.
12.
13. Ang lupa ng Kalamba ay ki-nultivate
ni Don Francisco. Ang bayan ng San

Diego ay ki-nultivate ni Don Ibarra.

Pero hindi naman spanish si Don F,
unlike Don Ibarra. Pareho lang
umunlad ang dalawang bayan dahil
sa sipag at tiaga ng ilang mga tao,
sa pamumuno ng mga nabanggit.
36

37

Ano ang
Katipunan?

Ipakilala si
Gregoria de
Jesus

c/o joy

*Kataastaasan,
Kagalanggalangan
na
KatipunanngmgaAnakngBayan
*Itinatag noong gabi ng Hulyo 7,1892 sa
BahayTorosaTondo
*Together with two of his friends Ladislao
Diwa and TeodoroPlata,Bonifacioformedthe
firsttriangleofKKK.
*Three aims: 1. It wanted to free the
Philippines from the Spain,byforce ofarmsif
necessary. 2.Moral aim : teaching of good
manners, hygiene, good morals, and
attacking obscurantism, religious fanaticism,
and weakness of character. 3.civic: principle
of selfhelp and the defense of the poor and
theoppressed
*Emilio Jacinto created the Kartilla, realizing
the importance of a primer to orient the
membersofthesocietyanditsideals.
*Although very similar to the Ten
Commandments given to Moses, Bonifacios
Decalogue was a listofthedutiesoftheSons
of thePeople(KatungkulangGagawin ngmga
Z.Ll.B.)
*Kalayaan ang pahayagan ng Katipunan na
nagbigay daan upang maimpluwensiyahan
ang pagiisip at damdamin ng masa sa
CentralLuzon.
*Problems Encountered: Lack of Funds, in
arms, of support from the elite and the
presenceofFactionswithinthegroup.
*Nahati sa dalawa ang Magdalo at
Magdiwang.

Also known as Ka Oriang, shewasmarriedto

Andres Bonifacio in 1893, the supremeofthe
katipunan, later she was initiated as the
Lakambini ng Katipunan. Her role in the

c/o joy

katipunan was not like that of a muse, she

was the keeper of the documents and
translated information to relay it to the
katipuneros. When the secrets of the
katiounan were revealed, she fled her home
and joined the katipuneros in their battle.
After the death of her husband, she was said
to be abused by the Magdalo soldiers led by
Agapito Bonzon. She remarried again to Julio
Nakpil in December 1898, had eight children
and died in 1943 during the Japanese
invasioninthecountry.

She was born 9 May 1875 to

Nicholas de Jesus and Baltazara Alvarez
Franciso. She was also an outstanding
student, receiving a silver medal from an
examination given by the governor general
andtheparishpriest.Yetshewasnotallowed
to finish school by her parents and instead
wasasktostayandlookaftertheirfarm.

38

Magbigay ng
tatlong tauhan
sa Noli at Fili
na malubhang
naglalarawan
ng katauhan ni
Rizal.

1. Ibarra/Simoun
2. Elias
3. Basilio

Elias ang higit dakila tatlo sa tatlong bayani.

Makikitang si Elias ay may isang kahapong
makawawasak nga no mang maganda na
tulad ng pagibig niya kay Salome at ng
paghahangad
ng
isang
itatayong
kinabukasan. (Dahil sa mga ibinintang sat
mga kasawiangpalad ng ninuno niya.) Siya
aylumalabandahilsalayuninghindipansarili.

Crisostomo
Ibarra
Pitong
taong
nagpakadalubhasa siya sa pagaaral sa
Europa,atangkaniyangpagbabalik salupang
sinilanagan, ay katuparan ng isang
magandang pangarap. Isang idealista. Ang
sabi ni Rizal kay Ibarra:Si CrisostomoIbarra
ay makasarili at nagpunla lamang ng
pagbabangon nang ang kanyang mga
ariarian, ang kaniyang pagkatao, ang
kanyang pag0ibig at ang lahat ng banal sa
kanyay was akin at siyay masaktan. Ang
tagumpay ng layunin ay hindi maaasahan sa

Lalagyan
pa ng bakit
yan.

isangnilikhangtuladniya.

SimounAngtaoaydumadaansamga
pagsubok,atkayIbarra,angpagsabukna
iyonaynaggingmabigat,nawalatang
kanyangpangarapatpagibig,atsiyay
nagbalikhindilamangupangkaipalaymuling
itayoiyon,kundiupanglansanginanglahat
nglakassasosyedadnaumaalipinsa
naaalipinsakatauhanniSimoun.Maliwanag
nangangpagiisipniSimounaynaniniwalang
anglipunanaydapatmabago,atang
kaniyangmgapangarapnoonguna,ang
pagkagapiniyasakanyangmgapangarapay
nagturosakanyanaanghimagsikanlamang
angmaaaringmakapagdulotngganoong
pagbabago.

39

Anu-anong
bayan ang
dinaanan mula
Calamba
hanggang
Tagaytay
noong mag-FT
ang klase?

Calamba --> Sto. Tomas, Batangas (after

SLEX) --> Malvar (Jollibee) --> Tanauan
(Mabini Shrine) --> Lipa (exit ng star
tollway) --> Cuenca --> Alitagtag --> Sta.
Teresita --> Taal (2 houses, 2 churches, 1
well) --> Lemery --> Tagaytay

40

Magbigay ng
tatlong
pangalan ng
babaing
nagkaroon ng
kaugnayan sa
buhay ni Rizal.
Ipakilala sila.

1. Donya Teodora. Ina.

2. Leonor Rivera. Pinsan.
3. Segunda Katigbak. Kapatid ng
kaniyang kaibigan, dormmate ng
kapatid niyang si Olimpia. Engaged
na to be married kaya hindi naging
sila. Masasabing "first love" ni
Rizal. Kapag bumibisita si Rizal at
kaibigan niya, binibigyan siya nito
ng papel na rosas.
4. Josephine Bracken. Nakilala sa
Dapitan. Ina ng kaniyang anak na
namatay. Huling naging nobya ni
Rizal.

*Margarita Almeda Gomez Nang makalimot

Google map. :)
and experience.

As far as I
know, ito
yun.

Guerrero.

c/o joy,
pero may
nilagay na
rin ako.

na si Rizal sa kabiguan sa kanyang unang

pagibig ni si S.Katigbak, iniukol ni Rizal ang
kanyangbuongatensyonsapagaaral.Subalit
makalipas lamang ang maikling panahon,muli
siyang tumugon sa tawagngpagibigparasa
isang dalaganisiM.A.GomezsaPakil,Laguna.
Binansagan siya ni Rizal ng Binibining L. Ang
dalagang itoy inilarawan ni Rizal na may
kayumangging kulay at kaakitakit ang
kanyangmgamata.

Matapos dalawin ni Rizal si

Gomez sa tahanan nito, bigla na lamang
niyang itinigil ang panunuyo rito at ang
pagibigniyaayuntiuntingnamatau.

May dalawang dahilan si

Rizal kungbakit kinalimutansiGomez:1.hindi
pa rin niya lubusang nalilimutan si Segunda
Katigbak, 2.Masidhi ang pagtutol ng kanyang
ama sa kanilang pagiibigan. Tulad ni
Segunda,nagpakasalsaibasiMargarita.
*Suzanne Jacoby Noong Enero,1890 sa
kanyang pagupa sa Brussels sa isang bahay
na pinangangasiwaan ng magkapatid na
babae ay natuto siyang umibig sa
nakababatangsiSuzanneJacoby.Ngunitwala
ring nangyari sa kanila dahil kinailangang
umalis ni Rizal sa Brussels para pumunta sa
Madrid upang asikasuhin ang kasongamasa
SpanishCortes.
*OSeiSan ang tunay na pangalan ay Usui
Seiko ang naging guro ni Rizal sa wikang
Hapon habang siya ay nasa Yokohama.
Madalas silang mamasyal at ditto rin niya
natutuhan ang mga ugaling Hapon at ang
kanilangkultura.

Masasabing naging makulay

ang araw na pamamalagi ni Rizal sa Hapon
dahil kay OSeiSan. Madalas silang
magkasama. Nagkakilalang mabuti ang
dalawa. Nakatagpo sila ng kaligayahan sa
piling ng isatisa. Nagkaunawaan sila sa
kanilang mga hinagpis sa buhay at
nagkahingahan ng kanilang mga damdamin.
Ngunit nagwaka din ang kanilang relasyon
nanglisaninniRizalangbansangHapon.

41

Ikumpara ang
Bapor Tabo sa
takbo ng
gobyerno noon
at ngayon.

Notes.
Bapor
Tabo

noon

ngayon

Umaan
dar
nang
hindi
ayon sa
agos ng
tubig,
kaya
ito
mabag
al

Ang
pamahalaa
n noon ay
pinapatakb
o ng
Espanya.
Dahil
mananako
p ang mga
ito, hindi
ayon ang
kanilang
kagustuha
n sa
kagustuha
n ng mga
tao. Kung
tutuusin,
hindi
naman nila
talaga
pinapaking
gan ang
kagusuhan
ng mga
mamamay
an
sapagkat
para sa
kanila, ang
pagkakaro
on ng
kapangaya
rihan ay
ulitimate:
sila lamang
ang

Maraming
kaisipan at
paniniwala ang
namamayani sa
ating lipunan
ngayon.

I won't
complete
this for you
guys. Anjan
na yung
symbolism
ng bapor
tabo, just
pls
formulate
your own
answer
(since
opinion
naman ito)
para di
naman
tayo
pare-pareh
o.

masusuno
d.
Puti sa
harap
itim sa
likod

Maraming
nagpapang
gap noon
sa
gobyerno,
lalo na ang
ma prayle:
tinatakpan
ang
panloob na
ginagawa
ng mga
maskara o
costume.
Laging
pinapalaba
s na sila'y
mabait, at
sumusuno
d sa Diyos,
nguinit
kung
tutuusin,
kahit
simpleng
mga batas
na
ipinatupad
sa Espanya
na dapat
ay
maipapatu
pad sa
lahat ng
Probinsya
din nito
(kasama
ang

Pilipinas)
ay hindi
naipapatup
ad.
Pagkak
ahati
(maya
man,
mahira
p)

42

Ipakilala si
Ferdinand
Blumentritt

Kitang-kita
noon na
pinapabora
n ng
pamahalaa
n ang mga
mayayama
n, kaysa
mahihirap,
bagkus,
lalo pa
nilang
tinatapaka
n ang mga
mahihirap.

SiFerdinandBlumetrittayisangduktorat

propesornaFilipinologistnasaunaay
kasulatanlangniRizal.Malakiangpaghanga
niBlumentrittkayRizalnatinuringangkabila
bilangisanganak.IsasiBlumentrittsa
tagapagtanggolngmgaPilipinongmanunulat.
Isarinsiyasamgabumanggasamga
kalabanniRizal.Angpagtatanggolnitosa
PilipinasatsamgaPilipinoaykaibaathindi
pangkaraniwansamgabanyagangnihindi
nakatuntongsaPilipinas.Dahildito,siyaang
ilansamgaunangpinadalhanniRizalng
kanyangnobelangNoliMeTangere.Nagkita
rinsawakasangdalawangnagsusulatan
nangpumuntasinaViolakasamasiRizalsa
Germany.SiDr.Blumetrittdinangnaging
susiupangmakilalaniRizalangibapang
malalakingtaosaAlemanya.

Si Ferdinand Blumentritt din

ang pinadalhan niya ng kanyang mga specie
nang nakakulong sa Dapitan upang masuri
ang mga ito. Moreover, tinawag ni Rizal si

c/o joy

Blumetritt

43

Anu-anong
lugar/bansa
ang dinaanan
ni Rizal sa una
niyang
paglabas ng
bansa
patungong
Europa?

c/o joy

44

Magbigay ng
limang
bayaning
Filipino na
naging
kakontempora
nyo ni Rizal

1.
2.
3.
4.
5.
6.
7.

45

Ipaliwanang
ang konsepto
ng pagpili kay
Rizal bilang
pambansang
bayani.

1. Na-formalize ang pagiging

pambansang bayani ni Jose Rizal
noong 1901 Philippine Commision
sa pangunguna ng mga Amerikano.
Kaya naman maraming nagsasabi
na American-sponsored hero si
Rizal, at ginawa lang siyang
pambansang bayani dahil hindi siya
bayolente.
2. Ang commission ay pinamunuan ni
Taft at binuo naman ng mga
Amerikano at ilang elite na Pilipino.
Anim na kalalakihan ang
pinagpilian; ito ay sina Rizal,
Bonifacio, Aguinaldo, Mabini, M.H.
Del Pilar, at Antonio Luna. Gumawa
sila ng mga pamantayan,
unang-una rito ay kinakailangang
hindi na nabubuhay sa kasalukuyan
nilang panahon. Dahil sa
pamantayang ito, hindi na kaagad
kasali si Mabini at Aguinaldo. Ang
iba pang mga pamantayan ay ang

Andres Bonifacio
M.H. Del Pilar
Juan Luna
Graciano Lopez-Jaena
Antonio Luna

c/o joy

Notes.

mga sumusunod:
3. Filipino Citizen
4. Matayog na pagmamahal sa bayan
5. Madamdaming pagkamatay.
46

47

Ano ang RA
1425?

Ano ang kanser

ng lipunang
tinutukoy ni
Rizal sa
kaniyang
nobela?

c/o joy
*Hunyo 12,1956 pinahalagahan at kinilala
bilangBatasRizal.
*Ipinanukala at ipinasumikapan ni Sen. Jose
P.LaurelSr.
*ipinatupad ng Lupon ng Pambansang
EdukasyonnoongAgosto16,1956
*ang bawat paaralan pambayan man o
pribado ay naatasang isamasa kurikulumang
mga nauukol sa buhay ni Rizal, mga ginawa
atmgaisinulat.(NoliMeTangereatElFili)
*naglalayon na buhayin at sariwain mula sa
kaisipan ni mga batang Pilipino ang mga
gawa at panitik ng mga bayaning Pilipino na
nagpakadakilaparasainangbayan.
*Pinagtibay
alinsunod
sa diwa at
nasyonalismong Pilipina na nakasaad sa
kautusang Pangkagawaran ng Edukasyon
Blg.12,serye1969.

1. Pista
a. Kaarawan ng santo
b. Araw ng pagdating dito sa
Pilipinas
c. As front sa revolution
2. Bisyo
a. Sabong (Pedro)
b. Opyo: pampakalma, kaya
lang inaabuso (Kap. Tiago)
c. Alak: pampaiit ng katawan
sa mga malalamig na lugar.
d. Babae: prositusyon:
kasama sa giyera at
negosyo, para di "mabaliw"
ang ma sundalot'
mangangalakal.
3. Colonial Mentality (Donyas V. and
C.; Kap. Tiago on imported goods)

Notes.

a. Material
b. Brain drain (pag-aaral sa
ibang bansa; migration)
4. Immorality
a. Corruption
b. Nature natin: may secrets
tayo na di sinasabi kahit
kanino. Mahilig tayong
magtago.

48

Magpakilala.

49

Pinakamakabul
uhan kong
ginawa
ngayong
semestre.

50

Ipakilala si Jose
Rizal o si
Andres
Bonifacio sa
loob ng
dalawang
minuto.

BONIFACIO
*Mga Magulang: Santiago Bonifacio at
CatalinadeCastro
*isinilang noongNobyembre30,1863 saisang
nipahutsaTutuban,Tondo
*Mayroong 5 kapatid: Ciriaco, Procopio,
Esperidiona,TroadioandMaxima
*Natutong magsulat at magbasa ng Tagalog
at Ingles mula sa isang caton o primer na
ibinigayngkanyangtita.
*Nagaral sa isang paaralan sa Meisic
(Chinatown) sa ilalim ng guro na si Guillermo
Osmenya.
*Namataysatuberculosisang2magulang
*Nagtrabaho bilang bodeguero sa Sta. Mesa,
naging clerk, at naging agent ng English firm
naJ.M.Fleming&CompanysaBinondo.
*Dahil sa pagiging kolonya ng Pilipinas ng
Espanya mula 16th C., walang pantay na
karapatan ang mga Pilipino, dahil dito,
nangarap si Bonifacio namapabutiang buhay
ngPinoy.
*July 7, 1892 nang itatag ni Bonifacio ang
Katipunan kung saan ang kanyang
pseudonameayMaypagasa.