Professional Documents
Culture Documents
Milczenie Kwiatu - Zenkei Shibayama
Milczenie Kwiatu - Zenkei Shibayama
ESEJE ZEN
Opat
Zenkei Shibayama
MILCZENIE KWIATU
ESEJE ZEN
Przekad
WYn"A"\'\-'NICTWO
KRAKW
1998
Redaktor serii
CEZARY WONIAK
Opracowanie graficzne
TADEUSZ GCSTAW WIKTOR
Opracowanie komputerowe
JAROSAW PAWOWSKI
Na okadce
GESSHU 0618-1696)
Ksiyc
W YD A W N I C T W O " A"
ul. Rakowicka 21/3, 31-510 Krakw
E-ma il: apub@bcLkrakow.pl
www.awyd.com.pl
Druk i oprawa
"
ZAKAD GRAFICZNY "COLONEL S.c.
ISBN 83-905347-1-1
MILCZENIE KWIATU
SPIS TRECI
WSTP
10
WPROWADZENIE
13
WACIWOCI ZEN
24
TRENING W ZEN
35
OSOBOWO W ZEN
44
ZAZEN WASAN
44
WPROWADZENIE
45
PIE ZAZEN MIS TRZA HUKUINA
47
TO HISTORYCZNE
III
Struktura pieni - 5 5
57
PIE ZAZEN
111
Wprowadzenie - 57
111
O)
Konkluzja - 80
90
111
OBRAZKI
@
@
1.Przebudzenie wiary - 99
III
6.Bawic si - 119
123
MILCZENIE KWIATU
150
PRZYPISY
WSTP
WSTP
MILCZENIE KWIATU
WSTP
10
MILCZENIE KWIATU
WPROWADZENIE
WPROWADZENIE
11
nam tutaj czym jest zen i jak si wyraa. Ksika moe suy jako dobre
wprowadzenie do studiw zen dla ludzi Zachodu.
Jedna z przytaczanych tu historii, z ycia Nansena (Nan-ch'uan p'u
yuan, 748 - 834), charakteryzuje postaw mistrza wobec ycia i nawet dzi
siaj moe by dla nas dobrym przykadem, jak y yciem zen. Bardzo
lubi t histori i chciabym, eby nasi czytelnicy, podajc drog stu
diw zen, szczeglnie utrzymywali j w umyle.
Kiedy Nansen pracowa w polu, koszc traw ze swoimi mnichami,
pewien wdrowny mnich zapyta go, gdzie jest droga do klasztoru Nanse
na. Podrny nie wiedzia oczywicie, e czowiek, ktrego pyta o drog
jest samym mistrzem Nansenem. Mistrz nonszalancko wycign przed sie
bie sierp, ktrym pracowa, i powiedzia - "Zapaciem za to 30 monet!" tak, jakby w ogle nie sysza pytania. Mistrz oczywicie wiedzia, e podr
ny oczekuje odpowiedzi na pytanie, ale bardziej pragn uwiadomi mu,
e zen to nie sprawa zbierania abstrakcyjnej wiedzy lub doskonalenia si
w przebiegych rozmowach filozoficznych. Zen to ycie konkretnym y
ciem wanie w tym momencie. Dlatego w odpowiedzi pojawia si rzeczy
wisty sierp w rce, a nie droga do filozoficznego zrozumienia w kla
sztorze.
Moemy przypuszcza, e podrujcy mnich nie by nowicjuszem, lecz
kim posiadajcym pewne dowiadczenie. Dlatego te, ciekaw odpowie
dzi Nansena rzek: "Nie interesuje mnie cena twojego narzdzia. Interesuje
mnie droga wiodca do Nansena". Mistrz ponownie w sposb widoczny
zignorowa pytanie, przynajmniej w jego dosownym znaczeniu, i powie
dzia: "Tnie bardzo dobrze!"
Jedn z najbardziej znaczcych cech charakterystycznych zen jest to, e
jest on daleki od mistycyzmu, zagadkowoci czy dyskursywnoci, jest ca
kowicie praktyczny, trzewy i mocno stojcy na twardym gruncie. Inn
cech charakterystyczn zen jest to, e ludzie nie tworz tu sztucznych
hierarchii i kiedy pracuj, w pracy uczestnicz wszyscy, bez wzgldu na
wiek, bez wzgldu na to, czy jest to starszy mistrz czy nowicjusz. Mistrz
Hyakujo (Pai-chang Huai-hai, 720
12
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
WACIWOCI ZEN
14
MILCZENIE KWIATU
------
WACIWOCI
ZEN
15
zen:
Pewien mnich zapyta Mistrza Seppo: - Jakie jest pierwsze sowo? Mistrz milcza. Mnich poszed do innego mistrza zen, Gosho, i opowiedzia
mu t histori. Gosho odpowiedzia mnichowi: - Jeste ju czowiekiem
drugiego sowa.
Z powodu jego transcendentalnej i fundamentalnej natury mona przy
j zen w jakiejkolwiek dziedzinie ludzkiej aktywnoci, gdy wykracza on
poza sekciarskie rnice filozofii i religii. W Japonii jest ceniony bez szcze
glnych konotacji religijnych. Od dawnych czasw intelektualici japo
scy interesuj si zen raczej jako wysoce wyrafinowan wartoci kulturo
w, a nie jako tradycyjn wiar religijn.
Dziki swej transcendentalnej i fundamentalnej naturze, zen nie jest
ograniczony przez jakiekolwiek ustalone idee czy zwyczaje, ale wyraa si
swobodnie, czynic twrczy uytek ze sw i idei. W przyszoci moe sta
si to znaczcym drogowskazem dla rozwoju kultury na Wschodzie i na
Zachodzie. Rozumiem przy tym, e mwienie o wzajemnym zrozumieniu
czy te jednoci kultury Wschodu i Zachodu ma niejako dwa znaczenia.
Pierwsze z nich odnosi si do poziomu wymiany, na ktrym Wschd i Za
chd przyjmuj wszystko to, co w innej kulturze jest dobre, aby uzupeni
swe braki i ulepszy wasn kultur. Drugie znaczenie dotyczy bardziej
zasadniczego, gbszego zrozumienia, gdzie Wschd i Zachd pozostajc
MILCZENIE KWIATU
16
CZTERY MAKSYMY
Istniej cztery maksymy, tradycyjnie przyjmowane jako wyjanienie wa
ciwoci i ideaw zen. Byy to pierwotnie proste chiskie zwroty:
WACIWOCI
ZEN
17
- S w niej wymienione cztery rodzaje wiatw Dharmy - odpar dumnie uczony mnich i kontynuowa sw elokwentn mow na temat filozo
fii Sutry Kegon. Enkan sucha w milczeniu. Gdy uczony mnich skoczy
mwi, Enkan podnis wachlarz, ktry akurat trzyma w rce i zapyta:
- Do ktrego wiata Dharmy naley to?
W odpowiedzi uczony mnich nie mg wypowiedzie ani sowa. Enkan
zakoczy wic:
18
MILCZENIE KWIATU
- Twoja wiedza jest bezuyteczna, prawda? Jest jak lampka pod wie
ccym socem. Wydaje si pozbawiona wiata.
Kolejny przykad znajdujemy w Hekigan-roku (Zapiski Bkitnej
Skay):
By kiedy w Chinach cesarz zwany Bu-tei, gorliwy wyznawca buddy
zmu. Zaprosi on do swojego paacu synnego mistrza zen, Fundaishi, i po
prosi go o wygoszenie wykadu na temat Sutry Diamentowej Pradni.
Cesarz i cae szlachetne zgromadzenie siedzieli w wielkiej sali, oczekujc
na pouczajcy wykad Fundaishiego. Fundaishi spokojnie podszed do
pulpitu. Kijem, ktry trzyma w rce, uderzy w st przed sob, a nastp
nie bez sowa zszed z mwnicy. Cesarz i audytorium byli skonsternowani,
ale znalaz si wrd nich filozof nazwiskiem Shiko, ktry owiadczy:
"Wasza Wysoko, wykad na temat Sutry Diamentowej Pradni jest sko
czony!"
Jeeli mgbym pody za dobrym przykadem starych mistrzw i ra
czej uderzy w st, ni pisa esej na temat waciwoci zen, byaby to
naprawd idealna demonstracja zen. W kadym razie, mistrzowie zen za
wsze prbuj pomc nam uwiadomi sobie, e jakkolwiek wielka moe
by konceptualna wiedza i zrozumienie, w obliczu rzeczywistego dowiad
czenia pojcia s jak patki niegu spadajce na poncy ogie.
Nie opieranie si na literaturze
WACIWOCI
ZEN
19
20
MILCZENIE KWIATU
WACIWOCI
ZEN
21
22
MILCZENIE KWIATU
WACIWOCI ZEN
23
MILCZENIE KWIATU
TRENING
ZEN
TRENING W ZEN
25
26
MILCZENIE KWIATU
TRENING W ZEN
27
n Sutr Diamentow
W tym momencie nastawienie starej kobiety ulego zmianie.
- Wic to tak! - wykrzykna. - Zatem mam do ciebie pytanie. Jeeli
potrafisz na nie odpowiedzie, podam ci lunch. Jeli jednak nie uda ci si
udzieli zadawalajcej odpowiedzi, przykro mi, ale bdziesz musia odej
bez przekski.
Tokusan by dumnym i pewnym siebie uczonym. Odpar wic:
- W porzdku. Moesz mi zada dowolne pytanie.
Na to kobieta powiedziaa:
- W Diamentowej Sutrze napisane jest, e "przeszy umys jest nieosi
galny; obecny umys jest nieosigalny; przyszy umys jest nieosigalny".
Powiadasz, e chcesz rozjani swj umys. Ktry mianowicie umys za
mierzasz rozjani?
"Trzy Umysy Nieosigalne" to synny ustp w Diamentowej Sutrze,
w
28
MILCZENIE KWIATU
TRENING W ZEN
29
30
MILCZENIE KWIATU
TRENING W ZEN
31
w pozycji penego lotosu, potem mistrz zen daje mu koan; nowicjusz prak
tykuje zazen z koanem, a doprowadza to jego wiedz i intelekt do stanu
cakowitej desperacji, a w kocu do prawdziwego Wielkiego Wtpienia,
Duchowego Poszukiwania. Trening zen dy do odrzucenia caej wiado
moci rozrniajcej. W praktyce proces jej odrzucania nie jest atwy. Dla
tego jako rodek pomocniczy w studiach zen przeprowadza si sanzen.
Sanzen to indywidualna rozmowa z mistrzem zen. Trenujcy mnisi wcho
32
MILCZENIE KWIATU
dwa lub trzy razy. atwo sobie wyobrazi, jaka to trudno dla przecho
dzcego trening mnicha. Jeli nowicjusz jest zupenie nieprzygotowany do
odbycia sanzen, kilku starszych mnichw wyciga go z sali i gna do poko
ju mistrza. Mistrz za odrzuca go z pogard i wypdza. Nowicjusz musi
przez to przechodzi kadego dnia. Dziki naciskom z zewntrz i wasne
mu duchowemu deniu, jego wewntrzne poszukiwania intensyfikuj si.
Mnich wkada w trening zen cae serce i dusz. Doprowadza si do osta
tecznoci, gdzie nie skutkuje ju adna logika ani adne sowa. Ma otwarte
oczy, ale nie jest wiadomy patrzenia. Ma uszy, ale nie jest wiadomy
suchania. W rzeczywistoci znajduje si w stanie nie-umysu, nie-myli,
gdzie nie ma ju ani jaini, ani wiata.
Rinzai powiedzia: "Lata temu, kiedy nie byem przebudzony do Praw
dy, wszystko przepeniaa cakowita ciemno". Zanim osign satari, znaj
dowa si w otchani niewiadomoci. W takim stanie pojawianie si wszel
kich anormalnych, niezdrowych zjawisk psychicznych i rozmaitych zu
dze nie jest niczym niezwykym. Jednake mistrzowie od dawna prze
strzegaj nas, abymy nie przywizywali si do tych zjawisk, ale je odrzu
cili.
Nie mona przewidzie, jak dugo bdzie trwa mroczna noc niewia
domoci. Zaley to do kadego indywidualnego przypadku. Nagle, cako
wicie nieoczekiwanie, pojawia si moment przebudzenia. I gdy nadchodzi
ta bogosawiona chwila, otcha niewiadomoci rozpada si.
Dawno temu mistrz zen Reiun osign ten bogosawiony moment po
trzydziestu latach cikiej dyscypliny. Stao si to, gdy ujrza kwitncy kwiat
brzoskwini. Niewiadoma jai Reiuna oya ponownie jako Prawdziwa Jai.
Reiun narodzi si w tym wiecie na nowo. By brzoskwini, a wszech
wiat by peen jej zapachu - albo moe by teraz samym wszechwiatem.
TRENING W ZEN
33
34
MILCZENIE KWIATU
Powinienem na koniec doda jeszcze kilka sw. Jeli zen jest faktycz
nie najwysz drog do Prawdy, to oczywiste, e nie kady jest w stanie
przej przez trening potrzebny do osignicia wspaniaej chwili satori.
Trzeba przyzna, e rdzenny zen jest niezwykle trudn drog i satori moe
osign jedynie garstka ludzi - utalentowanych duchowo i na dodatek
yjcych w korzystnych okolicznociach.
Dla zwykych ludzi musi by otwarta inna droga zen, nawet jeli bdzie
to podejcie drugorzdne. W ten sposb mog oni poznawa nauki daw
nych mistrzw i czyni ich ywe postawy religijne przewodnimi zasadami
swojego ycia. Mog prbowa poda za przykadami ycia zen na tyle,
na ile jest to moliwe w warunkach, w jakich yj. Mona to nazwa y
ciem zen opartym na wierze. Chciabym omwi troch wicej szczegw
takiego ycia zen dla zwykych ludzi, ale musz odoy to na inn okazj.
MILCZENIE KWIATU
OSOBOWO ZEN
36
MILCZENIE KWIATU
zen jest ju martwy i to, o czym mwimy, jest tylko pozbawionym ycia
cieniem.
Na przykad Szsty Patriarcha Eno (Hui-neng, 638 - 713) przekaza na
stpujcy, oparty na dowiadczeniu, pojciowy opis zen: "W naszej nauce
zasad jest nie-myl, podstaw nie-forma, a baz nie-zamieszkiwanie". Dla
Eno nie-myl, nie-forma i nie-zamieszkiwanie nie byy jedynie pojciem
czy rozumowaniem ani konceptualn prawd, ale konkretnym faktem.
Ekspresja sowna zwrcona ku dowiadczeniu dziaa tutaj jak ywa osobo
wo.
Na nieszczcie, nie udaje nam si widzie czysto poprzez fakt. Mi
strzowie zen doskonale uwiadamiali sobie t ludzk sabo i ze wszyst
kich si starali si otworzy nasze duchowe oko. Jednym z tych wysikw
byo podkrelanie koniecznoci zrealizowania osobowoci, ktra jest cha
rakterystyczna dla dowiadczenia zen, tak by uczniowie mogli osign
wasne, konkretne i trwae dowiadczenie. W pewnym sensie, mona in
terpretowa zen jako trudny proces powrotu myli i ekspresji do faktw
empirycznych, ktre s ich irdem, i z ktrych myli i ekspresja pochodz.
Pewnego razu mnich zapyta mistrza zen Joshu (778 - 897):
- Czym jest dhyana?
- Jest to nie-dhyana - zupenie nieoczekiwanie odpar Joshu. Mnich
pyta dalej:
- Jak dhyana moe by nie-dhyanq? - Joshu nie udzieli mnichowi
adnych teoretycznych wyjanie na jego "jak?", powiedzia tylko:
- To jest ywe! To jest ywe!
Ta dychotomia, sprzeczno dhyany i nie-dhyany, istnieje jedynie
w wiecie rozrniajcej logiki, poniewa "ywy" wykracza poza przeci
wiestwo dhyany i nie-dhyany. "ywy", bdc uosobieniem safari, nie
zna takich przeciwiestw.
Dobry mistrz zen zawsze pracuje w ten sposb. Popdza ucznia, eby
otworzy oczy i przejrza poprzez relatywistyczne opozycje oraz sprzecz
noci, schwyta okazj w samym sobie i wykona skok. Osobowoci zen
nie mona rozumie jako psychologiczne ego. Nie moe by to idea czy
wiedza bazujca na logice rozrniajcej. Gdy to wszystko wymaemy,
OSOBOWO ZEN
37
Mnich opowiedzia, jak Zuigan kadego dnia woa do siebie "och, mistrzu"
i jak samemu sobie odpowiada. Gensha sucha spokojnie tej historii, a na
stpnie zauway:
- Rozumiem, to do interesujce. Dlaczego nie pozostae duej z Zu
iganem? - Zapyta nastpnie.
- Zuigan zmar - odpowiedzia mnich.
38
MILCZENIE KWIATU
OSOBOWO ZEN
39
40
MILCZENIE KWIATU
Natura Buddy czy, jak mwi si w zen, Prawdziwy Umys, nie s ide
ani pojciem. Nie jest to co, co uwaa si za potencjalnie w nas istniej
ce, ani co, czego obecnoci w nas mona si domyla. Jest najkonkret
niejszym i najbardziej oczywistym faktem, ktry powinnimy uchwyci tu
i teraz, w naszym fizycznym ciele. Na tym polega wyjtkowo zen. Mi
strzowie podkrelaj znaczenie owego faktu i robi co w ich mocy, by
jako utwierdzi uczniw w osiganiu i trzymaniu si tego.
Chocia Prawdziwy Czowiek bez tytuu posiada okrelon i konkretn
osobowo, nie jest ograniczony fizycznym ciaem o wzrocie piciu czy
szeciu stp ani czasem szedziesiciu czy siedemdziesiciu lat ycia.
Doktor Suzuki, opisujc tak osobowo, twierdzi: "Jest indywidualistycz
na, jednak przekraczajca indywidualno. Jest transcendentalna, a jednak
wci indywidualna". Dlatego dr Suzuki musia uy wykraczajcego poza
logik wyraenia "samotosamo sprzecznoci". Jakkolwiek jasno mogli
bymy to wyrazi, jeli bdzie to stwierdzenie logiczne, przestanie by
faktem samym w sobie.
Kiedy Rinzai schodzi z mwnicy i da - "Mw! mw!" - moemy zau
way yw osobowo w wiadomym, klarownym dziaaniu. Rwnie gdy
odpycha mnicha, mwic - "Jake brudn rzecz jest ten Prawdziwy Czo
wiek bez tytuu!" - i wraca do swojego pokoju, moemy doceni wspania
y przykad osobowoci zen zaprezentowanej ywo i jasno.
Jakie sto lat przed mistrzem Rinzai y mistrz zwany Sekito Kisen (700
835), ktry
OSOBOWO
ZEN
41
mia odpowied mistrza w sposb dosowny, oko jego umysu nie byo
jeszcze otwarte i nie mg zobaczy ywej prawdy poza t pozornie kon
ceptualn odpowiedzi. Na drugie pytanie Dogo, "czy oprcz tego jest co
jeszcze", Sekito odpowiedzia - "Jake czyste i rozlege jest niebo! Nic nie
zakca pynicia biaej chmury!" Podczas gdy pierwsza odpowied - "nie
osigalne i niepoznawalne" - bya statyczna, kolejna odpowied Sekito
miaa charakter dynamiczny, aktywny. Czy jednak interpretacja taka jest
waciwa?
Istota buddyzmu ley w rzeczywistej, ywej osobowoci. Jeeli nie uda
nam si tego zrozumie, wszystkie wyjanienia bd jedynie logicznymi
tworami wiata dualizmu. Zarwno negujce wyraenie "nieosigalne i nie
poznawalne", jak i wolno pyncej po niebie biaej chmury s dwoma
aktywnymi aspektami w sposb naturalny wypywajcymi z absolutnej oso
bowoci zen. W rzeczywistoci nie s one ani statyczne, ani dynamiczne.
Dwa s jednym i jedno jest dwoma. Jeeli nie uda nam si przez to przej
rze, nie bdziemy umieli rozmawia z Sekito.
Mistrz zen Ungan Donsei (780 - 841) by bliskim przyjacielem Dogo,
tego samego, ktry wypytywa Sekito. Ungan ma nastpujce mondo na
temat osobowoci zen:
Pewnego razu Ungan przygotowywa herbat. Zdarzyo si, e nadszed Dogo i zapyta:
- Dla kogo robisz herbat?
- Jest pewien czowiek, ktry chce si napi - odpowiedzia Ungan.
- Dlaczego zatem nie sprawisz, eby ten czowiek sam sobie zrobi
herbaty? - kontynuowa Dogo. Ungan odrzek obojtnie:
- No c, tak si skada, e tutaj jestem.
Dogo by zadowolony z tej odpowiedzi i odszed. Logicznie rzecz uj
mujc, uwaga Ungana, e "jest (pewien) czowiek, ktry chce si napi,
moe by naturalnie rozumiana w odniesieniu do innego - ni mwicy to
Ungan - czowieka. W rzeczywistoci mamy tutaj tylko jednego Ungana.
Czowiek oznaczaby wic tutaj transcendentaln, absolutn osobowo osobowo zen - ktra jest Unganem albo w Unganie. Oczywicie Dogo
doskonale zdawa sobie z tego spraw. Cho wyranie doceni duchowo
42
MILCZENIE KWIATU
OSOBOWO ZEN
43
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
WPROWADZENIE
ZAZEN WASAN
45
ZAZEN WASAN
PIE ZAZEN MISTRZA HAKUINA3
Wszystkie istoty s pierwotnie Buddarni.
10
15
46
MILCZENIE KWIATU
20
25
30
35
40
ZAZEN WASAN
47
TO HISTORYCZNE
Mistrz Zen Hakuin
Hakuin, autor powyszej Pieni zazen, y w latach 1685 - 1768. Gdy
weimiemy pod uwag przecitn dugo ycia w Japonii w tamtych cza
sach, musimy przyzna, e 83 lata to byo rzeczywicie dugie ycie. Tak
si zoyo, e dwusetn rocznic mierci Hakuina obchodzono w 1867
roku. Hakuin urodzi si jako trzeci syn w rodzinie Nagasawa, we wsi
o nazwie Hara w prowincji Shizuoka, skd niedaleko do piknej gry Fuji
- symbolu Japonii. Jego ojciec by szefem placwki pocztowej w wiosce.
48
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
49
50
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
51
52
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
53
zazen
jest uywa
54
MILCZENIE KWIATU
nie: "CO jest istotne, jest w zazen. Spadkobiercy Buddy powinni odpo
wiednio praktykowa. To jest prawdziwe nauczanie waciwie przekaza
ne". Tutaj sowo zazen uywane jest w zupenie innym stylu. W takich
momentach zazen wykracza poza tradycyjne pojcie dhyany i wskazuje
na to, "co jest istotne" i na "prawdziwe nauczanie waciwie przekazane".
Odnosi si do samego dowiadczenia zen, w ktrym zawarte s wszystkie
jego nauki. Pojcie zazen wykracza poza pojcie sanskryckiego terminu
dhyana. Posiada gbi i zakres zupenie innego rodzaju.
ZAZEN WASAN
55
Struktura pie ni
Pie Zazen mona rozumie jako zarys zen. Najpierw omwi jej struk
tur. Nie mona stwierdzi, czy sam autor, Hakuin, piszc pie myla
56
MILCZENIE KWIATU
(1)
(30)
(44)
ZAZEN WASAN
57
------
PIE ZAZEN
Cz I
Wprowadzenie
(1)
rni
58
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
59
pozostawili wiele mondo na temat: "czym jest Budda?" Wszyscy oni podj
li t kwesti i interpretowali "Budd" jako kogo Owieconego. Promowali
studia zen w oparciu o t interpretacj.
Przeka wam niektre spord tych synnych mondo.
Pewien mnich zapyta mistrza zen Sai z Ungo: "Czym jest Budda?" W od
powiedzi mistrz zapyta: - "Kim jeste?" Karcca odpowiedi Ungo znaczya
tyle, co: "Ty, ktry wanie pytasz mnie czym jest Budda, sam jeste Bud
d, czy nie?" Ungo widzia Budd w obecnej jaini.
Pewien mnich o imieniu E-cho zapyta mistrza Hogena Buneki: - "Czym
jest Budda?" Mistrz odpar: - "Ty jeste E-cho". Odpowiedi ta oznacza:
"dlaczego poszukujesz Buddy w oderwaniu od E-cho, ktry teraz tutaj sie
dzi? Kiedy E-cho jest E-cho od pocztku do koca, w tym jest Budda".
Pewien mnich zapyta Shuzan Schonene: - "Czym jest Budda?" "Panna
moda jedzie na ole, a pan mody go prowadzi" - brzmiaa odpowiedi.
Obrazek pokazuje mod par. Panna moda jak najpikniej ubrana jedzie
na osioku. Uroczycie odziany pan mody, trzymajc w rku lejce, prowa
dzi osa, by zabra pann mod do domu. Panna moda w lubnym stroju
i pan mody prowadzcy osioka, czy oboje nie s Buddami? Jeli przeo
ymy ten obraz nowopolubionej pary na wspczesno - pan mody pro
wadzi samochd, panna moda siedzi obok. Czy oboje nie s Buddarni
tacy, jacy s? W oczach Shuzana kierowca i jego towarzyszka, obydwoje s
Buddami.
Oczywicie, w tekstach zen istnieje niemal niezliczona ilo odpowie
dzi na pytanie: "czym jest Budda?" Mona uzna, e wszystkie one nale
do tej samej kategorii. Rne odpowiedzi udzielane s z rnych punktw
widzenia. Jednak prawd jest, e wszystkie oparte s na pojciu Buddy
oznaczajcym czowieka. Rwnie w Pieni zazen Hakuina, Budda wyra
nie oznacza Owiecon osob. Nie odnosi si do istoty absolutnej, Wszech
mogcego istniejcego oddzielnie od nas, tak jak powszechnie rozumiany
bywa ten termin.
Jeli czytamy pierwsz cz w oparciu o to rozumienie, widzimy, e
oznacza ona, i my, istoty ludzkie, jestemy istotami Owieconymi. Jest to
twierdzenie raczej zaskakujce. Jednake przyswek "pierwotnie" jest
60
MILCZENIE KWIATU
61
ZAZEN WASAN
(2)
(3)
(4)
Jak wiadomo, woda moe by ciepa, lecz ld jest zimny. Woda nie
posiada ksztatu, a ld go posiada. Woda jest cieka i moe swobodnie
pyn gdziekolwiek zechce. Ld jest stay i nieruchomy. Woda pomaga
rosn rolinom i daje ycie rybom; ld niszczy roliny i zabija ryby. Natu
ra ich jest wic w zasadzie rna. A jednak skadniki lodu i wody s doka
dnie takie same. Jeli podgrzejemy ld, natychmiast zamieni si w wod.
Jest po prostu przejciow form wody; gdy woda traci temperatur, przyj
muje t przejciow posta. Jeli zrozumiemy, e ld jest wod, zrozumie
my take prawd, e my, istoty ludzkie, jestemy Buddarni.
62
MILCZENIE KWIATU
(5)
(6)
(7)
(8)
ZAZEN WASAN
63
woaj o wod.
Aby wyjani zwizek pomidzy zwykymi istotami a istotami Owieco
nymi, Hakuin opowiada nam inn histori:
To tak jak syn bogacza,
(9)
64
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
65
(11)
(12)
(13)
(14)
66
MILCZENIE KWIATU
Cz II
(15)
(16)
ZAZEN WASAN
67
(17)
(18)
(19)
(20)
Hakuin wyjania tutaj, jak bardzo zen rni si od innych nauk buddyj
skich. Sanskrycki termin Paramita oznacza "osignicie drugiego brzegu
Owiecenia". Innymi sowy, oznacza osignicie owiecenia. Oglnie bud
dyzm uczy, by szczerze praktykowa te sze cnt, to jest: 1) dana - da
wanie, 2) sila - przestrzeganie wskaza, 3) virya - duch czowieczestwa,
4) ksanti - pokora, 5) dhyana - medytacja, 6) prajna - prawdziwa m
dro. W tekcie wspomniane s tylko dwie, dawanie i przestrzeganie wska
za, reszta zostaa pominita.
Hakuin wymienia nastpnie rne metody treningu, takie jak Nembutsu
(recytacja imienia Buddy), skrucha itd., ale twierdzi, e - oglnie mwic
- wszystkie te praktyki religijne s ostatecznie zawarte w zen i wszystkie
do niego wracaj. Ilustruje wic podstawow i transcendentaln natur
zen.
Zasuga pynca z pojedynczego nawet siedzenia w zazen
Wymazuje niezliczone grzechy zebrane w przeszoci.
GdZie zatem s ze cieki nas zwodzce?
Czysta Kraina nie moe by daleko.
(21)
(22)
(23)
(24)
68
MILCZENIE KWIATU
(25)
(26)
(27)
(28)
(29)
(30)
(31)
(32)
ZAZEN WASAN
69
70
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
71
72
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
73
74
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
75
76
MILCZENIE KWIATU
77
ZAZEN WASAN
(33)
(34)
"Istnieje tylko Dharma Jednego Pojazdu; nie dualno, nie trjno". Zgo
dnie z tym Hakuin mwi, e istnieje tylko Dharma Jednego Pojazdu. Dhar
ma jednego pojazdu oznacza "Tylko Jedna Prawda". Innymi sowy, istnieje
tylko jeden "zen Mahajany", ktry nie naucza nas niczego innego, jak tyl
ko "powiadczania prawdy Natury Jaini". Jest to fundamentalna prawda,
ku ktrej powinno zwrci si w kocu cae nasze ycie, z ktrej powinno
tworzy si wszystko, cokolwiek w naszym yciu si dzieje.
78
MILCZENIE KWIATU
(3S)
"7
(37)
(38)
ZAZEN WASAN
79
(39)
(40)
mwi Hakuin.
80
MILCZENIE KWIATU
Cz III - Konkluzja
Czego brakuje ci w tej chwili?
(41)
(42)
(43)
(44)
ZAZEN WASAN
81
82
MILCZENIE KWIATU
83
ZAZEN WASAN
(43)
(44)
(38)
84
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
85
86
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
87
88
MILCZENIE KWIATU
ZAZEN WASAN
89
90
MILCZENIE KWIATU
91
MILCZENIE KWIATU
92
93
2) Umys-w
Nie trzeba chyba mwi, e Obrazki Pasterskie to ilustracje pokazuj
ce, jak stopniowo przyucza si i poskramia dzikiego wou. Najwaniejsze
pytania wypywajce z obrazkw brzmi: co to za w? jakie jest jego we
wntrzne znaczenie?
Odpowiadajc na te pytania - w to "z gruntu czysty i nieskazitelny
biay Umys-w". "Umys" tego "Umysu-wou" to nie jest zwyky umys.
Jest to umys nazywany Prawdziwym Umysem, Prawdziw Natur, ktry
jest ostateczn, fundamentaln Prawd wszechwiata. Od dawna nadawa
no temu rne miana - Natura Buddy, Prawda, Owiecona Istota, Prawdzi
wy Czowiek, Nie-Umys, Prawdziwa Twarz, Diwik Jednej Klaszczcej
Doni, Rzeczywisto, Prawdziwe Istnienie, Istota Absolutna, Istota Wiecz
na itd. Ma to jednak tak gbokie i doniose znaczenie, e nigdy nie znaj
dziemY'sowa, ktre mogoby waciwie wyrazi, czym jest naprawd. Dla
tego japoski mistrz Eisai mwi: "jest to wieczne nienazwane, jednak z ko
niecznoci nazw to Umysem". Tym, co reprezentuje Umys jest religijna
Prawda, Umys Buddy, bdcy nasz ostateczn podstaw, schronieniem,
gdzie w kocu odnajdujemy spokj. Umys-w jest wic "Prawdziwym
Woem". Dlatego, z pozycji Umysu-wou, jest to "z gruntu czystym i nie
skazitelnie biaym woem". To wieczny Umys-w, ktry nigdy nie moe
splami si czerni ani zabka w dziczy. To Prawdziwy W, identyfiko
wany z niebem i ziemi, bdcy jednym ze wszystkimi rzeczami na ziemi.
MILCZENIE KWIATU
94
4) Pasterz
Kiedy zaoyciel buddyzmu, Budda Siakjamuni ujrza gwiazd porann
lnic na niebie o wicie smego grudnia, jego duchowe oko owiecenia
otworzyo si i nasta kres jego wieloletniej ascetycznej dyscypliny. Sutra
podaje, e pierwsze sowa, jakie Budda w tamtej chwili wypowiedzia,
brzmiay: "Cudowne, cudowne, zaprawd cudowne! Kada istota na ziemi,
bez wyjtku, posiada mdro i cnoty Tathagaty. Tylko z powodu ignoran
cji i przywiza nie mona doj do urzeczywistnienia!" Jest to, jak ju
wczeniej wspomniaem, wana zasada charakteryzujca buddyzm, repre
zentujca buddyjski pogld na czowieka.
Pozwlcie, e zastpi sowa "mdro i cnoty Tathagaty" sowami "pier
wotnie czysty i nieskazitelnie biay Umys-w", jako e s one synonima-
95
5) Pta wiary
W odrnieniu od innych stworze czowiek jest zdolny do refleksji
i potrafi zrozumie, jaki jest brzydki i saby. Moe te wyobrazi sobie
osobowo idealn i tskni do osignicia tego ideau. Na tym polega
warto i godno czowieka. Zdolno do refleksji powoduje, e im g
biej spogldamy w ycie ludzkie, tym wiksz odczuwamy nostalgi za
tym, co prawdziwe, wieczne, co jest naszym rzeczywistym domem. Jest to
tsknota za prawdziwym domem, pierwotnym i ostatecznym.
To ukryte w nas uczucie nostalgii i tsknoty pod przewodnictwem do
brych nauczycieli rozwija si w "wiar". "W iara" oznacza denie do rado-
96
MILCZENIE KWIATU
6) Rzga usiowa
Rzga w rce pasterza oznacza wol, wysiek i odwag, niezbdne,
jeli chcemy cokolwiek osign. Sama wiedza i pragnienie nie wystarcz,
aby doj do celu. Potrzebujemy odwagi, eby sprosta trawajcym przez
pewien czas wysikom. Poddanie naszej osobowoci dyscyplinie wymaga
nawet wikszej odwagi. Czy mona zreszt spodziewa si dopicia celu ktrym jest dostanie si do irda ycia i osignicie radoci duchowego
spokoju - bez nieustraszonej woli i wysiku?
"Nie oszlifowany klejnot nigdy nie zabyszczy" - jest to prawda ponad
czasowa. Chocia prawd jest rwnie to, e wszyscy, bez wyjtku, mamy
wewntrz siebie prawdziw Natur Buddy (Umys-Wou), jednak jeeli nie
podejmiemy szczerych wysikw, eby przedrze si poprzez ciemno
naszej gboko zakorzenionej ignorancji i odsoni wiato biaego wou,
na zawsze pozostaniemy klejnotem zakopanym w ziemi.
97
7) Krqg
Fakt, e wszystkie obrazki pasterskie zostay narysowane w okrgu,
zdaje si nie mie adnego bezporedniego zwizku z ich treci. Posiada
to jednak pewne znaczenie, ktrego nie mona nie zauway. Okrg mo
na porwna do dokadnie wypolerowanego lustra.
Wypolerowane lustro, nawet wtedy, gdy nie ma niczego do odbicia,
nie jest po prostu pustk. Jest pene absolutnej mocy odbijania wszystkie
go. Nie ma na nim adnej plamy ani brudu. Dlatego od najdawniejszych
czasw lustro byo traktowane jako symbol "Prawdziwego Umysu, Praw
dziwej Natury", "Podstawowej Zasady Wszechwiata", "Wielkiej Mdroci
Owiecenia" czy "ycia Buddy".
Zen okrela urzeczywistnienie absolutnej duchowoci mianem "Owie
cenia", za stan bez tego urzeczywistnienia - "niewiedz". Rozrnienie
pomidzy Owieceniem a niewiedz odbywa si jednak jedynie na po
wierzchni naszej psychiki. Prawdziwy Umys, nasza Prawdziwa Wewntrz
na Natura czy te sama Duchowo, istnieje zawsze, bez wzgldu na stan
naszego umysu, bez wzgldu na to, czy jestemy owieconymi czy igno
rantami; wszyscy i wszystko, wczajc w to cay wszechwiat, jestemy
tym spowici. Innymi sowy, czy zdajemy sobie z tego spraw czy nie, po
prostu w tym yjemy. Owiecenie i niewiedza s z tego punktu widzenia
jedynie cieniami odbitymi w Naturze Buddy. Sama Natura Buddy (nasza
wasna duchowo) ani si nie powiksza, ani nie zmniejsza, nie jest oczy
szczona, ani nie zanieczyszcza si, pozostaje wiecznie wietlista. Tak wic
uywa si okrgu, eby ukaza t gbok i szlachetn zasad i proces
wiodcy od niewiedzy ku Owieceniu.
To wanie dlatego w Szeciu Obrazkach Pasterskich obrazek pity,
przedstawiajcy pusty okrg, jest podstaw duchowego osignicia. Wszy
stkie pozostae obrazki s "cieniami" niewiedzy lub Owiecenia pojawiaj
cymi si na Absolutnej Naturze Buddy, Absolutnej Duchowoci.
98
MILCZENIE KWIATU
8) Bibliografia
Sze Obrazkw Pasterskich Jitoku wystpuje jako Numer 21 w tomie
drugim Zoku Zokyo (suplement do Tripitaki). Dzieo to mona znale
rwnie w Zemmon Shoso Geju (Wersety mistrzw zen) zebranym przez
Goroho, Shaku Shiso. W wersjach tych pojawiaj si jednak wyczenie
Uwagi W prowadzajce i Wersety; obrazki, stanowice gwn cz ksi
ki, zostay pominite. Kompilatorzy prawdopodobnie dlatego pominli
obrazki, poniewa uwaali, i Uwagi W prowadzajce "dobrze wyjaniaj
tre obrazkw" albo po prostu uznali, e wczenie obrazkw nie jest
konieczne. (Dalsze informacje na temat Dziesiciu Obrazkw Pasterskich
moecie znale w mojej pracy napisanej po japosku
Dziesi Obraz
OBRAZEK PIERWSZY:
PRZEBUDZENIE WIARY
99
100
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
, Jedna myl wiary jest podstaw,
Przez wiele ywotw prowadzc ku drodze.
Rzeczywicie, ndznikiem jestem ja, ktry nie wiem nic o Owieceniu,
Jeden stos prochu na drugim usypuj, gdziekolwiek id.
Dzika trawa wzrasta w zieleni, gdy nadchodzi pora,
W szalonej obfitoci dzie po dniu rozkwitaj kwiaty.
Tskni za domem, nie wiem jak tam trafi,
zy pyn, a chusteczka mokra.
Uwagi wprowadzajce
Pierwszy raz instrukcji udziela dobry nauczyciel i wiara si budzi;
Raz obudzona myl wiary jest podstaw drogi na zawsze
Dlatego mona dostrzec bia plamk na gowie wou.
Znaczcemu japoskiemu mistrzowi zen o imieniu Nanin Roshi powi
cona jest nastpujca historia.
Pewnego razu dumny ze swojej scholastycznej wiedzy mody czowiek
przyszed odwiedzi mistrza Nanin Roshi w jego klasztorze. Gdy zosta
wprowadzony do pokoju mistrza i zaj miejsce, tak jak to byo w zwycza
ju, asystent mistrza poda mu herbat. Mistrz zwrci mnichowi uwag
mwic: - "Czemu nie nalejesz do filianki wicej?" Mnich zacz nalewa,
a gdy zamierza ju skoczy, mistrz nalega dalej: - "Wicej, wicej!" Fili
anka bya teraz pena po brzegi i mnich nie mg zmieci w niej wicej
herbaty. Jednak mistrz stanowczo da: - "wicej, wicej!" Mody go nie
mg ju wytrzyma i przemwi: - "Przeleje si, Mistrzu!" Mistrz spokojnie
mu odpowiedzia: - "Jeli kto chce si nauczy czego od innych, naj-
101
Ukazuje ona postaw waciw komu, kto chce prowadzi ycie religijne
i szczerze szuka Prawdy.
Pierwszym krokiem na drodze ku religijnoci jest "oprnienie samego
siebie". Jednak to "oprnienie siebie" nie oznacza, jak si to zwykle ro
zumie, pokory w myleniu czy te usunicia z samo oszukujcego si umy
su wszystkiego, tak by mg on przyj co innego. Ma to duo gbsze
i mocniejsze znaczenie. Trzeba stan twarz w twarz z wasn "brzydot
i bezradnoci", z samym ludzkim yciem, ze wszystkimi sprzecznociami
i caym cierpieniem, z tym, co nazywa si "nieuchronn karm". Trzeba
spojrze gboko w siebie, wyj poza krace siebie samego, pogry si
w rozpaczy jak kto, "kogo nie da si ju uratowa". "Oprnienie siebie"
pochodzi z tego najbardziej gorzkiego z dowiadcze, z otchani rozpaczy
i agonii, rzucenia si w d, ciaem i dusz, do stp Absolutu.
arliwo, z jak uwiadamiamy sobie wasn bezradno i rozpacz,
innymi sowy, gbokie zanurzenie si w wewntrzn ja i odrzucenie
siebie samego, jest kluczem do religii. "By zbawionym" to znaczy "by
owieconym" lub "osign spokj umysu" - nie ma wielkiego znaczenia,
jak to nazwiemy. Shinran Shonin, uwaany za jednego z najwikszych re
ligijnych geniuszy Japonii, ubolewa kiedy - "Nie jestem wart adnej uwagi
i na pewno przeznaczony jestem do pieka!" Moe to pomc wyjani, dla
czego ludzie nieszczliwi s bardziej podatni na religi ni ci, ktrym si
wiedzie.
Kiedy kto przechodzi przez takie dowiadczenie, przyjmuje i akceptu
je po raz pierwszy caym sercem i dusz sowa wielkich nauczycieli religij
nych. Wybucha bezwarunkowa wdziczno dla nich, stajc si moc du
chow
"Wiara" oznacza rwnie cakowite zaufanie, powierzenie si czemu.
"Powierzy si" oznacza "oprni samego siebie". Jak mona spodziewa
102
MILCZENIE KWIATU
DRUG I OBRAZEK:
PIERWSZE WEJCIE (WKROCZENIE)
103
104
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
o bracie Wole, pytam ci,
Uwagi wprowadzajce
Wiara, ju obudzona, doskonali si w kadej chwili.
Nagle dochodzi do wgldu, w umyle rodzi si rado.
Zaczyna si to od gry, dlatego gowa jest teraz cakiem biaa.
To, e na dnie naszego umysu obudzia si myl wiary, oznacza tsk
not za czym wikszym ni zwyka ludzka sia. W tym wanie istoty ludz
kie rni si od innych stworze i pokazuj, e s obdarzone zdolnocia
mi duchowymi. Kiedy ta "tsknota" zostaa obudzona, ludzka duchowo
nie spocznie, a nie osignie celu ostatecznego.
"Doskonalenie w kadej chwili" pobudzane jest przez wewntrzn du
chow moc. Jednak zwyky wysiek daje jedynie zwyky rezultat. Trudy,
przez jakie przechodzili dawni mistrzowie, nie byy w aden sposb zwy
kymi, konwencjonalnymi trudami.
Okoo dwustu lat temu, w wityni Daitsu-in, w Niihashi, w Japonii, y
pewien wysoko postawiony kapan, noszcy purpurow szat. Mia ju
ponad szedziesit lat i bardzo smuci si tym, e jego duchowe oko wci
pozostaje zamknite. Zdecydowa si praktykowa pod kierunkiem syn
nego mistrza zen, Hakuina.
lOS
Stary kapan, zajty trosk o swoj wielk wityni, nie mia zbyt wie
le wolnego czasu, ale jego gorliwo skonia go do odwiedzania Hakuina
codziennie, przez kilka lat. Cigle jednak nie mg niczego zobaczy. Pew
nego dnia przyszed do Hakuina zniechcony.
- Mimo twoich askawych poucze, wci nie mog niczego zobaczy.
Hakuin doda mu odwagi mwic:
- Nie zniechcaj si tak szybko. Podwj swoje wysiki i prbuj przez
nastpne trzy lata. Jeli po trzech latach wci nie bdziesz mg nigdzie
doj, moesz ci mi gow.
Przez trzy lata kapan praktykowa wytrwale, ale cigle nie mg zna
le adnego rozwizania. Pojawi si przed Hakuinem cakowicie wyczer
pany i powiedzia:
- Nic nie widz!
- Wci nie widzisz? Na nic si nie zda cicie mojej gowy. Sprbuj
jeszcze raz a dobrze, przez trzy miesice - mwic to ze zami w oczach,
Hakuin popchn i przewrci wanego kapana, ktry mia teraz blisko
siedemdziesit lat.
Kapan cigle nie mg niczego urzeczywistni pomimo gorczkowych
poszukiwa. W kocu przyszed do Hakuina, gorzko paczc.
- Dae mi swoje askawe pouczenia, ale nadal nie mog niczego osign z powodu mojej zej karmy.
Hakuin wykrzykn w odpowiedzi:
- Teraz nie mona ju nic zrobi! Nie masz po co duej y!
- Dziki ci za to, e askawie nauczae mnie przez te wszystkie lata.
Zapac mierci za ich zmarnowanie - odpowiedzia kapan.
egnajc si po raz ostatni, opuci mistrza z cikim sercem i ze zami
w oczach.
Stary kapan poszed grsk ciek na skraj przepaci, usiad na przy
dronym kamieniu i po raz ostatni spojrza na krajobraz, lamentujc nad
swoim losem. Widok by niesychanie pikny. Starzec, nie zdajc sobie
z tego sprawy, wszed w gbok medytacj, zapomnia o sobie i nadcho
dzcej ciemnoci.
106
MILCZENIE KWIATU
TRZECI OBRAZEK:
JESZCZE NIE CAKIEM PRAWDZIWY
107
108
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
Jak wiele pr roku mino, odkd zaczem karmi ci i pilnowa,
o mj Bracie Wole!
Jeste prawie gotw, by zosta tym jednym na otwartym polu,
doskonale biay.
Nie ncony ju duej soczyst, zielon traw
Zbliasz si do Himalajw (celu naszej podry).
Podczas gdy myli waciwe zebrane s w Jednym,
Te zwodnicze wci jeszcze plcz si w strumieniu.
Jedynie wtedy, gdy wszystkie te splamienia zostan oczyszczone,
Prawdziwy umys znajdzie si poza zasigiem szeciu vijnana
(rodzajw wiadomoci).
Uwagi wprowadzajq.ce
W gld zosta ju osignity i jest stopniowo doskonalony.
Mdro jest jasna i czysta, ale jeszcze nie jest cakiem prawdziwa.
Teraz poowa ciaa wou jest biaa.
109
110
MILCZENIE KWIATU
dym momencie
dyscypliny.
Nie jest to oczywicie zadanie atwe. Jednak w oparciu o nasz "wiar"
kontynuujemy dyscyplin dzie i noc.
We wczesnym okresie Meiji y wybitny mistrz miecza, Tesshu Yamao
ka, ktry zapocztkowa "Szko nie-miecza". Cakowicie opanowa on zen
i by! rwnie mistrzem kaligrafii.
Pracowa nad kaligrafi mwic, e zamierza w swoim yciu przepisa
OBRAZEK CZWARTY:
PRAWDZIWY UMYS
111
112
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
113
114
MILCZENIE KWIATU
OBRAZEK PITY:
OBYDWA ZAPOMNIANE
115
116
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
Nie ma ju czowieka, nie ma ju wou - z nikd adnych wieci.
Dawna cieka porzucona - adnych przyjaci, adnych dusz.
Wszystko okrywa mga, a skay wok pogrone w doskonaej ciszy.
Mchy porastaj wszystko, nikt nie chodzi po grskich drogach.
Umys jest pusty, nie pozostaa adna myl.
Wyobrania nie odciska ladw w Czasie.
Gdzie jest stary rybak z wdk?
Licie cieniem pokrywaj grski strumie.
Uwagi wprowadzajce
Zarwno czowiek, jak i Dharma s zapomniane, a chopiec i w pi.
Jest tylko wielka Pustka, wiecznie przekraczajca wszystkie formy.
Nazywa si to Wielkim Wyzwoleniem, yciem Buddy i Patriarchw.
117
118
MILCZENIE KWIATU
OBRAZEK SZSTY:
BAWIC SI
119
120
MILCZENIE KWIATU
Wiersz
Otwarta jest lepa uliczka i jawi si nowa perspektywa!
Z powrotem na szeciu ciekach istnienia.
Wszystko, co tutaj si dzieje, nie jest niczym innym ni
samym yciem Buddy.
Gdziekolwiek idzie, jest witany przez starych przyjaci.
Jest jak nieskazitelny klejnot w bocie.
Jest jak czyste zoto w rozpalonym piecu.
Bez popiechu kroczy ciek splamie.
Odpoczywajc, pracujc, zalenie od sytuacji.
Uwagi wprowadzajce
rdo ycia wyschnite, on ze mierci ku yciu powraca;
Przyjmujc dowolny ksztat zgodnie z warunkami, bawi si
wszdzie, gdziekolwiek si znajdzie.
Zmienia si jego osobowo, ale to, co robi, jest takie samo.
"rdo ycia wyschnite" oznacza, e wszystko zostao wymazane.
Nawet wite ciao i umys Owiecenia zostay zapomniane. Odnosi si to
do Pitego obrazka - Obydwa Zapomniane. "Ze mierci ku yciu powraca"
odnosi si, oczywicie, do Obrazka Szstego - Bawic si.
W Szstym Obrazku najwaniejsze jest "powrci do ycia", oznacza to
ponownie powrci do wiata, w ktrym poprzednio si yo. Teraz, gdy
dyscyplina zostaa ukoczona, a Stan Buddy osignity, czowiek nie po
zostaje w Czystej Krainie, lecz udaje si na skrzyowanie szeciu cieek
niewiedzy i rusza wprost w pomienie pieka, jak Bodhisatwa Ksitigarbha.
Mwi si jednak, e nawet straszliwy ogie piekielny, ktry wszystko
pochania, nie wyrzdzi adnej szkody wietlistym szatom Ksitigarbhy po
wiewajcym agodnie jak pod dotkniciem delikatnej bryzy. Dlaczego tak
si dzieje?
121
Poniewa "ja", ktre raz na zawsze odrzucio zarwno ciao, jak i umys,
zmartwychwstao z "Obydwu Zapomnianych" jako zupenie nowe "ja". Ma
teraz nowe ciao i nowe ycie. Inaczej mwic,
to
Mioci Buddy. Jest to ycie, ktre dziaa jak rce i stopy Buddy. Jest ir
dem stworzenia nioscym ycie i wiato, gdziekolwiek idzie. Jest teraz ob
darzone yciem wiecznym, nigdy nie sponie i nie ulegnie zniszczeniu. Mo
na przebywa w wirach cierpienia i radoci wiata i przyjmowa je wszyst
kie jako wdziczne przejawy ycia Buddy. Nie zakcaj one ufnego umysu.
Raz jeszcze przypomina mi si historia gobka pochodzca z jednej
z sutf. Powtrz j tutaj.
Pewnego razu wty gob zauway grski poar pochaniajcy cae
mile kwadratowe lasu. Pragn jako ugasi straszliwe pomienie, ale c
mg zrobi may, delikatny ptak? Gob dobrze wiedzia, e nie moe nic
poradzi, lecz nie dawao mu to spokoju. Wypeniony wspczuciem za
cz lata pomidzy gorejc gr a odlegym jeziorem i za kadym razem
przynosi na zmoczonych skrzydekach po kilka kropel wody. Wkrtce
wszystkie siy ptaka wyczerpay si i pad martwy, nie osignwszy adne
go rezultatu.
Ta wzruszajca historia pokazuje nam obraz Wielkiego Wspczucia,
ktre powica swoje siy na wypenienie Czterech Wielkich lubowa
Buddyjskich6
Jeli nazwalibymy postpek gobia gupim, nic nie byoby bardziej
gupie i bezuyteczne. S wici, ktrzy mogliby powiadczy, e tylko
takie wite, nie szukajce zasug ycie jest naprawd godne przeywania;
to wanie oni, pomimo wszelkich trudnoci, nios harmoni ludzkiemu
wiatu i kieruj go w stron pokoju i szczcia, powoli, krok po kroku. To
prawda, e szczere wysiki podejmowane przez jednostki i narody, aby
ustanowi pokj i szczcie na ziemi, przez tysice lat byy daremne i nie
przynosiy rezultatw. I wci s daremne. Ale jest to nasza jedyna droga
i powinnimy kroczy ni nawet za cen ycia.
Jednostka zawsze zwizana jest z caoci. Kiedy przeraa mnie mj
wasny wewntrzny poar, ten may gob o mikkim sercu dodaje mi odwa
gi. Jake gupi jestemy, powtarzajc wci od nowa stare bdy!
122
MILCZENIE KWIATU
"Zmienia si jego osobowo, ale to, co robi jest takie samo". To jest
ten wity, ktrego prawdziwym celem ycia jest podejmowa ponne wy
siki pord wirw egzystencji.
Dziao si to w Japonii tu po wojnie, kiedy warunki ycia byy bardzo
ze, a ludzie utracili cay spokj umysu. Biedna lepa staruszka imeniem
Nobu, mieszkajca w jakim kcie w spalonej i zdewastowanej dzielnicy,
przysza pomodli si do wityni.
- Zapaliam wiato przed moim domem, o czcigodny - powiedziaa
radonie do kapana.
- Naprawd? Dlaczego? - zapyta kapan.
- Stoi na zewntrz mojego pokoju. Mam may pokj w czynszwce
porodku alei. Chodnik jest w strasznym stanie, przechodzenie tamtdy
noc moe by niebezpieczne dla ludzi. Ju od dawna chciaam ustaw(
wiato dla przechodniw.
Kapan by pod wielkim wraeniem tej odpowiedzi. Dobre serce staru
szki i mnie wzruszyo niemal do ez, gdy usyszaem t histori. Zrozumia
em na nowo, czym s prawdziwa warto i prawdziwe znaczenie ludzkie
go ycia. Z caego serca doceniam gbokie znaczenie "Przyjmowania do
wolnego ksztatu zgodnie z warunkami" czy te "bycia niezaproszonym
przyjacielem".
MILCZENIE KWIATU
123
MILCZENIE KWIATU
WIERSZ WPROWADZAJCY
124
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
125
II
126
MILCZENIE KWIATU
III
Pewnego ranka maa dziewczynka usiada obok swojej babci przed ota
rzem buddyjskim i skadajc rczki w modlitwie, zapytaa ciekawie:
- Babciu, dlaczego uraw i w8 s tam w grze, na otarzu?
- Moja droga - odpowiedziaa babcia - uraw yje tysic lat, a w
MILCZENIE KWIATU
127
128
MILCZENIE KWIATU
IV
MILCZENIE KWIATU
129
130
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
131
Czy pracujc w pocie czoa nie znajdujemy si, tacy jacy jestemy,
w sercu "Absolutu"? Wygaszanie abstrakcyjnych kaza jest jak ciganie
"cienia".
Kiedy otworzymy oko umysu bezporednio na nasz prawdziw jai,
to kady nasz ruch, kade dziaanie jest drog zen. Kto wyjani Owiece
nie zen jako "powrt do zada zwykej yjcej istoty". To bardzo znaczca
uwaga.
Wyraenie "dostojestwo pracy" okrela osob, ktra akceptuje praw
d i yje prawd. Jeli bdziemy interpretowa to jedynie od strony moral
noci, zatraci si gboki religijny posmak tych sw.
VI
Joshu by synnym mistrzem zen, ktry pozostawi nam koan Mu \o. Kon
tynuowa on swj trening zen a do osiemdziesitego pitego roku ycia,
y za sto dwadziecia lat. By najznakomitsz postaci wiata zen w tam
tych czasach. Mwi si, e z jego ust promieniowao wiato. Ponisza
historia pochodzi z jego biografii.
Ktrego poranka Joshu spacerowa przed Sal Zen, brodzc w gbo
kim niegu. W pewnej chwili straci grunt pod nogami i wpad w nieg.
Krzykn gono: - Wycignijcie mnie! Wycignijcie!
Usysza to jeden z mnichw i przybieg, wzniecajc niene tumany,
ale zamiast pomc wydosta si mistrzowi, "rwnie rzuci si w nieg".
To znaczy, e mnich zwali si w nieg podobnie jak mistrz. Joshu, ktry
rwnie dobrze mg uderzy mnicha kijem, cakiem spokojnie wrci do
swojego pokoju.
Czy mnich pomg swojemu staremu nauczycielowi, czy te nie?
Dr D.T. Suzuki, w swojej pracy pt. Buddyzm zen i jego wpyw na kultu
r japosk, mwi:
132
MILCZENIE KWIATU
VII
"Zwyky czowiek powierza si sobie; mdrzec powierza si przedmio
towi". Jest to wyjtek z mowy pewnego starego mistrza zen.
Zasadniczo osignicie religijne posiada pewien rodzaj pasywnego spo
koju. Niektrzy ludzie krytykowali to jako co niegatywnego. Jednak to
nacechowane pasywnie wyraenie "powierzy si przedmiotowi" ukazuje
yw postaw, opart na mocnym przewiadczeniu, ktre na pewno nie
jest negatywne. Przeciwnie, "sam staj si przedmiotem" jest czyst, ak
tywn postaw.
Osobowo zen, jako kreatywna subiektywno, zawsze wyraa si
poprzez samadbi stawania si "samym przedmiotem"; ca swoj istot
przekazuje si ycie przedmiotowi.
Pewien mnich powiedzia do Joshu:
- Dawno temu syszaem, e znajduje si tu wielki kamienny most.
Jednak kiedy tu przyszedem, odkryem, e jest tu jedynie zwyka kadka.
MILCZENIE KWIATU
133
134
MILCZENIE KWIATU
VIII
- Caa skra odpada i jest tylko Jedna Prawda - brzmiaa synna odpowiedi Yakusana. Ja jednak, uywajc sw "Jedna Prawda", nie odwouj
si raczej do tego mondo. Wol nastpujce mondo Bokuju:
W Czasach dynastii Tang wysoki urzdnik pastwowy - gubernator dys
tryktu - przyby odwiedzi mistrza zen Bokuju. Bokuju wsta i wskazujc
na krzeso, na ktrym przed chwil siedzia, zapyta: - Jak to si nazywa?
- To si nazywa krzeso - odpowiedzia gubernator. Ledwie skoczy
mwi, mistrz rykn na niego:
- Ty nicponiu!
Innym razem przyszed do Bokuju wielce szanowny uczony mnich, ktry
wygasza wykady przed cesarzem i otrzyma purpurow szat. Bokuju
nie traci czasu. Wskazujc na gocia, zapyta: - Co to jest?
- Forma! - odpowiedzia uczony mnich.
- Jeste kamc i heretykiem - odpowiedzia jednak Bokuju i wypchn
uczonego z pokoju, zatrzaskujc drzwi. ("Forma" uywana jest w opozycji
do "umysu" i moe by przyjmowana jako "istnienie z form, ktra w kocu
zniknie").
MILCZENIE KWIATU
135
IX
136
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
137
x
W okresie dynastii Tang y synny mistrz zen, Tanka. Poniewa posia
138
MILCZENIE KWIATU
XI
A oto inna historia, pochodzca z czasw dynastii Sung w Chinach.
Shigo, mistrz zen, ktry y pniej na grze Monju w dystrykcie Jotoku,
wywodzi si z rodziny, ktra trudnia si rzenictwem. Rwnie Shigo
pocztkowo pracowa jako rzenik. Jednak albo przyszed na wiat obda
rzony szczeglnymi predyspozycjami, albo te codzienna duchowa udrka
nie dawaa mu spokoju. Pewnego dnia, gdy wanie zabija dzik wini,
dowiadczy nagle bycia jednym ze wszechwiatem, przekroczenia siebie
samego i wiata. Innymi sowy, jego duchowe oko otworzyo si na "Wy
miar Absolutny". Wtedy porzuci prac i uda si na gr Monju, gdzie
pozwolono mu studiowa pod kierunkiem mistrza Shindo. Cudowny jest
wiersz zanotowany jako wiersz jego Owiecenia:
Wczoraj - serce demona,
Dzisiejszego poranka - twarz Bodhisattwy.
MILCZENIE KWIATU
139
140
MILCZENIE KWIATU
XII
"Droga" to po japosku "michi", a "michi" znaczy "obfitujcy". Dlatego,
mwi, "Droga" jest zawsze obfita. Dawniej, gdy kto czerpa wod, ksi
yc by w jego doniach; dzisiaj, gdy kto zrywa kwiat, jego szat jest
zapach. Sosny, ziele i kwiaty s cikie od rosy. Zaprawd, "Droga" jest
obfita w kadym czasie i miejscu.
By pewien mnich nazywany Soshin, ktry odbywa trening pod kie
runkeim Dogo. By kochanym, szczerym, modym mnichem godnym swe
go imienia 15
MILCZENIE KWIATU
141
142
MILCZENIE KWIATU
XIII
MILCZENIE KWIATU
143
XIV
W tekcie zen, ktry trzymam w rku, zapisane jest nastpujce mondo:
Pewnego dnia wysoki urzdnik pastwowy przyszed odwiedzi mi
strza Tohei. Gdy tylko urzdnik zosta wprowadzony do pokoju mistrza
i zaj miejsce, Tohei powita go pytaniem:
- Jakiego koloru jest wiatr?
144
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
145
xv
Ummon by wielkim mistrzem zen yjcym pod koniec dynastii Tang
i na pocztku okresu Piciu Dynastii. Jest rwnie synny z licznych mon
146
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
147
Dzwoni dzwon,
Dzi w nocy znowu dzwoni dzwon Dwik dzwonu w staroytnym miecie!
Samotnie, w ciszy, chciabym posucha rozbrzmiewajcego dzwonu,
nie jako dwiku odmierzajcego czas, lecz jako brzmienia pobudzajcego
nasze wewntrzne ycie. I choby na t krtk chwil chciabym powrci
do mojej Prawdziwej Jani, nagi stan twarz w twarz z Absolutem, za
wierzy cae moje ciao i ducha wiecznemu yciu.
By moe dziki temu otworzy si przed nami cakowicie nowy wiat.
148
MILCZENIE KWIATU
MILCZENIE KWIATU
N OTA
149
TRANSKRYPCJI
150
MILCZENIE KWIATU
PRZYPISY
Ikoan
2mondo
"problem" zen.
-
dialog zen.
3W przekadzie polskim, podobnie jak
w tekcie angielskim, rymy Pieni nie zo
stay zachowane /przyp. tum/.
Inazwa kalpy.
GCztery Wielkie lubowania:
Jakkolwiek niezliczone s istoty,
ubuj je zbawi;
Jakkolwiek nieprzebrane s namitno
ci, lubuj pooy im kres;
Jakkolwiek niezmierzone s Dharmy,
lubuj je opanowa;
Jakkolwiek niezrwnana jest Prawda
Buddy, lubuj j osign.
7"niebo" to japoskie ku. Oryginalne
DOTYCHCZAS W SERII
BUDDYZM
UKAZAY
SI
W PRZYGOTOWANIU
WWW.AWYD.COM.PL