1904 ylnda yaymlanan Dua Saatleri Kitab

(Das Stundenbuch) Rainer Maria Rilke'yi Alman

airler arasnda yirminci yzyln ilk byk airi
katna ykselttii gibi Modernist iirin de ke
talarndan biri olmutur. lkinden sonuna,
adeta bir uzun iir gibi anahtar szcklerle, bir
tr i kopalada birbirine balanan bamsz
ama balksz iirlerden oluan bu bayapt imdi
btnl iinde okunabilecek Trke'de de ...

Rai.ner Maria Rilke

DUA SAATLER[ K[TAJB[

K AZI M T A K EN T K L A S K Y API TL A R DiZ S

Rainer Maria RiH:e

DUA SAATLERI
KXTABK
eviren:
Yksel zouz

om o
iSTANBUL

Yap KrediYaynlar - 2705

Kazm Takent
KlasikYapdar Dizisi - 67
Dua Saatleri Kitab/ Rainer Maria Rilke
zgn ad: Das Stundenbuch
eviren:Yksel zouz
Kitap editr: Bar Tut
Dzelti: Gven Turan
Kapak tasarm: Mehmet Ulusel
Bask: efk Matbaas San. ve Tic. Ltd. ti.
Turgut zal Cad. No: 137 kitelli/stanbul
eviriye temel alnan bask: Die Gedichte, Rainer Maria Rilke, lnsel Verlag, 1999
1. bask: stanbul, Mays 2008
2. bask: stanbul, ubat 2009
ISBN 978-975-08-1425-9
Yap Kredi Kltr SanatYaynclk Ticaret ve Sanayi A.. 2007
Sertifka No: 12334
Btn yayn haklar sakldr.
Kaynak gsterilerek tantm iin yaplacak ksa alntlar dnda
yayncnn yazl izni olmakszn hibir yolla oaltlamaz.
Yap Kredi Kltr Sanat Yaynclk Ticaret ve Sanayi A..
Yap Kredi Kltr Merkezi
stiklal Caddesi No. 161 Beyolu 34433 stanbul
Telefon: (O 212) 252 47 00 (pbx) Faks: (O 212) 293 07 23
http:l/www.yapikrediyayinlari.com
e-posta: ykykultur@ykykultur.com.tr
nternet sat adresi: http:// alisveris.yapikredi.com.tr
http:/l www.yapikredi.com

KKNDEKJJLEJR

nsz 1 ara Sayn 7

Giri 9

Rilke'nin Yaariundan Kesitler

15

DUA SAATLER KTABI

Birinci Kitap
Rahip Hayatna Dair 23

kinci Kitap
Hacla Dair 83

nc Kitap
Yoksulluk ve lme Dair

123

N Z
Kayp giderken o an, dokununca bana
parlak, madeni bir vurula:
Titrer duyularm. Duyumsarm: Muktedirim tm boyutlaryla gn yakalamaya.
Yksel zouz'un evirdii elimizdeki kitap Rilke'nin Stu
denbuch adl yaptnn bir btn olarak Trke'ye ilk evirisi. Geri

Trk okuru bu kitabn ierdii baz iirlerle A. Turan Oflazo

lunun 1976'da Seilmif iirler (Adam Yaynevi) ve 1994'te Ahmet
Cemal'in Rilke (Kavram Yaynlar) adl sekileriyle tanmt.
Ancak bu eviriterin Trk okurunda uyandrd merak ve ilgi
uzun bir sredir yeni iir evirileriyle yeterince beslenememitir.
Dua Saatleri Kitab adyla Trke'ye evrilen bu iir kitabn
Rilke yaamnda dnm noktas diye nitelenen Rusya seyahatin
den hemen sonra, 1898'de, yirmi yandayken yazmaya balar,
kitap 1905'te yaymlanr. Rilke Rusya'nn usuz bucaksz doasnn
ve sade insanlarnn kendisini deitirdiini, orada varln onu
zgrle kavuturan baka boyutlarn yakaladn syler.
Stundenbuch Almanca' da Ortaa' da olduka yaygn olan dua
kitaplarna verilen addr. nl ressamlarn resimleriyle sslenen
bu kitaplar giderek soylu kiilerin huzura kavumak iin sk sk
bavurduklar kitaplara dnr. Rilke'nin elimizdeki iir kitab
da bir tr dua kitabdr. Lirik Ben' in, bir rahibin, Tanr arayn,
dualarn, sorularn, elikilerini anlatr.
"Rahip Hayatna Dair", "Hacla Dair" ve "Yoksulluk ve
lme Dair" adlarn tayan blmden oluan bu kitab yazarn
kendisinin "tek bir iir", iirlerin her birini ise birer "ark" olarak
deerlendirdii bilinir.
Daha balangta kitabn tad ad, ieriinin Tanr ile ili
kili olduunu vurgular.

Ancak, Rilke'nin arad Tanr Hristiyanlarn tanrs deil

dir. Gerekletirilmesi gereken ortak bir etik anlay sunmad
gibi, yaamdan sonra bir hayat da vaat etmez. Rilke'nin Tanr's
Nietzsche ve romantizm geleneinin, Rilke'yle ada Kafka,
Freud, Musil, Gustav Mahler ve daha pek ok ismin de yaptlarna
yansttklar bir deiimin, Avrupa kltrndeki k olgusunun
dnda dnlemez.
Gen Rilke Tanr'nn bylesine uzakta, gerekliin tesinde,
eriilmez bir yerde oluundan yaknr; onu gereklikte, nesnelerde
ve kendi iinde, znede arar. Araytaki amacnn ise ona erimek
ya da onu tanmlamak deil, sadece onu ya da ona giden yollar
aramak olduunu syler. Dua Saatleri Kitab'nda bu ikin yaant
yanstlr.
Ancak, bu yaantnn ierdii younluun Rilke'nin daha
sonraki yllarda sonelerinde uygulad gibi klasik, kapal, biimsel
snrlar ieren bir anlayyla dile getirilmesi olanakszdr. Rilke
bu yaanty bir yandan imge, ritim ve melodiyle yorulmu bir
dil, te yandan allagelmi her tr biim snrlarn aan ak
biim araclyla somutlatrr. imgeler ve melodi ngrlen dize
biimini srekli zorlar ve aar, bu a ise kafye dzenini etkiler,
hatta kt'alarn yapsn ve uzunluunu her seferinde yeniden belir
ler. Allagelmi kalplar yklr. iirde srekli deien bir kafye
dzenine ve dize says srekli deien kt'alara rastlarz.
mge ve ses ykl bu aray iirini Trke'ye evirirken Yk
sel zouz'un yazarn ne syledii kadar nasl sylediine byk
zen gstermi olduu grlmekte. zouz Rilke'nin uzun soluk
lu dizelerinin oluturduu gerilimi, dilin duygu younluunu ve
tmsn Trke' de duyumsatr okura. Szn anlam boyutunu, gene
szle oluan grsellikten ve melodiden ayrmadan, oluturduklar
btnlkten dn vermeden aktarmay amalayan bir eviri anla
yyla yaklar iire.
Dua Saatleri Kitab, Rilke'yi ok geni evrelerde nl klan bu
ilk uzun iir, nesnelerin, varln zne ynelik bir aray iiriydi.
iiri iitsel nitelii nedeniyle ark diye niteleyen ozan, ilerdeki
yllarda " iir varln kendisidir" diyecektir.
ara Sayn

"Dieser grosse Lyriker hat nichts gemacht, als class

er das deutsche Gedicht zum erstmal volkommen
gemact hat... er war in gewissem Sinn der religiseste
Dichter seit Novalis, aber ich bin mir nicht sicher, ob
er berhaupt Religion hatte."
Robert Musil
"Bu byk air, Alman iiri'ni ilk kez mkemmel
yapmaktan baka bir ey yapmad... o bir anlamda
Novalis'ten bu yana en dindar airdi, ama onun bir
dini olduuna emin deilim."
Robert Musil

Robert Musil'in, bu nemli Avusturyal yazarn szleri ile

balamak istedim. nk onun Rilke iin syledii bu szler
Stundenbuch, Dua Saatleri Kitab iin de son derece yerinde bir
tanmlamadr. Rilke Alman iiri'ni doruklara tam bir airdir;
Almanca'nn snrlarn zorlam, ona yeni olanaklar sunmu, iir
dilini mzie dntrm bir airdir. Yine Avusturyal bir yazar
olan Stefan Zweig, Rilke'nin lmnden sonra yapt veda ko
numasnda yle der: "Bir mzikle geldi Rilke, mzii gidiinden
sonra da kalacak." Benim iin ise Rilke, iirlerini okuduum za
man, dildeki ustalna, ifade gcne hayran olduum, insan ru
hunun derinliklerine inme yeteneine ardm ve her seferinde,
"yi ki Almanca biliyorum" dediim airdir.

Rilke Alman dilini kullanmtr, hi phesiz Alman Ede

biyat'nn ve Kltr'nn deerleri ile beslenmitir (Alman Ro
mantizmi), ama bilindii gibi, bir Alman air deildir. 1875 ylnda
Prag' da doan Rilke, Prag o zamanlar Avusturya-Macaristan
mparatorluu'nun topraklar iinde olduu iin, bir Avusturyal
air saylabilir, ama o bunu da am, sanat ile gerek bir Avrupal
air niteliine kavumutur. Bunu hayat hikayesine baktmz
zaman da grebiliriz. nce Avrupa'nn en dousuna gitmi, iki
Rusya seyahati yapm, daha sonra en batsna Fransa'ya uzanm,
bir sre Paris'te Rodin'in yannda yaam, hatta Franszca iirler
yazm, durmadan Avrupa iinde yer deitirmi, srekli gidip
gelmelerle Almanya, talya ve svire' de yaam ve sonunda da
svire' de 1926 ylnda hayata gzlerini yummutur.
Rilke, ocukluunu ve ilk genlik yllarn, Dou Avrupa
Kltr' ne, Slav Kltr'ne ak, kozmopolit bir kent olan Prag' da
geirir. lk genlik iirleri hep bu kente adanmtr. Bu ilk iirler
fazlaca nemsenmezler, nk yeni bir soluk, yeni bir bak as
getirmezler. Dua Saatleri Kitab ite bu yenilii getiren, Rilke'yi
birdenbire byk air konumuna ykselten kitaptr; 1905 ylnn
Noel'inde yaymlanmas ile birlikte, bir olay kitap olmu, Rilke'yi
ise elit tabakann gzbebei durumuna getirmitir.
Bu elit snfn, ayn zamanda da soylu ve zengin snfn, ilgisini
stne eken Rilke, bu insanlarla olan ilikilerini yine kendi iste
dii gibi dzenlemeyi bilmitir nk be parasz da olsa kendisini
hep onlardan biri gibi grm ve yle de davranmtr. O nlarn
kendisine sunduu olanaklardan faydalanm ama kendisi iin,
bir anlamda sanat iin, gerekli olan yalnzln korumasn hep
bilmi, kendisine sunulan villa ve atolarda, kn kullanlmayan
bu bo evlerde, yalnz yaayabilme olanan kullanmtr. Rilke
kendi ailesinin, kk burjuva olarak tanmlanabilecek kltrn
ve olanaklarn da yine kendi i dnyasnn gc ile amtr. Hi
phesiz bu konuda ona, ailesinin kklerinin ok eski soylu bir ai
leye dayand sylencesine olan sarslmaz inanc da yardmc olur.
Ayn ekilde, gerek ailesinden, gerekse kk yata gnderildii
askeri okuldan alm olduu koyu Katolik eitimi de henz gen
lik yllarndan balamak zere sorgulayacak ve aacaktr. Snrlar

ama konusunda bir uzman olan Rilke iin, sosyal hayatn getir
dii snrlamalar ve kurallar aslnda pek bir nem tamaz. Rilke
evlenmi ama normal bir birliktelik yaamam, hibir zaman bir
aile babas kimliine sahip olmamtr. Her trl sahiplenme duy
gusundan uzak durmu, hibir zaman bir lkeye, bir kiiye, bir eve,
bir eyaya balanmam kendisine ait deil bir evi, bir masas, bir
sandalyesi bile olmamtr. zgrl en son noktada yaam bir
insandr. Bal kald, sadk kald ve her eyin stnde tuttuu
tek deer "sanat"tr.
Dua Saatleri Kitab airin o zamanlar ak olduu Lou And
reas-Salome ile birlikte gerekletirdii ilk Rusya seyahatinden
(1899) hemen sonra yazlmtr. Rilke Rusya'nn sonsuz steplerin
den olduu kadar, naif, sevecen, yoksul ve inanl halkndan da
etkilenmitir. Rilke'nin, bir yandan iinde Salome'ye kar duyduu
ak ve bunun yaratt coku, te yandan evresinde grdklerin
den kaynaklanan bylenme derecesindeki etkilenme, onun kendi
iindeki bir snr, ilk iirlerinin gelip dayand snr, amasna
yol am, iindeki cokuyu dile aktarabilmesine ve bylece kendi
dilini, "Rilke dilini" yaratmasna olanak tanmtr. Bu etkitenme
nin en gzel yansmasn ise iirlerin yazl biiminde grebiliriz:
Bal olmayan, birinin bittii yerde dierinin balad, tamamen
serbest biimde yazlm, kafiyesi ve mthi bir i mzii olan bu
iirler okuyucuda bozkrlardaki rzgarlar ve dalgalanmalar ve
onun verdii sonsuzluk duygusunu yaatr.
19. yzyl sonu yalnzca Avusturya-Macaristan mparator
luu'nun knn deil, ayn zamanda byk bir deiim ve
dnmn yaand dnemdir. Teknik alanda birbiri ardna
gelen iledernelerin bir sonucu olan Endstri Devrimi'nin balatt
byk bir deiim ve dnmdr bu. Rnesans'tan balamak ze
re, srasyla Barok, Aydnlanma, Klasik ve Romantik dnemlerle
doruk noktasna erimi bir Avrupa Kltr ve Edebiyat'nn elde
ettii deerlerin teker teker yitirildii bir dnemdir. Y itirilen ya da
kaybolan nedir? Hmanist dncelerden, ahlaki deerlerden de
nce 'transendent' (akn) dnyann yok oiuudur bu. Ve bunu Ni
etzsche o nl szyle ("Gott ist Tod", "Tanr ld") en ksa ve en
ak biimiyle belirtmitir. Bylece insann bu dnyadaki yerini ve

12

anlamn sorgulayan, baka bir deyile, insann varoluunu sorgu

layan bir sre de balam olur. te Dua Saatleri Kitab da tam da
bu noktada ortaya kar ve bu sorgulamaya katlr. Kitap boyunca
nsan-Tanr, Hayat-lm ilikisi irdelenir. iirlerin tmnde 'sen'
diye hitap edilen kii Tanr' dr, Rilke O'na sorular yneltir, cevap
vermesi iin yalvarr, bunald zaman da kstaha hesap sorar.
Aslnda insan varoluunun sorgulanmas bu kitapla bitmez ancak
balar ve tm sanat hayat boyunca da devam eder.
Bir yzyln sona erdii, baka bir yzyln balad, bir d
nemin deerlerinin yok olmaya yz tuttuu ve baka bir dnemin
deerlerinin yeermeye balad bu dneme Alman Edebiyat Tari
hi'nde "Jahrhundertswende" (yzyldnm) ad verilir. Bu dnem
eski, yeni, birbirinden ok farkl, hatta kart deerlerin yan yana ve
i ie olduu, birbiriyle arpt, edebiyat tarihinin hi phesiz
en ilgin dnemidir. Bir yanda 19. yzyla has realist ve naruralist
akmlar, te yanda gemie duyulan zlem ve onun yeerttii 'Tart
pour l'art" (sanat sanat iindir) gr ve giderek modern dnyann
geliini gsteren yeni oluumlar.
Endstri Devrimi ve onun bir yansmas olarak sanat ve ede
biyat alannda ortaya kan Naruralist akm, ii snfnn ortaya
k ile birlikte, bireyi bir nesne durumuna indirgerken, sanat da
yce bir ama olmaktan karm, yalnzca sosyal konular dzen
leyen bir ara durumuna sokmutur. Bu duruma ok gemeden yeni
bir akm la Neoromantizm akm ile kar klr. Neoromantizm
gemie, Klasik ve zellikle de Romantik dneme, onun deerleri
ne duyulan bir zlernin ve gelecee ynelik bir arayn sonucudur:
Bireye ve sanata kaybettii deerleri, yce ve tanrsal deerleri ye
niden kazandrmak amacn gder. " Sanat sanat iindir" gr de
pek tabii ki bu akm iinde yer alr. Franszlar bu akma Sembolizm
adn verirler ve son derece nemli, Verlaine, Baudlaire, Mallarme
ve Rimbaud gibi 20. yzyln sanatn da etkiliyecek airleri bu
akm iinde yer alr. Fransa'ya komu Almanya' da Stefan Geor
ge, Fransa' dan gelen bu gl rzgarn, bu yeni akmn etkisinde
kalrken, Avusturya' da Hugo von Hofmannsthal ve Rainer Maria
Rilke, her ne kadar "L'art pour l'art" dncesine bal olsalar da,
Alman Romantizmi'ne daha yakn den Neoromantizm akm

iinde yer alr ve daha zel bir yol izlerler. te yandan yalnzca
gzle grlen gerekleri, d gerekleri alglayan, yalnzca onlar
nemli sayan naturalist bak as gitgide yetersiz kalmaya bala
yacaktr. gerekler, nsan ruhunun sonsuz derinlikleri kefedil
meyi beklemektedir. Freud ve arkadalar "psikanaliz", "bilinalt"
gibi kavramlarla yeni bir r aacak ve 20. yzylda kendilerinden
okca sz ettireceklerdir.
Rilke'nin iirlerinin tmn gz nnde bulundurursak Dua
Saatleri Kitab hi kukusuz en lirik alandr, nk air henz yir
mili yalarndadr, coku doludur ve nsan ruhunun derinlikleri o
zamana dein hi yaplmad lde gzlemlenir ve dile getirilir.
Bir sonraki kitab Buch der Bilder (1902-1906), Resimler Kitab bir
gei dnemi eseridir. Daha sonraki yllarda, Fransa dneminde
yazlan Neue Gedichte (1907-1908), Yeni iirler' de kurgu ve kom
pozisyon, lirizm kadar, bazen daha da fazla nem kazanr. air
baklarn bu kez d dnyaya, nesnelere yneltir ama amac onlar
yalnzca dtan grp anlatmak deil onlarn zn kavramak
ve gstermektir. Hep airin vasiyeti diye adlandrlan Duineser
Elegien, Duino Atlar ise son derece sancl bir yaratl srecine
sahiptir. 1912 ylnda yazlmaya balanan atlar ancak 1922 yln
da tamamlanr. Bir kriz dneminin eseridir. air, hayatn anlam
olarak grd sanattan olduu kadar, kendi sanat kiiliinden
de kuku duymaktadr: Bu kukuyu aabilmek on yln alr. Bu
yllarn, ncesi ve sonras ile Birinci Dnya Sava'nn (1914-1918)
yaand yllar olduu hatrlanrsa, Rilke'nin ruhunda kopan fr
tnalar anlamak daha kolay olacaktr. Atlar, hayatn ve tabii ki
sanatn anlamn sorgulayan, youn biimde felsefe arlkl bir ya
pttr. Die Sonetle an Orpheus (1922), Orpheus'a Soneler ise ayn yl,
hemen Atlar'n ardndan yazlmasna karlk ok farkl zellikler
gsterir: Sanatn ba tac edildii, hayatn tm aclarna ramen
onayland hatta yceltildii, Rilke'ye ait tm slup zelliklerinin
bir arada olduu gerek bir son eserdir.
Yazmzn banda yer alan Robert Musil'in szlerini yeni
den hatrlatrsak, onun szn ettii dindarlk nasl bir dindarlk
olabilir? Her trl snrlamaya ve kalplara kar olan Rilke bu
konuda da tm normlan sorgular, Tanr'y klieleri aarak haya-

tn iinde nesnelerin, varlklarn znde arar ve bunu yaparken

de ruhunun derinliklerinde en dindar insandan da daha dindar
kalabilir. Gnmzde, tm dnyada dinlerin atmasndan sz
edilmektedir. Anlamazlklarn, aynncln hatta savalarn gelip
bu noktada dmlendii grlr. te tam da bu yzden bir kez
daha Rilke'nin sesini duymak, sylediklerine kulak vermek herkese
iyi gelir diye dnyorum.
stanbul niversitesi Edebiyat Fakltesi, Alman Filolojisi
retim yesi olarak yllarca verdiim edebiyat dersleri arasnda
Rilke seminerlerinin (yksek lisans) yeri hep bir baka olmutur.
Rilke'nin iirlerindeki Almanca'nn gzelliini ve o son derece
kendine zg dncelerini ve bak asn rencilerle paylamak,
bana hep olaanst bir serven duygusu vermi ve bende bunlar
daha ok insanla paylamak arzusunu uyandrmtr.
Stundenbuch, Dua Saatleri Kitab'ndan yaptm ilk eviri de
nemeleri, yllar ncesine dayanr. iirlerin hepsini evirmek fikri,
bir yandan ok ekicidir ama Rilke'nin olaanst gzellikteki dili
karsnda korkuya kaplmamak pek de mmkn deildir. Bir de
hastalk ve lm gibi, hayatn zorluklar ile ba etmek gerekince,
uzunca bir sre bu tasar gndeminden dmt.
Bugn, bir hayali, gecikme ile de olsa, gerekletirebilmi
olmann, korkumu yenip iirlerin tmn Trk okuruna Trke
olarak aktarabilmi olmann mutluluunu yayorum.
Aralk 2006
Yksel zouz

RJ[J[Jf(E'NllN
1875

1884
1886

1891
1892
1894
1895

1896

1897

YAAM[JINJD/.. N

KETITJLER

4 Aralk gn Rainer Maria Rilke Prag' da dodu. Asl

ad Rene Karl Wilhelm Johann Joseph Maria Rilke'ydi.

Babas demiryolu mfettii (eski asker) 1838 Bohemya
doumlu Joseph Rilke, annesi ise 1851 Prag doumlu
Sophie Entz.
Annesi babas ayrlan Rilke annesinin yannda kalr.
Prag' da ilkokula gitmektedir.
St. Plten'deki Askeri Lise'ye balar. Rilke istei dnda
gnderildii bu okuldan be yl sonra salk nedenleri ile
ayrlr. lk iirlerini burada yazmaya balar.
Avusturya'nn Linz ehrindeki Ticaret Akademisi'ne ya
zlr.
Prag' da zel ders alarak lise bitirme snavlarna hazrla
nr.
lk iir kitab Leben und Lieder yaymlanr.
Lise bitirme snavlarn (Abitur) takdir alarak baarr.
Prag niversitesi'nde sanat tarihi, edebiyat tarihi ve fel
sefe derslerine kaydolur. Daha sonra ilk iir kitab kabul
edecei Larenopftr yaymlanr.
Prag niversitesi'nde blm deiiklii yapar; Hukuk ve
Siyasal Bilgiler Fakltesi'ne geer. niversite eitimi iin
Almanya'ya Mnih niversitesi'ne gelen Rilke yeniden
sanat tarihi ve estetik derslerine devam eder.
Kendisinden on drt ya byk ve bir orientalistle evli
olan Rus asll Lou Andreas-Salome ile tanr. Ekim
aynda Berlin'e giden Salome'nin peinden Berlin'e gider

lG

1898

1899
1900

1901

1902

1903
1903

1904

(ilk byk ak). iir kitab Traumgekrnt yaymlanr.

Prag'da Im Frhfrost sahneye koyulur. Salome Ri lke'ye
nadn Rene yerine Rainer olarak kullanmasn nerir.
Berlin' de adres deiiklii: Schmargendorf. Aralk ay
sonuna kadar Kuzey Almanya' da Bremen ve sanat ky
Worpswede'de kalr. Florenzer Tagebuch'u yazar. Schmar
gendofer Tagebuch'a balar. "Advent" ve baka yazlar
yaymlanr.
Rilke Salome'yle birlikte ilk Rusya seyahatini gerekle
tirir (Nisan-Haziran). Stundenbuch'un ilk blm yazar.
Mir zur Feier adl iir kitab yaymlanr.
Lou Andreas-Salome ile birlikte ikinci Rusya seyahatini
yapar (Mays-Austos). Heinrich Vogeler'in davetini ka
bul ederek Worpswede'ye gider. Worpsweder Tagebuch'a
balar. Vom lieben Gott und Andres yaymlanr.
Mnih, Arco, Riva ve Prag'a seyahatler. Ressam Paula
Modersohn-Becker'in arkada heykeltra Clara Wes
thoff (1878-1954) ile Bremen'de evlenir. Yeni evliler
Bremen yaknlarndaki Westerwede' de yaamaya ba
lar. Stundenbuch'un ikinci blmn yazar (Eyll). 12
Aralk'ta kzlar Ruth (1901-1972) dnyaya gelir.
Austos aynn sonuna kadar kars ve kz ile Wes
terwede' de yaar. Daha sonra evlilik bozulur, dokuz aylk
kz annesinin yannda kalr. Para kazanmak iin nemli
kiilerle ilgili monografiler yazma karar alr.
Paris seyahati ve August Rodin (1840-1917) ile tanma.
Das taegliche Leben ve Buch der Bilder yaymlanr.
talya seyahati (Roma,Venedik,Viareggio) sonrasnda
Fransa'ya dner. Viareggio' da Stundenbuch'un nc
blmn tamamlar. Worpsweder Tagebuch yaymlanr.
Rodin zerine yazd ilk monografi yaymlanr.
Haziran'a kadar Roma'da, daha sonra alt ay boyunca Da
nimarka ve sve'te yaar. Die Aufzeichnungen des Ma/te
Laurids Brigge adl romann yazmaya balar. "Die Weise
von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke"nin ikinci
yazlm yaymlanr.

17

1905

1906

1907

1908

1909
1910

1911

1912

losel-Verlag'n kurucusu, yaync Anton Kippenberg'le

tanmas ve yllar sren byk bir dostluun balangc.
Stundenbuch yaymlanr ve olay kitap olur. Almanya' da
eitli seyahat ve konferanslar. Eyll ve Ekim aylarnda
Rodin'in yannda Meudon' da (Fransa) kalr.
Rodin'n yanndadr. Babasnn 14.03 .1906'da lm ve
Prag seyahati. Almanya'da eitli konferanslar verir; ma
ys ayndan sonra Paris'te ev tutar. Das Buch der Bilder
ylesine byk bir baar kazanr ki ikinci basks yaplr.
Die Weise von Liebe und Tod des Cornets Christoph Rilke ilk
kez kitap olarak yaymlanr.
Rilke Paris'te yaar, konferanslar iin eitli seyahatler
yapar. Mays ayn Capri, Napoli ve Roma' da geirir.
Kasm aynda Venedik'tedir. Neue Gedichte Aralk aynda
yaymlanr.
ubat sonundan Nisan ortasna kadar Rilke yeniden
Capri'dedir. Kasm'da gen yata len ressam Paula
Modersohn-Becker iin ve dostu Kont von Kalckreuth
iin birer "Requiem" (at iir) yazar; bu iirler Der Neuen
Gedichte'nin son blmnde yer alr.
Rilke Paris'te yaar ve Prenses Marie von Turn und
Taxis-Hohenlohe ile tanr; o da Rilke'nin dostu ve ko
ruyucusu olacaktr.
Rilke Prenses M.vT.T-Hohenlohe'nin davetini kabul eder
ve Duino atosu'na gider. Yln sonuna doru Cezayir ve
Tunus seyahatleri. Tek roman olan, Die Aufzeichnungen
des Ma/te Laurids Brigge yaymlanr.
Rilke Paris'te yaar ama srekli seyahat eder: Napoli, Ka
hire, Nil gezisi, Venedik, Prag, Leipzig, Weimar, Berlin,
Mnih, Bologna. Rilke Ekim'den itibaren 1912 Mays
ayna kadar Duino atosunda yaar.
Ocak aynn sonunda Duineser Elegien 'in ilk iki at
yazlr. Venedik'te Eleonore Duse ile tanr ve Mays
ayndan Eyll ortalarna kadar Venedik'te kalr. Sonra
yine Duino'ya gider. spanya seyahati (Toledo, Cordoba,
Sevilla). eviri almalar.

lH

Paris'te yeni adres: Rue Champagne Premiere. Almanya

iinde eitli seyahatler. Ekim' den sonra yeniden Paris.
Duino atosu'nda yazm olduu Marienleben yaymla
nr.
Nisan ve Mays Duino atosu. Mays'tan itibaren Vene
1914
dik, As sisi, Milano. Eyll' den sonra Mnih'te ev tutar.
Sava baladnda ilk heyecanla be ark yazar (ksa
sre sonra bu heyecan byk bir korkuya dnecektir).
Rilke askere arlr ve Bohemya'ya gnderilir. Kasm
1915
aynda Duineser Elegien'in en karamsar olan "Drdnc
At'' yazar.
1916
Rilke nemli dostlarnn araya girmesiyle Viyana' da as
keri arivde grevlendirilir ve bir yar yl burada alr,
daha sonra da askerlikten muaf tutulur. Temmuz'dan
sonra Mnih'e gider.
1917-18 Mnih'te oturur. Almanya iinde seyahatler yapar.
1919
Haziran ayna kadar Mnih'tedir sonra svire'ye geer:
Bern, Nyon, Cenevre, Zrih ... (Haziran-Eyll). Bir
konferans serisi iin (Ekim-Kasm): Zrih, St. Gallen,
Lozan, Basel, Bern, Wintertur. Bu seyahati srasnda
Wintertur' da Reinhart kardelerle tan r ve byk bir
dostluk balar. Locarno'ya gider ve bir daha Almanya'ya
dnmeme karar alr.
Rilke Cenevre'de hayatnn en nemli son ak olan Rus
1920
asll kadn ressam B aladin Klossawska ile tanr.
Wallis'de Muzot atosu'nu kefeder. Rilke'nin dostu ve
1921
koruyucusu olan Reinhart kardeler atoyu nce Rilke
iin kiralar, daha sonra da satn alrlar. Baladin Klos
sawska atonun oturulur hale gelmesinde yardmc olur
ve daha sonra Rilke'nin rahata tek bana alahilmesi
iin Berlin'e geri dner. Muzot atosu Rilke'nin lmne
kadar oturaca sna olur.
Rilke bir trl tamamlayamad Duineser Elegien'in ek
1922
sik kalan blmlerini (5-10) 7-14 ubat arasnda, ok ksa
bir srede, tamamlar. Ayrca atlarn yan sra Sonetle an
Orpheus'u nceden planlanmam olmasna ramen bir

1913

19

1923

1924

1925
1926

1927

rpda (2-23 ubat) yazar. 1922 ylnn ubat' Rilke'nin

hayatndaki en verimli zaman dilimidir.
Rilke Valmont'daki sanatoryumda tedavi iin kalr
(Austos-Eyll). Duineser Elegien ve Sonette an Orpheus
yaymlanr. Aralk'ta tekrar sanatoryuma yatar.
Ocak sonuna kadar sanatoryumda kaldktan sonra, oto
mobille Fransz sviresi'nde dolar ve Franszca iirler
yazar.
Paris'e gider (Ocak-Austos). Muzot atosu'nda bir sre
kalr, tekrar sanatoryuma yatar.
Mays ayna kadar sanatoryumda kalr, hastalna lse
mi tehisi konur. Rilke son kez Vevey, Lozan ve Sierre'ye
gider. Aralk aynda sanatoryuma yatmak zorunda kalr.
13 Aralk'ta Lou Andreas Salome'ye Rusa bir veda mek
tubu yazar. 29 Aralk'ta hayata gzlerini yumar.
2 Ocak 1927'de Raron Mezarl'na defnedilir.

DUA SAATLER
KTABI

BRNC KTAP

Rahip Hayatna Dair

25

KAYIP giderken o an, dokununca bana

parlak madeni bir vurula:
Titrer duyularm. Duyumsarm: Muktedirim tm boyutlaryla gn yakalamaya.

Tamamlanmaz hibir ey, ben bakmadan,

durur tm oluumlar kprdamadan.
Olgundur artk baklann ve bir gelin gibi
yaklar herkese arzu ettii her nesne.
Kk demem hibir eye, severim onu yine de
ve resmederim altn zemin stne kocaman
ve kaldrr tutarm ykseklere, kimin
ruhunu zp aacan sormadan ...

YAIYORUM hayatm giderek genileyen,

nesnelerin zerinden kayp giden halkalarda.
Son halkaya ulaamarn hi belki de,
ama denemek istiyorum yine de.
Tanr'nn, bu ok eski kulenin etrafnda,

dnp duruyoruro binlerce yldan bu yana;

ama bilmiyorum henz, bir ahin miyim, bir frtna m
ya da bir byk ark.

26

B ROK kardeim var giymi rahip cppesi,

defne aal manastrlarda gneydeki.
Biliyorum madonnalar ne denli insanca tasarladklarn
ve ou zaman hayal ediyorum gen Tizian'lar,
onlar sayesinde korlar iinde yrr Tanr.
Ama ben iime dnp dinlediimde:
Benim Tanr'n karanlk ve dokunmu ylesine
yzlerce kkten oluur ve emer sessizce.
Yalnzca onun scaklndan kaldrnca bam,
pek bir ey bilemem, nk tm daUarm
durur ta derinlerde ve titrer sadece rzgar esince.

CANIMIZ istedii gibi resmedemeyiz seni,

iinden sabah kacak olan alacakaranlk.
Eski boya anaklarndan ekip aldk
ayn fra darbelerini ve k huzmelerini,
ermiler onlara sarp saklar seni.
Resimlerden duvarlar koyuyoruz senin nne;
ylesine ki binlerce duvar durur evrende.
Saklar seni nk dindar ellerimiz,
kalbimiz ounlukla aka grse de.

27

SEViYORUM benliimin karanlk saatlerini,

iinde duyularnn derinleip gittii;
bulunur arda eski mektuplardaki gibi
gnlk yaamnn yaanp bitmi bir hikayesi,
uzaklalm ve alm bir efsane gibi.
Bana onlar haber verir o yeri ki vardr orada
ikinci ve geni zamanl bir hayatm.
Ve bazen de benziyarum bir aaca,
bir mezarn stnde hrdayan kocaman,
gp gitmi ocuun ryasn canlandran
(scak kkleriyle sarmalayp tuttuu)
o rya ki yitip gitmi hznlerde, arklarda.

28

komu Tanr, eer senin bazen

uzun gecelerden birinde, alarsam kapn,
pek duymadm iindir, nefes verip aldn
ve bilirim: Yalnzsn o koskoca mekanda.
Olursa bir eye ihtiyacn, yok ki kimse yannda,
aranan ellerine bir bardak su sunacak:
Dinliyoruru hep. Bir iaret ver bana.
ok yakndaym sana.
SEN,

Yalnzca incecik bir duvar var aramzda,

naslsa, nk ok mmkndr:
Ya sen barrsn ya da ben yklverir duvar
hi grlt etmeden.
Olumutur o senin resimlerinden.
Resimlerin, isimler gibi kapatr seni.
Ve parlaynca iimdeki k iyiden,
tanr seni derin benliim yeniden,
salp dklr, yaldz olur erevelerinde.
Ve duyularm, o arabuk yorulan,
kalr yersiz yurtsuz senden ayrlr.

29

YALN IZCA bir kez olsayd tam bir sessizlik.

Sussayd tesadfi olanla ortalama olan
ve komudan gelen glmeler
ve grlts beynincieki dncelerin
beni ak ve uyank olmaktan alkoyan O zaman binlerce kez younlaan dnceyle
dnrdm seni ta kylarna varana dek
ve sahip olabitirdim sana (bir glmseme sresince),
tm yaamakta olana hediye etmek iin seni,
bir teekkr olarak.

YAIYORUM tam da, bir yzyl sona ererken.

Hissediliyor rzgar byk bir yapraktan gelen,
Tanr'nn senin ve benim betimlediimiz
henz yabanc ellerde dnp duran.
llts hissediliyor yeni bir adan,
orada gerekleebilir her ey.
Sessiz gler almlarn snyar
birbirlerine sorgulayan gzlerle bakarken.

YLE anlyorum senin szlerinden

ta davran yklerinden gelen,
ellerinin nasl da var ederken
snrlayan yuvarlaklamasn, scak ve bilgece.
Yaamak derken gl, lmek derken sessizce
ve durmadan tekrarladn: Olmak.
Ama cinayet geldi ilk lmden nce.
Bir atlak olutu o zaman olgun evrelerinde
ve bir lk
toplad tm sesleri
henz oluan
seni sylemek iin,
seni tamak iin,
bir kpr gibi tm uurumlar aanO zamandan beri kekeledikleri
krntlardr
senin eski isminin.

31
Solgun Habil ocuk konutu:

BEN ben deilim. Bir ey yapt bana kardeim

gzlerimle gremediim.
l ald benden.
Geri itip yzm
kard ne kendi yzn.
O yalnz imdi.
Sanyorum, kalacak yle de.
nk kimse ona yapmyor, onun bana yaptn.
Herkes benim yolumu izledi,
herkes yaayacak onun hiddetini
ve herkes mahvolacak onun yznden.
Sanyorum ki, aabeyim hi uyumuyor,
bir mahkeme sanki.
Gece beni dnd,
onu deil.

EY karanlk, doduum derinliklerinden

seviyorum seni daha ok alevden
dnyann snrlarn belirleyen
k saarak etrafna
aydnlatan bir alan
ve hibir canl seni oradan tanmlayamad.
Ama karanlk eker alr her eyi kendine:
Nesneleri ve alevleri, hayvanlar ve beni,
nasl da i ie yerletirir
insanlar ve gleri Mmkndr: Bir byk g
kmldayverir yan bamda.
nannn karanlklara.

32
VE inannn imdiye dek sylennemi her eye.
Azat etmek istiyorum en inanl duygularm,
kimsenin cesaret edemedii istemeye,
benim iin oluverir kendiliinden.

Haddini bilmezlik mi bu Tanr' m, affet.

Ama sana sylemek istediim u:
Taze bir srgn gibi olsun en byk gcm,
dargnlk bilmeyen ve tereddt bilmeyen;
aynen ocuklarn sevgisiyle zde.
Bu sel gibi comalarla, bu ulamalada
geni kollardan ak denize,
bu gittike byyen tekrarlada
itiraf etmek istiyorum, sunmak istiyorum seni
daha nce hi kimsenin yapmad gibi.
lszlkse bu, l bilmez yap beni
dualarmda,
yle ciddi ve yle yalnz
dursunlar varnca bulutsu alnna.

BU dnyada yalnzm ama yeterince yalnz deil,

kutsamak iin her an.
Bu dnyada azcm ama yeterince az deil,
durmak iin nnde senin bir nesne gibi,
karanlk ve akll.
istiyorum iradem olsun ve irademle yrmek
eyleme giden yolda
ve sessiz, sakin, sanki ekingen zamanlarda,
bireyler yaklarken,
istiyorum bilenler arasnda olmak
ya da yalnz kalmak.

istiyorum daima seni tm varlnla yanstmak

ve istemiyorum hi kr ya da yal olmak
tamak iin senin ar ve sallanan resmini.
istiyorum kendimi amak.
sternem hibir yerde bklm kalmak,
nk yalan dolana benzer bklp kvrlmak.
stiyorum deerim olsun
senin nnde gerekten. stiyorum anlatmak kendimi
grdm bir resim gibi
uzun sre ve yakndan,
kavradm bir szck gibi,
her gnk marapam,
annemin yz gibi,
bir gemi gibi,
beni tayan
en lmcl frtnadan.

GRYORSUN ok ey istiyorum.
Belki de istiyorum her eyi:
Her sonsuz dteki karanl
ve her ykseliteki k saan oyunu.
O kadar insan yayor da istemiyor hibir ey,
stnkr yarglamadan doan
dmdz duygulada bezenmiler.
Ama sen sevinirsin her yz iin,
hizmet veren ve bilmek isteyen.
Sevinirsin herkese, bir aletmiesine
sana gereksinimi olan.
Henz soumamsn ve ok ge saylmaz
dalmak iin, durmadan oluan derinliklerine ,
orada hayat kendini ele verir sessizce.

NA etmekteyiz seni titreyen ellerle

ve ilediyoruz zerre zerre.
Ama kim tamamlayabilir ki seni,
ey koca kilise.
Nedir ki Roma?
Yklmakta.
Nedir ki Dnya?
Dalacak yakn gelecekte,
kuleleri kubbelerine kavumadan
ve millerce uzanan mozaikten
yan alnnla sen szlp kmadan.

Ama bazen ryamda

senin lkeni
grebiliyorum tmyle,
en derindeki balangcndan
atsndaki altn eksenine.
Ve gryorum: Duyularnn

ekillendirip bezediini
tepedeki en ince ssleri.

BU yzden, seni istedii iin birisi o denli,

biliyorum, hakkmz olabilir seni istemeye.
Kazp datsak da biz tm derinliklerini:
Tpk bir dada altn bulundu diye
ve kazmaya takat kalmayncaya dek kimsede,
alp karr nehir gn na,
dalar talarn sessizlii iine
o ar talarn.
Biz istemesek de:
Tanr olgunlamakta.

HAYATINDAKi birok kart

bartrp bir imgede toplayabilen,
karp atar
grltcleri sarayndan,
deiir davet anlay, sen olursun misafiri,
huzur dolu akamlarda karlanan.
Sen ikinci kiisi onun yalnzlnn,
monologlarn hep ayn kalan merkezi
ve her ember senin etrafnda izilen,
frlatr ona bir halkay zamann iinden.

NASIL DA aryor ellerim fralar arasnda?

Tanr'm, seni resmederken, deilsin farknda.
Seni duyumsuyorum. Duyularnn en ucunda
balyorsun. inceden, sanki birok adackla
ve gzlerinle hi krpmayan,
ben ise o mekan.
Deilsin artk o parlak gnlerinde,
meleklerin dansnn tm hatlar
ve uzaklar seni kullanrd hep mzik diye kalyorsun en sonuncu evinde.
Senin tm gkyzn kulak vermi iime
nk dnrken saklyorum kendimi senden.

37
BEN M, sen ey korkak. Duymuyor musun
btn duyularmla varp gelmiim sana?
Kanadanm olan duygularm,
fr dnyor bembeyaz, ehrenin etrafnda.
Grmyor musun ruhumu, nasl da yakn
duruyor nnde sessizlikten oluan giysisinde?
Bymyor mu ilkbahars dualarm
bir aacn meyvesi gibi, gzlerinde?
Rya grrsen eer, ryanm ben.
Ama uyanmak istersen, olurum iraden
ve tm grkeme hakim olup hemen
toplann kendimi bir yldz skunetinde
zamann anlalmaz kenti zerinde.

HAYATIM deil, bu yokua benzer an

iinde abaladm grdn.
Bir aacm ben ardmdakilerin nnde,
bir azm, birok azmdan
yalnzca biri, o en abuk kapanan.
ki nota arasndaki suskunluum ben,
birbiri ile geindii sylenemeyen:
nk lmn notasdr hep ykselrnek isteyen Ama bardar karanlk arada
Titreyerek ikisi de.
ark gzel kalsn diye.

BY SEY DM eer, daha hafif gnlerin,

daha zarif anlarn yaand bir yerde
senin iin bulurdum byk bir bayram
ve ellerini senin tutmazdm byle,
bazen olduu gibi korkak ve acemice.
Cesaret edebilirdm orada, seni israf etmeye
ey usuz bucaksz imdiki zaman.
Bir top gibi
dalgalanan her sevince doru
atardm seni, tutsun diye biri
ve dn
karlasn diye ykselen ellerle,
sen ey nesnelerin nesnesi.
Bir ustura gibi parlayasn
isterdim.
Som altnla halkalayp
ate saan alevini
benim iin korunsun diye
en beyaz bir elin stnde.
Resmini yapardm senin, duvara deil
gkyzne, bir utan bir uca
ve ekillendirirdm seni, sanki bir dev
ekillendiriyormu gibi: Bir da, bir yangn,
ln kumundan doan bir samyeli olarak -

Ya da
olabilir ya: Bulurdum
seni bir keresinde ...

Dostlarmdan uzakta
kahkahalar ulamad zaman kulama
ve sen: Yuvasndan dm
kck bir kusun, sar ayakl,
kocaman gzl, beni duygulandran.
(Elim senin iin ok fazla kocaman)
ve hen alnn parmamla bir damla kaynaktan
ve bakann, rpnarak uzanna
ve duyarm kalbinin ve kalbimin attn;
her ikimizinki de korkudan.

SEN buluyorum tm bu nesnelerde,

iyiyim onlara kar kardeesine;
tohum olur gnelenirsin sen en knde,
gsterirsin kendini byklerinde en yce biimde.
Akl almaz oyunudur bu glerin,
hizmet ederler, geip giderken nesnelerin iinden:
Geliip kklerde, azalarak dal ularnda
ve bir yeniden dou olup doruklarda.

Gen bir rahibin sesi

AKIYORUM, akyorum
parmaklar arasndan akan kum gibi
birdenbire o kadar duyuya sahibim ki
her biri baka trl susayan.
Hissediyorum yzlerce noktadan
itiimi, szladm.
Ama en ok da kalbimin ortasndan.
lmek istiyorum. Yalnz brak beni.
Sanrm baarrm,
o derecede heyecanlannay ki
patayabilsin nabzlarm.

41

BAK Tanr' m, geliyor yeni biri seni ina etmeye

daha dn bir ocuktu o
ellerini kadnlarn dzeltip
birletirdii ama ireti duran.
nk sa eli kopmak istiyor solundan
korumak iin ya da el sallamak
ya da sakince sarkmak iin kolundan.
Daha dn aln bir ta gibiydi
derede, gnlerin yuvarlayp ekillendirdii,
yoktu baka bir ey, gelip giden dalgalardan
ve istenmiyordu baka hibir ey tesadfen
stnde duran gkyzn tamaktan;
bugn hzla
yrr stne bir dnya tarihi
acmasz bir mahkemenin nnde
ve aln der nceden alnm kararn iine.
Yer alr yeni bir gre.
Baka k yoktu bu ktan nce
ve hi olmad gibi balar senin kitabn.

SEV YORUM seni, sen yasalarn en yumua,

onunla boutuk ve sayesinde olgunlatk;
sen o byk hzn, hi bastrmadmz,
sen o orman, iinden hi kamadmz,
sen o ark, her suskunluumuzcia mrldandmz,
sen o karanlk a,
saklanan kaak duygularmzn taklp kald.
Sen ylesine byk baladn ki kendine
bizi ekillendirmeye baladn o gn,
ve biz olgunlatk senin gnelerinde,
ylesine geniledik, ylesine derine ekildik,
ki sen insan, melek ya da madonnalarda
dinlenip imdi, mkemmelletirebilirsin kendini.
Dinlendir elini gkyznn kenarnda
ve bak sabrla senin iin yaptklarmza.

EMEKiLERiZ biz: mezler, mritler, ustalar,

ina ediyoruz seni, sen ey yce kilise.
Bazen yal bir yolcu gelir uzaklardan
ve bir lt gibi dolar ruhunda yzlercemizin
ve titreyen elleriyle yeni bir ustalk gsterir bize.
karz sonra sallanan tahta iskdelere
ama ar gelir ekiler ellerimize,
yle bir an gelip de alnlarmzdan pnce,
k saarak her eyi biliyormuasna
senden gelir o, nasl rzgar denizden eserse.
O zaman uultusu byr tm ekiterin
ve dan iine dalar darbe stne, darbe.
Kararnca hava ancak brakrz seni:
Ve gelecekteki snrlarn belirginleir sanki.
Tanr'm, sen byksn.

Y LE byksn ki, nerdeyse yok olurum ben,

yaknlarna gelip durduumda.
yle karanlksn ki; benim azck aydnlmn
hibir anlam yok eteklerinin ucunda.
Dalga dalga ilediyor iraden
gnler bir bir iinde boulup giderken.
zlemimdir boynuna dek ulap gelen
ve durur nnde melekler gibi en irisinden:
Bir yabancdr o solgun ve balanmam henz
ve sana doru kanatlarn eviren.
Artk serseri uular istemiyor o,
solgun aylarn nnden szlp getii
dnyalar ise nicedir bilinen.
Alevler misali kanatlar ile durmak ister
senin glgelenmi yznn nnde
ve bilmek ister beyaz aydnlnda kanatlarnn
onu lanetleyip lanedemediini gri kalarnn.

YLE ok melek arar da seni kta

arparlar alnlaryla yldzlara
ve bulmak isterler seni her ltda.
Ama ben, ne zaman senden sz etsem,
grrm baka yne bakan baklaryla
uzaklatklarn mantonun kvrmlarndan.
Sen, yalnzca geici misafriydin altnn.
Belli bir dnem uruna, sana yalvaran
prltl mermersi dualarnda,
benzerdi grnn kuyrukluyldzlarn kralna
alnndaki k demetinden fkran gururla.
Ama geri dndn, bitince bu zaman.
yle karanlk ki azn, beni douran,
ellerinse abanoz aacndan.

MICHELANGELO'nun gnleriydi onlar,

okuduum yabanc kitaplarda.
ly aan adamd o,
devasa,
lszln ne olduunu unutan.
Daima geri gelen adamd o.
Sona ermekte olan dnem, bir kez daha
tm deerlerini yeniden toparlarken.
te kaldrr onca ykn birisi o zaman
ve atar ieri gsnn uurumundan.
Ondan ncekiler ac ya da sevin duyard
ama o yalnzca hayatn ham arln
ve her eyi bir nesne gibi ele geirdiinde
yalnzca Tanr kurtulurdu iradesinden:
Ve severdi onu byk bir nefretle
bu ulalmazl yznden.

TANRI aacnn talya stne uzanan dal

oktan am ieklerini.
Hatta belki de
arzulard, erkenden tepeden trnaa meyveye durmay,
ama yaruluverdi birden iek ama mevsiminde
olamayacak artk meyveleri.
Yalnzca Tanr'nn ilkbalar gelmi oraya,
yalnzca olu, sz
tamamland.
Yn deitirdi
tm gler dnd k saan ocua.
Herkes armaanlada
geldi ona;
herkes melekler gibi arklada
onu yceltti.
Gzel kokulu
gllerin glyd o.
Bir kucaklamayd
kimsesizleri saran.
Deiik cppelede ve dnmlede geip gitti
o tm zamanlarn ykselen sesleri arasndan.

O ZAMAN o dl vermek iin uyandrlan

ekingen ve iyi haberden rkm,
ziyaret edilen o kz da sevildi.
Geliip gzelleen, henz kefedilmemi
iinde yzlerce yol barndran.
Braktlar onu gitsin ve usun diye sevinten
ve filiz versin yeni bir ylla birlikte
onun hizmete adanm Meryem-Hayat
krallara layk ve harikayd.
Bayramn habercisi anlar
gibi mjdeleniyordu haberi tm evlerde;
bir zamanlarn dalgn gen kz
ylesine yitip kaybolmutu kendi iinde
ve ylesine dopdolu o bireyle
ve yeterliydi binlercesine,
her ey sanki onu aydnlatsn diye vard
o zm dana benzeyendi ve onu tayan.

AMA sonra meyve hevenklerinin arl

ve stunlarn ve kemerierin k
arklarn susuu,
onu zd, kstrd.
Bakire, daha baka saatlerde
daha byk ve henz belirsiz
gelecek yaralara
evirdi yzn.
Sessizce zlen elleri ald
botu avular.
Yazk ki, o henz dourmant yce olan
Melekler, teselli etmeyi bilmeyen,
duruyordu evresinde korkutucu ve yabanc.

YLE resmetti Meryem'i; zellikle Birisi,

zlemini gneten alan biri.
Ona gre Meryem tm bilmecelerden arnmt,
ama ac ekerken benziyordu herkese:
Kendi ise tm hayatnda batan sona bir alayand
ve bu alamalar vurmutu onun ellerine.
En iyi peeydi o Meryem' in aclarn gizleyen
onun ac eken dudaklarnn kysna ilien
ve dudaklarnn stnde bir glmseme olup kvrlan yedi mumlu meleklerin
zemez bu ustann srrn.

50

H mi hi tekine benzemeyen bir dalla

Tann aacnn sonunda yaz mevsimine girdii
mjdelenebilir ve aldar olgun yapraklaryla;
bir lkede ki insanlar kulak kesilir orada
ve hepsi de bana benzer yalnzlkta.
nk aklanr sadece yalnz olana,
ayn durumdaki birok yalnz adama
daha ok ey verilir tek bir yalnzdan.
nk grnr her birine baka bir Tann
sonunda alamakl, anlayncaya dek
miller uzunluundaki dncelerden,
alglama ve yanlsamalardan sonra,
yzlerce kiinin her birinde baka biimde
tek bir Tanr'nn dalgalandn.
En sonuncu duadr bu
grebilenler konuur sonunda:
Meyve verdi Kk Tann,
gidin paralayn anlar;
ulald daha sakin gnlere,
iinde zamann olgunlat.
Kk Tanr meyveye durdu.
Susun ve seyredin.

51

NANAMIYORUM K o kk lm,
her gn tepesinden baktmz,
bize keder ve dert olsun.
nanarnyorum tehdidinin gerekliine
yayorum daha, zamanm var her trl eyleme
ve kanm krmzdr gllerden daha uzun sre.
Duyularm daha derin akac bir oyundan
hak kazanr o bbrlenmeye korkumuzdan.
Bizzat dnyaym ben,
o ise aknlkla ondan kopan.
Onun gibi
dnp duran rahipler de dolanrlar yle;
korkulur onlarn geri gelmelerinden,
bilinmez: Her zaman ayns m gelir,
ikisi mi, on mu, bin mi ya da daha fazlas?
Tannr sadece o yabanc sar el,
yle plak ve yakn orda, orda:
Sanki uzanr kendi giysinden.

52
NE yaparsn, Tanr'm, ben lrsem?
Senin testinim ben (ya krlrsam?)
Senin ikinim ben (ya bozulursam?)
Giysilerinim ben, meslein,
benimle her eyini kaybedersin.
Benden sonra kalmaz evin, iinde
szcklerin, scak ve yakn, seni selamlad.
Kayar gider yorgun ayaklarndan
kadife sandaletlerin, benim benliim.
Kocaman manton der omuzlarndan.
Bakn, scak yanamla,
bir dua rahlesi gibi karladm,
gelir, arar beni, uzun uzun
ve gn batmnda brakr
kendini kucana yabanc talarn.
Ne yaparsn, Tanr'm? Kayg duyarm.

53

SEN o saykiayan isli adam,

btn sobalarn stnde uyuyan.
Bilinenler durur zamann iinde.
Sen o kuku duyulan bilinsiz
ebediyetten ebediyete.
Sen o ricac, korkak,
tm nesnelerin anlamn bozan.
Sen o arkdaki hece,
zorlannca gitgide titreyen
gl sesler tekrar ederken.
retmedin hi baka trlsn:
nk sen evrilmedin gzel olanla,
etrafnda zenginlikler sralanan.
Sen yalnsn, tutumlu olan.
Sen o kylsn uzun sakall
ebediyetten ebediyete.

Gen rahibe sesfenif

SEN, dnk ocuk, kann tututu birden:
sraf olmasn bu kan yle krlemesine.
Zevki dnmyorsun, aradn nee;
sen bir damat olarak yetitirildin,
senin gelinin olmal ancak; utancn.

Byk arzu seni de aryor kendine,

kald btn kollar plak birdenbire.
Dindar resimlerdeki solgun yanaklar
harelenmi yabanc atelerin ile;
bir sr ylana benzer duyularn,
krmznn tonlaryla kuatlm,
oynar trampetin hzl ritmiyle.
Birdenbire yapayalnz brakldn
ellerinle, ama senden nefret ederler eer iraden yaratmazsa bir mucize:
te o zaman sanki karanlk sokaklardan
geip akar Tanr'ya ait ykler karanlk kanna.

55

Gen rahibe sesieni

D UA et o zaman, onun sana rettii gibi,

o da byle bir karklktan kp gelmiti
ve o muhterem kiilere,
hepsi de varlklarnn vakarn koruyan
bir kilisede, altn mavilikler stne
gzellii resmetti, elinde bir kl tutan.
Sana yle demeyi retti:

Sen derin anlammsn benim,

inan bana, seni hi sukutu hayale uratmam
kanmda dolanr bir sr alayan,
ama biliyorum, ben zlemden ibaretim.
Byk bir ciddiyet gelir de bana.
Serindir hayat onun glgesinde.
lk defa yalnz kaldm seninle,
sen, duygularm.
Sen bir gen kz gibisin.
Bir kadn vard yaknmda
ve aryordu beni solan elbiseler iinden.
Ama sen bana sz ettin uzak lkelerden.
Ve benim gcm
grr onun dalarnn snrlarn.

56
LAH LER M var benim, susup sylemediim.
Bir ayaa kalk, byk coku var,
dalm iine duyularm:
Beni byk olarak gryorsun, ama ben ufam.
Ayrmakta zorlanyorsun beni
dier eylerden, ki diz km onlar;
otlayan srlere benzerler,
obanm ben otlan yamacndaki
toplandar akam olunca onun nnde.
Gelirim o zaman onlarn arkalarndan
karanlk kprlerin uultusunu duyarm uzaktan,
geride kalan dumann iinde
gizlenir benim geri dnm.

TANRI'M, nasl da anlyorum senin o ann,

dnp dursun diye mekan iinde
frlatp attn sesi kendi nne;
bir yara gibi gelirdi hilik sana,
onu seriniettin dnya ile.
yileir imdi o aramzda sessizce.
nk gemi zamanlar ierler
hastadan bir yn atei,
hissederiz hafif sapmalarda
geride kalann sakin nabzn
Yatyoruz hilikte haffletip aclar
ve gizleriz btn atlaklar;
ama sen byrsn bilinmeze
kendi yznn glgesinde.

57
HERKES, zamann zavall kenti
iinde ellerini kprdatmayan,
herkes, ki sessiz, eylerle uraan
tm yollarn tesinde bir yerde
daha adlandnlmam olan, seni syler, sen gn kutsayan
ve yle denir bir sayfada:
Aslnda dualar vardr yalnzca,
o zaman ellerimiz kutsanr,
gerekli olandan bakasn yapmayan;
resim izer biri ya da ekin bier,
daha aletlerle boumaktan doar
geliir, byr dindar olan.
ok eitli ekillere brnr zaman.
Dinleriz de zaman bazen
ve yaparz ebedi ve eski olan;
biliriz evremizde Tanr'nn varln
bir sakal ya da bir giysi gibi kocaman.
Benziyoruz iindeki damarlara bazaltn
keskin muhteemliinde Tanr'nn.

o S M bir k gibi

skca tutturulmu alnmza.

Yzro eildi ne
bu erken mahkemenin nnde
ve gryorum (eskiden beri sz edileni)
seni koyulaan byk arlk
bendeki ve dnyadaki.
Yavaa alp kardn beni zamandan,
gnlszce iine girdiim;
inceden bir kavgaya girmek zereydim:
Sryor imdi senin karanln
etrafnda tatl muzafferiyetinin.
imdi beni ele geirdin, ama bilmiyorsun kimim,
nk gryor geni duyularn
yalnzca gitgide koyulatn benim.
nanlmaz nazike tutuyorsun beni
ve dinliyorsun, nasl da ellerimin
uzun sakallarnn arasndan getiini.

 LK szn yleydi: Ik:

O an balad zaman. Sonra uzunca sustun.
kinci sznse insan ve korku dolu
(daha belirmemitik bu nlamann iinde)
ve dnceliydi yeniden yzn.
Ama ncsn istemiyorum.
Geceleri hep dua ediyorum: Suskun ol diye,
davranlarda geliip duran
ve dncenin ryalara sald
ve suskunluun ar faturasn
alnlara ve dalara kazyan.
fkenin karsndaki snak ol
sylenemez olan dlayan.
Hava kararyor cennette:
Koruyucu beki ol borazan olan,
anlatlyor borazana flediin.

GELRSN ve gidersin. Kapanr kaplar

ok daha sessiz, nerdeyse t karmadan.
En sessizi sensin her eyin,
sakin evierden gelip gemekte olan.
O kadar alr ki insan sana,
kaldrmaz bile ban kitaptan,
gzelleir resimler gitgide
senin glgenle mavileir de;
seni syler nesneler hi durmadan,
yalnzca bir sessizce, bir yksekten.
ounlukla grrsem seni duyularda,
blnmtr senin btnln:
Geersin parldayan ceylan srsne denk
iimdeki karanlk ormandan.
Bir tekerleksin sen, yannda durduum:
Birok karanlk ayaklarndan
daima birisi yine arlaan
ve giderek bana yaklaan,
byr benim irademle rettiklerim
her geri gelile tekrardan.

EN derin olansn, ykselen en tepelere,

dalglar ve kuleleri kskandran.
Sen o tatllkla konuan,
ama: Eer korkak biri sorarsa sana,
coarsn suskunluklarda.
Kartlklarn ormansn sen.
SaHayabilirim seni bir ocuk gibi,
ama lanetlerin dnyor geree
halklada ilgili korkun bir biimde.
Senin iin yazld ilk kitap.
lk resim abalad seni gstermeye,
sen vardn accia da sevgide de,
ciddiyetim demir filizden km sanki
her alnda, kyaslar seni o
yedi dopdolu baarl gnle.
Binlercesinde yok olup gittin,
artk btn kurbanlar soudu;
ta ki sen heybetli kilise korolarnda
belirdin altn kaplarn ardnda
ve bir korku dodu,
ekil ald, seni kuatt.

62

B i L iYORUM: Sen bilmecesin, bilinemeyensin,

zaman durur evrende tereddt iinde.
Ne kadar da gzel yarattm seni
iyiden iyiye gerildiim bir gnmde,
at snr elimin bir hareketi.
izdim durdum bir sr ssl entikler,
kulak verdim btn zorluklara altst oldu planlann daha sonra:
Karp dikenli teller gibi birbirlerine,
dz izgiler ve oval daireler,
ta iimin derinliklerinde birdenbire
bilinmeze atlan bir peneyle
kt ortaya en dindar oluumlar.
Mmkn deil eserimin btnn grmem
ama hissediyorum yine de: Duruyor mkemmel.
Ama evirince gzlerimi ondan,
ina etmek istiyorum hep tekrardan.

GNLK iim byle benim, der

bir anak gibi stne glgem,
bir yeillik ya da slak toprak gibiyim
dua etsem ne zaman ya da resim yapsam
pazardr ve vadideyim.
Kuds'm, enlik iindeki.
Tanr'nn vakur kentiyim ben
onu sylyorum yzlerce dilimle;
Davut'un teekkr yankland iimde:
Gn batrolarnda dinlenip arp sesi ile
akam yldzn soluyordum.
Sabaha doru gider sokaklarm.
Ve oktan terk edildim halk tarafndan.
Byle olmalyd: Daha bym de ondan.
itiyorum iimde dolanan herkesi
ve geniletiyoruro yalnzlklarm
ta bandan sonuna varan.

siz ey saldrya uramayan kentler,

zlemediniz mi dman hi?
Sizi epeevre kuatsayd eer
o upuzun sorunlu bir on yl boyunca.
Ta ki aresizlik ve kederler iinde,
ta ki alk ekerek ona katlansaydnz;
duruyor o bir manzara gibi duvarlar nnde,
nk biliyor o dayannay son kertede
saldr iin setiinin evresinde.
atlarnzn kysndan bakn:
Duruyor orda ve yenilmiyor,
azalnyor ve gten dmyor,
tehditkar ya da vaat eden eliler
gndermiyar kente.
O gl bir duvar ykandr,
sessiz bir aba iinde.

D NYORUM dalgalanmalanndan
iinde kendimi yitirip gittiim.
Bir arkydm ben, Tanr da mzii,
hala kulaklarmda uuldayan.
Yeniden olurum sessiz ve sakin
ve kmaz hi sesim;
der yzm yeniden
bir duaya derin mi derin.
Bir rzgar gibiydim dierlerine
sarsarak onlara seslendike.
Uzaklardaydm yannda meleklerin,
ykseklerde, n eridii hilikte ama Tanr koyulayor derinliklerde.
Melekler son esintilerdir
onun doruunun eteklerinde;
uzaklamalarysa o dallardan,
sanki ryada gezermiesine.
Orda inanrlar a daha da ok,
Tanr'nn kapkara gcnden,
kap smnt Lucifer
onlarn kardeliine.
Ik lkesinin prensidir o
ve dayarntr alnn
hiliin byk ltsna, dikine;
yle ki, o kavrulmu yzyle
muhta olacak karanlklara.
lyan Tanr'sdr o, zamann,
anlar bunu uyannca
ve aclar iinde bard
ve gld iindir ac iinde,
zaman inanr da mutluluuna
taklp kalr yan banda.

Ypranm kenarlara benzer zaman

bir kitabn sayfalarnda.
Prltl bir elbise,
Tanr'nn frlatp att
ama o Tanr, derinlik demektir ya,
umaktan yorulur da
kaar saklanr her seneden
salaryla kkler misali
uzayncaya dek tm nesnelerden.

SEN yalnzca eylemde ele geersin

ellerle aydnlanrsn sadece;
her trl anlam sadece bir misafirdir
ve kamak ister dnyadan te.
Dnlmtr her anlam
hissedilir ince kylarndan
onu birinin dokuduu
sen ama gelir kendini baledersin
ve ele geirirsin kaak yolcuyu.
Bilmek istemiyorum, neredesin,
konu benimle her ynden.
Senin uysal Evangelist'in
kaydeder her eyi ve unutur
bakmay nerden geldiine sesin.
Yryorum hep sana doru
yryorum olanca gcmle
nk ben kimim ve sen kimsin,
anlamyorsak eer birbirimizi?

f7
HAYATIM ayn giysiye sahip ve ayn salara
eski arlarn lm anndaki gibi.
G yalnzca yabanclar benim azma,
ama lkelerim suskunlukla evrelediim
toplandar arkamda srayla
ve duyularm hkmrandr hala.
Dua etmek onlar iin hala: Glendirmek demek,
ina etmek tm llerin dnda, yle ki korku
bir byklk gibi grnr ve gzeldir, ve: Her diz k ve iten gvenmeyi
(dierleri onu grmediinde)
altn rengi ve mavi ve
rengarenk kubbelerle yceltmek.
nk nedir kiliseler ve manastrlar,
ykselileriyle ve kurulularyla,
arp olarak ses veren teselliciler,
yar balanmlarn elleri gezinir stnde
bakirelerin ve krallarn nnde.

VE Tanr yazman buyursayd.:

Zulm krallara vergidir.
Zulm sevginin nndeki melektir
ve bu balant kurulmadan
benim iin geit yok zamana.
Ve Tanr resmetnemi buyursayd:
Zaman benim en derin acm ya
yleyse koyardm onun kefesine:
Uyumayan kadn, yara izlerini,
zengin lm (desin diye onlar)
kentlerin korku veren bayramlarn,
delilii ve krallar.
Ve Tann ina etmemi buyursayd:
Zamann kralym ben ya.
Ama senin iin ben yalnzca
gizli tanym yalnzlnn
ve ben kan altndaki o gzm ...
Seyreden omzumun stnden
ebediyetten ebediyete.

BiNLERCE dinbilimci dald

senin isminin eski gecesine.
B akireler sana uyand,
delikanllar geti gmler iinde,
parldad sende, sen ey sava.
Senin kvrml uzun yollarnda
airler birbirlerine rastlad
gzel seslerin kralydlar
yumuak, derin ve ustaydlar.
Sen tatl akam saatisin,
tm airleri birbirine benzeten
gizlice azlarn iine giren
bir bulu yapm duygusuyla
evreler seni her biri muhteem.
Yz binlerce arp kaldrr seni ykseklere
suskunluklardan oluan dalgalanmalar gibi.
Ve frlatrd senin eski esintilerin,
tm nesnelere ve tm ihtiyalara,
havasn senin muhteemliinin.

70

HER bir yana savurdu seni airler

(bir frtna esti tm sayklamalardan)
ama ben seni toplamak istiyorum tekrardan
yle bir kabn iine ki, seni gnendirsin.
Yryorum deiken rzgarlar iinde
binlerce kez sensin rzgar doyuran
topariayp gtryorum ben ne bulursam:
anak olarak kullanr seni kr adam,
ok derinlere gizler seni tekiler
ama dilenci gz nnde tutar;
bazen de bir ocukta bulunur
seni anlatan en byk paran.
Gryorsun, durmadan arayan biriyim.
yle biri ki, ellerinin ardnda saklayan kendini
yryp giden sanki bir oban
(istersen onu artan bak,
yabanc baklar ek ondan)
Seni tamamlamay hep hayal eden biri
ve: Ancak kendini tamamlayan.

71

SOBOR'da gne az bulunur.

nsanlardan olumu duvarlar
ve yal insanlar ve bakireler
arasndan syrlr kanatlarn am gibi
altn kap, Kayzer-Kaps.
Kaybolur kapnn stunlarnda
duvar ikonalarn ardnda;
sessiz durur ikonalar gm iinde
talar, bir koroymuasna ykselir
ve tekrardan talara inerler sonra
ve susarlar eskisinden de gzeller.
Onlarn stnde, gecenin mavisi sanki,
yz olduka solgun,
asl durur seni sevindiren kadn:
Bekisi kapnn, sabah jalesi,
seni ieklerle saran vadi
ve vermeden hibir ara.
Kubbeler senin olunla dolu
epevre tutuyor yapy.
Tahtnda dinlenmek istiyorsun mutlu,
bense seyrediyoruro rpererek.

72

BR hac olarak girdim ieri

ve duyurnsadm ac iinde
seni alnmda bir ta gibi.
lklarla, tam yedi tane
evirdim senin karanlk varln
ve her resminde grdm
kahverengi doum lekesini.
dilencilerin durduu yerde
irkindiler ve zayf adamakll
onlarn bir yukar bir aa gezinmelerinde
kavradm seni sen ey esinti.
Kyly grdm, yal,
Y uvakim gibi sakall,
anladm, yavaa koyulamasndan
ve daha birok benzerlikten,
hissettim seni, hi olmad kadar ince
szlerle aklanmaz biimde
onda ve her insanda.
Durdum

Brakyorsun zaman akna

hi de huzurlu deilsin bundan:
Kyl bulur senin anlamn
tutar kaldrr, sonra atar yere
ve tekrar kaldrr oradan.

73

ZM balarndaki beki gibi

kulbesi olan ve nbet tutan
senin ellerinde Tanr'n kulbeyim ben
ve geceyim, Tanr'm, bir para senin gecenden.
Ba, ayr, eski elma bahesi
hibir ilkbalar atlamayan tarla,
mermer gibi sert bir toprakta
bile yzlerce meyve veren incir aac.
Gzel bir koku yaylr yuvarlak dallarndan
ve sormazsn, uyumlu olup olmadn
zsuyu olmu ykselir korkusuzca
senin derinliklerin nmden yavaa.

TANRI konuur herkesle, yalnzca onu yaratmadan nce,

sonra suskun kar onunla gecenin iinden.
Ama o szler, henz kimse balamadan nce,
yledir, o bulutsu szler:
Alp gtrecek seni duyularn,
yr zlemlerinin bittii yere dek
ve bana giydirecein elbiseyi se.
Nesnelerin ardndaki yangn ol da
glgeleri uzaynca
rtsnler beni boylu boyunca.
Ak ol her eye; gzellie ve dehete.
Yrrndisin sadece; eriilmez deil hibir his.
Koparna kendini benden.
Yaknda o lke,
yaam diye adlandrlan.
Tanrsn onu
arlndan.
Uzat elini bana.

75

YANINDAYDIM ben en yal rahiplerin, ressamlarn ve efsane

anlatclarnn,
sakince hikayeler yazard onlar ve izederdi gizli iaretlerini hretin.
Ve ben seni grdm sanrlarmda, rzgarlarla, sulada ve ormanlada
aldayarak Hristiyanlk'n kysnda,
ve sen yle bir lkesin ki, aydnlatlamayan.
Anlatmak istiyorum seni, grmek her yann ve betimlemek,
krmz toprakla ya da altnla deil, mrekkeple elma aac
kabuundan;
balayamam seni incilerle de olsa sayfalara
ve duyulannn bulup yaratt en titrek resmi bile
ap gidersin sen hemen yaln varlnla.
O yzden sendeki nesneleri adlandrmak istiyorum mtevaz biimde,
sz etmek istiyorum en yal krallardan ve nereden geldiklerinden
ve yaptklarndan, savalardan sz etmek sayfalarnn kenarnda.
Yersin, topraksn sen. Zamanlar senin iin yaz mevsimi sanki,
yanndakileri de baka trl dnmezsin en uzaktakilerden
ve seni daha derine ekip daha iyi yeertmeyi renip renmediklerini:
Yalnzca hissedersin hafiften etkilendiini benzer hasatlardan
ve ne ekinciyi ne de oraky duyarsn sen, stnde gezinen.

76

SEN gitgide koyulaan zemin, sabrla katlanrsn duvarlara.

Belki de yalnzca bir saat zaman brakrsn kentlerin varlna
ve belki de yalnzca iki saat kilisdere ve ssz manastrlara,
brakrsn be saat daha kurtulanlarn abalarna
ve daha yedi saat kylnn gnlk urana - :
Yeniden orman su ve byyen allk olmadan,
o kavranamayan korkunun saatinde,
eksik kalm resmini
geri isterken tm nesnelerden.
Tan bana azck zaman daha: Sevmek istiyorum nesneleri
kimsenin sevmedii gibi
oluncaya dek onlar sana layk ve kapsaml.
Yalnzca yedi gn istiyorum, yedi,
onunla ilgili hi kimsenin yazmad
yedi yalnzln sayfasn.

Kime verirsen bu kitab, o alnca ellerine,

eilip kalr sayfalarn stnde.
Ya da sen alrsn onu ellerine,
yazmak iin bizzat kendin.

77

UYANDIM sadece bir ocuk olarak,

ylesine kukusuz gvenen
her korkudan sonra ve her geceden
seni tekrar greceini bilen.
Biliyorum, ne zaman lmeye kalksa dncem,
ne denli derin, ne denli uzun, ne denli uzak - :
sen ama sensn, sensn, sen
zamanla evrelenmi titreen.
.

Bence, sanki imdi ben ayn zamanda

ocuk, delikanl ve adam ve daha fazlas.
Hissediyorum: Halka zenginleir yalnzca
ancak o tekrar geri dndnde.
Teekkr ediyorum sana, sen ey derin g,
gitgide daha sessizce beni youran
sanki bir sr duvarn arkasndan;
ancak imdi sadelik dolar gnme
ve kutsal bir yz gibi
der karanlk ellerime.

78

BR sre nce yoktum ben,

biliyor musun? Ve hayr diyorsun sen.
Hissediyorum o an eer telaa kaplmazsam
gp gitmi olmayacam hibir zaman.
Rya iindeki ryadan daha fazlasym ben.
Ancak bir kyya ulamay zleyen,
bir gne ya da bir sese benzeyen;
kayp giderken ellerinin arasndan yabanclaan,
eit eit zgrlklere varacan sanan
eller hznle ekilir bu iten.
Bylece karanlk yalnzca sana kalan
ve bo klar iine doru byrken,
ykselir bir dnya tarihi
gitgide daha kr bir tan iinden.
Var m biri hala onu ina etmekte olan?
Kalabalklar yine kalabalklar ister,
talar kendi haline braklma benzer
ve hi kimse deil aslnda senin hamurundan ...

79

IIK grlt eder aacnn doruklarnda

ve tm nesneler rengarenk olur ve marur,
dnerler sana ancak gn batmnda.
Alacakaranlk, mekann yumuakl,
binlerce ban stne koyar binlerce elini
ve onlarn altnda inanl olur yabanc olan.
Tutmak istemiyorsun dnyay daha baka
bu en usulca tavrdan baka trl elinde.
Gkyznden uzatr elini kavrarsn dnyay
ve hissedersin onu mantonun kvrmlar iinde.
B ylesine sessizdir var olu tarzn.
Ve onlar ki sana kocaman adlar bulurlar,
uzaklamlar senin komuluundan.
Dalar gibi kaldrdn ellerinden
ykselir, duyularmza kanunlar syleyen
kopkoyu alnyla senin sessiz gcn.

SEN istekli olan, ltuf gelir sana

daima en eski biimlerde.
Birisi ellerini bir araya getirdiinde,
ylesine uysal
ve kk bir karanl saran - :
Ve hisseder birdenbire senin olutuunu orada
rzgar yemi gibi
indirir yzn
utanca.
O zaman dener, ta stnde yatmay
ve dierlerinde grd gibi ayaa kalkmay,
gayreti saklayp saHamak seni,
ele verir diye korkudan senin varln.
nk seni hisseden, kalkamaz seninle dostlua;
d patlar, korkar senin iin ve alr kamaya
fark edeceklerse diye seni tm yabanclardan.
Sen llerdeki mucizesin,
seyyahlarn bana gelen.

81

GNN kysnda bir saat

ve yeryz, her eye hazr naslsa.
Nedir zlediin, ruhum, syle aka:
Bozkr ol ve bozkr sen de genile.
Olsun eski mi eski hyklerin
koskocaman ve hayal meyal
ay inince o dzle
gemite oktan yok olan lke.
ekillen sessizlik. ekillendir
nesneleri (ocukluu onlarn
sana boyun eeceklerdir).
Bozkr ol, bozkr ol, bozkr ol,
belki de gelir o zaman yal adam,
nerdeyse ayramarn onu geceden
ve getirir devasa krln
ieri, dikkat kesilmi evimden.
Gryorum oturduunu, daldn dnceye,
dnceleri varmaz benden teye;
ona gre, ne varsa hep dolar iine,
gkyz, bozkr ve odam.
Yalnzca arklar alp ban gitmi,
bir kez daha balanamayan;
yzlerce, binlerce kulaktan
imi onlar rzgar ve zaman;
divanelerin kulaklarndan.

H2
AMA yine de: Mmkn olur benim iin,
sanki her bir arky
iimde onun iin biriktirmiim.
Suskun oturur titrek sakalyla,
kazanmak ister kendini yeniden
arklarnn yoluyla.
O zaman kapannn dizlerine:
Ve arklar akarlar ona
aldayarak geriye.

KNC KTAP

Hacla Dair
{1901)

AIRTMAZ seni frtnann vahameti,

grdn nk onun geliip glendiini; kayar aalar. Kalar
yaratyor yryen bulvarlar.
Bilirsin o zaman, kimden kayorsa onlar,
senin de odur varmak istediin,
hep onu mrldanr duyularn,
durmu pencerede seyrederken.
Yaz mevsiminin haftalar hareketsiz,
ykselmi aalarn kan,
imdi hissedersin, deceklerini
her eyi balatana gerisin geri.
Zannediyordun ki g tanr
sen tutunca elinde meyveyi
ama g yeniden anlalmaz oldu
ve sen de yeniden misafir.
Yaz mevsimi senin evindi sanki,
bildin iindeki her eyi,
kp dar imdi yol almalsn kalbine
dzlklere alr gibi.
Balyor byk yalnzlk,
gnler sarlamakta,
duyularndan eker alr rzgar
dnyay kuru bir yaprak misali.
plak dallar arasndan bakar
sahip olduun gkyz;
yeryz ol imdi ve akam duas
ve ona denk bir memleket.
Mtevaz ol imdi bir nesne gibi,
bym, yakm gereklie, o kimse ki, kendisinden sz edilen
hissetsin seni alnca ellerine.

DUA ediyorum tekrar, ey hametmeap,

duyuyorsun beni yine rzgarn iinden,
nk hi kullanlmayan derinliklerim
ba dndren szcklere muktedir.
Dalp gitmitim; inanszlara
dalnt benliim para para.
Ah Tanr'm, bana glyordu her glen,
beni iiyordu her ien.
Avlulardan topadadm kendimi
pler ve atk ieler arasndan,
arplm azmla saykiadm seni,
seni, l iinde ebedi olan.
Nasl da kaldrdm yaral ellerimi
isimsiz bir yakarla sana,
bulmak iin tekrar gzlerimi,
bir zamanlar seni grm olan.
Bir evdim yangndan arta kalan,
iinde bazen katiller uyuyan,
bitmez tkenmez cezalar,
krlara srmeden nce onlar;
bir kent gibiydim deniz kysnda
salgn bir hastaln tehdidinde
bir ceset kadar ar
ocuklarn ellerinde sallanan.

Yabanc biriydim kendime

bildiim tek ey vard ki onun
genliinde annemi incittii
karnnda tarken beni
ve onun skan yrei
ac iinde vurmutu testislerime.
imdi ama iyiletim
kurtuldum btn sularmdan,
ihtiyacm var bir ortakla
tek bir dnce dorultusunda
beni bir nesne gibi kuatan, kalbinin kocaman ellerine (ynelseler onlar bana doru)
sayyorum Tanr'n bozuk para gibi kendimi
ve senin hakkn var beni israf etmeye.

BEN oyum yine, diz ken

nnde, rahip elbisesiyle:
Derin duygulu, dindar yardmc,
seninle dopdolu, seni yaratan.
Sessiz bir hcrenin sesi,
nnden hayatn esip getii, bir dalgasn sen hep yine de
tm nesnelerin zerinden akp giden.
Baka bir ey deil. Yalnzca bir deniz,
iinden bazen lkeler kveren.
Baka bir ey deil gzel meleklerin
ve kemanlarn suskunluundan,
o sz edilmeyen eydir,
btn nesnelerin meylettii
gl na dayanlmayan.
Sen her ey misin, - bense bir,
kendini veren ve kar gelen?
Ben neyim genel olandan baka,
her ey deilsem eer, alaynca,
sen o biri isin bunu duyan?
Duyuyor musun baka bir ey yanmda?
Var m bir ses benimkinden baka?
Bir frtna m bu? Ben de tek'im,
ormanlarm sana el sallayan.
Bir ezgi varsa, ksk, hastalkl,
beni duymana engel olan, ben de bir ezgiyim, duy beni,
yapayalnz ve hi duyulmam olan.

Ben hala oyum, korkarak hep

bazen sana, kim olduunu soran.
Her gn batmndan sonra
yaralannn ve kalrm ksz ve yetim,
solgun biriyim, kopmu her eyden
ve hor grd her topluluun,
benzer tm nesneler manastrlara
iinde tutsak tutulduum.
Muhtacm sana o zaman, ey bilen kii,
her kederin uysal kardei,
sen ey derdimin sessiz ahidi,
sen Tanr, su ve ekmek gibi gereksinim duyduum.
Bilmezsin belki de, nasldr
uykusuz insanlar iin, geceler:
Hakszdr onlarn hepsi de o zaman,
ocuk, bakire ve yal adam.
Srarlar lm emirleri verilmiesine,
epeevre sarlm siyah nesnelerle
ve beyaz elleri titremekte,
karm da vahi bir yaamn iine,
benzer bir av sahnesindeki kpeklere.
Gemi durur henz nlerinde,
ller bulunur ancak gelecekte,
paltolu bir adam kapda beklemekte,
yok henz bir sabah iareti,
ne gzle grlen ne de kulaa gelen
ne de iitilir t bir horozun.
Kocaman bir ev gibi gece.
Yaral elierin bytt korkuyla
ykp duvarlar kaplar aarlar, ama uzanr nlerinde sonsuz koridorlar
ve yoktur hibir k kaps.

rlll llllllllllllll lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllliiiiiiiiiiiiiiiJili i i i i i i i i i i i i i i i i i i J I I I I I ti i i i i i H I I O I I I I I I I I I I I I I I I O O I I I I I I I I O O I I O I I O H ' ' ' ' ' ' l l

Ve byledir, Tanr'm, her bir gece;

daima uyanr da birileri,
giderler, giderler ve bulamazlar seni.
Duyuyor musun onlar krlerin admlaryla
karanla girerken?
Kvrlarak inen merdivenlerde,
duyuyor musun dua ettiklerini?
Duyuyor musun kara talar zerine yuvarlanlarn?
Duymalsn aladklarn; nk alyorlar gerekten.
Aryorum seni, nk geip gidiyorlar
kapnn nnden. Nerdeyse gryorum onlar
kimi armalym, seni deil de kimi,
ki daha karanlk ve daha da gecedir geceden.
O tek kiiyi, lambasz nbet tutan,
yine de korkmayan; o derinlii, n
henz eriip aydnlatamad, ama bildiim,
nk o aa olup fkrr oradan
ve yavaa
koku olup eilmi yzme
ykselir topraktan.

, ,
'

SEN ey ebedi olan, gsterdin bana kendini

seviyorum seni bir oulu sever gibi
ocukken beni terk edip giden,
nk arnt onu kader bir taht iin,
uzanr lkeler vadiler misali nnde.
Kaldm ben bir ihtiyar gibi geride,
byk olunu artk hi anlayamayan,
kendi tohumunun iradesinin peinden kotuu
yeniliklere pek akl sr erdiremeyen.
Titrerim bazen bu derin saadetinin nnde,
seyahat edersin bir sr yabanc gemide,
bazen de geri dnmeni isterim bana,
seni besleyip byten karanla.
Korkarm bazen de sen sen deilsin diye,
kendimi brakp gittiim zaman, zamana.
Okurum adn o zaman: Evangelst
diye yazl hep sonsuzluunun karsnda.
Ben babaym; ama oul daha fazlas,
her ey, bir babann olduu ve de
olamad, serpilip bymeli onda;
o kendisidir gelecein ve yinelenmenin
o bir kucaktr, o bir umman.

92
H aalama yok sana olan dualarmda:
Eski kitaplarda aratrrm gibi,
sana ne denli benzediimi.
Sevgi vermek istiyorum sana. O ya da bu ekilde...
nsan bir babay sever mi? Gitmez mi
terk edip, bana yaptn gibi, surat ask
onun yardm edemeyen bo ellerini brakp?
Brakmaz m sessizce onun solmu szlerini
pek fazla okunmayan eski kitaplara?
Nasl bir su mecrasndan ayrlp giderse,
kopulmaz m onun kalbinden yle neeye ve kedere?
Baba bizim iin deil mi gemite kalan biri;
gemi yllar, gitgide bize yabanclaan,
eskimi tavrlar, modas gemi giyim,
burumu eller ve rengi umu salar?
Aslnda kendi zaman iin o bir kahraman,
bir yaprak o, biz byynce kopan.

B ZE zen gsterii sanki gn mas,

sesi ise gelir bir ta gibi bize, uymak isteriz hep szlerine,
ama doru drst iitemeyiz bile.
O nunla aramzdaki byk trajedi
yle grlt olur da, anlamak iin birbirimizi
grrz yalnzca aznn ald ekilleri,
dklr dklr de heceler, yok olurlar.
Uzaktan da uzak oluruz ona bylece,
sarmalasa da uzaktan aramzdaki sevgi,
ancak kalnca lmek zorunda bu gezegende,
anlarz, yaam olduunu yine bu gezegende.
O bizim babamz. Ve ben - ben
baba m demeliyim sana?
Bin kere ayrmaktr bu kendimi senden.
Benim olumsun sen. Tannn seni,
insann tek ve sevgili olunu tand gibi, hani
olsa bile kocaman ya da yal bir adam.

KR et gzlerimi; yine de grrro seni,

kapat kulaklarm: Duyabilirim seni,
ayaklarm olmadan da gelebilirim sana,
arabilirim seni azm olmadan da.
Koparsan da kollarm, tutarm seni,
yreimle, ellerirole olduu gibi,
kapatsan da yreimi, beynim arpacak
ve beynime salsan da alevler,
kannn her damlasnda tann seni.

RUHUM bir kadn gibidir senin nnde;

Naemi'nin ipine benzer ve Ruth'un.
Gndzn dolar ekin demetlerinin evresinde
ar ilerle uraan bir hizmeti gibi.
Ama akam olunca iner dereye
ykanr, temizlenir, giyinir gzelce
ve sana gelir aar rty ve yatar ayaklarnn dibine.
Gece yarsnda eer sorarsan ona, der ki,
tm masumluuyla: Ben Ruth'um, hizmeti kz.
A kanatlarn hizmeti kzn stne
nk sen varissin.
Sabah oluncaya dek uyur ruhum
ayaklarnn yannda, snr kannla.
Ve nnde bir kadn durur ve o benzer Ruth'a.

SEN varissin.
Oullar varistir,
nk lr babalar.
Oullar kalr ve iek aarlar.
Sen varissin:

SANA miras kalr yeil,

eski bahelerin yeili ve sessiz mavisi
km gkyznn.
Gneierin szn ettii
kras binlerce yln, birok yaz mevsimi
ve birok ilkbahar coku ve serzeni dolu
gen bir kadnn mektuplar gibi.
Miras kalr sana sonbaharlar, gsterili giysiler gibi
airlerin hatralarnda yatan
ve tm klar, yetim kalm memleketler gibi
sanki sokulurlar sana yavatan.
Miras kalr Venedik ve Kazan ve Roma
Floransa sana ait ve Pisa Katedrali
Troitse Lavra ve Manastr
Kiev bahelerinde karklk yaratan
yollar, karanlk ve dolambal Moskova anlar ile amnsatr hatralar
ve sesler senin olacak: Kervanlar, borazanlar, diller,
yeterince derinden gelen her ark
senin yannda parlayacak sanki bir mcevher.
Senin iin bir araya gelir airler
ve ba dndren ve zengin resimler biriktirirler
ve olguularlar benzetmelerle dar ktklarnda
ve ylece yalnzdrlar hayatlar boyunca . . .
Ve ressamlar boyar resimlerini yalnzca
sen tekrar alasn diye geici olmayan doay,
senin geici yarattn doaya karlk:
Her ey ebedi olur. B ak, kadn da oktan
Mona Lisa'da olgunlam arap gibi;
asla istemez baka bir kadn olmay,
nk baka bir yenilik getirmez yeni bir kadn.
Eser yaratanlar, sana benzer onlar.
stedikleri ebedi olan. Ta ebedi ol
derler. Bu demektir ki: Sen ol!

Ve aklar da toplarlar senin iin:

air kesilirler ksa bir sreliine
ifadesiz bir az perken, onu
biimlendirip bir glmseme retirler,
sevin getirirler alm olsalar da
insanlar yetikin yapan aclara,
hzn ve ac bulunur glmsemelerinde;
uyanr uyumakta olan zlemler,
alamak iin yabanc gslerde.
Anlalmaz eyler biriktirir ve lrler,
hayvanlar nasl lrse, bir ey anlamadan, ama belki de torunlar olacak,
onlarda olguular yemyeil hayatlar;
olacaksn sen de onlarn mirass
ryadaym gibi grmeden ylesine veren.
Sana doru akar hep nesnelerin fazlas.
Fskiyelerin st anaklarndan
fazlalklar zlm salar gibi
en son anaa nasl akarsa durmadan,
zenginlik senin vadine akar bylece,
nesneler ve dnceler tat zaman.

97
BEN senin en nemsiz kullarndan biriyim,
kck bir hcreden hayata bakan
ve insanlara nesnelerden daha uzak olan
ekinen olup bitenleri tartmaya.
Olsa da byle grmek istersen beni karnda,
belirirken ehrende karanlk gzlerin,
yleyse haddini bilmezlik olarak alma
dersem ki sana: Yaamyor kimse hayatn.
nsanlar tesadflerden ibaret, sesler, paralar
gnlk hayatlar, korkular, birok kk mutluluklar,
daha ocukken kyafet deitirmi, mumyalanm,
maske olarak geerli, suskun suret olarak.
Dnyorum da: Hazine daireleri olmalyd
btn bu hayatlarn brakld
hi gerek birinin iinde bulunmad
sanki tanklar veya sedyeler ya da beikler
veya yalnz bana ayakta duramayan
elbiseler gibi derken yaslanan
kabark talardan yaplm kaln duvarlara.
Ve ben alp bam gidince akamlar
iinde yorgun dtm bahemden dar, biliyorum; her yol gtrr beni o yne
yaanmam hayatlarn tersanesine.
Hibir aa yok orada, sanki kurumu toprak
evresi duvarlada sarl, yedi kere
hi penceresi yok sanki hapishane.
Demir srgl byk kaplar,
engeller oraya varmak isteyenleri
insan eliyle yaplm parmaklklar.

98
AMA yine de, herkes bir gayret iinde
kurtulmak iin onu tutan zindandan, byk bir mucize oluur dnyada:
Hissediyorum: Yaanyor tm hayat/ar.
Kim yayor ki? Nesneler mi,
alnmam bir melodi gibi
geceleri bir arpn iinde duran?
Sular stnden geen rzgarlar m,
dallar m, iaret veren,
kokularn yayan iekler mi
ya da yalanan uzun bulvarlar m?
Scack hayvanlar m, yryp giden;
yoksa kular m, korkup havalanan?
Kim yayor? Tanr'm, sen mi yayorsun, hayat?

99

SEN o yal adamsn, salar

isten, kurumdan kavrulup yanm,
o grkemli grnmez kii,
elinde hep eki tutan.
Demirci ustassn, yllarn arks,
srekli rsn banda duran.
Pazar gn nedir bilmeyen,
kendini iine adam biri,
lesiye yorulan klc dverken,
henz parlak ve kaygan olmam diye.
Bizde deirmen ve testere sustuu zaman
herkes yorulmu ve tembelken,
duyulur senin eki seslerin
kentin tm anlarndan.
Sen reit olansn, ustasn
bir ey rendiini grmedi kimse;
tannmayan biri, uzaklardan gelen,
hakknda bazen fsltl, bazen yksek
sesle szler sylenen, rivayetler edilen.

wo

RiVAYETLER dolar, seni tahmin eden

ve pheler, seni beirsizletiren.
Tembeller ve hayalperestler
kendi bezeyanlarna gvenmeyen
isterler ki kanasn dalar
ondan nce asla inanmazlar.
Ama sen eersin ban.
Dalarn damarlarn aabilirsin sen
byk bir mahkemenin gstergesi;
ama ilgilendirmiyor hi seni
nanmayanlar.
stemiyorsun hilelerle mcadeleyi
ve aramay sevgnn n
nk ilgilendirmiyor seni
Hristiyanlar.

lgilenmiyorsun soru soranlarla,

sakin bir ehreyle
gzlersin onu tayanlar.

Wi

SEN arayan herkes, arar yanl yerde.

Seni bulanlar ise, seni balar
bir davrana ya da resme.
Bense kavramak istiyorum seni
topran kavrad gibi;
ben olguularsam
olguular
senin dnyan.
stemiyorum senden g gstermeni
ispat etmek iin kendini.
Biliyorum zamann ad
bakadr
senden.
Bir mucize gsterme bana.
Hak ver kanunlarna,
bir nesilden tekine
kendini daha da ak eden.

102

BR ey drrsem eer pencereden

(olsa bile ok kk bir ey)
nasl da der yerekimi kanunu
gl bir rzgar gibi denizden
her topun stne ve her ilein
ve tar onu dnyann merkezine.
Her nesne gzlenmekte
uua hazr bir yardmseverlikle
her ta ya da her iek
ve her kk ocuk gecede.
Yalnzca biz, haddini bilmez, isteriz
baz balantlardan kp dar
zgrln bo alannda,
kendimizi akll glere brakmak
yerine bir aa gibi ykselmeyi.
En uzaa gtren yollara
sessiz ve isteyerek kendini brakmak yerine,
dmlenmiiz bir ekilde, kendini kapatan kii her evreye,
yapayalnzdr o imdi adlandrlamaz biimde.
renmesi gerekir nesnelerden,
balayp tekrar bir ocuk gibi,
nk onlar, Tanr'nn kalbinde olanlar,
kopmazlar hibir zaman ondan.
Yapabilmeli bir eyi tekrardan: Dfmek,
sabrla ar olanda dinlenmek,
haddini aarak, tm kularn
umada nne gemeyi isternek yerine.
(nk melekler de umuyor artk.
Ar kulara benziyor melekler,
onun evresinde oturup zikreden;
ku ykntlarna, penguenlere benzerler,
kah rdan yok olup gidenlere ...)

W3

KASTETTGN alakgnlllk. ehreler

ne eilmi sessizce seni anlamada.
Gen airler yle yrr
akam olurken uzak bulvarlarda.
yle durur kyller bir lnn etrafnda
eer lme verilen bir ocuksa
ve ne olursa olsun, hep ayndr:
Olaanst bir ey vardr ortada.
Seni ilk kez alglayan birini
rahatsz eder komusu ve saat,
ba ne eik senin izinden gider,
sanki dopdolu ve yalanm gibi.
Daha sonra ynelir doaya
rzgarlar ve uzaklar hisseder,
seni iitir, ayrlar fsldarken,
seni grr, yldzlar ark sylerken
ve seni artk unutamaz o
ve ne varsa hepsi senin cppen.
Yenisin onun iin yaknsn iyi
ve ok gzel bir yolculuk gibi,
sessiz gemiler iinde usulca
yaplan bir nehrin stnde.
Topraklar geni, rzgarl, dz,
terk edilmi kocaman bir gkyzne
ve yal ormanlarn emrine.
Yaklaan kk kyler
kaybolur tekrar an sesleri gibi,
bir dn ve bir bugn gibi,
grdmz her ey naslsa yle.
Ama bu nehir yolculuunda
ehirler kar ortaya daima
ve gelirler kanat rplar gibi
bu grkemli geziyi karlamaya.

Bazen evirir rotasn gemi

ky ve kentten uzak ssz yerlere,
dalgalar bir ey beklermi gibi, sanki yersiz yurtsuzlar ...
Onlar iin durur kk arabalar
(her birinin nnde at)
aceleyle dalarlar gecenin iine
grnmez olan bir yolun stnde.

BU kyde yer alr en son ev

ylesine yalnz, sanki son evi dnyann.
Kyn engel olmad cadde
yavaa akar gecenin iine.
Kk ky bir geit yalnzca
iki dnya arasnda, esrarl ve korkutucu
evlerin nnden geen bir patika yerine.
Ky terk edenler uzun yol alr
ou da belki lr yolda kalr.

BAZEN kalkar akam sofrasndan biri

ve kar dar ve gider, gider ve gider,
douda duran bir kiliseye.
Ve ocuklar onu kutsarlar sanki lm gibi.
Ve evinde lnce onlardan biri
kalr ierde, masada ve bardakta,
o zaman ocuklar kar dar
gitmek iin unuttuu o kiliseye.

GECE bekisi deliliin ta kendisi,

nk uyumaz nbet tutar.
Her saat ba glerek durur
ve bir isim arar geceye uygun
ve adlandrr onu: Y edi, yirmi sekiz, on ...
Ve bir gen tutar elinde,
titredii iin, kenarna dokunur
alamad borazann ve tutturur
bir ark adanm tm evlere.
ocuklar iin gzel bir gece,
duyarlar hulyalar iinde, nbet tuttuunu deliliin.
Ama kradar zincirlerini, kpekler
dolar dururlar evlerin evresinde
ve titrerler, o geerken nlerinden
ve korkarlar yeniden gelecek diye.

106

HABERN var m o azizlerden Tanr'm?

Hissediyorlard kapal manastr hcrelerinin
sanki ok yakn durduunu alaya ve glmelere,
girdiler daha da derin topran iine.
Her biri soluk alrken ile
tketti ukurun iindeki havay,
unuttu yan ve kendi suretini
ve yaad penceresiz bir ev gibi
ve lmedi, lyd zaten uzun sreden beri.
ok az okurlard; kurumutu nk her ey,
sanki kitaplar don vurmutu,
nasl sarkarsa kemiklerinden giysileri
yle sarkard manas her kelimeden.
Artk konumuyorlard birbirleriyle,
hissedince kendilerini karanlk koridorlarda,
uzun salarn sarktyorlard kestirmeden,
bilmiyordu hibiri komusunun
lp lmediini ayaktayken.
Yuvarlak bir mekanda,
gm lambalarn yalada beslendii,
toplanrlard yoldalar bazen
altn bahelermi gibi, altn kaplarn nnde
ve bakariard hayallerine kuku iinde
ve hrdatrlard hafften uzun sakallarn.
Hayatlar bin yl bulmu sanki,
gece ile gndz diye ayrlmadndan beri;
sanki frlatlmlard byk bir dalga ile
ana rahmine gerisin geriye.
Yusyuvarlak otururlard bir embriyo gibi
kocaman ba ve minik ellerle
ve yemezlerdi yemek, sanki besieniderdi
evrelerini saran kara toprak ile.

W7

imdi gsteriyorlar onlar binlerce hacya,

kentleri, stepleri ap manastra gelen.
Yatmaktalar kere yzyldan beri
ve vcutlar ryp dklemedi.
Karanlk ylr sanki k tter gibi
uzanm uzun vcutlar stne,
korunmu rtlerin altnda gizlice,ve ellerinin kenetlenmi tutuu
durur bir da gibi gslerinde.
Yceliin gl, byk baronu:
Unuttun mu bu gmlenleri
onlar ok isteyen lme gndermeyi,
girdiler diye onlar topran derinine?
O nlar ki, llerle kyaslanrlar
benzemiyorlar m daha ok lmszle?
Bu mu llerinin byk yaam
zamann tesine amas gereken?

Uyuyor mu hala onlar senin planlarna?

lmsz kaplar m kazandryorlar sana
sen ki, tm lleri aan lsz
istediin, doldurmak onu kendi kannla.

JLOS

GELECEG N kendisisin, byk tan aarmas

sonsuzluun ovalar stne.
Zamann gecesinden sonraki horoz t,
krasn, gen kz ve sabah duas
yabanc adam, anne ve lm.
ekil deitiren kii durmakszn,
yapayalnz beliren kaderin iinden,
ne vgye deen ne de ikayet edilen
anlatlamaz sanki vahi bir orman.
Nesnelerin anlamsn sen,
varlnn son srrn ele vermeyen,
kendini bakalarna hep baka trl sunan:
Gemiye kyym gibi, kyya gemi.

109

SEN yara izleri manastrsn.

Otuz iki eski katedralli
ve elli kiliseli, duvarlar
rlm opal ve kehribar paralar ile.
Manastr avlusundaki her eyin stnde
senin mziinin bir msras
ve balar grkemli kap.
Rahibeler oturur uzun evlerde
kara kz kardeler, yedi yz on tane.
Bazen kuyuya gelir birisi
ve durur orda bir resim gibi
ve birisi, akam gnelerinde
yrr incecik sessiz caddelerde.
Ama hi grnmez ounluu;
kalrlar evlerin sessizliinde
ya da kemanlarn hasta gsnde
kimsenin almad bir melodi gibi ...
Ve kilisderin etraf epeevre,
sarlm baygnlatran yaseminlerle,
mezarlklardr onlar sessizce
dnyadan sz eden talar gibi.
Artk hi olmayan o dnyadan,
olsalar da manastrn bitiiinde,
yzleri gne dnk, gnlk ilere
ve hazrlar neeye ve hileye.
O gemie ait: Sen ise imdide.
Bir k oyunu olarak akar o hala
hi ilgilenmeyen bir yln stnde;
ama sana, akama ve airlere
alayan ehreler altnda,
karanlk eyler ifa olunur.

HO

DNYANIN krallar yal

olmayacak hi varisleri.
Oullar lr ocuk yata,
solgun yzl kzlar ise
hasta talar brakrlar iddete.
Halk bozuk para yapar onlar,
gnmzdeki dnyann efendisi
makinelere evirir, uzatp ate iinde,
isteklerine hamurdanarak boyun een;
ama olmaz mutluluk onlarla birlikte.
Demir madeni hasret iinde. Ve terk edilmitir;
ister kk bir hayat reten
bozuk paralar ve tekerlekleri.
Ve fabrikalardan ve kasalardan
dnecekler gerisin geriye
alm dalarn damarlarna
ve onlar kapanrlar arkalarndan.

lU
H ER ey yeniden byk olacak ve heybetli.
Topraklar dzgn ve sular dalgal,
aalar devasa ve duvarlar ok alak
ve vadilerde gl ve bin bir eit halk
obanlk yapan, topra srp ileyen.
Ve olmayacak kiliseler Tanr'y tutuklayan
bir kaak gibi ve sonra da yasn tutan
hapsolmu ve yara alm bir hayvan misali, evler sevecen ve kaps ak tm alanlara
ve snrsz bir feragat duygusu
tm davranlarda sende ve bende.
Beklemek yok teki dnyay ya da yukar bakmak
yalnzca zlem ve lm soysuzlatrmamak
ve dnyaya hizmet ederken arnmak
kalmasn diye insan acemi onun ellerinde.

1 12

SEN de byk olacaksn. Byk o birisinden de,

imdi yaamak zorunda olan kimsenin diyebileceinden.
ok daha allmam ve sra d
ve yal bir adamdan daha yal.
Hissedileceksin: Gzel bir koku yaylrcasna
yakn gemiin bir bahesinden;
hasta birinin sevmesi gibi en sevdii eyalar,
sevecekler seni duygu dolu ve inceden.
Dua etmek olmayacak, insanlar zorlayan
bir arada olmaya. Sen deilsin bu topluluktan;
seni hisseden ve varlna sevinen
olacak dnyadaki biricik insan:
Dlanm biri ve topluluun bir yesi,
biriktirilmi ve israf edilmi ayn zamanda;
glmseyen biri, ayn zamanda yar alayan,
bir ev gibi kk ve bir lke kadar muazzam.

lll 3

H huzur olmuyor evlerde, yalnzca

lrse biri ve onu dar tarlarsa
ya da biri gizli bir emirle
alr hac hastonunu ve hac yakasn,
yolu sormak iin yabanc diyariarda
ki o, seni beklemektedir orada.
Hi bo deil orann caddeleri,
sana gelmek isteyenler ve o gle,
ki aar bin ylda bir kere.
Bir sr karanlk halk ve adsz nerdeyse,
yorgundurlar sana ulatklar zaman.
Ama grdm onlarn kafilesini;
inanyorum o zamandan beri, rzgarlarn estiine
onlarn uuan cppelerinden
ve sustuuna, onlar mola verdiinde - :
yle heybetliydi onlarn yry dzlklerde.

BYLE gitmek istiyorum ben de sana: Yabanc kaplardan

dilenerek, isteksizce beni doyuran.
Ve ok olursa yollar akl kartrrcasna,
katlrdm o zaman en yal olanlara.
Giderdim ksa boylu ihtiyarlara,
yrdklerinde bakardm, ryadaym gibi,
sakallarn dalgalar arasndan dizleri
kar adalar gibi, hibir al ve aa olmayan.
Geerdik erkekleri, ki kr onlar,
ocuklaryla gzleri var gibi bakarlar,
nehirden su ienler, yorgun kadnlar,
birok kadn var, ki hamile onlar.
Ve bana tuhaf bir biimde yakn hepsi,
erkekler sanki kendi kanmdan
kadnlar bir arkada bulur bende,
grdm kpekler de gelir benimle.

TANRI'M, birok hac birden olmak isterdim,

upuzun bir sra olup sana varmak iin
senden bir para olaym diye byk m byk:
Sen yaayan, aal yollar olan bahesin.
Byle olduum gibi gidersem, yapayalnz,
kim fark eder ki? Kim grr sana geldiimi?
Kimi kkrtr, kimi heyecanlandm ve kimi
inandrr sana?
Bir ey olmam gibi
devam ederler glmeye. Ama mutluyum,
yrdm iin olduum gibi, nk bylece
beni fark edemedi, glenlerden hibiri.

U5

GNDZN kulaktan duyulansn

ulaan fsltyla birok kiiye;
gn bitiminden sonraki sessizlikte,
yavaa tekrar toparlanan.
Gn ne denli giderek zayflayan
tavrlada ynelirse akama,
benim Tanr'n olursun o denli. Ykselir
senin lken bir duman gibi tm atlardan.

BR hac sabah. Sert yataklardan,

herkesin zehirlenmi gibi kendini att,
ayaa kalkar ilk an sesiyle
sska topluluk okumak iin sabah duas,
der stne gnein ilk klar:
Eilip selam veren sakall adamlar,
krklerin iinden kan ciddi suratl ocuklar
ve mantolarnn iinde suskunluklaryla ar,
koyu tenli, Tiflisli ve Takentli kadnlar.
slam'n tavrlar olan Hristiyanlar
emenin etrafnda, uzatrlar ellerini
dz anaklar gibi, onlarn iine
su dolar bir ruh gibi.
Yzlerini daldrr iine ve ierler,
sol elleriyle elbiselerini kaldrr
tutarlar suyu gslerine,
souk, alayan bir yze benzeyen,
dnyadaki aclardan sz eden.

H6

Ve bu aclar durur epevre etrafta

solgun gzlerle; bilmezsin kimdir
ve kimdiler. i ya da kyl
ya da tccardlar, zengin yaam tanyan,
belki de tam inanmayan rahipler, sonuna varmayan,
hrszlar, kandrmak iin frsat kollayan,
her eye ak gen kzlar, bir kede bzlp kalan
ve yolunu aranlar bir lgnlk ormannda - :
hepsi de prensler gibi derin bir hzn iinde
fazlalklarn stnden atan.
Hepsi de ne bilge, ok grm geirmi,
seilmiler, llerde yaamlar,
beslemi onlar Tann yabanl bir hayvanla;
yalnzlar, ap gelmiler dzlkleri
kararm yanaklarnda bir sr rzgarla,
bir zleme tutulmu ve korkmu
ama onunla ykselmi ayn zamanda.
Gnlk hayattan kurtulmu, girmi
byk orglarn ve koro arklarnn dnyasna,
diz kenler, merdiven karm gibi duran;
resimli bayraklar, hepsi oktan
saklanmlar ve katlanmlar:
imdi aslyorlar tekrar yavatan.
Bazlar durup bakyor bir eve,
iinde hasta olan haclar uyuyan;
az nce bir kei kt oradan,
salar kark elbisesi krk,
glgeli yzl hastalkl mavilerle
ve iyice kararm cinlerin zulmnden.
Eilip selam verdi ikiye blnr gibi,
iki para olup att kendini yere
ve imdi o toprak bir lk gibi
azndan sarkar ve sanki
kollarnn tavr olur byyen.

1 17

Ve yavatan geip gitti bu tuhaf hali.

Utu yukar, kanatlanr gibi,
duyurnsad rahatlama hissi
inandryordu onu ku olduuna.
Asl duruyordu zayf kollarnda
yan yatm bir kukla gibi
ve inanyordu gl dalgalanmalarna
ve dnyann oktan bir vadi gibi
uzaktan ayaklarnn altnda durduuna.
Birdenbire bakt inanmaz gzlerle
inmi gibi yabanc bir lkeye
aclarnn yeil renkli qeniz dibine bir balkt o kvrld zarife ve yzd
derin sularda, sessiz ve gmi gri
ve grd denizanalarn mercan dallarnda asl
ve bir denizkznn salarn
aralarndan su szlen bir tarak gibi.
Ve karaya kt, bir damatt o
bir lnn yannda, seildii iin,
hibir gen kz yabanc ve evlenmemi
cennetin ayrlarna girmesin diye.
Takip etti o kz, admlarn altrd,
dans etti durmadan kzn etrafnda
ve kollar daland hep kendi evresinde.
Sonra kulak verdi, sanki bir nc
kii adamakll, yavaa, katlmt bu oyuna
ve inanmyordu bu dansn olduuna.
O zaman anlad o: imdi dua etmeliydi;
nk o buydu, peygambere
bir byk ta gibi kendini veren.
Tutarz onu, her gn dua ettiimiz o,
hasadn yapyoruz, daha nce ektiklerimizin,
dneriz eve dinlenen aletlerle
bir melodi gibi uzun sralar halinde.
Eildi, selam verdi etkilenmiti derinden.

us

Ama yal adam, sanki uyuyormu gibiydi,

bunu grmedi, gz uyumuyordu halbuki.
Ve o selam iin eildi o derece derine,
yle ki tm uzuvlarndan geti bir titreme.
Ama yal adam bunu hi hissedemedi.
O zaman hasta kei asld sana,
vurdu kendini bir elbise gibi aaca.
Ama yal adam duruyordu ylece ve grmedi.
O zaman hasta kei kendini ald ele,
nasl alnrsa ele bir takdis klc,
vurdu ve vurdu, duvarlar hasariand
ve kzgnlkla yere dt sonunda.
Ama yal adam bakt anlamaz tavrda.
Kei o zaman syrd bir kabuk gibi elbisesini
ve diz kerek uzatt onu yal adama.
Ve bak: Anszn geldi o. Bir ocua yaklar gibi
ve tatllkla dedi ki: Biliyor musun kim olduumu?
Anlad o o zaman. Brakt kendini yavatan
ihtiyarn enesinin altna bir keman gibi.

U9

KIRMIZI yaban yemileri artk olgunlamakta,

yal kasmpatlar zorlukla nefes alr tarhlarda.
Kim zengin deilse imdi, yaz sonunda,
bekleyecek ama, hi bulamayacak kendini.
imdi gzlerini kapatmasn bilmeyen,
elbette, gecenin olmasn beklerken,
eit eit grnt var onun iinde
gecenin karanlnda boy gsteren: gp gider o kii, sanki yal bir adam.
Gelmez ona hibir ey, balamaz yeni bir gn,
yalan syler ona her ey, ne gelirse bana;
hatta sen, Tanr'm. Bir ta gibi olursun
onu her gn daha da derine eken.

1 :20

KAYGILANMAMALISIN, Tanr'm. Benim derler:

Sabrla duran tm nesnelere.
Dallar okayan rzgara benzerler
ve derler: Benim aacm.
Fark etmezler,
tuttuklar her eyin kor haline geldiini, en son ucundan bile
tutamazlar yakmadan ellerini.
Benim derken, hani bazen can ister de birisi
prensin arkada olduunu syler kyllerle konuurken,
eer ok bykse o prens ve ok uzaksa.
Benim derler souk d duvarlara
hi tanmazken evin reisini bile.
Benim derken, sahip olmay kastederler,
yaklatklar her nesne onlara kapatr kendini
ucuz bir arlatana benzerler,
gnein hatta yldmnn kendisinin olduunu syleyen.
Dedikleri zaman: Benim hayatm, benim karm,
kpeim, ocuum, yine de bilirler tam tamna,
hayat, kadn ve kpek ve ocuk bunlarn hepsi
yabanc alanlardr, iine bir kr gibi
uzanm ellerle daldklar.
Emin olmak yalnzca byklere mahsus,
gzleri olsun isteyenlere. nk dierleri
duymak istemezler, yoksul yolculuklarnn
evrelerindeki hibir nesneyle ba olmadn
ve onlarn alanlarndan dlandn
ve mlkiyetlerinden karldn
hepsinin de yabanc bir hayat var olan
kadna da iek kadar az sahip olduklarn.

JL21

Dengeni kaybetme, Tanr'm.

Seni seven ve senin suretini
karanlkta tanyan, eer bir k gibi
sallanrsa soluunda, - deildir sana sahip.
Ve eer geceleyin yakalarsa seni birisi
duasnn iinde olasn diye:
Sen bir misafirsin,
tekrar yoluna giden.
Kim tutabilir ki seni Tanr'm? S en seninsin,
hibir mal sahibinin eli dememi,
daha tam olgunlamam bir arap gibi,
gitgide tatllaan ve kendine ait olan.

UZUN geceler boyu kazp durdum seni ey hazine

nk grdm tm fazlalklar,
yoksulluk ve zavall bir bedeldir
senin hi gereklemeyen gzelliine.
Ama sana giden yol ok mu ok uzak
ve kimse gitmedii iin belirsizlemi uzun sre.
yle yalnzsn ki sen. Sen yalnzlksn,
canm, ekip gitmi en cra vadilere.
Ve ellerim kan iinde kalm
kazmaktan, kaldryoruro ap rzgara,
benziyor dallar olan bir aaca.
Seni iiyorum onlarla boluktan
sanki paralanmsn bir zamanlar orada
sabrszca yaplan bir davranla,
tuz buz olmu imdi dyorsun
uzak yldzlardan tekrar dnyamza,
lk bir ilkbahar yamuru olarak.

NC KTAP

ve lme Dair
(1 903)

Yoksulluk

125

BELK DE giriyoruru kocaman bir dan iine

demir gibi sert damarlara, yalnz bama;
yle derindeyim ki gremiyorum sonu
ve uza: nk yakn oldu her ey
ve tm yaknlar da ta.
Bilmeye yakn olamadrndan henz, kltyor beni bu byk karanlk;
ama o sen isen eer: Zorlatr kendini, saldr:
Elin deerse eer bana boylu boyunca,
sana byk bir lkla veririm karlk.

SEN ey da, durdun geldii iin da silsilesi, kulbesiz yamalar, isimsiz zirveler,
iinde yldzlarn tutukland ebedi kar
ve o vadileri tayan sklamenlerdir,
dnyann tm kokusu onlardan gelir;
sen tm dalarn az ve minaresi
(daha hi ezan yanklanmam olan):
Senin iinde miyim imdi, bazaltn iinde mi,
daha hi kefedilmemi bir metal?
Huu iinde doldurdum kayann boluunu,
duyuyorum her ynden ne denli sert olduunu.
Ya da korku mu bu, iinde bulunduum?
Ar byk benderin derin korkusu mu,
boazma kadar beni iine batrdn?

1 26

yi eder eer birisi kar da sana sz ederse

onun ne denli sama olduundan ve delice.
Sen kalktn ayaa, balangtan gelen frtna,
onlar srklersin nnde bo kabuklarcasna...
Ve benden istiyor musun: Aka syle, azm artk bana ait deil sanki,
kapanmak bilmeyen bir yara gibi
ve ellerim durur kpekler gibi
iki yanmda, komut dinlemeyen.
Tanr'n beni zorluyorsun, ok yabanc bir zamana.

BEKS yap beni sonsuz bozkrlarnn,

anlayaym orda talarn dilinden,
gzlerim gezinsin tm geniliince
denizlerindeki kimsesizliinde;
birlikte akaym nehirlerinle
her iki kysndaki haykriardan
szan seslere dek gecenin iine.
Gnder beni bombo lkelerine
bir utan bir uca rzgarlar esen,
byk manastdan olan, bir giysi gibi
yaanmam hayatlar koruyan.
Katlmak istiyorum orada haclara,
onlarn sesleri ve grntsnden
en ufak bir biimde sapmadan,
kr bir yal adamn arkasndan
yrmek istiyorum kimsenin bilmedii bir yolda.

ll27

NK Tanr' m, byk kentler

kaybolmular ve brakmlar kendilerini;
alevlerden kaa benzer en bykleri,
yok yle bir teselli, o teselli eder diye
ve akp gider kstl sreleri.
nsanlar yaar orda kt ve zor artlarda,
kuytu odalarda, rkek tavrlarla,
ilk yola kan srden korkak daha;
nefes alr senin topran ve bekler darda,
onlar yaarlar ama bilmezler bunu artk.
Byr orda ocuklar pencere nlerinde
ve kalrlar hep ayn glgenin iinde,
bilmezler hi ieklerin ardn darda
gepgeni bir gne, mutlulua ve rzgara,ve ocuk olmak zorundalar, zgn ocukturlar.
iek aar bakireler bilinmeyene doru
ve zlerler ocukluklarndaki sakinlii;
ama yoktur artk o, ne kadar isteseler de
ve titreyerek kapatrlar tekrar kendilerini
ve unutulmu arka odalarda geirirler
hayal krkl iinde annelik gnlerini,
uzun geceler boyu nne geilmez szianmalar
ve gsz ve mcadelesiz souk yllar.
Ve tam karanln iinde durur lm dekleri
ve zlem duyarlar ona doru farkna varmadan;
lrler uzun srede, lrler sra halinde
ve sonunda bir dilenci gibi ayrlrlar buradan.

l2R

NSANLAR yaar orada beyaz iek am, solgun yzl

ve akn lrler bu ar dnyadan tr.
Grmyor hibir kimse korku veren bir srtmaya
dntn, narin bir rkn glmsemesinin;
nasl da ekil deitirip isimsiz gecelerde.
Dolar dururlar yorgunluktan aalanm,
anlamsz eylere isteksizce hizmet etmekten,
kirlenir buruur stlerinde elbiseleri
ve erkenden yalanr gzel elleri.
Zorlar kalabalk, dnmez onlar kayrmay,
olsalar da biraz gsz ve kararsz, yalnzca rkek kpekler evsiz barksz
gelir sessizce arkalarndan bir sre.
Yzlerce ikencecinin ellerine braklmtr onlar
ve azarlandar her saat vuruunda,
dolanrlar kimsesiz hastanelerin etrafnda
ve ieri alnmay beklerler korku iinde.
lm var orada. Ama o lm selamn aldklar
lm deil, ocukken onlar esizce etkileyen, yalnzca kk lm orada algladklar;
kendi lmleri durur yeil, daha tatlanmam,
olgunlamam, ilerinde bir meyve gibi asl.

121}
AH Tanr'm, herkese kendi lmn ver.
lmek, sonu olsun ki yle bir hayatn,
iinde sevgi olan anlam ve keder.

NK biz yalnzca kabuk ve yapraz.

Herkesin iinde tad lm ise
meyvedir ve dner her ey onun evresinde.
Onun yznden byr de gen kzlar
ykselirler bir aa gibi lir'in iinden,
olan ocuklar onun yznden erkek olmay zler
ve kadnlar bu byyenierin srda,
korkulada ilgili, kimsenin yok edemedii.
O nun yznden grlenler aynen kalr
sonsuzluk gibi, gemi olsa da ok zaman, ve herkes, bir eyler ina eden ve yaratan,
dnya olur meyvenin evresinde, buz tutar ve erirler,
sarlr etrafna ve ona benzerler.
ierine yerlemitir tm scakl
yreklerin ve beyaz alevi dncelerin - :
Y ine de ku srleri gibi uuur senin meleklerin
ve bulurlar yeil olduunu tm meyvelerin.

JL30

TANRI'M: Biz daha zavallyz zavall hayvanlardan,

onlar bilinsizce lme giderken,
biz kalrz hala lmeden.
yle birini gnder ki bize, bilsin
hayat iyice dzene sokmay
ve daha zamannda balasn mays ay.
nk bu durum yabanc ve zor klyor lmeyi,
olmad iin bu bizim lmmz; birisi,
hi olgunlamadmz iin, sonunda alyor bizi.
kyor bir frtna bu yzden sprrnek iin hepimizi.
Yllar boyu duruyoruz hep senin bahende
tatl lm tayan aalarz biz
ama hasat zamannda ihtiyarlyoruz,
senin cezalandrdn baz kadnlar gibi
dl tutmayz, ktyz, iimize kapanmz.
Yoksa yanl m benim deerlendirmem:
Aalar daha m iyi bizden? Cinsiyetten mi ibaretiz
ve kadnlarn kucandan, bir sr ey vaat eden? Sonsuzlukla oynatk hep biz,
kurulunca lousa yata, doururuz
o zaman lrnmzn l ocuunu;
arpk ve ac dolu embriyoyu,
(korkmu gibi sanki korkun bir eyden)
iki eli ile gz pnarlarn kapatan
ve durur onun dar frlam alnnda
henz yaamad tm korkular, bir sokak kadnnki gibi herkesin sonu,
doum sanclarnda ya da sezaryende ac eken.

131
MUHTEEM yap birini Tanr'n ve byk
gzel bir kucak a onun hayatna,
utancn yerletir kocaman bir kap gibi
salardan yaplm sarn bir ormana
ve adlandrlamayan organ boyunca
pirin ezmesi gibi, beyaz ordular,
geir toplanan binlerce tohumu.
Ve bir gece, nasip et ki ona, ulasn
hibir insann ulaamad derinliklere;
bir gece ver: iek asn tm nesneler,
yle gzel koksun ki leylaklara benzer
ve daha ok uursun senin rzgarnn gcnden
ve daha coku dolu olsun Y osafat'tan.
Ve tan ona uzun bir tama sresi
ve geni yap onu kat kat elbiseler iinde,
ve bala ona bir yldz yalnzl,
yarglamasn onu hibir arm gz,
yz hatlar eriyerek deiince.
Yenile onu saf tertemiz bir yiyecekle,
i tanesiyle, ldrmeden yaplan bir yemekle,
o hayatla, ki olsun sessiz bir dua gibi
ve tarlalardan kopup gelen scak bir nefes gibi.
yle yap ki, bilsin yeniden ocukluunu,
bilin dn ve mucizevi olan
ve sezgi dolu balang yllarnn
sonsuz gizemle dolu efsanelerini.
Ve bildir ona beklesin saatinin gelmesini,
lm, byk ustay douraca saati:
Yalnzdr, kocaman bir baheye benzer; aldayan,
toplanp gelendir o uzaklardan.

BZDE gerekletir son iareti,

gster kendini tacnn tm gcyle,
ve bahet bize (kadnlarn doum sanclarndan sonra)
bahet gerek anndiini insanln.
Sen ey kudretli kral gerekletir
Tanr'y douran kadnn ryasn deil,
ynel daha nemli olana: lm dourana
ve gtr bizi, onu takip edenlerin
ellerinin arasndan, bizzat ona.
nk bak, gryorum inanszlar
daha da oktur onlar zamann yalanlarndan
yeniden doacaktr o, alay edenlerin lkesinde
ve hayalperest diye adlandrlacak: nk uyumayan biri
hayal edendir sarholuk iinde.
Ama sen onu ek al affedici gcn iine,
eski parlak gnlerindeki gibi yeert onu yeniden
ve ben dans edeyim bu birleme yerinde,
yeni ilahileri syleyen az yap beni,
seslendiren ve takdis eden.

JL33

VMEK istiyorum onu. Ordunun nnde giden

borazanlar gibi gitmek ve haykrmak istiyorum.
Kanm daha ok aldasn denizlerden,
szm tatl olsun, herkes duymak istesin
ama bir arap gibi sarho etmeyen.
lkbahar gecelerinde, fazlaca biri
kalmad zaman adrnn evresinde,
o zaman iek aarm algn alarken
yle sessizce ki kuzey nisanlarna benzer,
her yapran kn korku ile geciktiren.
nk sesim geliir iki farkl ynde
bir koku olur bir yandan ya da bir lk:
Biri hazrlamak isterken uzaklar,
teki ise mecburdur yalnzlklarnn
sureti, mutluluu ve melei olmaya.

VE emret her iki ses de benimle olsun,

gnderiyorsan beni eer yine kente ve korkuya.
Onlarla olmalym zamann hiddeti iinde
ve sana seslerimden bir sedir oluturaym,
nerede istersen oraya.

GEREK deildir byk kentler; sahtedir

gndz, gecesi, hayvanlar ve ocuklar;
suskunluu yalan syler, grlts yalan
ve iindeki her eyi ile bu oyuna uyan.
Sen olumakta olan, seninle ilgili,
byk ve gerek olaylardan hibiri
gereklemez orada. Senin rzgarlarnn esintisi
baka ynlere giden sokaklara der de,
uultusu bir gidip bir geldike, olur
akn, huzursuz ve sinirli.
iek tarhlarna ve bulvarlara da urar bu rzgarlar - :

135

NK baheler, - yaptrlm krallar tarafndan,

orada yaadlar ksa bir sre zevk iinde
gen kadnlarla, ki ssledi onlar ieklerle
kahkahalarnn gzel nlamalarn.
Onlard bu yorgun parklar uyank tutan;
fsldatlar esinti gibi allklarda,
k satlar krkler ve tyler iinde
ve sabahlklarnn ipek frfrlar
dere gibi aldad akll yollarda.
imdi btn baheler gider onlarn pei sra kimseye fark ettirmeden uyar onlar yavaa,
yabanc bir ilkbaharn ak renklerine
ve yanarlar yavaa sonbahar alevleriyle
dallarnn stndeki byk pasla birlikte,
ustaca yaplm binlerce monograma benzer
demirden dvlm siyah parmaklklara.
Baheleriyle gz kamatrr saray
(solgun bir gkyz gibi bulank klaryla),
ok fazla solgun resimler salonlarnda
dalm kendi i dnyalarna,
her davete yabanc, hazr hemen vazgemeye
bir misafir gibi suskun ve sabrl.

GEREK deildir byk kentler; sahtedir

gndz, gecesi, hayvanlar ve ocuklar;
suskunluu yalan syler, grlts yalan
ve iindeki her eyi ile bu oyuna uyan.
Sen olumakta olan, seninle ilgili,
byk ve gerek olaylardan hibiri
gereklemez orada. Senin rzgarlarnn esintisi
baka ynlere giden sokaklara der de,
uultusu bir gidip bir geldike, olur
akn, huzursuz ve sinirli.
iek tarhlarna ve bulvarlara da urar bu rzgarlar - :

135
NK baheler, - yaptrlm krallar tarafndan,
orada yaadlar ksa bir sre zevk iinde
gen kadnlarla, ki ssledi onlar ieklerle
kahkahalarnn gzel nlamalarn.
Onlard bu yorgun parklar uyank tutan;
fsldatlar esinti gibi allklarda,
k satlar krkler ve tyler iinde
ve sabahlklarnn ipek frfrlar
dere gibi aldad akll yollarda.
imdi btn baheler gider onlarn pei sra kimseye fark ettirmeden uyar onlar yavaa,
yabanc bir ilkbaharn ak renklerine
ve yanarlar yavaa sonbahar alevleriyle
dallarnn stndeki byk pasla birlikte,
ustaca yaplm binlerce monograma benzer
demirden dvlm siyah parmaklklara.
Baheleriyle gz kamatrr saray
(solgun bir gkyz gibi bulank klaryla),
ok fazla solgun resimler salonlarnda
dalm kendi i dnyalarna,
her davete yabanc, hazr hemen vazgemeye
bir misafir gibi suskun ve sabrl.

SONRA saraylar da grdm, yaayan;

ssl kular gibi gsteri iinde,
ama bet sesleriyle kulak trmalayan.
Zengindir ou ve ykselrnek isterler
ama gerekten zengin deildir zenginler.
Senin oban topluluklarnn beyleri gibi deil,
parlak ve yemyeil dzlklerin insanlar
alacakaranlk koyun srleri ile
bir seher gkyzn andran, getikten
ve durup yerletikten sonra ve komutlar
susunca yeni bir gecenin sessizliinde,
ite o zaman yeni bir hayat, yeni bir ruh
uyanr bu glerin yrd dzlklerde - :
devderin koyu renk hrgleri
kuatrken onlar sradalar grkemiyle.
Ve sr srlerinin kokusu kalrd
daha on gn, sr geip gittikten sonra,
scak ve ar, yenilmezdi rzgarlara.
Ve neeli bir dn evinde
nasl da akarsa arap btn gece:
Dii eeklerio st akard yle.
Ve deil, l kabilelerinin eyhleri gibi deil,
geceleri solmu hallar stnde yatan
ama sevgili ksraklarn tarayan gm
taraklara yakut talar taktran.

137

Ve deil o prensler gibi, altna hi

nem vermeyen, gzel bir koku vermez diye
ve kokular iinde marur hayatlar
amber, badem ya ve sandal aac.
Deil dounun beyaz hkmdarlar gibi,
lkeye Tann adaleti datan;
ama o dank salaryla yerde yatan,
yal aln yer karolarna dayanm,
alayan, - btn cennetlerden hibiri
ona nasip olmad diye bir saatliine.
Deil eski ticaret limanlarnn hakimleri gibi,
urar onlar, gerek yaamlarn
ei benzeri olmayan resimlerle amaya
ve zamansa aar tekrardan bu resimleri
ve onlar ki ehrin altn mantosu iinde
katlanm dururlar bir sayfa gibi,
yava soluk alp verirken beyaz akaklaryla ...
Bunlar hayat zorlayan lkelerdi
sonsuz geni olmak iin, zor ve scak.
Ama geti zaman bu gerek zenginlerin,
bunlar sana kimse getiremez geri,
yleyse tekrardan fakir yap fakirleri.

138

ONLAR fakir deil. Zengin olmayan'lardr yalnzca,

irade yoksunu ve uzak gerek dnyadan;
bezenmi son korkularn iaretleriyle,
yapraklar yolunmu ve tannmaz olmu her yerde.
Bunlara doru gidiyor kentlerin tm tozlar,
btn pislikler yapr kalr stlerinde.
Hastalk bulam bir yatak kadar itici,
krk paralar gibi frlatlm, iskelet gibi,
zaman gemi bir takvim gibi, ama yine de: Senin dnyan kalrsa eer zorda,
dizerdi onlar o zaman gllerden oluan bir zincire,
boynunda tasn diye bir nazarlk gibi.
nk onlar daha saftr en duru tatan
ve hayata yeni balayan kr bir hayvan gibi,
son derece saf ve son derece sana bal;
hibir ey istemezler, yalnzca tek bir eyi:
Gerekte ne kadar fakirseler, yle olmay.

NK fakirlik iten gelen byk bir madr...

1 39
SEN fakir olansn, parasz pulsuz,
bir tasn sen, duracak yeri olmayan;
sen istenmeyen kovulmu czaml,
kentin evresinde elde ngrak dolaan.
nk senin deil hibir ey, rzgara benzersin,
plakln zor kapatr hretini;
bir yetim ocuun gnlk elbisesi
daha gz kamatrc ve mlkiyettir sanki.
yle fakirsin ki, sanki dl verme gcn
saklamak isteyen bir gen kz
nasl bastrrsa kalalarn, nerdeyse ldresiye,
hamileliinin ilk nefes aln.
Fakirsin: Bir ilkbahar yamuru gibi,
mutluluk iinde kentin damlar stne den
sulularn ilerinde bytt bir istek gibi
dnyadan tamamen uzak bir hcrede.
Ve hastalar gibi, baka yana yatnca
mutluluk duyan; bahedeki iekler
gibi zavall, braklm lgn rzgarn yolculuuna
ve fakir bir avu gibi, iine gzya damlayan . . .
Nedir k i senin yannda yen kular,
nedir gnlerdir bir ey yememi kpek,
nedir ki senin yannda kendini kaybetmesi,
uzun sren kederi hayvanlarn,
yakalanp bir kenarda unutulan?

J!AO

Ve tm fakirierin gece snaklar,

nedir ki senin kimsesizliinin yannda?
Kk talardr onlar, deirmen ta deil
ama yine de trler biraz ekmek.
Ama sen en fakir olansn, en kimsesiz,
bir dilenci, yz grlmeyen;
sen fakirliin byk glsn,
sonsuz dnmsn
altnn gne na.
Sen en sessiz vatansz,
artk dnyaya uramayan:
Her kullanm iin fazla ar ve byk.
Alarsn frtnada. Bir arp gibisin
her almaya kalkan paralayan.

SEN bilen kimsesin ve geni bilgisi

fakirlikten kaynaklanan; fakirlik fazlalndan:
yle yap ki fakirler artk frlatlp atlmasn
veya skntya dp bunalmasn.
teki insanlar agzl, yrtk;
ama onlar dururlar ylece bir bitki gibi
kkleri darda ve kokarlar melisavari
ve yapraklar girintili kntl ve narin.

14 1

BAK onlara ve gr, neye benzediklerini:

Hareket ederler rzgara tutulmu gibi
ve dinlenirler elde tutulan bir nesne gibi.
Gzlerinde bulunur o grkemli
glgelenii gneli ayrlarn,
dt zaman bir yaz yamuru aceleci.

Y LE sessiz ki onlar; nerdeyse benzerler nesnelere.

Odaya ardn zaman onlar,
tekrar gelen dostlar gibidirler
ve kaybolurlar en ufak bir eyde
ve karardar kullanlmayan bir alet gibi.
Bekilere benzerler lanetli hazineleri bekleyen
koruduklar eyi kendileri de grmeyen, derinliklerin tad bir kayk gibi
ve amarhanedeki araflar gibi
ylesine serilmi ve yle ak braklm.

BAK: Ayaklarnn srdrd hayata:

Hayvanlarnkine benzer, karm ylesine
her gidilen yolla; doludur hatralarla,
ta ta, karda ve hafif ve yeni km
rzgarlar esen serin ayrlarda.
Aclar vardr onlarn o byk acdan,
insan dmtr ardan daha kk acya;
otun merhemi ve tan keskinlii
kaderdir onlara, - severler ikisini de
ve onlarn yry senin houna gider
ellerin gezinii gibi mzik aletinde.

ELLERi kadnlarn ellerine benzer,

yakr herhangi bir annelie;
bir ey yaparken kular gibi neeli,
tutular scak ve sakin gvenli
ve hissedilirler bir iki kab gibi.

AGIZLARI sanki bir bstn az gibi,

hi ses karmayan, nefes almayan ve pmeyen
ama yine de bir hayattan geip gitmi,
alrlar her eyi, bilgece ekillenmi
ve imdi kabarrlar, bilir gibi her eyi ve sadece bir benzetmedir o, bir ta ve bir nesne ...

VE sesleri gelir uzaklardan

ve yola koyulmular gn domadan
ve gemiler haftalar boyu byk ormanlardan
ve uykuda Danyal'la konumular
ve denizi grmler ve sz ederler ondan.

VE uyuduklar zaman, sanki her eye

geri verilirler sessizce onlar dn vermi olan
ve ekmek gibi ktlk zamanlarnda datlan,
gece yarlarnda ya da sabah olmadan
ve bir yanura benzerler sular seller gibi yaan,
taze bir verimliliin karanlna.
Kalmaz o zaman bir yara gibi isimlerinin
izi vcutlarnda, imlenmeye hazr
durur o tohumun tohumu gibi
ve sen gelirsin ondan, o sonsuzluktan ...

VE bak vcutlar bir damat gibi,

yatarken akar bir dere sanki,
gzel yaar ylesine, gzel bir ey gibi,
ylesine tutkulu ve ylesine mucizevi.
Zayf vcudunda toplar zayf olan,
korku duyulan, birok kadndan gelen
ama gldr cinsellii ve bir canavar
gibi bekler uyurken utancn ormannda.

NK bak: Ya ayacak onlar ve oalacaklar

ve zamann basks olmayacak onlar iin,
byyecekler ormandaki ilekler gibi,
korurken topra, tatlanacaklar.
nk mutludur, kendilerinden uzaklamam olanlar
sessizce, atsz, yamurun altnda duranlar;
onlarn olacak btn hasatlar,
binlerce kez dolgun olacak rnleri.
Devam edecekler her bitii ap,
ap anlamlar eriyip giden devletleri,
dinlenmi eller gibi kalkacak onlar
yorgun olduu zaman tm halklarn
ve tm kesimlerin elleri.

KENTLER N suu iinden ek kar onlar,

orada her ey hiddet ve karmaa
ve karmaklk iindeki gnlerde
kururlar, yaralanm sabrlar.
Onlara gre bir yeri yok mu dnyann?
Rzgar kimi arar? Kim ier derenin aydnln?
Gln iindeki derin ky ryasnda
kap ve eik iin yok mu yer hibir yansmada?
Kk bir yer yeter onlara,
orada bir aa gibi her eye sahiptirler.

FAK RLER N evi benzer bir mihrap dolabna.

Onun iinde dolanr yemek olarak sonsuz olan
ve akam olunca sessizce dner
kendine geni bir alandan
ve yanklanarak kapanr iine.
Fakirierin evi benzer bir mihrap dolabna.
Fakirierin evi bir ocuun eline benzer.
Almaz o, byklerin istediklerini;
alr ssl kskalar olan bir bcei,
derenin ekil verdii yuvarlak bir ta,
akan ince kumu ve ses karan deniz kabuklarn:
Eller bir tart aleti gibi durur havada
ve gsterir en kk bir alm
uzun ini klada her iki kefesi.
Fakirierin evi bir ocuun eline benzer.
Ve dnyamza benzer fakirierin evi:
Bir kym gelecekteki bir kristalin,
bazen kl, bazen karanlk dnerek uzaklar;
fakir, bir ahnn scak fakirlii gibi, ama geceleri: O her eydir o zaman,
tm yldzlar ondan kaynaklanr.

AMA kentler sadece kendine ait olan ister,

her eyi .ekip alrlar kendi arklar iine.
rk tahtalar gibi paralarlar hayvanlar
ve ok eitli insan yakarak yok ederler.
Ve kltrler iin hizmet eder tm insanlar
ve bsbtn kaybederler dengeleri ve lleri,
smklbcein izlerine ilerleme derler
ve arabay yava srlecek yerde hzl srerler
ve kendilerini orospu gibi hisseder ve yle aksederler
ve daha ok grlt ederler, cam ve metalle.
Sanki bir aldatmaca her gn kandrr onlar,
artk hibir zaman olamazlar kendileri;
para byr ve ele geirir tm glerini
ve gldr bir dou rzgar gibi ve onlar kk
ve boalm iieri beklerler, arabn
ve tm hayvan ve insan zlerinden gelen zehrin
onlar geici, bo ilere yneltmesini.

SEN N fakirierin yorulur bunlar yznden

ve grd her eyden, yorgun
ve ate saar rken, sanki ate nbetinde
ve yrrler, kovulurlar her evden,
gece yarsndaki yabanc ller gibi;
tm pislikler dolumu stlerine
ve nasl gnete kalp bozulan hor grlrse, aalar onlar her tesadf, orospularn ss
ve arabalar ve lambalar.
Bir az ver onlara koruyucu olsun,
reit yap onlar ve hareket etsinler.

AH nerede o, brakp mal mlk ve zaman

byk fakirlii iin o gc bulan,
pazarn orta yerinde elbiselerinden soyunan,
rlplak, piskoposun kaftanna doru yryen.
Herkesten daha iten ve sevecen olan,
o geldi ve yaad yepyeni bir yl gibi;
senin blbllerinin kara yaz kardei,
iinde hayret ve mutluluk
ve yeryzne kar byk sevin olan.
nk deildi o hep yorgun olanlardan,
gitgide daha da isteksiz olan,
minik ieklerle ve minik olan kardeleriyle
ayrlar boyu yryen ve konuan.
Kendinden sz ederdi ve kendini nasl kullandndan
herkese sevin mutluluk versin diye
ve sonsuz bykt k dolu yrei,
kaytsz kalamazd ona en kk ey bile.
Iktan geliyordu ve yol alyordu en derin a
ve kck odas dopdoluydu sevinle.
Tebessmler byrd hep yznde
bir kendi ocukluu ve gemii vard
nasl olgunlarsa bir gen kz, yle olgunlat.
ark syledii zaman, gemi bile dnerdi
ve unutulmu ne varsa geriye;
yuvalarda sessizlik hkm srerdi
yalnzca kz kardelerin kanard kalbi
okard onlar o efkatli bir damat gibi.

Fransiskan mezhebinin kurucusu olan Aziz Francesco'dan sz edilmektedir.

l4R

Ama sonra arksnn polenleri

zlp daldlar krmz dudaklarndan
sevgi dolu olanlara utular, ryada gibi
ve dtler ak zambaklarn iine
ve indiler yavaa iekli zemine.
Onu, o kusursuz olan, karlad onlar
ayn zamanda onun ruhu olan vcudunu.
Ve gller gibi kapand gzleri
ve dalm salar ak gecesindeki gibi.
Ve onu karlad en byk ve en kk olan.
Birok hayvana melekler gelip
bildirdi, diisinin yavru beklediini, uutu harika gzellikte kelebekler:
nk tand onu tm nesneler
ve ondan kazand verimlilii.
Ve lnce o, yle hafifti ki mmkn deil anlatmas
o zaman bltrld o: Tohumu akt,
derelerde, aalarda syledi tohumu ark
ve iekler iinden sessizce ona bakakald.
Uzanm ark sylyordu. Ve kz kardeler geldiinde
alad onlar o zaman sevgili erkeklerine.

NEREDE o, kla dolu olan, nereye gitti?

ne hissediyor, onu venler, genler,
fakirler - uzakta deil ki onu bekleyenler?
Ykselmez mi onlarn gnbatmlarndan fakirliin byk Akamyldz.

1
1

1
1

Hikmet Yksel zou 1 93R ylml

Sinop'ta dodu. Tm renim h1ty1t,
ilkokul dahil, stanbul'da geti. stanhul l<
Lisesi'nden sonra yksek renimine Htmhul
niversitesi Edebiyat Fakltesi, Almu Dili
ve Edebiyat ve Sanat Tarihi (Avrupa Smt,
Trk-slam Sanat) blmlerinde devan etti.
Yksek renimden sonra eitli \al n alr
dorultusunda alt yla yakn bir H(lrc
yurtdnda, Almanya, Fransa, ve Avustury'd
bulunmutur. 1963 ylnda "Di e Ladsrldi
in den Gedichten von Stefan Geor.r;c" adl
bitirme teziyle Alman Dili

ve

Eddiy t

Blm'nden mezun olduktan sonra, 1 W4

ylnda asistan olarak greve balad . 1 974
ylnda "Max Frisch'in Romanl arn da l sa
ve Hayat Sorunu" adl tez alnas i ll
doktor nvann, 198 1 ylnda " l ngdor.r;
Bachmann'da Kartlk lkesi" adl al as
ile de doent nvann ald. 1989 y l pda
"Alman Romantizminde Kad n ve Sev.r;i
Anlay" adl almas ile de profesrlll)/;t'
ykseltildi. Uzun bir sre Anabilim Dal
Bakanl gibi idari bir grev de stlenen
H. Yksel zouz, salk sorunlar nedeniyle
2002 ylnda emekliye ayrlmtr. Romantik
Dnem Alman Edebiyat, 17-20.yzyl Alman
iiri, Sanat ve Sanat Sorunu, 19-20. yyl
Avusturya Edebiyat gibi konular zel ilgi

ve

uzmanlk alanlarn oluturmaktadr.