BAB 2 KEKAYAAN HASIL BUMI MENDORONG CAMPUR

TANGAN BRITISH
Pengenalan
1. Revolusi Perindustrian

Perubahan daripada kegiatan pertanian kepada kegiatan

perusahaan.

Perubahan

daripada

pengeluaran

di

rumah

kepada

pengeluaran di kilang.
2. Dasar campur tangan British bermaksud British melibatkan diri
secara langsung dalam pentadbiran di negeri-negeri Melayu
selepas tahun 1874.
3. Hubungan NNS dengan NNM:

NNS

ialah

pelabuhan

entrepot

yang

mengendalikan

perdagangan NNM.

Pedagang-pedagang

NNS

melabur

modal

dalam

perlombongan bijih timah di NNM.

2.1 Faktor yang Mendorong Campur Tangan British
1. Kekayaan hasil bumi
NNM kaya dengan bijih timah, emas, bijih besi dan arang
batu.
British bimbang NNM jatuh ke tangan kuasa Barat yang lain.
2. Revolusi Perindustrian
British memerlukan bijih timah untuk perusahaan mengetin
makanan.
menjadikan NNM tempat memasarkan hasil keluaran kilang
mereka.

3. Terusan Suez dan kapal wap

Kapal wap

mempercepat perjalanan.

muatan yang lebih banyak.

Terusan Suez

memendekkan jarak perjalanan dari England ke Tanah

Melayu.

Menghubungkan Laut Merah dengan Laut Mediterranean.

4. Kebimbangan campur tangan kuasa Eropah lain

Belanda di Indonesia, Perancis di Indochina, Sepanyol di
Filipina.
5. Pertukaran kerajaan mengubah dasar British
Parti Konservatif (dasar campur tangan) mengambil pucuk
pimpinan kerajaan Britain daripada Parti Liberal (dasar tidak
campur tangan).
6. Desakan pedagang NNS
Pertelingkan di antara pembesar Melayu dan pergaduhan di
antara kongsi gelap Cina menyebabkan kerugian pedagangpedagang Negeri-Negeri Selat.
Mereka

meminta

kerajaan

British

campur

melindungi kepentingan pelaburan mereka.

tangan

dan

2.2.1 British Campur Tangan di Perak

1. Long Jaafar membawa masuk pelombong-pelombong Cina untuk
memajukan perlombongan bijih timah di Larut.
2. Pergaduhan di antara kongsi gelap Cina Ghee Hin dan Hai San
telah mencetuskan Perang Larut.
3. Perang Larut telah menjejaskan perusahaan bijih timah.
4. Ngah Ibrahim (Menteri Larut) melantik Kapten Speedy untuk
menamatkan Perang Larut.
5. Keadaan di Perak bertmabah buruk apabila sistem pewarisan
takhta tidak dipatuhi.
6. Sistem pewarisan takhta di Perak mengkehendaki seseorang
anak raja memegang tiga jawatan iaitu Raja Di Hilir, Raja
Bendahara dan Raja Muda sebelum berhak ditabal sebagai
sultan.
7. Selepas

kemangkatan

Sultan

Ali,

Raja

Ismail

iaitu

Raja

Bendahara telah dilantik menjadi sultan.

8. Raja Abdullah yang merupakan Raja Muda telah diketepikan
kerana tidak menghadiri upacara pemakaman Sultan Ali di
Sayong walaupun dijemput.
9. Raja Yusuf (Raja Di Hilir) diketepikan kerana tidak disukai
pembesar Perak.
10. Raja Abdullah menentang pelantikan Sultan Ismail dengan
disokong oleh pembesar di Hilir Perak seperti Dato Sagor dan
Dato Maharajalela.
11. Perak berpecah kepada dua:

Raja Ismail berkuasa di Hulu Perak.

Raja Abdullah berkuasa di Hilir Perak.

12. Raja Abdullah minta British mengiktirafkan beliau sebagai sultan

Perak.

13. Andrew Clarke memanggil pembesar-pembesar Melayu dan

pemimpin-pemimpin kongsi gelap Cina berunding di Pulau
Pangkor.
14. Pembesar Melayu yang hadir ialah Raja Abdullah, Dato Sagor,
dan Ngah Ibrahim.
15. Raja Ismail tidak hadir kerana lewat menerima surat jemputan.
16. Masyarakat Cina:

Kapitan Chung Ah Kwee merupakan ketua Kumpulan Hai San.

Beliau merupakan antara wakil yang hadir rundingan.

Bersetuju menghentikan pergaduhan.

Menerima pihak British sebagai orangan tengah dalam urusan

perlombongan bijih timah.

17. Perjanjian Pangkor 1874:

Raja Abdullah diiktiraf sebagai sultan Perak.
Raja Ismail diakui sebagai Raja Muda.
Sultan menerima Residen British yang memberi nasihat dalam
semua perkara kecuali hal-hal berkaitan dengan Islam dan adat
Melayu.
Residen berkuasa penuh dalam pungutan cukai di Perak.

18. Kesan

daripada

Perjanjian

Pangkor

ialah

bermulanya

penguasaan British secara langsung dalam pentadbiran dan

ekonomi di Perak. British juga mencari peluang untuk menguasai

negeri-negeri Melayu yang lain.

19. Residen Perak: J.W.W. Birch

2.2.2 Campur Tangan British di Selangor

1. Apabila Raja Sulaiman (pemerintah Klang) mangkat, Klang
diserahkan kepada Raja Abdullah. Putera kepada Raja Sulaiman
iaitu Raja Mahadi rasa tidak puas hati.
2. Raja Abdullah memajukan perlombongan bijih timah di Klang
dengan membawa masuk pelombong-pelombong Cina dan telah
membuka lombong di Kuala Lumpur dan Ampang.
3. Kekayaan di Klang menyebabkan perebutan di antara Raja
Mahadi dan Raja Abdullah. Perang saudara ini dinamakan Perang
Klang.
4. Perang Klang telah menjejaskan perdagangan di Klang.
5. Sultan Abdul Samad melantik menantunya Tengku Kudin untuk
menamatkan pergaduhan ini.
6. Tengku Kudin tidak dapat menyelesaikan pergaduhan ini kerana
beliau tidak diterima oleh pembesar Selangor atas sebab beliau
bukan anak negeri Selangor.
7. Beliau meminta bantuan daripada British. British menggunakan
kapal perang H.M.S. Rinaldo membedil Kuala Selangor.
8. Bantuan British telah membantu Tengku Kudin menewaskan Raja
Mahadi dn menamatkan Perang Klang.
9. British mendesak Sultan Abdul Samad menerima Residen British,
tetapi gagal.
10. British menggunakan alasan untuk mendesak Sultan Abdul
Samad menerima seorang Residen, iaitu
a. rompakan sebuah kapal dagang British di Langat pada tahun

1873
b. serangan di rumah api Tanjong Rachado pada tahun 1874
11. Residen Selangor: J.G. Davidson

2.2.3 Campur Tangan British di Negeri Sembilan

1. Dato Kelana menjadi pemerintah di Sungai Ujong. Dato Bandar
ingin menegakkan kuasanya di Sungai Ujong.
2. Sungai

Linggi

dalam

daerah

Sungai

Ujong

ialah

jalan

perhubungan utama ke pelabuhan Melaka.

3. Pembesar yang menguasai Sungai Linggi dapat mengutip cukai
daripada pedagang yang melalui sungai ini.
4. Perebutan ke atas penguasaan Sungai Linggi mencetuskan
pergaduhan di antara Dato Kelana dengan Dato Bandar.
5. Dato Bandar mendapat sokongan daripada penduduk tempatan
dan pelombong-pelombong Cina.
6. Pada tahun 1874, Dato Kelana menandatangani perjanjian
menerima perlindungan British. Dato Kelana diiktiraf sebagai
pemerintah Sungai Ujong manakala British mempunyai kuasa
penuh mengutip cukai di Sungai Linggi.
7. P.J. Murray menjadi Residen Sungai Ujong.
8. Dato

Bandar

tidak

mengiktiraf

perjanjian

tersebut

dan

menentang British mengutip cukai di Sungai Linggi.

9. British memberi bantuan tentera kepada Dato Kelana untuk
menewaskan Dato Bandar. Dato Bandar dibuang negeri ke
Singapura.
10. British meluaskan kuasanya di Rembau, Jelebu dan Seri Menanti
dengan cara menempatkan pegawai Majistret dan Pemungut
Hasil.

11. Pegawai Majistret dan Pemungut Hasil:

Menguatkuasakan undang-undang British.

Memungut cukai

Ditukar kepada Pegawai Daerah pada tahun 1896

12. Pada

1895,

semua

daerah

telah

disatukan

dan

menjadi

persekutuan Negeri Sembilan.

13. Tunku Muhammad ibni Tunku Antah iaitu Yamtuan Seri Menanti
telah ditabalkan sebagai Yang Dipertuan Besar Negeri Sembilan
yang pertama.
14. Residen Negeri Sembilan: Martin Lister
2.2.4 Campur Tangan British di Pahang
1. Pahang tidak sekaya negeri-negeri Melayu yang lain. British
mahu menguasai Pahang untuk menghalang kuasa Eropah yang
lain bertapak di NNM.
2. Kuasa yang berlumba-lumba mencari tanah jajahan di Asia
Tenggara ialah Perancis, Rusia dan Jerman.
3. Sultan Ahmad berusaha mengelakkan Pahang daripada dijajah
oleh British.
4. Sultan Ahmad mencontohi Sultan Abu Bakar dari Johor dalam
membangunkan Pahang bagi menyekat perluasan pengaruh
British.
5. Pelabur-pelabur Eropah telah dibawa masuk untuk memajukan
Pahang.
6. Tindakan ini tidak disenangi oleh British kerana kepentingan
ekonomi mereka telah terjejas.
7. Pada tahun 1886, Frank Swettenham dan Frederick Weld
memujuk Sultan Ahmad menerima Residen British tetapi gagal.
8. Pada tahun 1887, British meminta Sultan Abu Bakar dari Johor
memujuk Sultan Ahmad untuk menerima Residen British. Tetapi
Sultan Ahmad hanya terima seorang wakil British yang terhad
kuasanya, iaitu Hugh Clifford.
9. Wakil British merupakan seorang pegawai Konsul yang mengurus
dan melindungi rakyat British di negeri lain.
7

10. Pada tahun 1888, seorang warganegara British berbangsa Cina,

Go Hui ditemui mati berdekatan dengan istana Sultan Ahmad.
11. British mendesak Sultan Ahmad menerima seorang Residen
British dengan alasan baginda tidak mampu mewujudkan
ketenteraman di Pahang.
12. Residen Pahang: J.P. Rodger

2.3 Residen Menggugat Kuasa Sultan dan Pembesar

1. Memaksa menerima nasihat
Nasihat residen mesti dipatuhi dan dilaksanakan kecuali hal
agama Islam dan adat istiadat Melayu.
2. Menguasai pentadbiran
Sultan dan pembesar hilang kuasa kerana residen menjalankan
segala urusan pentadbiran.
3. Mengambil alih pungutan cukai
Hasil cukai dipungut oleh Pegawai British iaitu Pegawai Majistret
dan Pemungut Hasil.
4. Mencampuri adat
Residen British telah menghapuskan adat perhambaan yang
diamalkan turun-temurun oleh masyarakat Melayu tradisional.

2.4 Pengukuhan Kuasa British Melalui Pembentukan NegeriNegeri Melayu Bersekutu

1. Sistem residen tidak teratur dan ada kelemahan.
2. Setiap residen tidak diberikan panduan yang jelas untuk
menjalankan tugas.
3. Kuasa residen menjadi terlalu besar sehingga Gabenor NegeriNegeri Selat di Singapura gagal mengawal kuasa Residen.
4. Pentadbiran tidak seragam di setiap negeri kerana mempunyai
undang-undang yang tersendiri.
5. Kelemahan

sistem

residen

menyebabkan

negeri-negeri

ini

disatukan menjadi Negeri-Negeri Melayu Bersekutu (NNMB) atau

Persekutuan 1896.
6. Faktor lain bagi penubuhan Negeri-Negeri Melayu Bersekutu:
a. Krisis kewangan Pahang
Perbelanjaan negeri meningkat akibat kebangkitan rakyat
menentang British. Masalah ini dapat diringankan jika Pahang
disatukan dengan negeri-negeri kaya seperti Perak, Selangor
dan Negeri Sembilan.
b. Perkongsian perkhidmatan pakar
Menjimatkan bayaran perkhidmatan pakar seperti jurutera,
juruukur dan doktor.
c. Sistem perhubungan
Sistem perhubungan seperti jalan raya dan landasan kereta

api antara Negeri Melayu dapat dimajukan.

d. Faktor keselamatan
Mengukuhkan kekuatan dan pertahanan ketenteraan.

7. Perjanjian Persekutuan ditandatangani pada 1895, dan telah

berkuatkuasa

pada

1896.

Pusat

pentadbiran

Persekutuan

terletak di Kuala Lumpur dan diketuai oleh Residen Jeneral.

Residen Jeneral yang pertama ialah Frank Swettenham.
8. Persekutuan ialah gabungan beberapa negeri di bawah satu unit
pentadbiran. Pentadbiran kerajaan persekutuan dibahagikan
kepada dua iaitu kerajaan pusat dan kerajaan negeri.
9. Perjanjian Persekutuan 1895:
Raja-raja bersetuju menggabungkan negeri mereka menjadi
persekutuan NNMB.
Raja-raja bersetuju menerima seorang Residen Jeneral.
Raja-raja bersetuju mengikut nasihat Residen Jeneral dalam
semua perkara kecuali perkara agama Islam dan adat-istiadat
Melayu.
Raja-raja bersetuju membantu negeri yang memerlukan
bantuan mengikut nasihat British.
Residen Jeneral bertanggungjawab kepada Pesuruhjaya Tinggi
NNMB yang juga merupakan Gabenor NNS.
10. Berikut ialah struktur pentadbiran Persekutuan 1896 / NNMB:
Pesuruhjaya Tinggi
British
(Gabenor NNS di
Residen Jeneral
(Kuala Lumpur)
10

Residen Perak

Residen
Selangor

Residen Negeri
Sembilan

Residen
Pahang

2.5 Pembentukan Persekutuan Mencabar Kewibaan Sultan

1. Pembentukan Persekutuan menyebabkan kuasa pentadbiran
dipegang oleh Residen Jeneral.
2. Residen Jeneral juga berkuasa dalam urusan kewangan dan
cukai eksport.
3. Pelbagai jabatan telah diadakan dan diketuai oleh pegawai
British.
4. Penglibatan orang Melayu dihadkan.
5. Contoh jabatan ialah Jabatan Kehakiman, Jabatan Kewangan,
Jabatan Perhubungan dan Perkhidmatan Awam.
6. Kuasa sultan dan Majlis Mesyuarat Negeri telah diambil alih oleh
Residen Jeneral.
7. Sultan menyuarakan rasa tidak puas hati kepada British.
8. British bersetuju untuk menubuhkan Durbar atau Persidangan
Raja-raja Melayu pada tahun 1897.
9. Durbar terdiri daripada Pesuruhjaya Tinggi, Raja-raja Melayu,
Residen Jeneral dan empat orang residen.
10. Durbar bermaksud istana raja.
11. Durbar merujuk kepada perjumpaan atau persidangan umum
yang diadakan oleh raja negeri berkenaan.
12. Perbincangan Durbar tertumpu kepada hal ehwal, adat, agama
Islam dan kebajikan orang Melayu.

11

13. Durbar menjadi asas kepada kewujudan Majlis Persidangan Rajaraja Melayu yang ada pada hari ini.

14. Durbar pertama diadakan di Kuala Kangsar, Perak pada 1897.

15. Durbar kedua diadakan di Kuala Lumpur pada 1903.
16. Sultan Perak iaitu Sultan Idris telah membuat beberapa kritikan
dan cadangan:
a. Kuasa berpusat di tangan Residen Jeneral. British didesak
mengembalikan kuasa kepada raja-raja Melayu.
b. Menambahkan

bilangan

pegawai

Melayu

dalam

perkhidmatan kerajaan.
c. Memberikan jawatan yang lebih tinggi kepada pegawai
Melayu dalam perkhidmatan kerajaan.
d. Mengiktirafkan Bahasa Melayu sebagai bahasa rasmi.
17. Kesan daripada desakan Sultan Idris di Durbar kedua:
a. British

menggantikan

Durbar

dengan

Majlis

Mesyuarat

Persekutuan pada 1909.

b. Residen Jeneral digantikan dengan Ketua Setiausaha.
c. British menyerahkan semula kuasa mentadbir kepada Majlis
Mesyuarat Negeri.

12