Ese

Tema: Madhshtia e marrzis apo marrzia e madhshtis?

(mbi motivet e romanit Gjenerali i ushtris s vdekur)

Ai po vinte... si nj shpend krenar dhe i vetmuar, q tua shkpuste harrimit dhe

vdekjes at dika q kishte mbetur prej tyre...

Nn qiellin gri vjeshtor, mes mjegullave t dendura, prmes reve t zeza, ai

besoi se do t ishte Mesia, shptimtari i nj bote varrosur diku, dikur.
Mjafton nj tablo pr tu zhytur thell n realitetin kadarejan, n rrfimin e nj
historie, n prshkrimin e nj personazhi, pas leximit t t cilit vshtir t
ndjehesh i njjti, me t njjtat gjykime pr jetn, botn, veten...
A mundet vall nj qenie njerzore t ndrmarr nj mision kaq grotesk, a nuk
do t ndjehet vall ai vet i till? Mendoj se vetm nj i marr do t ndjehej
ndryshe, optimisti m i madh qoft ai! Cili prej nesh e ka fuqin pr t
ndryshuar historin e shkruar me gjakun e njerzve t pafajshm, t cilt luftrat
nuk patn mshir ti sakrifikonin?!
Thash luftrat, epo nj metonimi e goditur pr t zbutur peshn e mkatit t
atyre q i shkaktojn luftrat, vet njerzve. Ata, pr nj arsye apo nj tjetr, i
kan dhn vetvetes dnimin m t madh, q as n makthet e ferrit dantesk nuk
do t prfytyroheshin dot. Pr disa lavdi, pr disa turp, pr shum t tjer
marrzi, a ka fjal tjetr n fjalor q mund ta prshkruaj misionin e nj beteje
pas lufte?
Misioni i rikthimit, atje ku historia mban t gjall plag t pambyllura, ku e
djeshmja klith pr t vendosur drejtsi, ndrgjegjja e historis pret shpagim...
Historia vazhdon, me tonalitete t ndryshme, por pak a shum e njjt, Ai po
vinte drejt vdekjes, pr ti shkputur dika asaj. A nuk sht ironike vall, a
mundet nj qenie njerzore t luftoj me baltn pa u prbaltur, t luftoj me
vdekjen pa vdekur m par?...

Historia flet me emra, zra, fytyra, dshmi t nj realiteti trondits q vetm sa

jan fshehur prkohsisht nn tok, si eshtrat e Kolonelit Z, e aq papritur dalin
n siprfaqe bashk me ujin e zi n nj nat t zez dimri dasme shqiptare.
Ai erdhi n tokn e shqipeve krenar, sfidues, kt her n paqe. Kaq e vshtir
kjo fjal pr kt popull, t cilin nuk e kan ln kurr t jetoj n paqe. A do
mundej val ky gjeneral, duke mbledhur nj ushtri eshtrash, t ndjehet ende
krenar? Paradoksi i nj udhe, metamorfoza e t cils u paralajmrua q n nisje,
nga i shenjtruar e lavdiplot, n grotesk dhe qesharak.
Kadare si mjeshtr i rrfimit dhe i stilit, flet me gjuhn e nntekstit dhe
simboleve. Vepra sht nj palimpsest, nnshtresat e t cilit jan t panumrta.
Mendoj se autori ka nj qndrim t qart ndaj luftrave t t gjitha kohrave, ato
jan nj marrzi q e zhbjn qenien njerzore. Historia nuk mund t harroj,
ajo ka plag t gjalla q kullojn ende gjak. Historia i dha njerzimit leksionin e
madh t madhshtis s marr, apo t marrzis madhshtore, pr t ciln vet
njerzit jan prgjegjs.
Figura tragjikomike e gjeneralit, i pa pranuar, aspak i mirpritur n tokn
shqiptare, sht shprehje e nj realiteti izolues, q ne shqiptart i krijuam
vetvetes, sht madhshtia e nj marrzie q po lindte n tokn shqiptare, fajtor
pr t ciln nuk ishim m pushtuesit, por ne vet.
Madhshtia e marrzis apo marrzia e madhshtis, antipode t njra-tjetrs,
por edhe sinonime njkohsisht, dy realitete q Kadare na i servir n veprn e
tij. Realiteti i lufts dhe ai i diktaturs, prej t cilave ne shqiptart duhet t
nxjerrim msimet e duhura pr t mos u prsritur kurr m!