Azz Mahmud Hdynin

Habbetl-Mahabbe Adl Risalesi

Sadeletiren: P R O F . D R . E M R U L L A H L E R
Gazi niversitesi Gazi Eitim Fakltesi

Giri:
Habbetl-Mahabbe, Azz Mahmud Hdynin yazd Arapa risalelerden biridir.
stanbul ktphanelerinde 211, Milli Ktphanede ise iki ayr yazmas bulunmaktadr. Yazmalarn
varak says, sayfa yaps ve yaz stiline gre 5 ile 11 arasnda deimektedir. Dili akc ve anlalr olup
yazarnn Arapaya vakf olduunu gyet ak bir ekilde gstermektedir. te yandan risalede bir
takm dil yanllarnn bulunduu ise bir gerektir. Ancak, sz konusu yanllarn nshadan nshaya
farkllk gstermesi yazardan deil Arapay bilmeyen ya da az bilen nsihlerden kaynaklandn
ortaya koymaktadr.
Habbetl-Mahabbe, Dervi Mehmet b. Mehmed el-Konev tarafndan erhedilmitir. Bu erhin
(1037/1627) tarihli bir nshas st. nv. Ktp. A. y. 1086da kaytldr.
Habbetl-Mahabbe, Ahmed Remzi Mevlev (.1944)4 tarafndan Trkeye tercme edilmi olup H.
Selimaa-Hdy 660da bir yazmas bulunmaktadr. Bu tercme yazma Rasim Deniz tarafndan 1982
ylnda sadeletirmeden yaymlanmtr. Habbetl-Mahabbe son olarak Ali alr tarafndan Necdet
Ylmazn evirisiyle 2002 ylnda dipnotlandrlarak yeniden yaymlanmtr. Habbetl-Mahabbe
ayrca, 1994 ylnda Japon aratrmac Tarui Hiroshi tarafndan Japoncaya evrilerek Annals of
Assocation for Middle East Studies dergisinin dokuzuncu saysnda yaymlanmtr8.
Azz Mahmud Hdy, kaynak olarak bata Kurn yetleri olmak zere baz hadisi eriflere ba vurur.
Risalede bir defaya mahsus olmak zere Buharyi kaynak gsterir. Bunun dnda kaynak
belirtmeksizin bir ka hadis nakleder. Ayrca eitli ahslardan her hangi bir kitap ismi
zikretmeksizinkale (dedi) diyerek gr aktarmnda bulunur ve grlerini aktard ahsn ismini
zikreder. Bazen kale badul-kibr (baz bykler dedi) veya kale baduhum (bazlar dedi) eklinde
isim belirtmeksizin nakil yapar. sim vererek 19 kiinin grn eserinde aktarr. Bunlar arasnda
Cneyd, Sehl b. Abdillah, Yahya b. Muz, Eb Osmn, e-eyh Eb Abdillahn ikier defa, geri kalan
ahslarn ise yalnzca bir kez grne ba vurur. Kimi ahslardan ise kale (dedi) ifadesini
kullanmakszn hak (anlatt), enede (syledi) ve kne (idi) szleriyle aktarmda bulunur.
yerde yuklu (denilir ki,) ifadesiyle bakalarnn grlerini zikreder. Kendi grn ise valem
(bil ki,) ifadesiyle aklar.
Habbetl-Mahabbe Azz Mahmud Hdynin sevenlere hitaben kaleme ald ve adn sevgi tohumu
(tanecii) olarak koyduu risalesidir. Hdy risalesini; Allah sevgisi, Rasulullah sevgisi ve Ehl-i Beyt
sevgisi olmak zere ksmda ele alr. Aada, Habbetl-Mahabbenin gnmz insannn
anlayabilecei bir dille tarafmdan yaplan yeni evirisini sunuyorum.

Sevgi Tohumu
Bismillahirrahmanirrahim
Filizini yaran, onu glendiren, kalnlatran ve dimdik ayakta duran ekin misali sevdii ve sekin
kld kimselerin kalbinde sevgi tohumunu yeerten Allaha hamdolsun. Sonra ona yaklaan ve
sarkan, yayn iki ucu kadar veya daha yakn olan sevgiliye, Onun line, ashabna ve Allahtan
kendilerine gzellik geen sevenlerine salat ve selam olsun. Bu, sevenlere hitaben yazdm ve adn
sevgi tohumu olarak koyduum bir risaledir. nk o, her bir baanda yz tane olmak zere yedi
baak veren bir tohum gibidir. Allaha ulamaya vesile olmasn mit ettiim blmlerden
olumaktadr. Baar Allahtandr.
Birinci Blm
Allah sevgisini ele almaktadr. Allah onlar, onlar da Allah severler. Allah onlar herhangi bir sebebe
bal kalmakszn inyeti gerei sever. Onlar ise Allah herhangi bir sfatndan dolay deil zat iin
severler. Zira sfatlar sevmek tecelli ediine gre farkllk gsterebilir. Nitekim Allahn Latf sfatn
seven kimsede ona kahr sfatyla tecelli etmesi durumunda sevgiden eser kalmaz. Keza, mnim
sfatn sevenin sevgisi mntekim sfatyla tecelli ettiinde yok olur gider.
te yandan Allahn zatn sevmek kalc olup farkl tecellilerle deimez. Byle bir sevgiye sahip olan
kimse nimete kavuunca krettii gibi, sknt karsnda da kreder. Hlbuki sfatlar seven kimse
sknt durumunda kretmez sabreder. Bu konuda Yahya b. Muz yle der: Esasen sevgi; iyilikle
artmaz, skntyla eksilmez. Denilir ki, kullarn sevgisi konusunda derece vardr:
Birincisi
Avmn (sradan kimselerin) sevgisi. Bu sevgi, nimeti ve iyilii grmekten kaynaklanr. Byle bir
sevgiye sahip olan kimse mkfatn arzular, ateten korkar.
kincisi
Havasn (sekin kullarn) sevgisi. Mkemmellii gzlemlemekten kaynaklanr. Bu tarz, Allaha
mkfatn beklemeksizin onu yceltmek iin ibadet edeceim. sznde olduu gibi Allah
yceltmeye ynelik bir sevgidir. Byle bir sevgiye sahip olan kimse kalbini kh Allahn cemali kh
celliyle megul edeceinden Ondan bakasn kalbinden atmak zorundadr.
ncs
Ehassul-havsn (en sekin kullarn) sevgisi. Kulun ulaabilecei en yce gayedir. Bu sevgi, gizli bir
hazineydim, bilinmeyi istedim, bu nedenle tannmak iin mahlkt yarattm. srrndaki Hakkn ezel
sevgisinden kaynaklanan cezbelerden gelmektedir. Bu derece, ilki illerden, ikincisi sfatlardan
kaynaklanan dier iki dereceden farkldr.
nc derecedeki ehassul-havs olanlar kendilerine bizden bir iyilik geenler (21. Enbiy, 101)
yetinde belirtildii gibi ilk inyet gerei Allah kemaliyle bilenlerdir. Allah bu yette ezeli sevgisinden
bahsetmi ve inyeti gerei onlar Onu sevmeden O, onlar sevmitir.

Ubeydullah b. Hasen yle demitir: Benim Rum bir cariyem vard. Baz geceler bende uyurdu. Bir
keresinde onu aradm ama bulamadm. Bunun zerine kalktm saa sola baktm. Derken onu
secdede: Allahm bana olan sevginle beni bala diye dua ederken buldum. Bunun zerine yle
deme, Sana olan sevgimle beni bala. diye dua et dedim. O da bana u cevab verdi: O, sevgisiyle
irkten kurtarp slama ulatrd beni. ou insanlar uyurken sevgisiyle uykudan uyandrd beni.
Bunlarn Allaha olan sevgisi sebepsizdir. Allah onlar Ademden var edince sevgisi kalplerine tecelli
etti. Bu sevgi onlar cezbederek kendilerini unutturdu. Dolaysyla onlar, dnyaya bu zellikleriyle
geldiler. Gcyle odunu yok eden, ancak hi bir ey olmam gibi varln srdren ate misali,
basknlna ramen sevene zarar vermeyerek varln devam ettirmesi sevginin espirisidir. nk
sevgi her eyi yok eder.
Rivyet olunur ki, birisi eyh Eb Sadin huzurunda O, onlar, anlar da Onu severler (el-Bakara
2/165) yetini okudu. Bunun zerine eyh kinattaki her ey onun yaratmas olmas nedeniyle Allah
yalnzca kendini sever dedi. Zira yaratc yarattn vdnde kendini vm olur. Bu durumda sevgi
Onu amaz.
Dolaysyla O, sadece kendini sevmi olur. Cneyd-i Badd es-Sernin yle dediini nakleder: ki kii
arasndaki sevgi, biri dierine Ey ben! diye seslenirse geerli olur.
Semnn sevgiden sz edince mescidin lambalarnn krld rivyet olunur. brahim b. Ftik yle
demitir: Semnnun sevgiden sz ettiini iittim. Derken yanna kk bir ku geldi. Ona yaklatka
yaklat ve nnde durdu. Sonra kan gelinceye kadar gagasyla topraa vurdu ve ld.
Semnn sevgiyi marifete, dierleri ise marifeti sevgiye tercih ederdi. Dorusu sevgi, muhakkiklerin
gznde lezzette yok olmak; marifet ise hayretle izlemek ve heybette yok olmaktr.
Baz bykler sevgi, fen ve mahvn balangcdr demilerdir. Mahv derecedir.
illerin Hakkn ilinde yok olmas
Sfatlarn Hakkn sfatnda yok olmas
Zatn Hakkn ztnda yok olmas
Sevgi, avmn varabilecei derecelerinin sonuncusu, havasn derecelerinin balangcdr. Kendilerine
Allahtan bir iyilik gelenlerin dnda kalanlar ve yokluk vadisinde olanlar havasn zayardr. Sevenler
sevdiine halisne hizmet eden kullardr. Onlarn dnda kalanlar bir ama veya bir bedel iin alan
cretlilerdir.
Sevgi, yaknla gtren tam bamllk ve zti secdeyi ifade eder. Allah c.c. yle buyurur: secde et
ve yakla (el-Alak 96/19) Bunun zerine Hz. Peygamber sz konusu secdede Cezalandrmandan
affna, fkenden rzana, senden sana snrm. diyerek iller, sfatlar ve zatn yok olma derecelerine
iaret etmitir. unu bil ki, sevgi aac gnl bahelerinde yeerir. Gayb bilenin ihsan ve kerem
havuzunda geliir. Bu konuda kuds hadiste yle buyrulmutur: Gizli bir hazineydim, bilinmeyi
istedim, bu nedenle tannmak iin mahlkat yarattm.
Onlara beni tanmalar iin nimetlerimle yaklatm Zti ilahi aynul-cem19 ve gayb aleminde gizli
olan kemaltn gstermek istedi. Bunlar havsa bahetti ve uhd leminde var etti. Sfatlarn

grnce kendisini tanmalar iin nimeti ve klfetiyle onlar snad. Bylece balangta maden ve
hazine olduklar gibi sonunda da ona yardmc olmalarn murad etti. Sevgi Allahtan gelen ve ona
dnecek olan bir hakikattir. yi biliniz ki, iler ona dner. (e-ra 42/53) O, seven, sevilen; isteyen,
istenilendir. Denilir ki, sevdiini sylemek kolay, ama sevginin gereini yapmak zordur.
Bu konudaki samimiyet belirtileri unlardr:
Aradaki perdeden kurtulmak iin lmden nefret etmemektir. nk gerek anlamda seven kimse
sevgilisine ulamaktan holanmamazlk etmez.
Allahn rzasn nefsinin arzularna tercih etmesidir.
Allah zikretmeyi sevmesidir. nk seven sevdiini oka hatrlar ve anar.
Allaha ve raslne atfedilen her eyi sevmesidir. Zira sevgi arttka Onun tarafndan yaratlan ve
var edilen her eyi gerek sevgilinin yaratmas olduundan sever.
Sevgiliyle yalnz kalmas ve ona mnact etmesidir.
Yahya b. Muz yle der: Sevdiini iddia edip de haddini bilmeyen yalancdr. Cneyd-i Badad
yle der: Sevgi gerek olursa aradaki resmiyet kalkar. stad Eb Ali bu balamda u beyti okur:
Olursa sevgi, bir toplulukta samimi
Srerse dostluk resmiyete ne hacet!
O ayrca yle derdi: Mk bir babann ocuuna sayg ifadesiyle seslendii grlmez. Nitekim o,
ocuuna adyla seslenirken bakalar ona saygyla hitap etmek zorunda kalrlar.
Sehl: Sevgi, can gnlden itaat etmek, muhalefeti brakmaktr. der.
Bazlar: Sevgi, sevdiin eyin, sevdiin kimsenin olmasn istemendir. demilerdir.
Denilir ki, Sevgi, sevdiini, sahip olduun her eye tercih etmendir.
Keza denilir ki, Sevgi, birlikte ve ayrlkta sevdiinle uyum iinde olmaktr.
Eb Abdillah el-Kure sevginin hakikatini u szlerle aklar: Gerek sevgi, kendinde bir ey
kalmayacak ekilde sevdiine btnn vermendir.
Eb Sad el-Harrz birgn ryasnda Hz. Peygamberi grr ve ey Allahn elisi beni mazur gr.
Allaha olan sevgim seni sevmeme engel oldu der. Bunun zerine Hz. Peygamber Kim Allah
severse beni sevmi olur der. Allah c.c. Hz.
saya yle vahyeder: Ben kullarmdan birinin kalbine bakp da onda dnya ve ahiret sevgisi
bulamazsam onu kendi sevgimle doldururum.
Sevenlerden biri yle anlatr: Altn ve gmten elbiseleri olan krk huri bana havada grnd.
Onlara bir kere baktm. Bunun zerine krk gn knandm. Sonra onlardan daha gzel seksen huri
grnd ve bana bunlara bak dendi. Hemen secdeye kapanarak Allahm! Senden baka her eyden
sana snrm.

Benim bunlara ihtiyacm yok diye dua ettim ve onlar benden uzaklatrana kadar yalvarmay
srdrdm. Eb Hafs toplumdaki bozukluun genellikle eyden kaynaklandn belirtir:
Arierin fsk, sevenlerin sadakatsizlii ve mritlerin yalancl.
Eb Osmn, Ariflerin fskn dnya ileriyle megul olmak ve onlardan sz etmek; sevenlerin
sadakatsizliini kendi hevalarn Allahn rzasna tercih etmek; mritlerin yalancln ise kullar
anmak ve onlar grmenin Allah anmak ve onu grmeye baskn olmas eklinde aklar.
Eb Hureyre, Hz. Peygamberin Kim Allaha kavumak isterse Allah da ona kavumak ister; kim
Allaha kavumay istemezse, Allah da ona kavumak istemez. dediini nakleder, ayrca Hz.
Peygamberden unu da rivyet eder: Allah bir kulunu severse Cebraile ben falan sevdim sen de sev
der. Bunun zerine Cebrail de onu sever ve semada bulunanlara Allah falan seviyor, siz de onu sevin
diye seslenir. Onlar da onu severler. Daha sonra Allah o kulunun yeryznde de kabul grmesini
salar.

kinci Blm
Rasulullah sevgisiyle ilgilidir. Allah c.c. Kuranda yle buyurur: De ki, eer Allah seviyorsanz bana
uyunuz ki, Allah da sizi sevsin (Al-i mrn 3/31) Hz. Peygamber, sevginin kutbu ve timsalidir. Bu
nedenle Allahn sevgilisi, ncekilerin ve sonrakilerin efendisidir. Allah sevdiini iddia eden herkesin
ona tabi olmas gerekir. Zira, sevgilinin sevdii sevgilidir. Kukusuz Hz. Peygambere tabi olmak sz,
fiil, ahlk, davran ve inan olarak onun yolunu izlemektir. Hz. Peygamberin yolundan nasibi
olmayann sevgiden nasibi nasl olabilir? Ona gerekten tabi olann gizlisi, a, kalbi ve nefsi Hz.
Peygamberin gizlisine, ana, kalbine ve nefsine uyar. Dolaysyla Allah onun kalbine sevgisini
yerletirir. Bu sevginin nuru Hz. Peygamberin batnndan ona geer. Bylece o kii, Allahn sevgilisi
ve seveni olur. Btn lem tek bir insan, dnyadaki insanlar da o insann organlar mesabesindedir.
Onlarn arasndan sevenler organlar arasndaki gz gibidir. Allah sevgi bahettii kimseye kendisini
grme (uhd) mertebesini verir ve eyada nasl zuhur ettiini gstererek nimetlendirir onu. Bylece
o kimse Rabbinden ve Onun tecellilerinden bakasn sevmez. Zira btn yaratlmlar Hakkn tecelli
sahnesidir. Bu durum Hak ile halk arasnda gizlidir. Nitekim, O balayandr, sevendir. (Burc
85/14) yetinde Allahn, balayan (gafr) ismini seven (vedd) ismiyle birlikte zikretmesi sz
konusu gizlilikten dolaydr.
rnein Kays, Leylay sevdi. denilir. Hlbuki o, gerek sevgiliden bakasn sevemez.
eyhul-Ekber Muhiddn bnul-Arab yle der: nsan birini grp sevebilir. Hlbuki onun ne kim
olduunu, ne adn, ne de yaad yeri bilir. Bizzat bu sevgi ona, ismini ve yaad yeri renmeyi
gerekli klar. yle ki, sevdiiyle adyla ve sanyla yokluunda beraber olur, grmeyince sorar
bakalarndan onu. Allaha olan sevgimiz de byledir. Onu tecelli ettii eylerde severiz. Zatn
bilmeyiz ama severiz ismini. Belki de ismini bilmeden severiz onu. Yaratlann ise kendisini tanr, belki
de severiz onu, bilmeden ismini. Sevgi, sevileni tanmay gerekli klar. Kimimiz Onu dnyada tanr,
kimimiz tanmadan severek lr. Perde aralandnda ise sadece Allah sevdiini anlar.
Sevenler drt eittir:

1. Sevgisi ruhan ve zti olanlar. Bunlarn ruhlar, ehadiyet mertebesine yaknlklar ve vahidiyet
mertebesine denklikleri nedeniyle ezelden beri uyum ierisindedir.
Bu hususta Hz. Peygamber Birbirlerini tanyan ruhlar uyum ierisinde olurlar demitir. Bu ekilde
yaratlanlar yaknlk hlinde olduklar vatanlarna (ehadiyet mertebesine) zlem duyarlar. Hakka
ynelerek (tannmalarn engelleyecek) giysilerden arnrlar. Karlatklarnda birbirlerini tanrlar.
Tanynca da, asl uyumlar, benzer zellikleri, gidiat ve yntemlerindeki rtme nedeniyle
birbirlerini severler. Bylece her biri dierinden davran, bilgi ve gerek vatan yd etmede
yararlanr. Mkemmel ve gerek olan sevgi tr budur. Peygamberler, evliyalar, asyalar ve ehitlerin
sevgisi bu kabildendir.
2. Sevgisi kalb olanlar. Bu tr sevgi, vasar ve ahlklardaki uyum, akide ve Salih amellerdeki
benzerlikten kaynaklanmaktadr. Salihler ve ebrrn sevgisi ile ariflerin ve evliyalarn onlara olan
muhabbeti, ayrca peygamberlerin mmetlerine olan sevgisi bu kabildendir.
3. Sevgisi nefsi olanlar. Bu tr sevgi, duygusal lezzetler ile cz gayelere dayanmaktadr. Elerin
birbirlerine olan sevgileriyle, ehvet gidermek ve para kazanmakta birbirlerine yardm eden facirlerin,
fasklarn ve dalalet ehlinin sevgileri bu kabildendir.
4. Sevgisi akl olanlar. Bu tr sevgi, yaam artlar ve dnya ilerini kolaylatrmaya dayanr. Tccarlar,
zanaatkrlar ile yardm olunann yardm edene sevgisi bu kabildendir.
Bunlardan son ikisi geici bir gaye iin olduundan yok olmaya mahkmdur. Zira geici bir gaye ve
batl bir ama iin olan btn sevgiler nedeni ortadan kalknca yok olur gider. Bu yzden Allah c.c. O
gn mttekiler dnda kalan dostlar birbirlerine dman olurlar. (ez-Zuhruf 43/67) buyurmaktadr.
Dnya ehlinde baskn olan sevgi tr bu ikisinden biridir. te yandan yce gayeye ulaan kmil
mttekiler ise ilk olarak gnahlardan, ikinci olarak bo eylerden, nc olarakfiilerden, drdnc
olarak sfatlardan ve son olarak da kendi benliklerinden arnrlar da geriye kendilerini alkoyacak ve
Allaha olan sevgilerini bozacak hi bir ey kalmaz. Bunlar ok nadir ve son derece deerlidirler.
Allahta birbirlerini seven (mtehbbne llah) ilk grup bunlardan oluur.
Allah iin seven (mtehbbne lillh) ikinci grup ise takvann zahiriyle yetinip sevap kazanmak ve
Allahn rzasn elde etmek iin gnahlardan saknan ve Allahn azabndan korkanlardr. Bazlar
Zevklere dknlk gzel gsterildi. (l-i mrn 3/14) yetiyle ilgili olarak Allahn insanlar grupta
yarattn sylemilerdir:
1. Avm: Bunlar nes erbbdr. Heva ve heveslerini n planda tutarlar.
2. Havs: Bunlar gnl erbbdr. Hidyet ve takvay n planda tutarlar.
3. Ehassul-havs: Bunlar maneviyat (rh) erbbdr. Sevgi ve zlemi n plandatutarlar.
Sehl b. Abdillah Allah gerekten sevenler, Hz. Peygambere davran, fiil veszlerinde uyan
kimselerdir. demitir.
bn At, Eer Allah seviyorsanz bana tabi olunuz (l-i mrn 3/31) yetini yorumlarken yce nuru
(en-nurul-al) gremeyenlere, yakn nuru (en-nuruledn) istemeyi emretmektedir. demitir. eyh
Eb Abdirrahman es-Slem yce nura ancak yakn nuru kendisine rehber edinen ular. Kim, yakn

nurun edebiyle edeplenmeyi ve ona tabi olmay yce nura ulamak iin ilke edinmezse iki nurdan da
mahrum olur ve gaet elbisesini giyer demitir.
te yandan Eb Osmn sz konusu yeti yle yorumlamtr: Habibime uyarak bana olan
sevginizdeki samimiyetinizi ortaya koyunuz. nk benim sevgime ancak onu sever ve ona tabi
olursanz ulaabilirsiniz. Zira onun snneti yce sevgiliye ulatrr.
Muhammed b. el-Fadl ise bu yetle ilgili olarak unlar syler: Aktan ya da gizli olarak
Hz.Peygamberin snnetine aykr davranan veya en ufak bir eyde ona tabi olmay terk eden
kimsenin sevgiyle ilgisi olamaz. Zira tabi olmak, Ona hi bir eyde muhalefet etmemekle gerekleir.
Baz bykler Hz. Peygamberin sevginin mann art olduunu belirttiini rivyet etmilerdir.
Bir defasnda Eb Zer b. El-Akl Hz. Peygambere Ey Allahn elisi man nedir? diye sorar. Hz.
Peygamber ona Allah ve rasuln her eyden daha fazla sevmendir. eklinde cevap verir.
Buhar Abdullah b. Himdan Hz. Peygamberin yle dediini rivyet eder:
Hz. Peygamber ile beraberdik. merin elini tuttu. Bunun zerine mer ona:
- Ey Allahn elisi sen, kendim dnda her eyden bana daha sevimlisin dedi.
Hz. Peygamber ona:
- Hayr, Allaha yemin olsun ki, ben sana kendinden daha sevimli olmadka olmaz dedi.
mer:
- Ey Allahn elisi! imdi sen bana, vallahi kendimden daha sevimlisin.
Hz. Peygamber:
- imdi oldu ey mer! Yani mann kmil oldu dedi.

Hz. Peygambere ekilde tbi olunur:

Birincisi, mminlerin avmnn tbi olmas, bu, fiilerinde olur.
kincisi, havasn tbi olmas, bu, ahlknda olur.
ncs, ehassul-havasn tbi olmas, bu, ahvlinde olur.
Kukusuz sevgi gnei ezel dousundan ve gizli bir hazineydim, bilinmeyi istedim noktasndan
doduunda ariflerin kalplerini aydnlatt ve tannmak iin mahlkat yarattm nuru ortaya kt.
Bylece yeryz, yaratcsnn nuruyla aydnland. Marifet ehli olan avma salih amel ileyerek ve
irkin fiilerden saknarak bana tabi olunuz ki, Allah da rahmetiyle ve fiilerde tecelli etmesiyle sizi
sevsin dendi. Havsa gzel ahlkla ve sfatlar yok etmekle bana tabi olunuz ki, Allah da sizi fazl
keremi ve sfatlarda tecellisiyle sevsin. dendi. Ehassul-havsa ise bedeninizi ve zatnz yok sayn ki,
Allah da sizi ezel sevgi cezbeleri ve zatnn tecellisiyle sevsin. dendi.

nc Blm
Hz. Peygamberin ehl-i beytini ve akrabalarn sevmekle ilgilidir. Allah yette yle buyurur: De ki, ben
akrabalarma sevgi dnda bir karlk (cret) istemiyorum(e-r 42/23) Ayetteki istisna Hz.
Peygamberin yaknlarn sevmekle ilgili olup, herhangi bir cretin sz konusu olamayacan
belirtmektedir. nk Hz Peygamberin yaknlarn sevmenin karl kurtulularnn sebebi
olmasndan sevenlere aittir. Zira sevgi, maherde bir arada olmalarn salayacak olan rh uyumu
gerektirir.
Bu konuda Hz. Peygamber yle buyurur: Kii sevdiiyle harolunur. Dolaysyla Hz. Peygamber iin
bir cret sz konusu deildir.
Rhu temiz olmayan ve Hz. Peygamberin yaknlarna uzak olan kimse onlar sevemeyecei gibi,
sevmeye g yetiremez de. te yandan tevhid ehlinden rhu aydnlanan, Allah bilen ve seven
kimsenin onlar sevmemesi mmkn olamaz. Onlar ancak Allah ve Rasln seven ve Allah ve Rasl
tarafndan sevilenler severler. Eer ezelde Allah tarafndan sevilmemi olsalard Hz. Peygamber onlar
sevmezdi. Zira Hz. Peygamberin sevgisi aynul-cem de olduktan sonra sureti tafsilde Allahn
sevgisinin aynsdr.
Yukardaki yet indiinde bizim sevmemiz gereken yaknlarn kimdir? sorusuna Hz. Peygamberin:
Ali, Fatma ve iki ocuudur cevabn verdii rivyet olunur. Bu yzden Hz. Peygamberin pak soyunu
sevmek gerekir.
Allahn elisi yle buyurur: Kim, Muhammedin akrabalarn (lini) severek lrse ehit olur. Kim,
Muhammedin akrabalarn severek lrse balanm olarak lr. Kim, Muhammedin akrabalarn
severek lrse tvbe etmi olarak lr. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse kmil mmin
olarak lr. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse lm melei daha sonra da mnker-nekir
kendisini cennetle mcdeler. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse gelinin damadn evine
gtrld gibi cennete gtrlr. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse mezarndan
cennete iki kap alr. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse rahmet meleklerinin yrngesi
kadar Allah kabrini geniletilir. Kim, Muhammedin akrabalarn severek lrse ehl-i snnet velcemaa zerine lr. Kim, Muhammedin akrabalarna buuz ederek lrse kyamet gn alnnda
Allahn rahmetinden mit kesmi yazs ile gelir.
Kim, Muhammedin akrabalarna buuz ederek lrse kar olarak lr. Kim, Muhammedin
akrabalarna buuz ederek lrse cennetin kokusunu alamaz.
Mikdd b. Esved Hz. Peygamberin yle dediini nakleder: Muhammedin lini tanmak
cehennemden kurtulutur. Onlar sevmek srattan gemeye ruhsattr. Onlara olan dostluk azapdan
korur. l-i Muhammedi tanmak, onlarn haklarnn gereklerini bilmek demektir. Kim, l-i
Muhammedin saygnln korur ve hukukunu gzetirse, bu tanma ateten kurtulmaya vesile olur.
Hz. Peygamberin line dostluktan maksat, dmanln ztt olan dostluktur. Ayrca dostluk, sadakat
ve yardm demektir. Onlara sadk olmak ve yardmda bulunmak azaptan kurtulu nedenidir.
Hz. Peygamber yle buyurur:

Ehl-i beytime zulmeden ve benim saygnlma glge drene cennet haram klnr. Abdulmuttalip
oullarndan birine iyilik yapan karln grmezse ben kyamette onunla karlatmda karln
derim.
Hz. Peygamber yle derdi:
Bir topluluun ileri geleni size gelirse ona sayg gsteriniz.
Hz. Peygamberin linden daha saygn kimse yoktur. Onlarn hepsi byktr, ycedir. Aksi bir durum
sz konusu olamaz.
Damra, mer b. Abdilazizin Hz. Hseyinin soyundan birine: Kapmda bekleme! nk ben sana izin
verilmeyip kapmda beklemen karsnda Allahtan utanrm. dediini nakletmitir.
Baz ileri gelenler:
Seyyidlerin ok olduu yerde oturmam. nk onlarn hepsi son derece asildir. Bu yzden onlara
gerei gibi sayg gsteremem. demitir. Eb Hanifenin bir dersinde tekrar tekrar ayaa kalkp
oturduu rivyet olunur.
Sebebi sorulduunda Darda ocuklarla oynayan Hz. Ali soyundan bir ocuk var. Her grdmde
saygdan ayaa kalkyorum. der.
Badatta elinde bir miktar mal olan bir tccar vard. Bir gn cemaatle namaz kldktan sonra Hz. Ali
evladndan biri kalkp bir kzm var evlendirmek istiyorum. Dedem Muhammed hakkna eyizine
yetecek bir miktar para verin dedi.
Tccar be yz dirhemlik sermayesini adama verdi. Gece ryasnda Hz. Peygamberi grd. Hz.
Peygamber ona ey delikanl bana hediye ettiin ey ulat. Belhe git orada Abdullah b. Tahire Hz.
Peygamber sana selam ediyor ve benden alaca olan bir dostunu sana gnderiyor. Ona be yz dinar
de. de. Adam uykudan kalknca durumu eine bildirdi. Kadn, Sen Belhden dnnceye kadar bizim
geimimizi kim salayacak? diye sorar. Bunun zerine tccar frnc komusuna giderek Ben yokken
aileme yiyeceini verirseniz dnnce her dirhem iin bir dinar deyeceim. der. Frnc tccara Sana
Belhe gitmeni emreden bize de sen dnene kadar ailenin nafakasn salamamz emretti. der.
Tccar Belhe gitmek zere yola koyulur, oraya yaklatnda Abdullah b. Tahir onu Rasln elisi
ho geldin diyerek karlar ve seni gnderen bize seni arlamam z emretti der. Abdullah b. Tahir
tccar gn misar eder ve ona Rasln elisi olmas nedeniyle be yz dinar der. Sonra, evine
sa salim gtrmeleri iin bir grup adamn onunla birlikte gnderir.
Eb Muhammed el-Makdis yle rivyet eder: Hz. Ali soyundan yetim ocuklar olan fakir bir hanm
onlarla birlikte Semerkanta gider. Oraya vardklarnda ocuklarn mescide brakr ve kendisi yiyecek
bulmak iin ayrlr. Orann ileri geleni olan bir mslmanla karlar. Ona durumunu bildirir, bir
gecelik yiyecek ister ve kendisinin Hz. Ali soyundan olduunu ifade eder. Adam ondan, Hz. Ali
soyundan olduunu kantlamasn ister. Kadn burada beni tanyan yok der. Adam, kadn brakr eker
gider. Sonra kadn bir mecusye rastlar, durumunu bildirir. Mecus ona para ve giyecek verir ayrca iyi
davranr. Kadnn karlat mslman ryasnda kyametin koptuunu ve Livul-Hamdn Hz.
Peygamberin bann stnde olduunu grr. Derken yeil zmrtten bir saray gzne iliir. Hz.
Peygambere bu sarayn kime ait olduunu sorar. O da sarayn muvahhit bir mslmana ait olduunu

syler. Adam ben mslmanm der. Bunun zerine Hz. Peygamber ondan mslman olduunu
kantlamasn ister. Adam uyanr san ban yolar. Mecusiye gider ve kadnn nerede olduunu sorar.
O da evinde olduunu belirtir. Adam mecusiye bin dinar vereyim onu bana ver der. Mecusi reddeder
ve yle der: Grdn o saray benim, Allah bu kadnn hatrna bana ve aileme mslman olmay
nasip etti. Hz. Peygamberi ryamda grdm bana bu saray senin ve sen cennet ehlisin dedi.
Rivyet olunur ki, Abdullah b. Tahire bir hrsz musallat olur, bir trl onu ele geiremez. Bir k gn
hrsz arkadalaryla bir beldeye girer. Orada kalrlar. Bir gn kaplarndan Hz. Ali evladndan fakir bir
kadn geer ve onlardan bir eyler ister. Kadna ieri girmesini, orada kadnlarn olduunu sylerler.
eri girince onu taciz ederler. Kadn kendini korumaya alr ve ben Hz. Ali soyundanm der.
Elebalar bunu duyunca ona koar, para verir ve ondan dedesine ikyet etmemesini ister. Derken
Abdullah b. Tahir bunlar yakalar ve ertesi gn idam etmek zere hapse atar. Ryasnda Hz.
Peygamberin hrszlarn elebas iin efaati olduunu grr. Uyanr tekrar uyur, ayn eyi kez
grr. Bunun zerine hrsz hapisten karr ve ona bugnlerde iyi bir ey yapp yapmad- n sorar.
Hrsz Hz. Ali soyundan olan kadndan bahseder. Bunun zerine Abdullah b. Tahir, mjdeler olsun Hz.
Peygamber senin iin efaati oldu der. Hrsz alamaya balar ve bu kadar bile Hz. Peygambere gizli
kalmyorsa ilediim byk gnahlar nasl gizli kalr? der ve tvbe eder, ibadete balar. unu iyi bil ki,
yaknlk tniyet ve dinden olmak zere iki trldr. Tniyetten olan yaknlk soy ile olur. Dinden gelen
yaknlk ise ruhlarn uyuumu, ahlk benzerlii ve salih amellerdeki uyum ile olur. Dolaysyla slk
ehli ve Hz. Peygambere tabi olan muttekiler onun ehl-i beytinden ve yaknlarndandr.
Enes r.a. yle rivyet eder: Hz. Peygambere sorulur:
- Ey Allahn elisi! Muhammedin li kimdir?
Bu soruya Hz. Peygamber yle cevap verir:
- Bana sizden nce mslmanlardan kimsenin sormad ok nemli bir ey sordunuz.
Her mtteki, Muhammed lindendir.
ys b. Seleme b. Ekva babasndan Hz. Peygamberin yle dediini rivyet eder:
Yldzlar semann gvencesi, ehl-i beytim ise mmetimin gvencesidir.
eyh Eb Abdillah yle der:
Hz. Peygamberin ehl-i beyti kendisinden sonra onun yolunu izleyenlerdir. Onlar sddklardr. Onlarn
hatrna insanlar bellardan korunur, yamur yadrlr ve rzklandrlrlar. Onlardan biri ldnde
Allah onun yerini alacak bir bakas n yaratr. Onlar bizzat Allah tarafndan seilen, ahlklar
deitirilen ve arndrlan peygamber halefleridir. Herhangi biri ldnde Allah yetitirdii bir
bakasnn onun yerini almasn salar. Onlar Muhammed mmetinden olup dier insanlara oka
oru tutma ve namaz klma ile deil gzel ahlk, takva, btn mslmanlar itenlikle sevme ve Allah
rzas iin insanlara t verme ile stn olmulardr.
Byklerden biri yle der: Kimi insanlar bir makam elde etmek iin riyazt ve mcahede ile
yorulurlar. Halbuki onlar gnl ehli birinin gnlnde hizmet veya her hangi bir hasletle yer etse
yorulmadan maksat hasl olur. nk bu grubun kalpleri ilah nazarn tecelli ettii yerlerdir.
Dolaysyla o da bu nazardan nasiplenmi olur.

Ayrca ayn byk zat: dualarnz gnahdan arndrlm bir dille yapn! der. Yani, size dua etmeleri
iin evliyullaha kar mtevaz olunuz ve onlardan yardm isteyiniz. nk onlarn dilleri paktr.
Netice olarak:
Allah seviniz,
Alemlerin Rabbinin sevgilisi olan peygamberlerin efendisini seviniz,
Hz. Peygamberin lini, ashabn ve tabiileri seviniz,
Ve onlarn din kardelerini seviniz.
DPNOTLAR
1 stanbul ktphanelerinde bulunan nshalar unlardr: Beyazt Devlet Ktphanesi Veliyyddin
Ef. (1836 / 77-85), (1912 / 79-84); Sleymaniye Ktphanesi Halef Ef. (93), Hac Mahmut Ef.
(2781 / 13-24), Esad Ef. (3245 / 8 v., 3789 / 112-121, 1761 / 60-68, 3792 / 223-227, 1654 / 179-186,
3762 / 181-184), Selimaa Hdy Ef. (660 / 11 v., 271 / 9 v.), Hsn Paa (812 / 146-156), Hac
Beir Aa, (653 / 92-99), Pertev Paa (643 / 71-77, 622 / 171-179, 607 / 13 v.), ehit Ali Paa (1359
/ 98-105), Lala smail Paa (693 / 7 v.), brahim Ef. (877 / 44-52); Kprl Ktphanesi Fazl Ahmet
Paa (1583 / 130-135).
2 Milli Ktphanedeki iki nsha: 06 Mil. Yz. A 2688/8, 06 Mil. Yz. A 2904/6. numarada kaytldr.
3 Ylmaz, H. Kmil, Azz Mahmud Hdy Hayat Eserleri Tarikat, stanbul 1999, s. 111.
4 Hasan Kmil Ylmaz bu zatn lm tarihini 1950 olarak belirtmitir. bk. a. g. e. Ayn yer; Rasim
Deniz ise Mahbbul-Ehibbede ayn ahsn lm tarihini 1944 olarak zikretmitir. bk. A. Remzi
Akyrek, Mahbbul-Ehibbe, (Ner: Rasim Deniz) Kayseri 1982.
5 Bu tecme nsha H. Selimaa Hdy 660da kaytldr. bk. H. Kmil Ylmaz, a. g. e., ayn yer;
bk. A. Remzi Akyrek, a. g. e. s. 8.
6 a. g. e.
7 bk. Azz Mahmud Hdy, Habbet-l Muhabbe, Yaymlayan Ali alr, (ev. Necdet Ylmaz),
stanbul 2002.
8 Bu konuda bkz. Ayn eser, s.10.
9 Slikin her eyi Allahtan bilerek halk yok, Hliki var grmesi hali.