jubileumspecial 13

interview

Gezamenlijk vol
trots naar een
nieuw jubileum Ingrid van Eeghem, eigenaresse van
restaurant de Karpendonkse Hoeve
Paul de Beer, bijzonder hoogleraar arbeids-
verhoudingen aan de UvA
Ben Francooy, voorzitter FNV Horecabond

Maar liefst 110 jaar zet FNV Horecabond zich al in voor een nog veel oudere beroepssector: de
horeca. In deze sector is heel veel veranderd. FNV Horecabond staat voor de vraag waarop ze zich
het meest zullen richten de komende tien jaar. Op het individu, waar er volgens sociologen steeds
meer van zijn in Nederland, of op de ‘teamplayer’ die zich onderdeel voelt van een hele groep ‘trotse
beroepsbeoefenaars’? Kortom: welke koers gaat FNV Horecabond varen de komende jaren?
Tekst: Rens Lieman Beeld: Philippe Penders

A
an de Oudegracht in Utrecht werd een voorzichtige
aanzet gedaan deze koers te bepalen. Aan tafel schoven
horecaonderneemster Ingrid van Eeghem, eigena-
resse van restaurant de Karpendonkse Hoeve, en Paul de Beer,
bijzonder hoogleraar arbeidsverhoudingen aan de Universiteit
van Amsterdam. Samen met FNV Horecabond-voorzitter Ben
Francooy brainstormden zij over de zaken die de Horecabond
bezighouden: meegaan met een veranderlijke sector, de kwaliteit
van de horeca én haar werknemers hoog houden, het belang
van de vakbond in het algemeen en natuurlijk de toekomst van
de Horecabond. Maar voordat al deze onderwerpen aan bod
kwamen, werd eerst met lichte weemoed teruggekeken op de
geschiedenis van de sector en de vakbond.
Kruisverhoor op je eerste werkdag
‘Of ik wel lid was van een vakbond, werd mij gevraagd toen ik
als zestienjarige jongen kennismaakte met mijn collega’s van
Hotel de Korenbeurs te Goes. En zo niet, waarom dan wel niet’,
blikt Ben Francooy terug op zijn eerste dagen als leerling-kok.
‘Ik weet nog dat ik erop werd aangesproken. Kun je nagaan, op
de eerste dag in een nieuw bedrijf deze vraag voor je kiezen.
Ik wás gelukkig lid van de vakbond – ik kreeg van huis uit mee
dat dat hoorde als je werkte – maar er waren ook nieuwelingen
die moesten erkennen dat ze geen lid waren. Als ze dan na dit
‘verhoor’ van hun collega’s nog steeds geen aanstalten maakten,
gebeurde het wel eens dat ze subtiel werden buitengesloten.
Ongelooflijk, maar zo ging dat in die tijd.’
’Dat is nu omgekeerd’, zegt Ingrid van Eeghem: ‘Waar de leden
van een horecavakbond vroeger in de overgrote meerderheid
waren, zijn het nu – in mijn zaak althans – de buitenbeentjes.
Of eigenlijk moet ik dat anders zeggen: men weet het niet
eens van elkaar. Pas als er pamfletten over de vakbond worden
uitgedeeld, wordt het soms onderling gepeild. Slechts een paar
mensen blijken dan lid van de Horecabond, maar dat wordt ter
kennisname aangenomen en men gaat weer verder met waar
ze gebleven waren. Trouwens, eigenlijk vraag ik me af hoeveel
horecawerknemers nu überhaupt wel weten dat er een vakbond
bestaat. Er zijn er volgens mij genoeg die geen idee hebben!’
110 jaar jong
Dat er een aantal (vooral jongere) werknemers zijn die niet eens
van het bestaan of de werkzaamheden van FNV Horecabond
afweten, is inderdaad een van de punten waaraan gewerkt moet
worden. Paul de Beer, die als hoogleraar arbeidsverhoudingen
de Henri Polak* leerstoel bekleedt, herkent dit probleem. Hij
geeft tevens aan dat de mensen die de FNV als vakcentrale wél
kennen, soms een verkeerd beeld hebben. Een imagoprobleem
dus voor de vakbond, waar automatisch ook FNV Horecabond
mee te maken heeft. Een van die imago’s is volgens De Beer
het grijze-mannen-imago. Aan het FNV Horecabond-gebouw in
Almere hangt een groot spandoek: ‘FNV Horecabond: 110 Jaar
jong’. Dit is niet zomaar een slogan, de bond voelt zich daadwer-
kelijk ook jong. Daarbij is een jonge geest ook noodzakelijk in
een sector die constant verandert. Toch hebben mensen het idee
dat een vakbond per definitie door en voor oude grijze mannen
bestuurd wordt. De Beer: ‘Toen bijvoorbeeld in 2004 bij de grote
demonstraties op het Museumplein de FNV Vakcentrale zich
inzette voor een beter pensioen, dachten al die mensen die dit
beeld hadden: zie je wel, typisch zo’n onderwerp waar die grijze
mannen mee te maken hebben. Wat mij betreft is het imago
dat de vakbond heeft een algemeen probleem voor de FNV als
vakcentrale. Hier moeten de bonden, dus óók FNV Horecabond,
jubileumspecial
interview
vanaf zien te komen. Hoe je dit zou moeten realiseren is niet zo
een-twee-drie te zeggen, maar je komt al snel terecht bij het
belang van goede marketing.’
Francooy knikt instemmend en vult aan: ‘Er moet inderdaad meer
gedaan worden aan onze marketing. We voeren hier dan ook al
veel overleg over en er lopen in dit kader al allerlei projecten.
Zo toeren we momenteel met campagneteams bestaande uit
allemaal jonge mensen door het hele land. Zij gaan op zoek
naar werknemers in horeca-, catering- en recreatiebedrijven, om
hen te informeren over hun plichten en rechten en te vertellen
waar we ons mee bezighouden. Ook maken we via onze website
duidelijk dat we werknemers willen helpen. Een voorbeeld
hiervan is ons forum, waar leden die ergens mee zitten in contact
kunnen komen met vakgenoten die misschien wel hetzelfde
hebben ervaren. Daarnaast bouwen we aan een netwerk voor
onze website waar leden een soort recensie kunnen plaatsen
over het bedrijf waar zij werken of hebben gewerkt. Zo helpen
mensen elkaar bij het maken van een keuze voor een werkgever.’
110 jaar later, what’s the difference?
Maar zelfs als het bestaan van een vakbond bekend is en het
imago ook nog eens klopt, dan nog speelt de vraag: waarom zou
je tegenwoordig als werknemer lid worden van een vakbond?
De Beer: ‘Tegenwoordig wordt er vaak geroepen dat mensen
persóónlijk beter moeten worden van een lidmaatschap bij de
vakbond. Maar als er altijd zo’n puur individualistisch motief
had overheerst, was er nooit ook maar één vakbond ontstaan.
Eigenbelang is wel degelijk belangrijk, maar het gaat ook om
het gevoel dat je samen sterk staat. Samen een vuist kan maken.
Blijkbaar was men zich hier in de vorige eeuw al van bewust. Ik
ben eigenlijk van mening dat er 110 jaar later niet eens zoveel
veranderd is op dit gebied. Men spreekt over de geïndividu-
aliseerde burger, die bij alles de kosten en baten voor zichzelf
afweegt, maar ik geloof daar niet zo in. Je eigenbelang is
belangrijk en is ook een van de redenen om lid te worden, maar
vormt een combinatie met het idee dat je je samen verenigt. Aan
dat groepsgevoel moet de vakbond meer aandacht besteden.
Het klinkt misschien wat gek, maar kijk naar het Nederlands
elftal! Welke fan wordt er nu persoonlijk echt beter van als het
Nederlands elftal door is naar een volgende ronde? Volgens mij
niemand, het gaat puur om het groepsgevoel.’
Gezamenlijk en vol trots
Trots vormt hierbij een belangrijke rol, zo concluderen Van
Eeghem, Francooy en De Beer gezamenlijk terwijl er een nieuw
zomers witbiertje wordt geserveerd. Trots op het feit dat je werkt
in de horeca. Ook daar zet FNV Horecabond zich voor in. Fran-
cooy: ‘De kwaliteit in de sector moet hoog blijven. Hier dragen
wij als vakbond flink aan bij door bijvoorbeeld veel aandacht te
besteden aan (bij)scholing van werknemers in de horeca-, cate-
ring- of recreatiesector. Vakbekwaam personeel is een vereiste
voor de kwaliteit van de sector. Als de horeca een reputatie
heeft van een kwalitatief goede sector, dan zijn de mensen die
hierin werkzaam zijn trots dat ze bij deze beroepsgroep horen.
FNV Horecabond zet zich in om het niveau in de drie sectoren
hoog te houden, heeft een schat aan kennis en ervaring en zorgt
15
ervoor dat het personeel goed opgeleid is en blijft. De ‘trotse’
werknemer zal zich hier hopelijk in herkennen, en zich thuis
voelen bij een ‘club’ als de Horecabond’, besluit Francooy.
Daarnaast is het belangrijk waardering te hebben voor je eigen
werkzaamheden, vindt Van Eeghem, die dit haar werknemers op
een originele manier laat inzien: ‘Wij hebben in de boekenkast in
onze zaak een boek van Albert L. Mok staan. Dienen als beroep
heet het, geschreven in de jaren zestig. Het is echt grappig om
te lezen hoe er toen tegen het beroep van een kelner werd
aangekeken. Zo staat er: ‘De stille tijden in het bedrijf zijn voor
de kelner een kwelling. Een kelner is zonder gasten incompleet
en nutteloos.’ Een andere passage: ‘Mijn vrouw weet nooit van
tevoren wanneer ik thuis kom. Dit kweekt wantrouwen, hetgeen
het huwelijksleven niet ten goede komt.’ Een leuk boek om te
lezen, terwijl het tegelijkertijd triest is te merken hoe men toen
met ons vak omging! Ik lees dit soort passages wel eens voor
aan mijn werknemers, juist omdat het zo’n grauw beeld geeft van
het werk waar zij op dat moment ook mee bezig zijn. Op deze
manier laat ik ze het contrast zien met vroeger.’
Een missie die nooit eindigt
Als het gesprek in Utrecht op zijn einde loopt, rijst de onver-
mijdelijke vraag: hoe nu verder? FNV Horecabond is slechts ‘
Individualisering? Ik geloof
vijftien jaar verwijderd van een nieuw jubileum. Wat gaan zij daar niet zo in. Kijk naar
eraan bijdragen dat deze jaren leuke, uitdagende en boeiende
het Nederlands elftal! Welke
horecajaren worden? Hoe blijven zij nieuwe leden werven in een
sector die zo veranderlijk is als deze? Volgens Francooy is dat fan wordt er nu persoonlijk
laatste geen doel op zich. Hij legt uit: ‘Natuurlijk is het werven echt beter van hun succes?
en behouden van leden belangrijk. Zonder een grote achterban
Volgens mij niemand, het gaat
die je steunt, heb je immers niets te zeggen als vakbond. Maar
als je je alleen maar richt op je ledenaantal ga je aan het doel puur om het groepsgevoel’
voorbij. FNV Horecabond heeft een duidelijke missie, die op
vier pijlers staat: arbeidsvoorwaarden, arbeidsomstandigheden,
beroepsonderwijs en pensioen. Deze proberen wij allemaal
op een zo optimaal mogelijk niveau te brengen en te houden.
Dagelijks houden wij ons hiermee bezig en dat blijven we ook in
de toekomst doen.’
‘Kijkend naar de afgelopen 110 jaar hebben wij als vakbond een
hoop bereikt maar daarmee is ons werk nog lang niet af. Tege-
lijkertijd zie je namelijk dat een heleboel zaken die gerealiseerd
zijn, weer onder druk staan. Een goed pensioen bijvoorbeeld, of
de discussie over de AOW, het ziekengeld of het ontslagrecht.
FNV Horecabond zet zich in om ervoor te zorgen dat de eerder
behaalde resultaten niet zomaar van tafel worden geveegd.
Zo blijven we ook de nieuwe generatie goed van dienst. Een
vereiste hiervoor is dat FNV Horecabond meegaat met de
veranderingen die de drie sectoren meemaken. Nieuwe wegen
bewandelen om met hen in contact te komen en ook te blijven.
Andere prioriteiten stellen. Constant jezelf als vakbond blijven
vernieuwen: dat is voor ons een doorlopende taak. Het is de
kern van ons bestaansrecht en dat zal nooit veranderen.’
* Henri Polak (1868-1943) was oprichter van de Algemeene Nederlandsche
Diamantbewerkers Bond (ANDB), die wordt beschouwd als de eerste
‘moderne’ Nederlandse vakbond. Tevens was hij medeoprichter van het NVV
(een van de voorlopers van de FNV). Polak wordt daarom gezien als de grond-
legger van de Nederlandse vakvereniging.