Froowicz T., Przysina B, 2001, Moja sprawno i zdrowie.

Przewodnik metodyczny dla nauczycieli II etapu edukacji.

Wydawnictwo Fokus, Gdask (maszynopis)
OD AUTORW
May Ksi nie wiedzia, dlaczego trafi na t planet. Przypominaa ona du sal
wypenion dziwnymi sprztami.
Dzie dobry powiedzia May Ksi.
Czoem! krzykn Nauczyciel. Nareszcie jeste. Teraz sprawdz, czego si dotd
nauczye powiedzia i wskaza na co, co przypominao kuca pozbawionego gowy.
Nigdy nie spotkaem takiego stwora odpar May Ksi ale chtnie si z nim
zaprzyjani.
Co? Nigdy przez niego nie skakae? Kolejny, ktry nic nie umie! zdenerwowa si
Nauczyciel. Ale ja to zmieni. Nareszcie bdziesz mia porzdny wuef powiedzia
nieco spokojniej i zacz pokazywa dziwne wiczenia.
Ale to, czego pan chce mnie uczy, nie bdzie do niczego przydatne na mojej planecie
zdziwi si May Ksi.
Co za pomysy? Nauczyciel znw podnis gos. Mnie tego uczono i ja te bd
tego uczy.
A moe najpierw powinienem pokocha pana planet? zapyta May Ksi.
Co zrobi, aby kade dziecko polubio wuef?
Na co dzie przekonujemy si, e trzeba mie pomys, by dzieci przychodziy do
szkoy, liczc na rado i satysfakcj. Nasz Przewodnik metodyczny jest wanie o
tym. Opisujemy w nim pewien pomys edukacyjny, ktry nam oraz naszym uczniom
stwarza wiele okazji do satysfakcji. Warto go pozna, zrozumie i po swojemu
wykorzysta w pracy, zgodnie ze sowami Aleksandra Kamiskiego (Nauczanie i
wychowanie metod zuchow, Nasza Ksigarnia, 1948).
Dopiero w duszy czowieka, ktry si jak metod zainteresowa, zrozumia j,
ogrza arem swego serca i oywi sw wyobrani, dopiero w duszy ludzkiej powstaje
cud oywienia si martwej konstrukcji: metoda staje si wwczas czynnikiem twrczym,
zdolnym wywoa oddwiki w innych sercach i umysach. Oddwiki tym bardziej
podne, im zdolniejszy jest czowiek, ktry j stosuje.
Nasz pomys edukacyjny doprowadzi do opracowania pakietu materiaw pt. Moja
sprawno i zdrowie, doskonalcych prac nauczyciela. W skad tego pakietu wchodz:
program, podrczniki i przewodniki metodyczne.
W przewodniku metodycznym czytelnicy znajd odpowiedzi na kilka pyta:

Dlaczego warto korzysta z pakietu Moja sprawno i zdrowie?

Jakie treci zawieraj podrczniki ycie zdrowe i sportowe?

O czym warto pamita prowadzc zajcia z wychowania fizycznego w drugim
etapie edukacji?

Jak wczy si w realizacj edukacji prozdrowotnej?

Jak planowa i prowadzi zajcia oraz jak ocenia ich efekty?

Jak korzysta z Karty sprawnoci i zdrowia?
Pragniemy w tym miejscu podzikowa Koleankom i Kolegom z Katedry Metodyki
Wychowania Fizycznego Akademii Wychowania Fizycznego w Gdasku, ktrym wiele
zawdziczamy w naszym rozwoju zawodowym. Pragniemy take podzikowa tym
nauczycielom, z ktrymi wsplnie pracowalimy i ktrzy prezentowali nam rne
sposoby pracy z dziemi. To dziki nim pakiet Moja sprawno i zdrowie mg
powsta.
Przygotowujc podrczniki oraz przewodnik metodyczny korzystalimy z pomocy
wielu osb. Dzikujemy Jzefowi Drabikowi, Wiesawowi Osiskiemu i Ryszardowi

Przewdzie za pomoc w przygotowaniu Karty sprawnoci i zdrowia, dzikujemy

Magorzacie Czermiskiej, Zofii Szpindzie, Jzefowi Drabikowi, Lesawowi
Lachowiczowi, Eligjuszowi Madejskiemu i Janowi lyskiemu, ktrych recenzje
pozwoliy unikn wielu bdw.
Wszystkim nauczycielom wykorzystujcym nasze opracowania bdziemy wdziczni
za uwagi i propozycje zmian (nadsyane na adres wydawnictwa Fokus), ktre pozwol
udoskonala publikacje z serii Moja sprawno i zdrowie.

DLACZEGO WARTO KORZYSTA Z PAKIETU

MOJA SPRAWNO I ZDROWIE ?
Nauczyciele wychowania fizycznego chtnie przypominaj innym sowa Marcina
Kacprzaka, i nie sam mzg dziecka chodzi do szkoy. Sami przy tym zapominaj,
e... nie samo ciao dziecka przychodzi na wuef. Warto mie to na uwadze, gdy
dawno przestano oczekiwa, i szkolne wychowanie fizyczne bdzie wspierao
wycznie fizyczny rozwj uczniw.
Nauczyciel wychowania fizycznego musi wyjani uczniom, jakie miejsce
zajmuje aktywno ruchowa pord innych elementw zdrowego stylu ycia. Nie
moe ju przy tym odwoywa si wycznie do starych sposobw postpowania
musi sign po nowe narzdzia pracy.
Dopuszczone do uytku szkolnego programy wychowania fizycznego wyranie
akcentuj jego zwizki z edukacj prozdrowotn. Tak te ukierunkowalimy cele, treci
i osignicia edukacyjne uczniw w programie wychowania fizycznego zatytuowanym
Moja sprawno i zdrowie.
Jednak deklaracje zaangaowania si w edukacj prozdrowotn pozostan
goosowne dopty, dopki nauczyciele nie bd korzysta ze rodkw dydaktycznych,
pozwalajcych wywoywa nie tylko aktywno ruchow, ale take aktywno
poznawcz uczniw.
Podrczniki ycie zdrowe i sportowe uatwiaj dostosowanie warsztatu pracy
nauczyciela wychowania fizycznego w szkole podstawowej do postulatw
formuowanych przez nauki o wychowaniu fizycznym.
Od dawna wiadomo, i nawet najlepszy trening w modoci nie wywoa na tyle
trwaych stanw sprawnociowo-zdrowotnych organizmu, by bez wikszego wysiku
korzysta z nich niczym z oszczdnoci przez kolejne dekady ycia. Jeli czowiek
nie dowie si, jak mona dba o swoj sprawno i zdrowie, jeli nie podejmie dziaa
wspartych tak wiedz, to kapita zdrowotny, ktry zgromadzi w modoci, podzieli los
le ulokowanych oszczdnoci.
Z tych powodw od nauczycieli wychowania fizycznego oczekuje si, i bd
przygotowywa uczniw do udziau w rnych formach aktywnoci zdrowotnorekreacyjnej. Aby takie cele osign, nauczyciele wychowania fizycznego musz
zarwno wspiera rozwj motoryczny uczniw, jak i wzbogaca ich wiedz na temat
zasad zdrowego stylu ycia. Podrczniki ycie zdrowe i sportowe pomog w
realizacji obu tych zada.
Podrczniki ycie zdrowe i sportowe pozwalaj dostosowa warsztat pracy
nauczyciela wychowania fizycznego do potrzeb przeobraajcej si szkoy
podstawowej.
Autorzy reformy systemu edukacji oczekuj, i w szkole podstawowej nauczyciele
rnych przedmiotw nawi cilejsz wspprac midzy sob, po to by ucze
poznawa siebie oraz otaczajcy wiat w taki sposb, jak go postrzega, czyli w caoci, a
nie podzielony na akademickie dziedziny wiedzy. Dlatego w podstawie programowej
dla drugiego etapu edukacji pojawiy si bloki przedmiotowe i cieki edukacyjne.
Podrczniki ycie zdrowe i sportowe pomog nauczycielowi wychowania
fizycznego wczy si w realizacj edukacji prozdrowotnej, pozwol zastpi
oglnikowe deklaracje realnym dziaaniem, wspierajcym rozwj umiejtnoci i
wiadomoci na temat zdrowia, uczyni z nauczyciela wychowania fizycznego partnera
tych pedagogw, ktrzy rwnie dostrzegaj znaczenie tej dziedziny edukacji.
Dziki podrcznikom ycie zdrowe i sportowe specjalici wychowania fizycznego
bd mogli wesprze nauczycieli przyrody w edukacji ekologicznej. Z nauczycielem
techniki bd mogli poczy wysiki w ramach wychowania komunikacyjnego, razem
przygotowujc dzieci do zdobycia karty rowerowej. Z nauczycielem sztuki bd mogli
podj wsplne dziaania dotyczce aktywnoci muzyczno-ruchowej.

Podrczniki ycie zdrowe i sportowe umoliwiaj kademu nauczycielowi

wykorzystanie metod stosowanych przez autorw z powodzeniem od lat w pracy z
dziemi.
Wychowanie fizyczne w szkole mona prowadzi na wiele sposobw. Jednak s
takie rozwizania, z ktrych warto korzysta w pierwszej kolejnoci. W wyjtkowym
stopniu mobilizuj one dzieci do podejmowania rnorodnych dziaa wychodzc tym
samym naprzeciw oczekiwaniom autorw reformy programowej w szkole podstawowej
pobudzajcych dzieci do naturalnej w tym wieku aktywnoci. Rozwizania
dydaktyczne zastosowane w pakiecie Moja sprawno i zdrowie sprawiaj, e
uczniowie nie tylko coraz wicej wiedz na temat zwizkw zdrowia z aktywnoci i
sprawnoci fizyczn oraz e s skutecznie pobudzani do wzmoonej aktywnoci
zdrowotno-rekreacyjnej, ale take odczuwaj satysfakcj ze swoich osigni i rozwijaj
pozytywn ocen wasnej osoby jako uczestnika rnych form aktywnoci ruchowej.
Podrczniki ycie zdrowe i sportowe s integralnym elementem pakietu
wspierajcego realizacj wychowania fizycznego.
W skad pakietu wchodz:
 program wychowania fizycznego zatytuowany Moja sprawno i zdrowie,
 podrczniki uatwiajce realizacj celw zapisanych w tym programie:
 Sportowe zoo dla dzieci szecioletnich,
 Sportowe zoo dla klas 1-3. Aktywno ruchowa z elementami edukacji
prozdrowotnej,
 ycie zdrowe i sportowe dla klasy 4. Wychowanie fizyczne z elementami
edukacji prozdrowotnej,
 ycie zdrowe i sportowe dla klas 5-6. Wychowanie fizyczne z elementami
edukacji prozdrowotnej,
 zestaw plansz wspomagajcych organizowanie aktywnoci ruchowej i prowadzenie
zaj wychowania fizycznego,
 dyplomy dla wyrniajcych si dzieci,
 przewodniki metodyczne uatwiajce nauczycielom korzystanie z programu:
 Sportowe zoo przewodnik metodyczny dla nauczycielek klas 0,
 Moja sprawno i zdrowie przewodnik metodyczny dla nauczycieli I etapu
edukacji,
 Moja sprawno i zdrowie przewodnik metodyczny dla nauczycieli II etapu
edukacji,
 dziennik obserwacji, usprawniajcy ledzenie postpw i osigni uczniw oraz
formuowanie ocen biecych i klasyfikacyjnych.
Podrczniki z serii Moja sprawno i zdrowie uatwiaj wspprac midzy
specjalistami ksztacenia zintegrowanego oraz nauczycielami wychowania
fizycznego.
Wykorzystanie pakietu Moja sprawno i zdrowie w klasach modszych oraz
starszych szkoy podstawowej gwarantuje spjno programow i metodyczn
wychowania fizycznego na pierwszym i drugim etapie edukacji. Podrczniki ycie
zdrowe i sportowe s kontynuacj ksiki dla uczniw pierwszego etapu edukacji
Sportowego zoo.
Zachcamy nauczycieli klas modszych do korzystania z ksiki Sportowe zoo dla
klas 1-3. Wesprze ich ona radami na temat tego, jak planowa i prowadzi zajcia
ruchowe, by przynosiy jak najwicej korzyci dzieciom. Wykorzystujcy te rady
nauczyciele mog mie pewno, e treci wychowania fizycznego odpowiadaj
postulatom ksztacenia zintegrowanego, a dzieci ucz si tego, co jest potrzebne, by bez
przeszkd mogy uczestniczy w wychowaniu fizycznym w drugim etapie edukacji.

JAKIE TRECI ZAWIERAJ PODRCZNIKI

YCIE ZDROWE I SPORTOWE?

Treci podrcznikw ycie zdrowe i sportowe dotycz zdrowego stylu ycia,

z wyeksponowaniem znaczenia aktywnoci ruchowej. Sprzyjaj rozwojowi wiedzy
o tym, jak dba o swoje zdrowie oraz jak aktywnie wypoczywa. Wspieraj rozwj
umiejtnoci przydatnych w trakcie aktywnego wypoczynku. Pobudzaj do
aktywnoci ruchowej, korzystnej dla rozwoju kondycji zdrowotnej dziecka.
Zawarto tych podrcznikw sprawia, e wiczenia na lekcjach wychowania
fizycznego staj si urozmaicone i wielostronne. Aktywnoci ruchowej towarzyszy
aktywno poznawcza oraz pozytywne przeycia emocjonalne i wiara we wasne
moliwoci.
Podrczniki skadaj si z piciu rozdziaw.
ycie zdrowe i sportowe dla klasy 4:
 Moje umiejtnoci
 Trening i wypoczynek
 Czowiek sprawny i zdrowy
 Karta sprawnoci i zdrowia
 Zodzieje sprawnoci i zdrowia

ycie zdrowe i sportowe dla klas 5-6:

 Moje umiejtnoci
 Czowiek sprawny i zdrowy
 Karta sprawnoci i zdrowia
 Zdrowy styl ycia
 Dziennik zdrowego stylu ycia

Treci wszystkich rozdziaw tworz zwart cao dotyczc zdrowia, aktywnoci i

sprawnoci fizycznej. Zarazem treci podrcznika dla klas pitej i szstej s
rozwiniciem materiau nauczania zawartego w ksice dla klasy czwartej.
Moje umiejtnoci
Rozdzia Moje umiejtnoci zawiera opis sprawnoci, ktre uczniowie mog
zdobywa w trakcie zaj. Materia nauczania zosta podzielony na cykle tematyczne.
Kady cykl posiada nazw (nazw sprawnoci), regulamin oraz odznak (naklejk
umieszczon na specjalnym arkuszu w rodku podrcznika).
Regulamin jest rejestrem wymaga programowych, z ktrymi ucze spotka si w
czasie zaj. Odpowiedni sposb zapisu wymaga sprawia, i regulamin kadej
sprawnoci jest dla ucznia informacj o tym, co powinien umie i wiedzie, a take
jakie dziaania podj, aby zdoby odznak i mc wklei j do swojego podrcznika.
Dla nauczyciela natomiast regulaminy sprawnoci s podstaw planowania cyklu zaj.
Treci kadego cyklu dobrano w taki sposb, by pobudza dzieci do aktywnoci
ruchowej (rozwija ich umiejtnoci i sprawno) oraz aktywnoci poznawczej
(wzbogaci ich wiedz). Dla podniesienia atrakcyjnoci treci zaj wykorzystano
niektre elementy metodyki harcerskiej. Moliwo obserwacji wasnych postpw
(zapenianie regulaminw sprawnoci) oraz potwierdzanie osigni (przyklejenie
zdobytych odznak) pozytywnie wpywa na aktywno uczniw.
Proponowana
metodyka postpowania sprawia, e kade dziecko ma szans odczu satysfakcj ze
swoich dokona. W ten sposb, oprcz wywoywania aktywnoci ruchowej i
poznawczej, sprzyjamy powstawaniu pozytywnych emocji, tym samym nadajemy
wychowaniu fizycznemu cechy ksztacenia wielostronnego (dziaanie poznawanie
przeywanie).
Treci poszczeglnych sprawnoci s kontynuowane od czwartej do szstej klasy.
Oznacza to, i osignicia ucznia zwizane na przykad z odznak Pikarza z czwartej
klasy s rozwijane w regulaminie sprawnoci Mistrza gier zespoowych w klasie pitej
i szstej.

Oto treci poszczeglnych sprawnoci:

 w czwartej klasie:
 ekolog (kontynuacja sprawnoci dzicioa lekarza drzew z klas modszych):
treci ekologiczne, ochrona rodowiska przyrodniczego,
 gimnastyk (kontynuacja mapki zwinnej akrobatki): wiczenia ksztatujce i
gimnastyczne oraz ukady wicze,
 higienista (kontynuacja szopa lenego czyciocha): zasady codziennej czystoci
oraz zwizanej z aktywnoci ruchow,
 kolarz (kontynuacja strusia szybkiego kolarza): bezpieczestwo na drodze i
karta rowerowa,
 maratoczyk (kontynuacja antylopy wytrwaej biegaczki): biegi
wytrzymaociowe jako sposb podwyszania kondycji zdrowotnej,
 olimpijczyk (kontynuacja lwa dzielnego sportowca): zasady czystej gry,
symbolika olimpijska oraz sportowe tradycje szkoy,
 pikarz (kontynuacja kota zrcznego pikarza): wiczenia, zabawy i gry z pik,
 pywaczka (kontynuacja aby doskonaej pywaczki): pywanie oraz
bezpieczestwo w trakcie zabaw nad wod,
 tancerz (kontynuacja pingwina dobrego tancerza): taniec i wiczenia muzycznoruchowe,
 w pitej i szstej klasie: (sprawnoci poniej ustawiem w kolejnoci alfabetycznej i
uzupeniem o Ratownika)
 lady fitness (dla dziewczt kontynuacja gimnastyka, tancerza i higienisty):
gimnastyka artystyczna oraz taniec, ukady wicze gimnastycznych,
systematyczna aktywno ruchowa, waciwe odywianie i higiena osobista,
 mister universum (dla chopcw kontynuacja sprawnoci gimnastyka, tancerza
i higienisty): wiczenia wzmacniajce minie, ukady wicze gimnastycznych,
systematyczna aktywno ruchowa, waciwe odywianie i higiena osobista,
 mistrz gier zespoowych (kontynuacja pikarza): wiczenia, zabawy i gry z pik,
 mistrz maratonu (kontynuacja maratoczyka): biegi wytrzymaociowe jako
sposb podwyszania kondycji zdrowotnej,
 mistrz olimpijski (kontynuacja olimpijczyka): zasady czystej gry, symbolika
olimpijska oraz sportowe tradycje szkoy i kraju,
 mistrz pywania (kontynuacja pywaczki): pywanie oraz bezpieczestwo w
trakcie zabaw nad wod,
 mistrz roweru (kontynuacja kolarza): karta rowerowa i turystyka kolarska,
 ratownik: samoochrona i pierwsza pomoc
 stranik przyrody (kontynuacja sprawnoci ekologa z czwartej klasy): treci
ekologiczne, ochrona rodowiska przyrodniczego.
Dla umoliwienia uczniom zdobywania odznak, nauczyciele powinni projektowa
zajcia w taki sposb, aby mogli oni podejmowa czynnoci wynikajce z regulaminu
sprawnoci. Na przykad w trakcie zdobywania odznaki Maratoczyka w czwartej
klasie, zadaniem nauczyciela jest zorganizowanie szkolnego maratonu, a zadaniem
ucznia branie w nim udziau oraz zaznaczanie postpw w Karcie maratoczyka.
Jeli dziecko ukoczy maraton, to po uzgodnieniu z nauczycielem moe potwierdzi
w swoim podrczniku wypenienie jednego z punktw regulaminu sprawnoci
Maratoczyka (przebieg dziecicy maraton). W ten sposb ucze zblia si krok po
kroku do zdobycia odznaki. Jeli zaznaczy w podrczniku, e speni ju wszystkie
wymagania, to take po uzgodnieniu z nauczycielem na Karcie umiejtnoci moe
przyklei odznak Maratoczyka.

Czowiek sprawny i zdrowy oraz Karta sprawnoci i zdrowia

Oba rozdziay w przystpny dla dzieci sposb prezentuj zwizki sprawnoci
fizycznej ze zdrowiem.
Pierwszy z nich zawiera opis wanych ze zdrowotnego punktu widzenia zdolnoci
motorycznych (wytrzymaoci, siy) oraz gibkoci i postawy ciaa. Treci rozdziau
pomagaj dzieciom zrozumie znaczenie tych waciwoci dla kondycji zdrowotnej
czowieka oraz podpowiadaj, w jaki sposb dba o swoj sprawno.
Rozdzia Karta sprawnoci i zdrowia proponuje sposb pomiaru sprawnoci
uwzgldniajcy jej zwizki ze zdrowiem. Zawiera on pi prb sucych do oceny
istotnych ze zdrowotnego punktu widzenia zdolnoci i cech czowieka:
wytrzymaoci kreniowo-oddechowej oraz wytrzymaoci i siy miniowej, a take
gibkoci i postawy ciaa.
Karta sprawnoci i zdrowia jest unikalnym narzdziem dydaktycznym, ktre
pomiar sprawnoci w ramach wychowania fizycznego czyni przede wszystkim
zabiegiem pedagogicznym. Umoliwia przechodzenie od oceny (nauczyciel ocenia
sprawno ucznia) do samooceny sprawnoci (ucze potrafi oceni swoj sprawno).
Sprzyja temu prostota pomiaru oraz przyjazny dla dziecka sposb oceny wynikw.
Treci obu opisywanych tu rozdziaw pomagaj uczniom zrozumie, dlaczego
naley kontrolowa swoj sprawno oraz w jaki sposb ocenia, czy posiadana
sprawno jest wystarczajca z punktu widzenia potrzeb zdrowotnych. Pozwalaj take
pozna sposoby rozwijania swojej sprawnoci. Treci te uatwiaj dzieciom
przechodzenie od aktywnoci (udziau w prbach sprawnoci) do wiadomoci
(rozumienia znaczenia pomiaru sprawnoci dla oceny zdrowia).
Trening i wypoczynek
W rozdziale Trening i wypoczynek opisano wane dla aktywnoci ruchowej prawa:
prawo odbudowy z nadwyk (hiperkompensacji) opisujce, w jaki sposb czowiek
moe rozwija swoj sprawno oraz prawo wyjaniajce zasad aktywnego
wypoczynku.
Zodzieje sprawnoci i zdrowia (dla czwartej klasy)
oraz Zdrowy styl ycia (dla pitej i szstej klasy)
W rozdziaach tych opisano podstawy zdrowego stylu ycia: aktywno ruchow,
waciwe odywianie, wykluczenie uywania substancji psychoaktywnych, umiejtno
radzenia sobie ze stresem, odpowiedni ilo snu, unikanie wypadkw oraz unikanie
nadmiernego nasonecznienia.
Dziennik zdrowego stylu ycia (dla pitej i szstej klasy)
Rozdzia ten umoliwia kademu dziecku sprawdzenie, czy stosuje zasady zdrowego
stylu ycia. Informacje zapisywane przez uczniw na specjalnie opracowanych kartach
samooceny mog stanowi podstaw do rozmw z nimi na temat pozytywnych
konsekwencji przestrzegania wanych dla zdrowia czowieka zalece.

JAK WCZY SI W EDUKACJ PROZDROWOTN?

Co to jest zdrowie?
Powszechnie oczekuje si, e nauczyciele wychowania fizycznego wcz si w
realizacj programu edukacji prozdrowotnej. Przekonanie o pokrewiestwie
wychowania fizycznego i edukacji prozdrowotnej jest tak silne, e w programach
wychowania fizycznego dopuszczonych do uytku szkolnego sowo zdrowie wystpuje
niemal obowizkowo. C to sowo oznacza?
O zdrowiu mona myle medycznie, czyli ocenia je przez pryzmat chorb lub
zagroe chorobowych (wskanik zachorowalnoci). Stan pozytywny jest wwczas
okrelany krtkim stwierdzeniem: bez zmian. Troska o zdrowie przejawia si
ograniczeniem wysikw fizycznych (ucze zwolniony z wicze), a w ciszych
przypadkach ograniczeniem aktywnoci yciowej (chory musi lee). Recept na
zdrowie jest za kartka zapisana nazwami rnych farmaceutykw lub specjalistyczna
terapia. W edukacji na temat tak pojmowanego zdrowia nauczyciel wychowania
fizycznego nie ma zbyt wiele do powiedzenia.
Jednak o zdrowiu nie naley myle wcznie przez pryzmat choroby.
Komplementarny sposb wynika ze zrozumienia, e zdrowie to zasoby, ktre kady
czowiek wykorzystuje w codziennym yciu.
Zdolno do przystosowywania si do zmiennych warunkw otoczenia w trakcie
podejmowania codziennych obowizkw oraz realizacji yciowych aspiracji nazywamy
zdrowiem. Zdrowie nie jest zjawiskiem statycznym. Nie da si go wyczerpujco
scharakteryzowa okreleniem brak choroby.
Wyjcie z ciepego pomieszczenia na chd natychmiast uruchamia mechanizmy
adaptacyjne. Jeden czowiek nawet nie zauway, e warunki otoczenia zmieniy si.
Drugi odczuje dotkliwy chd i zawrci. Jego zasoby zdrowotne (zdolnoci
przystosowawcze) okazay si za sabe, by przywrci rwnowag zakcon przez
warunki zewntrzne. Taki czowiek potrzebuje hartowania.
Oto inny przykad. Praca wywouje zmczenie. Jeli jest dugotrwaa, trzeba zrobi
przerw, gdy narastajce zmczenie obnia jako pracy, a czasem wrcz uniemoliwia
jej kontynuowanie. Jeli kto za szybko musi przerwa wykonywane czynnoci, jeli
wyczerpuj mu si zasoby przystosowawcze, zanim osign cel, to znaczy, e brakuje
mu zdrowia. Taki czowiek potrzebuje treningu zwikszajcego odporno na
zmczenie.
Zdrowie to zdolno cigego przywracania nieustannie zakcanej rwnowagi
w organizmie oraz jego zdolno do odpowiedniej reakcji na warunki, jakie stawia
otoczenie i podjte dziaanie.
Zdrowie przypomina zgromadzone oszczdnoci, w ktrych zawarty jest pewien
potencja: na to wystarcz, a na to nie. Aby starczyy na wicej, trzeba je pomnoy. Ich
sia polega na tym, e s i kiedy bd potrzebne, bdzie mona je wykorzysta
Zdrowie to zgromadzony potencja, ktry uzewntrzniany jest wtedy, gdy zachodzi
taka potrzeba. Kady, komu starcza si witalnych (zasobw zdrowotnych) na realizacj
swych yciowych planw, moe powiedzie, e ma wystarczajce zdrowie. Jednak
musi pamita, e zasoby zdrowotne nie s zgromadzone raz na zawsze. Musi
wykazywa wobec nich aktywn postaw, musi je nieustannie odnawia, gdy w
przeciwnym wypadku podziel los le ulokowanych oszczdnoci.

Jak ocenia zdrowie?

Odpowied na to pytanie jest bardzo skomplikowana. My sprbujemy tylko
podpowiedzie, jak moe to uczyni nauczyciel wychowania fizycznego.
Z pomoc przychodzi koncepcja sprawnoci powizanej ze zdrowiem (health-related
fitness). Warto j pozna i wykorzysta w edukacji. Najprociej mwic, jeli zdrowie
uzewntrzniamy w dziaaniu, to diagnoza zdrowia moe polega na ocenie zdolnoci

do dziaania. Pozytywnymi miernikami zdrowia s midzy innymi: aktywno fizyczna,

wydolno, wytrzymao i sia miniowa oraz gibko.
Czowiek cieszcy si dobrym zdrowiem, to czowiek w dobrej kondycji. Ocena
pewnych aspektw jego zdrowia moe polega na ocenie sprawnoci powizanej ze
zdrowiem (kondycji zdrowotnej).

Jak dba o zdrowie?

Take na to pytanie odpowied jest skomplikowana. Jednak odpowied nauczyciela
wychowania fizycznego, zwaszcza przygotowana na potrzeby uczniw szkoy
podstawowej, moe by prostsza. W niemedycznym ujciu recept na zdrowie jest
stosowanie zasad zdrowego stylu ycia:
 odpowiedniej dawki aktywnoci ruchowej,
 waciwego odywiania,
 rezygnacji z narkotykw, alkoholu i papierosw,
 radzenia sobie ze stresem,
 wystarczajcej dugo snu,
 unikania wypadkw,
 ochrony przed nadmiernym nasonecznieniem.
Treci zdrowotne w wychowaniu fizycznym
Proponujc treci wychowania fizycznego uwzgldnilimy zarwno to, co jest
zwizane z trosk o zdrowie (zdrowy styl ycia), jak i to, co dotyczy (samo)oceny
kondycji zdrowotnej (sprawnoci powizanej ze zdrowiem). W ten sposb wychowanie
fizyczne spletlimy z edukacj prozdrowotn.
Treci zdrowotne na lekcjach wychowania fizycznego bywaj realizowane w sposb
akcyjny. Tak czyni nauczyciele, ktrzy z rzadka przypominaj sobie o koniecznoci
uwzgldnienia treci cieek edukacyjnych w swoich zajciach. Jest to sytuacja
podobna nieco do dziaania kogo, w kim co jaki czas budzi si sumienie
przypominajce o obowizkach, by po chwilowej mobilizacji znw da si upi. Dla
swojego i dyrektora spokoju, co jaki czas nauczyciele tacy odnotowuj w dzienniku
lekcyjnym realizacj treci edukacji prozdrowotnej. Niektrzy z nich nawet co z tej
tematyki na lekcji przerobi, zupenie nie przejmujc si tym, i ma to bardzo luny
zwizek z poprzednimi, obecnymi i przyszymi treciami zaj.
Nasza propozycja edukacji prozdrowotnej w ramach wychowania fizycznego jest
odmienna. Punktem wyjcia jest jasne zdefiniowanie pokrewnych treci obu tych
dziedzin.
Dwa obszary integracji wychowania fizycznego i edukacji prozdrowotnej s
wyranie widoczne: skadowe zdrowego stylu ycia, ze szczeglnym
wyeksponowaniem zdrowotno-rekreacyjnego znaczenia aktywnoci ruchowej, oraz
wszystko, co dotyczy sprawnoci fizycznej jako rda zdrowia.
Jeli treci te wi obie dziedziny edukacji, to zawsze, gdy zamierzamy umieci je
na lekcjach, powinnimy przemyle, w jaki sposb akcentowa ich zwizki ze
zdrowiem. Nie wystarczy zaplanowa i zorganizowa aktywno ruchow. Oczywicie,
niektre umiejtnoci ruchowe, rozwijane na zajciach wychowania fizycznego, su
zdrowiu, gdy aktywno fizyczna jest wan skadow zdrowego stylu ycia. Jednak w
trakcie zaj dzieci powinny rozwija rne inne umiejtnoci i wiadomoci potrzebne
po to, aby zdrowo y. Musimy tak zorganizowa aktywno dzieci, by syszay o
zdrowiu, by mylay o zdrowiu, by mwiy o zdrowiu, wreszcie, by prowadziy zdrowe
ycie.
Ponisze tabele szczegowo przedstawiaj wsplne treci programu Moja
sprawno i zdrowie (zapisane w podrcznikach ycie zdrowe i sportowe) oraz
edukacji prozdrowotnej (zapisane w podstawie programowej).

ycie zdrowe i sportowe dla klasy 4

Treci podrcznika
Kolarz
Maratoczyk i Pikarz
Higienista
Trening i wypoczynek

Strony
10-11
12 i 13
14
17-19

Czowiek sprawny i
zdrowy

20-27

Karta sprawnoci i
zdrowia

28-34

Zodzieje sprawnoci i
zdrowia
Brak ruchu i wieego
powietrza
Niewaciwe odywianie
Substancje szczeglnie
niebezpieczne
Nadmierny stres

35

Wybrane treci edukacji prozdrowotnej

bezpieczestwo na drodze, rekreacja
zabawy ruchowe i rekreacja
higiena ciaa
odrabianie lekcji i czas wolny, higiena odziey,
higiena pracy i wypoczynku
zachowania sprzyjajce zdrowiu, rozpoznawanie
swoich mocnych i sabych stron, prawidowa
postawa ciaa
zachowania sprzyjajce zdrowiu, rozpoznawanie
swoich mocnych i sabych stron, prawidowa
postawa ciaa
zachowania sprzyjajce i zagraajce zdrowiu

36-37

odrabianie lekcji i czas wolny, rekreacja

38-39
40-41

urozmaicenie i regularno posikw

przyczyny i skutki uywania rodkw
psychoaktywnych
radzenie sobie w sytuacjach trudnych i umiejtno
szukania pomocy, pozytywne i negatywne emocje

42-43

ycie zdrowe i sportowe dla klas 5 i 6

Treci podrcznika
Mistrz gier zespoowych,
Mistrz maratonu,
Organizator rekreacji
Mistrz roweru
Lady fitness, Mister
universum
Ratownik
Stranik przyrody
Czowiek sprawny i
zdrowy

Strony
Wybrane treci edukacji prozdrowotnej
5-7, 8, 16 (kl. V), zabawy ruchowe i rekreacja
20,21,29 (kl. VI)
9 (kl. V),
22 (kl. VI)
12-13, 14-15
(kl. V), 26, 27
(kl. VI)
29 (kl. VI)
17 (kl. V),
32-39

Karta sprawnoci i
zdrowia (str. 33-43)

40-51

Zdrowy styl ycia

52-53

Trening i wypoczynek

54-58

Odywianie
Rezygnacja ze rodkw
psychoaktywnych
Radzenie sobie ze
stresem

59-65
66
67-69

bezpieczestwo na drodze, rekreacja

rekreacja, higiena ciaa

pierwsza pomoc
zagroenia cywilizacyjne
zachowania sprzyjajce zdrowiu,
rozpoznawanie swoich mocnych i
sabych stron, prawidowa postawa ciaa
zachowania sprzyjajce zdrowiu,
rozpoznawanie swoich mocnych i
sabych stron, prawidowa postawa ciaa
zachowania sprzyjajce i zagraajce
zdrowiu
odrabianie lekcji i czas wolny, higiena
pracy i wypoczynku
urozmaicenie i regularno posikw
przyczyny i skutki uywania rodkw
psychoaktywnych
radzenie sobie w sytuacjach trudnych i
umiejtno szukania pomocy,
pozytywne i negatywne emocje

Sen
Unikanie wypadkw

70-71
72-73

Unikanie nadmiernego
nasonecznienia
Dziennik zdrowego stylu
ycia

74-75
76-83

higiena pracy i wypoczynku

bezpieczestwo na drodze, umiejtno
waciwego zachowania si w przypadku
kontaktu z przedmiotami
niebezpiecznymi
higiena, zagroenia naturalne i
cywilizacyjne
zachowania sprzyjajce i zagraajce
zdrowiu, odrabianie lekcji i czas wolny,
higiena pracy i wypoczynku, zabawy
ruchowe i rekreacja, urozmaicenie i
regularno posikw

Z tabel wynika, i nauczyciel wychowania fizycznego moe na co dzie, w naturalny

sposb wkracza w obszar zagadnie edukacji prozdrowotnej. Myl si jednak ci,
ktrzy myl, e skoro tak duo czy obie dziedziny edukacji, to wystarczy sumiennie
prowadzi lekcje wicze fizycznych, by przy okazji osiga cele edukacji
prozdrowotnej. Pokrewiestwa obu dziedzin stwarzaj jedynie szans, a od nauczyciela
zaley, czy z niej skorzysta.
Jeli nauczyciel chce wczy si w realizacj edukacji prozdrowotnej, nie moe w
swojej pracy ograniczy si jedynie do planowania i prowadzenia wicze fizycznych.
Aktywno ruchow uczniw musi wkomponowa w szerszy plan rnych dziaa
sprzyjajcych zdrowiu.
Potrzebni sojusznicy
Dobrze jest, gdy tematyka zdrowotna pojawia si na lekcjach wychowania
fizycznego. Ale treci edukacji prozdrowotnej przekraczaj moliwoci jednego
nauczyciela. Dlatego, zanim zaplanujemy realizacj takich treci, powinnimy poszuka
na terenie szkoy sojusznikw. Nawizanie wsppracy z innymi nauczycielami
korzystnie wpynie na efekty edukacyjne. Paszczyzn wspdziaania tworz
podrczniki ycie zdrowe i sportowe, gdy wykraczaj poza treci zwizane z
aktywnoci ruchow, uwzgldniajc rwnie inne aspekty zdrowego stylu ycia.
Nauczyciel wychowania fizycznego korzystajcy z podrcznikw ycie
zdrowe i sportowe ma szans sta si liderem i koordynatorem edukacji
prozdrowotnej w swojej szkole.
Warto wic, by porozumia si z nauczycielem przyrody, gdy on take w edukacji
prozdrowotnej ma do odegrania powan rol. Na lekcjach przyrody, korzystajc z
podrcznikw ycie zdrowe i sportowe, dzieci mog poznawa swj organizm (na
przykad w oparciu o rozdzia Czowiek sprawny i zdrowy). Nauczyciel moe take
wykorzysta te podrczniki dla zapoznania uczniw z zasadami odywiania si i w
wielu innych momentach, w ktrych treci przyrodnicze splataj si ze zdrowiem (na
przykad w oparciu o rozdziay Zodzieje sprawnoci i zdrowia i Zdrowy styl ycia).
Warto take, by nauczyciel wychowania fizycznego zainteresowa swoimi planami
wychowawc klasy. On rwnie na swoich zajciach powinien porusza tematyk
zdrowotn. Podrczniki ycie zdrowe i sportowe uatwi mu podjcie zagadnie
zwizanych z czystoci, stresem, substancjami uzaleniajcymi oraz zagroeniem
wypadkami.
Wsppraca kilku nauczycieli pozwoli peniej wykorzysta treci podrcznikw.
Dodatkowo sprawi, e nauczyciel wychowania fizycznego przestanie by kojarzony
tylko z fikokami.

O CZYM WARTO PAMITA,

PROWADZC ZAJCIA Z WYCHOWANIA FIZYCZNEGO ?
Wykorzysta sprzyjajcy okres
Dziecko w klasach IV-VI lubi aktywno, a podejmujc dziaanie
wykorzystuje swoje due moliwoci. Cechuje si harmoni rozwoju
motorycznego, z atwoci przyswaja informacje, a take bardziej racjonalnie
kontroluje swoje postpowanie. Dziecko w tym okresie moe nauczy si niemal
wszystkiego, pod warunkiem, e si tym czym zainteresuje. Dlatego efekty
edukacyjne zale w duej mierze od tego, czy nauczycielowi udaje si
spoytkowa aktywno uczniw.
We waciwym zagospodarowywaniu tej aktywnoci pomoe pakiet Moja
sprawno i zdrowie. Ale dla wykorzystania stwarzanych przeze moliwoci
niezbdne jest uwzgldnienie kilku wskaza.
 Dzieci nie s twoimi wrogami, a ty nie jeste wrogiem dzieci. Zaprzyjanij si z
dziemi, co nie oznacza, e musisz udawa, i niczym si od nich nie rnisz.
 Dziecko uczy si przez dziaanie, wic jego aktywno jest najwaniejsza. Kade
zajcia staraj si prowadzi tak, by pobudza uczniw do dziaania.
 Nie tylko od metody, ale take od twojego stylu pracy zaley, czy dzieci s
aktywne. Postpowanie nieumiejtne zniweczy walory kadej metody, umiejtne
z kadej pozwoli wydoby to, co najlepsze.
 Spraw, by dzieci polubiy aktywno ruchow i siebie, jako uczestnikw zaj.
 Dzieci, tak jak doroli, lubi dostrzega pozytywne efekty swoich dziaa.
Pomagaj im w tym. Im wicej satysfakcji z udziau w zajciach uczniowie
odczuj, tym chtniej przyjd na nastpne.

Szansa na sukces dla kadego ucznia

Czy oczekiwanie, e kady ucze odniesie sukces jest naiwnoci? Czy moe
nieuchronn konsekwencj czyjego sukcesu jest poraka innego czowieka?
Gdyby sukces rozumie w kategoriach rywalizacji, to kada rado zwycizcy na
przykad szkolnych zawodw rwnoczenie dla kogo innego bdzie powodem
poczucia klski.
Nie jestemy jednak skazani na kreowanie sukcesw jednych dzieci, okupionych
porakami innych. Wystarczy uwiadomi sobie, e naszym podstawowym zadaniem
jest wspieranie rozwoju dzieci. Sukces-rozwj jednego ucznia wcale nie stoi w
sprzecznoci z sukcesem-rozwojem drugiego.

Rozwj fizyczny
Jeli odpowiednio pokierujemy aktywnoci ruchow dzieci, to kade z nich
bdzie rozwijao si na miar swoich moliwoci: bd to robiy w rnym tempie i
osign rne poziomy. Jeli w takiej sytuacji zaczniemy porwnywa dzieci midzy
sob, na przykad: Krzy jest silniejszy od Piotrka, to Krzy moe posmakowa
sukcesu, ale Piotrek ju nie. Jeli natomiast bdziemy im uwiadamiali, e rozwijaj
si, bo i Krzy, i Piotrek s dzi silniejsi, ni byli p roku temu, to kady z nich
bdzie wiedzia, i osign sukces, nie wiczy na marne. Bo dla kadego czowieka
wysiek daremny, to wysiek bez sensu.

Zrozumienie, poczucie wartoci, satysfakcja

Wyjanianie zwizkw zachodzcych pomidzy aktywnoci i sprawnoci a

zdrowiem jest koniecznym warunkiem powodzenia nauczyciela w pracy. Nie jest to

jednak warunek wystarczajcy. Nauczyciel powinnimy te ksztatowa w dzieciach
wiar w swoje siy, by czciej czuy smak sukcesu ni gorycz saboci. Sposb
komunikacji z dzieckiem (wypowiadane sowa, formuowane oceny) powinien budowa
w nim poczucie wartoci oraz sprzyja akceptacji siebie, jako uczestnika rnych form
aktywnoci ruchowej. Brak wiary we wasne siy, przekonanie o swojej nieporadnoci,
przewidywanie poraki, to hamulce aktywnoci kadego czowieka, take dziecka.
Odwrotnie wiara we wasne siy i spodziewane satysfakcje s skutecznym motorem
aktywnoci.
Jeli chcemy, aby uczniowie byli aktywni i rozwijali si na miar swoich
moliwoci, to jak najczciej dawajmy im szans odczuwania satysfakcji z wysiku
podjtego na zajciach.
Recepta na sukces
 Szczeglne nastawienie nauczyciela, dziki ktremu dzieci czuj, e s
waniejsze od wicze, ktre wykonuj, a nawet od zdobytego przez szko
pucharu.
 Wielostronna aktywno uczniw: dziaanie motoryczne, poznawanierozumienie, przeywanie-satysfakcja.
 Odczuwana przez dzieci szansa na powodzenie w dziaaniu.
 Moliwo ledzenia wasnych osigni.
Podstawowym warunkiem odniesienia sukcesu w edukacji jest takie postpowanie
nauczyciela, dziki ktremu uczniowie czuj, e s waniejsi od wicze, ktre
wykonuj, a nawet od zdobytego przez szko pucharu. Tak sformuowanego postulatu
nie da si sprowadzi do technicznej dyrektywy: rb to, a tego nie rb. O tym, czy
uczniowie bd przekonani, e s podmiotami pracy nauczyciela, zadecyduje jego
pedagogiczna wraliwo, nastawienie na wspieranie rozwoju dzieci, a nie na
realizowanie programu oraz okazywana duma z ich osigni.
Kolejnym krokiem w kierunku edukacyjnego sukcesu jest pobudzanie dzieci do
wielostronnej aktywnoci. Nie wystarczy planowa i sprawnie prowadzi wiczenia
ruchowe. Aktywno fizyczna powinna splata si z poznawaniem-rozumieniem i
przeywaniem-satysfakcj. Powinnimy umie kierowa emocjami dziecka.
Powinnimy tak organizowa zajcia, by aktywnoci ruchowej jak najczciej
towarzyszyo uczucie radoci i zadowolenia z efektw podjtego dziaania.
Regulaminy sprawnoci umieszczone w rozdziale Moje umiejtnoci pomog
wywoa wielostronn aktywno dzieci: pobudz je do aktywnoci ruchowej,
pomog wzbogaci wiadomoci, a zdobywanie kolejnych odznak bdzie
wywoywao rado i uczucie satysfakcji.
Gotowo do dziaania zaley w duej mierze od tego, czy dzieci dostrzegaj szans
osignicia osobistego sukcesu. Gdy dzieci jej nie czuj, to choby obiektywne
okolicznoci wskazyway, i istnieje due prawdopodobiestwo powodzenia taka
sytuacja nie wywoa u nich oczekiwanej aktywnoci. Dlatego trzeba jasno i precyzyjnie
okrela, czego oczekujemy od uczniw, a take dostosowywa te oczekiwania do
moliwoci dzieci. Jeli ich moliwoci rni si midzy sob, to i nasze oczekiwania
wobec dzieci powinny by rne. Po klasowych liderach spodziewajmy si wicej ni
po pozostaych uczniach. Wobec tych, ktrzy mimo stara maj szczeglne
trudnoci ze zdobyciem kolejnych odznak, zmniejszmy wymagania. Przy tym
pamitajmy, aby take im da odczu, e jestemy dumni z ich osigni.
Regulaminy sprawnoci okrelaj warunki, ktre dziecko powinno speni, by
zdoby odznak. Jeli wymagania przerastaj moliwoci jakiego dziecka, to
naley je zmieni, tak by kade dziecko jak najczciej odczuwao, e na zajciach
ruchowych odnioso sukces.

Droga do zdobycia niektrych odznak jest duga. Zostaa wic podzielona na

mniejsze kroki, a kady z nich powinien zakoczy si ma, ale wyranie dostrzegaln
satysfakcj. Pozwalajmy dzieciom zaznacza swoje osignicia na kartach pracy
umieszczonych w rozdziale Moje umiejtnoci. W ten sposb umoliwimy uczniom
ledzenie wasnych postpw, przeywanie radoci z dotychczasowych osigni, a przy
okazji nietracenie z oczu celu, dla ktrego podejmowane jest dziaanie. To podtrzymuje
gotowo do wysiku nawet wtedy, gdy droga do sukcesu wydua si.
Jeli ucze czuje rado i satysfakcj z wasnych osigni, to jego nauczyciel
ma prawo uwaa, e odnosi sukces zawodowy. Powodzenie nauczyciela jest
bowiem uzalenione od powodzenia jego uczniw.
Dziewczta rni si od chopcw
Obecne przepisy pozostawiaj szkole decyzj, czy na drugim etapie edukacji lekcje z
wychowania fizycznego bd odbyway si w grupach koedukacyjnych, czy oddzielnie
dla dziewczt i chopcw. Znamy przykady wielu wietnych lekcji wychowania
fizycznego prowadzonych w grupach koedukacyjnych. Take lekcje tylko dla dziewczt
lub tylko dla chopcw mog przynosi bardzo dobre rezultaty edukacyjne. Wydaje si,
i najlepszym rozwizaniem byaby elastyczno, umoliwiajca prowadzenie zaj w
grupach jednorodnych bd koedukacyjnych, w zalenoci od tematyki zaj i od
nastawienia uczniw. W kadym jednak razie, przy rozstrzyganiu kwestii razem czy
osobno dyrektor szkoy i nauczyciele powinni kierowa si przede wszystkim
korzyciami, jakie odnios z ich decyzji uczniowie.
W wieku 10-13 lat pogbiaj si odrbnoci midzy dziewcztami i chopcami.
Dziewczta coraz wyraniej rni si od chopcw nie tylko budow i moliwociami
fizycznymi. S bardziej uczuciowe, maj inne zainteresowania, preferuj inne formy
aktywnoci. Wspomniane rnice oraz silna identyfikacja z wasn pci czasami
doprowadzaj do widocznych antagonizmw midzy dziewcztami a chopcami. Kasia i
Ja nie stan ju w jednej parze. Teraz Katarzyna i Jan bd spoglda na siebie
ukradkiem uwaajc, by drugie tego nie zobaczyo. Nasilajce si niekiedy napicia
midzy dziewcztami i chopcami mog przysparza dodatkowych kopotw. Z czasem
same znikn, a na razie warto troszczy si, by nie towarzyszyo im amanie norm
spoecznych.
Wikszo dzieci rozpoczynajcych nauk w czwartej klasie lubi aktywno
ruchow. U chopcw due zainteresowanie ruchem utrzymuje si przez cay drugi etap
edukacji. Natomiast u czci dziewczt pod koniec szkoy podstawowej pojawia si
lenistwo ruchowe, wzmagajce si wraz z postpujcym dojrzewaniem. Aby
dziewczta z zapaem uczestniczyy w lekcjach, musimy szczeglnie dba o yczliw
atmosfer w trakcie zaj oraz wypenianie ich atrakcyjnymi, urozmaiconymi treciami,
odpowiadajcymi potrzebom i oczekiwaniom uczennic. Korzystne efekty przynosi
wczenie dziewczt do planowania zaj. To dodatkowo zmusza je do podejmowania
decyzji, a z tym maj wiksze kopoty, ni z reguy bardziej zdecydowani chopcy.
Czwartoklasici lubi wspzawodnictwo, ale pod warunkiem, e nie maj z
poprzednich klas zbyt wielu przykrych dowiadcze z nim zwizanych. Pod koniec
szkoy podstawowej wikszo dziewczt traci jednak zainteresowanie rywalizacj. W
zabawach wol wspdziaanie, a w trakcie aktywnoci ruchowej s bardziej ostrone.
Nowe wiczenia czsto powoduj lk, dlatego dziewczta czciej ni chopcy
potrzebuj zachty i pomocy.
Natomiast chopcy w tym wieku charakteryzuj si upodobaniem do przygody,
czsto przeobraajcym si w brawurowe dziaanie. Nie zawsze potrafi przewidzie
skutki tego, co robi. Potrzeba bycia akceptowanym przez grup niekiedy mobilizuje ich
do naladowania liderw. Nie zawsze jest to bezpieczne, a w poczeniu ze skonnoci
do przeceniania swoich moliwoci, moe prowadzi do wypadkw.
Na lekcjach wychowania fizycznego w starszych klasach szkoy podstawowej

powinnimy by przygotowani na hamowanie brawury chopcw i pobudzanie

aktywnoci ruchowej dziewczt.
Dziewczta s bardziej dokadne i przywizuj wiksz wag do szczegw.
Czciej ni chopcy doprowadzaj rozpoczt prac do koca. Dziki temu chtniej
powtarzaj niektre wiczenia na przykad dopracowujc szczegy w ukadach
gimnastycznych. Sprzyja takim dziaaniom charakterystyczna dla dziewczcej
motorycznoci pynno i harmonia ruchu, lepiej rozwinita zdolno rytmizacji
ruchw, dobra rwnowaga i gibko. Dziewczta wykazuj due zainteresowanie
wiczeniami przy muzyce. Chopcy natomiast lubi wiczenia, w ktrych mog
wykaza si rosnc si.
Wiksza wraliwo dziewczt na bodce wzrokowe, wchowe i suchowe zmusza
do zwracania szczeglnej uwagi na otoczenie, w ktrym odbywaj si zajcia. Powinno
ono by czyste i estetyczne. Take ubir, w ktrym wicz uczestnicy zaj, powinien
by estetyczny.
U wikszoci dziewczt pod koniec szkoy podstawowej (u niektrych wczeniej)
pojawia si pierwsza miesiczka. Fakt ten moe spowodowa skrpowanie now
sytuacj i unikanie wicze. Musimy dooy stara, aby dziewczta byy przygotowane
na t chwil i od pocztku miay wiadomo normalnoci tego zjawiska. Z uwagi na
moliwo wystpowania w okresie miesiczki rnych dolegliwoci (ble gowy,
mini i brzucha, zmczenie, rozdranienie, dua pobudliwo emocjonalna,
ociao), korzystne jest w tym czasie wyczenie uczennic z wysikw o duej
intensywnoci, wicze siowych, skokw, wicze z gow do dou oraz wicze w
rozkroku. W zamian uczennice mog wykonywa inne zadania. Warto wczeniej
przygotowa zestawy wicze specjalnie na t okazj. Powinnimy dy, aby
dziewczta uczyy si sucha swego ciaa i aby same dozoway sobie wielko
obcie w czasie menstruacji.
Ch ukrycia rosncych piersi moe by przyczyn zaokrglania plecw. W takich
wypadkach naley czsto przypomina dziewcztom o trzymaniu si prosto oraz
wzmacnia minie posturalne. Warto take prbowa przekonywa je o naturalnoci
zmian zachodzcych w ich budowie, po to aby je zaakceptoway.

JAK PLANOWA I PROWADZI ZAJCIA

ORAZ JAK OCENIA ICH EFEKTY ?
To jest inne wychowanie fizyczne
Razem czy osobno
Przygotowujc podrczniki do wychowania fizycznego w szkole podstawowej
postanowilimy tak uoy ich treci, by wszdzie tam, gdzie istnieje potrzeba
integrowania wychowania fizycznego z innymi dziedzinami edukacji otwieray one
moliwo wsppracy midzy nauczycielami. W cyklu ycie zdrowe i sportowe,
obok wychowania fizycznego, najbardziej obecna jest edukacja prozdrowotna, a oprcz
niej take edukacja ekologiczna, wychowanie komunikacyjne, przyroda i sztuka.
Naszym zdaniem, nauczyciel wychowania fizycznego powinien nawiza wspprac
ze specjalistami innych przedmiotw po to, by niektre treci zrealizowa wsplnie.
Innym nauczycielom atwiej bdzie umieci na swoich lekcjach niektre zadania na
przykad, zwizane z czytaniem, pisaniem, rysowaniem, itp. Wsppraca taka niesie
rwnie korzyci dla ucznia, ktry bdzie poznawa siebie i otaczajcy wiat (gwnie
wasne zdrowie i jego uwarunkowania) w sposb bardziej zintegrowany.
Po zapoznaniu si z treci podrcznikw ycie zdrowe i sportowe nauczyciel
wychowania fizycznego powinien ustali, ktre z nich moe realizowa sam, a ktre we
wsppracy z innymi nauczycielami. Ponisza tabela informuje o tym, z kim warto
nawiza wspprac oraz jakich treci moe ona dotyczy.
Nauczyciel, z
ktrym warto
nawiza
wspprac
nauczyciel
przyrody

Dziedzina
edukacji

Treci podrcznikw ycie zdrowe i sportowe

przyroda,
 wikszo elementw zdrowego stylu ycia
edukacja
(klasa IV, str. 35-43; klasy V i VI, str. 52-75)
prozdrowotna i  budowa i funkcjonowanie organizmu czowieka
ekologiczna
(klasa IV, str. 20-27; klasy V i VI, str. 32-39)
 ochrona przyrody (klasa IV, str. 6; klasa V, str. 24)
 projekt drogi rowerowej w swojej miejscowoci
(klasa V, str. 9)
wychowawca edukacja
wybrane elementy zdrowego stylu ycia:
klasy
prozdrowotna
 unikanie substancji uzaleniajcych (klas IV, str.
40; klasy V i VI, str. 66),
 radzenie sobie ze stresem (klasa IV, str. 42-43;
klasa V i VI, str. 67)
 unikanie wypadkw (klasa VI, str. 72-73)
 czysto (klas IV, str. 14; klasa V, str. 12 i 14; klasa
VI, str. 26 i 27)
nauczyciel
edukacja
 wyposaenie roweru, znaki drogowe, bezpieczne i
techniki
prozdrowotna i niebezpieczne miejsca dla rowerzystw w okolicach
wychowanie
szkoy i domu (klasa IV, str. 10-11)
komunikacyjne  eksploatacja i konserwacja roweru, drogi rowerowe
w swojej miejscowoci (klasa V, str. 9)
 projekt i wykonanie przyboru do zaj ruchowych
(klasa V, str. 16)
 karta rowerowa (klas VI, str. 22) oraz unikanie
wypadkw (klasa VI, str. 72-73)
nauczyciel
edukacja
 przygotowanie plakatw o treci ekologicznej (klasa

sztuki

nauczyciel
jzyka
polskiego

prozdrowotna i VI, str. 6) oraz przestrzegajcych przed

ekologiczna,
substancjami uzaleniajcymi
sztuka
 przygotowywanie dyplomw i medali sportowych
(wszystkie klasy)
 relacja z wycieczki rowerowej (klasa VI, str. 22)
jzyk polski
 opis sportowego bohatera (klasa IV, str. 9)
 wyjanienie znaczenia zasad czystej gry oraz
projekt lubowania sportowego (klasa V, str.11)
 relacja z wycieczki rowerowej (klasa VI, str. 22)

Wsppraca midzy nauczycielami wymaga uzgodnienia sposobw i terminw

realizacji wsplnych treci oraz wymiany informacji na temat osigni dzieci. Dlatego
wskazane jest, by nauczyciel wychowania fizycznego przedstawi treci podrcznikw
ycie zdrowe i sportowe innym nauczycielom, zanim zaczn planowa swoj prac
na kolejny rok czy semestr.
Jeli w szkole nie wyodrbni si dotychczas zesp nauczycieli
zainteresowanych edukacj prozdrowotn,
to warto - w porozumieniu z
dyrektorem - taki zesp utworzy. Ze wzgldu na pokrewiestwo treci edukacji
prozdrowotnej i programu wychowania fizycznego, nauczyciel wf ma szans zosta
jego liderem szkolnym koordynatorem edukacji prozdrowotnej.
Nauczyciel wychowania fizycznego moe take zdecydowa si na samodzielne
korzystanie z podrcznikw ycie zdrowe i sportowe. Powinien w takim przypadku
starannie przemyle, ktre treci uda mu si umieci w planie swoich lekcji, a z
ktrymi uczniowie bd zapoznawa si samodzielnie. Z dotychczasowych naszych
dowiadcze wynika, e dzieci chtnie samorzutnie, po lekcjach, sigaj po te ksiki.

Potrzebna jest take wiedza

Od wielu lat oczekuje si, e praca nauczyciela wychowania fizycznego bdzie nie
tylko przyczynia si do rozwoju sprawnoci fizycznej dzieci, ale rwnie bdzie okazj
do wzbogacania ich wiedzy na temat zdrowego stylu ycia.
Kady nauczyciel, ktry sdzi, i jego sposb prowadzenie zaj umoliwia
dzieciom zdobywanie wiadomoci, powinien odpowiedzie sobie na nastpujce
pytania:
Czego dowiaduj si dzieci na lekcjach wychowania fizycznego? Czy prowadzone
przez nas zajcia nie cechuje przypadkowo i brak zwizku midzy rnymi
informacjami? Wykorzystanie podrcznikw pozwoli uporzdkowa treci edukacji.
W jaki sposb uczniowie rozwijaj swoj wiedz? Czy s aktywni? Jeli nauczyciel
mwi, a dzieci suchaj, to czsto ich myli ju po chwili znajduj sobie inny obiekt
zainteresowania. Dlatego warto wykorzysta bardzie aktywne metody wzbogacania
wiadomoci. Dzieci powinny nie tylko dowiadywa si od nauczyciela, ale take
samodzielnie szuka odpowiedzi na stawiane im pytania; powinny nie tylko sucha na
przykad o zdrowiu, ale take projektowa dziaania zdrowiu sprzyjajce. W
podrcznikach umiecilimy rne zadania, dziki ktrym dzieci sprawdz, czy potrafi
wykorzysta swoj wiedz na temat zdrowia.

Praca w dugich cyklach

Tematyka zaj nie moe zmienia si jak w kalejdoskopie. Jeli rozpoczlimy jaki
cykl, to powinnimy go kontynuowa, a pojawi si oczekiwane efekty edukacyjne.
Przedstawiane w tym rozdziale plany pracy s zacht do prowadzenia zaj w dugich
cyklach dwutygodniowych i duszych. To nie musi by dla uczniw nudne, jeli tylko
wykorzystamy metody aktywizujce. Dzieci na lekcjach powinny mie moliwo
wykazania si posiadan wiedz i umiejtnociami, a nie tylko odwzorowywa zadane

przez nauczyciela techniki ruchowe. Powinny wymyla wiczenia i czy je w ukady,

powinny organizowa, prowadzi i sdziowa zabawy, gry oraz klasowe turniej,
powinny czu, e rozwijaj swoje moliwoci, e mog si nimi pochwali, e
nauczyciel to dostrzega.
Nie okrelamy, ile czasu potrzeba na realizacj kade opisanego przez nas cyklu
zajci. Nauczyciel tak decyzj musi podj samodzielnie, gdy on wie najlepiej, ile
czasu potrzebuj jego uczniowie, aby nauczyli si tego, co powinni wiedzie i umie.
Jeli ktry z cykli wydawa si bdzie za dugi, to mona go podzieli na dwa etapy na przykad, prowadzone w dwch rnych semestrach.
Jeli kto obawia si, e przy takim ukadzie treci jakie szczeglnie lubiane przez
dzieci wiczenia, zabawy, czy gry mog pojawi si tylko raz w roku, w jednym cyklu,
to pragniemy go uspokoi. Zamy, e chopcy z jakiej klasy szczeglnie upodobali
sobie gr w pik non. Bd mogli w ni gra nie tylko w ramach cyklu Mistrza gier
zespoowych. Wybierajc zabawy i gry na zajcia na przykad w ramach cyklu
Organizatora rekreacji, te zdecyduj si na pik non jeli faktycznie najbardziej
lubi w ni gra. Dodatkowo opisujemy take takie cykle, ktre nie s zwizane z
adnymi konkretnymi treciami ruchowymi (na przykad, Higienista, Stranik przyrody,
Ratownik). O ich odrbnoci przesdzaj treci poznawcze, a treci ruchowe nauczyciel
i uczniowie mog dosy swobodnie wybiera.
Czasami kolejno cykli wynika z ich treci, co sygnalizujemy w opisach. Na
przykad Organizatora rekreacji w szstej klasie warto zaplanowa pod koniec roku
szkolnego, by dzieci mogy pochwali si wszystkimi zdobytymi umiejtnociami, a
Kart sprawnoci i zdrowia mona zaplanowa po cyklu Maratoczyka, gdy udzia
w szkolnym maratonie bdzie dla dzieci dobrym przygotowane do udziau w prbie
12 minut.
W wikszoci przypadkw nauczyciel powinien sam zdecydowa o kolejnoci cykli,
uwzgldniajc plany tych nauczycieli, z ktrymi wsppracuje w realizacji treci
edukacji prozdrowotnej, a take dostp do bazy sportowej.

Nie tylko lekcje

Sytuacja wychowawcza jest zawsze sytuacj dajc moliwo wyboru. Musimy
stwarza dzieciom moliwo wybierania treci i miejsca zaj, a take osb z ktrymi
bd wiczy. Na lekcji jest to moliwe, cho trudne. S jednak zajcia, ktre stanowi
doskona okazj do podejmowania decyzji dotyczcych tego, co chc robi, kiedy chc
to robi, z kim chc to robi, itd. Wprowadzane do szk kolejne godziny wychowania
fizycznego maj by przeznaczane na obowizkowe, lecz inne ni lekcyjne formy zaj.
Warto przeznaczy je na zajcia do wyboru, pod warunkiem, e uda si nauczycielom
zaproponowa dzieciom atrakcyjne formy aktywnoci.

Indywidualizacja wymaga
Spodziewane przez nauczyciela osignicia dzieci przesdzaj o tym, co powinien on
umieci w zajciach. Jeli nauczyciel zaoy, e ucze w pitej klasie powinien
nauczy si, w jaki sposb prowadzi rozgrzewk przed intensywnymi wiczeniami, to
ocena pracy dydaktycznej jest uzaleniona od tego, jak wielu uczniw t umiejtno
posiado. Nawet jeli komu nie spodoba si sposb pracy nauczyciela, to bdzie musia
powiedzie: on dobrze pracuje, gdy jego uczniowie osigaj to, co powinni.
Dlatego tak wane jest zaoenie przez nauczyciela tego, co dzieci musz umie i
wiedzie na zakoczenie kadego cyklu zaj. Nasza propozycja zawarta jest w kartach
pracy regulaminach sprawnoci, umieszczonych w rozdziale Moje umiejtnoci.
Zaoone przez nas szczegowe osignicia mona oczywici modyfikowa, honorujc
ogln ide cyklu. Na przykad, modyfikujc wymagania zapisane w regulaminie
odznaki Organizatora rekreacji naley pamita, e jest ona zwizana z umiejtnoci
samodzielnego organizowania i prowadzenia rnych form aktywnoci ruchowej, a

zmieniajc regulamin sprawnoci Mistrza olimpijskiego, trzeba zachowa jej zwizek z

id czystej gry.
Nauczyciel wykorzystujcy sformuowane przez nas regulaminy sprawnoci nie
powinien zapomina o koniecznoci indywidualizowania oddziaywa edukacyjnych.
Oczekiwane osignicia kadego dziecka trzeba dostosowywa do jego moliwoci
rozwojowych. Jeli jakie dziecko miaoby szczeglne trudnoci z cakowit realizacj
treci sprawnoci (na przykad, ze wzgldu na mniejsz zaradno ruchow), nie
powinno to przekrela jego szansy na zdobycie odznaki. Obniajc wymagania naley
jednak pamita o sformuowaniu ich tak, aby zdobywanie sprawnoci pobudzao
kadego ucznia do wzmoonego wysiku.
Indywidualizacja to nie tylko obnianie wymaga. Dlatego w regulaminie kadej
odznaki przewidzielimy miejsce na wzbogacenie jej treci. Dodatkowy punkt
regulaminu moe mie rn tre. Nauczyciel musi zdecydowa, w jakich sytuacjach
powinien on by dla wszystkich jednakowy, a kiedy rny, bo honorujcy odmienne
predyspozycje dzieci; w jakich sytuacjach uczniowie powinni go ustala dla siebie, a
kiedy nauczyciel powinien im go narzuca. Kady z tych sposobw w konkretnej
sytuacji moe okaza si najtrafniejszy.
Dla grupy dzieci o wyrwnanych moliwociach najtrafniejsze moe okaza si
przyjcie dodatkowego punktu regulaminu, takiego samego dla wszystkich. Dzieci
bardziej samodzielne lepiej sobie poradz ze sprecyzowaniem dodatkowych wymaga
dla siebie. Gdy brakuje im dowiadcze w tym zakresie warto przedstawi kilka
propozycji do wyboru. Jeli nauczyciel pozostawi ju dzieciom swobod i pozwoli
samodzielnie ustali lub wybra dodatkowy punku regulaminu, to musi ten wybr
uszanowa. Duym bdem jest pozwoli wybra, a pniej nie uszanowa wyboru.
Lepiej w takiej sytuacji w ogle nie stwarza pozorw podmiotowoci.

Ocena osigni dzieci

Najwaniejszym osigniciem nauczyciela wychowania fizycznego jest aktywno i
satysfakcja uczniw. Jeli uda si zachci dzieci do wysiku, to pojawi si take inne
osignicia edukacyjne: sprawno, umiejtnoci i wiadomoci. Zgodnie z
rozporzdzeniem ministra edukacji w sprawie oceniania, kade dziecko aktywne na
zajciach z wychowania fizycznego, powinno by oceniane dobrze. Przedmiotem oceny
mog by take umiejtnoci i wiadomoci. Nie wolno natomiast formuowa ocen na
podstawie wynikw testw sprawnoci.
Nasza propozycja oceniania jest zgodna z treciami rozporzdzenia: premiuje
aktywno, umiejtnoci i wiadomoci. Jeli nauczyciel wykorzysta system odznak i
znaczkw potwierdzajcych wyniki w prbach sprawnoci, to przekona si, e
ocenianie moe by czynnoci motywujc do wysiku i informujc o osigniciach.
Przygotowane przez nas szczegowe kryteria ocen wykorzystuj stopnie wyraane w
skali szkolnej (1-6). Jak nam si wydaje ten sposb formuowania ocen biecych jest
obecnie w polskich szkoach najbardziej rozpowszechniony. Jeli w konkretnej szkole
nauczyciele przyjli inny sposb oceniania, nauczyciel wychowania fizycznego bez
trudu zamieni w naszych przykadach stopnie szkolne na punkty lub procenty.
Dlaczego w przewodniku nie uwzgldnilimy wymaga na najnisze stopnie?
Dlatego, e wykorzystane przez nas elementy metodyki harcerskiej wywouj aktywno
dzieci, a jeli uczniowie s aktywni, to przecie powinni by dobrze oceniani. Jeli
nauczyciel wychowania fizycznego uwaa, e musi dziecku wystawi ktr z
najniszych ocen, to najprawdopodobniej nie udaje mu si wykorzystywa moliwoci
opisywanego przez nas sposobu pracy. Na pewno nie udaje mu si wykorzystywa
moliwoci dziecka, ale chyba te nie wykorzystuje moliwoci swoich.
Jeli po wprowadzeniu naszego sposobu pracy ucze, ktry dotychczas by bardzo
wysoko oceniany, zacz otrzymywa wyranie nisze oceny, to nauczyciel powinien
ponownie przemyle swoje wymagania sformuowane pod jego adresem. By moe to

dziecko potrzebuje wicej czasu, by przyzwyczai si do nowego stylu pracy

nauczyciela i w czas od nauczyciela powinno otrzyma.
To byaby dla nas za wiadomo, gdybymy dowiedzieli si, e jakie dziecko przez
nasz pomys edukacyjny ma mniej okazji do satysfakcji na zajciach z wychowania
fizycznego.

Obserwacja osigni
Cakiem naturalne jest, e dzieci zdobywaj nowe umiejtnoci i wiadomoci w
rnym tempie. Dlatego nauczyciel powinien stale czuwa nad ich osigniciami i
kontrolowa to, co zaznaczaj w swoich podrcznikach. W tym celu warto wykorzysta
Dzienniki obserwacji wchodzce w skad pakietu Moja sprawno i zdrowie lub
samodzielnie przygotowa arkusze obserwacji osigni dzieci. Ponisza tabela
prezentuje przykadowy arkusz dla czwartej klasy, wykorzystywany w trakcie
szkolnego maratonu (opisywanego w tym rozdziale przy okazji cyklu pt. Maratoczyk
i Mistrz maratonu.
Klasa IV A - szkolny maraton
WymaMinuty biegu
Nazwisko i imi
10 20 30 40 50 60 70 80 90
gania
1. Celny Adam 100 min. + + + + + +
2. Chojny Karol 120 min. + + + + + + + +
3. Dumny Piotr 120 min. + + + + + + + + +

100 110 120

W arkuszu nauczyciel powinien zapisa umwiony z kadym uczniem dystans (dla

Adama obniy wymagania do 100 minut), a na zajciach potwierdza (na przykad,
plusami) przebiegnicie kolejnych odcinkw maratonu. Ucze po kadej lekcji
odnotowuje w swoim podrczniku pokonany dystans. Gdy ukoczy maraton, przynosi
na zajcia swj podrcznik, pokazuje nauczycielowi Kart maratoczyka i uzyskuje
zgod na zaznaczenie w podrczniku (na str. 12), e przebieg szkolny maraton.
W kolejnym arkuszu nauczyciel moe zaznacza postpy w zdobywaniu odznak i
uzyskane oceny.
Klasa IV A
Nazwisko i imi
1. Chojny Adam
2. Cichy Karol
3. Dumny Piotr

1
+
+
+

Maratoczyk
2 3 4
+ + +
+ +
+ + +

O
6
5
6

1
+
+
+

Pikarz
2 3
+

5
+

Cyfry umieszczone pod nazw sprawnoci oznaczaj kolejne punkty regulaminu

wymagania, ktre dziecko powinno speni, by zdoby odznak. Plusami (lub w inny
prosty sposb) mona potwierdza osignicia, czyli to, z czym ju sobie ucze poradzi
i co zaznaczy w swoim podrczniku. Kolumny z liter O s przeznaczone na ocen.
Z arkusza wynika, e uczniowie zdobyli odznaki Maratoczyka. Dwch z nich
otrzymao oceny celujce, a Karol, ktry zrezygnowa (by moe na razie) z
rozszerzenia regulaminu sprawnoci (brak plusa w czwartej kolumnie) otrzyma pitk.
Wida take, e chopcy rozpoczli zdobywanie kolejnej odznaki Pikarza. Dziki
notatkom w arkuszu obserwacji nauczyciel moe dostosowywa tre zaj do potrzeb
uczniw na przykad, zaplanowa inne wiczenia (atwiejsze, dodatkowe, itp.) dla
dzieci, ktre potrzebuj wikszej pomocy.

Tematy w dzienniku
Praca nauczyciela znajduje swoje odzwierciedlenie w dzienniku lekcyjnym. Kady,
kto cho troch ma do czynienia z praktyk edukacyjna, zdaje sobie spraw, e
wpisywane do dziennika tematy lekcji czsto rozmijaj si z rzeczywistoci. Tak w
cale nie musi by.
W naszych planach pracy podajemy propozycje tematw. To, i w jednym cyklu jest
ich wicej, a w innym mniej, nie oznacza jeszcze, e ten pierwszy jest cyklem duszym.
Niejeden temat lekcji bdzie trzeba wpisa do dziennika kilkakrotnie. Na przykad
temat: Maratoczyk szkolny maraton moe by wpisany do dziennika wiele razy, a
temat: Maratoczyk prawo treningu, pojawi si tylko raz.
Wpisujc w temacie lekcji nazw zdobywanej sprawnoci, jednoznacznie okrelimy
czego lekcja dotyczy. Warto te poda, co w niej jest najwaniejsze na przykad,
Organizator rekreacji znaczenie i zawarto rozgrzewki lub Gimnastyk czenie
wicze ksztatujcych w ukady. Jeli najwaniejszym osigniciem ucznia po lekcji
ma by rozwinicie umiejtnoci ruchowych, to w dzienniku mona zapisa: Mistrz
gier odbicia oburcz sposobem grnym i dolnym. Zwrot typu nauczanie lub
doskonalenie z reguy nie jest potrzebny w dzienniku, gdy nie pomaga w
sprecyzowaniu tematu lekcji, a jedynie okrela etap ksztatowania si nawyku
ruchowego. Zreszt, nauczyciel przed lekcj nie powinien si zastanawia, czy na
zajciach bdzie nauczanie, czy doskonalenie, tylko ktrych uczniw bdzie
naucza (bo s dopiero na pocztku drogi do nauczenia si), a umiejtnoci ktrych
bdzie doskonali. W ten sposb sam szybko zrozumie, e na lekcji nie zawsze
wszystkie dzieci musz robi to samo.

Ekolog i Stranik przyrody

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji Osignicia ucznia
Klasa IV
 rozumie znaczenie
 Znaczenie czystego
rolin dla
powietrza dla
produkcji tlenu
aktywnoci fizycznej
 Przykady pozytywnej i  w trakcie zaj
poza budynkiem
negatywnej ingerencji
szkolnym
czowieka w
obserwuje
rodowisko naturalne
przejawy ochrony i
wok szkoy i domu
degradacji
rodowiska
 potrafi okreli
najpowaniejsze
zagroenia dla
rodowiska
naturalnego w
swojej okolicy
 zna zasady
segregowania
mieci
 przygotowa plakat
zachcajcy do
postpowania
korzystnego dla
rodowiska
Klasa V
 zna zwierzta i
 Najpowaniejsze
roliny objte
zagroenia dla
ochron,
rodowiska w okolicach
wystpujce w
szkoy i domu
okolicy swojego
 Gdzie warto, a gdzie nie
miejsca
warto wiczy w
zamieszkania
okolicach domu i
 opracowa plan
szkoy
dziaa
polepszajcych
stan rodowiska
naturalnego w
okolicy swojej
szkoy lub domu

Uwagi na temat realizacji

 treci cyklu mieszcz si take w
podstawie programowej
przyrody i edukacji ekologicznej
 realizacja cyklu w porozumieniu
z nauczycielem przyrody i sztuki
 uczniowie korzystaj z
podrcznikw ycie zdrowe i
sportowe take na lekcjach
przyrody, wykonuj zadanie ze
strony 6 podrcznika oraz
odnotowuj postpy w
zdobywaniu odznaki
 w trakcie zaj z wychowania
fizycznego poza budynkiem
szkolnym naley umoliwia
dzieciom dokonywanie
obserwacji przejaww ochrony i
degradacji rodowiska
 na lekcjach sztuki dzieci
przygotowuj plakaty o tematyce
ekologicznej

 powysze treci mieszcz si

take w podstawie programowej
przyrody i edukacji ekologicznej
 realizacja treci tego cyklu w
porozumieniu z nauczycielem
przyrody
 uczniowie korzystaj z
podrcznikw ycie zdrowe i
sportowe take na lekcjach
przyrody, wykonuj zadanie ze
strony 17 podrcznika oraz
odnotowuj postpy w
zdobywaniu odznaki
 w trakcie lekcji wychowania
fizycznego poza budynkiem
szkolnym obserwuje moliwoci
podjcia dziaa na rzecz
rodowiska przyrodniczego

Przedmiot i kryteria ocen

5
6
5
6

Klasa IV
zdoby odznak Ekologa
zdoby odznak Ekologa, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa V
zdoby odznak Stranika przyrody
zdoby odznak Stranika przyrody, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy
punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Autorzy Podstawy programowej uznali edukacj ekologiczn za dziedzin,
ktra wspczenie nabiera szczeglnego znaczenia. Do jej zada zaliczono ukazanie
wspzalenoci czowieka i rodowiska. Poniewa s to kwestie bardzo istotne dla
aktywnoci zdrowotno-rekreacyjnej, dlatego w podrcznikach ycie zdrowe i
sportowe umiecilimy cykle (Ekologa w czwartej klasie i Stranika przyrody w pitej
klasie) splatajce wychowanie fizyczne z edukacj ekologiczn. S one kontynuacj
sprawnoci Dzicioa lekarza drzew z pierwszego etapu edukacji. Planujc realizacj
takich treci, nauczyciel wychowania fizycznego powinien nawiza wspprac z
innymi nauczycielami, zwaszcza z nauczycielem przyrody.
Szkolnym liderem edukacji ekologicznej najczciej jest nauczyciel przyrody.
Warto przekona go, e specjalista wychowania fizycznego jest sojusznikiem i
razem mona zdziaa wicej. Po uzgodnieniu treci i czasu realizacji swoich
projektw edukacji ekologicznej, dwa odrbne pomysy zmieni si w jeden
wsplny.
Gwnym zadaniem cyklu Ekolog jest rozwijanie wiedzy na temat zwizku procesw
zachodzcych w organizmie czowieka i w przyrodzie (na przykadzie produkcji tlenu
przez roliny) oraz wpywu dziaalnoci czowieka na stan rodowiska (na przykadzie
produkcji i wykorzystania odpadw). W zdobyciu sprawnoci Ekologa powinni
dzieciom pomc oprcz nauczyciela wychowania fizycznego nauczyciele przyrody i
sztuki.
Wiadomoci niezbdne dla uzyskania tej odznaki dzieci mog zdoby w ramach
zaj z przyrody. W poruszaniu tematyki ekologicznej nauczycielowi tego bloku
przedmiotowego pomoe podrcznik ycie zdrowe i sportowe. Ten nauczyciel
powinien rozstrzyga, czy dzieci speniaj wymagania zapisane w niektrych punktach
regulaminu sprawnoci Ekologa.
Nauczyciel sztuki moe natomiast przygotowa z uczniami prace plastyczne,
zachcajce do postpowania korzystnego dla rodowiska naturalnego. Moe rwnie
spowodowa zorganizowanie przez dzieci wystawy swoich prac plastycznych.
W czasie, gdy dzieci zdobywaj odznak Ekologa, nauczyciel wychowania
fizycznego powinien w zajciach umieszcza zabawy i gry ruchowe zwizane
z tematyk ekologiczn. W tym wieku wikszo dzieci wci chtnie wemie udzia w
zabawach, w ktrych wcieli si w role zwierzt lub rolin. Dodatkowo, w trakcie zaj
na wieym powietrzu, moemy obserwowa z dziemi przejawy degradacji i ochrony
rodowiska na przykad, zwizane z gromadzeniem i utylizacj mieci. Dziki takim
obserwacjom pomoemy im okreli najpowaniejsze zagroenia dla rodowiska
naturalnego w swojej okolicy. Tym samym uatwimy im wypenienie jednego z
wymaga zapisanych w regulaminie sprawnoci Ekologa.
Gwnym zadaniem cyklu dla klasy pitej (Stranik przyrody) jest rozwijanie
umiejtnoci obserwacji najbliszego otoczenia i dostrzegania zmian zachodzcych pod
wpywem dziaalnoci czowieka, a take projektowanie dziaa sprzyjajcych ochronie

przyrody w rodowisku lokalnym. Rwnie w przypadku tej sprawnoci kooperacja

nauczyciela wychowania fizycznego z nauczycielem przyrody uatwi jego realizacj.
Razem te powinni orzeka o spenianiu przez dzieci wymaga zapisanych w
regulaminie sprawnoci.
Plan dziaa polepszajcych stan lokalnego rodowiska naturalnego dzieci powinny
przygotowywa zespoowo. Moe to by jeden wsplny projekt lub kilka
konkurencyjnych, opracowanych w mniejszych grupach. W przypadku pracy zespoowej
trzeba uwiadomi moliwo dzielenia si rnymi zadaniami, aby wykorzysta
zdolnoci wszystkich dzieci.
Proponujc uczniom dziaania proekologiczne trzeba si stara, by owe czynnoci
byy przez dzieci odbierane jako rzeczywicie poyteczne, a nie tylko szkolne
wiczenia. Dlatego z edukacyjnego punktu widzenia niezwykle cennym efektem
realizacji cyklu Stranik przyrody byaby prba wdroenia jednego lub kilku
uczniowskich projektw ochrony lokalnego rodowiska. W ten sposb bdziemy mogli
poczy globalne mylenie o problemach ekologicznych z lokalnym dziaaniem na
rzecz rodowiska naturalnego.
W czasie zdobywania przez dzieci odznak ekologicznych ruchowe treci lekcji
wychowania fizycznego mog by w zasadzie dowolne. Wikszo lekcji powinna
jednak odbywa si w terenie otwartym. Naley pamita, aby miejsce zaj byo
odpowiednio zadbane. Przebywanie z dziemi w zniszczonym i brudnym otoczeniu
sprawia, e zamiast wraliwoci ekologicznej pojawi si obojtno na potrzeby
przyrody.
Wybierajc wiczenia, zabawy lub gry warto:
 skutecznie wspiera rozwj kondycji zdrowotnej dzieci: wytrzymaoci kreniowo oddechowej (wysiki duej trwajce zabawy masowe) oraz wytrzymaoci i siy
miniowej (wysiki wszechstronnie angaujce aparat ruchu),
 dostarcza dzieciom rado i satysfakcj, proponujc zabawy i gry szczeglnie przez
dzieci lubiane lub pozwalajc im samodzielnie wybiera wiczenia, zabawy i gry.
Cykl lekcji wychowania fizycznego zwizanych ze zdobywanie sprawnoci
ekologicznych moe by take okazj do uzupeniania umiejtnoci i wiadomoci z
innych sprawnoci. W trakcie zaj niektre dzieci (ktre nie musz nic uzupenia
oby byo ich jak najwicej) mog uczestniczy w ulubionych, wybranych przez siebie
grach, zabawach lub wiczeniach. Natomiast dla dzieci, ktre chciayby uzupeni
umiejtnoci i zdoby ktr z odznak, powinnimy przygotowa dodatkowe zadania
pozwalajce zrealizowa ich pragnienie. Naley przy tym pozostawi im pewn
swobod wyboru. Jeli dziecko woli wzi udzia we wsplnych zabawach, a nie zaley
mu w tej chwili na zdobyciu brakujcej odznaki, to czasami warto taki wybr dziecka
zaaprobowa.
Zdobywanie odznak ekologicznych moe wreszcie towarzyszy zdobywaniu innej
sprawnoci. W takim wypadku ruchowe treci zaj bd wynika z wymaga
zapisanych w regulaminie tej sprawnoci.
Dzieciom, ktre zdobyy odznaki Ekologa lub Stranika przyrody, proponujemy
wystawi najwysze oceny take z wychowania fizycznego. Takie te przedstawilimy
kryteria oceny uczniw. Nauczycielowi przyrody pozostawmy bardziej szczegow
ocen wiedzy przyrodniczej uczniw.
Jeli kto ma wtpliwoci, czy warto w wychowanie fizyczne wplata treci
zwizane z edukacj ekologiczn, to powinien pamita, e jest to lepsze ni
prowadzenie kolejnych lekcji na szkolnym korytarzu lub przepenionej sali
sportowej.

Gimnastyk

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji
 wiczenia i zabawy
rwnowane
 wiczenia przy muzyce
z przyborem i bez
 wiczenia i zabawy
wspomagajce rozwj
siy
 wiczenia gibkoci
 czenie wicze
ksztatujcych w ukady
 Przewrt w przd, w ty
oraz bezpieczne
upadanie wiczenia i
zabawy
 Skoki gimnastyczne
wiczenia i zabawy
 Stanie na rkach i
przerzut bokiem
wiczenia i zabawy
 Pokonywanie torw
przeszkd

Osignicia ucznia
 potrafi zrobi
przewrt w przd,
w ty i bezpiecznie
upada
 umie stan na
rkach lub zrobi
przerzut bokiem
 potrafi wykona
jeden ze skokw
gimnastycznych
 umie wykona
przygotowany
przez siebie ukad
wicze
 zaplanowa
wiczenia, ktre
mona wykona w
czasie wolnym
 wie, co to jest sia
i gibko

Uwagi na temat realizacji

 umiejtnoci gimnastyczne s
doskonalone take z
wykorzystaniem torw
przeszkd projektowanych i
ukadanych przez uczniw
 ucze samodzielnie ukada
zestaw wicze przy muzyce
(dziewczta) lub bez muzyki
(chopcy) oraz prezentuje je na
zajciach
 w domu ucze wykonuje zadanie
ze strony 7 podrcznika ycie
zdrowe i sportowe
 w domu zapoznaje si z tekstem
na stronach 23 i 24 podrcznika

Przedmiot i kryteria oceny

3
4
5
6

umie wykona wybrane wiczenie z regulaminu Gimnastyka

jw. oraz wie, co to jest sia i gibko
jw. oraz zdoby odznak Gimnastyka i zna wiczenia gimnastyczne
(ksztatujce), ktre mona wykonywa na wieym powietrzu lub w domu
zdoby odznak Gimnastyka, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Umieszczona w podrczniku dla klasy 4 sprawno Gimnastyka jest kontynuacj
cyklu Mapki zwinnej akrobatki z klas modszych. Regulamin tej sprawnoci jest
podstaw do zaplanowania od kilku do kilkunastu lekcji przeznaczonych na nauczanie i
doskonaleniu umiejtnoci gimnastycznych. Liczba godzin i treci objte cyklem
powinny by uzalenione od potrzeb klasy, z uwzgldnieniem moliwoci
poszczeglnych dzieci. Dobr treci warunkuje take posiadany sprzt. Ma to
szczeglne znaczenie przy wyborze skoku. Jeli szkoa nie posiada skrzyni lub koza , to
nauczycielowi pozostaje nauczanie lub doskonalenie skoku zawrotnego przez aweczk.
Poniewa taki skok jest dla uczniw czwartej klasy zbyt prosty, mona zaczepi
aweczk jednym kocem o drabinki przycienne. Skok zawrotny mona take wiczy
przy wykorzystaniu rnych urzdze na placach zabaw lub naturalnych przeszkd na
przykad, pnia wywrconego drzewa.
Uczc skokw naley pamita o indywidualizacji. Wrd uczniw mog znale si
bowiem tacy, dla ktrych jeden, a czasami wszystkie skoki s zbyt trudne. Moemy

rnicowa dugo rozbiegu, odlego odskoczni od skrzyni lub koza, wysoko

przeszkody, a take rodzaj skoku. Jeli ucze nie radzi sobie ze skokiem przez skrzyni
moe prbowa naskoku obun na skrzyni i zeskoku do przysiadu. Pamitajmy
take o rnicowaniu wicze sucych eliminowaniu dostrzeonych bdw.
Stopie trudnoci wicze rwnowanych take mona dostosowywa do
moliwoci dzieci. wiczenia wykonywane na linie uoonej na ziemi lub na liniach
namalowanych na pododze s stosunkowo atwe. Dla utrudnienia moemy je
zaplanowa na szerokiej i wskiej listwie aweczki oraz rwnowani (niezbdne jest
uoenie pod ni materacw). Lubianym przez dzieci urozmaiceniem wicze
rwnowanych jest czenie przej po aweczce lub rwnowani z manipulacj
typowymi i nietypowymi przyborami lub z przechodzeniem nad przeszkodami. Warto w
tym wzgldzie wykorzysta pomysowo dzieci. Wiele radoci dostarcza uczniom
wykonywanie wicze rwnowanych z partnerem (na przykad mijanie si, wiczenia
synchroniczne). Dla uatrakcyjnienia zaj naley wprowadzi do lekcji zabawy
ruchowe. Wiele popularnych zabaw mona tak zmodyfikowa, aby moliwe byo w nich
ksztatowanie rwnowagi (berek chcc unikn schwytania naley stan na jednej
nodze, wykona wag itp.; figurki dzieci nieruchomiejc przyjmuj pozycj
rwnowan). Rwnowag mona wiczy take na boisku, w lesie (przejcia po
przewrconych drzewach, po krawnikach, przechodzenie z kamienia na kamie), itp.
Uczc lub doskonalc stanie na rkach trzeba zwrci uwag na bezpieczestwo.
Wane jest, aby wykonujcy wiczenie uczniowie blokowali ramiona w stawach
okciowych oraz napinali minie brzucha i poladkw, co w znacznym stopniu uatwi
im stanie na rkach oraz uchroni przed upadkiem.
wiczenie przewrotw nie musi by sztuk dla sztuk. Bardzo wane (cho
najczciej niedoceniane) miejsce w zajciach ruchowych zajmuje nauka bezpiecznego
upadania. Warto pamita, e ponad poowa uszkodze ciaa dzieci jest spowodowana
nieumiejtnym upadkiem. Take w starszym wieku umiejtno bezpiecznego upadania
jest bardzo przydatna. Gdy dzieci potrafi ju prawidowo przetacza si na plecach
oraz swobodnie wykonywa przewrt w przd z marszu lub z biegu, naley zacz
urozmaici warunki wykonywania tych wicze. To bdzie dobry wstp do rozwijania
umiejtnoci bezpiecznego upadania.
Podstawowe wskazania w trakcie upadku to zwikszanie powierzchni ciaa
stykajcej si w tym momencie z podoem oraz wyduanie czasu hamowania (jeli
zwikszymy kad z tych wartoci dwukrotnie, to si upadku zmniejszymy
szesnastokrotnie). Powierzchni kontaktu ciaa z podoem oraz czas hamowania mona
w trakcie upadku zwikszy dziki przetoczeniom (czasami wielokrotnym) w przd, w
ty lub w bok (w zalenoci od kierunku upadku). Wan zasad jest szczeglna
ochrona gowy. Gowa w trakcie upadku nie powinna dotyka podo. Dla
wytworzenia u dzieci nawyku ochrony gowy, w czasie wiczenia przewrotw i
bezpiecznego upadania warto poleci dzieciom przyciskanie brod do klatki piersiowej
woreczka z grochem, kartki papieru lub innego bezpiecznego przedmiotu. Jeli w
trakcie wiczenia dziecko wypuci woreczek (kartk, itp.) samo si zorientuje, e nie
chroni gowy w dostateczny sposb.
Nauk bezpiecznego upadania naley zacz od wiczenia upadku w ty na mikkim
podou. Pocztkowo naley wiczy upadki z pozycji niskich i bez zbytniego
rozpdzania ciaa. Oto kilka wicze, ktre mona wykorzysta w trakcie nauki.
 wiczenia bezpiecznego upadania w ty:
- z siadu prostego z ramionami skierowanymi w przd, powolne, mikkie przetoczenie
si na plecy (koyska) z brod przycignit do klatki piersiowej, ramiona
odchylone od tuowia pod pewnym ktem ca powierzchni silnie uderzaj o
podoe
- przetoczenie na plecy tak, jak w wiczeniu poprzednim wykonywane z przysiadu

- ze stania wychylenie do tyu (utrata rwnowagi), nastpnie szybki przysiad i

przetoczenie takie samo , jak w poprzednich wiczeniach (naley zwraca uwag, by
pierwsze z podoem zetkny si biodra)
- zeskok w ty z niewielkiego podwyszenia, szybki przysiad i przetoczenie takie
samo, jak w poprzednich wiczeniach (pocztkowo na podwjnym materacu)
- kontrolowane upadki w ty wykonywane w rnych sytuacjach na przykad, po
obrotach, po biegu w ty, po popchniciu przez partnera
 wiczenia bezpiecznego upadania w przd:
- z klku jednon przetoczenie w przd przez bark (raz lewy, raz prawy), do leenia
tyem
- z przysiadu czone przewroty w przd wykonywane przez lewy lub prawy bark
- z postawy szybkie obnienie pozycji (ugicie ng poczone z opadem tuowia w
przd) i przetoczenie, jak w poprzednim wiczeniu, do leenia tyem lub do
przysiadu
- z kilku krokw marszu lub biegu szybkie obnienie pozycji i przetoczenie, jak w
poprzednim wiczeniu
- zeskok w przd z niewielkiego podwyszenia, dwa, trzy kroki biegu, obnienie
pozycji i przetoczenie, jak w poprzednim wiczeniu (pocztkowo na podwjnym
materacu)
- kontrolowane upadki w przd (z przetoczeniem w przd przez bark), wykonywane w
rnych sytuacjach na przykad, po obrotach, po zbiegu z grki.
Jednym z osigni dzieci na drodze zdobywania odznaki Gimnastyka jest
umiejtno wykonywania wicze oglnorozwojowych przy muzyce (prostych
ukadw aerobiku). Warto takimi wiczeniami zastpowa tradycyjn rozgrzewk na
lekcjach, a niektre dzieci zwaszcza dziewczta mog je take wykonywa
samodzielnie w domu.
Zgodnie z regulaminem sprawnoci Gimnastyka, dzieci powinny sprbowa
samodzielnie przygotowa krtki ukad wicze ksztatujcych. Zanim jednak do tego
przystpi, nauczyciel musi na kilku lekcjach zademonstrowa im rne moliwoci
czenia wicze w ukady. Jeli uczniowie maj kopot z dostosowaniem ruchu do
rytmu, mog przygotowywa ukady, ktre bd wykonywane bez muzyki. Dzieci
powinny mie moliwo wielokrotnego wykonywania na zajciach zaproponowanych
przez siebie ukadw, aby czuy, e ich praca nie jest zmarnowana. Takie dziecice
ukady mona pniej wplata do rozgrzewek, take w trakcie realizacji innych cykli.
Moemy zaproponowa, aby niektre dzieci prowadziy przygotowane przez siebie
wiczenia z ca klas w trakcie rozgrzewki.
Niektrym uczniom warto podsun pomys wczenia do wicze przyboru. Zadanie
bdzie wtedy trudniejsze, ale moe dostarczy wiele satysfakcji. Dobierajc do wicze
muzyk powinnimy kierowa si bardziej preferencjami uczniw, ni swoimi. Do
ukadw tworzonych samodzielnie uczniowie zechc zapewne te sami wybra muzyk.
Pozwlmy im na to.
W ramach cyklu Gimnastyka dzieci powinny zapozna si z informacjami o sile i
gibkoci, umieszczonymi w podrczniku, w rozdziale Czowiek sprawny i zdrowy,
strony 23-24 (by moe ju to zrobiy wczeniej, przy okazji korzystania z Karty
sprawnoci i zdrowia). Jest to istotne dlatego, e zdolnoci motoryczne odgrywaj
wan rol w trakcie uczenia si rnych wicze gimnastycznych, a w lekcjach tego
cyklu stosunkowo czsto powinny pojawia si elementy ksztatujce gibko i si.
Dzieci powinny take poznawa szereg wicze, ktre mog samodzielnie wykonywa
w domu lub na wieym powietrzu, kiedy chc poprawi swoj si lub gibko. O tym,
czy udao si wzbogaci wiedz i umiejtnoci dzieci na ten temat, nauczyciel przekona
si, gdy wykonaj one zadanie ze strony 7 swoich podrcznikw.
wiczenia siowe, ktre uczniowie bd poznawa i wykonywa w trakcie zaj,
powinny wzmacnia wszystkie grupy miniowe, ze szczeglnym uwzgldnieniem

mini posturalnych. Nie naley stosowa wicze z nadmiernym obcieniem.

Najlepiej, gdy dzieci ksztatuj si poprzez pokonywanie ciaru wasnego ciaa
(wspinanie, czworakowanie, pezanie). Dobre s take rne skoki. Unikajmy jednak
zbyt twardego podoa i nauczymy dzieci odpowiedniej amortyzacji podczas ldowania.
wiczenia siowe, odpowiednio dobrane i dozowane, pomog dzieciom upora si z
wykonaniem niektrych wicze, na przykad skokiem przez skrzyni czy staniem na
rkach. Musimy odpowiednio dozowa ilo powtrze poszczeglnych wicze, aby
nasze poczynania przynosiy oczekiwane rezultaty. Co dla Kasi bdzie intensywnym
wysikiem, dla Zosi moe by obcieniem zbyt maym, wic jeli tylko widzimy tak
moliwo indywidualizujmy wielko wysiku w czasie lekcji.
Ksztatujc si nie naley zapomina o rozciganiu mini, aby przeciwdziaa ich
niepotrzebnemu skracaniu si. Szczegln uwag zwrmy na wiczenia zapewniajce
zdrow funkcj dolnego odcinka krgosupa (wystarczajca ruchomo oraz
wystarczajca sia i wytrzymao mini brzucha oraz grzbietu). Na lekcjach, na
ktrych nauczyciel stara si wytumaczy dzieciom znaczenie takich wicze, oprcz
informacji zawartych w podrczniku, moe posuy si odpowiednimi planszami z
pakietu Moja sprawno i zdrowie.
W lekcjach tego cyklu warto wykorzystywa tory przeszkd, gdy s lubianym przez
dzieci w tym wieku sposobem wykonywania wicze. Mog by take skutecznym
rodkiem wzmacniania mini lub doskonalenia umiejtnoci ruchowych na przykad,
rozwijanych w ramach cyklu Gimnastyka. Przy budowie torw powinno si
wykorzystywa inwencj uczniw sami mog je projektowa i ukada. To dla dziecka
dua satysfakcja, jeli rwienicy wicz wedug jego pomysu. Zanim uczniowie sami
zaprojektuj tory przeszkd, nauczyciel musi zapozna ich z zasadami bezpieczestwa
obowizujcymi w czasie takich wicze (odpowiednie odlegoci midzy
przeszkodami, tylko jedna przeszkoda wymagajca asekuracji, sprawny sprzt, itp.).
Jeli dzieci miayby sporzdzi rysunek toru, powinni wczeniej zobaczy, jak robi to
nauczyciel, aby ich projekty byy wystarczajco czytelne (na przykad, jednolite symbole
graficzne przedstawiajce okrelony sprzt i sposb pokonywania przeszkody).
Wykonywane w domu lub na zajciach sztuki rysunki torw przeszkd mog by
wykorzystywane przez nauczyciela wielokrotnie najlepsze prace mona oprawi lub
woy w plastikowe koszulki. Przyzwyczajanie dzieci do korzystania na zajciach z
takich pomocy (stanie si to atwiejsze, gdy bd ich autorami) uatwi w przyszoci
prac (na przykad, skrci czas rozstawiania przyrzdw i przyborw oraz opisywania
wicze), a uczniom przyniesie uczucie dumy z wasnej pracy.
Nawet jeli nauczyciel ma swoje ulubione projekty torw, powinien wykorzysta
wszystkie prace dzieci take te, ktre wydaj si mniej atrakcyjne. Kade dziecko
powinno mie moliwo zaprezentowania efektw swojej pracy. Swoboda dzieci nie
musi od pocztku dotyczy ukadania toru. Tak, jak z ukadami wicze, pierwsze tory
przeszkd moe ustawia nauczyciel. W takim wypadku, po pokonania trasy wedug
pomysu nauczyciela, naley da uczniom swobod wyboru sposobu wykonania
wicze na torze. Kady zrobi to tak, jak lubi i potrafi. Jeli ktre dziecko nie radzi
sobie z przeszkod, pozwlmy mu j omin lub pokona w inny sposb.
Jeli zauwaamy, e wiczenia na torach przeszkd s bardzo intensywne, to
powinnimy zindywidualizowa obcienie na przykad, rnicujc ilo powtrze
toru. Moemy take wprowadzi przerwy wypoczynkowe, wypenione informacjami o
wykonywanych wiczeniach lub spokojnymi wiczeniami rozcigajcymi.

Higienista

Plan pracy
Przykadowe tematy
lekcji
 Zasady czystoci
na co dzie
 Dlaczego naley
przebiera si do
intensywnych
wicze
 Dostosowanie
stroju sportowego
do warunkw
atmosferycznych

Osignicia ucznia
 przestrzega zasad
czystoci na co dzie,
 wie, dlaczego
powinien przebiera
si do intensywnych
wicze
 systematycznie
przebiera si do
wicze na zajciach
wychowania
fizycznego
 umie dostosowa
strj do warunkw
atmosferycznych
 wie, ktre produkty
spoywcze nie
sprzyjaj zdrowiu
 wie, czym grozi
zaywanie
narkotykw, palenie
papierosw i picie
alkoholu

Uwagi na temat realizacji

 treci tego cyklu mieszcz si take
w podstawie programowej przyrody
i edukacji prozdrowotnej
 realizacja cyklu w porozumieniu z
wychowawc klasy, nauczycielami
przyrody i sztuki
 uczniowie korzystaj z
podrcznikw ycie zdrowe i
sportowe take na lekcjach
przyrody i zajciach z wychowawc
 uczniowie w domu wykonuj
zadanie ze strony 14 oraz czytaj
tekst i wykonuj zadanie ze strony
36 podrcznika
 na lekcjach przyrody zapoznaj si
z informacjami na stronie 38 i
wykonuj zadanie ze strony 39
 na zajciach z wychowawc czytaj
tekst i wykonuj zadanie ze strony
40
 na lekcjach sztuki wykonuj
rysunek przestrzegajcy przed
szkodliwoci zaywania
narkotykw, palenia papierosw
lub picia alkoholu (zadanie ze
strony 41)
 na zajciach z wychowawc czytaj
tekst i wykonuj zadania ze stron
42 i 43 podrcznika

Przedmiot i kryteria oceny

3
4
5
6

potrafi uzasadni szkodliwo zaywania narkotykw, palenia papierosw oraz

picia alkoholu
jw., a take umie dostosowa strj do warunkw atmosferycznych oraz wie,
dlaczego intensywne wiczenia naley wykonywa w stroju sportowym
zdoby odznak Higienisty oraz wie, ktre produkty spoywcze nie sprzyjaj
zdrowiu
zdoby odznak Higienisty, rozszerzajc jej regulamin o dodatkowy punk

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Troska o czysto osobist ma dwojakie uzasadnienie: estetyczne
programie Moja sprawno i zdrowie znajomo podstawowych
zostaa zaliczona do koniecznych osigni uczniw, a w podrczniku
sportowe dla klasy czwartej umiecilimy cykl Higienista. Jest

i zdrowotne. W
zasad czystoci
ycie zdrowe i
on kontynuacj

sprawno Szopa lenego czyciocha z pierwszego etapu edukacji. Zdobywajc

sprawno Higienisty dzieci mog utrwali wiadomoci na temat zasad czystoci oraz
rozwin przyzwyczajenie do ich przestrzegania.
Czowiek respektujcy minimalny standard czystoci codziennie myje cae ciao,
codziennie zmienia bielizn osobist, systematycznie dba o higien jamy ustnej
oraz przed jedzeniem i po skorzystaniu z toalety myje rce.
Proponujemy, aby do cyklu lekcji przeznaczonych na zdobywanie sprawnoci
Higienisty wczy treci dotyczce odywiania. Jeli nauczyciel uzna za stosowne, to
moe take poruszy kwestie zwizane z substancjami psychoaktywnymi
narkotykami, alkoholem i papierosami. Realizacja takich treci wymaga wspdziaania
nauczyciela wychowania fizycznego z rodzin ucznia. Rwnie na zajciach z
wychowawc klasy i nauczycielem przyrody uczniowie mog rozszerza wiadomoci
zwizane z odywianiem, czystoci i wystrzeganiem si substancji uzaleniajcych
oraz wykona niektre zadania z podrcznikw. Kolejnym sojusznikiem w realizacji
cyklu Higienisty moe by nauczyciel sztuki, ktry najlepiej pokieruje wykonaniem
zadania ze strony 41 podrcznika.
Nauczyciel wychowania fizycznego ma w szkole wielu sojusznikw, ktrzy pomog w propagowaniu wzorw
higienicznych. Wspdziaanie uatwi zadanie nauczyciela wychowania fizycznego, a tak prowadzona edukacja przyjmie
bardziej zintegrowany charakter.

Ciar odpowiedzialnoci za przestrzeganie podstawowych zasad czystoci spoczywa

zazwyczaj na rodowisku rodzinnym. Ale w szkole take mona wiele zdziaa. We
wszystkich sytuacjach, w ktrych moliwe jest nie tylko poznawanie, ale take
podejmowanie czynnoci higienicznych, naley to robi.
Troska nauczyciela o to, by uczniowie przebierali si do wicze na zajciach z
wychowania fizycznego, jest ze wszech miar chwalebna. To pierwszy krok w kierunku
przestrzeganie standardu higienicznego zwizanego z aktywnoci ruchow. Jeli tylko
w szkole moliwe jest mycie si dzieci po zajciach ruchowych naley tak
organizowa lekcje, aby uczniowie mogli przestrzega tego elementarnego standardu
higienicznego. Warto pamita, e adne sowa nie s w stanie zastpi rzeczywistego
dbania o czysto.
Dzieci zdobywajce w modszych klasach sprawno Szopa lenego czyciocha
(Sportowe zoo dla klas 1-3) nabray przyzwyczajenie do mycia rk przed jedzeniem
oraz po skorzystaniu z toalety. Naley takie zachowanie wzmacnia. Przypomina o tym
moe kady nauczyciel, ale koniecznie musz ci, ktrzy towarzysz dzieciom na
przerwach midzy lekcjami oraz w czasie posikw. Warto przekona osoby
odpowiedzialne za utrzymanie czystoci na terenie szkoy, e obiekty sportowe (szatnie,
sale, boiska) powinny nalee do najczystszych miejsc w szkole.
Pena realizacja treci sprawnoci Higienisty jest moliwa tylko w cisej wsppracy
ze rodowiskiem rodzinnym. W porozumieniu z rodzicami, dla uczniw czwartej klasy
moemy przygotowa karty samooceny czystoci, wzorowane na poniszym
przykadzie.

poniedziaek
wtorek
roda
czwartek

Umyem
zby po
niadaniu
Umyem
zby po
obiedzie
Umyem
zby po
kolacji

Umyem
cae ciao

Imi
i nazwisko

Ubraem
wie
bielizn

Czy dbam o swoj czysto?

pitek
sobota
niedziela

Karta samooceny moe dotyczy tygodnia lub duszego okresu. Zadaniem dziecka
jest potwierdzanie w umwiony z nauczycielem sposb (kolorowanie, zakrelanie, itp.)
wykonywania czynnoci sucy utrzymaniu czystoci. Wypeniona przez dziecko karta
moe sta si jednym z warunkw zdobycia odznaki Higienisty.
Nauczyciel najczciej nie moe kontrolowa, czy dzieci przestrzegaj zasad
czystoci w domu. Moe jednak pobudza je do samooceny respektowania tych
zasad. Jeli nawet nieco ubarwi rzeczywisto, to te publiczne wypowiedzi
pomog dzieciom utosamia si z goszonymi pogldami.
Formuujc wymagania wobec uczniw, zwizane z przestrzeganiem zasad czystoci,
nauczyciel powinien uwzgldni moliwoci materialne rodzin dzieci. Musimy
pamita, e to, co w jakim rodowisku moe uchodzi za co zupenie naturalnego, w
innym ze wzgldw materialnych moe by nieosigalne. Wypenianie karty
samooceny czystoci ma sens tylko wtedy, gdy rodowisko rodzinne dziecka zaaprobuje
ten pomys. W innym wypadku wypenianie karty moe przynie wicej szkody ni
poytku.
eby wykorzysta motywacyjne walory metodyki harcerskiej, naley jasno okreli
wymagania zwizane ze sprawnoci Higienisty, aby dzieci dokadnie wiedziay, kiedy
bd mogy potwierdzi w swoich ksikach, e speniaj warunki zapisane w
regulaminie sprawnoci. Na przykad, mona zapowiedzie, i ten kto systematycznie
uczestniczy w zajciach ruchowych i w miesicu, w ktrym jest zdobywana odznaka
Higienisty, zawsze przebiera si do wicze, spenia jeden z punktw w regulaminie tej
sprawnoci.
W czasie realizacji tego cyklu ruchowe treci lekcji wychowania fizycznego mog
by w zasadzie dowolne. Ale wiczenia, zabawy lub gry warto wybiera tak, aby:
- skutecznie wspiera rozwj kondycji zdrowotnej dzieci: wytrzymaoci kreniowooddechowej (wysiki duej trwajce zabawy masowe) oraz wytrzymaoci i siy
miniowej (wysiki wszechstronnie angaujce aparat ruchu),
- dostarcza dzieciom rado i satysfakcj, proponujc wiczenia, zabawy i gry
szczeglnie przez dzieci lubiane lub pozwalajc im wybiera.
Cykl lekcji wychowania fizycznego zwizanych ze zdobywaniem sprawnoci
Higienisty moe by podobnie jak w przypadku sprawnoci ekologicznych okazj do
uzupeniania umiejtnoci i wiadomoci zapisanych w regulaminach innych sprawnoci.
W trakcie zaj niektre dzieci (ktre nie musz nic uzupenia oby byo ich jak
najwicej) mog uczestniczy w ulubionych, wybranych przez siebie grach, zabawach
lub wiczeniach. Natomiast dla dzieci, ktre chciayby wzbogaci swoje umiejtnoci i
zdoby ktr z odznak, powinnimy przygotowa dodatkowe zadania, pozwalajce
zrealizowa ich pragnienie. Naley przy tym pozostawi im pewn swobod wyboru.
Jeli dziecko woli wzi udzia we wsplnych zabawach a nie zaley mu w tej chwili
na zdobyciu brakujcej odznaki to czasami warto taki wybr zaaprobowa.
Zdobywanie odznak Higienisty moe wreszcie towarzyszy zdobywaniu innej
sprawnoci. W takim wypadku ruchowe treci zaj bd wynika z wymaga
zapisanych w regulaminie tej sprawnoci.

Kolarz i Mistrz roweru

Plan pracy
Przykadowe
tematy lekcji
 Umiejtnoci
niezbdne do
bezpiecznego
poruszania si
rowerem po
drodze
 Rowerowy tor
przeszkd.
 Niebezpieczne
miejsca dla
rowerzystw w
okolicach szkoy i
domu
 Prawo aktywnego
wypoczynku

Osignicia ucznia








 Umiejtnoci

niezbdne do
bezpiecznego
poruszania si
rowerem po

drodze
 Rowerowy tor
przeszkd
 Bezpieczne drogi 
dla rowerzystw
w okolicy szkoy i
domu

Klasa IV
wzi udzia w
wycieczce
rowerowej
zna prawo
aktywnego
wypoczynku
zna niebezpieczne
dla rowerzysty w
okolicy domu i
szkoy
zna niezbdne
wyposaenie
roweru
zna wane dla
rowerzysty znaki
drogowe
Klasa V
wzi udzia w co
najmniej dwch
wycieczkach
rowerowych
umie utrzyma
swj rower w
naleytym stanie
technicznym
zaprojektowa
przebieg drogi dla
rowerw w swojej
miejscowoci
Klasa VI

Uwagi na temat realizacji

 treci cyklu mieszcz si take w

podstawie programowej techniki
(wychowanie komunikacyjne) i
edukacji prozdrowotnej
 realizacja cyklu w porozumieniu z
nauczycielem techniki
 na lekcjach techniki uczniowie
wykonuj zadanie ze stron 10 i 11
podrcznika oraz odnotowuj postpy
w zdobywaniu odznaki
 w domu uczniowie czytaj tekst i
wykonuj zadanie ze strony 19
 zadanie ze strony 37 uczniowie
wykonuj na lekcji jest ono
sprawdzianem zrozumienia prawa
treningu i aktywnego wypoczynku
 treci cyklu mieszcz si take w
podstawie programowej techniki
(wychowanie komunikacyjne),
przyrody i edukacji prozdrowotnej
 realizacja cyklu w porozumieniu z
nauczycielem techniki i przyrody
 na zajciach z techniki uczniowie ucz
si zasad regulacji i konserwacji
roweru
 na zajciach przyrody projektuj
przebieg drogi rowerowej w swojej
miejscowoci

 zdoby kart
 Umiejtnoci
rowerow
niezbdne do
 wzi udzia w co
uzyskania karty
najmniej trzech
rowerowej
wycieczkach
 Rowerowy tor
rowerowych
przeszkd
 przygotowa
 Sytuacje
relacj z wybranej
zagraajce yciu
wycieczki
i zdrowiu
rowerowej
 umie unika
sytuacji
zagraajcych
yciu i zdrowiu

 treci cyklu mieszcz si take w

podstawie programowej techniki
(wychowanie komunikacyjne) i
edukacji prozdrowotnej
 realizacja cyklu w porozumieniu z
nauczycielem techniki lub
wychowawc klasy
 na lekcjach techniki lub zajciach z
wychowawc uczniowie zapoznaj si
z tekstem na stronie 72 oraz wykonuj
zadania ze stron 72 i 73 podrcznika
 naley dy do tego, aby jak
najwicej uczniw uzyskao kart
rowerow
 opis wycieczki rowerowej, w
zalenoci od przyjtej formy, moe
zosta wykonany na zajciach z jzyka
polskiego lub sztuki

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa IV
3 potrafi jedzi na rowerze
wzi udzia w wycieczce rowerowej oraz zapamita i rozumie Prawo
4
aktywnego odpoczynku (str. 19 i 37)
5 zdoby odznak Kolarza
6 zdoby odznak Kolarza, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa V
wie, gdzie w pobliu jego domu lub szkoy jest bezpieczna droga dla
3
rowerw
4 wzi udzia w dwch wycieczkach rowerowych
5 zdoby odznak Mistrza roweru
6 zdoby odznak Mistrza roweru, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa VI
3 umie unika sytuacji zagraajcych yciu i zdrowiu
4 wzi udzia w trzech wycieczkach rowerowych oraz jedn z nich opisa
5 zdoby odznak Mistrza roweru
6 zdoby odznak Mistrza roweru, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Niepokojce statystyki wypadkw drogowych, bdcych skutkiem midzy innymi
nieznajomoci lub nieprzestrzegania prawa o ruchu drogowym, spowodoway
wprowadzenie do szk w 1995 roku obligatoryjnych zaj z wychowania
komunikacyjnego. Kolejnym krokiem, podkrelajcym wag tej dziedziny edukacji,
byo upowanienie szkoy od 1998 roku do przyznawania dzieciom Kart rowerowych.
Karta rowerowa jest jednym z najwaniejszych dokumentw, ktre moe
zdoby dziecko w tym wieku. Wykorzystajmy jej atrakcyjno, aby wspiera
rozwj bardzo uytecznych umiejtno i wiadomoci, zwizanych z
bezpieczestwem na drodze i aktywnym wypoczynkiem.
Jazda rowerem jest w Polsce coraz bardziej popularnym sposobem aktywnego
wypoczynku. Dlatego nauczyciel wychowania fizycznego powinien wspomc

nauczyciela techniki w przygotowaniu uczniw do uzyskania Karty rowerowej.

Obliguj go do tego dokumenty Ministerstwa Edukacji Narodowej, Ministerstwa
Transportu i Gospodarki Morskiej oraz Komendy Gwnej Policji, ktrych fragmenty
prezentujemy poniej (peen tekst dostpny jest na internetowych stronach MEN
http://www.men.waw.pl).
Zgodnie z nowymi zaoeniami i zapisami Prawa o ruchu drogowym:
 nie przewiduje si egzaminu dla uczniw w omawianym zakresie,
 od 1 wrzenia 1998 r. sprawdzanie kwalifikacji uczniw odbywa si bdzie w
szkole podczas obowizkowych zaj z wychowania komunikacyjnego, na lekcjach
przedmiotu technika,
 wychowanie komunikacyjne realizowane jest w postaci zaj teoretycznych, zada
wytwrczych (poczonych z technicznymi), wicze w pracowni szkolnej oraz zaj
praktycznych (jazda rowerem) poza budynkiem szkolnym,
 praktyczna nauka jazdy rowerem jest take prowadzona podczas lekcji wychowania
fizycznego, zgodnie z programem nauczania tego przedmiotu,
 od 1 lipca 1999 r. dyrektor szkoy, na podstawie wypenionego arkusza zalicze,
wydaje nieodpatnie uczniom Karty rowerowe,
 szkoa moe korzysta ze rodkw oraz z bazy materialnej Wojewdzkich Orodkw
Ruchu Drogowego,
 zakada si, e Kart rowerow powinni otrzyma wszyscy sprawni fizycznie i
psychicznie uczniowie w wieku 10-18 lat.
Dostrzegajc popularno i dostpno jazdy rowerem jako rodka aktywnego
wypoczynku oraz doceniajc znaczenie znajomoci zasad bezpieczestwa na drogach, w
podrcznikach ycie zdrowe i sportowe umiecilimy sprawnoci zwizane z t
tematyk: Kolarza dla klasy czwartej oraz Mistrza roweru dla - pitej i szstej. S one
kontynuacj sprawnoci Strusia szybkiego kolarza z modszych klas. W zdobyciu tych
odznak uczniom moe pomc, oprcz nauczyciela wychowania fizycznego, nauczyciel
techniki. Przyda si take wsppraca z nauczycielami przyrody, jzyka polskiego lub
sztuki, a take wychowawc klasy.
Nauczyciel techniki powinien wspiera rozwj wiedzy o zasadach udziau pieszych i
rowerzystw w ruchu drogowym. Moe w tym celu wykorzysta zadania z
podrcznikw ycie zdrowe i sportowe. W czwartej klasie na lekcjach techniki
uczniowie mog wykona zadania ze stron 10 i 11, dotyczce wyposaenia roweru i
rodzajw znakw drogowych.
Przypominamy, e przepisy bardzo jednoznacznie okrelaj obowizkowe
wyposaenie roweru:
 co najmniej jeden skutecznie dziaajcy hamulec,
 dzwonek lub inny sygna ostrzegawczy o nie przeraliwym dwiku,
 wiato pozycyjne, biae lub te, z przodu,
 wiato pozycyjne barwy czerwonej, z tyu,
 wiato odblaskowe, czerwone, o ksztacie innym ni trjkt, z tyu.
Zadanie dla uczniw pitej klasy (strona 9 podrcznika) przygotowanie projektu
drogi rowerowej w swojej miejscowoci moe by przez dzieci wykonane przy
wsparciu nauczyciela techniki lub przyrody. Zadanie dla uczniw szstej klasy (ze stron
72 i 73) dotyczce niebezpiecznych sytuacji moe za by zrealizowane podczas
lekcji z nauczycielem techniki lub wychowawc. Na pierwszym z rysunkw warto
zwrci uwag, e nie tylko kobieta przechodzca przez jezdni poza przejciem dla
pieszych oraz dziecko wbiegajce na jezdni postpuj niezgodnie z zasadami. Take
rowerzysta amie przepisy, gdy jazda rowerem po jezdni jest zabroniona, jeli
rwnolegle do niej przebiega droga dla rowerw.
Zadaniem nauczyciela wychowania fizycznego w cyklu zaj powiconych
zdobywaniu sprawnoci Kolarza (w czwartej klasie) jest rozwijanie umiejtno jazdy

na rowerze oraz wyjanienie Prawa aktywnego odpoczynku. Jeli przy okazji

zdobywania odznaki Maratoczyka dzieci zapamitay Prawo treningu (wysiek
zmczenie wypoczynek rozwj), to nie bdzie adnych problemw z wyjanieniem
im mechanizmu aktywnego wypoczynku. Czy dzieci rozumiej prawa treningu i
aktywnego wypoczynku przekonamy si, gdy wykonaj zadanie ze strony 37
podrcznika.
Dotychczas nieliczni nauczyciele wychowania fizycznego wykorzystywali rower na
zajciach. Zmiany, ktre obecnie zachodz w owiacie, powinny omieli nauczycieli
do wykorzystania tego atrakcyjnego rodka rekreacji. Cytowane wyej ustalenia MEN i
policji wrcz obliguj nauczycieli wychowania fizycznego do zaplanowania take zaj
na rowerach. Zwikszenie liczby godzin wychowania fizycznego zmusza nauczycieli do
sensownego ich zagospodarowania. Trzeba przemyle, w jaki sposb zorganizowa
zajcia na rowerach w swojej szkole, zwaszcza, e rozporzdzenie wprowadzajce
kolejne godziny (piszc te sowa znalimy jedynie jego projekt) pozwala na du
elastyczno dziaania.
Intencj MEN jest, aby kady ucze obowizkowo uczestniczy zarwno w lekcjach,
jak i wybranych przez siebie zajciach fakultatywnych. Te ostatnie mog by rnie
organizowane, a godziny na nie przeznaczone mog by kumulowane. Zamiast
prowadzi w kadym tygodniu miesica dwie godziny jakich zaj, mona godziny
skumulowa i w danym miesicu przeprowadzi na przykad dwa razy zajcia
czterogodzinne. Moliwo rnej organizacji zaj stwarza szans, jakiej dotychczas
nie byo. Obecnie warunki organizacyjne mona dostosowywa do planowanych treci
zaj, a nie wybiera treci, ktre bd pasoway do klasowo-lekcyjnej organizacji. Z
tego wzgldu atwiej jest te zaplanowa zajcia na rowerach.
Nauczyciel wychowania fizycznego, zanim rozpocznie zajcia na rowerach
(wycieczki lub wiczenia doskonalce technik jazd) powinien, w czasie zaj poza
budynkiem szkolnym, wskaza dzieciom niebezpiecznych dla na rowerzystw miejsca.
Przed rozpoczciem zaj na rowerach dzieci powinny take zna najwaniejsze
przepisy, znaki i sygnay drogowe. Midzy innymi powinny wiedzie, e po chodniku
rowerem mog porusza si tylko dzieci do sidmego roku ycia. Starsi rowerzyci
(take dzieci w wieku szkolnym) mog jecha chodnikiem tylko wtedy, gdy na jezdni
obok chodnika dopuszczalna prdko przekracza 60 km/godz. Jadcy chodnikiem
rowerzysta jest zobowizany do ustpowania pierwszestwa wszystkim pieszym. Dzieci
powinny take wiedzie, e przepisy ruchu drogowego nie zezwalaj na jazd rowerem
po jezdni, gdy nie posiada si Karty rowerowej (osoby penoletnie zwolnione s z tego
obowizku). Nie wolno take jecha jezdni, gdy wzdu niej przebiega droga dla
rowerw bd utwardzone, nadajce si do jazdy rowerem pobocze.
Zanim wybierzemy si z dziemi na wycieczk rowerow, zorganizujmy zajcia na
rowerach na szkolnym boisku lub innym bezpiecznym placu. W czasie zaj
powinnimy przeprowadzi wiczenia doskonalce umiejtno jazdy na rowerze.
Niektrymi wiczeniami mona take urozmaici pniejsze wycieczki. Podstawowe
umiejtnoci, warunkujce sprawn jazd i bezpieczestwo to startowanie (w tym
rozpoczynanie jazdy pod gr) i zatrzymywanie si w wyznaczonym miejscu (na
przykad, przed wyrysowan na ziemi lini).
Niezbdna jest take umiejtno kontroli kierunku i prdkoci jazdy. W tym celu
mona poleci dzieciom, aby w parach lub w trjkach przejechay jeden za drugim
(ladem) wyznaczon tras. Zadaniem dziecka, ktre prowadzi grupk, jest
utrzymywanie bezpiecznej dostosowanej do warunkw jazdy prdkoci. Jadcy z
tyu musz cay czas zachowywa bezpieczn, kilkumetrow odlego. wiczenie to
naley powtarza tak, by kade dziecko mogo prowadzi grupk oraz by wszyscy
kilkakrotnie prbowali jazdy ladem (za prowadzcym). W miar czynionych przez
dzieci postpw mona zwiksza liczebno grupy.
Kolejn umiejtnoci, ktr naley rozwija u dzieci w trakcie zaj na rowerach,

jest jazda z trzymaniem kierownicy jedn rk oraz umiejtno sygnalizowania rk

zamiaru skrtu. Dobrym sposobem doskonalenia sprawnoci poruszania si na rowerze
jest pokonywanie torw przeszkd zawierajcych nastpujce wiczenia: startowanie i
zatrzymywanie si, jazda po prostej i slalomem, omijanie przeszkd i przejedanie
przez przewenia, jazda z trzymaniem kierownicy jedn rk.
Planujc wycieczk rowerow musimy bardzo dokadnie przemyle tras przejazdu
oraz zatroszczy si o pomoc dodatkowych opiekunw. Trasa musi gwarantowa
bezpieczestwo. Najlepsze bd drogi dla rowerw, a jeli takowych nie ma w okolicy,
mona wykorzysta na przykad drogi polne lub lene, ewentualnie boisko szkolne
lub plac wyczony z ruchu samochodowego. W trakcie wsplnego przejazdu naley
przestrzega zasady, i wszyscy poruszaj si kolumn, jadc w ustalonej kolejnoci,
jeden za drugim, zachowujc bezpieczne odlegoci i nie wyprzedzajc si. Poruszanie
si w kolumnie jest dla dzieci trudne, gdy wikszo z nich jest przyzwyczajona do
jazdy swobodnej, bez koniecznoci podporzdkowywania si zasadom obowizujcym
w ruchu drogowym. Wymagajmy od dzieci w trakcie jazdy samodyscypliny, lecz
pamitajmy, e w miar trwania jazdy w kolumnie ronie wrd niektrych z nich ch
jazdy swobodnej wyprzedzania i cigania si. Dlatego konieczne s czste przerwy w
jedzie. Na postj naley wybiera miejsca, w ktrych dzieci bd mogy swobodnie
pojedzi na rowerze, rozadowujc napicie psychiczne skumulowane w trakcie jazdy
w kolumnie. Zanim ponownie wyruszymy w drog, zawsze ustalajmy kolejno i
przypominajmy podstawowe zasady bezpieczestwa.
W trakcie wycieczki bdziemy potrzebowali kilku opiekunw. O pomoc warto
poprosi rodzicw. Obecnie turystyka rowerowa zyskuje sobie coraz liczniejsze grono
zwolennikw. Jest wic dua szansa, e wrd rodzicw znajdzie si kilka osb
doceniajcych nasz inicjatyw i gotowych nam pomc w przeprowadzeniu zaj na
rowerach.
Uczniowie szstej klasy mog przygotowa relacj z wycieczki na lekcjach jzyka
polskiego lub sztuki, w zalenoci od tego, jak form owa relacja ma przyj.
Przygotowanie jej moe by te prac zespoow (w kilku niezalenych grupach). W
kadej grupie dzieci podzieliyby si rolami tak, by najlepiej wykorzysta swoje
moliwoci na przykad, jedni przygotowuj teksty, inni ilustracje, jeszcze inni
fotografie.
Wsplne dziaania nauczycieli techniki i wychowania fizycznego powinny stworzy
kademu uczniowi szans na uzyskanie karty rowerowej. Przyjlimy zaoenie, e
zdobywaj j uczniowie szstej klasy, ale jeli uznamy, e modsze dzieci (ktre
ukoczyy 10 lat) posiadaj odpowiednie kwalifikacje, to take przyznajmy im Karty
rowerowe. Ze swojego dowiadczenia wiemy, e otrzymanie przez ucznia tego
dokumentu na przykad, na zakoczenie roku szkolnego jest powodem wielkiej
satysfakcji.
Warto wczy si w przygotowanie dzieci do zdobycia Karty rowerowej, bo
pamitajmy, e lepiej jest zorganizowa wycieczk rowerow lub rowerowy tor
przeszkd, ni prowadzi kolejne zajcia na szkolnym korytarzu lub przepenionej
sali sportowej.

Lady fitness i Mister universum

Plan pracy
Przykadowe tematy
lekcji
 wiczenia z przyborami
do gimnastyki
artystycznej
 Ukady z przyborami do
gimnastyki artystycznej,
wg inwencji
nauczyciela lub
uczniw
 wiczenia
zwinnociowo
akrobatyczne
 Ukady wicze
zwinnociowo
akrobatycznych, wg
inwencji nauczyciela
lub uczniw
 Zasady utrzymania
prawidowej postawy
w trakcie
wykonywania rnych
czynnoci
 wiczenia
wzmacniajce minie
posturalne

Osignicia ucznia
Klasa V
 potrafi
zaprojektowa i
wykona ukad
wicze z
przyborem
(dziewczta)
 potrafi
zaprojektowa i
wykona ukad
wicze
zwinnociowo akrobatycznych
(chopcy)
 przyjmuje
prawidow i
estetyczn postaw
w rnych
sytuacjach
 dba o higien
osobist i wygld
zewntrzny

Klasa VI

Uwagi na temat realizacji

 treci cyklu mieszcz si take

w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej
 realizacja treci zwizanych z
czystoci w porozumieniu z
wychowawc klasy oraz
zwizanych z postaw ciaa w
porozumieniu z nauczycielem
przyrody
 uczniowie samodzielnie lub z
pomoc nauczyciela
przygotowuj ukad wicze
wykonuj zadanie ze strony 12
lub 14 podrcznika
 na lekcjach przyrody uczniowie
zapoznaj si z tekstem o
postawie ciaa (na stronach 3435)

 Improwizacja ruchowa
przy muzyce z
przyborem i bez
 Ukady wicze przy
muzyce
 Kroki i figury
wybranych tacw
towarzyskich i
dyskotekowych
 Ukady taneczne, wg
inwencji uczennic
 wiczenia
wzmacniajce rne
grupy miniowe
 Ukad wicze
Powitanie soca
 Zasady utrzymania
prawidowej postawy w
trakcie wykonywania
rnych czynnoci
 wiczenia
wzmacniajce minie
posturalne

 systematycznie
uczestniczy w
wybranej przez
siebie formie
aktywnoci
ruchowej
 wystrzega si
spoywania
produktw nie
sprzyjajcych
zdrowiu, urodzie i
sprawnoci
 przygotowaa i
wykonaa ukad
taca towarzyskiego
lub dyskotekowego
(dziewczta) bd
zestaw wicze
wzmacniajcych
minie (chopcy)
 potrafi wykona
ukad wicze
Powitanie soca
 przyjmuje
prawidow i
estetyczn postaw
w rnych
sytuacjach
 dba o higien
osobist i wygld
zewntrzny

 treci cyklu mieszcz si take

w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej
 realizacja treci zwizanych z
czystoci i stresem w
porozumieniu z wychowawc
klasy oraz zwizanych z
odywianiem w porozumieniu
z nauczycielem przyrody
 uczniowie na lekcjach przyrody
zapoznaj si z tekstem na
stronie 59 i wykonuj zadania
ze stron 60-65 podrcznika
oraz odnotowuj postpy w
zdobywaniu odznaki
 uczniowie na zajciach z
wychowawc zapoznaj si z
tekstem i wykonuj zadanie ze
strony 67
 uczniowie samodzielnie lub z
pomoc nauczyciela
przygotowuj ukad taca
(dziewczta) lub zestaw
wicze wzmacniajcych
minie (chopcy)

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa V
3 dba o higien i wygld zewntrzny
4 potrafi w rnych sytuacjach yciowych przyjmowa prawidow postaw
5 zdobya odznak Lady fitness (zdoby odznak Mister universum)
zdobya odznak Lady fitness (zdoby odznak Mister universum), uzupeniajc
6
jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa VI
dba o higien i wygld zewntrzny, potrafi w rnych sytuacjach yciowych
3
przyjmowa prawidow postaw
przygotowaa i wykonaa ukad taca towarzyskiego lub dyskotekowego,
(przygotowa i wykona zestaw wicze wzmacniajcych minie, moliwych
4
do wykonania w domu), a take wystrzega si spoywania produktw nie
sprzyjajcych zdrowiu,
5 zdobya odznak Lady fitness (zdoby odznak Mister universum)
zdobya odznak Lady fitness (zdoby odznak Mister universum), uzupeniajc
6
jej regulamin o dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Zdobywanie przez dzieci odznak Lady fitness (dla dziewczt) i Mister universum (dla
chopcw) jest okazj do uczenia ich najwaniejszych zasad zdrowego stylu ycia:
systematycznej aktywnoci ruchowej, waciwego odywiania, umiejtnoci radzenia
sobie ze stresem oraz przestrzegania zasad czystoci. Sprawnoci te s przeznaczone dla
uczniw klas pitej oraz szstej i kontynuuj treci Gimnastyka, Higienisty i Tancerza z
klasy czwartej.
Zawsze podkrelamy konieczno dostosowywania dziaa nauczyciela do
moliwoci dzieci. W ostatnich klasach szkoy podstawowej coraz wyraniej ujawniaj
si rnice psychofizyczne midzy dziewcztami i chopcami. Opisywany cykl zaj
jest dobr okazj, aby owe odmiennoci uhonorowa. Z tego wzgldu proponujemy
pewne zrnicowanie wymaga stawianych dziewcztom i chopcom.
Pena realizacja treci tych sprawnoci jest moliwa pod warunkiem wsppracy
nauczyciela wychowania fizycznego z nauczycielem przyrody i wychowawc klasy.
Wychowawca wesprze nas, jeli do tematyki swoich spotka z dziemi wczy kwestie
zwizane z utrzymaniem czystoci. W ten sposb take pomoe uczniom speni jeden z
punktw regulaminu opisywanej sprawnoci.
Kooperacja z nauczycielem przyrody bdzie potrzebna przy omawianiu zagadnie
zwizanych z odywianiem. Jego lekcje w pitej lub szstej klasie s dobr okazj, by
dzieci signy do tekstu na stronie 59 podrcznikw ycie zdrowe i sportowe, ktry
prezentuje podstawowe wiadomoci na temat skadnikw odywczych oraz zasad
odywiania si. Mona take wykorzysta odpowiedni plansz z pakietu Moja
sprawno i zdrowie. Zadania umieszczone na stronach 60-64 oraz krzywka ze
strony 65 pozwol sprawdzi, czy dzieci zapamitay i zrozumiay informacje zwizane
z odywianiem. O tym, czy uczniowie wykonaj to zadanie na lekcji, czy te
samodzielnie w domu, zdecyduje nauczyciel.
Uczniowie zdobywajcy w klasie szstej odznak Lady fitness lub Mister universum,
powinni posiada umiejtno wystrzegania si spoywania produktw nie
sprzyjajcych zdrowiu. Zaplanowanie skadnikw zdrowych posikw (strona 28
podrcznika) moe by demonstracj tej umiejtnoci. Dzieci mog take podj
zobowizanie dotyczce ograniczenia jedzenia sodyczy (strona 28). W niektrych
szkoach zdarza si, i na lekcjach religii, przed Wielkim Postem lub Adwentem, dzieci
skadaj pewne zobowizania. Warto t okoliczno wykorzysta i porozumie si z
nauczycielem religii dzieci mog skada deklaracje choby czasowej rezygnacji z
jedzenia sodyczy.
Atrakcyjnym i skutecznym sposobem rozwijania wiadomoci o zdrowej diecie jest
wykonanie i umieszczenie w widocznym miejscu gazetki na ten temat. Do
przygotowania gazetki mona zaprosi take dzieci. Wiadomoci na temat odywiania,
zdobyte przy okazji opisywanego cyklu zaj, mona wykorzysta na lekcjach przyrody
lub techniki, przygotowujc smaczne i zdrowe posiki na przykad, saatki owocowe i
warzywne. Bdzie to okazja do powtrzenia wiadomoci, ale take lekcja higienicznego
sporzdzania posiku oraz kulturalnego jedzenia.
Dziki programowi sprawnoci Lady fitness i Mister universum, na lekcjach
wychowania fizycznego dzieci rozwin swoje umiejtnoci gimnastyczne i taneczne. W
pitej klasie dziewczta bd mogy wiczy z przyborami do gimnastyki artystycznej:
skakankami, wstkami, obrczami, pikami gumowymi, maczugami (w zalenoci od
moliwoci szkoy). wiczenia te, zademonstrowane przez nauczyciela oraz
zaproponowane przez uczennice, powinny by doskonalone na kilku kolejnych lekcjach,
a nastpnie wykorzystane w trakcie tworzenia przez dziewczta ukadw wicze przy
muzyce. Kada dziewczynka powinna mie moliwo zadecydowania, ktre wiczenia
wypeni jej ukad. Uczennice mog tworzy ukady indywidualnie, w parach lub w
wikszych zespoach. Wybr muzyki take moemy pozostawi dzieciom, jednak ze
wzgldw organizacyjnych powinien to by wsplny podkad muzyczny dla

wszystkich uczennic.
Zanim dziewczta samodzielnie zaczn czy pojedyncze wiczenia w ukad,
nauczyciel powinien zademonstrowa kilka moliwoci czenia. Jeli wrd uczennic
znajd si dziewczynki majce kopoty z wykonaniem tego zadania, nauczyciel
powinien im pomc. Moe sam przygotowa dla nich ukad, moe take wykorzysta
pomys innej uczennicy. W ocenie warto uwzgldni wysiek kadej dziewczynki, ktra
przygotowaa ukad. Oczywicie, stopie trudnoci poszczeglnych wicze i technika
ich wykonania bd rne, zalene od poziomu sprawnoci. Oceniajmy pomysowo,
wysiek woony w przygotowanie i estetyk wykonania.
Chopcy mog tworzy ukady wicze zwinnociowo-akrobatycznych. Przed
przystpieniem do czenia wicze powinni przypomnie sobie to, czego nauczyli si
w poprzednich klasach zdobywajc odznak Mapki zwinnej akrobatki i Gimnastyka.
Mog take zademonstrowa nauczycielowi wiczenia, ktrych nauczyli si poza szko
po to, by nauczyciel orzek, czy mona je te umieci w ukadach. Podobnie jak w
przypadku dziewczt, take chopcom nauczyciel powinien przedstawi przykadowe
poczenie kilku wicze. Jeli uzna to za stosowne, moe wskaza wiczenia, ktre
musz si znale w przygotowanych przez dzieci ukadach.
Cho w regulaminie odznaki Lady fitness nie umiecilimy wicze zwinnociowoakrobatycznych, na zajciach z dziewcztami naley pamita take o takich
wiczeniach. Niektre z nich mog zreszt uczennice wykorzysta w przygotowanych
przez siebie ukadach wicze z przyborem.
Jeli ju wszyscy uczniowie zadecyduj o tym, jak bdzie wyglda ich ukad
wicze, powinni przedstawi je w swoich podrcznikach na stronach 12-15. Nie naley
si jednak zbytnio z tym pieszy, gdy z wasnego dowiadczenia wiemy, e
propozycje dzieci niekiedy zmieniaj si podczas prby wykonania tego, co
zaplanoway. Dlatego warto, by dzieci swe wstpne projekty zapisay na kartkach, ktre
przynios na lekcj. Na tych samych kartkach bd mogy pniej zaznacza wszystkie
zmiany, a gdy ukad bdzie ju ostatecznie gotowy, dzieci mog go zilustrowa w
swoich podrcznikach. Nauczyciel musi sam zdecydowa, czy w trakcie
przygotowywania ukadw bdzie zbiera kartki, czy te pozostawi je dzieciom. Z
naszych dowiadcze wynika, e jeli je pozostawimy u dzieci, to niektre z nich
czasami zapominaj przynosi je na nastpne lekcje.
Umiejtno taczenia jest wanym osigniciem cyklu Lady fitness i Mister
universum. Cho treci tego rodzaju zapisane s w regulaminach przewidzianych dla
dziewczt, jednak wcale nie trzeba z nich rezygnowa na zajciach z chopcami. Jeli w
szkole lekcje z wychowania fizycznego s prowadzone oddzielnie dla dziewczt i
chopcw, warto rozway moliwo stworzenia grup koedukacyjnych na zajcia
wypenione tacami. Oprcz moliwoci doskonalenia umiejtnoci tanecznych, bdzie
to dobra okazja, aby powiczy przestrzeganie zasad zachowania si na klasowej
dyskotece.
Na lekcjach warto przypomnie tace, ktre dzieci poznay w poprzednich klasach.
Trzeba take wprowadzi nowe kroki i proste figury dwch kolejnych tacw.
Sugerujemy, aby jeden z nich by tacem towarzyskim, a drugi dyskotekowym Nie
narzucamy jednak konkretnych tacw. Tak decyzj pozostawiamy nauczycielowi,
ktry lepiej od nas wie, co dzieci ju potrafi oraz czy maj w tym zakresie jakie
preferencje.
Treci takich zaj powinny szczeglnie odpowiada dziewcztom, dlatego mona
wicej od nich oczekiwa. Przygotowanie i wykonanie przez uczennice krtkiego
ukadu tanecznego, skadajcego si z podstawowych krokw i prostych figur
wybranego taca towarzyskiego lub dyskotekowego, jest jednym z warunkw zdobycia
w szstej klasie odznaki Lady fitness. Uczenie krokw tanecznych mog urozmaica
wiczenia improwizacji ruchowej, bez przyboru i z przyborem.
W szstej klasie w czasie, gdy dziewczta opracowuj ukady taneczne chopcy

mog przygotowywa zestaw wicze wzmacniajcych rne grupy mini.

Opracowanie takiego zestawu jest warunkiem zdobycia odznaki Mister universum. Nie
naley spodziewa si, i dzieci w tym wieku bd autorami bardzo urozmaiconych
zestaww. Powinnimy zadba gownie o to, by pojawiay si w nich wiczenia
wzmacniajce minie zarwno tuowia, jak ng i ramion. Nauczyciel nie moe na
lekcjach ogranicza si do demonstrowania wicze i pilnowania, by dzieci je
wykonyway. Musi przy okazji kolejnych wicze wyjania, jak wpywaj one na
minie. Powinien take prowokowa dzieci do prezentowania wicze wedug swojego
pomysu. Wreszcie warto, aby podpowiada, jak niektre wiczenia mona wykonywa
w domu, gdy nie ma drabinek, materacy, aweczek, itp.
W trakcie zaj z cykli Lady fitness lub Mister universum powinnimy na zajciach
szczeglnie eksponowa wiczenia wzmacniajce minie posturalne oraz uczy dzieci,
jak zachowywa prawidow postaw w rnych sytuacjach dnia codziennego: w czasie
stania, chodzenie, siedzenia, leenia i dwigania rnych przedmiotw. Dla
wzmacniania mini posturalnych naley stosowa wiczenia moliwe do wykonania
nie tylko na sali sportowej, ale take w domu, w parku i w lesie. Warto poprosi
wszystkich nauczycieli, aby w czasie swoich lekcji przypominali uczniom o
koniecznoci zachowania prawidowej sylwetki w szkolnej awce. Wsparciem dla ich
dziaa bd informacje ze stron 34-35 podrcznika ycie zdrowe i sportowe. Dzieci
mog sign do nich w domu lub na lekcjach przyrody, gdy tematyka ta czy
wychowanie fizyczne z przyrod i edukacj prozdrowotn. W trakcie zaj mona
rwnie wykorzysta odpowiednie plansze z pakietu Moja sprawno i zdrowie.
Mona take wrci do ukadw wicze oglnorozwojowych, przygotowywanych
przez dziewczta i chopcw w czwartej klasie. W pitej i szstej klasie dzieci powinny
wzbogaca swoje wczeniejsze propozycje, pamitajc o wiczeniach wzmacniajcych
rne grupy mini oraz o wiczeniach rozcigajcych. Dziewczta mog take wplata
w swoje ukady proste kroki taneczne. Ukady wicze przygotowane przez dzieci warto
wykorzystywa jako fragmenty rozgrzewek, nie tylko przy okazji realizacji cykli Lady
fitness i Mister universum.
Jednym z elementw zdrowego stylu ycia jest radzenie sobie ze stresem. Dzieci
powinny dowiedzie si, e z nadmiernym napiciem psychicznym mona walczy w
rny sposb. Byoby dobrze, gdyby same na zajciach poczuy, i aktywno ruchowa
jest take skutecznym rodkiem walki ze stresem. Moemy na przykad nauczy
dzieci krtkiego ukadu wicze, ktre wykonywane w wolnym tempie, poczone z
odpowiednim oddychaniem uspokajaj organizm. Proponowany przez nas zestaw
wicze jogi nosi nazw Powitanie soca. wiczeniom moe towarzyszy spokojna
muzyka pozbawiona wyranego rytmu.
Nie od razu dzieci bd pynnie wykonyway ukad. Aby Powitanie soca zaczo
oddziaywa na organizm w podany sposb, trzeba powici troch czasu na dobre
opanowanie go. Moemy zacz uczy go na pocztku cyklu, choby jako przykad
czenia wicze. Dopiero, kiedy wikszo dzieci bdzie wykonywaa go pynnie,
zachowujc odpowiedni rytm oddechu, moemy wczy Powitanie soca do grupy
wicze regulujcych napicie psychiczne. W trakcie uczenia mona wykorzysta jedn
z plansz wchodzcych w skad pakietu Moja sprawno i zdrowie. Dzieci mog take
wiczy ten ukad samodzielnie, w domu, korzystajc z rysunkw na stronach 68 i 69
podrcznikw dla klas pitych i szstych.
Trzeba, by i wychowawca klasy wczy si w realizacj treci dotyczcych walki z
nadmiernym stresem. Na swoich lekcjach moe wykorzysta tekst ze strony 67 ksiki
dla pitej i szstej klasy. Moe take pomc dzieciom wykona zadanie z tej samej
strony. Dziki temu poznaj one nowe sposoby radzenia sobie ze stresem, a nauczyciel
moe dowiedzie si, co wywouje najwiksze napicia psychiczne u jego uczniw.
Jednym z gwnych celw zaj z wychowania fizycznego w szkole jest wywoanie
gotowoci dzieci do systematyczniej aktywnoci ruchowej. Dlatego pierwszy punkt

regulaminu sprawnoci dla szstej klasy (systematycznie uczestniczy w wybranej przez

siebie formie aktywnoci ruchowej) mona potraktowa jako ukoronowanie nie tylko
cyklu, ale caego wychowania fizycznego na drugim etapie edukacji. Dobrze jest, jeli
szkoa stwarza dzieciom szans na dodatkow, systematyczn, pozalekcyjn aktywno
ruchow. Moliwo tak otwieraj wprowadzana czwarta i zapowiedziana pita
godzina wychowania fizycznego. By jednak byy wartociowe nie powinny
przypomina lekcji. Organizacj i treci musz wyranie zbliy si do wzorw
aktywnoci zdrowotno-rekreacyjnej, bd sportowej. W ten sposb nawet w szkole
dziecko bdzie mogo potwierdzi, e spenia ten tak wany punkt regulaminu
sprawnoci Lady fitness i Mister universum.
Maratoczyk i Mistrz maratonu

Plan pracy
Przykadowe tematy
lekcji

Osignicia ucznia

 Wpyw wysiku na 
prac serca i puc
 Szkolny maraton 
 Prawo treningu



 Szkolny maraton
 Pomiar ttna
 Ocena
intensywnoci
wysiku na
podstawie ttna
 Norma aktywnoci
ruchowej dla dzieci
 Ocena
wytrzymaoci







Klasa IV
przebieg szkolny
maraton
wie, dlaczego w czasie
wysiku serce mocniej
pracuje i oddycha si
szybciej
pamita i rozumie
Prawo treningu
wzi udzia w prbie
12 minut

Uwagi na temat realizacji

 treci cyklu mieszcz si take
w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej
 realizacja wybranych treci
tego cyklu w porozumieniu z
nauczycielem przyrody
 w domu ucze powinien
zapozna si z tekstem na
stronach 20-21 i wykona
zadanie ze strony 22 oraz
zapozna si z tekstem i
wykona zadania ze str. 17 i
18 podrcznika

Klasa V
 na zakoczenie kolejnych
przebieg szkolny
odcinkw szkolnego
maraton
maratonu pomiar ttna i
umie oceni
porwnanie wyniku z danymi
intensywno wysiku
w tabeli na stronie 58
fizycznego na podstawie
podrcznika
ttna
umie okreli dla siebie  w domu ucze powinien
zapozna si z tekstem ze str.
norm aktywnoci
56-58
ruchowej
 na lekcjach ucze wykonuje
wzi udzia w prbie
zadania ze stron 57, a w domu
12 minut
ze strony 58
 ucze powinien samodzielnie
okreli swoj norm
aktywnoci ruchowej oraz
oceni moliwo jej realizacji

Klasa VI
 Szkolny maraton  przebieg szkolny
 realizacja szkolnego
 Pomiar ttna
maraton
maratonu, tak jak w pitej
 Ocena
 zaplanowa i zrealizowa
klasie
intensywnoci
indywidualny plan
 ucze powinien samodzielnie

wysiku na
podstawie ttna
 Planowanie
treningu
wytrzymaoci
 Ocena
wytrzymaoci

treningu wytrzymaoci
 wzi udzia w prbie
12 minut

zaplanowa wasny trening

wytrzymaoci oraz oceni
jego realizacj

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa IV
3 wzi udzia w prbie 12 minut
wzi udzia w szkolnym maratonie oraz wie, dlaczego w czasie wysiku
4
serce mocniej pracuje i oddycha si szybciej (str. 22)
5 zdoby odznak Maratoczyka i zapamita Prawo treningu (str. 17 i 18)
6 zdoby odznak Maratoczyka, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa V
3 wzi udzia w prbie 12 minut
wzi udzia w szkolnym maratonie oraz umie okreli intensywno wysiku
4
na podstawie swojego ttna (str. 58)
5 zdoby odznak Mistrza maratonu
zdoby odznak Mistrza maratonu, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy
6
punkt
Klasa VI
3 wzi udzia w prbie 12 minut
4 wzi udzia w szkolnym maratonie
5 zdoby sprawno Mistrza maratonu
zdoby odznak Mistrza maratonu, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy
6
punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Jednym z celw fizycznego ksztacenia jest rozwijanie sprawnoci powizanej ze
zdrowiem (kondycji zdrowotnej). Dlatego zgodnie z programem Moja sprawno i
zdrowie w podrcznikach ycie zdrowe i sportowe umieszczono cykle
Maratoczyka i Mistrza maratonu. S one kontynuacj sprawnoci Antylopy
wytrwaej biegaczki z pierwszego etapu edukacji i s przeznaczone dla uczniw klas 46. Zdobywanie ich powinno przyczyni si do rozwoju wytrzymaoci podstawowej
zdrowotno-sprawnociowej waciwoci czowieka.
Realizacja tych cykli zaj powinna mie miejsce wczesn jesieni lub wiosn, czyli
w czasie, w ktrym warunki atmosferyczne szczeglnie sprzyjaj aktywnoci na
wieym powietrzu. W tym okresie, nie rzadziej ni dwa razy w tygodniu, fragment
zaj ruchowych powinnimy przeznaczy na maraton. Jest on podzielony na odcinki
dziesiciominutowe i trwa przez wiele zaj ruchowych. Zadaniem ucznia jest bieg w
czasie cznym okoo dwch godzin. Ostateczn dugo maratonu nauczyciel ustala z
dziemi. Wikszo z nich powinna mie do pokonania taki sam dystans (mierzony
czasem biegu). Jeli ocenimy, e ktry ucze bdzie mia due trudnoci z jego
pokonaniem, to moemy dla niego ustali dystans krtszy. Jeli za w klasie s dzieci,
ktre szczeglnie lubi ten rodzaj wysiku, to moemy im zaproponowa duszy
maraton. Kade dziecko wpisuje czas trwania swego maratonu do Karty
maratoczyka w swoim podrczniku (klasa IV str. 12, klasa V str. 8, klasa VI str. 21).
Ustalajc dugo (czas trwania) szkolnego maratonu naley uwzgldni nie tylko

moliwoci dzieci, ale take niektre wzgldy organizacyjne. Nie mona dopuci do
sytuacji, w ktrej zabraknie lekcji na dokoczenie maratonu. Jeli mamy obawy, czy
kade dziecko bdzie miao realn szans na ukoczenie swojego maratonu, to
ustalmy z nimi krtszy czas (na przykad, dziewi, a nie dwanacie odcinkw
dziesiciominutowych) po to, by jak najwicej dzieci odczuo, e udzia w maratonie
zakoczy si ich sukcesem. To sprawi, e ich zaangaowanie w zdobywanie
sprawnoci Maratoczyka w kolejnym roku nie osabnie.
Po kadych zajciach, na ktrych ucze przebieg kolejn cz maratonu, koloruje
on kolejn kratk (w IV klasie, str. 12) lub zaznacza na osi liczbowej (w V klasie, str. 8
i VI klasie, str. 21).
Zaznaczanie przebytego dystansu pozwala dzieciom obserwowa, jak zbliaj si do
koca maratonu i zdobycia odznaki. Ma to due walory motywacyjne, a poniewa
zdobywaniu tej sprawnoci towarzyszy spory wysiek, warto ten moment
wykorzystywa, by uczniowie czuli si usatysfakcjonowaniu po kadym przebiegnitym
fragmencie maratonu.
Na pierwszych zajciach dzieci powinny przebiec tylko jeden odcinek. Na kadych
nastpnych mog biec wicej, a po kilku zajciach nawet 30 minut. Zachcajc uczniw
do duszego biegu przestrzegajmy zasady, i to oni ostatecznie podejmuj decyzj, jak
dugo na zajciach bd biegli.
Przygotowujc dzieci do zdobywania odznaki Maratoczyka i Mistrza maratonu,
trzeba wyranie podkreli, i aby mc pokolorowa kolejny odcinek trzeba biec 10
(20, 30) minut bez zatrzymywania si, czy choby bez zamiany biegu w chd.
Oczywicie, jeli ktremu dziecku zdarzy si przystan, to pocztkowo naley
przypomnie mu o podstawowej zasadzie (w trakcie maratonu naley biec) i zachci
go do kontynuowania wiczenia. Kiedy jednak dziecko w czasie trwania maratonu
kilkakrotnie maszeruje lub zatrzymuje si, to w takim wypadku nie powinno w swojej
Karcie maratoczyka potwierdza pokonania kolejnego odcinka.
Bardzo wan zasad szkolnego maratonu jest dostosowanie tempa biegu do
indywidualnych moliwoci uczniw, co oznacza, e wszyscy nie musza biec z tak
sam prdkoci. Gdy uczniowie zrozumiej t zasad, to w trakcie biegu w naturalny
sposb bd tworzyli mniejsze grupki, poruszajce si w odpowiadajcym im tempie.
Jednak pocztkowo szybko biegu powinna zalee od nauczyciela. Dlatego na
pierwszych zajciach, w trakcie ktrych dzieci rozpoczynaj maraton, warto biec
razem z nimi i dyktowa takie tempo, by wszystkie dzieci mogy nady. Pewnie po
chwili niektre dzieci uznaj, i jest to tempo za wolne i bd chciay pobiec szybciej.
Nie naley im tego zabrania, przypominajc jednak podstawow zasad (cigy bieg
bez zatrzymywania si).
Ale nauczyciel powinien wci biec w staym, wolnym tempie, by dzieci sabiej
biegajce take wiedziay, e postpuj prawidowo i po zajciach ruchowych mogy
zaznaczy pokonanie pierwszego odcinka maratonu. Nauczyciel moe zrezygnowa z
biegania razem z uczniami dopiero, gdy stanie si dla nich jasne, e kady dostosowuje
tempo do swoich moliwoci. Czasami potrzeba na to kilku odcinkw maratonu.
Na zakoczenie niektrych zaj warto take wyrni te dzieci, ktre w maratonie
bior udzia ze szczeglnym zaangaowaniem, czyli te, ktre biegaj z du prdkoci.
Takim dzieciom mona na przykad pozwala kolorowa za kady przebiegnity
odcinek dwie kratki zamiast jednej. Jednak nie mona doprowadza do przerodzenia si
dziecicego maratonu w wycig.
Szkolny maraton powinien przypomina dostosowany do indywidualnych potrzeb
kadego dziecka bieg po zdrowie, a nie wycig sportowy. Dzieci, ktre nie maj
szansy na zwycistwo w wycigu, musz take mie satysfakcj z udziau w szkolnym
maratonie. Musz czu, e biegnc na miar swoich si postpuj susznie, e
nauczyciel jest z ich postawy zadowolony, i e na koniec take one bd mogy
przyklei sobie odznak.

Bardzo wany jest wybr miejsca, w ktrym uczniowie bd biega. Moe to by

szkolne boisko, fragment parku, ki lub polana w lesie. Miejsce musi gwarantowa
dzieciom pene bezpieczestwo, a nauczycielowi moliwo obserwowania biegu przez
cay czas.
Naley jednoznacznie okreli tras biegu na przykad, poruszamy si wok
boiska do piki rcznej lub biegniemy ciek i zawracamy wok (wskazanego)
drzewa. Wytyczajc tras maratonu naley pamita, e paska bdzie atwiejsza, a
pagrkowata, z podbiegami trudniejsza. Jeli warunki bezpieczestwa na to
pozwalaj, moemy take zrnicowa tras na przykad, sprawniejszym uczniom
wyznaczajc trudniejsz. Podniesie to efektywno zajci, gdy wysiek zbyt may w
stosunku do indywidualnych moliwoci dziecka nie przyczynia si do rozwoju jego
wytrzymaoci. Jednak, gdy jaki ucze uzna wyrnienie go trudniejsz tras za
krzywdzce, to naley z takiego pomysu zrezygnowa, gdy zdobywanie tej odznaki
tak, jak i innych wszystkim dzieciom powinno kojarzy si z satysfakcj, a nie z kar.
Aby lekcje powicone na zdobywanie sprawnoci Maratoczyka nie byy zbyt
monotonne, naley zmienia tras biegu. Zdarza si, e dzieci szczeglnie polubi jedn
z poznanych tras biegowych. W takim wypadku, uwzgldniajc preferencje dzieci,
naley czciej wykorzystywa t wanie tras.
Szkolny maraton jest najwaniejsz czci lekcji przeznaczonych na realizacj
tego cyklu, ale zazwyczaj nie zajmuje caych zaj. Poniewa dla wielu uczniw udzia
w biegu wytrzymaociowym bdzie duym wysikiem, dlatego w pozostaej cz
lekcji warto umieci lejsze lub szczeglnie lubiane przez dzieci formy aktywnoci.
Mog to by wybierane wsplnie przez wszystkich ulubione zabawy lub gry. Mog
to te by wiczenia, zabawy lub gry podejmowane przez uczniw indywidualnie, bd
w maych grupkach, po uzyskaniu zgody nauczyciela. Zwaszcza ten drugi sposb
rozwizuje problem organizacyjny, pojawiajcy si, gdy cz dzieci ju rezygnuje z
biegania, podczas kiedy inni biegn kolejne odcinki maratonu.
Zdobywanie sprawno Maratoczyka i Mistrza maratonu oprcz wspierania
rozwoju wytrzymaoci powinno take przyczyni si do wzbogacenia wiedzy
uczniw na temat wpywu wysiku fizycznego na organizm czowieka.
W klasie czwartej dzieci powinny dowiedzie si, dlaczego w czasie wysiku serce i
puca mocniej pracuj, a szkolny maraton stwarza dzieciom dobr okazj by
zrozumiay, dlaczego tak si dzieje. Pokonujc kolejne odcinki, na wasnej skrze
odczuj, e podczas biegu ich serce i puca intensywniej pracuj. Na jednej z
pierwszych lekcji przeznaczonych na szkolny maraton, jeszcze przed rozpoczciem
biegu, naley zwrci uwag dzieci na ten fakt. Trzeba te przypomnie o tym w czasie
trwania biegu. Gdy wszyscy ukocz bieg, naley poprosi dzieci o wytumaczenie tego
zjawiska, zadajc im (jeli trzeba) rne pytania na przykad: dlaczego czowiek
oddycha?, czy minie take potrzebuj tlenu do pracy?.
Pod koniec lekcji naley powrci do tego tematu; poprosi, aby dzieci jeszcze raz t
spraw przemylay i w domu wykonay wiczenie ze strony 22 podrcznika ycie
zdrowe i sportowe. Wyjanienia nauczyciela, w poczeniu z samodzielnym
wykonaniem wiczenia, powinny pomc dzieciom zrozumie, jak wysiek wpywa na
funkcj ukadw krwiononego i oddechowego. Na nastpnej lekcji, przed i po
kolejnym odcinku maratonu, warto wrci do tego tematu i sprawdzi, czy dzieci
rozumiej, dlaczego w czasie wysiku serce i puca mocniej pracuj. Nie ma przy tym
potrzeby sprawdzania, czy dzieci wykonay w domu wiczenie. O tym przekonamy si,
gdy uczniowie bd chcieli uzyska zgod na wklejenie w swoich ksikach odznaki
Maratoczyka. Wtedy bdzie dobra okazja, aby sprawdzi, czy kade dziecko spenio
wszystkie wymagania zapisane w regulaminie tej sprawnoci.
Take w czwartej klasie, przy okazji szkolnego maratonu, uczniowie powinni
pozna Prawo treningu, czyli zrozumie, na jakiej zasadzie mona rozwija swoj
sprawno. Dziki systematycznemu udziaowi w szkolnym maratonie, pokonywanie

kolejnych odcinkw bdzie wymagao od dziecka coraz mniejszego wysiku, a

wikszo dzieci wyduy przebiegane jednorazowo odcinki. Pierwszym krokiem
przybliajcym dzieciom Prawo treningu powinno by uwiadomienie im tego wanie
faktu na przykad, przypominanie, ile minut biegay i jak bardzo byy zmczone na
pocztkowych lekcjach, a jak jest obecnie.
Pod koniec tego cyklu warto take przeprowadzi krtkie wiczenie dramowe po to,
by dzieci zapamitay sekwencj poj wyjaniajcych Prawo treningu: wysiek
zmczenie odpoczynek - rozwj. Zajmie to okoo 15 minut lekcji, najlepiej po
zakoczeniu kolejnego odcinka maratonu. Klas naley podzieli na cztery grupy, a
kadej z nich poleci przygotowania scenki ilustrujcej jedno z poj: wysiek,
zmczenie, wypoczynek i rozwj. Tytu scenki kada grupa poznaje w tajemnicy przed
innymi dziemi. Przez kilka minut wszystkie grupy ustalaj sposb zilustrowania
swojego hasa. Warto wprowadzi warunek, by w przedstawieniu bray udzia wszyscy
czonkowie grupy.
Musimy pamita, e ze wzgldu na abstrakcyjno pojcia rozwoju dzieciom
najtrudniej jest przygotowa scenk pod tym wanie tytuem. Jeli nie bd mogy
poradzi sobie z tym zadaniem samodzielnie, mona je wesprze. Z wasnych
dowiadcze wiemy, e dla ilustracji pojcia rozwoju dzieci najczciej przedstawiaj
rozwijajc si rolin lub ukazuj kolejne etapy rozwoju czowieka (na przykad,
nieporadne raczkowanie - niepewne chodzenie - bieganie), bd demonstruj postp
cywilizacyjny (na przykad, stary samochd - samochd wspczesny - auto
wycigowe). Pomagajc dzieciom w przygotowaniu swojej scenki, nie wyrczajmy ich.
Gdy wszyscy s gotowi, kada grupa prezentuje swoj scenk. Kolejno prezentacji
powinna rni si od kolejnoci poj w Prawie treningu. Ogldajcy, czyli dzieci z
pozostaych trzech grup, prbuj odgadn tytu scenki. Po prezentacji dokonanej przez
wszystkie grupy i odgadniciu prawidowych tytuw, dzieci ukadaj prezentowane
scenki w kolejnoci, ktra ich zdaniem jest najbardziej uzasadniona. Mog to robi
w grupach lub indywidualnie. Gdy ustalimy z dziemi odpowiedni kolejno, kada
grupa jeszcze raz przedstawia swoj scenk, tym razem zachowujc ju odpowiedni
dla Prawa treningu kolejno. Na zakoczenie powinnimy uzasadni Prawo treningu
na przykad, odwoujc si do dowiadcze dzieci zwizanych z udziaem w szkolnym
maratonie lub wykorzystujc przykad systematycznie trenujcego sportowca. Warto w
tym momencie skorzysta z planszy Trening i wypoczynek lub pokaza odpowiedni
stron (nr 17) w ksice ycie zdrowe i sportowe oraz poleci dzieciom, by w domu
wykonay wiczenie z tej strony.
Take lekcje sztuki mog by okazj do dokadniejszego poznania Prawa treningu.
Nauczyciel sztuki, z naszej inspiracji, moe poleci dzieciom zilustrowanie jednego z
poj tworzcych to prawo: wysiku, zmczenia, odpoczynku lub rozwoju. Z
przygotowanych prac dzieci powinny sprbowa uoy rne wersje Prawa treningu, a
kompozycje najlepiej obrazujce to prawo mog trafi na tablic z pracami
plastycznymi dzieci.
Kolejna porcja wiadomoci i umiejtnoci, ktre uczniowie powinni zdoby przy
okazji szkolnego maratonu, dotyczy pomiaru ttna oraz oceny intensywnoci wysiku
fizycznego na podstawie ttna. W klasie pitej pomoe w tym podrozdzia Trening i
wypoczynek (strony 54-58 podrcznika ycie zdrowe i sportowe). Mona poleci
dzieciom przeczytanie informacji o pomiarze ttna na stronie 56. Mona te na lekcji,
po zakoczeniu kolejnego odcinka szkolnego maratonu, przypomnie o tym, e
wysiek fizyczny wywouje intensyfikacj pracy serca i puc (ukadw krwiononego i
oddechowego), a nastpnie bezporednio po wysiku sprbowa znale na ciele
punkty, w ktrych ttno jest wyczuwalne. W miar uspokajania funkcji ukadu
krwiononego dzieciom coraz trudniej bdzie wskaza miejsca, w ktrych czuj, jak
pulsuje krew. Bdzie to dobry moment, by uzasadni konieczno mierzenia ttna na
przedramieniu lub na szyi.

Dla sprawdzenia, czy dzieci potrafi rzetelnie zmierzy swoje ttno, warto
przeprowadzi prb Martineta (str. 56-57). Z dowiadczenia wiemy, e pierwsze
pomiary wykonane przez dzieci s obarczone bardzo duym bdem. Dlatego dobrze
jest pocztkowo nie wpisywa wynikw do podrcznikw, a na przykad zanotowa
je w przygotowanych na t okazj kartach samooceny (na wzr tabeli ze strony 57).
Pocztkowo atwiej bdzie dzieciom mierzy ttno koleanki lub kolegi. Sprbujmy
podzieli grup na pary. Jedna osoba z pary wykona 30 przysiadw, a druga zmierzy jej
ttno i wpisze wyniki do karty samooceny. Rola nauczyciela polega bdzie na
odmierzaniu przerw pomidzy kolejnymi pomiarami ttna, zgodnie z warunkami
opisanymi w tabelce na str. 57 podrcznika Po zakoczeniu wiczenia nastpi zmiana
rl w parach. Nastpnym razem (na przykad, na nastpnej lekcji), take nie wpisujc
jeszcze wynikw do podrcznika, mona powtrzy prb Martineta, ale ju z
pomiarem wasnego ttna. Take tym razem rola nauczyciela powinna polega na
odmierzaniu czasu.
Pamitajmy, e efektem tego fragmentu zaj powinno by udoskonalenie
umiejtnoci pomiaru ttna. Dlatego zawsze po zakoczeniu prb Martineta, naley z
dziemi omawia zapisane przez nie wyniki. Dopiero, gdy uzyskamy pewno, e
wikszo dzieci dosy dobrze mierzy swoje ttno, mona przeprowadzi wiczenia
pomiaru ttna i pozwoli na wpisanie wynikw do podrcznika. Wtedy take mona
poleci dzieciom wykonanie w domu wiczenia ze stron 57-58 (pomiar ttna w czasie
rnych wysikw fizycznych).
Dobrym akcentem koczcym zdobywanie sprawnoci Mistrza maratonu w klasie
pitej moe by wyznaczenie przez dziecko normy aktywnoci ruchowej dla siebie. W
podrczniku podalimy popularn norm dla osb dorosych (3x30x130) oraz
okrelilimy potrzeby ludzi modych na podstawie publikacji Zbigniewa
Cendrowskiego. Pomagajc uczniom okrela wystarczajc dla nich dawk ruchu
naley pamita, e dzieci potrzebuj wicej ruchu ni doroli na przykad, Barbara
Woynarowska proponuje dla dzieci norm 5x20x140.
Zdobyte w klasach 4 i 5 umiejtnoci oraz wiadomoci powinien pomc uczniom
klasy szstej w zaplanowaniu wasnego treningu wytrzymaoci. Jeli uczniowie
zdobywaj sprawno Mistrza maratonu jesieni, to warto si z nimi umwi, e kady
bdzie musia sprbowa indywidualnie zrealizowa swj plan treningowy wiosn. W
ten sposb, przy okazji zdobywania tej odznaki, ocenimy dzieci dwukrotnie: za
zdobycie sprawnoci (jesieni) oraz za zrealizowanie wasnego planu treningowego
(wiosn). Jeli kto jest przekonany, e nie moe na tyle zaufa dzieciom, by ocenia ich
samodzieln, pozalekcyjn aktywno, to niech wiosn cz lekcji przeznaczy na
realizacj dziecicych planw treningu wytrzymaoci. Musi przy tym pamita, e jeli
jego obawy s uzasadnione (nie moe dzieciom ufa), to znaczy, e rodzicom i
nauczycielom tych dzieci wychowywanie si nie udaje.

Pikarz i Mistrz gier zespoowych

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji























Osignicia ucznia
Uwagi na temat realizacji
Klasa IV
 umiejtnoci ruchowe
 umie podawa
wiczenia i zabawy z
uczniw s oceniane w trakcie
pik z
wykorzystaniem rnych piek
zabaw i gier ruchowych
partnerem
Podania piki rk wiczenia
 potrafi kozowa  sprawdziany umiejtnoci
i zabawy
ruchowych prowadzone s
pik
Podania piki nog
tylko w wyjtkowych
 umie prowadzi
wiczenia i zabawy
sytuacjach na przykad, gdy
pik kijem do
Podania piki kijem do
dziecko nie moe w trakcie
unihokeja
unihokeja wiczenia i
zabaw lub gier wykaza si
 potrafi odbija
zabawy
posiadanymi umiejtnociami
pik siatkow
Kozowanie wiczenia i
 uczniowie w domu wykonuj
lub plaow
zabawy
zadanie ze strony 13
 umie rzuca
Rzut do celu staego i
podrcznika
pik do kosza
ruchomego wiczenia i
 zna podstawowe
zabawy
przepisy miniOdbicia oburcz sposobem
gier
grnym wiczenia i zabawy
 potrafi odrni
Turniej w mini-koszykwk
sprzt do
Turniej w mini-pik siatkow
rnych gier
(lub rzucank siatkarsk)
Turniej w mini-pik non
Turniej w unihokeja
Klasa V
Zabawy i gry ruchowe
 posiada
 umiejtnoci ruchowe
doskonalce umiejtnoci
umiejtnoci i
uczniw s oceniane w trakcie
wykorzystywane w grach
wiadomoci
zabaw i gier ruchowych
Odbicia oburcz sposobem
niezbdne do
 sprawdziany umiejtnoci
grnym i dolnym
udziau w
ruchowych prowadzone s
Zagrywka sposobem dolnym
przynajmniej
tylko w wyjtkowych
Podania piki rnymi
dwch grach
sytuacjach na przykad, gdy
sposobami podczas zabaw
zespoowych
dziecko nie moe w trakcie
Kozowanie podczas zabawa i  rozumie
zabaw lub gier wykaza si
gier
podstawow
posiadanymi umiejtnociami
Rzut do celu rnymi
sygnalizacj
 w trakcie lekcji odbywaj si
sposobami
sdziego w
klasowe turnieje w mini-grach
Podstawowa sygnalizacja
przynajmniej
 uczniowie pomagaj
sdziego
dwch grach
organizowa klasowe turnieje
Turniej w mini-koszykwk
 w trakcie gier i turniejw
Turniej w mini-pik siatkow
podkrelana jest konieczno
(lub rzucank siatkarsk)
przestrzegania zasad czystej
Turniej w mini-pik non
gry
Turniej w unihokeja
 uczniowie w domu wykonuj
zadanie ze stron 5-7
podrcznika
Klasa VI

 posiada
 Zabawy i gry ruchowe wg
umiejtnoci i
inwencji uczniw,
wiadomoci
doskonalce umiejtnoci
niezbdne do
wykorzystywane w grach
udziau w
 Odbicia oburcz sposobem
przynajmniej
grnym i dolnym
trzech grach
 Odbir zagrywki i rozegranie
zespoowych
na trzy
 Zagrywka sposobem dolnym i  sdziowa
fragment co
grnym
najmniej dwch
 Podania piki rnymi
gier
sposobami podczas zabaw i
zespoowych
gier wg inwencji uczniw
 Kozowanie w zabawach i
grach wg inwencji uczniw.
 Rzut do celu rnymi
sposobami
 Sdziowanie fragmentw gry
 Turniej w mini-koszykwk
 Turniej w mini-pik
siatkow (lub rzucank
siatkarsk)
 Turniej w mini-pik non
 Turniej w unihokeja

 umiejtnoci ruchowe
uczniw s oceniane w trakcie
zabaw i gier ruchowych,
 sprawdziany umiejtnoci
ruchowych prowadzone s
tylko w wyjtkowych
sytuacjach na przykad, gdy
dziecko nie moe w trakcie
zabaw lub gier wykaza si
posiadanymi umiejtnociami
 w trakcie lekcji odbywaj si
klasowe turnieje w mini-grach
 uczniowie pomagaj
organizowa klasowe turnieje
 uczniowie sdziuj w trakcie
klasowych turniejw
 w trakcie gier i turniejw
podkrelana jest konieczno
przestrzegania zasad czystej
gry

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa IV
3 odrnia sprzt do rnych gier sportowych
jw. oraz umie wzi udzia w grze w mini-pik siatkow (lub rzucank) lub
4
mini-koszykwk lub unihokeja
5 zdoby odznak Pikarza
6 zdoby odznak Pikarza, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt
Klasa V
posiada umiejtnoci i wiadomoci pozwalajce na udzia w jednej grze
3
zespoowej, ale nie angauje si w ni
posiada umiejtnoci i wiadomoci pozwalajce na udzia w jednej grze
4
zespoowej
5 zdoby odznak Mistrza gier zespoowych
zdoby odznak Mistrza gier zespoowych, uzupeniajc jej regulamin o
6
dodatkowy punkt
Klasa VI
posiada umiejtnoci i wiadomoci pozwalajce na udzia w jednej grze
3 zespoowej oraz rozumie sygnalizacj sdziego w przynajmniej jednej grze
zespoowej
posiada umiejtnoci i wiadomoci pozwalajce na udzia w dwch grach
4 zespoowych oraz rozumie sygnalizacj sdziego w przynajmniej dwch grach
zespoowych
5 zdoby odznak Mistrza gier zespoowych
zdoby odznak Mistrza gier zespoowych, uzupeniajc jej regulamin o
6
dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Sprawno Pikarza (dla klasy 4) oraz Mistrza gier zespoowych (dla klas 5 i 6) s
kontynuacj cyklu Kot zrczny pikarz z klas modszych. Regulaminy tych sprawnoci
zawieraj rejestr umiejtnoci i wiadomoci potrzebnych do brania udziau w rnego
rodzaju grach zespoowych.
W naszym programie eksponujemy pik siatkow i non oraz koszykwk i
unihokej. Jeli nauczyciel uwaa (na podstawie wasnych dowiadcze lub honorujc
lokalne tradycje), e warto t list rozszerzy, powinien to zrobi, uzupeniajc
regulaminy odznak lub tworzc dodatkowe sprawnoci. Zawsze musi jednak pamita,
e robi to w celu przygotowania dzieci do udziau w grach zespoowych, jako formach
aktywnego wypoczynku. Sprbujmy w dzieciach zaszczepi ide sformuowan w
jednym z europejskich dokumentw o powszechnej kulturze fizycznej:
Gra - to dobrze,
Wygrywa lepiej,
Ale kocha gra - to najlepiej.
Dzieci bez problemu naucz si trzech krtkich wersw, a nauczyciel bdzie mg je
przypomina zawsze, gdy nastawienie rywalizacyjne zacznie growa nad radoci z
gry.
Nie namawiamy wcale, by tumi u dzieci zaangaowanie i chci zwycistwa gra
ma sens wtedy, gdy obie strony staraj si gra tak dobrze, jak tylko potrafi. Prbujemy
jedynie uwiadomi, e o rekreacyjnym charakterze gry w (jakkolwiek) pik nie
decyduje zaawansowanie techniczne uczestnikw, a ich motywy. Jeli nauczyciel
odniesie wraenie, e rado z udziau w grze zostaa przesonita smutkiem przegranej,
powinien przypomnie dzieciom powyszy cytat. Z wasnych dowiadcze wiemy, e
gone, wsplne wypowiedzenie przez dzieci tego tekstu na zakoczenie gry potrafi
ukoi zranione ambicje i pozwala yczliwiej spojrze na innych uczestnikw meczu.
Dbajmy tylko, aby adne dziecko nie koczyo gry zawsze w roli przegranego, gdy
takiemu... nie pomoe aden wiersz.
W czasie realizacji cyklu uczniowie powinni opanowa podstawowe umiejtnoci
umoliwiajce im udzia w najbardziej popularnych grach zespoowych. Wielu z nich
bdzie w stanie sprawnie bra udzia we wszystkich pojawiajcych si na zajciach. By
nie zamyka drogi do zdobycia odznaki take mniej sprawnym dzieciom, naley dobrze
oceni take tych, ktrzy w elementarnym stopniu opanuj dwie (w pitej klasie) lub
trzy (w szstej klasie) gry. Uczniowie powinni take opanowa uproszczone przepisy
obowizujce w mini-grach i grach. Dodatkowo, w pitej i szstej klasie, dzieci ucz si
podstawowej sygnalizacji sdziego, charakterystycznej dla kadej gry. Niech te prbuj
sdziowa mecze z udziaem kolegw.
Rozpoczynajc zajcia z cyklu Pikarza warto nauczy dzieci odrniania piki i
pozostaego sprztu wykorzystywanego w rnych grach. Pomocne bdzie zadanie
znajdujce si na stronie 13 w ksice dla czwartej klasy, ktre dzieci mog wykona w
domu. O kolejnoci uczenia gier zdecyduje nauczyciel, uwzgldniajc dostpno
obiektw (warto pamita, e gier mona uczy take poza sal sportow) oraz
preferencje uczniw.
Istnieje kilka wariantw realizacji cyklu. Mona uczy kolejno kadej gry, a na
zakoczenie zorganizowa mini-turniej. Mona take czy z sob elementy rnych
gier w jednej lekcji. To drugie rozwizanie wydaje si nam ciekawsze z uwagi na
wiksz moliwo urozmaicenia treci. Taka sytuacja wystpi, gdy zaplanujemy temat:
rzut do celu. Moemy wtedy uczy rzutu do kosza i bramki, strzau na bramk nog i
kijem do unihokeja.
Zrnicowane uzdolnienia oraz poziom dotychczasowych umiejtnoci sprawiaj, e
niektrzy uczniowie napotkaj na wiksze trudnoci w nauce nowych i doskonaleniu ju

posiadanych umiejtnoci. Wane jest, aby podczas lekcji zapewni im czas na

wiczenie tego, co przychodzi im szczeglnie trudno.
Zdarza si, e w szkole nie ma wystarczajco dobrych warunkw do
przeprowadzenia wszystkich gier. W takiej sytuacji trzeba zda si na pomysowo
swoj lub dzieci.
Pokamy uczniom, jak mona zaadoptowa gry do warunkw, z ktrymi spotykaj
si na swoich przydomowych podwrkach. Pomocny bdzie tu sprzt nietypowy. Jeli
nie mamy siatki do gry w pik siatkow, mona zastpi j mocnym sznurkiem, z
doczepionymi do niego kolorowymi wsteczkami. Tak zastpcz siatk wieszamy
na przykad midzy dwoma drzewami. Na podwrku dzieci czsto przebijaj pik
ponad trzepakiem. To te jest jakie wyjcie. Gdy nie mamy piki siatkowej, wiczymy
z balonami (od nich zreszt warto zacz) i z pikami plaowymi, ktre z pewnoci
dzieci chtnie przynosz z domu (sposb wyprbowany przez autorw). W podobny
sposb sprzt nietypowy ratuje nas w sytuacji, gdy nie mamy wystarczajcej liczby piek
do unihokeja. Do gry wystarczy jedna pika, ale jeli chcemy, aby dzieci szybciej
nauczyy si panowa nad pik, powinno ich by duo wicej. Co zatem zrobi?
Mona wykona gazetowe kule lub posugiwa si maymi pudeeczkami (nie tocz si,
ale mona je atwiej prowadzi kijem czy podawa do partnera).
Nie wszystko jednak uda si czym zastpi. Czasem trzeba wybra inne
rozwizanie. Jeli brakuje sprztu, to naley zrezygnowa z pracy w formie frontalnej
(wszyscy uczniowie w tym samym czasie wykonuj to samo zadanie) i zdecydowa si
na prac w zastpach. Kilka posiadanych pika jest wwczas wykorzystywane przez
kilkoro dzieci, ktre wicz umiejtnoci z zakresu wybranej gry, podczas gdy pozostae
zastpy wykonuj inne zadania. Nauczanie przeciga si co prawda w czasie, jednak
efekty wcale nie musz by gorsze.
Nie wszystkie dzieci ucz si czynnoci ruchowych w jednakowym tempie, ale
wszystkim trzeba stworzy moliwo czerpania satysfakcji z podejmowanych
dziaa. Na przykad, wiczc zagrywk mona zrnicowa odlegoci, z ktrej
uczniowie bd j wykonywa. W trakcie gry w mini-pik siatkow warto take
zindywidualizowa sposb wprowadzania piki do gry. Jeli dziecko nie potrafi
wykona zagrywki, powinnimy pozwoli mu przebi pik oburcz sposobem
grnym lub po prostu ponad siatk. Unikniemy tym samym niby-gry w staym
rytmie: nieudana zagrywka przejcie, nieudana zagrywka przejcie. itd.
Indywidualizowa mona take sposb wykonywania zagrywki. Dzieci bardziej
uzdolnione ruchowo mog uczy si zagrywki sposobem grnym (od dzieci
zdolniejszych wymagamy wicej), a dzieci sabsze fizycznie mog uczy si zagrywki
sposobem dolnymi.
W pitej i szstej klasie doskonalimy umiejtnoci z cyklu Pikarz oraz
wprowadzamy nowe, dostosowujc ich trudno od moliwoci dzieci. W szstej klasie
wicej czasu przeznaczamy na samodzielne dziaanie uczniw. Z tego wzgldu lekcje
lub ich fragmenty powinny czciej przebiega zgodnie z propozycjami uczniw. Moe
wczeniejsze propozycje nauczyciela zainspiruj uczniw do wymylania nowych
zabaw, a moe pomysy dzieci wzbogac zasb znanych nauczycielowi gier i zabaw.
Dobrze jest, gdy zabawy i wiczenia, ktre uczniowie poznaj na lekcji wychowania
fizycznego, mona wykorzysta w zabawach w czasie wolnym od nauki.
Poczwszy od klasy pitej stopniowo zapoznajemy uczniw z podstawow
sygnalizacj sdziego. Wstpem niech bdzie zapamitanie przez dzieci sygnaw
przedstawionych w podrczniku (na stronach 6 i 7). Nauczyciel moe wytumaczy ich
znaczenie, moe take poleci, by same postaray si dowiedzie, co znacz. Kolejne
gesty sdziego uczniowie powinni pozna na lekcjach od nauczyciela. Nie naley jednak
przesadza z ich liczb. Starajmy si nauczy dzieci takich sygnaw, dziki ktrym w
przyszoci, jako kibice, bd lepiej rozumiay decyzje sdziego. Wywieszenie ilustracji
gestw sdziego w widocznym miejscu (na przykad, na ciennej gazetce przy sali

gimnastycznej) uatwi dzieciom ich zapamitanie. W tym celu mona wykorzysta

rysunki umieszczone w przepisach poszczeglnych gier.
Sposb oceny osigni dzieci powinien by dostosowany do przedmiotu oceny.
Ocena umiejtnoci ruchowych uczniw w drugim etapie edukacji powinna by
dokonywana w trakcie udziau w zabawach lub grach. Ministerialne rozporzdzenie w
sprawie zasad oceniania wymaga, aby przy ustalaniu oceny z wychowania fizycznego
bra pod uwag aktywno dziecka. Jeli ucze bierze udzia w grze, to naley go za to
ocenia dobrze. Alternatywny sposb oceny przeprowadzanie sprawdzianw
umiejtnoci ruchowych czasami prowadzi do sytuacji wrcz karykaturalnych.
Jeli dzieci w zabawach lub grach poprawnie wykonuj czynnoci ruchowe, ktrych
si uczyy, to pozwlmy im zaznaczy odpowiedni punkt regulaminu sprawnoci w
swoich podrcznikach na przykad, w czwartej klasie na stronie 13, e kozuje
pik. Jeli dostrzeemy dziecko, ktre ze wzgldu na niemiao lub mniejsz
zaradno ruchow na przykad, w zabawie mistrz kozowania nie zademonstrowao
swoich umiejtnoci, to warto dla niego stworzy atwiejsz sytuacj, w ktrej bdzie
mogo pokaza, e umie kozowa.
Umiejtno sdziowania (rozstrzygania spornych sytuacji) jest niezbdna kademu,
kto bez sdziego prbuje gra w jakkolwiek gr. My zaplanowalimy, e w szstej
klasie kady ucze posmakuje roli sdziego. Jednak ju w poprzednich klasach warto
pamita o osobie rozstrzygajcej sporne kwestie zawsze, gdy na lekcji nie mamy penej
kontroli nad przebiegiem gry. Taka potrzeba zachodzi na przykad wtedy, gdy cz
dzieci z klasy gra w ywego kosza, a pozostali pod kierunkiem nauczyciela wicz
co innego. Uczniowie, ktrzy graj w ywego kosza, mog sami wybra, kto bdzie
w takiej sytuacji sdziowa, albo ustali to nauczyciel. Ta osoba wcale nie musi by
wyczona z gry. Jeli obawiamy si jej subiektywizmu, to moemy wyznaczy po
jednej osobie z kadej druyny, ktre bd uzgadniay swoje decyzje. W takiej sytuacji
gra bez naszej bezporedniej kontroli moe mie spokojniejszy przebieg.
Jest jeszcze jeden wany powd, dla ktrego uczniowie powinni sdziowa swoje
gry. Wystpowanie w tej roli pozwoli im lepiej zrozumie konieczno
podporzdkowywania si decyzjom sdziego, gdy rozstrzygajc sporne kwestie
niejednokrotnie przekonaj si do czego prowadzi kwestionowanie ich decyzji przez
koleanki i kolegw biorcych udzia w grze. W szstej klasie warto wykorzystywa
kad sytuacj, by stawia uczniw w roli sdziego. Pocztkowo nauczyciel moe
sdziowa wsplnie z uczniem (dwch sdziw, tak jak w niektrych grach), a z czasem
powinien oczekiwa od nich coraz wikszej samodzielnoci.
Ukoronowaniem cyklu Pikarz i Mistrz gier zespoowych jest zorganizowanie
klasowego turnieju w mini-grach. Bdzie on dla dzieci okazj do zademonstrowania
swoich umiejtnoci i wiadomoci. Bd mogy sprawdzi si roli graczy i sdziw.
Jeli przewidujemy jakie czynnoci organizacyjne zwizane z przygotowaniem
turnieju, powinnimy wczy do dziaania dzieci. Musimy zadba, aby druyny miay
wyrwnane umiejtnoci. Mona te zorganizowa turniej, w ktrym bd uczestniczyy
zespoy koedukacyjne.
Przy okazji zdobywania sprawnoci Pikarza i Mistrza gier zespoowych dzieci maj
okazj, aby wzbogaci wiadomoci na temat polskich osigni w grach zespoowych.
W czwartej klasie dzieci mog pozna osignicia w grach zespoowych szkolnych
zespow, w pitej najlepsze zespoy ze swojego miasta lub regionu, natomiast w
szstej sukcesy reprezentacji kraju. Jako zadanie towarzyszce mona poleci
wykonanie gazetek klasowych, prezentujcych dokonania sportowe w grach
zespoowych uczniw szkoy, klubw z regionu, bd reprezentacji kraju. Dzieci mog
te prezentowa sylwetki wybitnych przedstawicieli rnych gier zespoowych.
Gry zespoowe s nierozerwalnie zwizane z rywalizacj, nawet jeli uczymy ich z
myl o rekreacji. Rywalizacja niesie ze sob kilka niebezpieczestw, ktrym
nauczyciel powinien przeciwdziaa.

Ju wspominalimy, e nie bdzie dobrze, gdy na lekcjach ch zwyciania

przysoni dzieciom rado z gry. Nie wolno take promowa denia do zwycistwa za
wszelk cen. Przez cay czas trwania cykli Pikarza i Mistrza gier zespoowych naley
szczegln uwag zwraca na przestrzeganie zasad czystej gry, zdecydowanie reagujc
na przejawy brutalnoci i nieuczciwoci. Warto te zwrci uwag dzieci na to, w jaki
sposb naley kibicowa, gdy by moe nikt z nich w przyszoci nie zostanie
sportowcem wyczynowym, lecz wikszo choby sporadycznie bdzie kibicowa.
Jeli istnieje taka moliwoci, mona zorganizowa wyjcie caej klasy na mecz,
wykorzystujc tak okazj, by uczy dzieci zasad kibicowania.
To, czego dzieci nauczyy si w opisywanych cyklach, moe by wykorzystywane
przy okazji zdobywania innych sprawnoci. Rywalizowanie, respektowanie zasad
czystej gry, tradycje sportowe szkoy, regionu i kraju, s treci regulaminu odznaki
Olimpijczyka i Mistrza olimpijskiego. Z kolei umiejtno organizatorskie, rozwijane
przy okazji klasowych turniejw, mog zosta spoytkowane w trakcie cyklu
Organizatora rekreacji, zwaszcza w klasach, w ktrych dzieci najczciej bd
wybieray gry zespoowe jako swoje ulubione formy aktywnoci ruchowej. Udzia
uczniw w organizacji klasowych turniejw mona zreszt uzna za wypenianie przez
dzieci jednego z punktw regulaminu sprawnoci Organizatora rekreacji (szsta klasa
potrafi przygotowa i przeprowadzi co najmniej trzy zabawy lub gry ruchowe).
Pywak i Mistrz pywania

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Zajcia na pywalni maj nieoceniony wpyw na dzieci. Intensyfikuj rozwj
kondycji zdrowotnej i zwikszaj zahartowanie. Przyczyniaj si take do rozwoju
umiejtno pywania, ktra jest bardzo wana ze wzgldu na bezpieczestwo w wodzie
i jej pobliu. Dlatego w kadej szkole, w ktrej jest moliwo organizowania zaj na
pywalni, warto to czyni.
W programie Moja sprawno i zdrowie umiejtno pywania zaliczylimy do
wymaga rozszerzonych, gdy niestety wiele dzieci nie bdzie miao okazji, by w
szkole nauczy si pywa. Jednak wiedz na temat bezpieczestwa nad wod
wpisalimy do grupy wymaga koniecznych, gdy kade dziecko jest potencjalnym
uczestnikiem wypoczynku nad wod. Dlatego w podrcznikach ycie zdrowe i
sportowe umiecilimy sprawnoci Pywaka i Mistrza pywania, ktre s kontynuacj
sprawnoci aby doskonaej pywaczki z modszych klas.
W szkole, w ktrej dzieci uczestnicz w zorganizowanej nauce pywania, zajcia na
pywalni s wyranie wyodrbnione spord pozostaych zaj z wychowania
fizycznego. Maj one swoje specyficzne treci, s realizowane przez cay rok
niezalenie od innych zaj, czsto nie przez tego nauczyciela, ktry prowadzi pozostae
zajcia z wychowania fizycznego. W takim przypadku nauczyciel wychowania
fizycznego powinien porozumie si z nauczycielem pywania po to, by osignicia
dzieci z pywalni znalazy naleyte odzwierciedlenie w ocenie z wuefu. Moe take
umwi si z nim, e osignicia dzieci na pywalni bd prowadziy do zdobycia przez
nie odznak Pywaka i Mistrza pywania.
Umiejtnoci dzieci s uzalenione midzy innymi od tego, ile lat w szkole trwa
zorganizowana nauka pywania. Jeli bior udzia w zajciach na pywalni tylko jeden
rok, moemy od nich oczekiwa znacznie mniej ni od dzieci, ktre uczestnicz w
zorganizowanej nauce pywania przez wszystkie lata nauki w szkole. Dlatego
modyfikujc wymagania zapisane w podrcznikach ycie zdrowe i sportowe w
regulaminach sprawnoci Pywaka i Mistrza pywania, naley dostosowywa je do
moliwoci dzieci.
Czstotliwo oceniania osigni dzieci na pywalni powinnimy dostosowa do
szkolnej tradycji w tym zakresie. Jeli dotychczas w formuowaniu oceny z wychowania

fizycznego nie uwzgldniano osigni dzieci na pywalni to zmiemy ten zwyczaj.

Na pocztek mona wystawi najwysze oceny tym dzieciom, ktre zdobyy odznaki
Pywaka lub Mistrza pywania.
Jeli w szkole udaje si doprowadzi do sytuacji, w ktrej dzieci speniaj
wymagania zapisane w regulaminie powszechnej Karty pywackiej, to warto im
umoliwi jej zdobycie. Zreszt uzyskanie karty mona potraktowa jako ukoronowanie
nauki pywania. Cho stracia ona rang oficjalnego dokumentu, wiele dzieci przeyje
du satysfakcje, gdy otrzyma j od nauczyciela. Wykupienie Karty pywackiej nie jest
obligatoryjne, dlatego dzieciom i ich rodzicom naley pozostawi swobod decyzji w tej
sprawie.
Jeli w szkole nie jest organizowana nauka pywania, to nauczyciel wychowania
fizycznego powinien na zajciach uwzgldni tematyk bezpieczestwa nad wod.
Najlepiej uczyni to po koniec roku szkolnego, u progu wakacji. Warto wtedy zwrci
uwag dzieci na niebezpieczestwa zwizane z kpiel i zabawami w wodzie. W tym
celu mona wykorzysta niektre treci sprawnoci Pywaka i Mistrza pywania. Ucze
w czwartej klasie powinien zapamita zasady bezpiecznej kpieli, a w pitej wiedzie,
i korzystanie z dek, aglwek, desek windsurfingowych, kajakw, itd. moliwe jest
wycznie po zaoeniu kamizelki asekuracyjnej, oraz e wiksze jednostki (statki
wycieczkowe, jachty, itp.) powinny by wyposaone w pasy ratunkowe. Jeszcze lepiej
byoby, gdyby dzieci nauczyy si korzystania z kamizelek asekuracyjnych oraz pasw
ratunkowych.
Treci tego rodzaju moe take wykorzysta wychowawca klasy oraz nauczyciel
przyrody na przykad, na lekcjach powiconych charakterystyce rodowiska
wodnego. Najlepiej wprowadzi je pod koniec roku szkolnego, by przed wakacjami
przypomnie dzieciom o zasadach bezpiecznej zabawy nad wod.
Olimpijczyk i Mistrz olimpijski

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji Osignicia ucznia
Klasa IV
 Konkurencje
 wzi udzia w
staroytnych igrzysk
zawodach
olimpijskich
sportowych
 Program i regulamin
 potrafi uczciwie
rywalizowa
klasowych igrzysk
 wie, co
 wiczenia i zabawy
przygotowujce do
symbolizuje flaga
zawodw klasowych
olimpijska
 Klasowe igrzyska w
 wie, gdzie odbyy
si ostanie letnie i
konkurencjach
wzorowanych na
zimowe igrzyska
olimpijskie
igrzyskach staroytnych
 wie i rozumie, e
dla sportowca
najwaniejsza jest
dzielno
Klasa V

Uwagi na temat realizacji

 realizacja cyklu w porozumieniu
z nauczycielem jzyka polskiego
i sztuki
 uczniowie na lekcjach jzyka
polskiego wykonuj zadanie ze
strony 9 podrcznika, a na
lekcjach sztuki projektuj oraz
wykonuj medale i dyplomy
 ucze na zajciach przygotowuje
si do startu w wybranej
konkurencji oraz pomaga w
zorganizowaniu i
przeprowadzeniu zawodw
 ucze w domu wykonuje zadanie
ze strony 8 podrcznika

 potrafi rywalizowa  realizacja cyklu w porozumieniu

z nauczycielem jzyka polskiego
zgodnie z zasad
i sztuki
czystej gry
 przygotowa tekst  uczniowie na lekcjach jzyka
polskiego wykonuj zadania ze
lubowania
strony11 podrcznika, a na
sportowego
lekcjach sztuki projektuj oraz
 zna wybitnych
wykonuj medale i dyplomy
sportowcw
 ucze na zajciach przygotowuje
wywodzcych si
si do startu w wybranej
ze swojego regionu
konkurencji oraz pomaga w
zorganizowaniu i
przeprowadzeniu zawodw
 ucze samodzielnie gromadzi
materiay dotyczce wybitnych
sportowcw ze swojego regionu i
na lekcji dokonuje prezentacji
jednego z nich
Klasa VI
 umie zorganizowa  realizacja cyklu w porozumieniu
 Program i regulamin
z wychowawc klasy i
zawody klasowe
klasowych igrzysk
nauczycielem sztuki
 Dyscypliny sportowe, w  wzi udzia w
 na zajciach z wychowawc
zawodach
ktrych Polacy osigaj
uczniowie wykonuj zadanie ze
klasowych
sukcesy na igrzyskach
strony 66 podrcznika, w tym
 rozwiza
olimpijskich
take gazetk,
krzywk
 wiczenia i zabawy
 na lekcjach sztuki uczniowie
olimpijsk oraz
przygotowujce do
projektuj oraz wykonuj medale
wie, jakie s
zawodw klasowych
i dyplomy
najwiksze
 Polscy mistrzowie
 ucze na zajciach przygotowuje
osignicia
olimpijscy
si do startu w wybranej
Polakw na
 Klasowe igrzyska w
konkurencji oraz pomaga w
igrzyskach
konkurencjach
zorganizowaniu i
olimpijskich
wybranych przez
przeprowadzeniu zawodw
 wie, czym grozi
uczniw
 ucze samodzielnie gromadzi
zaywanie
 Dlaczego naley
materiay o wybitnych polskich
narkotykw,
powiedzie nie
mistrzach olimpijskich i na lekcji
palenie papierosw
alkoholowi, papierosom
prezentuje sylwetk jednego z
i picie alkoholu
i narkotykom?
nich
 Program i regulamin
klasowych igrzysk
 wiczenia i zabawy
przygotowujce do
zawodw klasowych
 Wybitni sportowcy z
naszego regionu
 Klasowe igrzyska w
konkurencjach
wybranych przez
uczniw

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa IV
Wie, co symbolizuje flaga olimpijska (str. 8) oraz wie, gdzie odbyy si ostatnie
3
letnie lub zimowe igrzyska olimpijskie
4 jw. oraz wzi udzia w zawodach klasowych, szkolnych lub pozaszkolnych
5 jw. oraz na boisku i w yciu wykazuje si dzielnoci
6 zdoby odznak Olimpijczyka, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punk
Klasa V
3 zna wybitnych sportowcw ze swego regionu
4 jw. oraz wzi udzia w zawodach klasowych, szkolnych lub pozaszkolnych
5 zdoby odznak Mistrza olimpijskiego

zdoby odznak Mistrza olimpijskiego, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy

punkt
Klasa VI
3 zna wybitnych polskich mistrzw olimpijskich
jw. oraz wzi udzia w zawodach klasowych, szkolnych lub pozaszkolnych, a
4
take nie zaywa narkotykw, nie pije alkoholu i nie pali papierosw
5 zdoby odznak Mistrza olimpijskiego
zdoby odznak Mistrza olimpijskiego, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy
6
punkt
6

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Celem cykli Olimpijczyka i Mistrza olimpijskiego jest przyblienie uczniom
humanistycznych wartoci sportu oraz symboliki olimpijskiej po to, by w szkole mogli
bra udzia w imprezach sportowych z godnoci i satysfakcj, a w przyszoci stali si
krytycznymi odbiorcami widowisk sportowych. Cykle przeznaczone dla uczniw
czwartych, pitych i szstych klas s kontynuacj treci sprawnoci Lwa dzielnego
sportowca z pierwszego etapu edukacji.
Realizacja cyklu przebiega dwukierunkowo. Pierwszy, to przygotowanie i
przeprowadzenie zawodw klasowych. Dziki temu umoliwimy udzia w zawodach
wszystkim dzieciom, a nie tylko tym, ktrych sprawno pozwala reprezentowa klas
lub szko. A udzia w zawodach jest wanym dowiadczeniem, potrzebnym dla
lepszego zrozumienia sportu. Drugi kierunek dziaa nauczyciela, ktry przebiega
synchronicznie i splata si z pierwszym, polega na przyblianiu dzieciom tradycji
sportowych regionu i kraju oraz symboliki olimpijskiej i ducha czystej gry.
Na pierwszych zajciach cyklu w kadej klasie nauczyciel powinien ustali z dziemi
program i regulamin klasowych igrzysk. Sugerujemy, aby w klasie czwartej dzieci
poznay konkurencje wchodzce w skad igrzysk staroytnych. Po odpowiedniej
modyfikacji mona wprowadzi je do programu zawodw klasowych, nazywajc tak
samo jak w staroytnej Grecji. Na przykad, bieg na krtkim dystansie mona nazwa
biegiem na jeden stadion, skok w dal z miejsca skokiem z ciarkami, walk
kogutw zapasami, rzut pieczk lub kkiem ringo rzutem dyskiem, a wycig
zaprzgw (trjek dzieci) wycigiem rydwanw. Oczywicie, naley dzieciom
wyjani, dlaczego i czym rni si ich konkurencje od staroytnych pierwowzorw.
W kolejnych klasach uczniowie powinni sami ustala konkurencje, ktre odbd si
w trakcie klasowych igrzysk. Jeli do regulaminu zawodw wprowadzimy zasad, i
jeden ucze moe wzi udzia tylko w jednej konkurencji, to unikniemy sytuacji, e
najsprawniejsze dziecko zwyciy we wszystkich dyscyplinach. Dziki temu wicej
dzieci bdzie miao okazj poczu smak wygranej, a poszczeglne konkurencje bd
mogy odbywa si rwnolegle.
Na lekcjach dzieci powinny przygotowywa si do udziau w wybranej przez siebie
konkurencji. wiczenia i zabawy trzeba tak dobiera, aby uczniowie nauczyli si
swobodnie wykonywa poszczeglne czynnoci ruchowe. Zupenie naturalne w takich
lekcjach bdzie to, e rne dzieci bd co innego wiczy, w zalenoci od tego, jak
konkurencj wybray. Moemy take zachci dzieci do przygotowywania si do
zawodw po lekcjach, indywidualnie lub w kilkuosobowych grupach.
Powinnimy ustali: kto przygotuje listy startowe, kto dyplomy dla zwycizcw,
wreszcie kto bdzie peni rol sdziego w poszczeglnych konkurencjach. Warto przed
zawodami nauczy dzieci dokonywania pomiaru dugoci skoku i rzutu, a take
posugiwania si stoperem. Penienie roli sdziego nie moe dziecka eliminowa ze
startu w wybranej konkurencji, gdy przyjmujemy zaoenie, e kade dziecko moe

zdoby odznak Olimpijczyka i Mistrza olimpijskiego, a to oznacza, e kade powinno

wzi udzia w zawodach. Dlatego nauczyciel musi starannie przemyle organizacj
zawodw (na przykad, czy wszystkie konkurencje mog przebiega rwnolegle, ilu
sdziw jest potrzebnych, itd.).
Dzieci wykonuj dodatkowe zadania rwnolegle z przygotowaniem
sprawnociowym do zawodw. S one podporzdkowane jednemu celowi: zrozumieniu
zasad uczciwej rywalizacji oraz wytworzeniu przekonania, e sport moe ludzi czy, a
nie dzieli. Cykl Olimpijczyka i Mistrza olimpijskiego jest take dobrym momentem,
aby zwrci uwag dzieci na normy postpowania, ktre powinny by przestrzegane
przez kibicw.
Na lekcjach jzyka polskiego dzieci mog opracowa sportowy kodeks obowizujcy
wszystkich uczestnikw zawodw. W czwartej klasie, dziki zadaniu ze strony 8
podrcznika ycie zdrowe i sportowe, mog pozna symbolik kek olimpijskich, a
na stronie 9 mog przedstawi swojego ulubionego sportowego bohatera. W pitej
klasie, na stronie 11 podrcznika mog wyjani, w jaki sposb naley postpowa by
przestrzega zasad czystej gry oraz przygotowa tekst sportowego lubowania. Lekcje
historii s okazj do poznania tradycji staroytnych igrzysk. Jeli porozumiemy si z
nauczycielem sztuki, to dzieci na jego lekcjach przygotuj medale lub dyplomy dla
zwycizcw klasowych igrzysk.
Uczniowie pitej i szstej klasy powinni pozna wybitnych sportowcw swojego
regionu i kraju. Informacje o sportowcach mog zdobywa samodzielnie. Mog take
zaprezentowa sylwetki wybranych przez siebie postaci w gazetce ciennej przy sali
sportowej. Nauczyciel powinien czuwa, by przedstawiane osoby byy znane nie tylko z
wybitnej sprawnoci, ale take z dzielnoci, wytrwaoci i uczciwoci. Jeli mamy
moliwo zaproszenia na spotkanie z dziemi sportowca, ktry mgby by wzorem
osobowym dla modych ludzi, powinnimy to uczyni. Spotkanie takie moe by duym
przeyciem i wydarzeniem, ktre na dugo pozostanie w pamici.
Data zawodw klasowych powinna by ustalona na samym pocztku cyklu. Mog
one odbywa si na jednej lub kilku kolejnych lekcjach. Zaley to od ich programu i
liczebnoci klasy. Dla podkrelenia wagi wydarzenia, na zawody warto zaprosi goci:
rodzicw, dyrektora, wychowawc klasy. Igrzyska powinnimy rozpocz od
uroczystego lubowanie wszystkich uczestnikw. W trakcie trwania zawodw naley
eksponowa wszelkie przejawy respektowania zasad czystej gry: szacunku dla rywala,
poszanowania przepisw i podporzdkowywania si decyzjom sdziego. W trakcie
przygotowywania dzieci do zawodw przyzwyczajmy je do podawania rki rywalom po
zakoczeniu konkurencji. Wytumaczmy, i gest ten oznacza szacunek dla innych
sportowcw oraz brak alu do konkurentw.
Klasowe igrzyska koczymy podsumowaniem sportowych zmaga i nagrodzeniem
zwycizcw. Dobrze byoby, aby kady ucze biorcy udzia w klasowych rozgrywkach
otrzyma dyplom potwierdzajcy jego zaangaowanie w sportowej walce. W takich
momentach eksponujmy nie tylko te dzieci, ktre wygray poszczeglne konkurencje,
ale take te, ktre swoim postpowaniem day dowody sportowej uczciwoci.
Uczniowie szstej klasy maj do wypenienia Krzywk olimpijsk. Rozwizanie
jej wymaga od wikszoci dzieci (i nie tylko) wykorzystania dodatkowych rde
wiadomoci na przykad, encyklopedii. Naszym zamiarem jest bowiem zachcenie
uczniw do samodzielnych poszukiwa, w czasie ktrych nie tylko znajd rozwizania
poszczeglnych hase krzywki, ale przy okazji natrafi na inne wiadomoci, dotd im
nieznane, wzbogacajc swoj wiedz na temat sportu i olimpizmu. Krzywk dzieci
mog rozwiza w domu. Moe si take okaza, e z niektrymi hasami z krzywki
zwrc si do nauczyciela.

W klasie szstej do cyklu wczylimy treci zwizane z substancjami

psychoaktywnymi. O pomoc w ich realizacji warto poprosi wychowawc klasy i
nauczyciela przyrody. Na ich lekcjach lub w domu uczniowie powinni wykona zadania
ze strony 58 podrcznika ycie zdrowe i sportowe. Warto pamita, e tematyka
szkodliwoci alkoholu, nikotyny i narkotykw jest wikszoci dzieci znana. Na skutek
pracy nauczycieli dziecko powinno zaakceptowa konieczno odrzucenia rodkw
psychoaktywnych. Mog temu sprzyja publiczne wypowiedzi uczniw na temat
szkodliwoci takich substancji. Dlatego, przed wykonaniem zada ze strony 58, warto w
klasie wywoa rozmow na ten temat. Mona w jej trakcie posuy si cigawk dla
ucznia przygotowan w ramach programu Szkoa wolna od narkotykw.
Wychowawca klasy moe take wsplnie z uczniami przygotowa gazetk informujc
o skutkach zaywania narkotykw, picia alkoholu lub palenia papierosw.
Zdobywaniu przez dzieci odznak Olimpijczyka i Mistrza olimpijskiego moe
towarzyszy szereg oglnoszkolnych imprez, wicych si tematycznie ze sportem i
olimpizmem. Mog to by konkursy rnego rodzaju dziecicej twrczoci o tematyce
sportowej: prac plastycznych, wierszy, reportay lub fotoreportay ze szkolnych
zawodw, a nawet tekstw lubowania sportowego. Jeli zdecydujemy si na takie
konkursy, to do oceny dziecicych prac warto wczy innych nauczycieli oraz
przedstawicieli uczniowskiego samorzdu.
Organizator rekreacji

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji Osignicia ucznia
Klasa V
 potrafi
 Typowe i nietypowe
przeprowadzi
wykorzystanie rnych
rozgrzewk
przyborw
 Znaczenie i zawarto  wie, ile czasu
powinien
rozgrzewki
przeznaczy na sen
 Rne sposoby
aktywnego wypoczynku  zaprojektowa i
wg pomysu
wykona przybr
nauczyciela i dzieci
oraz
zaprezentowa
sposoby jego
wykorzystania
 pomaga w
konserwacji
sprztu
wykorzystywanego
do zaj
ruchowych

Klasa VI

Uwagi na temat realizacji

 treci tego cyklu mieszcz si
take w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej
 realizacja cyklu w porozumieniu
z wychowawc klasy i
nauczycielem techniki
 na zajciach z wychowawc
uczniowie zapoznaj si z
informacjami na stronie 70-71 i
wykonuj zadanie ze strony 71
podrcznika
 uczniowie pomagaj
nauczycielowi w organizowaniu
zabaw, gier i zawodw
sportowych
 uczniowie w domu wykonuj
zadanie ze stron 54-55 (ulubiony
sposb aktywnego wypoczynku)
 na lekcjach techniki lub w domu
uczniowie projektuj i
przygotowuj przybory do zaj
ruchowych

 Nasze zabawy
podwrkowe
 Zabawy i gry z
dawnych czasw
 Rne sposoby
aktywnego
wypoczynku, wg
pomysu nauczyciela i
dzieci

 potrafi
przygotowa i
przeprowadzi
zabawy i gry
ruchowe
 wypeni dziennik
zdrowego stylu
ycia
 potrafi oceni
wpyw swojego
stylu ycia na
zdrowie

 na lekcjach uczniowie
samodzielnie organizuj oraz
prowadz zabawy i gry ruchowe
 uczniowie na lekcjach prezentuj
zabawy rodzicw lub dziadkw
oraz swoje ulubione zabawy
podwrkowe
 uczniowie w domu w terminie
ustalonym z nauczycielem
wypeniaj Dziennik zdrowego
stylu ycia (str. 76-83)

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa V
dba o sprzt, z ktrym wiczy oraz przedstawi swj ulubiony sposb
3
aktywnego wypoczynku
4 samodzielnie przeprowadza rozgrzewk
zdoby odznak Organizatora rekreacji, zaprojektowa i wykona przybr,
5
ktry mona wykorzysta w zajciach ruchowych
zdoby odznak Organizatora rekreacji, uzupeniajc jej regulamin o
6
dodatkowy punkt
Klasa VI
3 potrafi przygotowa i przeprowadzi jedn zabaw lub gr ruchow
4 potrafi przygotowa i przeprowadzi co najmniej trzy zabawy lub gry ruchowe
5 zdoby odznak Organizatora rekreacji
zdoby odznak Organizatora rekreacji, uzupeniajc jej regulamin o
6
dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Jednym z podstawowych celw wychowania fizycznego jest rozwinicie wiadomoci
i umiejtnoci pozwalajcych na uczestnictwo w wybranych formach aktywnoci
zdrowotno-rekreacyjnej. Na lekcjach cyklu Organizator rekreacji dzieci naucz si
organizowa sobie dzie, z zaplanowaniem czasu na aktywno ruchow. Cykle s
przeznaczone dla uczniw pitej i szstej klasy. W klasie szstej, za spraw Dziennika
zdrowego stylu ycia, mona go potraktowa jako podsumowanie i sprawdzenie tego,
czego dzieci nauczyy si na zajciach wychowania fizycznego w szkole podstawowej.
W pitej klasie warto porozumie si z wychowawc klasy lub nauczycielem
przyrody, aby uwzgldnili w swoich zajciach tematyk rytmu dobowego
czowieka, ze szczeglnym uwzgldnieniem higieny snu: wietrzenia pokoju, nie
jedzenia bezporednio przed snem, dugoci snu. Przy okazji takich zaj
nauczyciele mog wykorzysta informacje zapisane na stronach 70-71 podrcznika
oraz zadanie dla dzieci ze strony 71.
Lekcje tworzce cykl Organizatora rekreacji powinny stwarza dzieciom wiele
okazji do wykazania si samodzielnoci w organizowaniu aktywnoci rekreacyjnej i
uczestniczeniu w niej. Na wstpie cyklu, w pitej klasie naley dzieciom przypomnie
prawa treningu i aktywnego wypoczynku. Uczniowie mog uzupeni podpisy rysunkw
ilustrujcych pierwsze z praw (na stronie 54 podrcznika ycie zdrowe i sportowe).
Na stronie 55 powinni rwnie przedstawi swj ulubiony sposb aktywnego
wypoczynku. W klasie pitej dzieci maj okazj nauczy si, w jaki sposb naley

rozgrzewa si przed wysikiem fizycznym. Moemy rozpocz od rozgrzewki

przygotowywanej w kilkuosobowych grupach. Kady ucze z zespou wymyla i
demonstruje 3-4 wiczenia, ktre pozostali powtarzaj. Kolejnym krokiem moe by
stworzenie dzieciom moliwoci zaprezentowania wasnych pomysw na rozgrzewk.
Mona poleci jednemu dziecku przeprowadzenie wicze z kilkuosobow grup lub
pozwoli kademu dziecku wykonywa samodzielnie wasny zestaw wicze. W
zalenoci od liczebnoci klasy, wybierzemy najodpowiedniejszy wariant.
Wane jest take, aby dzieci znay jak najwicej przyborw do wicze i umiay je w
rny sposb wykorzysta, przestrzegajc zasad bezpieczestwa. Nie zawsze w
szkolnym magazynie znajduje si bogaty wybr sprztu sportowego. Dlatego warto
czasem zaproponowa dzieciom, aby przyniosy na zajcia to, z czym chtnie wicz w
domu. Mona tym sposobem zorganizowa bardzo ciekawe lekcje, ktrych autorami w
wikszej czci bd dzieci. Powinnimy ustali z nimi kto, kiedy i co przynosi, aby
kady ucze mia okazj do prezentacji przyniesionego przyboru lub drobnego sprztu.
Moemy take pokaza dzieciom, jak w nietypowy sposb wykorzysta tradycyjne
przybory i przyrzdy. Te zajcia powinny podsun im pomys na wasny, oryginalny
przybr do wicze. Warto, aby uczniowie pitej klasy sprbowali wykona go w
ramach lekcji techniki (trzeba wczeniej porozumie si z nauczycielem tego
przedmiotu) lub indywidualnie w domu. Mona te ograniczy si do przygotowania
projektu takiego przyboru na stronie 16 podrcznika ycie zdrowe i sportowe.
W ramach zada dodatkowych, wspomagajcych realizacj cyklu, zaangaujmy
uczniw do wykonania drobnych naprawy sprztu wykorzystywanego w trakcie zaj
wychowania fizycznego. Mona take z ich pomoc wprowadzi ulepszenia w
magazynie sprztu sportowego (na przykad, uszy worki na piki, wykona wieszak na
szarfy, itp.).
Na zajciach cyklu Organizatora rekreacji w klasie szstej dzieci powinny wykaza
si umiejtnoci przeprowadzenia kilku zabaw lub gier ruchowych. Zanim to jednak
zrobi, niech w swoich podrcznikach wpisz te zabawy lub gry, ktre mog
przeprowadzi w okolicach swojego domu. Rwnie takie, w ktre bawili si ich
rodzice lub dziadkowie, gdy byli dziemi. Cz kadej lekcji powinnimy przeznaczy
na prowadzenie przez dzieci wybranych przez nie zabaw lub gier. Mog to by take
zabawy i gry z dawnych czasw.
Podsumowaniem cyklu w klasie szstej, a take nauki w szkole podstawowej bdzie
wypenienie Dziennika zdrowego stylu ycia, na stronach 76-83 podrcznika. Przez
kolejne dni wybranego tygodnia niech uczniowie odnotowuj w nim dugo swojego
snu, rodzaj i czas trwania podejmowanej aktywnoci ruchowej, informacje na temat
odywiania i stresu. Niech dokonuj take oceny wpywu podejmowanych tego dnia
dziaa na swoje zdrowie. Forma dziennika uatwia dzieciom dokonywanie rzetelnej
samooceny minionego dnia tego, co faktycznie miao miejsce. Dzieci powinny
wiedzie, e nie bd ocenione za to, co zaznaczyy w dzienniku, a jedynie za
rozumienie zwizkw ze zdrowiem podejmowanych przez siebie dziaa. Warto si z
dziemi umwi, by w wybranym do obserwacji tygodniu przynosiy swoje podrczniki
na kad lekcj wychowania fizycznego. W ten sposb zmobilizujemy dzieci do
systematycznego wypeniania dziennika.
Po wypenieniu dziennika nauczyciel powinien razem z dziemi dokona analizy
zapisanych informacji i udziela wskazwek dotyczcych przestrzegania zasad
zdrowego stylu ycia. Nie naley jednak dy do porwnywania dziennikw
rnych uczniw. Najkorzystniej jest analizowa dzienniki z kadym dzieckiem
indywidualnie, a o najwaniejszych sprawach porozmawia ze wszystkimi na
zakoczenie. W trakcie analizy Dziennikw zdrowego stylu ycia naley
pamita, e to ucze powinien dokonywa interpretacji zapisw w swoim
podrczniku, aby wykaza si zrozumieniem zwizkw zdrowia z rnymi swoimi
dziaaniami.

Treci ruchowe w trakcie cyklu Organizatora rekreacji s bardzo dowolne.

Najwikszy wpyw maj na nie dzieci, ktre same wybieraj zabawy lub gry jakie bd
prowadziy na lekcjach. W momentach, w ktrych nauczyciel bdzie podejmowa
decyzj o treci lekcji, powinien wybiera przede wszystkim formy aktywnoci
szczeglnie przez dzieci lubiane lub takie, ktre pozwol niektrym uczniom nadrobi
zalegoci w zdobywaniu innych sprawnoci.
Ratownik

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji
 Zasady bezpieczestwa
w trakcie zabaw i gier z
pik
 Zasady bezpieczestwa
w trakcie zabaw na
niegu i lodzie
 Zasady bezpieczestwa
w trakcie zabaw i
wycieczek rowerowych
 Sposoby asekuracji i
samoasekuracji przy
wykonywaniu wicze
gimnastycznych
 Opatrywanie otar,
zadrapa i skalecze
 Sposoby ochrony przed
nadmiernym
promieniowaniem
sonecznym oraz nisk
temperatur
 Podstawowe
wyposaenie apteczki
pierwszej pomocy

Osignicia ucznia
 umie opatrzy ran
(otarcie,
skaleczenie
zadrapanie),
 zna sposoby
samoasekuracji
przy wykonywaniu
wicze
poznanych na
zajciach
wychowania
fizycznego
 zna zasady
ochrony przed
nadmiernym
promieniowaniem
sonecznym oraz
nisk temperatur
 zna niezbdne
wyposaenie
apteczki pierwszej
pomocy





Uwagi na temat realizacji

powysze treci mieszcz si
take w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej,
realizacja treci tego cyklu w
porozumieniu z nauczycielem
przyrody
uczniowie korzystaj z
podrcznikw ycie zdrowe i
sportowe take na lekcjach
przyrody, wykonuj zadanie ze
strony 29 podrcznika,
zapoznaj si z tekstem na
stronie 74 i wykonuj zadanie na
stronach 74-75, a take
odnotowuj postpy w
zdobywaniu odznaki
w trakcie lekcji wychowania
fizycznego ucz si
praktycznego wykorzystywania
wiedzy zdobytej na lekcjach
przyrody

Przedmiot i kryteria oceny

3
4
5
6

zna zasady ochrony przed nadmiernym promieniowaniem sonecznym oraz

wie, jak pomc osobom, ktre ulegy przegrzaniu, udarowi cieplnemu lub
poparzeniu sonecznemu
jw. oraz potrafi opatrzy ran, a take wie w co powinna by wyposaona
apteczka pierwszej pomocy
zdoby odznak Ratownika
zdoby odznak Ratownika, uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Sprawnoci Ratownika jest przeznaczona dla uczniw szstej klasy, a jej treci
nawizuj do edukacji prozdrowotnej i powinny by realizowane przez nauczyciela
wychowania fizycznego przy wsppracy z nauczycielem przyrody. Treci tej
sprawnoci nie musz by realizowane w sposb zwarty i mog zosta wplecione w
pozostae cykle.

Nasze podstawowe zadanie to pomoc dzieciom w spenieniu punktu regulaminu

sprawnoci: zna sposoby samoasekuracji przy wykonywaniu wicze poznanych na
zajciach wychowania fizycznego. Przyjmujemy, e dzieci powinny pozna zasady
samoochrony w trakcie podejmowania rnych, a nie tylko gimnastycznych form
aktywnoci ruchowej. Dlatego treci takie powinny si pojawi w kilku momentach
roku szkolnego. Na przykad, treci zwizane z asekuracj i samoasekuracj niezbdn
przy wiczeniach gimnastycznych mog pojawi si przy okazji zdobywania odznaki
Lady fitness i Mister universum, treci zwizane z bezpieczestwem w trakcie zabaw i
wycieczek rowerowych w cyklu Mistrz roweru, a zwizane z bezpieczestwem w
trakcie zabaw i gier z pik przy okazji Mistrza gier zespoowych.
Pomys na wyodrbnienie prezentowanych treci w postaci oddzielnego regulaminu
sprawnoci wynika z dwch powodw. Po pierwsze jestemy przekonani, i w ten
sposb mona nada nieco wiksz rang sprawom bezpieczestwa w czasie
aktywnoci ruchowej. Gdyby treci takich specjalnie nie wyrnia, to
najprawdopodobniej w odbiorze dziecka zeszyy by na drugi plan. Na przykad, na
zajciach dzieci koncentrowayby si na doskonaleniu umiejtnoci wykonania wicze
gimnastycznych, a informacje i wiczenia zwizane z umiejtnoci samoochrony
traktowayby jako mniej wane. Wykorzystujc motywacyjne walory metodyki
harcerskiej (zdobywanie odznak) mona wple treci zwizane z bezpieczestwem w
pozostae cykle i sprawi, e przez jaki czas te kwestie bd najwaniejsze w odczuciu
uczniw, gdy bd bezporednio zwizane ze zdobyciem kolejnej odznaki. Warto tak
moliwo wykorzysta w kadym cyklu, w ktrym uznamy, e dzieci powinny pozna
co szczeglnego, zwizanego ze sprawami bezpieczestwa.
Drugi powd utworzenia takiej sprawnoci, to ch uwzgldnienia w zajciach z
wychowania fizycznego informacji zwizanych z ochron przed nadmiernym
promieniowaniem i zasadami opatrywania ran. Warto porozumie si w tej sprawie z
nauczycielem przyrody i wsplnie zaplanowa realizacj takich treci. Na lekcjach
przyrody, korzystajc z informacji na stronie 74 oraz wykonujc zadanie ze stron 74-75
podrcznika ycie zdrowe i sportowe, dzieci mog dowiedzie si, jak chroni si
przed nadmiernym promieniowaniem.
W tabeli przedstawiamy sposoby pomocy czowiekowi, ktry uleg przegrzaniu,
udarowi cieplnemu i poparzeniu sonecznemu.

Przegrzanie
Jak si objawia?
Co zrobi?
Obfitym poceniem, blem i zawrotami
Przej w miejsce ocienione, pi duo
gowy, mdociami, osabieniem,
wody mineralnej.
przyspieszeniem ttna, zimn i lepk skr.

Udar cieplny
Wzrostem temperatury ciaa, such i
gorc skr bez oznak potu, dreszczami,
gsi skr, blem i zawrotami gowy,
przyspieszonym oddechem i
przyspieszonym ttnem, zaburzeniami
rwnowagi i dezorientacj, a w ciszych
przypadkach nawet utrat przytomnoci.

Pooy poszkodowanego w chodnym

miejscu, unie nogi, stopniowo obnia
temperatur ciaa, na przykad owijajc
chorego w wilgotne i chodne
przecierado, do picia poda wod
mineraln lub roztwr wodny soli (jedna
yeczka na litr wody), w ciszych
przypadkach na przykad utraty
przytomnoci konieczna jest pomoc
lekarza.

Oparzenie soneczne
Zaczerwienieniem i wzrostem temperatury Przej w miejsce ocienione, chodzi
skry, w ciszych przypadkach
poparzon skr na przykad okadami z
pcherzami (takimi jak przy oparzeniu).
zsiadego mleka lub wilgotnym delikatnym
rcznikiem, nastpnie posmarowa skr
kremem z witaminami A, E lub z aloesem,
nie zakada opatrunku i nie przekuwa
pcherzy, przez kilka dni osania ciao
przed socem, w ciszych przypadkach
na przykad pojawienia si pcherzy
zgosi si do lekarza.

Na zajciach z wychowania fizycznego, ktre odbywaj si w soneczny dzie,

warto odwoa si do posiadanych przez dzieci wiadomoci na ten temat.
Podobnie naley zaplanowa realizacj treci zwizanych z opatrywaniem ran i
zawartoci apteczki pierwszej pomocy. Na lekcjach przyrody dzieci mog uzyska
niezbdne wiadomoci, a przy okazji zaj na rowerach zademonstrowa, czy potrafi
skorzysta ze swojej wiedzy. Na przykad, niech sprawdz, czy pokazywana im
apteczka pierwszej pomocy zawiera wszystko, co warto zabra na klasow wycieczk
rowerow lub czy potrafi, korzystajc z wyposaenia apteczki, opatrzy ran.
Jeli kto ma wtpliwoci co do powicania lekcji wychowania fizycznego takiej
tematyce, niech rozway: czy nie jest to dla dziecka korzystniejsze ni prowadzenie
kolejnych zaj na szkolnym korytarzu lub przepenionej sali sportowej?

Tancerz

Plan pracy
Przykadowe tematy lekcji
 wiczenia i zabawy
ksztatujce poczucie
rytmu
 Zasady prostego
trzymania si
 wiczenia i zabawy
wzmacniajce minie
posturalne
 Improwizacja ruchowa
z przyborem lub bez
przy rnych rdach
dwiku
 Nauczanie kroku
podstawowego i
krtkiego ukadu taca
narodowego
(wybranego przez
nauczyciela)
 Nauczanie kroku
podstawowego i
krtkiego ukadu taca
towarzyskiego lub
dyskotekowego
(wybranego przez
nauczyciela)
 Sposoby radzenia sobie
ze stresem
 Roztaczona lekcja
doskonalenie
poznanych tacw

Osignicia ucznia
 rozpoznaje znane
mu tace
 potrafi
improwizowa
przy muzyce
 umie ilustrowa
ruchem piosenk
 umie
zaprezentowa
podstawowe kroki
i proste ukady
nauczanych
tacw
 wie, dlaczego
naley
zachowywa
prawidow
postaw oraz
pamita zasady
prostego trzymania
si
 wie, w jaki sposb
unika sytuacji
powodujcych
stres





Uwagi na temat realizacji

treci cyklu mieszcz si take w
podstawie programowej sztuki
realizacja cyklu w porozumieniu
z nauczycielem sztuki i
wychowawc klasy
uczniowie na lekcjach sztuki
wykonuj zadanie ze strony 16
podrcznika oraz ucz si
piosenek i poznaj utwory
muzyczne, ktre nastpnie
ilustruj ruchem na lekcjach
wychowania fizycznego
na zajciach z wychowawc
zapoznaj si z informacjami
oraz wykonuje zadanie
dotyczce stresu ze stron 42-43
podrcznika
w domu lub na lekcjach
przyrody uczniowie zapoznaj
si z tekstem ze strony 25 i
wykonuj zadanie ze strony 31
na lekcjach techniki lub w domu
uczniowie przygotowuj
nietypowy instrument muzyczny,
ktry jest wykorzystywany na
zajciach z wychowania
fizycznego

Przedmiot i kryteria oceny

3
4
5
6

wie, na czym polega proste trzymanie si (str. 25) oraz odrnia prawidow
postaw od nieprawidowej (str. 31)
jw. oraz umie wykona improwizacj ruchow lub odtworzy nastrj muzyki
lub zilustrowa ruchem piosenk
zdoby odznak Tancerza oraz wie, jak unikn nadmiernego stresu (w. str.
42)
zdoby odznak Tancerza uzupeniajc jej regulamin o dodatkowy punkt

Uwagi o planowaniu i realizacji zaj

Sprawno Tancerza jest przeznaczona dla uczniw czwartej klasy. Gwnym
zadanie tego cyklu jest rozwijanie wraliwoci estetycznej, zwaszcza dziki czeniu
ruchu z muzyk. Takie formy aktywnoci szczeglnie odpowiadaj specyfice
psychoruchowej dziewczt, stwarzajc szans na rwnowaenie bardziej chopicych
treci zaj z wychowania fizycznego.

Pena realizacja tego cyklu jest moliwa pod warunkiem nawizania wsppracy z
nauczycielem sztuki. Niektre tematy nauczyciel wychowania fizycznego moe
przeprowadzi samodzielnie, ale s i takie, w ktrych pomoc nauczyciela sztuki bdzie
konieczna. Piosenki, ktrych dzieci ucz si na zajciach sztuki, mog by przez nie
ilustrowa ruchem na lekcjach wychowania fizycznego. Znane im z lekcji sztuki utwory
muzyczne mog by tem improwizacji ruchowych, a poznane przez nie instrumenty
muzyczne typowe lub nietypowe (pokrywka, puszka wypeniona grochem), mog by
wykorzystane na lekcjach wychowania fizycznego w trakcie wicze rytmicznych i
improwizacji ruchowej. Lekcje sztuki s te dla dzieci dobr okazj poznania rnych
tacw (mog take wykona zadanie ze strony 16 podrcznika ycie zdrowe i
sportowe), a zwaszcza tych, ktre pojawi si pniej na zajciach z wychowania
fizycznego. Zreszt korzyci ze wsppracy nauczycieli wychowania fizycznego i sztuki
s obustronne. Interpretacja ruchowa utworw instrumentalnych moe uatwi dzieciom
ich odbir, a utwr trwalej zapisuje si w pamici.
Dobierajc podkad muzyczny do wicze nie ograniczajmy si do jednego rodzaju
muzyki. Pozwoli to dzieciom odkry bogactwo przey i moliwoci interpretowania
muzyki. Inne bowiem skojarzenia, inne ruchy wywoa muzyka klasyczna, ludowa i
dyskotekowa. Trzeba da uczniom szans zbierania wielu rnych dowiadcze, ktre
mog przyczyni si do rozwijania ich wraliwo estetycznej.
W klasie czwartej przewidzielimy poznanie przez uczniw co najmniej jednego
taca narodowego i co najmniej jednego towarzyskiego lub dyskotekowego. Nauczyciel
powinien zdecydowa, ktre tace wybierze, ale jeli dzieci maj w tym wzgldzie
jakie preferencje powinien postara si je uwzgldni. Autorem ukadu taca
skadajcego si z krokw podstawowych i prostych figur moe by nauczyciel. Ale
twrcami mog tez by uczniowie, jeli poradz sobie z tym zadaniem. Nauczyciel
znajcy moliwoci swoich wychowankw z pewnoci nie bdzie mia kopotw z
podjciem odpowiedniej decyzji.
Przy nauczaniu tacw naturalnym wydaje si prowadzenie zaj koedukacyjnych, w
ktrych rol partnera peni chopiec, a partnerk jest dziewczynka. Bdzie to dobra
okazja do uczenia dzieci zasad zachowania si w czasie taca na przykad,
zaproszenie partnerki do taca i przyjmowania zaproszenia, odprowadzenie partnerki po
tacu i dzikowanie za wsplny taniec.
Z uwagi na elegancj, jakiej wymaga si od taczcych, w treciach cyklu
umiecilimy informacje zwizane z prostym trzymaniem si (z postaw ciaa).
Zachcamy take nauczyciela, by w trakcie zaj zwizanych ze sprawnoci Tancerza
szczeglnie eksponowa wiczenia wzmacniajce minie posturalne. Warto dzieciom
demonstrowa zwaszcza takie wiczenia, ktre mogyby wykonywa w domu.
Uczniowie powinni sign do tekstu na stronie 25 swoich podrcznikw oraz wykona
zadania ze strony 31. Mog to zrobi samodzielnie w domu lub na lekcjach przyrody,
gdy treci dotyczce postawy ciaa mieszcz si take w podstawie programowej
przyrody i edukacji prozdrowotnej. To drugie rozwizanie, ktre wydaje nam si
korzystniejsze, wymaga wczeniejszego porozumienia nauczyciel wychowania
fizycznego ze specjalist przyrody, ktry czasami w swoich zajciach moe take
wykorzysta podrczniki ycie zdrowe i sportowe.
Ukoronowaniem lekcji cyklu Tancerza bdzie zorganizowanie roztaczonej lekcji,
w czasie ktrej stworzymy uczniom moliwo doskonalenia wszystkich dotychczas
poznanych tacw. Dzieci powinny mc take zaprezentowa to, czego nauczyy si
poza szko. Najlepszym okresem dla takich zaj jest karnawa. Mona te (nawet na
lekcji) zorganizowa turniej taca. Dobrze byoby, gdyby taka lekcja odbya si w innej
ni zazwyczaj scenerii. Sal mona udekorowa ozdobami wykonywanymi na zajciach
sztuki. Mona take zachci dzieci, by ubray si inaczej ni na zajcia z wychowania

fizycznego.
Dodatkowym zadaniem, wspierajcym realizacj zada cyklu Tancerza, moe by
wykonanie przez dzieci instrumentu muzycznego. Najatwiejsze do samodzielnego
wykonania bd instrumenty perkusyjne na przykad, puszka z grochem. Mog
powsta na zajciach techniki lub w domu. Warto, by wykorzysta je nauczyciel sztuki,
tworzc klasow orkiestr perkusyjn, akompaniujc przy piosenkach. Nauczyciel
wychowania fizycznego moe takie instrumenty wykorzysta w czasie wicze
rytmicznych lub improwizacji ruchowej.
Poniewa taniec nieodcznie kojarzy si z zabaw i relaksem, dlatego zachcamy do
wczenia w ten cykl treci dotyczcych umiejtnoci radzenia sobie ze stresem. Warto
porozumie si z wychowawc klasy i wsplnymi siami podj t tematyk.
Wychowawca na godzinach przeznaczonych do jego dyspozycji moe wykorzysta
odpowiedni fragment (strony 42-43) rozdziau Zodzieje sprawnoci i zdrowia.
Nauczyciel wychowania fizycznego za moe wczy w zajcia fragmenty prostych
technik relaksacji lub powiedzie o tym, e umiarkowane i duej trwajce wysiki
fizyczne, zwaszcza w gronie przyjaci, take redukuj napicie emocjonalne.

JAK KORZYSTA Z KARTY SPRAWNOCI I ZDROWIA?

Zasady oceniania
Pomiar sprawnoci fizycznej jest jednym ze staych rytuaw wychowania
fizycznego. Wrs on w praktyk do tego stopnia, e przestano zastanawia si nad
pewnymi kwestiami, traktujc je jako zupenie oczywiste. Na przykad czsto jeszcze
mona spotka nauczycieli, ktrzy formuuj oceny biece na podstawie wynikw
testw motorycznych. Zwaszcza oni powinni uwanie przeczyta ministerialne
rozporzdzenie w sprawie zasad oceniania uczniw. Jednoznacznie z niego wynika, i
przedmiotem oceny mog by umiejtnoci i wiadomoci dzieci ( 2, ustp 1), a
ustalajc oceny z wychowania fizycznego naley przede wszystkim bra pod uwag
wysiek uczniw ( 6, ustp 2). Nie mona natomiast wystawia ocen biecych i
klasyfikacyjnych na podstawie wynikw testw motorycznych.
W kierunku zdrowia
Sprawno fizyczn mona ocenia jako rdo zdrowia lub osigni motorycznych.
Ten pierwszy sposb, charakterystyczny dla koncepcji sprawnoci powizanej ze
zdrowiem, ma wielkie walory edukacyjne zwaszcza, gdy prbuje si czy
wychowanie fizyczne z edukacj prozdrowotn. Drugi jest bardziej przydatny, gdy
nastawiamy si na sportowy wyczyn.
Wychowanie fizyczne stwarza dzieciom okazj do poznawania zwizkw sprawnoci
ze zdrowiem oraz uczenia si, w jaki sposb ocenia swoj kondycj zdrowotn.
Dlatego wykorzystana przez nas Karta nawizuje do koncepcji sprawnoci dla
zdrowia oraz jest przygotowana jako narzdzie samooceny sprawnoci.
Dobr prb sprawnoci
Nie wszystkie przejawy sprawnoci i cechy budowy ciaa s w rwnym stopniu
powizane ze zdrowiem. Wrd tych, ktre taki zwizek wykazuj, najczciej
wymienia si: wytrzymao kreniowo-oddechow, wytrzymao i si miniow,
wzgldn szczupo ciaa, gibko dolnego odcinka krgosupa oraz postaw ciaa.
Karta sprawnoci i zdrowia pozwala dokona (samo)oceny wymienionych
waciwoci (tabela 1).

Tabela. Zawarto Karty sprawnoci i zdrowia.

Nazwa prby: 12 minut (Test Coopera)
Oceniane waciwoci: wytrzymao kreniowo-oddechowa i
wytrzymao miniowa (najwaniejsze wskaniki sprawnoci
powizanej ze zdrowiem)
Zwizki ze zdrowiem: wydolno organizmu, odporno na
zmczenie, profilaktyka chorb ukadu krenia
Nazwa prby: brzuszki (siady z leenia tyem)
Oceniane waciwoci: sia i wytrzymao mini brzucha
Zwizki ze zdrowiem: profilaktyka blw krgosupa oraz
estetyczna, prawidowa postawa

Nazwa prby: drek (zwis na ugitych ramionach)

Oceniane waciwoci: sia i wytrzymao mini ramion
Zwizki ze zdrowiem: wskanik stosunku siy mini ramion do
masy ciaa (poredni wskanik udziau tkanki tuszczowej w masie
ciaa)
Nazwa prby: skon (skon w przd w siadzie prostym)
Oceniane waciwoci: zakres ruchu dolnego odcinka
krgosupa
Zwizki ze zdrowiem: profilaktyka blw krgosupa oraz
estetyczna, prawidowa postawa
Nazwa prby: postawa (ocena postawy ciaa w paszczynie
strzakowej)
Oceniane waciwoci: postawa ciaa w paszczynie strzakowej
(z profilu)
Zwizki ze zdrowiem: estetyczna, prawidowa postawa,
profilaktyka blw krgosupa, funkcjonowanie narzdw
wewntrznych
Najczstszym sposobem oceny wzgldnej szczupoci ciaa jest pomiar fadw
skrno-tuszczowych. Wykonuje si go za pomoc specjalistycznego urzdzenia
fadomierza. Poniewa jest on trudno dostpny (nie spotkalimy fadomierza w adnej
znanej nam szkole) a nie udao si opracowa innego, wystarczajco trafnego i
rzetelnego sposobu oceny wzgldnej szczupoci ciaa w Karcie zrezygnowano z
bezporedniej oceny tej waciwoci czowieka.

Normy sprawnoci
Rnica pomidzy pomiarem kondycji zdrowotnej i pomiarem osigni
motorycznych nie polega wycznie na innym doborze ocenianych waciwoci.
Przejawia si take odmiennym sposobem interpretacji uzyskanych wynikw. Pomiar
osigni motorycznych polega na okrelaniu maksymalnych moliwoci uczniw,
zgodnie z zasad: im szybciej, im silniej, im dalej tym lepiej (rys. 1).
Osignicia
motoryczne W kierunku mistrzostwa:
im szybciej, im silniej, im
dalej
tym lepiej.

Sprawnoci
Rys. 1. Specyfika oceny sprawnoci fizycznej
jako rda osigni motorycznych

Istota pomiaru sprawnoci powizanej ze zdrowiem sprowadza si do

stwierdzenia, czy sprawno dziecka jest wystarczajca ze wzgldu na jego
potrzeby zdrowotne. Nie maj przy tym znaczenia maksymalne moliwoci
dziecka, a take to, ktre dziecko jest najsprawniejsze. Zakada si, e po
przekroczeniu pewnego uzasadnionego potrzebami zdrowotnymi poziomu,
dalszy wzrost sprawnoci fizycznej nie musi automatycznie przynosi korzyci
zdrowotnych (rys. 2).

Kondyc
ja

Dalszy wzrost sprawnoci nie

powoduje wzrostu kondycji

Sprawno
fizyczna
Rys. 2. Specyfika oceny sprawnoci fizycznej
z uwzgldnieniem zwizkw ze zdrowiem

Normy uwzgldniajce zwizki sprawnoci ze zdrowiem zostay w Karcie

zapisane w trzech przedziaach, a kady przedzia (poziom) sprawnoci zosta
oznaczony graficznym symbolem, nioscym syntetyczn informacj o uzyskanym
wyniku (rys. 3).
Kondycja zdrowotna

Tak
trzymaj!
Jeste w dobrej
formie.

Warto troch
powiczy!
Jeste na granicy
Potrzebujesz
wicej wicze!
Jeste w sabej
formie.

Sprawno

Rys. 3. Graficzny sposb oceny sprawnoci

zastosowany w Karcie sprawnoci i zdrowia.

Jeli kto spenia norm okrelon w grnym przedziale, to powinien od nauczyciela

otrzyma informacj, i jest w dobrej formie. Z punktu widzenia potrzeb zdrowotnych
nie ma przy tym znaczenia, jak bardzo granic dobrej kondycji przekroczy. Osiganie
poziomw okrelonych w rodkowym i najniszym przedziale powinno by sygnaem
o potrzebie podjcia dodatkowej aktywnoci, gdy stan sprawnoci jest niszy ni
wynika to z potrzeb zdrowotnych.
Przede wszystkim edukacja

Plan pracy
Przykadowe
lekcji

tematy

Osignicia ucznia
Klasa IV

Uwagi o realizacji

Prba wytrzymaoci:  wzi udzia w

prbach sprawnoci
12 minut

Od
czego
zaley wie, jak oceni
wytrzymao, si,
wytrzymao?
Ocena postawy ciaa gibko i postaw
oraz prba gibkoci: ciaa
 wie, od czego
skon
Od
czego
zaley zaley
postawa
ciaa
i wytrzymao, sia,
gibko i postawa
gibko?
Prby siy: drek i ciaa
brzuszki
Od czego zaley sia?

 Prba wytrzymaoci:
12 minut
 Ocena postawy ciaa
oraz prba gibkoci:
skon
 Prby siy: drek i
brzuszki
 Jakie wiczenia
ksztatuj
wytrzymao, si i
gibko?
 Jakie wiczenia
uatwiaj utrzymanie
prawidowej postawy?
 Zwizek sprawnoci ze
zdrowiem

Klasa V
 wzi udzia w
prbach sprawnoci
 wie, jakie
wiczenia rozwijaj
wytrzymao, si,
gibko oraz jakie
wiczenia uatwiaj
utrzymanie
prawidowej
postawy ciaa
 rozumie zwizek
wytrzymaoci,
siy, gibkoci i
postawy ciaa ze
zdrowiem

Klasa VI

 treci zaj mieszcz si take w

podstawie programowej edukacji
prozdrowotnej
 realizacja wybranych treci tego
cyklu
w
porozumieniu
z
nauczycielem przyrody
 w trakcie zaj ucze pomaga
ocenia sprawno koleanek i
kolegw
 na lekcjach przyrody lub w domu
ucze zapoznaje si z tekstem na
stronach
20-25 podrcznika
ycie zdrowe i sportowe oraz
wykonuje zadanie ze strony 26
 w domu, przed rozpoczciem
prb
sprawnoci,
ucze
zapoznaje si z informacjami na
stronie 28 i wykonuje zadania na
stronie 29
 rozwizanie krzywki ze strony
27 oraz wykonanie zada na
stronach
31 i 34 jest
sprawdzianem
zapamitanych
wiadomoci
 powysze treci mieszcz si
take w podstawie programowej
edukacji prozdrowotnej
 realizacja wybranych treci tego
cyklu
w
porozumieniu
z
nauczycielem przyrody
 w trakcie zaj ucze pomaga
ocenia sprawno koleanek i
kolegw oraz prbuje oceni
swoj sprawno
 na lekcjach przyrody lub w domu
ucze zapoznaje si z tekstem
podrcznika ycie zdrowe i
sportowe na stronach 32-39
 wykonanie zada na stronach 4251
jest
sprawdzianem
umiejtnoci
wykorzystania
posiadanych wiadomoci

 Samoocena
 dokona samooceny  treci zaj mieszcz si take w
wytrzymaoci prba
podstawie programowej edukacji
sprawnoci
12 minut
 potrafi
oceni, prozdrowotnej
 Samoocena postawy
ktre
zdolnoci  realizacja wybranych treci tego
ciaa oraz gibkoci
w
porozumieniu
z
motoryczne
s cyklu
prby postawa oraz
sabsze i wymagaj nauczycielem przyrody
skon
 w trakcie zaj ucze dokonuje
dodatkowych
 Samoocena siy prby
samooceny sprawnoci
wicze
drek i brzuszki
 systematycznie
 Ksztatowanie
wiczy, ksztatujc
sprawnoci wg
te swoje zdolnoci,
indywidualnych potrzeb
ktrych parametry
dzieci
nie s zadowalajce

Przedmiot i kryteria oceny

Klasa IV
3
4

wzi udzia w trzech prbach

wzi udzia we wszystkich prbach
jak wyej, oraz potrafi odpowiedzie na pytanie: jak waciwo ocenia
5
prba 12 minut (oraz inne prby)?
jak wyej, a take potrafi odpowiedzie na pytanie: od czego zaley wynik
6
prby wytrzymaoci (oraz innych prb)?
Klasa V
3
wzi udzia w trzech prbach
wzi udzia we wszystkich prbach i oceni swoj sprawno z pomoc
4
nauczyciela
jak wyej, oraz potrafi odpowiedzie na pytanie:
5
jakie wiczenia rozwijaj si (gibko, wytrzymao)?
jak wyej, a take potrafi odpowiedzie na pytanie: dlaczego wytrzymao
6
(sia, gibko) jest wana ze wzgldw zdrowotnych?
Klasa VI
3
wzi udzia w trzech prbach
4
wzi udzia we wszystkich prbach i dokona samooceny sprawnoci
jak wyej, oraz wie, jakie wiczenia naley stosowa, by rozwija te swoje
5
zdolnoci, ktrych parametry nie s zadowalajce
jak wyej, oraz systematycznie wiczy, doskonalc te swoje zdolnoci,
6
ktrych parametry nie s zadowalajce
Cykl lekcji powiconych ocenie sprawnoci jest dla uczniw okazj do nabywania
wiadomoci i umiejtnoci na temat zwizkw sprawnoci ze zdrowiem oraz sposobw
oceny sprawnoci. Dlatego przygotowujc dzieci do udziau w prbach motorycznych
warto wykorzysta rozdzia Czowiek sprawny i zdrowy. Uczniowie znajd w nim
szereg informacji wyjaniajcych, dlaczego naley dba o wytrzymao, si i gibko
oraz postaw ciaa, a take jak to robi. Warto te wykorzysta odpowiednie plansze z
pakietu Moja sprawno i zdrowie, ktre wraz z podrcznikami przydadz si na
lekcjach, na ktrych dzieci bd prboway ocenia swoj sprawno.
Zadania umieszczone w rozdziale Karta sprawnoci i zdrowia pozwalaj
sprawdzi, czy dzieci potrafi wykorzysta zdobyt wiedz. W czwartej klasie
uczniowie powinni umie wskaza, kiedy czowiek zachowuje prawidow postaw (str.
31) oraz odrni od siebie wiczenia ksztatujce rne zdolnoci motoryczne (str. 34).

W klasie pitej powinni samodzielnie zaproponowa rne wiczenia ksztatujce

postaw ciaa (str. 43-43), gibko (str. 44-45), si (str. 46-49) oraz wytrzymao (str.
50-51).

Od aktywnoci do wiadomoci
Podstawowym celem pracy nauczyciela wychowania fizycznego jest aktywno
uczniw. Dlatego wszystkie dzieci, ktre uczestnicz w prbach motorycznych,
powinny by dobrze ocenione. Uczniowie rozumiejcy take istot tych prb,
powinni by oceniani najwyej. W ten sposb uhonorujemy zasad od aktywnego
do wiadomego udziau w pomiarze sprawnoci, a ocen sformuujemy na
podstawie aktywnoci i wiadomoci ucznia.
Z zaproponowanych przez nas szczegowych kryteriw oceniania wynika, i kady
ucze, ktry bierze udzia we wszystkich prbach sprawnoci, otrzyma co najmniej
ocen dobr. Co z dziemi, ktre na przykad, ze wzgldw zdrowotnych opuciy
kilka lekcji i nie wziy udziau w prbach sprawnociowych? Powinnimy umoliwi
im udzia w prbach w innym terminie. Jeli nie uda nam si tak zorganizowa zaj, by
wziy udzia w piciu prbach sprawnoci, to oceniajc aktywno dzieci naley
przyj, e stwierdzenie wzi udzia we wszystkich prbach oznacza, i wzi udzia
w tych prbach, w ktrych mg uczestniczy.
Aby przekona si, czy dzieci rozumiej sens pomiaru sprawnoci, wcale nie musimy
naladowa nauczycieli innych przedmiotw; typowy sprawdzian wiadomoci
najprawdopodobniej spotka si z niechci uczniw. Lecz jeli zaproponujemy
dzieciom pod koniec lekcji rozwizanie krzywki, to wikszo z nich wykae
zainteresowanie i nie pomyli o krzywce, jako o kolejnym szkolnym sprawdzianie.
Cz zada umieszczonych w podrcznikach dzieci mog take wykona w domu.
Przy tym wcale nie musimy zadawa im pracy domowej. Zadania mona traktowa
jako fakultatywne, przeznaczone dla uczniw, ktrzy chc mie najwysze oceny.
Przykad. W klasie pitej, aby otrzyma ocen bardzo dobr lub celujc, ucze
powinien wiedzie, jakie wiczenia ksztatuj wytrzymao, jakie si, jakie gibko
oraz jakie wiczenia uatwiaj utrzymanie prawidowej postawy. Oceniajc osignicia
uczniw w cyklu lekcji powiconych pomiarowi sprawnoci, ocen dobr nagrodzimy
tych, ktrzy wzili udzia we wszystkich prbach. Jeli kto bdzie chcia otrzyma
wysze oceny, to powinien pokaza, jak poradzi sobie z dodatkowymi zadaniami w
rozdziale Karta sprawnoci i zdrowia, czyli czy potrafi dobra wiczenia
ksztatujce wytrzymao, si, gibko i postaw ciaa.

Od oceny do samooceny
Najwaniejszym edukacyjnym efektem zaj powiconych pomiarowi
sprawnoci jest umiejtno samooceny sprawnoci. Przyjlimy zaoenie, e w
klasie szstej ucze, korzystajc z Karty sprawnoci i zdrowia, powinien umie
samodzielnie ocenia swoj sprawno.
Z dowiadcze wiemy, e ju w klasie czwartej bardzo duo dzieci korzystajcych z
Karty potrafi rzetelnie i samodzielnie ocenia swoj sprawno. Dlatego lekcje
trzeba organizowa tak, by od czwartej klasy dzieci wczay si w ocen sprawnoci.
Pocztkowo mona uczniom przydziela role osb pomagajcych ocenia sprawno
koleanek i kolegw, wysoko cenic rzetelno wykonywanej pracy oraz yczliwy
stosunek do osb ocenianych. W miar zdobywania dowiadcze, musimy umoliwia
dzieciom dokonywanie oceny swojej sprawnoci. Jeli dostrzeemy, i wynik
samooceny wyranie odbiega od rzeczywistych moliwoci ucznia, to powinnimy
ustali, z czego wynika zawyenie lub zanienie oceny.

Jeli jest to efekt braku wiadomoci lub umiejtnoci (na przykad, braku
umiejtnoci korzystania z tabel z wynikami), to trzeba dzieciom wyjani, jak unika
popenianych bdw. Jeli jest to skutek nierzetelnej samooceny, powinnimy im
przypomnie, i s oceniani nie za to, jaka jest ich sprawno, lecz za to, czy potrafi j
oceni. Zreszt, stwarzajc dzieciom okazj do dokonania samooceny na lekcji,
uruchamiamy mechanizm kontroli spoecznej: kade dziecko, oceniajc swoj
sprawno ma wiadomo, i jest rwnoczenie oceniane przez swoje koleanki i
kolegw. To niewtpliwie zwiksza rzetelno samooceny.
Jeli samoocena dziecka bdzie wyranie odbiegaa od tego, co nam wydaje si
moliwe, albo jeli zauwaymy, e wykonuje ono wiczenie nieprawidowo
powinnimy prb takiego dziecka powtrzy. Jednak niezbdna jest w takiej sytuacji
yczliwo, gdy kady moe odczu pokus, by lepiej si oceni. Pommy dzieciom
w przeamaniu takiej pokusy, nie ranic ich.
Dokonywanie przez ucznia prawidowej samooceny sprawnoci bez wzgldu
na uzyskany rezultat sprawnociowy powinno by dobrze oceniane. Najwysze
oceny naley stawia tym uczniom, ktrzy na podstawie swoich wynikw potrafi wybra wiczenia najbardziej im przydatne i systematycznie je wykonuj.
Uzyskane przez dzieci wyniki powinny by z nimi omawiane. Z tymi, ktrzy
uzyskuj sabsze rezultaty, naley rozmawia indywidualnie, czasami dyskretnie, by nie
musieli publicznie ujawnia niskiej oceny swojej osoby. Bardzo dobre rezultaty moe
przynie zainteresowanie rodzicw wynikami uzyskanymi przez dzieci. Warto
zachci tych rodzicw, ktrych dzieci prezentuj niszy poziom sprawnoci, do
podjcia aktywnoci fizycznej razem z dzieckiem. Przyczyni si to do powikszenia
potencjau zdrowotnego ich dzieci.
Uczniowie a zwaszcza uzyskujcy sabsze rezultaty oraz ich rodzice powinni
zrozumie, e czowiek kontroluje sprawno po to, by dostosowa aktywno do
swoich potrzeb zdrowotnych. Dlatego omawianie wynikw musi koczy si ustaleniem
wicze, ktre dziecko powinno wykonywa, by poprawi sabsze rezultaty.
Z uczniem, ktry na przykad uzyska saby wynik w prbie skonu, mona
ustali, e na kadej lekcji wychowania fizycznego (a jeszcze lepiej take codziennie
w domu) bdzie indywidualnie wykonywa dodatkowe wiczenia gibkoci tuowia. Jeli
ucze w szstej klasie bdzie wywizywa si z takiej umowy, to zasuguje na
najwysz ocen. Dowodzi przecie, i wie, w jaki sposb moe troszczy si o swoj
sprawno oraz co najwaniejsze, e troszczy si o ni.

Informacja i motywacja
Ocenianie wynikw prb sprawnoci za pomoc znaczkw-naklejek sprawia, e
wyniki prb s czym wicej ni kolejnym stopniem szkolnym: s informacj o
sprawnociowych moliwociach dziecka. Dlatego nie wolno adnego znaczka
utosami z jakimkolwiek stopniem szkolnym (lub inn form oceny). Oceny jak ju
wspominalimy naley formuowa uwzgldniajc aktywno (udzia w prbach),
umiejtno samooceny i zrozumienie jej sensu.
Aby prby sprawnoci nie traciy zdrowotnego charakteru, nie naley zamienia ich
w jakiekolwiek wycigi, nie naley tworzy rankingw i list rekordw. Oczywicie, jeli
uczniowie sami pasjonuj si tym, kto jest najsilniejszy lub najbardziej wytrzymay, to
nie powinnimy im tego zabrania. Trzeba tylko pilnowa, by ci, ktrzy nie chc w tym
uczestniczy, nie musieli porwnywa swoich wynikw z wynikami koleanek i
kolegw.
Przed przystpieniem do kolejnego pomiaru sprawnoci dzieci powinny przypomnie

sobie swoje wczeniejsze wyniki. Dlatego na kocu podrcznikw ycie zdrowe i

sportowe przewidzielimy miejsce na wklejenie tabel z wynikami z poprzednich klas.
Odwoanie si do tych danych, wyeksponowanie dobrych rezultatw i postpw
zachci do ponownego udziau w prbach. Dla wikszoci dzieci bdzie take okazj do
satysfakcji ze swoich dotychczasowych osigni.

Indywidualizacja
Normy zapisane w Karcie sprawnoci i zdrowia maj mobilizowa dzieci do
wysiku, a nie blokowa ich aktywno. Niekiedy warto je zmieni, aby nie naraa
niektrych uczniw na systematyczne dokonywanie niskiej samooceny.
Okrelajc swoje wymagania nie moemy dopuci do sytuacji, w ktrej uczniowie
mogliby odczuwa, e s one poza ich zasigiem, gdy w takiej sytuacji bd chcieli
rezygnowa z uczestnictwa w prbach.
Przykad. Jeli otyy ucze nie potrafi w ogle utrzyma swego ciaru w zwisie o
ramionach ugitych (w prbie drek), to moemy umwi si z nim, e bdzie mg
przyklei w swojej karcie samooceny zielony znaczek (oznaczajcy dobry poziom), jeli
tylko poprawi si ramion na tyle, e zwinie w sposb opisany w prbie cho przez
chwil. Jeli dziecko odczuje, e indywidualnie ustalona norma jest moliwa do
osignicia, to take ono zostanie zachcone do udziau w prbie sprawnoci.

Satysfakcja i pozytywna samoocena

W trakcie lekcji, w ktrych wykorzystujemy Kart sprawnoci i zdrowia,
kady ucze powinien mie okazj do odczucia satysfakcji ze swoich dokona.
Jest to niezbdne, by promowa wrd dzieci aktywn postaw wobec zdrowia.
Nie obawiajmy si, e w ten sposb zbyt wiele dzieci bdzie dobrze si ocenia.
Pozytywna samoocena ucznia to bardzo wany efekt dziaa nauczyciela. Aby
przypomnie, co si dzieje, gdy dziecko zbyt czsto czuje, i nie sprostao wymaganiom
nauczyciela, zacytujmy Henryka Grabowskiego (Co koniecznie trzeba wiedzie o
wychowaniu fizycznym Oficyna Wydawnicza Impuls, Krakw 2000)
Jednym z podstawowych warunkw rwnowagi nerwowo-psychicznej jest w miar
pozytywny obraz wasnej osoby. Jeeli informacja docierajca do czowieka jest
sprzeczna z jego dotychczasowym wyobraeniem o sobie (np. myla, e jest w miar
mdry, a tymczasem dowiaduje si, e jest gupi) to, aby zachowa dobre mniemanie o
sobie, nie pozostaje mu nic innego jak zacz si uczy lub zlekceway znaczenie
wiedzy. Poniewa to drugie jest znacznie atwiejsze od tego pierwszego, nic dziwnego,
e wielu uczniw, chcc uratowa zagroony wizerunek wasnej osoby, manifestuje swj
pogardliwy stosunek do nauki i prymusw. Trudno uwierzy, jak wiele zachowa
ludzkich podlega tym mechanizmom.
Indywidualizujc wymagania i dbajc o przystpno norm nie powinnimy,
oczywicie, doprowadza do sytuacji, w ktrej dzieci odnosiyby wraenie, e sukces
mona odnie zupenie bez wysiku (zreszt co to za sukces, ktry mona osign bez
wysiku). Miar susznoci decyzji nauczyciela w sprawie norm bdzie aktywno
dzieci.
Jeli uczniowie chtnie uczestnicz w prbach sprawnoci, to znaczy, e
nauczyciel wybra dobr drog postpowania. Jeli dzieci wolayby unikn
udziau w prbach, to oznacza, e w odniesieniu do nich nie udao si jeszcze
znale odpowiedniego sposobu postpowania.












Korzystanie z Karty w piguce

W cigu roku szkolnego naley zaplanowa dwa cykle lekcji powiconych kontroli
sprawnoci: jeden jesieni, drugi wiosn.
Prba wytrzymaoci (12 minut) moe wypeni jedne zajcia. Pozostae prby
mona planowa po dwie na jednej lekcji. Na przykad, na jednych zajciach prby
postawy i gibkoci, a na kolejnych dwie prby siy. Gdy uczniowie osign du
samodzielno w ocenie swojej sprawnoci, na jednej lekcji mona zaplanowa
wicej prb.
Lekcje powicone kontroli sprawnoci naley zapowiedzie z wyprzedzeniem.
Umoliwi to dzieciom indywidualne przygotowanie si do udziau w prbach na
przykad, w oparciu o swoje ksiki.
Jeli planujemy kolejny pomiar sprawnoci, to dzieci powinny przypomnie sobie
swoje wczeniejsze wyniki. Mog to zrobi indywidualnie, sigajc do wynikw
zapisanych w swoich ksikach.
Uczniw, ktrzy uzyskuj sabsze rezultaty, warto indywidualnie zachca do
udziau w prbach. Wymagania naley indywidualizowa po to, by nawet dzieci
mniej sprawne czuy, e mog im sprosta.
Warto zachca dzieci do wielokrotnego wykonywania kadej prby. Zwaszcza,
jeli prba nie powioda si, to dziecko powinno mie szans na jej powtrzenie.
Jeli dzieci wyka tak ch, warto take umoliwi im ponowne wykonanie prby
wytrzymaoci na innej lekcji.
Wielokrotne wykonywanie prb w trakcie jednego cyklu zaj sprzyja poprawianiu
wynikw oraz przyczynia si do lepszego poznania prb i rozwoju umiejtnoci
samooceny sprawnoci.
W czasie zaj uczniom naley umoliwi korzystanie z odpowiednich plansz z
pakietu Moja sprawno i zdrowie lub ze swoich podrcznikw. Na zakoczenie
cyklu uczniowie powinni wklei do swoich kart samooceny znaczki potwierdzajce
uzyskane wyniki.
Pod koniec roku szkolnego warto zachci dzieci do dokonania samooceny
sprawnoci w czasie wakacji.

12 minut (Test Coopera)

Prba polega na przebiegniciu lub przejciu jak najduszego odcinka trasy w czasie
12 minut i pomaga oceni najistotniejsze z punktu widzenia sprawnoci powizanej ze
zdrowiem waciwoci dziecka: wytrzymao kreniowo-oddechow i wytrzymao
miniow. Jej wynik wysoko koreluje z wynikami prb wydolnoci. Z tego wzgldu
nie powinno si z niej rezygnowa, nawet jeli wydaje si trudniejsz od innych.
Dzieci pozbawione dowiadcze zwizanych z udziaem w duszych biegach nie
potrafi samodzielnie dostosowa tempa poruszania si do warunkw okrelonych w
prbie (dystans i czas). Dlatego powinny zosta wczeniej przygotowane do udziau w
niej. Dobrym przygotowaniem s wszelkie kilkuminutowe (stopniowo wyduane)
marszobiegi oraz duej kontynuowane zabawy biene. Przygotowaniem do tej prby
moe by przeprowadzenie (jednego lub kilku) prbnych marszobiegw trwajcych na
przykad 6 minut. To pozwoli dzieciom stopniowo oswoi si z wysikiem i
zmczeniem, ktre pojawi si w trakcie Testu Coopera. Dobrym przygotowaniem jest
take zdobywanie odznaki Maratoczyka lub Mistrza maratonu. Z tego wzgldu prb
warto zaplanowa tak, aby pojawia si na zakoczenie szkolnego maratonu (mona j
potraktowa jako jeden z odcinkw maratonu).
Bezporednio przed rozpoczciem prby organizm dziecka powinien by lekko
pobudzony (na przykad, podwyszone ttno). Dziki temu atwiej bdzie dzieciom
zaadaptowa si do wysiku w trakcie pierwszych minut biegu.
Istotne znaczenie dla przebiegu prby 12 minut ma wybr miejsca, w ktrym jest

przeprowadzana. Trasa, po ktrej dzieci bd si poruszay, powinna by bezpieczna,

paska, dobrze widoczna, umoliwiajca okrelenie przebytego przez kade dziecko
dystansu z dokadnoci do 50m. Jeli na terenie szkoy nie ma miejsca, ktre
umoliwiaoby przeprowadzenie prby wytrzymaoci, warto z dziemi uda si na
przykad na stadion lub boisko z bieni okln, bd do parku. Wszelkie
komplikacje, ktre wynikn z przygotowania i przeprowadzenia tej prby, zostan
zrekompensowane korzyciami z niej pyncymi, gdy jeszcze raz to podkrelmy
jest to najwaniejsza z prb sprawnoci powizanej ze zdrowiem.
Prby 12 minut absolutnie nie naley zamienia w wycig, gdy jak ju wczeniej
pisalimy intensyfikowanie prb sprawnoci powizanej ze zdrowiem nie przynosi
adnych dodatkowych, wanych informacji. Moe jedynie doprowadza do
demobilizacji dzieci mniej sprawnych (potencjalnych przegranych w wycigu), czyli
tych, ktre potrzebuj najwikszego wsparcia i tak samo jak inne uczucia satysfakcji
po zakoczeniu wysiku. Oczywicie, jeli niektre dzieci samorzutnie potraktuj t
prb jako okazj do rywalizacji, nie trzeba z tym walczy. Naley tylko pilnowa, by
dzieci, ktre nie chc porwnywa swego wyniku z koleankami lub kolegami, nie
musiay tego robi.
Zasadniczym celem przeprowadzania prb sprawnoci na lekcjach jest uczenie
dokonywania samooceny. Prba wytrzymaoci jest prb dugotrwa i monotonn.
Niektre z dzieci biegajcych po bieni oklnej mog mie problem z zapamitaniem
liczby pokonanych okre. Dlatego w czwartej klasie nauczyciel powinien
kontrolowa przebyty przez dzieci dystans. Po zakoczeniu biegu kade dziecko naley
poinformowa, jaki dystans przebiego, aby na tej podstawie korzystajc z tabel w
rozdziale Karta sprawnoci i zdrowia mogo oceni swoj wytrzymao. W
kolejnych klasach naley zwiksza rol ucznia, take w okrelaniu przebytego
dystansu.
Brzuszki (siady z leenia tyem)
Prba polega na cyklicznym siadaniu z leenia tyem. Pomaga oceni si i
wytrzymao mini brzucha istotnego skadnika gorsetu miniowego, chronicego
dolny odcinek krgosupa i narzdy jamy brzusznej oraz wspdecydujcego o
moliwoci utrzymywania prawidowej postawy ciaa. Wykonanie kilku wicze mini
brzucha przed prb dobrze wpywa na przyszy jej wynik.
Aby nie doprowadza do zbytniego przecienia krgosupa, w trakcie siadania z
leenia nogi powinny by ugite w kolanach (co najmniej pod ktem prostym).
Poniewa minie brzucha najmocniej pracuj w pocztkowej fazie tego wiczenia,
dlatego w czasie prby dziecko powinno ramiona trzyma skrzyowane na piersiach z
okciami wysunitymi do przodu i koczy kady siad, gdy tylko okcie dotkn ud.
Pozwala to ograniczy ruch do fazy, w ktrej minie brzucha s mocno zaangaowane.
Aby ochroni gow dziecka przed uderzaniem w podog w trakcie powrotu do leenia,
mona podoy w odpowiednim miejscu na przykad koniec materaca lub karimat.
Jeli dziecko zdoao wykona niezbdn liczb siadw z leenia w czasie krtszym
ni 30 sekund, mona zakoczy prb. Nie zabraniajmy jednak, jeli dziecko chce j
kontynuowa. Podobnie jak w przypadku prby 12 minut nie powinno si zachca
dzieci do rywalizowania o to, kto zrobi wicej siadw. Moe si zdarzy, e cz
dzieci samorzutnie urzdzi sobie taki wycig. Nie ma w tym nic zego jeli
uczestnicz w nim z wasnej woli. Jeli jednak jakie dzieci (najczciej mniej sprawne)
nie chc porwnywa swojej sprawnoci z koleankami lub kolegami, musimy to
uszanowa. Zatroszczmy si, by take one na zakoczenie prby odczuy satysfakcj.
Dla uczenia samooceny siy mini brzucha pocztkowo moemy dzieci czy w
pary jedno z nich wiczy, a drugie liczy siady. Dziecko liczce niech chroni

wiczcego, ukadajc donie na pododze w miejscu, w ktrym wykonujcy brzuszki

kadzie gow. Pomoc w ocenie koleanki lub kolegi bdzie dobrym wstpem do
pniejszej oceny swoich moliwoci. Jeli prb przeprowadzimy w ten sposb, to
rwnoczenie moe wiczy poowa dzieci, a nasze zadanie polega bdzie na
okreleniu czasu wiczenia.
Naley pamita, e ostatecznym celem zaj jest nauczenie dzieci samodzielnego,
prawidowego oceniania swojej sprawnoci. Dlatego w kolejnych klasach lekcje naley
tak organizowa, by uczniowie wykazywali si coraz wiksz samodzielnoci.
Poczwszy od czwartej klasy kade dziecko powinno swj wynik porwnywa z
normami w rozdziale Karta sprawnoci i zdrowia lub na planszy, na tej podstawie
dokona samooceny siy mini brzucha i na zakoczenie wklei odpowiedni znaczek
do swojej ksiki.
Drek (zwis na ramionach ugitych)
wiczenie to polega na wytrzymaniu przez kilka sekund zwisania na drku, z
ramionami ugitymi w ten sposb, by broda bya nad poprzeczk. Prb mona
wykonywa take na drabinkach przyciennych, na placu zabaw, itp. Pomaga ona oceni
stosunek siy mini ramion do masy ciaa (o jej wyniku decyduje nie tylko sia mini,
ale take udzia tkanki tuszczowej w cakowitej masie ciaa). Poniewa wzgldna
szczupo ciaa stanowi istotny wskanik sprawnoci powizanej ze zdrowiem, to take
wynik tej prby dostarcza pewnych informacji na temat zasobw zdrowotnych dziecka.
Jak kad inn prb sprawnoci powizanej ze zdrowiem, take t mona
zakoczy, gdy dziecku udao si zwisa tak dugo, jak okrelaj to normy w Karcie
sprawnoci i zdrowia. Jeli dzieci bd chciay sprawdzi swoje maksymalne
moliwoci mona pozwoli im na przeduenie wiczenia. Jednak podobnie jak we
wczeniejszych prbach nie naley tworzy rankingw, a uczniw, ktrzy nie chc
porwnywa swoich moliwoci z koleankami i kolegami, nie naley zmusza do
rywalizowania
Prba ta jest prosta, a jej wynik bardzo wymierny. Z tego wzgldu dzieci bardzo
szybko mog samodzielnie ocenia si mini ramion. Podstawowe zadanie
nauczyciela polega na przygotowaniu bezpiecznego miejsca wicze oraz na
wyjanieniu lub przypomnieniu przebiegu prby. Warto wykorzysta tu odpowiedni
plansz (z pakietu Moja sprawno i zdrowie), gdy uatwia to dzieciom dokonywanie
samooceny.
Jeli chcemy dzieciom zostawi wiksz swobod w ocenie swoich moliwoci, to
podzielmy klas na kilkuosobowe grupy. Zadaniem uczniw bdzie pomiar czasu
zwisu kolejno wszystkich czonkw grupy. Jeli mamy wtpliwoci, czy wszystkie
dzieci bd w stanie rzetelnie ocenia koleanki i kolegw, moemy pocztkowo
wyznacza jedno lub dwoje dzieci w grupie, ktre bd mierzyy czas wykonania
wiczenia pozostaym czonkom grupy.
Przy takiej organizacji zaj, naley szczegln uwag zwrci na sytuacj dzieci
mao sprawnych (take otyych). Jeli przypuszczamy, e nieporadno w trakcie
wiczenia, ujawniana wobec koleanek i kolegw, moe ich przyprawia o dyskomfort,
to powinnimy tak zorganizowa zajcia, by nie musiay one wykonywa tej prby na
oczach innych uczniw.
Skon (skon w przd w siadzie prostym)
Prba polega na wykonaniu jak najgbszego skonu w przd w siadzie prostym i
pomaga oceni gibko dolnego odcinka krgosupa. Wynik tej prby dostarcza
istotnych danych dla podjcia dziaa zmniejszajcych ryzyko blw krgosupa.
Przed prb dzieci powinny wykona kilka wicze tuowia i ng, (zwaszcza
rozcigajcych minie grzbietu oraz minie tylnej powierzchni ud), najlepiej

spokojnych, nie zamachowych, bez energicznego sprynowania. Wykonanie kilku

wicze na przykad przypominajcych stretching dobrze wpynie na wynik prby.
Silny wpyw na wynik prby maj waciwoci nie zwizane bezporednio z
gibkoci, nie podlegajce take wywiczeniu (na przykad, proporcja dugoci koczyn
dolnych i tuowia). Z tego wzgldu naley wykaza szczegln ostrono w ocenianiu
wyniku prby. Z naszych dowiadcze wynika, i w tej prbie stosunkowo duo dzieci
osiga sabsze rezultaty. Dlatego warto obniy wymagania dzieciom, ktre maj
szczeglne trudnoci ze sprostaniem normom okrelonym w tej prbie, by zbyt czsto
nie wywoywa sytuacji niskiej samooceny.
Poprawa gibkoci jest uzaleniona od tego, czy odpowiednie wiczenia s
wykonywane systematycznie. Dlatego z dziemi, ktre maj z t prb najwiksze
problemy w codziennych zajciach ruchowych oprcz wsplnych dla wszystkich
zabaw, wicze i gier naley wykonywa dodatkowe wiczenia gibkoci (na
przykad, prezentowane na odpowiednich planszach z pakietu Moja sprawno i
zdrowie).
Prostota prby sprzyja samodzielnemu wykonywania jej przez dzieci. Jednak
mniejsza wymierno jej rezultatu wymaga od nas zwracania szczeglnej uwagi na
rzetelno samooceny uczniw. Ta za bdzie tym wiksza, im bardziej wymagania
nauczyciela bd moliwe do spenienia.
Od czwartej klasy dzieci mog ocenia swoj gibko. Pocztkowo w parach powinny
ocenia si nawzajem. Jedno wykonuje skon w siadzie prostym przy cianie, a drugie
przytrzymuje kolana wiczcego i ocenia gboko skonu. Z czasem naley przej do
samodzielnej oceny swojej gibkoci, dokonywanej przez kadego ucznia.
Postawa (ocena postawy ciaa z profilu)
Prba polega na porwnaniu wasnej sylwetki ze wzorcem. Naley pamita, e
sylwetka dzieci w tym wieku wci znajduje si w fazie formowania, i e czeka je
jeszcze jeden burzliwy z punktu widzenia formowania si postawy ciaa okres.
Dlatego, zwaszcza przy okazji tej prby, nauczyciel musi pamita o zachowaniu
edukacyjnych intencji.
Dziki udziaowi w tej prbie dzieci powinny zapamita znaczenie hasa trzymaj
si prosto: nie wysuwaj gowy, cignij opatki, wcignij brzuch i napnij poladki.
Wane jest zwaszcza ksztatowanie odruchu wcigania brzucha, poniewa w
przyszoci moe zmniejsza ryzyko pniejszego (w okresie dorosoci) fatalnego
pogorszenia si postawy ciaa.
Jeli dzieci poznaj zasady prostego trzymania si i bdziemy im o nich bardzo
czsto przypomina, to wspomoemy proces ksztatowania si nawyku utrzymywania
prawidowej postawy. Bdzie to skutek o wiele waniejszy od jednorazowej oceny
postawy dziecka.
Dobrze jest uczy dzieci zasad prostego trzymania si, umoliwiajc im
jednoczenie ocen postawy koleanki lub kolegi. Proponujemy takie wiczenie: jedno
dziecko staje swobodnie, a partner z pary wskazuje odpowiednie fragmenty ciaa i
rwnoczenie przypomina zasady. Dziki temu stojcy koryguje wasn sylwetk, a
oboje skutecznie zapamituj warunki prostego trzymania si.
Z czasem musimy stworzy warunki do samooceny sylwetki dokonywanej przez
ucznia. Zadbajmy przy tym, aby przy tej okazji powtarza sobie (na przykad, wyliczajc
gono) zasady prostego trzymania si. Warto te wykorzysta odpowiednie plansze z
pakietu Moja sprawno i zdrowie, gdy uatwia to dzieciom dokonywanie
samooceny.