Professional Documents
Culture Documents
Luczynski - Semantyka Obrzedow Wiosennych Zwiazanych Z Marzanna I Jaryla
Luczynski - Semantyka Obrzedow Wiosennych Zwiazanych Z Marzanna I Jaryla
PROBLEMOS IR SPRENDIMAI
165
166
take ich roli w obrzdowoci cyklu wegetacyjnego, albowiem problematyka ta nie doczekaa si dotd wyczerpujcego wyjanienia. Jaryo
i Marzanna s postaciami kluczowymi i znaczcymi dla rekonstrukcji gwnych wtkw
prasowiaskiego wariantu mitu o odchodzcym
/ umierajcym bogu urodzaju, ktrego lady
odkry Katii w przekazach folkloru w Chorwacji.
Najwczeniejsze dane o teonimie *Jario (srus.
, brs., ukr. , , serb. Ja,
spoab. *Jarovit w zapisach niem. Gerovit,
3 ...Jawnie ukazywa si [niekiedy] jako jaki tyran grony z twarzy i gosu, i zmusza surowo grobami i biciem
najnieszczliwszych owych ludzi do czci dla siebie. Oprcz tego zsyajc czsto z nakazu boskiego choroby, klski
nieurodzaju i inne tego rodzaju plagi, wzbudza strach w niewiernych ludziach. Jeli w istocie kiedykolwiek wydawao
si, e odstpuje od tego rodzaju zbrodniczych czynw lub postpuje agodniej, uwaany by za szafarza wielkich
dobrodziejstw (Szacherska 1968, s. 88-89); przekad zawdziczam pani mgr Magorzacie Kruszelnickiej, ktrej w
tym miejscu pragn wyrazi gbok wdziczno.
167
4 W ustanowione dni w roku mieli zwyczaj przybywa uroczycie zewszd do wityni jego i zhabiwszy wita
uczestnictwem, razem biesiadowa. Ustawiali osobno inny st zastawiony obficie doskonaymi potrawami...
(Szacherska 1968, s. 88); prze. M. Kruszelnicka.
5 Dalej: .
168
, / , /
. // , /
, / j , /
... (Wczy si Jaryo / Po caym
169
170
171
172
173
174
10 Warto tu jeszcze zwrci uwag na motyw nocowania Morynki poza domem i epizod obrzdu, w ktrym kuka
siedzi na awie. wiadczy to o tym, e ta mityczna posta jest do pewnego stopnia prefiguracj osoby wystpujcej
w obrzdzie. Do wspomnie o zwyczaju nocowania modziey poza domem w Zielone wita i Sobtki, oraz o
oczepinach (w roli rekwizytu uywano np. dziey, awy czy krzesa, pierwotnie kamienia), aby si przekona o jej
zwizku z obrzdami weselnymi i wiosennymi.
11 Prawdopodobny wydaje si zwizek Morany z t mierci, por. antyteza Kostruboka, Kostromy i jego narzeczonej
( 1856, c. 104-107), a nawet jej sprawstwo, por. np. czy kniahinia w
pieniach rosyjskich trucicielki, podajce bohaterom zatruty alkohol ( 1999, c. 5661; 1978,
c. 204209).
12 O hetyckich, fiskich, batyckich i in. paralelach, zob. np. (, 1965, c. 127).
175
Bibliografia
BARTO, Frantiek, 1888. Nae deti. Jejich ivot v
rodine, mezi sebou a v obci, jejich poezii, zbavy a hry i
prce spolen. Brno.
FRAZER, G., 1962. Zota Ga. Prze. H.
Krzeczkowski. Warszawa.
HUZJAK, Vinja, 1957. Zeleni Juraj. Zagreb.
JAKOBSON, R., 1985. Selected Writings. Vol. VII.
Contributions to Comparative Mythology. Studies in
Linguistics and Philology, 19721982. Paris.
KATII, R., 1987. Hoditi roditi. Spurem der
Texte eines urslawischen Fruchtbarkeitsritus. Wiener
Slavistisches Jahrbuch, 33.
KOLBERG, Oskar, 19621963. Dziea wszystkie.
Wrocaw.
KOLLR, Jn, 1953. Nrodne spievanky. D. 1.
Bratislava.
KRZYSZTOFORSKA-DOSCHEK, Jolanta,
2000. Prasowiaskie rda nowszej poezji polskiej.
Krakw.
KULDA, Bene Method, 1875. Moravsk nrodn pohdky, pov.sti, obyej a povey. Sv. II. Praha.
MALINOWSKI, L, 1877. Zarysy ycia ludowego
na Szlsku. Ateneum. Pismo naukowe i literackie, II.
MALINOWSKI, L., 1901. Powieci ludu polskiego na lsku. Materiay AntropologicznoArcheologiczne i Etnograficzne, 5.
MANGA, J., 1956. Morena a jej maarsk
obmeny. Slovensk Nrodopis, IV.
MARCINKOWA, J.; SOBCZYSKA, K., 1973.
Pieni, taniec i obrzdy grnego lska. Warszawa.
MATUSIAK, Sz., 1903. Olimp polski podug
Dugosza. Lud, XIV.
MEYER, C. H., 1931. Fontes Historiae Religionis
Slavicae. Berolini.
MONGAJT, A. L., 1957. Wykopaliska w Starym
Riazaniu. In: adami dawnych kultur. Dawna Ru.
Praca zbiorowa. Warszawa.
MOSZYSKA, J., 1881. Kupajo tudzie zabawy
doroczne i inne z dodatkiem niektrych obrzdw
i pieni weselnych ludu ukraiskiego z okolic Biaej
Cerkwi. Zbir Wiadomoci do Antropologii Krajowej,
5
POTKASKI, K., 1924. Wiadomoci Dugosza
o polskiej mitologii. In: K. POTKASKI. Pisma
pomiertne. T. II. Krakw.
KOLANKIEWICZ, L., 1999. Kropelka brandy
ze Stonehenge (10). Dialog, 3.
STASZCZAK, Z., 1964. lska forma obrzdu
Marzanny i Gaika na tle porwnawczym. Opole.
176
. .
, . ., , . ., 1988.
p. In: . . 2. .
, . ., 1972.
1860-1870-
. . , XIII.
, M., 1856.
. , III.
, . ., 1890. , ,
. .
, . ., 1978.
o . .
, XXVIII.
, . ., 1955. .
.
, , 1838. i. . I.
.
.
. 1995. .
, . ., 1982.
( ).
, 15.
, . ., 1998.
. (
). .
,
, . 1999. .
, . ., 1872. - , . III.
.
Micha uczyski
Micha uczyski