KLACHT MET BURGERLIJKE

PARTIJSTELLING
Voor de onderzoeksrechter te Brussel
VOOR:
A. Wat de partij Belgische Unie Union Belge (B.U.B.) betreft
1)
2)
3)
4)
5)

De
De
De
De
De

Heer
Heer
Heer
Heer
Heer

Hans Van de Cauter,

Benedict Verbiest,
Al Al Mesbahi,
Jrmy Charlier,
Vincent Massaut,

B. Wat de partij VIVANT betreft

De heer Michael Balter,

C. Wat de partij ROEL betreft

1)
2)
3)
4)

De Heer Vincent Minne,

Mevrouw Karine Hebbelinck,
De Heer Kurt Debacker,
Mevrouw Vanessa DHandschotter,

D. Wat de partij VCP betreft

Mevrouw Agnes Jonckheere,
E. Wat de partij GENOEG (Gezonde Evenwichtige Nieuwe Open
Eerlijke Groepering) betreft
De Heer Renato Brabants,
F. Wat de partij Mama betreft
Mevrouw Trijn Janssens,
G. Wat de partij Parti des Pensionns betreft
1) De Heer Daniel Smeekens,
1

2) De Heer Franz Joseph,

H. Wat de partij Vox Populi Belgica betreft
VPB Financial Management Association VZW, met als voorzitter de Heer
Sylvain Vankeirsbilck,
I. Wat de partij Egalitaires betreft
De Heer Hicham Hadj Ben Azzouz,
J. Wat de partij PVGW betreft
De Heer Hans De Smet,
TEGEN: X, onbekenden
Geachte Heer, Mevrouw Onderzoeksrechter,
Betreft:
kiesbedrog bij de federale, regionale, gemeenschaps- en
Europese verkiezingen van 25 mei 2014
Door dit schrijven wensen wij in naam van onze partijen en onszelf klacht tegen
onbekenden neer te leggen. Onze partijen hebben meegedaan aan de
verkiezingen van 25 mei 2014 en meerbepaald voor de Kamer (B.U.B. in heel
Belgi behalve Brussel; Egalitaires, Vox Populi Belgica in Namen, Parti des
Pensionns in Luik en PVGW in Oost-Vlaanderen), voor het Brussels parlement
(B.U.B. en Egalitaires) en voor het Vlaams parlement (Roel, VCP, Genoeg, Mama)
en voor het parlement van de Duitstalige gemeenschap (Vivant).
De hier vertegenwoordigde partijen hebben verschillende en opvallende
onregelmatigheden vastgesteld bij de stemming van 25 mei 2014, zowel op het
vlak van de elektronische als de manuele stemming, wat ons doet vermoeden dat
de verkiezingsresultaten vervalst werden.
I.

FEITEN

De stembusgang van 25 mei 2014 voor de federale, Europese, gewest- en

gemeenschapsverkiezingen is chaotischer verlopen dan de meeste kiezers
denken. Vooral de elektronische stemming in Brussel en in Eupen werd aangetast
door een mysterieuze bug, door de aangestelde experten ook virus genoemd.
Volgens de klagers gaat het in werkelijkheid om een vervalsing.
Deze verkiezingen vonden plaats in een zwaar geladen politieke sfeer. In de pers
werd gesproken over de moeder van alle verkiezingen, niet alleen omdat
verschillende verkiezingen samenvielen, maar ook omdat velen de indruk hadden
dat de verkiezingsuitslag de toekomst van ons land en van de regerende partijen
in ernstige mate zou benvloeden en vooral dan wat de eenheid van het land
betrof (zo werd de score van de separatistische N-VA door sommigen gevreesd).
Daardoor waren de regerende partijen uiterst op hun hoede en zelfs klaar om zo
2

nodig in te grijpen. Zij zouden en konden niets tegen de grote partijen

ondernemen aangezien dit te opvallend zou zijn en zou kunnen ontdekt worden.
Maar ze konden wel de schade beperken door nieuwe en kleine partijen klein
te houden. Klagers vermoeden dat zelfs illegale middelen werden ingezet, wat
de pers nadien de informaticabug 2014 zou noemen. In werkelijkheid was deze
bug een ware vervalsing van de verkiezingsresultaten waarvan vooral de kleine
partijen of minstens sommige daarvan het slachtoffer waren.
Deze klacht is grotendeels gesteund op het verslag van het College van
Deskundigen belast met de controle van het elektronisch stem- en
stemopnemingssysteem, dat op 19 juni 2014 aan de Kamer van
Volksvertegenwoordigers werd overhandigd (Doc. Kamer 54 0014/001) (stukken 1
(uittreksel uit voorlopig verslag) en 2).
Maar vooreerst gaan we illustrerend even in op enkele problemen die zich bij de
traditionele, manuele stemming hebben voorgedaan.

A. De manuele stemming
1) In Charleroi, Charleroi Ville-Haute, Gilly en Quaregnon, werden
geamputeerde
kieslijsten
voor
de
Kamer
van
Volksvertegenwoordigers uitgehangen (stuk 3). De lijsten vanaf nr. 30
werden immers niet geafficheerd (zie foto in bijlage). Uiteraard benvloedt
dit de stembusgang, al was het maar omdat 20 tot 33% van de kiezers zijn
beslissing op het allerlaatste moment neemt. Bovendien zouden zij die hun
keuze al gemaakt hebben, die kunnen wijzigen in het voordeel van de
partijen die geafficheerd werden.
2) In een vuilnisbak in de buurt van het Gentse hoofdtelbureau
werden op 26 mei 2014 een groot aantal geldige en blanco stembiljetten
gevonden (stuk 4). Het Gentse stadsbestuur vroeg daarop om uitleg. Het
parket startte een onderzoek en deelde, bij monde van woordvoerdster
Annemie Serlippens, mee dat de weggesmeten stembiljetten geen invloed
hadden op de stemopnemingsverrichtingen en dat het enkel om
bewijsstukken gaat. Maar over hoeveel stemmen gaat het? Volstaat het
om, zoals het parket dat doet, te betreuren dat daar zo onzorgvuldig mee
omgegaan is? Hoe ver staat het onderzoek van het parket van OostVlaanderen?
3) Het incident in Gent is niet het enige. Zo werden er op maandag 26 mei
door leerkrachten in een school te Charleroi stembrieven in dozen
gevonden (stuk 5). Het is niet bekend of deze stembiljetten meegeteld zijn,
maar volgens het Justitiepaleis van Charleroi zouden we ons geen zorgen
moeten maken. De redenering is dat zelfs indien de stembiljetten vergeten
zijn in een stembureau ze meegeteld werden in de PVs van de
stemopneming. En het zijn enkel die die tellen. Nochtans startte het parket
van Oost-Vlaanderen wel een procedure op omdat stembiljetten op een
andere plaats terecht kwamen dan waar het moest. Bovendien is het
onmogelijk om te weten over hoeveel stembiljetten het ging en of deze
stembiljetten meegeteld zijn, gelet op het feit dat de geijkte procedure niet
gevolgd is.
3

Zijn verkiezingen niet belangrijk genoeg dat er rigoureus op deze

documenten toegekeken wordt?
4) Bovendien deden er zich nog problemen voor met het niet geringe aantal
Belgen dat in het buitenland stemgerechtigd was. Die Belgen kunnen
ervoor kiezen om op de ambassade te gaan stemmen of per brief hun
stem uit te brengen. Vele brieven kwamen echter te laat in Belgi aan.
Sommige mensen hebben zelfs expresspost moeten gebruiken om hun
brief tijdig in Belgi te laten aankomen. "De Belgen in het buitenland zijn
boos omdat ze hun democratisch recht gekortwiekt zien", stelt de VZW
Vlamingen in de Wereld op 3 juni 2014.
Dit zijn maar enkele voorbeelden van problemen die zich bij de manuele
stemming hebben voorgedaan. Het is duidelijk dat we momenteel nog maar het
topje van de kiesproblemen-ijsberg kennen. Vele gebreken moeten nog aan het
licht komen of zullen nooit ontdekt worden. Zo ontvingen klagers verschillende
getuigenissen over ontbrekende kieslijsten van kleine partijen in bepaalde
kantons bij de verkiezingen zelf en aantallen van voorkeurstemmen die lager
liggen dan het aantal kiezers dat verklaart op een kandidaat te hebben
gestemd Illustratief, maar geenszins beperkend voegen klagers bij deze klacht
schriftelijke verklaringen van kiezers en kandidaten van verschillende partijen. Zo
is er een verklaring van een kiezer van de voor het Vlaams parlement
opkomende partij VCP dd. 4 juni 2014, die zijn voorkeursstemmen niet in de
kiesresultaten terugvindt (stuk 8). Tevens blijkt uit een getuigenis van de voor het
Vlaams parlement opkomende partij ROEL dat een kiezer niet voor die partij kon
stemmen in Erembodegem (Aalst) hoewel de partij daar opkwam. Volgens een
kandidate (Thea Verschakelen) van de partij ROSSEM (ook opkomend voor het
Vlaams parlement) waren er voorkeurstemmen onvindbaar en ontbraken er
kleine lijsten op de stemcomputer in Hamont, Limburg. Ook de B.U.B. voegt
dergelijke verklaringen bij m.b.t. haar lijsten in Brussel, Vlaams-Brabant en WestVlaanderen (stuk 8).
Of dit allemaal strafbare feiten zijn, is soms betwistbaar, maar indien ze dat wel
zijn, vragen klagers dat er ook effectief wordt opgetreden zodat die gevallen zich
in de toekomst niet meer kunnen voordoen aangezien ze de democratie
rechtstreeks in gevaar brengen en zelfs teniet doen.

B. De zogezegde informaticabug
Wat er zich in bepaalde kieskantons op vlak van de elektronische stemming heeft
afgespeeld, tart echter alle verbeelding. Zoals gezegd baseren we ons op het
verslag van het College van Deskundigen belast met de controle van het
elektronisch stem- en stemopnemingssysteem, dat op 19 juni 2014 aan de Kamer
van Volksvertegenwoordigers werd overhandigd (Doc. Kamer 54 0014/001).
Klagers leggen zowel de voorlopige versie voor (die verscheen als bijlage bij een
artikel van Le Vif dd. 26 juni 2014, stukken 1 en 9) als een definitieve (stuk 2).
Volgens de FOD Binnenlandse Zaken of het Ministerie van Binnenlandse Zaken
(hierna IBZ ) zou er een informaticabug geweest zijn op het moment van de
stembusgang, waardoor ongeveer 2.000 magnetische kaarten onleesbaar
werden. Dit feit zou zich voorgedaan hebben op het moment dat de kiezers naar
4

het vorige scherm terug wilden keren na voor n of meerdere kandidaten te

hebben gestemd. Het probleem zou nochtans tot de voorkeurstemmen beperkt
gebleven zijn en geen betrekking hebben op de lijststemmen die op 25 mei s
avonds reeds bekend waren, terwijl de voorkeurstemmen slechts op dinsdag 27
mei s avonds bekend waren.
Op 26 juni 2014 publiceerde Le Vif Express een voorlopig verslag met een
onstellende inhoud: het probleem zou veel groter zijn dan de 2.000 geannuleerde
kaarten waarvan sprake. Maar aangezien de processen-verbaal van de
hoofdkiesbureaus reeds definitief waren, kon er niets meer gewijzigd worden
waardoor volledig verkeerde resultaten door de parlementen werden
gevalideerd Erger nog: IBZ en/of Stesud heeft voortdurend leugens verspreid
over de oorzaken en de gevolgen van de zogenaamde informaticabug.
Het definitief verslag van 19 juni 2014 herneemt de inhoud van het voorlopig
verslag.
Desondanks de zeer bezwarende opmerkingen van het College van deskundigen
hebben alle parlementen de verschillende verkiezingsuitslagen goedgekeurd,
weliswaar met enkele kritische vragen en opmerkingen van enkele alerte
parlementsleden, die zo zowaar hun eigen verkiezing in vraag durfden te stellen 1.
Gelet op het feit dat het hier op een exclusieve bevoegdheid van de wetgevers
gaat, kan aan de resultaten dan ook niets meer gewijzigd worden. Maar dat
neemt niet weg dat strafbare feiten die tijdens de kiesverrichtingen zouden zijn
gepleegd, kunnen vervolgd worden.
Klagers citeren uit het verslag van de experten de belangrijkste passages. Maar
voor een volledig begrip van het stemsysteem en de gepleegde fraude moet het
hele verslag gelezen worden.

P. 6 Woord vooraf
Deze controleopdracht was veruit de moeilijkste sinds de eerste aanwijzing door
de parlementaire vergaderingen van een College van deskundigen belast met de
controle van de geautomatiseerde stemming in 1999.
De besmetting met een virus van het computersysteem van de FOD
Buitenlandse Zaken, de problemen bij de diagnose van de bug, de problemen
bij de beoordeling van de reikwijdte en de volledige impact van de bug zijn allen
factoren die een invloed hebben gehad op de verkiezing in haar geheel en op de
controleactiviteiten van het College van deskundigen. Het College bevond zich
vervolgens in een race tegen de klok om zijn verslag in te dienen vr de
vergaderingen betreffende het onderzoek van de geloofsbrieven in de
assemblees. Het College heeft dan ook geen andere keuze gehad dan in eerste
instantie een voorlopig verslag uit te brengen.
1 Het parlement is als controle-instantie van de verkiezingen natuurlijk rechter en
partij, wat in strijd is met de rechtspraak van het mensenrechtenhof in
Straatsburg (arrest Grosaru 2010)
5

P. 11

3. Beschrijving van de geautomatiseerde stemsystemen

In het kader van deze verkiezingen werden twee systemen gebruikt. Zeventien
Brusselse gemeenten en de geautomatiseerde gemeenten van het Waals Gewest
gebruiken het systeem Jites-Digivote, terwijl 2 andere Brusselse gemeenten
(Sint-Gillis en Sint-Pieters-Leeuw) en de geautomatiseerde gemeenten van het
Vlaams Gewest gebruik maken van het nieuwe systeem dat door de firma
SmartMatic werd ontwikkeld.
P. 16-21

4. Controles en vaststellingen (vr de verkiezingen)

De systemen SmartMatic en Jites werkten zeer goed vr de verkiezingen, maar

waren slecht of niet beveiligd.
De firma PricewaterhouseCoopers moet de adviezen uitbrengen.
De
minister
van
Binnenlandse
Zaken
heeft
alle
stemopnemingssystemen goedgekeurd op grond van de adviezen.

stem-

en

In aanwezigheid van alle betrokkenen werd een verzegeld enveloppe met de

bronnen van de programmas, de uitvoerbare programmas en de aan de
verkiezingen gerelateerde gegevensbestanden in de koffer van de FOD
Binnenlandse Zaken (bank Belfius) gelegd. Het College heeft echter geen kennis
kunnen nemenvan de inhoud van de enveloppe, die op voorhand werd verzegeld.
Dat werd vermeld in het proces-verbaal.
PricewaterhouseCoopers heeft andere opmerkingen geformuleerd, onder meer
over de kwaliteit van de broncode en van de handleidingen. Er werd niet
geoordeeld dat die opmerkingen betrekking hadden op tekortkomingen die niet
door de beugel konden. Ze hebben geen aanleiding gegeven tot aanpassingen.
Zoals voor de certificering van de Jites-programmas werd in aanwezigheid van
alle betrokkenen een verzegelde enveloppe met de bronnen van de
programmas, de uitvoerbare programmas en de aan de verkiezingen
gerelateerde gegevensbestanden in de koffer van de FOD Binnenlandse Zaken
(een kantoor van de bank Belfius) gelegd. Het College heeft evenmin in dit geval
kennis kunnen nemen van de inhoud van de enveloppe, die op voorhand werd
verzegeld. Dat werd vermeld in het proces-verbaal.
Het College heeft een kopie ontvangen van alle bronnen maar heeft naderhand
niet kunnen nagaan dat de door PricewaterhouseCoopers onderzochte broncodes
identiek waren.
Tijdens de presentatie heeft de vertegenwoordiger van Stsud met betrekking
tot de opmerkingen over de veiligheid nadrukkelijk geantwoord dat de pcs door
Stsud werden geleverd, dat zij geen onderdeel waren van een netwerk en
dat ze permanent werden gecontroleerd door het stemopnemingsbureau.
Aangaande het systeem SmartMatic (p. 21, punt 4.1.2)
Aangezien het College de broncode van deze software niet heeft ontvangen,
heeft het die niet kunnen controleren. Bij het gebruik van de software heeft het
College geen problemen vastgesteld bij het decoderen van de gegevens.

Het College heeft van de firma SmartMatic twee softwarepaketten ontvangen

om de gegevens op de gesloten usb-sticks te decoderen.
Met het eerste pakket kunnen de door de totalisatiesoftware gebruikte
exportbestanden worden gedecodeerd. Aangezien het College de broncode
van deze software niet heeft ontvangen, heeft het die niet kunnen
controleren. Bij het gebruik van de software heeft het College geen
problemen vastgesteld bij het decoderen van de gegevens.
Het tweede softwarepakket maakt het mogelijk de individuele stemmen te
decoderen. Het College heeft vastgesteld dat deze software dezelfde was als die
welke bij de verkiezingen van 2012 ter beschikking werd gesteld. Van deze
software heeft het College evenmin de broncode ontvangen. Desondanks
heeft het vastgesteld dat het om dezelfde software ging als in 2012, waarvan de
leden van het Brusselse College voor die verkiezingen wel over de broncode
beschikten. Daarvoor heeft het College ervoor geopteerd deze software te
gebruiken bij zijn controles na de verkiezingen.
Aangaande het systeem Jites (p. 22, punt 4.1.3)
Van de FOD Binnenlandse Zaken heeft het College verschillende diskettesets
gekregen voor de stembureaus van de kantons Brussel, Luik en Eupen. Aan de
hand van de ter beschikking gestelde jites- en Digivote-systemen heeft het
College diverse stemverrichtingen gesimuleerd (opstarten van een bureau,
uitbrengen van stemmen, registratie van de stemmen, sluiten van het bureau).
Het College heeft de resultaten opgeslagen op de diskettes en ze gecontroleerd.
De resultaten strookten volledig met de verwachtingen.
Het College kon tevens de magneetkaarten lezen met behulp van een drager en
software die niets van doen heeft met de Jites/Digivote-systemen. Deze
verrichting is cruciaal gebleken voor de analyses van de verkiezingsbug 2014.
P. 24, punt 4.16

Aanmaak van de geheugendragers

[] Het personeel dat de diskettes aanmaakt en de wachtwoorden uitprint, is in

dienst van de FOD Binnenlandse Zaken. Op te merken valt echter dat in de
lokalen een kopieer/faxtoestel aanwezig is, alsook dat gsms in de lokalen
toegelaten zijn.
P. 26, punt 4.1.10.1 Gebruik van de cryptografie
Het College van deskundigen stelt vast dat het niet bepaald makkelijk
was volledige antwoorden te krijgen op de verschillende vragen die aan
de firma Stsud werden gesteld.
P. 29, punt 4.2.1.2. Algemene vaststellingen voor het Jites-systeem
Bij de controles kreeg het College vaak de opmerking dat de stembus er in
vergelijking met de vorige verkiezingen veel langer over deed om de
magneetkaart te lezen.
P. 29, punt 4.2.1.3 Algemene vaststellingen voor het SmartMatic-systeem

De deskundigen hebben op veel plaatsen hanteerfouten in verband met de

chipkaarten kunnen vaststellen voor de in het buitenland verblijvende Europese
en Belgische kiezers.
P. 31, punt 4.2.3.2 Het decrypteren van de stemgegevens op de WEB2
server, opmerking
Door Stsud werd tijdens een voorafgaande vergadering met het College in de
aanloop naar de verkiezingen verklaard dat de encryptie enkel kon met de
decryptiesleutel en programmatorisch geblokkeerd werd om niet te kunnen
opstarten
voor
16u00
op
de
dag
van
de
verkiezingen.
Deze
programmatorische beveiliging heeft dus niet gewerkt aangezien de
werkelijke decryptie reeds op 15u35 is gestart. Ook heeft het College vragen bij
de procedure die gevolgd is om het decryptiewachtwoord aan te maken
aangezien ze hier zelf niet bij aanwezig waren.
P. 33-34, punt
SmartMatic)

4.3.2.(1.3)

Verificatie

van

de

totalisaties

(systeem

Het college heeft een sterk vermoeden dat het voorkomt dat het
aantal kiezers niet berekend wordt op basis van de aanstippingslijst,
waardoor een belangrijke controle ontbreekt in de hele procedure.
In het rapport zelf wordt hier volgens het College onvoldoende de nadruk op
gelegd.
P. 34-35, punt 4.3.2.3 Opzoeking van stembiljetten ter verificatie van de
voorkeursstemmen voor kandidaten
In Ham werd bij de vorige verkiezingen (in 2012) de huidige burgemeester
verkozen met meer dan 1600 voorkeursstemmen. Bij de huidige verkiezingen
heeft hij in de gemeente Ham slechts 42 voorkeursstemmen gehaald. De
burgemeester vroeg om dit te laten onderzoeken door de FOD Binnenlandse
Zaken.
De FOD Binnenlandse Zaken heeft, geconfronteerd met deze feiten, de zaak
geanalyseerd (SmartMatic wordt gebruikt in het kanton Beringen) en is tot de
bevinding gekomen dat er niets misgelopen is met de eigenlijke verkiezing en
telling, doch dat er fouten gemaakt zijn bij het verdelen van de stemmen over de
gemeenten.
[]
De stemmen die deze kandidaat niet zag verschijnen in de totalen van de
gemeente Ham, kwamen aldus voor in de totalen van de andere gemeenten in
het kanton Beringen.
P. 38-39

5. Chronologisch overzicht van de verkiezingsbug 2014

Op zondag 25 mei na 16u00 heeft het programma PGM3, dat dient om de

resultaten
te
valideren
en
te
totaliseren,
tijdens
de
kantonnale
invoerverrichtingen van de van de stembureaus afkomstige diskettes, sommige
diskettes geweigerd wegens inconsistenties tussen de verschillende soorten
stemmen voor bepaalde lijsten.

Meer bepaald gaf een foutmelding ietwat cryptisch aan dat voor een gegeven
lijst, het totale aantal kaarten met stemmen van titularissen lager lag dan de
som van de kaarten met stemmen voor de categorien alleen titularissen en
titularissen en opvolgers, wat inderdaad onmogelijk leek.
Alle Jites/Digivote-kantons waren erdoor getroffen, behalve het kanton Verlaine
dat slechts negen bureaus telde en waar er dus 9 diskettes moesten worden
ingevoerd.
P. 41-42, punt 5.2 Verklaring voor de bug
De fout doet zich voor wanneer de kiezer, nadat hij een lijst heeft gekozen en
daarop de kopstem en/of de n of meer kandidaten heeft gekozen, van mening
verandert door:
alle selecties te wissen (in voorkomend geval met inbegrip van de
kopstem) door nogmaals de geselecteerde vakjes aan te klikken;

terug te keren naar de lijstenkeuze en/of, voor de verkiezing van

het Brussels Parlement, naar de keuze voor de andere taalgroep;

te opteren voor een andere lijst met een hoe dan ook lager
lijstnummer dan de voordien gekozen lijst, ofwel voor een blanco stem;
later is gebleken dat ook andere, sporadisch voorkomende gevallen
mogelijk waren, met name bij de verkiezing voor het Brussels Parlement,
een verandering van taalgroep (van de Franse op de Nederlandse
taalgroep overschakelen of omgekeerd);

voort te gaan met het uitbrengen van zijn stem op die nieuwe lijst.

In dat geval wordt de in tweede instantie uitgebrachte stem niet op de kaart

opgeslagen; in de plaats daarvan wordt op de magneetkaart een stem voor de
eerst
geselecteerde
lijst
geregistreerd
die
echter
geen
enkele
kandidaatselectie, noch enige kopstem bevat.
Een terugkeer naar het vorige scherm terwijl de vakjes nog staan aangevinkt,
doet die fout echter niet ontstaan.
Kennelijk werden dus onvolledige stemmen toegekend aan een lijst die niet
overeenstemde met die welke de kiezer uiteindelijk had gekozen.
[]
Na afloop van dat onderzoek is dus gebleken dat de moeilijkheid zich ook
voordeed bij het kiescijfer van de lijsten en niet alleen bij dat van de
voorkeurstemmen. Immers:

de ongeldige stemmen werden geteld bij een lijst die uiteindelijk door de
kiezer werd verworpen;

de ongeldige stemmen werden niet bij de door de kiezer gekozen lijst

geteld; er kan alleen worden gesteld dat de lijst waarvoor de kiezer
opteerde, op een lager cijfer uitkwam dan het op de magneetstrook
opgeslagen cijfer;

net zoals de lijststemmen zijn de voorkeurstemmen definitief verloren

gegaan.

P. 43, punt 5.3.2 Berekening van de ongeldige stemmen

Stsud heeft een eerste tabel voorbereid met het totale, in 1 100 bureaus (op
een totaal van 1 269) aangetroffen ongeldige stemmen, en heeft die tabel
bezorgd aan de minister van Binnenlandse Zaken []
In de loop van 27 mei kon die tabel worden aangevuld door de wachtwoorden
manueel in te voeren voor de 138 bureaus. Voor de overige bureaus (18 in
Brussel en 13 in Luik) waar de stembusbestanden onleesbaar waren, heeft
Stsud het manuele stemopnemingsprogramma PGM2 gebruikt om de foute
stemmen op te sporen. Het programma PGM2 beschikt immers over een
controlefunctie, waarmee inconsistenties tussen het stemcijfer en het totale
aantal voorkeurstemmen kan worden bepaald.
Opgemerkt zij dat laatstgenoemde informatie pas in de namiddag van 30 mei
aan het College van deskundigen en aan de FOD Binnenlandse Zaken werd
bezorgd na vragen om uitleg van het College. Dat is niet zonder belang,
want het programma PGM2 laat slechts op zeer indirecte en marginale wijze toe
het aantal ongeldige stemmen af te leiden.
P. 45, punt 5.3.5. Impact op de verdeling van de zetels over de
kandidaten van een zelfde lijst volgens een worstcasescenario
De impact op het stuk van de voorkeurstemmen valt onmogelijk na te gaan,
aangezien 2 250 werkelijk door de kiezers uitgebrachte stemmen definitief
verloren zijn. Het kan dus perfect dat bij een min of meer gelijk aantal
voorkeurstemmen tussen kandidaten van een zelfde lijst een zetel overgaat van
de ene naar de andere kandidaat.
P. 46, punt 5.4 Aan de hoofdbureaus van de kieskringen meegedeelde
correcties 27 mei
De aanwezige voorzitters van de kieskringbureaus hebben zich bereid verklaard
de toelichtingen en de aan te brengen correcties voor te leggen aan hun
kieskringbureau alvorens over te gaan tot de officile sluiting.
P. 47, punt 5.5. Correcties met betrekking tot de kieskringen van 28 mei
tot 30 mei
Tussen woensdag 28 mei en vrijdag 30 mei hebben de verschillende
kieskringbureaus, na terdege te hebben beraadslaagd, beslist de aangetaste
stemmen ongeldig te verklaren en hebben zij hun bureaus definitief gesloten.
[]
Woensdag 28 mei s avonds is een probleem opgedoken in verband met de
correcties voor het hoofdbureau van Brussel, waar 4 kieskringen moesten
worden gesloten (twee colleges voor het Europees Parlement, twee colleges
voor het Brusselse Parlement).

10

Bij de controle van de PGM2-software voor de totalisatiemachine voor het

Parlement van het Brussels Hoofdstedelijk Gewest werden de incoherenties die
via het PGM3-programma werden vastgesteld bij de gegevensinvoer in de
kantonbureaus bevestigd, wat volstrekt logisch is. Die incoherenties vielen te
verwachten, aangezien de coherentiecontroles op zondag 25 mei gedeeltelijk
werden geannuleerd voor de totalisatiemachines van de kantons (gewijzigde
PGM3-software).
Het aantal incoherenties bij de totalen mocht uiteraard niet hoger liggen dan het
aantal ongeldige stemmen dat op 26 mei werd vastgesteld door de applicatie die
Stsud daartoe specifiek had ontwikkeld en waarmee de tabel met de op te
nemen correcties werd aangemaakt. Dat was echter het geval voor twee
kleine lijsten. De uitleg die Stsud in de nacht van woensdag 28 op donderdag
29 mei heeft gegeven, heeft het kieskringbureau er uiteindelijk van overtuigd dat
een manuele fout bij de input van het aantal ongeldige stemmen door Stsud
daarvan de oorzaak was. Vervolgens heeft Stsud een nieuwe tabel ditmaal
conform de PGM2-software bezorgd aan de FOD Binnenlandse Zaken, die deze
heeft overgezonden aan het kieskringbureau.
Het kieskringbureau van Brussel heeft uiteindelijk de stemmen vernietigd
overeenkomstig de tweede overgezonden tabel en in de processen-verbaal van
de vier betrokken kieskringen de opmerking doen opnemen dat de controle door
het bureau heel summier was.
P. 48-50
5.6 Verslag van de firma Stsud aan het College van
deskundigen - 30 mei
Naar aanleiding van de moeilijkheden in Brussel en in andere kantons heeft het
College van deskundigen gevraagd op vrijdag 30 mei een vergadering te houden
met de FOD Binnenlandse Zaken en de firma Stsud om uitleg te krijgen over de
problemen die in Brussel zijn vastgesteld. De deskundigen hadden eveneens
problemen vastgesteld in Luik en Eupen. Als antwoord op dat verzoek heeft
Stsud een volledig verslag voorgesteld aan het College van deskundigen,
waarop ook vertegenwoordigers van de FOD Binnenlandse Zaken en het kabinet
van de minister van Binnenlandse Zaken aanwezig waren.
Tijdens de uiteenzetting van dat verslag zijn verschillende elementen naar voren
gekomen:
de correctietabellen voor de kieskringen van Brussel bevatten fouten;
de ontcijfering van de elektronische stembussen, op basis waarvan de
berekeningen worden gemaakt, was klaarblijkelijk incorrect;
sommige elektronische stembussen ontbraken nog altijd en de berekeningen
van de ongeldige stemmen in die stembussen waren gebaseerd op de totalen en
niet op de stembussen zelf. Stsud ver wees in zijn uiteenzetting naar 31
bureaus. De FOD Binnenlandse Zaken gaf aan niet op de hoogte te zijn van die
31 ontbrekende bureaus bij de aan de kieskringbureaus overgezonden
bureaus. Het College heeft vervolgens vastgesteld dat het in werkelijkheid om
meer dan 50 bureaus ging.
5.6.1 Incorrecte correctietabellen voor Brussel

11

De firma Stsud heeft de oorzaak toegelicht van het probleem dat op 28 mei in
Brussel werd vastgesteld: de volgorde van de lijsten was niet in acht genomen,
aangezien Stsud de lijstnummers had verward met de plaats van de
lijst op de stemschermen. Op het scherm verschenen de Nederlandstalige en
de Franstalige lijsten immers afzonderlijk, terwijl de lijstnummers doorliepen.
Aangezien er in Brussel voor de Europese verkiezing en de regionale verkiezing
een Franstalig en een Nederlandstalig college bestaat, werden de aantallen te
vernietigen stemmen door elkaar gehaald.
Die fout kon niet worden rechtgezet op het niveau van de kieskring,
aangezien de processen-verbaal definitief waren.
5.6.2 Incorrecte ontcijfering van de elektronische stembussen
Sommige elektronische stembussen vertoonden na de ontcijfering inhoudelijke
anomalien, zoals speciale tekens, stemmen met vormfouten of afgebroken
lijnen. Stsud had daar geen verklaring voor.
Op de vraag van het College welke integriteitscontroles op de ontcijferde
stembussen werden uitgevoerd, luidde het antwoord dat in geen enkele controle
was voorzien.
Het College heeft vervolgens de twee kopien van
stembussen meegenomen om zelf tot analyse over te gaan.

de

niet-ontcijferde

5.6.3 Nog altijd ontbrekende elektronische stembussen

Volgens de verklaringen van Stsud was een dertigtal elektronische
stembussen nog altijd niet beschikbaar (aangetaste bestanden). Het
College wilde dan ook vernemen hoe Stsud voor die stembussen de ongeldige
stemmen had kunnen berekenen.
Kennelijk was voor die stembussen alleen het totalisatiebestand beschikbaar. Het
aantal als ongeldig beschouwde stemmen werd dus afgetrokken van het verschil
tussen het stemcijfer en de som van de stemmen met een of meer
voorkeurstemmen of een lijststem. Dat was in tegenspraak met de
informatie die eerder door Stsud aan de FOD Binnenlandse Zaken en
aan het College was bezorgd. Daardoor ontstond natuurlijk een
mogelijks grote foutenmarge, waarop het College de aandacht heeft
gevestigd.
5.7 Controles door het College - van 31 mei tot 1 juni
In het raam van zijn controletaak heeft het College twee toepassingen
ontwikkeld:
ontcijferingssoftware voor de elektronische stembussen;
een programma voor de identificatie en totalisatie van de ongeldige stemmen.
Het College heeft eveneens een parallelle methode ontwikkeld om te achterhalen
welke magneetkaarten ongeldige stemmen bevatten, aan de hand van openbare
software voor het zoeken van regular expressions (GREP-methode).

12

Die methode maakte het mogelijk de magneetkaarten op te sporen zonder ze te

moeten lezen en kon worden gebruikt in het raam van een exhaustieve
controle.
5.7.1 Door het College ontwikkelde ontcijferingssoftware
Tijdens het weekend van 31 mei en 1 juni heeft het College zijn eigen
ontcijferingssoftware ontwikkeld op basis van de openbare bronnen van de
stembussoftware. Het College heeft vastgesteld dat zijn software a priori
correctere resultaten gaf (geen speciale karakters meer, noch stemmen met
vormfouten of afgebroken lijnen). Het enige overblijvende probleem had
ermee te maken dat sommige stembusbestanden aangetast waren.
Op zondag 1 juni heeft het College Stsud en de FOD Binnenlandse
Zaken verwittigd dat de ontcijferingssoftware van Stsud naar alle
waarschijnlijkheid een bug bevatte. Na enkele tests heeft Stsud bevestigd
dat de via de software van het College verkregen resultaten correct waren.
5.7.2 Programma voor de identificatie en totalisatie van de ongeldige
stemmen
Het College heeft een programma geschreven aan de hand waarvan de
ongeldige stemmen voor de ontcijferde stembussen kunnen worden
gedentificeerd en opgelijst.
Na vergelijking met de door Stsud voorgestelde resultaten zijn ook
daar verschillen vastgesteld. Via manuele zoekopdrachten heeft het
College kunnen bevestigen dat de software van Stsud niet alle
ongeldige stemmen opspoorde.
Stsud en de FOD Binnenlandse Zaken zijn van dit probleem in kennis
gesteld op maandag 2 juni.

P. 51-53 5.8 Voortzetting van de correcties - van 2 tot 5 juni

5.8.1 Communicatie aan de FOD Binnenlandse Zaken en Stsud
Op maandag 2 juni heeft het College van deskundigen tijdens een vergadering
met de verschillende
betrokkenen de voornoemde vaststellingen uitvoerig toegelicht.
Daarop heeft de FOD Binnenlandse Zaken het noodzakelijk geacht over te gaan
tot:
de uitvoerige identificatie van de stembureaus waarvan stembussen ontbraken
of incorrect waren;
het opvragen van de diskettes van die stembureaus;
het handmatig hertellen van de materile stembussen ingeval de elektronische
stembussen onleesbaar bleken te zijn.
5.8.2 Identificatie van de ontbrekende of incorrecte stembussen
13

Op maandag 2 juni in de late namiddag heeft Stsud de ter beschikking gestelde

stembussen kunnen ontcijferen met behulp van zijn gecorrigeerde software. De
resultaten werden vergeleken met die van het College en bleken identiek te zijn.
Op verzoek van het College werden daaraan integriteitstest toegevoegd. Daaruit
is gebleken dat niet 27 stembussen, zoals een week eerder was aangekondigd,
maar 57 stembussen ontbraken dan wel aangetast waren.
5.8.3 Inzamelen van de ontbrekende stembussen
De ontbrekende stembussen werden gerecupereerd via de diskettes van de
stembureaus wanneer de disketten onleesbaar bleken te zijn (37 stembussen).
De 20 resterende stembussen werden handmatig herteld met behulp van een
operator van de firma Stsud, onder toezicht van de betrokken kantonbureaus.
Op donderdag 5 juni s ochtends was de laatste stembus in het bezit van de FOD
Binnenlandse Zaken.
5.8.4 Berekening van het aantal ongeldige stemmen
Op donderdag 5 juni, toen de laatste stembussen waren ingezameld en
ontcijferd, werden de ongeldige stemmen opgespoord via de gecorrigeerde
software van Stsud.
Het College heeft dezelfde berekeningen uitgevoerd met zijn eigen software, die
- alweer - afwijkende resultaten toonde: de software van het College
detecteerde ongeldige stemmen die niet werden opgemerkt door de software
van Stsud. De hoger beschreven GREP-methode heeft het het College mogelijk
gemaakt na te gaan dat die stemmen daadwerkelijk ongeldig waren.
Na enkele bijsturingen zijn uiteindelijk op donderdag 5 juni rond 22u30 alle
ongeldige stemmen gedentificeerd door de verschillende programmas.
5.9 Eindberekening van de weerslag van de ongeldige stemmen op de
zetelverdeling tussen de
lijsten 5 juni
De FOD Binnenlandse Zaken heeft opnieuw berekend wat de weerslag is op de
zetelverdeling tussen
lijsten. De nieuwe, voor die berekeningen in aanmerking genomen gegevens
tonen op dezelfde wijze aan dat er geen sprake is van repercussies, behalve voor
het Parlement van de Duitstalige Gemeenschap volgens het hierboven
beschreven, zeer specifieke scenario.
De FOD Binnenlandse Zaken heeft besloten de nieuwe definitieve cijfers aan de
parlementaire assemblees voor te leggen om ze de mogelijkheid te bieden hun
verkiezing (al dan niet) te valideren, met inachtneming van die informatie. Die
nieuwe cijfers werden eveneens bezorgd aan de voorzitters van de hoofdbureaus
van Brussel en van Luik.
De FOD Binnenlandse Zaken heeft het College zijn berekeningen bezorgd over de
weerslag van de ongeldige stemmen op de zetelverdeling tussen de lijsten. Het
College beschouwt die berekeningen als correct.
14

P. 57

5.11 Algemene overwegingen in verband met de bug

Het College heeft vastgesteld dat noch de FOD Binnenlandse Zaken,

noch Stsud, noch de adviesinstantie noch het College zelf het
catastrofescenario van de verkiezingsbug 2014 had zien aankomen.
Daarbij moet wel abstractie worden gemaakt van de talrijke
aanbevelingen in de rapporten over de vorige verkiezingen, die er
onder meer precies toe strekten die risicos terug te dringen.
De druk die de media en de politiek op de FOD Binnenlandse Zaken en Stsud
uitoefenden, hebben hen ertoe genoopt procedures uit te werken waarin
weliswaar niet bij wet is voorzien, maar waarmee de kantonbureaus wel hebben
ingestemd. Die procedures hebben evenwel geen onmiddellijke oplossing van het
probleem mogelijk gemaakt, aangezien het uiteindelijk haast twee weken
na de verkiezingen heeft geduurd vooraleer de precieze draagwijdte
van de bug en de waarde van de eindcorrecties bekend waren. Het
College verheugt er zich over dat de FOD Binnenlandse Zaken de wil heeft
betoond tot het uiterste te gaan bij het zoeken van de ongeldige stemmen.
Inderdaad, de FOD Binnenlandse Zaken heeft de opsporing van ongeldige
stemmen op de diskettes van het kanton Verlaine doen plaatsvinden, terwijl dat
kanton geen blokkering gekend had op de avond van de verkiezingen (twee
ongeldige stemmen werden ontdekt).
Het College had bij vorige verkiezingen vaak beklemtoond dat de code van
bedenkelijke kwaliteit was en dat hij de facto onderhoudsmoeilijkheden deed
rijzen.
Bovendien moet een deel van die code bij elke verkiezing worden aangepast. Het
College en de studie Be-Voting hadden trouwens aanbevolen dat elk nieuw
systeem via parametrisatiebestanden zou kunnen worden afgestemd op de
verschillende combinaties van verkiezingen. De verkiezingsbug 2014 valt
gedeeltelijk terug te voeren op de reeds in het verleden vastgestelde
leemten van de Jites-software.
Het College had in het verleden eveneens aanbevolen dat de FOD Binnenlandse
Zaken zou beschikken over de technische know-how om beter in staat te zijn
het handelen van externe bedrijven te controleren. Bij de verschillende
problemen die voorkwamen bij de opsporing van de bug en de
aangetaste stemmen is opnieuw gebleken dat de FOD Binnenlandse
Zaken, wat de technische aspecten betreft, grotendeels afhankelijk was
van de onderneming Stsud. De FOD Binnenlandse Zaken beschikt over
een ploeg die goed geolied is en alle mechanismen en procedures eigen
aan de verkiezingen volkomen beheerst. Die ploeg beheerst eveneens
de verkiezingssoftware op gebruikersniveau. Het zou dus wenselijk zijn dat
de FOD Binnenlandse Zaken in de toekomst ook zou beschikken over de
middelen en technische vaardigheden die het mogelijk maken op onafhankelijke
wijzen tussen te komen indien zich opnieuw complexe technische problemen
zouden voordoen.
5.12 Wat betreft de procedures
De instructies, procedures en documenten die de FOD Binnenlandse Zaken in de
aanloop naar de ver15

kiezingen heeft uitgewerkt waren over het algemeen duidelijk en volledig.

Na de verkiezingen bij ontdekking van de bug in het Jitessysteem heeft
het College vastgesteld dat veiligheid en procedures minder aandacht
kregen dan snelheid van oplossen waardoor te snel werd gewerkt en
nieuwe fouten werden gemaakt. Zo was de beveiliging van de lokalen
van de FOD Binnenlandse Zaken op de avond van de verkiezingen
ontoereikend. Ook bleken in sommige gemeentes de gegevensdragers
die opnieuw gebruikt konden worden bij hertellingen niet steeds
veilig bewaard.
Het feit dat het College geen bijzonder misbruik vastgesteld ten gevolge van
veiligheidsinbreuken doet niets af aan het risico van dergelijk gebrek aan
beveiliging.
Bovendien heeft het herhaaldelijke uitwerken van ad hoc procedures
ertoe geleid dat de hoofdbureaus die de totalisatie van de stemmen
dienden uit te voeren nauwelijks procedurele waarborgen van de
juistheid van de (gecorrigeerde) cijfers hebben gekregen. Verscheidene
hoofdbureaus hebben dan ook geweigerd de stemopnemingstabellen te
ondertekenen.
P. 60
6.2 Het Jites-systeem
Het College beveelt aan af te zien van dat systeem en het te vervangen
door een eenvormig systeem voor alle verkiezingen in Belgi, ongeacht
de organiserende overheid, dat betere controlemiddelen biedt voor de
burgers en dat gebaseerd is op de aanbevelingen van de BeVoting
analyse.
P. 62
6.6 Het beheer van de wachtwoorden
Het College van deskundigen beveelt aan dat de procedures voor de
organisatie van de verkiezingen bepalen dat men zich ervan moet vergewissen
dat de Init key (een AES-sleutel van 256 bits die dient om bij de aanvang van de
installatieprocedure initialisatieteksten te coderen) wel degelijk bij elke
verkiezing wordt vervangen (het gaat immers om een verantwoordelijkheid van
de FOD Binnenlandse Zaken).
Het College van deskundigen raadt aan dat men er zich van verzekert dat men
er bij het eerste gebruik van een door een wachtwoord beveiligd systeem toe
wordt verplicht de ontvangen wachtwoorden te wijzigen (zelfs voor
machines die niet-aangesloten zijn en/of met een beperkte fysieke toegang).
P. 64-65

6.7 Het uitbrengen van de stemmen

Het College van deskundigen raadt aan dat de kiezers systematisch worden
ingelicht en met aandrang worden verzocht (in alle situaties en dus ongeacht de
gemeente of de samenstelling van het bureau) de leesbare versie en de

16

gecodeerde versie van de door hen uitgebrachte stemmen te herlezen alvorens

die te digitaliseren en in de stembus te stoppen.
6.9 De ontwikkeling van de verkiezingssoftware
Het College van deskundigen raadt aan dat de broncodes voldoen aan de
beste kwaliteitseisen en -criteria inzake de methodologie van de ontwikkeling
van software (aanbeveling die al in 2012 werd gedaan: aanbeveling #2012BXL.22).
Het College van deskundigen beveelt aan dat de ontwikkeling van de
software voor het geautomatiseerde stemsysteem geschiedt aan de hand van
standaardontwikkelingsmiddelen, in een duidelijke, leesbare en op relevante
wijze becommentarieerde en gedocumenteerde code. Alle procedures en
specificaties die de mogelijkheid bieden de executables te produceren, moeten
duidelijk beschreven zijn, beschikbaar worden gemaakt en gemakkelijk kunnen
worden gereproduceerd (aanbeveling die al in 2012 werd gedaan:
aanbeveling #2012-BXL.20).
P. 67
6.12 Niet-exhaustieve lijst van aanbevelingen uit de vorige rapporten
van het College die niet in acht werden genomen bij de verkiezingen
van 2014
Het College herinnert hieronder aan bepaalde aanbevelingen uit zijn
vorige rapporten. Mochten die in acht zijn genomen, dan konden
bepaalde problemen die bij de verkiezingen van 2014 zijn gerezen,
worden voorkomen. Ze hebben onder meer betrekking op de kwaliteit van de
broncodes, op de bekendmaking ervan en op het begrijpen en het beheersen van
de systemen door de organisator. Bedoeling van een en ander is de bugs te
beperken, de codeanalyse te vergemakkelijken, alsook de opsporing, het begrip
en de correctie van de verschillende bugs te versnellen, ook door de burgers.
P. 71-74 Besluiten
Het nieuw stemsysteem SmartMatic
Le Collge a de fortes suspicions quun manque de respect rigoureux
des procdures soit responsable de lapparitions derreurs.
Het oude stemsysteem Jites
In tegenstelling tot wat het geval was bij de verkiezingen van 2010,
waren de oude systemen Digivote en Jites bij de verkiezingen van
2014 beiden uitgerust met hetzelfde programma zowel voor de
stemmachines als voor de urne. Beide types hardware zijn op dezelfde
wijze getroffen door wat de verkiezingsbug 2014 is genoemd en
waardoor de totalisatie van de uitgebrachte stemmen verhinderd werd.
De onderneming Stsud, die de programmas heeft ontwikkeld, en de
FOD Binnenlandse Zaken, hebben procedures moeten improviseren om
de talrijke problemen die zich voordeden bij de totalisatie op te sporen
en proberen op te lossen. Hoewel die procedures noodzakelijk waren om
de berekening van de resultaten te kunnen voortzetten, voorzag de wet
17

niet in dergelijke procedures. De dag na de verkiezingen heeft de

onderneming Stsud de oorzaak van het probleem uiteindelijk kunnen
identificeren: een bug in de software van de stemmachine, en meer
bepaald in de wijze waarop sommige stemmen op de magneetkaart
werden geschreven: 2250 stemmen zijn niet op correcte wijze
opgenomen en de bestanden met de resultaten bevatten daardoor
inconsistenties. De voorlopige resultaten die zondagavond gepubliceerd
werden en in de pvs van de kantonhoofdbureaus werden opgenomen
zijn dus aangetast door fouten.
Op basis van de toelichtingen die de onderneming Stsud heeft
verstrekt,
heeft
het
College
magneetkaarten
met
verkeerd
overgeschreven stemmen kunnen reproduceren. Het College heeft
overigens noch bij de hertotalisaties, noch bij de testen en referentiestemmen
die werden uitgebracht op de dag van de verkiezingen, enige andere problemen
vastgesteld.
Na de talrijke procedures die hoger in het verslag worden beschreven, heeft de
onderneming Stsud
uiteindelijk, anderhalve week na de verkiezingen, de lijst met alle
foutieve stemmen, te wijten aan de bug, kunnen voorleggen. Het College
heeft op onafhankelijke wijze deze zelfde lijst kunnen bekomen.
De FOD Binnenlandse Zaken meent dat de verbeteringen op basis van deze
lijst geen impact kunnen
hebben op de zetelverdeling tussen de kieslijsten.
Het College besluit uit de ontvangen inlichtingen en uit de controles die het heeft
uitgevoerd voor het
systeem Jites, dat:
voor alle verkiezingen samen, 2250 stemmen verloren zijn gegaan, en dat
in plaats daarvan 2250 stemmen verkeerd zijn verrekend en opgenomen
in de processen-verbaal op niveau van de kantons;
sommige verbeteringen die werden aangebracht bij de ondertekening
van de processen-verbaal van de kieskringen onjuist zijn;
op 9 juni 2014, sommige resultaten die beschikbaar zijn op de website van de
FOD Binnenlandse Zaken dus nog steeds onjuist zijn wat betreft de stemcijfers
van de lijsten en dit voor elke stemming waarvoor het systeem Jites is gebruikt;
de laatste verbeteringen, die berekend werden door de onderneming Stsud,
die door de FOD Binnenlandse Zaken werden overgezonden aan de
parlementaire assemblees en die op onafhankelijke wijze nagerekend werden
door het College, juist zijn; deze worden opgenomen in het verslag.
Hoewel het geen deel uitmaakt van zijn opdracht, heeft het College zich met
bezorgdheid heeft afgevraagd wat de verkiezingsresultaten hadden kunnen zijn
zonder de bug. De details van zijn vaststellingen zijn terug te vinden in 5.3.4
en 5.3.5.
Het College heeft geen andere fouten vastgesteld bij het uitbrengen en het
optellen van de stemmen bij dit systeem.

18

P. 74-75 Eindconclusie
Het College herinnert eraan dat het niet tot haar missie behoort om het
adviesorgaan of de opdrachtgever te vervangen. Het behoort evenmin tot de
wettelijke opdracht van het College om tijdens de periode van zijn
werkzaamheden in enige aangelegenheid met inbegrip van de aangelegenheden
die tot de opdracht van het College behoren zijn goedkeuring te verlenen ten
overstaan van n of meerdere van deze actoren. De ontwikkeling van de
gebruikte systemen, het testen en de validatie behoren toe aan de FOD
Binnenlandse Zaken, de betrokken privbedrijven en het adviesorgaan.
Het College heeft voor beide elektronische stemsystemen problemen
vastgesteld. Wat betreft het
SmartMatic systeem heeft het College geen andere procedurele problemen
kunnen vaststellen dan deze van de verkeerd gevalideerde chipkaarten en deze
van het niet-scannen van sommige in de urne gedeponeerde stembiljetten. Wat
betreft het Jites systeem heeft het College tijdens de uitgevoerde simulaties en
controles geen technische problemen gedetecteerd op de verkiezingsbug 2014
na.
Rekening houdend met de ouderdom van het Jites-stemsysteem, zowel
op het vlak van de apparatuur als van de programmatuur, beveelt het
College aan om dit systeem niet langer in te
zetten en te vervangen door een uniform systeem voor alle
verkiezingen in Belgi, ongeacht de organiserende overheid, dat betere
controle toelaat door de burger en dat gebaseerd is op
de aanbevelingen zoals geformuleerd in de Be-Voting analyse.
Uit al deze citaten volgt dat beide stemsystemen op het moment van
verkiezingen gebrekkig waren en foute uitslagen gaven. Tevens werden bepaalde
fouten nooit gecorrigeerd omdat de verkiezingsresultaten definitief waren. De
aansprakelijkheid van de FOD Binnenlandse Zaken (IBZ) en/of de firma Stesud
voor die fouten schijnt evident2.
Stesud en de FOD Binnenlandse Zaken, die beiden verantwoordelijk waren voor
het goede verloop van de elektronische kiesverrichtingen, hebben zwaar gefaald
bij de beveiliging van de aangewende computerprogrammas en de verwerking
van de resultaten. Daarbij werden zelfs leugens en verzwijgingen niet geschuwd,
wat duidt op kwade trouw. Minstens twee kleine partijen zouden hiervan het
slachtoffer zijn geweest.
Helaas antwoordt het verslag niet op de vraag wie het virus in het programma
heeft gebracht, welke partijen het slachtoffer waren en welke wijzigingen er na de
verkiezingen werden aangebracht. Hiervoor is dan ook een gerechtelijk
onderzoek noodzakelijk.

II.

AANKLACHT

De klagende partijen vermoeden dat de onregelmatigheid van de elektronische

stembusgang te wijten is aan bewuste en strafbare handelingen van bepaalde
2 Zie ook het opinie-artikel van Le Vif (stuk 10) en het artikel van HLN.be (stuk
11)
19

personen (klacht tegen X). Om de bewijzen en de verantwoordelijken te vinden,

doen klagers beroep op de onderzoeksrechter. Voor hen is het van primordiaal
belang dat zulke feiten onderzocht worden en dat ze zich in de toekomst niet
meer voor doen. Dit is voor hen belangrijker dan het straffen van de daders.
a) Onrechtmatige vernietiging van 2.250 stemmen
Klagers zijn ten eerste van oordeel dat de verdachten niet het recht hadden die
2.250 stemmen te annuleren.
In Belgi geldt een wettelijke stemplicht, of beter gezegd opkomstplicht, d.w.z.
dat iedere in Belgi wonende Belg vanaf 18 jaar verplicht is te gaan stemmen als
dit recht hem of haar niet door een gerechtelijke beslissing werd ontnomen (art. 1
Kieswetboek). Daardoor heeft de staat ook een versterkte verplichting om met
elke stem rekening te houden en er rekenschap voor af te leggen, meer nog dan
in een systeem van stemrecht3. Het is evenwel duidelijk dat de staat deze
verplichting wegens fouten bij de stembusgang van de laatste verkiezingen niet
is kunnen nakomen. Wie daarvoor precies verantwoordelijk is, zal moeten
onderzocht worden.
Minstens in Brussel (19 gemeenten), Luik, Eupen, Sankt Vith, Durbuy, Lens,
Frasnes-lez-Anvaing deed zich een zogenaamde een elektronische bug voor.
Men heeft 48 uur lang op de voorlopige verkiezingsuitslag moeten wachten en
een week op de definitieve, met alle onzekerheid tot gevolg. IBZ zei dat het in
totaal maar om 2.250 stemmen ging die verloren waren en moesten vernietigd
worden. Dit heel klein aantal anomalien (sic) zou volgens IBZ geen enkele
invloed op de zetelverdeling gehad hebben (stuk 17). De realiteit is echter heel
anders zoals hierna zal worden aangetoond.
En sedert wanneer mogen in een democratische rechtsstaat stemmen zomaar
weggeveegd worden?
Indien de kaarten onleesbaar waren, hoe kon men dan nog de lijststemmen tellen
die allen op de verkiezingsdag zelf bekend waren ? Ging het dan om een partile
bug ? Nochtans is een partile bug onzin op vlak van informatica : indien de
kaarten onleesbaar zijn, geldt dat ook voor de lijststemmen. IBZ heeft echter
geen enkele informatie hieromtrent verschaft.
Bovendien werd het materieel vr de verkiezingen getest en werkte het prima.
Wat meer is, de uitleg die IBZ en/of Stesud gegeven heeft, is niet alleen
onvolledig, maar ook foutief want zoals de foto in bijlage, genomen in een
stemhokje van het Brussels gewest, kanton Ukkel, aantoont (stuk 3), is het
onmogelijk om na de stemming naar het vorig scherm terug te keren. De optie
waarop IBZ zich baseert om de bug, die de telling van de stemmen gedurende
dagen lamgelegd heeft, uit te leggen, bestaat dus niet.
Volgens eerdere verklaringen van het IBZ betrof de bug enkel stemmen
uitgebracht voor de federale en regionale verkiezingen, maar niet deze die voor
de Europese verkiezingen uitgebracht werden. Nochtans ging het om hetzelfde
elektronische systeem. Welnu, hoe kan men uitleggen dat de kaarten partieel
onleesbaar waren voor twee verkiezingen maar integraal leesbaar voor een
3 Zie artikel BRF (stuk 12)
20

derde verkiezing ? Opnieuw verschafte het IBZ, dat de telling uitgevoerd heeft,
niet de minste uitleg.
IBZ beweerde ook dat het probleem alleen het Jites-systeem betrof en niet het
Smartmatic-systeem. Hoe verklaart men dan de computerproblemen die zich
bijvoorbeeld in Ham (Limburg) alsook in Sint-Gillis en Sint-Pieters-Woluwe
(Brussel) hebben voorgedaan? Ook in deze twee laatste kantons wijzen de bizarre
en zeer slechte uitslagen van de kandidaten van de kleinere partijen op
computerproblemen.
Dit doet klagers vermoeden dat er sprake is van bedrog. En dat bedrog is al
partieel bewezen door het feit dat er effectief 2.250 stemmen zonder rechtsgrond
werden vernietigd.
b) Aanwijzingen van grootschalige fraude
Klagers vermoeden dat het probleem van de bug veel groter is dan de 2.250
geannuleerde stemmen.
Indien de bug slechts 2.250 elektronische kaarten betrof, waarom moest men dan
minstens 48 uur wachten alvorens de voorlopige voorkeurstemmen gekend
waren ? Het IBZ had de voorlopige resultaten kunnen meedelen (zowel de
lijststemmen als de voorkeurstemmen) in afwachting van de oplossing van de
partile bug. Waarom hebben deskundigen twee weken lang, soms dag en
nacht, moeten werken aan het oplossen van de bug als het toch maar om een
verwaarloosbaar aantal stemmen ging? Kon dat dan niet meteen gezegd
worden?
Hoe heeft de bug de verdeling van de zetels kunnen veranderen indien hij niet zo
erg was en slechts 2.250 stemmen betrof volgens de verklaringen van het IBZ ?
Sommige kandidaten4 hebben immers 48 uur moeten wachten vr ze wisten of
ze al dan niet verkozen waren. Sommigen hebben zelfs de hun voorlopig
toegekende zetel verloren. Welnu, wegens het eenvoudige feit dat de bug een
invloed had op de verdeling van de zetels, is de bug belangrijk en rechtvaardigt
hij een grondig gerechtelijk onderzoek.
Het feit dat de bug ook in Henegouwen en Limburg voorkwam (zie hieronder het
geval van de wonderbaarlijke vermenigvuldiging van de stemmen van de
burgemeester van Ham)5 (stuk 6), spreekt overigens de eerdere beweringen van
4 Bijv. Geoffroy Coomans de Brachne van de MR was eerst voor het Brussels parlement verkozen
en 48 uur later niet meer; Caroline Taquin (MR), de burgemeester van Courcelles (Henegouwen),
verloor door de elektronische bug eveneens na 48 u de haar toegekende zetel (Le Soir, 27 mei
2014).

5 Het verslag van het College van deskundigen vermeldt ook het geval van de burgemeester van
Ham in Limburg. Burgemeester Dirk De Vis (CD&V) behaalde in zijn gemeente 42
voorkeurstemmen. Tijdens de gemeenteraadsverkiezingen behaalde hij meer dan 1.600
voorkeurstemmen. Volgens De Vis was dit onmogelijk: er moet iets misgelopen zijn. Daarop eiste
hij dat er nagekeken werd of er fouten gemaakt werden. Desnoods wou hij nieuwe verkiezingen.
De Vis wees erop dat ook kandidaten van andere lijsten bitter weinig stemmen
hebben. Ook achtte hij het onwaarschijnlijk dat zijn partij maar 1.200 stemmen haalde op
8.000. Op 28 mei 2014 vernamen we via de pers dat er in het kanton Beringen iets wat werd er

21

het ministerie tegen dat het een louter Brussels, Luiks en Eupens probleem was,
dat alleen het programma Jites betrof. En waarom zou het probleem met Jites
alleen in bepaalde kantons voorgekomen zijn en niet in de meeste andere? Het is
dus volkomen geoorloofd om zich af te vragen of dit probleem niet nationaal
verspreid was, met alle gevolgen vandien voor de correctheid van de resultaten
van de verkiezingen6.
Klagers zijn van mening dat het feit dat de voorkeurstemmen in het begin niet
bekend waren, enkel een voorwendsel was om te verbergen dat er een
kunstmatige en wederrechtelijke overdracht van lijststemmen van kleine naar
grote partijen is gebeurd. De lijststemmen waren volgens de officile uitleg wel
gekend. Dit kan omdat deze veel eenvoudiger te herberekenen zijn dan de
voorkeursstemmen gelet op het relatief kleine aantal partijen en het zeer groot
aantal kandidaten alsook het feit dat de som van de voorkeurstemmen nooit het
aantal lijststemmen mag overschrijden. Vandaar dat men initieel het aantal
voorkeurstemmen op 0 of quasi 0 heeft gezet in afwachting van de
herberekening.
Zo hadden de kandidaten van bijvoorbeeld de B.U.B. voor het Brussels parlement
in het begin, buiten de lijsttrekker (34), slechts een zeer laag aantal stemmen (0,
1, 2 of 3) (stuk 13). Die voorkeurstemmen konden dus blijkbaar wel geteld
worden Bij de MR waren er maar liefst 6 lager gerangschikte kandidaten
verkozen. Maar dat veranderde enkele dagen later allemaal. Bij de B.U.B. kreeg
elke kandidaat er enkele stemmen bij. Het valt daarbij op dat vijf kandidaten op
een rij (nr. 7 tot en met 11) elk 18 stemmen hebben. Deze combinatie is uiterst
uitzonderlijk en komt nergens anders voor. Daarna volgen nog drie kandidaten op
een rij met elk 17 en 12 stemmen. Mathematisch gezien moeten zon
combinaties even zeldzaam zijn als het behalen van de 6 winnende cijfers op de
Lotto ! Ook springt de stemmenkloof tussen de lijsttrekker (191) en de andere
kandidaten (altijd tussen 8 en 31) in het oog. Maar dat is niet alles: het kanton
Sint-Gillis (waar er volgens IBZ geen bug zou geweest zijn) is de thuisbasis van
de lijsttrekker Jrmy Charlier, gewezen voorzitter van de FDF-jongeren, die voor
het FDF kandidaat bij de gemeenteverkiezingen in Sint-Gillis in 2012 was. Hij
niet bijgezegd misgelopen zou zijn bij de verdeling van de voorkeurstemmen per gemeente. De
Vis legde het zo uit: Het is zo dat mijn stemmen per kanton correct waren (1.109), maar
er iets is fout gelopen bij de verdeling daarvan over de diverse gemeenten van het
kanton. Daardoor stond er foutief in de officile statistieken dat ik maar 42 stemmen in Ham zou
behaald hebben.. We citeren de burgemeester: Hiermee is voor mij de kous af. Er zullen dus geen
nieuwe verkiezingen komen. Al blijft het belangrijk om te zorgen dat alle tellingen waterdicht
verlopen. De vrederechter heeft me zonet nog hierover gebeld, en deelt mijn mening dat
zoiets niet meer mag gebeuren.. Volgens het verslag van de deskundigen blijkt dat resultaten
tussen gemeenten werden verward (zie citaat hierboven) !

6 Het resultaat van de verkiezingen vechten klagers echter niet aan

omdat het juridisch gezien spijtig genoeg onaanvechtbaar is sinds de
validatie van de verkiezingen door de parlementen in de loop van de
maand juni 2014; die pas verkozen parlementen zijn uiteraard geen
neutrale instanties, maar zijn rechter en partij.
22

behaalde toen op de achtste plaats 77 stemmen. Nu behaalde hij op de B.U.B.lijst als lijsttrekker slechts 14 stemmen terwijl zijn persoonlijke vrienden- en
kennissenkring aldaar al minstens 10 keer groter is om van de massale publiciteit
die hij er gemaakt heeft nog maar te zwijgen (elke brievenbus kreeg er een
keurige folder van de B.U.B.). En van de hoofdkandidaten haalt 3 stemmen en
alle andere 41 kandidaten ofwel 1 stem ofwel nul stemmen ! Dat laatste is des te
vreemder aangezien ondermeer de kandidaten Yasmina Backes (16 de kandidaattitularis), Carine Tissaen (eerste opvolgster), Yvon Garet (10 de opvolgster), Alain
Tempels (12de opvolger) en Arlette Stienne (13de opvolgster) in Sint-Gillis wonen
en daar dus gingen stemmen terwijl ze 0 stemmen haalden. Ook ontbreekt elk
voordeel voor de lijstduwer (1 stem), wat quasi onmogelijk is. Zelfs in het kleine
kanton Sint-Joost-Ten-Node haalt iedere kandidaat van de B.U.B. meer stemmen.
In het kanton Brussel haalt de lijsttrekker plots wel 5 stemmen meer dan in SintGillis en in het kanton Anderlecht, waar de B.U.B. bijna geen reclame heeft
gemaakt, 30. Dit is niet alleen een catastrofale en voor de B.U.B. nooit gezien
uitslag, maar ook duidelijk een valse.
Een andere vergelijking is ook interessant: bij de provinciale verkiezingen van
2012 behaalde de B.U.B. (Belg-Unie) 959 stemmen (2,18 %) in het district La
Louvire en de lijsttrekker Romuald Joly, die de enige kandidaat was, 369
stemmen. Er waren in dit district 55.546 ingeschreven kiezers. Bij de
federale verkiezingen van 2014, toen de B.U.B. in heel de provincie Henegouwen
opkwam, daarentegen, behaalde de B.U.B. nog slechts 688 stemmen (0,09 %)
en de lijsttrekker Romuald Joly (er waren toen 15 kandidaten) 137 stemmen
terwijl er in heel de provincie 912.215 ingeschreven kiezers waren, d.w.z.
ongeveer 20 keer meer ! (stuk 14) Dus i.p.v. louter hypothetisch en
proportioneel (zonder winst of verlies) 7.380 stemmen (369 x 20) te halen, haalt
de lijsttrekker er nog 137 ondanks een campagne die veel uitgebreider was dan
in 2012 Als de burgemeester van Ham mag klagen en gelijk krijgen (!) over
1.558 verloren stemmen dan geldt dat ook voor de B.U.B. over 6.243 verloren
stemmen
De partij Vivant Oost-Belgi, die voor de verkiezingen van het parlement van de
Duitstalige gemeenschap in de kantons Eupen en Sankt-Vith opkwam, had
gelijkaardige klachten. In een zeer goed geschreven brief van 3 juni 2014 aan de
griffier van het parlement van de Duitstalige gemeenschap, de heer Stephan
Thomas (stuk 18), in Eupen, zei de verkozen lijsttrekker Michael Balter dat zijn
klacht gebaseerd was op een veelvoud van onregelmatigheden bij de
elektronische stemming. In punt 3 wordt gesteld dat de technici van Stesud toen
het probleem zich voordeed, beroep op de technici van hun moedervennootschap
NRB hebben gedaan, waarvan de aandeelhouders allesbehalve onpartijdig
genoemd kunnen worden (zie stuk 16 en hierna). In de Oostkantons betrof het
probleem specifiek de vernietiging van 20 stemkaarten en het feit dat de lijst
Vivant maar 14 stemmen nodig had om een derde zetel te behalen (stuk 20).
Voorts doken er stemmen voor opvolgers (Ersatzkandidaten) op terwijl er voor
de verkiezing van het parlement van de Duitstalige gemeenschap
geen
opvolgers zouden bestaan (stuk 19).

23

Bij de MR werden na de correctie als bij wonder ineens de 15 eerste kandidaten

verkozen alsof men geen risico heeft willen nemen en de sterkste kandidaten van
de vervalsing heeft willen doen profiteren Het valt ook op dat bij de op 27 mei
2014 gepubliceerde resultaten voor de Kamer de lijststemmen allemaal netjes
gekend zijn (6.615 bureaus op 6.615 geteld) terwijl uit het volgende scherm van
de website van het ministerie alsook uit de verklaringen van de experten blijkt
dat in bepaalde kieskringen zoals Brussel-Hoofdstad, Henegouwen en Luik
blijkbaar nog niet alles geteld was. Wat is het nu?
Zelfs na de herberekening ontbraken bij de of bij bepaalde kleine partijen nog
heel wat voorkeurstemmen omdat men duidelijk niet de fout wou maken om er
teveel aan deze partijen toe te kennen zodat het aantal lijststemmen
overschreden zou worden en ook omdat de herberekening zo ingewikkeld was.
Dat is duidelijk te zien in de hierboven reeds vermelde vergelijking tussen de
voorlopige resultaten van vlak na de stemming en de zogezegd definitieve
resultaten een week na de stemming (stuk 13).
Klagers zijn dan ook van mening dat het probleem veel groter is dan IBZ en
Stesud doen uitschijnen en dat vooral bepaalde kleine lijsten (waaronder de
hunne) hiervan het slachtoffer waren. In werkelijkheid zijn veel meer stemmen
dan 2.250 vernietigd of overgebracht naar andere partijen. Dit leiden klagers af
uit het feit dat :
1) er nog altijd geen uitleg is over het feit wie de bug of het virus in het
systeem heeft gebracht, dat niet op het internet was aangesloten en vr
de stemming perfect werkte (punt 4 van het verslag);
2) de verdachten tot op vandaag onvolledige, onjuiste en zelfs leugenachtige
verklaringen hebben afgelegd (zie o.a. punten 4.1.10.1, 5.3.2, het feit dat
de terugkeermogelijkheid op het kiesscherm in het kanton Ukkel niet
bestond, de leugen volgens dewelke de bug alleen de voorkeursstemmen
betrof (punt 5.2) of alleen het Jites-systeem (punt 5.12 en stuk 17) en de
falende uitleg betreffende de telling van de stemmen van de ontbrekende
stemurnen (punt 5.6));
3) bepaalde problemen slechts ontdekt werden nadat de resultaten definitief
waren en de resultaten dus niet meer konden gecorrigeerd worden (punt
5.6.1); als men Stesud mag geloven werden de resultaten van de partijen
zelfs met elkaar verward (!) 7; bovendien werden maar liefst 57 stemurnen
nooit meegeteld8 (punten 5.6 en 5.8.3)
4) het hele onderzoek maar liefst twee weken, soms m.i.v. de nachten (!) in
beslag heeft genomen, en werd verdergezet zelfs nadat de definitieve
resultaten reeds goedgekeurd en verspreid waren (voorwoord en punt
5.11);
5) de beveiliging van de computerbestanden van IBZ en Stesud ondermaats
was (punten 4.2.3.2, 4.3.2., 5.11, 5.12 en 7);
7 Klagers denken echter dat dit slechts een excuus is om de massale overdracht
van stemmen van kleine naar grote partijen toe te dekken.
8 Stsud beweerde eerste dat het er maar 31 waren en IBZ was zelfs van die
31 ontbrekende urnen niet op de hoogte
24

6) de correctie van de resultaten blijkbaar inhield dat er stemmen

overgingen van kleine naar grote partijen (te opteren voor een
andere lijst met een hoe dan ook lager lijstnummer dan de voordien
gekozen lijst) (punt 5.2) en niet omgekeerd;
7) twee kleine lijsten, die voor de verkiezing van het parlement van het
Brussels hoofdstedelijk gewest opkwamen, na de correctie blijkbaar nog
teveel stemmen hadden en dus stemmen moesten afstaan in het voordeel
van lijsten met een lager nummer (punt 5.5). Waarom wordt er niet gezegd
over welke lijsten het gaat ? Zijn er twee slachtoffers of zijn er meer?;
8) het College, IBZ en Stsud op 5 juni 2014, d.w.z. zowat een week na de
definitieve goedkeuring van de verkiezingsresultaten door de kiesbureaus,
enkele niet nader toegelichte bijsturingen (punt 5.8.4) hebben
doorgevoerd waarna op donderdag 5 juni rond 22u30 alle ongeldige
stemmen [werden] gedentificeerd door de verschillende programmas.
Klagers willen absoluut weten over welke aanpassingen het hier gaat en
vrezen kiesfraude.
Volgens een lid van de VLD in West-Vlaanderen (Passendale), de heer Johan
Leleu, wordt er al geknoeid met de verkiezingsresultaten sinds het jaar 2000, in
het begin om het succes van het Vlaams Blok/Belang te bestrijden (stuk 15).
Tenslotte kan nog opgemerkt worden dat het informaticabureau Stesud zeker
geen onafhankelijk orgaan is. Stesud werd opgekocht door NRB, het
informaticafiliaal van Ethias. Deze laatste is op haar beurt een filiaal van de
holding Vitrufin, die vier aandeelhouders telt, nl. de verzekeraar Ethias gemeen
recht, maar ook de federale staat, het Vlaams gewest en het Waals
gewest. Stsud is dan ook een politiek gecontroleerd orgaan (stuk 16).

III.

OVERTREDEN STRAFRECHTELIJKE BEPALINGEN

Hierna volgt een beschrijving van de overtreden strafrechtelijke bepalingen.

1) Artikelen 151, 233 en 234 van het Strafwetboek
IBZ heeft zelf de stemmen geteld, terwijl deze taak behoort tot de bevoegdheid
van het kiesbureau overeenkomstig artikelen 149 e.v. van het Kieswetboek. IBZ
heeft dus zijn bevoegdheden overschreden zodat het de kieswet en artikelen 61
en 63 4 van de grondwet heeft overtreden. Minstens 2.250 kiesgerechtigde
burgers werden immers wederrechtelijk van hun kiesrecht beroofd en de wettelijk
voorgeschreven kiesverrichtingen werden niet gevolgd.
Men kan zich ook afvragen op welke wettelijke bepaling het IBZ en het
kiesbureau zich steunen om niet minder dan 2.250 stemmen te annuleren. Deze
burgers hebben dus hun grondwettelijk stemrecht verloren (art. 61 van de
Grondwet) vanwege een fout van de overheid. Hun stemmen werden immers
geannuleerd terwijl de hypothese van een informaticabug door geen enkele
kiesbepaling geviseerd wordt.
Deze onwettelijke handelingen zijn strafrechtelijke overtredinge van artikel 151
van het Strafwetboek dat het schenden van door de grondwet
gewaarborgde rechten door ambtenaren of door dragers of agenten van het
25

openbaar gezag bestraft. Ook het feit dat ambtenaren hier waarschijnlijk voor
hebben samengespannen is strafbaar op grond van de artikelen 233 en 234
van het Strafwetboek.
2) Artikelen 193 tot 197, artikel 210bis en artikel 504quater van het
Strafwetboek
Het bedrieglijk vervalsen van geschriften, ook in officile computerbestanden, al
dan niet om er een materieel voordeel uit te halen, is strafbaar gesteld op basis
van de artikelen 193 tot 197 van het Strafwetboek, d.w.z. valsheid in
geschriften en gebruik van valse stukken, alsook op basis van artikel 210bis
en 504quater van het Strafwetboek, d.w.z. informaticafraude.
3) Artikel 200 van het Kieswetboek van 12 april 1894
Dit artikel bepaalt:
Met gevangenisstraf van drie maanden tot twee jaar en met geldboete van
vijftig frank tot tweeduizend frank wordt gestraft ieder lid van een bureau of
iedere getuige die bij de stemming of bij de stemopneming betrapt wordt op
bedrieglijke verandering, op wegneming of op bijvoeging van biljetten,
of die wetens minder of meer stembiljetten of stemmen aantekent dan
hij
werkelijk
te
tellen
heeft
gekregen.
Ieder ander persoon die schuldig is aan de in het vorige lid omschreven
feiten, wordt gestraft met gevangenisstraf van een maand tot een jaar en met
geldboete
van
zesentwintig
frank
tot
duizend
frank.
Van de feiten wordt onmiddellijk melding gemaakt in het proces-verbaal.
Ook het kieswetboek zelf maakt de kiesfraude dus sensu stricto strafbaar.

BESLUIT
De verkiezingen zijn de belangrijkste wedstrijd die de Belgische staat
organiseert. Verkiezingen moeten dan ook eerlijk en transparant
verlopen (art. 25 BUPO-verdrag). In de praktijk blijkt deze regel in
Belgi niet te worden gerespecteerd.
Bepaalde Belgen werden strafrechtelijk vervolgd omdat ze op 25 mei 2014 niet
zijn gaan stemmen terwijl deze feiten vele malen erger zijn. Het is dan ook de
plicht van de overheid om deze zaak met de grootste aandacht te onderzoeken.
Hoedanook (fraude of niet) was de gebrekkige organisatie van de verkiezingen
van 25 mei 2014 een echte schande voor een land dat zich een democratie en
een rechtstaat pleegt te noemen. En als er fraude was, moeten de
verantwoordelijken opgespoord en gestraft worden.
Uit wat voorafgaat, vloeit voort dat de federale verkiezingen van 25 mei 2014
door een ernstig gebrek aangetast zijn, dat duidelijk het resultaat benvloed
heeft, maar waarvan men nochtans de werkelijke omvang en de oorzaak nog niet
kent.

26

Wat meer is, de door het IBZ en/of Stesud verschafte uitleg over de
informaticabug is onvolledig en foutief, wat het kiessysteem nog meer verdacht
maakt.
Gelet op al deze problemen en tekorten vragen klagers U, Heer, Mevrouw
Onderzoeksrechter, hun klacht ontvankelijk te verklaren en een diepgaand
onderzoek te voeren, wat ook de politieke druk mag zijn om dat niet te doen. Het
gaat hier om de verdediging van de democratie en de rechtstaat in Belgi.
Brussel, 27 oktober 2014
Met de meeste hoogachting,

Handtekeningen in bijlage

INVENTARIS
1) Voorlopig verslag in het Frans van het College van Deskundigen belast met
de controle van het elektronisch stem- en stemopnemingssysteem voor de
gelijktijdige verkiezingen van 25 mei 2014 (gepubliceerd door Le Vif op 26
juni 2014)
2) Definitief verslag in het Frans van het College van Deskundigen belast met
de controle van het elektronisch stem- en stemopnemingssysteem voor de
gelijktijdige verkiezingen van 25 mei 2014 dd. 19 juni 2014
3) Geamputeerde kieslijst in een kiesbureau te Charleroi
4) Artikel van het Nieuwsblad dd. 27 mei 2014 over de weggegooide
stembiljetten in Gent
5) Krantenartikel over de verloren stembiljetten in Charleroi
6) Artikel van de Redactie.be dd. 28 mei 2014 over de wonderbaarlijke
vermenigvuldiging van de voorkeurstemmen van burgemeester De Vis in
Limburg
7) Twee fotos van een computerscherm in een kieshokje genomen op 25 mei
2014 in het kanton Ukkel (zonder terugkeermogelijkheid)
8) Verklaringen van de partijen VCP, B.U.B., ROEL en Rossem over
onregelmatige kiesverrichtingen bij de elektronische stemming
9) Artikel van Le Vif dd. 26 juni 2014 over het (voorlopig) verslag van de
deskundigen
10)
Vote lectronique: au-del du bug lectronique, un bug
reprsentatif (opinieartikel Le Vif dd. 30 mei 2014)
11)
Informaticabug had zetelverdeling kunnen benvloeden (artikel
HLN dd. 26 juni 2014)
12)
Belgien ein Demokratiemrchen (artikel BRF dd. 6 juni 2014)
13)
Voorlopige en definitieve kiesuitslagen van de B.U.B. en de MR
voor het Brussels parlement (FR) en zogezegd definitieve uitslagen voor de

27

partijen in het algemeen; uitslag van Jrmy Charlier als kandidaat voor
FDF in 2012 (Sint-Gillis)
14)
Resultaten van de B.U.B. in het district La Louvire in 2012 en in de
provincie Henegouwen in 2014
15)
Algemene beschouwingen over de kiesfraude van een VLDmandataris en getuige in West-Vlaanderen (Zonnebeke), Johan Leleu
16)
Uitleg over NRB en Ethias
17)
Uitleg over de bug van IBZ
18)
Klacht in het Duits van Vivant Ostbelgien dd. 3 juni 2014
19)
Artikel van BRF over de kiesonregelmatigheden in de Oostkantons
dd. 26 mei 2014
20)
Artikel van BRF over de kiesonregelmatigheden in de Oostkantons
dd. 28 mei 2014

28