PYTANIA NA KOLOKWIUM Z METEOROLOGII

1.
2.
3.
4.
5.

6.
7.
8.
9.
10.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18.
19.
20.
21.
22.
23.
24.

Skad i budowa atmosfery

temperatura punktu rosy
waciwoci poszczeglnych warstw atmosfery; odbijanie fal radiowych itp.
zjawiska optyczne: tcza, mirae, zorze polarne (opisa)
elementy obserwowane i mierzone na statku i w porcie:
a. cinienie
b. temperatura (ciepo)
c. wye i nie baryczne
d. izobary
e. gradient cinienia
stany atmosfery (obojtny, ukad wysokiego/niskiego cinienia schematy)
podstawowe rodzaje chmur i zjawiska jakie przynosz; wielko zachmurzenia
falowanie prdko wiatru, skala stanu morza
rodzaje mgie, ich powstawanie i cechy
prawa ruchu mas powietrza: poziomy gradient cinienia i sia Coriolisa (wraz ze wzorem)
wiatr geostroficzny (wraz ze schematem)
Midzykontynentalna strefa zbienoci pasatw przyczyny i wpyw
rodzaje wiatrw na routing charts + wiatry regionalne (wybra 2 i omwi)
masy powietrza
nie baryczne (ppm, pzm)
fronty
cyklony (stadia powstawania + kategorie)
pogoda w cyklonie
ustalanie toru cyklonu
miejsca wystpowania cyklonw
gwne cechy cyklonu
oznaki zwiastujce cyklon
egluga w cyklonie
profilaktyka na kotwicowisku w morzu i w porcie przy przejciu cyklonu

Powietrze - jednorodna mieszanina gazw stanowica atmosfer ziemsk.

Atmosfera - gazowa powoka otaczajca planet o masie wystarczajcej do
utrzymywania wok siebie warstwy gazw, w wyniku dziaania grawitacji.
Skad atmosfery:
a) stae skadniki pow.
- azot(78%);
- tlen(21%);
- argon(1%);
b) zmienne skadniki pow.:
- para wodna,
- dwutlenek wgla;
- dwutlenek siarki;
- ozon
Wilgotno powietrza:
- wilgotno bezwzgldna masa pary wodnej wyraona w gr. zawarta w 1m
powietrza,
- wilgotno waciwa masa pary wodnej wyraona w gramach zawarta w 1 kg
powietrza (z par wodn),
- wilgotno wzgldna wyraony w procentach stosunek cinienia czstkowego pary
wodnej zawartej w powietrzu do prnoci pary wodnej nasyconej w tej samej
temperaturze.

Punkt rosy czyli temp., do ktrej pow. z obecn iloci pary wodnej musi ochodzi si by
nasyci si.
(Psychrometr do pomiaru wilgotnoci pow.
Lizymetr do pomiaru wielkoci zapasu wody w glebie.).
Temperatura ruch wew. materii przenoszenia ciepa przez konwekcje(ruch pion),bardzo
mao przez przewodnictwo adwekcje(ruch poz.)
Ciepo ilo drga/uderze czsteczek midzy sob.
Cinienie wielko skalarna, warto siy dziaajcej prostopadle do pow. podzielona przez
powierzchni na jak ona dziaa.750mmHg; 1013,27hPa
Gradient cinienia jest to rnica cinienia w kierunku poziomym odniesiona do jednostki
odlegoci liczona w kierunku prostopadym do izobar od cinienia wyszego do niszego.
Ni atmosferyczny obszar obnionego cinienia atmosferycznego, w ktrym cinienie
maleje ku rodkowi.
Wy atmosferyczny obszar podwyszonego cinienia atmosferycznego, w ktrym cinienie
ronie ku rodkowi.
Warstwy atmosfery:
a) Troposfera (ok. 12km 18 rwnik; 8 biegun) sfera przyziemna, spadki temp. do 60C, w troposferze zachodz gwne procesy ksztatujce pogod i klimat; warstwa
skupiajca ponad poow powietrza atmosfery. Poniej 5 km n.p.m. znajduje si 50%
caego atmosferycznego powietrza. Wystpuje w niej para wodna, ktra skraplajc si
tworzy chmury (Tropopauza).
b) Stratosfera (1240km) brak pary wodnej, wzrost wysokoci pow. si rozrzedza a
cinienie maleje (na 19km cinienie atmosferyczne rwne z cin. nasyconej pary
wodnej. w temp. 37C)
c) Ozonosfera (15-40km) brak pionowych ruchw powietrza; pochania
promieniowanie UV
d) Mezosfera (4080km) temp. 0 - -70C. spadek temperatury wraz z wysokoci
(Mezopauza)
e) Jonosfera (802000km) - zawiera due iloci jonw i swobodnych elektronw,
powstajcych na skutek jonizacji czsteczek gazu atmosferycznego pod wpywem
promieniowania kosmicznego oraz nadfioletowego promieniowania sonecznego.
f) Termosfera (85500km) zjawisko zorzy polarnej, wzrost temperatury nawet do
400C
g) Egzosfera (5002000km) brak tlenu; sabe oddziaywanie grawitacyjne
Tcza powstaje w wyniku rozszczepienia wiata zaamujcego si i odbijajcego si
wewntrz kropli wody o ksztacie zblionym do kulistego.
Mira zjawisko powstania pozornego obrazu odlegego przedmiotu w wyniku rnych
wspczynnikw zaamania wiata w warstwach powietrza o rnej temp.
Zorza polarna zjawisko wietlne obserwowane na wysokich szerokociach
geograficznych, gwnie za koem podbiegunowym, chocia w sprzyjajcych warunkach
bywa widoczna nawet w okolicach 50. rwnolenika.
Chmury wysokie (6-12km):
- Cirrus;
- Cirrostratus(d,,k,zl,g);
- Cirrocumulus;
Chmury rednie (2-6km):
- Altostratus (d,,zl);
- Altocumulus;

Chmury niskie (do 2km):

- Stratus(m,z,sl);
- Stratocumulus (d,,k);
- Nimbostratus(d,,zl);
Chmury o budowie pionowej (0.5-6 km):
- Cumulus(d);
- Cumulonimbus
Skala Beauforta:
- 8B (sztorm) - 32w;
- 12B (huragan) - 64w.
Stan morza - 0 9 (14m wys.fali)
Mga krople wody (lub krysztay lodu) zawieszone w pow., ktrych dolna podstawa styka
si z powierzchni ziemi.

7. podstawowe rodzaje chmur i zjawiska jakie przynosz; wielko zachmurzenia

Chmury s to zawiesiny mikroskopijnych czstek cieczy (gwnie wody) lub cia staych (lodu) w atmosferze.
Powstaj w wyniku kondensacji pary wodnej, czyli przejciu znajdujcej si w powietrzu pary wodnej ze stanu
gazowego w cieky lub resublimacji tj. przejciu pary wodnej w stan stay skupienia (ld).
Chmury wysokie: Cirrus (Ci) Pierzaste Cirrocumulus (Cc)Kbiasto-pierzaste Cirrostratus (Cs)Warstwowopierzaste
Chmury rednie Altocumulus (Ac)rednie kbiaste Altostratus (As)rednie warstwowe
Chmury niskie Stratocumulus (Sc)Kbiasto-warstwowe Stratus (St)Niskie warstwowe
Chmury pionowe Nimbostratus (Ns)Warstwowe deszczowe Cumulus (Cu)Kbiaste Cumulonibus
(Cb)Kbiaste deszczowe
Poszczeglne chmury:
Cirrus (Ci) pierzasta - Chmura pierzasta w ksztacie biaych wkien, nitek, awic lub wskich pasm o
jedwabistym wygldzie, podstawa chmury 7-10 km dugo od 10 do 1000 km. Powoduj opady, ktre nie
docieraj na ziemi. Sygnalizuj du zmian pogody. Moe towarzyszy im silny porywisty wiatr.
Cirrocumulus (Cc) - kebiasto pierzasta - Chmura kbiasto - pierzasta, wystpuje w postaci cienkiej biaej
awicy, pat lub warstw chmur bez cieni, zoona z maych czonw poczonych ze sob lub oddzielonych w
ksztacie ziaren, zmarszczek. Chmury cirrocumulus s zawsze na tyle przejrzyste, e umoliwiaj okrelenie
pooenia Soca i Ksiyca. Zapowiadaj nadejcie frontu chodnego.
Cirrostratus (Cs) - warstowo pierzasta - Chmura warstwowo - pierzasta wystpujca jako przejrzysta biaawa
zasona z chmur o wknistym lub gadkim wygldzie, pokrywajca niebo cakowicie lub czciowo, ktra nie
zaciera konturw soca lub ksiyca, lecz powoduje zjawisko "halo". Zasona chmur cirrostratus moe by
prkowana lub przybiera wygld mglisty. Brzeg chmur jest niekiedy ostro zarysowany, lecz czciej
zakoczony chmurami cirrus na ksztat frdzli. Chmury Cirrostratus powstaj wskutek powolnego wznoszenia
si rozlegych warstw powietrza do dostatecznie duych wysokoci. Wysoko wystpowania 6,5 - 10 km.

Altocumulus (Ac) - rednia kebiasta - Chmura rednia, kbiasta, biaa lub szara warstwa albo awica chmur, na
og wykazujca cienie, zoona z rozlegych patw, wyduonych rwnolegych walcw itp., ktre mog by
rozdzielone pasmami czystego nieba. Paty chmur altocumulus s czsto obserwowane rwnoczenie na dwch
lub wicej poziomach. Pojedyncze elementy ukadaj si w grupy, cigi i zwoje w jednym lub dwu kierunkach.
Wysoko wystpowania 3 - 5.5 km. Sygnalizuj nadejcie frontu chodnego.
Altostratus (As) - rednia warstwowa - Nale do pitra redniego, jednak ich grne czci mog przenika i do
pitra grnego. Ich pionowa grubo wynosi ju kilometry; jest to pat lub warstwa chmur szarawych albo
niebieskawych, pokrywajcych niebo cakowicie lub czciowo, o wygldzie prkowanym, wknistym lub
jednolitym i miejscami tak cienka, ze Soce jest widoczne najwyej jak przez matowe szko. Chmury rednie
warstwowe s typowymi chmurami mieszanymi: obok nadzwyczaj drobnych kropelek wody wystpuj w nich
rwnie drobne patki niegu. Dlatego takie chmury daj opady. Opady te jednak s bardzo sabe i podczas
ciepej pory roku z reguy wyparowuj w drodze ku powierzchni Ziemi. W zimie z tych chmur pada czsto
drobny nieg.
Nimbostratus (Ns) - warstwowa deszczowa - Szara warstwa chmur, czsto ciemna, o wygldzie rozmytym
wskutek mniej lub bardziej cigego opadu deszczu lub niegu w wikszoci przypadkw dochodzcego do
ziemi. Chmura ta jest wszdzie tak gruba, e cakowicie przesania Soce. Grubo dochodzi do kilku
kilometrw, majc pocztek w pitrze dolnym i rozprzestrzeniajc si do pitra redniego, a czsto rwnie i do
grnego. W grnej czci warstwy budowa tych chmur jest podobna do budowy tych chmur Altostratus (
rednich warstwowych ), natomiast w dolnej mog one zawiera rwnie due krople wody oraz patki niegu.
Dlatego warstwa tych chmur ma wygld bardziej ciemnoszary; tarcze cia niebieskich przez ni nie
przewiecaj. Z tych chmur z reguy pada cigy deszcz lub nieg, dosigajcy powierzchni Ziemi. Pod warstw
chmur warstwowych deszczowych wystpuj czsto bezksztatne skupienia niskich poszarpanych chmur,
szczeglnie "ponurych" na tle chmur warstwowych deszczowych. Jest klasyczn chmur deszczow opady s z
dugotrwae i obfite, zawsze cige.
Stratocumulus (Sc) - kbiasto warstowa - Szara lub biaa, bd czciowo szara, czciowo biaa awica, pat
lub warstwa chmur, posiadajca prawie zawsze ciemne czci, zoona z zaokrglonych bry, walcw itp.,
poczonych ze sob lub oddzielnych od siebie i nie posiadajcych wygldu wknistego. Wikszo regularnie
uoonych maych czonw chmury ma pozorn szeroko wiksz od piciu stopni. W wikszoci przypadkw
chmury kbiasto - warstwowe skadaj si z drobnych, jednorodnych kropelek, przy ujemnych temperaturach
przechodzonych, i nie daj opadw. Zdarza si jednak, e pada z nich saba mawka lub przy niskich
temperaturach bardzo drobny nieg. Przynosz przelotne opady, zwiastuj zaamanie pogody. S one przyczyn
zjawiska "halo", czsto mona przez nie widzie soce/ksiyc.
Stratus (St) - niska warstwowa - S to chmury najblisze powierzchni Ziemi: na terenie rwninnym ich
wysoko nad powierzchni Ziemi moe wynosi zaledwie kilkadziesit metrw. Na og szara warstwa chmur
o do jednolitej podstawie, skadajca si z kropelek wody, z ktrej moe pada mawka. Lecz przy
dostatecznie niskich temperaturach wystpuj w tych chmurach elementy stae; wwczas mog wypada z nich
na Ziemi supki lodowe, drobny nieg lub krupa niena. Jeli Soce jest widoczne przez chmur, to jego zarys
jest wyrany. Chmura Stratus nie powoduje wystpowania zjawisk halo. Chmura Stratus wystpuje niekiedy w
postaci postrzpionych awic; wwczas nazywaj si Fractostratus (chmury niskie warstwowe, postrzpione).
Przynosi opad deszczu zwykle zapowiada trzydniwk. Moe towarzyszy jej mga lub mawka zanim zacznie
si waciwy opad. Z reguy wiatry s umiarkowane.
Cumulus (Cu) kbiasta - Oddzielne, na og gste chmury o ostrych zarysach, rozwijajce si w kierunku
pionowym w ksztacie pagrkw, kopu lub wie, ktrych grna cz przypomina czsto kalafior. Owietlone
przez Soce czci tych chmur s przewanie lnico biae. Podstawa ich jest stosunkowo ciemna i prawie
pozioma. Pod Soce wydaje si, e chmury s ciemne, otoczone jasn obwdk. Chmury kbiaste wystpuj
czsto tak licznie, e tworz awice. Czasami maj one postrzpione brzegi i wwczas nosz nazw
Fractocumulus (chmury kbiaste postrzpione). Chmury kbiaste skadaj si tylko z kropel wody i zwykle
opadw nie daj. Jednak w obszarach zwrotnikowych, gdzie wodno chmur jest dua, wskutek czenia si
poszczeglnych kropli, chmury te mog dawa niedue deszcze. Zwiastun dobrej pogody i umiarkowanego,
porywistego wiatru, czcy si w zbite "stadka" zwiastuje deszcz za kilka dni. Naley uwaa na wystpujce w
jej pobliu szkway. Przy silnym rozwoju pionowym mog da opad.
Cumulonimbus (Cb) - kbiasta deszczowa - Stanowi dalsze stadium rozwojowe chmur kbiastych. Wystpuje
jako potna chmura o duej rozcigoci pionowej w ksztacie gry lub wielkich wie i sigaj czsto od pitra
dolnego a do grnego. Przesaniajc Soce, maj "ponury" wygld i zmniejszaj w duym stopniu owietlenie.
Przynajmniej cz jej wierzchoka jest zazwyczaj gadka, wknista lub prkowana i prawie spaszczona.
Cz ta rozpociera si w ksztacie kowada lub rozlegego piropusza. Poniej podstawy, czsto ciemnej,
niejednokrotnie wystpuj niskie, postrzpione chmury poczone z podstaw lub oddzielone od niej. W grnych
czciach chmury kbiaste deszczowe skadaj si z krysztakw lodu, natomiast w dolnych - z krysztakw
lodu oraz kropelek wody rnych wielkoci, do najwikszych wcznie. Mog wystpowa jako odosobnione
lub w postaci dugiego szeregu poczonych chmur. Przynosi bardzo gwatowne i silne porywy wiatru, zwiastuje
sztorm. Daj one opady przelotne (ulewy); s to deszcze o duym nateniu, ktrym towarzyszy niekiedy grad, a
w zimie - obfity, gsty nieg i krupa. Zwizane s z nimi czsto zjawiska burzowe. Dlatego chmury te nazywane
s te chmurami burzowymi. Na ich tle obserwuje si czsto tcz. Pod podstaw tych chmur, podobnie jak i pod
podstaw chmur warstwowych deszczowych, wystpuj czsto skupienia chmur postrzpionych (gatunku
Fractostratus lub Fractocumulus).

8. falowanie prdko wiatru, skala stanu morza

Falowanie oceanu najczciej wywouje wiatr. Badanie tego typu falowania polega na wyjanianiu mechanizmu
przekazywania energii wiatru powierzchni wody. Skomplikowan, dynamiczn jego struktur, objawiajc si
pulsacj prdkoci i kierunku, potwierdza bardzo szerokie widmo fal o rnej czstotliwoci. Przepyw

powietrza nad wod ma charakter turbulentny. Z tego powodu powstaj miejscowe rnice cinie, prowadzce
do ruchu czsteczek. Przy dugotrwaym wianiu (pod wpywem tych cile ze sob powizanych zjawisk)
ksztatuj si fale o regularnym profilu. Z czasem ronie ich amplituda i energia. Dziki lepkoci ruchy
czsteczek s przenoszone ku warstwom zalegajcym gbiej. Przez cay czas oddziaywania wiatru na
powierzchni nastpuje energetyczne zasilanie fal. Prdko wiatru musi jednak by wiksza od prdkoci
rozchodzenia fal. Gdy wieje z mniejsz si lub zmieni kierunek, nastpi osabienie falowania. Gdy z wiksz
grzbiety fal od strony nawietrznej wyduaj si, a po zawietrznej s bardziej strome. Przy bardzo silnym wietrze
wierzchoki s zrywane i przemieszczane w powietrzu w postaci piany. Na pierwotnej fali mog tworzy si fale
drugiego, trzeciego lub wyszych rzdw.
Stan morza - umowne okrelenie stanu powierzchni morza w zalenoci od wysokoci wystpujcej fali. Do
okrelenia stanu morza wykorzystuje si dziesiciostopniow skal Douglasa:
stan morza
0
1
2
3
4
5
6
7
8
9
`

wysoko fali [m]

0
0,0-0,1
0,1-0,5
0,5-1,25
1,25-2,5
2,5-4,0
4,0-6,0
6,0-9,0
9,0-14,0
ponad 14

Skala Beauforta - skala siy wiatru:

B Nazwa
0 Cisza
1 Powiew
2 Wiatr saby

3 Wiatr agodny

Wiatr
umiarkowany

Wiatr do
silny

6 Wiatr silny

Wiatr bardzo
silny

8 Sztorm

9 Silny sztorm

Dziaanie wiatru na Stan powierzchni morza

km/h
ldzie
Dym wznosi si
Tafla morza jest lustrzana.
0-1
pionowo
Powierzchnia lekko zmarszczona
Dym lekko zbacza
2-6
(maa uskowata fala).
Ledwie
Drobna krtka fala o szklistych
odczuwalny
7-12
grzbietach.
podmuch
Dusze fale o wierzchokach
Poruszaj si licie sporadycznie spienionych,
13-18
na drzewach
amanie si fal wywouje
krtkotrwae szmery.
Wyrane dugie fale, pokryte
Poruszaj si mae
bia pian na grzbietach,
19-26
gazki
amaniu si fal towarzyszy szum.
Zaczynaj si tworzy due fale,
Poruszaj si
ktrych grzbiety pokryte s bia
gazie, ostre
27-35
pian, sporadycznie pojawiaj si
podmuchy
bryzgi. Morze szumi.
Fale staj si strome, piana grzyw
Poruszaj si
zaczyna ukada si w pasma,
36-44
konary drzew
szum amicych si fal, liczne
bryzgi.
Fale coraz dusze i bardziej
Mniejsze drzewa
strome, zdmuchiwana z ich
poruszaj si z
45-54
grzbietw piana ukada si w
pniami
pasma. Gony szum morza.
Tworz si wysokie gry wodne,
Poruszaj sie due wierzchoki fal s porywane
drzewa, utrudnione przez wiatr, ukadaj si w
55-65
chodzenie
wyrane, dugie pasma. Urywany
ryk morza.
Ogromne fale, wiatr porywa
Wiatr zrywa dachy, grzywy fal i unosi py wodny,
66-77
amie silne pnie
znacznie osabiajcy widoczno.
Ryk morza.

Wiatr
Mm/h
0-1
1-3

Dugo Wysoko
fal [m]* fal [m]*
-

do 5

0.1-0.2

4-6

do 15

0.2-0.3

7-10

do 25

0.6-1.0

11-16

do 50

1.0-1.5

17-21

do 75

2.0-2.5

22-27

do 100

3.0-4.0

28-33

do 135

4.0-5.5

34-40

150-200 5.5-7.5

41-47

150-200 7.0-10.0

Ogromne i dugie fale, liczne

bryzgi ukadaj si w dugie
78-90
pasma, morze jest biae od piany.
Morze grzmi.
Ogromne i dugie fale tak
wielkie, e statki znajdujce si w
Dziaanie wiatru
91dolinie przestaj by widoczne,
jest silnie niszczce
104
widzialno zmniejszona przez
bryzgi.
Dziaanie wiatru Huragan unosi w powietrzu tak
jest druzgocce,
wiele pyu wodnego, e
ponad
np. wiatr niszczy praktycznie nie ma adnej
104
budynki
widocznoci.

Wiatr wyrywa
Bardzo silny
drzewa z
10
sztorm
korzeniami

11

Gwatowna
wichura

12 Huragan

48-55

do 250

9.0-12.5

56-63

do 300

11.5-14.0

powyej
15.0 i
i dlusze
63
wysze

9. rodzaje mgie, ich powstawanie i cechy

Mga jest to zawiesina bardzo maych (o rednicy poniej 0,05 mm) kropelek wody (przy b. niskich
temperaturach krysztakw lodu) w przyziemnej warstwie powietrza, zmniejszajca widzialno
poniej 1 km. Powstaje wskutek kondensacji pary wodnej zawartej w atmosferze. Istniej rne rodzaje
mgie.

Mga radiacyjna powstaje nad ldem wskutek silnego ochodzenia si powietrza od

zimnego podoa, ktrego temperatura spada w wyniku wypromieniowania ciepa (np.
podczas pogodnej nocy).
Mga adwekcyjna tworzy si w ciepej masie powietrza napywajcej nad chodne
podoe; szczeglnie czsto wystpuje nad powierzchni zbiornikw wodnych.
Smog jest to bardzo gsta mga powstajca w obszarze wielkich miast lub orodkw
przemysowych, unoszca czstki zanieczyszcze. Jest ona niebezpieczna dla
czowieka, niekiedy powoduje gwatowny wzrost miertelnoci wskutek chorb drg
oddechowych i ukadu krenia.

10. prawa ruchu mas powietrza: poziomy gradient cinienia i sia Coriolisa (wraz ze
wzorem):

Poziomy gradient cinienia

Charakterystyka: Pomidzy obszarami Ziemi wystpuj poziome rnice cinienia; gradient
skierowany jest do niszego cinienia wzdu normalnej do powierzchni izobarycznej, wyraa
si go w hPa/100
Konsekwencje: Sia Coriolisa - podstawowa sia powodujca poziomy ruch i wzrost jego
prdkoci; inne siy mog ten ruch hamowa, lub odksztaca jego kierunek
to sia bdca wynikiem niezgodnoci pomidzy prdkoci ktow obracajc si Ziemi a
jej- malejc szerokoci geograficzn- prdkoci liniow. Jeli masa powietrza zacznie
wdrwk z nad rwnika w kierunku pnocnym, to zachowujc swoj bezwadno
(prdko wyjciow) napywa bdzie nad obszary, ktre obracaj si od niej wolniej.
Nastpowa bdzie, jej odchylanie si od kierunku wyjciowego w prawo. Im dalej od
rwnika tym skrcanie bdzie wiksze, a na okrelonej szerokoci przyjmie ono kierunek
rwnolenikowy, podobnie na pkuli poudniowej- masa powietrza, wdrujc na poudnie
przybiera kierunek zachodni (skrca w lewo).

11. Wiatr geostroficzny:

Rozpatrzmy jednostajny ruch powietrza w ukadzie izobar prostoliniowych i
rwnolegych do siebie, zakadajc jednoczenie brak tarcia. Przy takim zaoeniu na
powietrze bd dziaa tylko dwie siy sia poziomego gradientu cinienia i sia Coriolisa.
Pod wpywem siy gradientu powietrze zaczyna si porusza prostopadle do izobar, ale
natychmiast pojawia si sia Coriolisa odchylajca poruszajce si powietrze w prawo (na
pkuli poudniowej w lewo). W stosunkowo krtkim czasie obydwie siy rwnowa si.
Poniewa kierunek siy gradientu nie ulega zmianie, wic rwnowaca j sia Coriolisa musi
by skierowana przeciwnie. W rezultacie wiatr wieje rwnolegle do izobar.
Taki wiatr, ktry wieje z jednostajn prdkoci wzdu izobar prostoliniowych (przy
zaniedbaniu tarcia), nazywa si wiatrem geostroficznym.
Warto liczbow prdkoci wiatru geostroficznego okrela si z warunku rwnowagi
si gradientu i Coriolisa:

1 dp
2V sin 0
dn
1
1 dp
V VG

2 sin dn
, gdzie VG prdko wiatru geostroficznego.
Mona sformuowa nastpujce wnioski:
1. Kierunek wiatru geostroficznego pokrywa si z kierunkiem izobar
2. Wiatr geostroficzny wieje zawsze w ten sposb, e na pkuli pnocnej niskie
cinienie pozostaje z lewej strony, a wysokie z prawej strony, jeli patrze w
kierunku wiatru (majc wiatr w plecy). Na pkuli poudniowej na odwrt. Jest to
tzw. Prawo Buys-Ballota.
3. Prdko wiatru geostroficznego jest wprost proporcjonalna do gradientu cinienia
lub, mwic inaczej, jest odwrotnie proporcjonalna do odlegoci midzy
izobarami. Im mniejsza odlego midzy izobarami (wikszy gradient) tym
wiksza prdko wiatru geostroficznego i odwrotnie. Ponadto ronie ona w miar
zmniejszania si gstoci powietrza i szerokoci geograficznej. Wobec tego przy
jednakowej wartoci gradientu cinienia prdko wiatru geostroficznego na
duych wysokociach, a take niskich szerokociach geograficznych jest wiksza
ni na maych wysokociach lub w wyszych szerokociach geograficznych.
4. W bezporednim ssiedztwie rwnika, gdzie sin dy do zera, pojcie wiatru
geostroficznego traci sens.

12. Midzykontynentalna strefa zbienoci pasatw:

W pobliu midzyzwrotnikowej strefy obnionego cinienia pasaty zanikaj, a ruchy
poziome powietrza ustpuj ruchom pionowym zwizanym z intensywn konwekcj
(pionowym przenoszeniem energii cieplnej) . W rezultacie midzy pasatami obydwu pkul
tworzy si strefa przejciowa strefa midzypasatowa. Pokrywa si ona z midzyzwrotnikow
stref obnionego cinienia. Stref t nazywamy midzyzwrotnikow stref zbienoci (w
skrcie MSZ). Wystpowanie MSZ jest jedn z gwnych waciwoci cyrkulacji w
szerokociach zwrotnikowych.
Szeroko MSZ waha si przecitnie nad oceanami od okoo 2 do 10 szerokoci
geograficznej. Przy intensywnej zbienoci pasatw MSZ staje si wska. W tym wypadku
wskutek silnej konwekcji powstaj wypitrzone chmury Cb z silnymi opadami, burzami i
porywistymi wiatrami w pasie szerokoci od okoo 20 do 150 Mm. Wwczas MSZ przyjmuje
charakter frontu zwrotnikowego. Z reguy im wsza jest linia strefa zbienoci, tym
intensywniejsze s procesy w niej zachodzce.
13. Rodzaje wiatrw na routing charts:
- I Oglna cyrkulacja
- II monsuny
- III wiatry lokalne
Monsuny pewne obszary Ziemi maj specyficzny ustrj wiatrw polegajcy na tym e w
dolnej czci troposfery zim przewaaj wiatry z jednego kierunku lub sektora widnokrgu,
a latem z innego (zwykle przeciwnego). S to tzw. Obszary monsunowe, a wiejce w nich
wiatry o charakterystycznych dominujcych w danej porze roku kierunkach, nosz nazw
monsunw. Do klasycznych obszarw monsunowych zalicza si pnocn cz Pacyfiku,
wczajc w to przylege wybrzea Azji i archipelagi wysp a po pnocny skraj Australii.
Bezporednimi przyczynami pojawiania si monsunw s sezonowe zmiany cinienia nad
kontynentami Azji, Afryki, Australii i wodami oceanw, oraz przemieszczanie si wyw
podzwrotnikowych i midzyzwrotnikowej strefy obnionego cinienia.
Wiatry lokalne:
Norther silny wiatr pnocny pojawiajcy si zim nad Zatok Meksykask.
Osiga czsto prdko sztormu. W miar przesuwania si ku Morzu Karaibskim
sabnie.
Sumatra wiatr o charakterze sztormowego szkwau wystpujcy w cieninie
Malakka i na ssiednich obszarach. Towarzyszy mu gwatowna burza i deszcz.
Pojawia si w okresie od monsunu letniego . Nadchodzi zwykle w nocy.
Sirocco wiatr z kierunkw poudniowych wystpujcy nad morzem
rdziemnym. Pojawia si w cigu caego roku, cho najczciej latem.
Bezporedni przyczyn tworzenia si sirocco s nie przemieszczajce si nad
Morzem rdziemnym z zachodu na wschd. Poniewa postaje nad obszarami
Afryki i Pwyspu Arabskiego, wic na pocztku swej drogi nad morzem jest
bardzo suchy, gorcy i zapylony. Przechodzc dusz drog nad wod, staje si
wilgotny. W basenie Morza rdziemnego wystpuje pod bardzo wieloma
nazwami.

14. Masy powietrza:

Wielkie objtoci powietrza o poziomych rozmiarach rzdu tysicy kilometrw i
pionowych rzdu kilku kilometrw, charakteryzujc si wzgldn jednorodnoci swych
waciwoci, tj. temperatur, wilgotnoci, zapyleniem itd., nazywa si masami powietrza.
Strefy przejciowe pomidzy masami powietrza o rnych waciwociach nosz nazw
powierzchni frontowych. Kad mas powietrza mona sklasyfikowa i odrni od innej,
stosujc odpowiednie kryteria.
Ksztatowanie si mas powietrza zachodzi nad obszarami o stosunkowo jednorodnym
podou, nad ktrymi powietrze zalega lub krzy w prawie zamknitym ukadzie cyrkulacji.
Ukadami zapewniajcymi dostatecznie dugotrwae dla przyjcia okrelonych cech
przebywanie powietrza nad danym obszarem s przede wszystkim stacjonarne wye i nie.
Masy powietrza mog te si formowa podczas powolnego przemieszczania si powietrza
ponad obszarami oceanicznymi o jednorodnych cechach termicznych. Przecitny czas
niezbdny do uksztatowania si masy powietrza nad danym obszarem wynosi okoo 4-10
db. Obszary, nad ktrymi ksztatuj si masy powietrza nazywa si obszarami rdowymi.

Gdy masy powietrza o rnych waciwociach na siebie nachodz, zmieniaj si

panujce warunki, a co za tym idzie waciwoci fizyczne przemieszczajcej si masy
powietrza. Jest to transformacja mas powietrza.
Cechy mas powietrza zmieniajce si wolniej ni inne (cechy konserwatywne):
- temperatura potencjalna
- wilgotno waciwa
- (wilgotno bezwzgldna)
- (temperatura punktu rosy)
- (przeroczysto powietrza)
- (zwyka temp. powietrza powyej warstwy tarcia (w szczeglnoci nad morzem))
Masy powietrza dzieli si na ciepe i chodne. Podzia ten dotyczy mas przemieszczajcych
si po wyjciu z obszaru rdowego.
15. Nie baryczne:
Niem barycznym nazywa si system niowy, w ktrym wystpuj zazwyczaj ukady
frontalne. Nacisk jest tutaj pooony na to, e ni baryczny jest zjawiskiem pogodowym, a nie
po prostu obszarem niskiego cinienia. Wraz z przyjciem centrum niu obserwuje si spadek
cinienia i zazwyczaj zmian innych parametrw, takich jak temperatura czy zachmurzenie.
Wbrew potocznym oczekiwaniom wiatr w rozwinitym (czasowo) niu barycznym nie
wieje od obszaru cinienia wysokiego do niskiego, lecz rwnolegle do linii staego cinienia.
W niu wiatry wiej cyklonalnie, czyli na pkuli pnocnej przeciwnie do wskazwek zegara.
Ni (cinienie) i cyklon (kierunek wiatru) s synonimami.
Cyklogeneza niw (cyklonw) rednich szerokoci

Cyklogeneza: Pocztkowe stadium cyklogenezy,

kiedy wiatry wiej w przeciwnych kierunkach
Systemy niw barycznych rednich szerokoci czerpi energi z rnicy temperatur
pomidzy ciepym i zimnym powietrzem. Na paszczynie pomidzy nimi rozwijaj si
zaburzenia, ktre prowadz do wlizgiwania si cieplejszego powietrza nad powietrze
zimniejsze. Proces ten nazywany jest czasami pasem transmisyjnym - transportujcym
wilgotno i ciepo z obszarw poudniowych. Ruch tego zaburzenia na zachd powoduje, e
obserwujemy cykl zimnego-ciepego-zimnego powietrza. Z cyklogenez zwizane jest
zjawisko powstawania frontw atmosferycznych.
Zjawisko niw barycznych charakterystyczne dla rednich szerokoci nie wystpuje w
obszarach tropikalnych czy w podzwrotnikowych.

16. Fronty:
Fronty atmosferyczne- linia wzdu ktrej paszczyzna frontowa (strefa styku mas powietrza
o rnych waciwociach fizycznych), przecina si z powierzchni Ziemi- to linia frontu
lub front. Ze wzgldu na due odchylenie paszczyzny frontowej dowolnej czci do
powierzchni Ziemi, szeroko linii frontu wynosi od kilku do kilkunastu km. Fronty
atmosferyczne istniej od kilku do kilkunastu dni przechodzc w tym czasie okrelone fazy
rozwojowe. Ze wzgldu na rol i znaczenie cyrkulacji atmosfery, fronty atmosferyczne
dzielimy na: gwne i wtrne.
Fronty gwne- (klimatologiczne) rozdzielaj si na kuli ziemskiej geograficzne rodzaje mas
powietrza: front zwrotnikowy, polarny i arktyczny.
Front ciepy- front atmosferyczny poprzedzajcy ciepe powietrze napywajce na miejsce
ustpujcego przed nim powietrza chodnego. Podczas ustpowania, powietrze chodne jako

cisze trzyma si blisko ziemi. Paszczyzna frontowa jest w zwizku z tym ustawiona
ukonie do powierzchni Ziemi, tworzc z ni kt ostry.
Front chodny-front atmosferyczny poprzedzajcy chodne powietrze napywajce na
miejsce ustpujcego przed nim powietrza ciepego. Powietrze chodne jako cisze, wbija
si w postaci klina w powietrze ciepe, ktre ustpuje czciowo pod jej naporem, a
czciowo jest wypychane do gry. Ze wzgldu na szybko przemieszczania si fronty
chodne dzieli si na: przemieszczajce si wolno I-rodzaju, przemieszczajce si szybko IIrodzaju. Rni si one charakterem zachmurzenia i rodzajem opadw

17. Stadia rozwoju cyklonu

Stadium powstawania. Rozpoczyna si, gdy w polu cinienia powstaje orodek niskiego
cinienia, a wok niego powstaje cyrkulacja wirowa o charakterze cyklonalnym. Cinienie
na tym obszarze wynosi wtedy ok. 1000 hPa, silne prdy wstpujce prowadz z kolei do
powstania wypitrzonych chmur kbiastych. Pionowy zasig tworzcego si cyklonu jest
jeszcze wtedy niewielki.
Stadium dojrzewania. Ma waciwie charakter burzy zwrotnikowej. Cinienie szybko spada
i w krtkim czasie tworzy si oko cyklonu. Wok niego powstaje wski pas o szerokoci 4050 km, charakteryzujcy si wiatrami o huraganowych prdkociach - ponad 33 mxs-1.
Zwarty ukad chmur tworzy wskie pasma, zbliajce si spiralnie do oka i otaczajce je
niemal pionow cian. Symetrycznie zbudowany cyklon siga ju do wysokoci 6-8 km.
Stadium dojrzaoci. Cinienie przestaje si obnia, chocia wiej nadal huraganowe
wiatry, ktre stopniowo sabn. Obszar objty cyklonem rozszerza si do najwikszych
rozmiarw. Zanika symetria caego ukadu - strefa najgorszej pogody jest, wzgldem
kierunku ruchu, wiksza po prawej ni po lewej stronie (na pkuli poudniowej odwrotnie).
W tym stadium cyklon siga a do tropopauzy.
Stadium zanikania. Kiedy ju tajfun dostanie si nad ld albo przemieci si nad oceanem
ku wyszym szerokociom geograficznym i znajdzie si nad chodniejsz powierzchni
wody, maleje jego intensywno, zanika oko huraganu i symetryczna budowa ukadu. Na 2030o zmienia swj kierunek na wyranie poudnikowy i kieruje si w stron wyszych
szerokoci geograficznych. Dociera do strefy umiarkowanej i przeksztaca si zwykle w
gboki orodek niowy umiarkowanych szerokoci geograficznych. Huragany powstaj
przede wszystkim u wybrzey Afryki w okolicy Zielonego Przyldka i stamtd przez
Atlantyk zmierzaj ku wybrzeom Stanw Zjednoczonych, nastpnie zmieniaj swj
kierunek na pnocno-wschodni i przemieszczaj si dalej ku Europie i Azji. Niektre z nich
docieraj nawet na Syberi.
Kategorie:
Ze wzgldu na rny stopie gwatownoci, jaki osigaj zaburzenia atmosferyczne w strefie
midzyzwrotnikowej dzieli si je na:
nie tropikalne-wiatr do 33 wzw (7 B),
sztormy tropikalne wiatr od 34 do 63 wzw (8 11 B),
cyklon tropikalny wiatr powyej 63 wzw (12 B)

18. Pogoda w cyklonie:

Oko cyklonu to obszar bezchmurny, z niewielk prdkoci wiatru. Naokoo tego
niewielkiego (o rednicy kilkunastu - kilkudziesiciu kilometrw) obszaru zamyka si szeroki
(zwykle 50-150 km) piercie niebotycznych burzowych chmur. Wystpuj tutaj ulewne
opady, a wiatr osiga ogromn prdko i ma niszczycielsk si. Graniczn prdkoci
wiatru, od ktrej mwi si o cyklonie tropikalnym, jest 120 km/h, ale w wielu cyklonach
wiatr osiga znacznie wiksz prdko.
Fale sigajce nawet do 20m.

19. Tory cyklonu:

- cyklon idzie do bieguna
- cyklon trzyma si jednej izobary
- na ldzie cyklon mija po 1 dobie
- cyklon przemieszcza si rwnolegle do izobar
- cinienie lece na zewntrz cyklonu okrela jego tor
20. Miejsca Wystpowania Cyklonw:
a) Atlantyk tylko jego cz pnocna
Morze Karaibskie i Zatoka Meksykaska
Wielkie Antyle i wyspy Bahama
Wyspy Zielonego Przyldka
b) Ocean Indyjski cz pnocna:
Morze Andamaskie
Zatoka Bengalska
c) Ocean Indyjski - cz poudniowa:
- Na pnoc od Wyspy Tromelin
- Kana mozambicki (Madagaskar)
-pnocno zachodnie wybrzee Australii
d) Pacyfik pnocny:
- Filipiny
- Wyspa Guam
e) Pacyfik Poudniowo zachodni:
- Nowe Hebrydy
- Wyspy Fidi
21. Gwne Cechy Cyklonu:
- nie
- wysoki gradient cinienia
- silne wiatry
- Cyrkulacja powietrza (wir) jednorodnego powietrza
- izobary maj ksztat zbliony do okrgego
22. Oznaki zwiastujce Cyklon:
- temperatura powierzchni oceanu nie mniejsza ni 26 stopni
- temperatura powietrza nieznacznie nisza od wody
- wysoka temperatura punktu rosy
- fala wschodnia 12-13 wzw
- antycyklonalna cyrkulacja powietrza w grnych warstwach troposfery
- maa zmienno wiatrw ze wzrostem wysokoci, sabe wiatry przy powierzchni morza
Cyklony zachodz tylko w 10% przypadkw, w ktrych zachodz okolicznoci sprzyjajce ich
powstawaniu.
23. egluga w cyklonie:
- unikamy zblienia si do oka cyklonu
- niepewno co do pooenia przyjmujemy e znajdujemy si w pierwszej wiartce powki
niebezpiecznej.
- na pkuli pnocnej trzymamy okrt praw burt do wiatru, na poudniowej lew.
- w cyklonie naley zapewni statkowi jak najlepsz stateczno oraz ograniczenie zego
oddziaywania fal interferencyjnych na kadub (szczelny kadub, sprawne ocieki, wyrzucenie
za burt adunku pokadowego)
- wychodzc z oka sztormowa na pkuli pnocnej praw burt, na poudniowej lew.

24. Profilaktyka w porcie i w morzu przy przechodzeniu cyklonu:

- pozostawa w porcie czy wypywa na morze decyzja podjta na podstawie
wszechstronnej analizy sytuacji.
- w pocie pozostawa tylko po rozpoznaniu moliwoci cumowania i kotwiczenia (wana jest
gboko morza w miejscu cumowania, dugo nabrzea oraz sprawno portowych
jednostek pomocniczych)
- przed nadejciem cyklonu mona opuci port jeeli warunki na to pozwalaj oraz jeeli
jestemy pewni e oddalimy si na bezpieczn odlego od portu.
- jeeli nie jestemy pewni czy uda nam si oddali na bezpieczna odlego pozosta w
porcie.
- informacje o unikaniu stref wiatrw najlepiej zdobywa z VTSu oraz radaru (najwiesze
info - najlepsze)
- korzy moe przynie stosowanie si do informacji zawartych w mapach pogodowych oraz
locjach