Ang Banal na Aklat ng mga Kumag ni Allan Alberto N.

Derain:
Isang Paggalugad
\

Ang nobelang Ang Banal na Aklat ng mga Kumag ni Allan Derain ay isang
halimbawa ng ganap na pagsasanib at pakikipaglaban ng mga di-pinahahalagahang buhay
sa daigdig, kumag, mga nabubuhay sa gilid-gilid mula sa kasuluksulukang bahagi ng ating
paligid at lipunan. Ang bibliya ng mga nagkukumag-kumagan, mala-kumag, mukhang
kumag at kumag sa kanilang isip, salita at gawa. Sa katunayan, maituturing ang
pamamaran na ito ay siya ring paghahatid ng mensahe. Kapansin-pansin na ang kakaibang
banal na aklat na ito ay nilikha para sa maliliit na nagbubuhat sa pagbuo ng isang sariling
mundo at uniberso ng mga nilalang na kumag. Kapansin-pansin ang impluwensya sa aklat
na ito ang sinaunang anyo ng panitikan partikular sa mga uri ng halimaw at mahiwagang
mga nilalang na kaniyang binigyang-buhay at anG maiikling pagsasalaysay ng henesis ng
mga manunubos at mga kumag para sa pagbuo ng isang mahabang kuwento na
nagbibigay-anyo sa paksang-diwa.

Paksang-Diwa
Tulad ng nakakasulasok na pagbuo sa mundong nilikha para sa mga kumag na binubuo ng
pinaghalo-halong sangkap gaya ng laway, kulangot at ihi na lumikha ng paksang-diwa ng
kuwento isang hindi nahihiwalay na kuwento ni Jojo, ni Amang, ang Manunubos ng mga
Kumag, sa kani-kanilang kuwento ng pagiging kumag.
Ang Ang Banal na Aklat ng mga Kumag ay higit na pahayag hinggil sa kalagayan
ng pagka kaysa pagiging ng kumag. Nakapaloob sa isang iglap na yaon ang relasyon ng
kumag sa kanilang Manunubos na parehong metapisikal at politikal. Metapisikal dahil
relasyon ito sa pagitan ng mga deboto (mga kumag) sa kanilang diyos. Politikal din dahil sa
inaasahan nilang balik o posibilidad na maaaring maialok o matanggap nila sa pakikiisa sa
diyos ng mga kumag.
Subalit sa mas lalong malalim na kahulugan ng kumag hinggil sa tunggalian ng uri at ang
antagonismong nagiging bunga nito na pinalawig sa mga taong inilagay sa gilid ng
kasaysayan ng kuwento gaya ng mga magsasakang inagawan ng lupa at sapilitang
pinagtrabaho ng pamahaalang Kastila noong panahon ng pananakop. Malakas ang

kamalayang panlipunang ginamit ni Derain upang makapag-ambag o makaimpluwensiya sa

pagbabago at pagmumulat ng kamalayan ng mga tao tungkol sa partikular na dahilan ng
nangingibabaw na lakas at kalagayang namamayani sa panahon ng imperyalismo.
Konsistent sa pagiging banal na aklat ng mga kumag ang aklat na dinadaluyan ng
maiikling salaysay ng henesis bilang estruktura ng kuwento ni Derain.
Ang lunduyan ng kuwento ay nasa naging paglalakbay ng pangunahing tauhan ang
kaniyang pag-ipon sa kaniyang kampon, ang mga kumag na kaniyang ililigtas sa itinakdang
panahon. Ang kahalagahan ng pagkakaroon ng isang tagapagtanggol ng mga kumag: hindi
lamang sa tuko, teksas o asong gala kundi para sa lahat ng mga kumag sa mundo: ang
mga maya, talakitok, palaka, gagamba, pusa at iba pang maliliit na nilalang sa paligid at
lipunan. Dahil sa paniniwalang ang panginoong ito ang magdadala ng kaayusan sa buhay
nilang maliliit na bubuo ng isang samahan na magiging paksa sa pagtatapos ng kuwento.
Tinurol ng kuwento ang ilang kaisipan sa mitolohiya at moralidad na makikita kung paano
tinukoy ni Derain na hindi nahihiwalay ang kuwento ni Jojo sa kani-kanilang kuwento para
sa mga kumag. Bagaman nakatali pa rin sa pagigingunderdog o mababa ang pagtingin sa
diyos ng mga kumag ay nabigyan naman ito ng pagkakataon ng may-akda na magkaroon
ng kalayaan mula sa kaugnayan niya sa mga kumag sa pamamagitan ng pagbibigay ng iba
pang pangalan maliban sa pagiging Manunubos ng mga Kumag. Subalit nagsisilbing parikala
na ang pagpapangalan ay isang pagpapalaya, dahil ito ay uri rin lamang ng pagkakahon
kaya naman bukod sa tatlong pangalang ibininyag sa pangunahing tauhan ay may ikaapat
pa rin itong pangalan na nananatiling lihim at tanging ang pangunahing tauhan at ang
kaniyang ina ang nakakaalam.
Bilang isang nilalang na kumakatawan sa lahat ng maliliit na nilalang sa daigdig, sinasagisag
ni Jojo ang lahat ng maliliit upang kasamang mamuhay sila, maunawaan ang buhay nila at
maging katulad at kaisa nila. Ito ay para manatili ang kaayusan at kapayapaan sa daigdig
ng mga maliliit. Bagamat sa simulang bahagi ay ipinakita ang tila pagiging tuliro ng
manunubos sa kaniyang tungkulin na makikita sa pambabatikos ng mga ibong langaylangayan. Ngunit sa huli ay hindi naman nakaapekto ang karakterisasyong ito para
isakatuparan ng Manunubos ang kaniyang dakilang himala sa katapusan ng kuwento.
Kaya naman mababakas ang kakayahan ni Jojo na maging isang tunay na Manunubos dahil
sa ganitong ambiguity sa sariling pagiging diyos at Manunubos. At bilang Manunubos, isang
bagay ang naging malinaw kay Jojo at ito ay ang gawing mapaghimala at dakila ang

katapusan ng nobela. Kapansin-pansin lamang ang naging kakatwang disposisyon ng

Manunubos ng mga Kumag na walang habag sa paggamit ng kaniyang kapangyarihan sa
mga mortal ng gawin niyang talakitok ang mga maharlika at maykayang kaniyang naging
tagasunod sa Dadaklan. Sa paglalarawan sa Manunubos ng mga Kumag, bilangmesias,
matingkad na makikita ang ambiguity ng kaniyang kabathalaan.

Balangkas
Sa Ang Banal na Aklat ng mga Kumag, ginamit ng may-akda ang isang estruktura
ng maiiksing salaysay ng henesis ng manunubos at ng mga kumag na pinag-ugnay-ugnay
upang makabuo ng isang mahabang kuwento. Nagsimula ang kuwento sa kung paano
nagsimula ang buhay ng manunubos ng mga kumag na nabiyayaan din naman ng isang
angkan, ng mga magulang at mga kapatid kung saan walang sinuman sa kanilang angkan
ang magiging kagay rin niya, isang kumag.
Ipinakilala sa kuwento ang manunubos ng mga kumag bilang nag-iisang anak ng isang
tandayag na kerida ng Diyos Ama at nakababatang kapatid ng tatlong lehitimong anak ng
kaniyang tatay. Marahil ang karakterisasyong ito ang dahilan ng maligalig na disposisyon ni
Jojo sa kaniyang pagiging diyos lalo pa ang ibinigay sa kaniya ng Diyos Ama ay maging
manunubos ng pinakamaliliit na nilalang sa daigdig na sa madaling salita ay yaong mga di
napapansin at pinapansin.
Sa kabanata kung saan itinoka ng Diyos Ama sa kaniyang tatlong lehitimong anak at isang
bastardong anak ang kanilang mga dapat gawin. Inilaan ng Diyos Ama kay Jojo na maging
tagatubos ng lahat ng malilit at mamuhay, unawain at maging katulad rin nila. Habang tila
naging espesyal naman ang tungkulin ng tatlong kapatid sa Diyos Ama ni Jojo.
Magkaalinsabay ang pagpasok ng mga kaisipang absurd at satire bilang bahagi ng
balangkas ng Ang Banal na Aklat ng mga Kumag. Ang pagpapakita ng may-akda ng
pagkakatulad ng kalagayan ng mga kumag sa kalagayang kinahaharap ng tao sa magkaibat
magkatulad na mundong kanilang ginagalawan. Ang pagtataglay ng pangalan ng mga
kumag ay pag-iral at katumbas ng kaligtasan. Mayroon silang inaasahan at hinihintay na
kaligtasan na magsasalba sa kanila. Ito ay mabibigyan ng linaw sa pagdating ng kanilang
manunubos na isang politikal at spiritwal na lider na bibinyagan din naman ng pangalan ng
kaniyang pamumunuang kumag.

Bagamat kawing-kawing ang mga salaysay ay nakatulong naman ito upang maging
matatag ang pagpapaigting sa kuwento mula sa simula hanggang sa wakas ng indayog ng
mga salita at pangungusap.
Ang wakas ng kuwento ay pagwawakas din ng mahaba-habang lakaran at paglalakbay ng
pagtitipon, pakikisalamuha, at pakikipamuhay kapiling ang mga kumag.
Upang mabigyan din ng sturktura ang kabuuan ng nobela ay gumamit ang manunulat ng
pangkalahatng imahen ng manunubos na naglalakbay. Kapansin-pansin ang paggamit niya
ng mga salitang pag-alis, paglalakbay, pagpapatuloy, pagdating bilang mga panandang
naratibo. Bilang isang panginoon ay bahagi na ng kaniyang layunin ang paglalakbay at
paglilipat-lipat ng mga lugar upang doon ay makilala, matagpuan at makasalamuha niya
ang lahing nakatakda sa kaniyang pagliligtas.

Mga Katangian ng Nilikhang Uniberso sa Banal na Aklat ng mga Kumag

Ang nobelang ito ay tungkol sa pagbaba ng diyos na si Jojo bilang siyang Manunubos ng
mga Kumag, upang tulungan ang mga kumag (lahat ng maliliit) na nangangailangan ng
kaniyang pagtubos. Ang kuwento ay nagtataglay ng abnormal na paraan ng paglikha ng
isang uniberso at mundong gagalawan ng mga kumag na gawa sa mga kakatwang sangkap
gaya ng pinaghalo-halong kulangot, ihi, dura at iba pa. Nakalantad din ang tunggalian sa
pagitan ng masama at mabuti, ng malaki sa maliit at ang malakas sa mahina. Binigyangkulay din sa akda ang impluwensiya ng katutubong kwento na binuhay sa pamamagitan ng
mga halimaw at iba pang nilalang na nabanggit. Naglalaman din ito ng mga himala, ng mga
di kapani-paniwalang mga pangyayari at kakaibang gawain na hindi maipaliwanag at
kinatatakutan ng mga ordinaryong tao. Saka lamang mabubuo sa isipan ng mga tao ang
paniniwala at pagsamba nila sa itinuturing nilang panginoon at manunubos.
Narito sa talaan ang mga katangian na nilikha ng manunulat para sa mga kumag.
1.

Ang salaysay ay lantarang nagpapakita ng metapisikal at politikal na relasyon ng

mga deboto sa kanilang manunubos.

2.

Nagsimula ang lahat sa curiosity ng sinaunang kulisap na napagkatuwaang pasukin

ang butas ng sinaunang ilong na siya namang nakaaamoy ng lahat.

3.

Mula sa maruming lunggang ito ang siya namang pagsulputan ang mga kaunaunahang diyos at halimaw mula sa pinakadambuhala hanggang sa pinakamaliit.

4.

Nagkaroon ng divisyon sa pagitan ng pangkat ng mga sang-ayon at di-sang-ayon o

kaaway ng mga diyos. May lugar na naghihintay para sa mga makasalanang halimaw at
sa masasamang karanasan at alaala ng mga diyos.

5.

Maaaring pagkatiwalaan ng mga diyos ang mga halimaw at ituring silang isang
mabuting alaga o kaibigan. Subalit maaari rin naman silang maging matinding mga
kaaway na nakahandang tumuklaw sa mga diyos na naging kaniyang tagapag-alaga.

6.

Makikita rin ang pagpapakita ng takot ng mga anak sa kayang gawin sa kanila ng
kanilang mga magulang at ang hindi inaasahang magagawa ng magulang sa kanilang
anak.

7.

Ang pagkakaroon ng konsepto ng wakas bilang siyang tunay na simula sa lahat ng

pasimula.

8.

Ang paghahalo-halo ng mga binalahura at abnormal na sangkap tulad ng dura, ihi at

kulangot upang makabuo ng isang bagong mundo.

9.

Ang nobela ay nagtatampok ng pinagmulan at simula ng mga bagay-bagay sa

daigdig.

10.

Nagagantimpalaan ang mga mananalig at naniniwala nagagamot ang kanilang

sakit, nakakaligtas sa sakuna at nagiging payapa ang kanilang tirahan.

11.

Ang tunggalian ay palaging nakaugat sa dalawang magkasalungat na kaisipan ang

mga taga-timog at ang mga taga-hilaga at kung minsan ay lahi laban sa ibang lahi.

12.

Ang pagkakaroon ng mga desipulo ng Manunubos ng mga Kumag ang tuko, ang
katyaw at ang asong gala.

13.

Nag-iiwan ng ehemplo o kakintalan ang mga ibinibigay na aral at kuwento ng

Manunubos ng mga Kumag sa mga taong nagpapaunlak na makinig sa kaniya.

14.

Ang pangmamaliit sa ibang lahi sa kabila ng pakikisalamuha sa mga ito dahil sa

pakinabang na kaniyang natatanggap. Halimbawa, ang ginawang patuloy na
pakikipagkalakan ng Intsik na mangangalakal sa mga sirena sa kabila ng mababa niyang
pagtingin sa mga ito dahil hindi nila kayang intindihin ang kaniyang wika.

15.

Ang pagiging mapagpatawad ng manunubos sa mga nilalang na nakagawa ng

pagkakamali o pagkakasala sa iba pang nilalang.

16.

Ang matalinong pagdedesisyon ng Manunubos para timbangin ang mga bagay-bagay

na nasa kaniyang paligid. Halimbawa, ang pag-aagawan ng pagong at matsing hinggil sa
kung sino ang totoong nagmamay-ari ng sagingan na nasa kabundukan.

17.

Kung minsan ay may pagdadalawang-isip na nagaganap sa isipan ng mga desipulo

hinggil sa mga kilos o aksyon na ginagawa ng Manunubos ng mga Kumag.

18.

Madaling nasisilaw ang mga tao sa mga pangakong dala ng relihiyon. Halimbawa,
ang pangako ng mga paring tuturuang magsulat, magbasa, magdasal at magkaroon ng
urbanidad at tamang-asal na tulad ng mga Kastila ang mga kadalagahan.

19.

Ang paghahatid ng mga mensaheng ng iba pang manunubos sa manunubos ng mga

kumag sa papagitan ng mga kasuklam-suklam na mga pangyayari na kinatatakutan ng
mga tao. Halimbawa, ang pagkakaroon ng eklipse, ang pagiging dugo ng tubig at ang
pag-ulan ng yelo.

20.

Ipinakita ang malaking pagkakaiba hinggil sa pananaw ng mayaman at mahirap sa

usaping pera. Halimbawa, ang suliranin ng mayamang pamilya kung sa papaanong
paraan nila paiikutin ang kanilang kayamanan sa sandaling mas madagdagan pa ito
dahil sa pag-anib nila sa pangkat ni Amang at ang pagiging panatag ng mahihirap sa
kanilang mga ari-arian sa sandaling hindi sila sumama sa pangkat ng Manunubos ng
mga Kumag.

Sa mga nabanggit na mga katangiang inilahad sa aklat na isinulat ni Derain, masasabing

ang mga kaisipan niya mismong ito ay nagpapakita lamang ng kaniyang pagiging tunay na
malikhain bilang isang manunulat. Gamit ang mga kawil-kawil na pangyayaring ito ay
nagawa niyang makabuo ng isang mahabang kuwento. Naipahayag din sa nilalaman ng
aklat ang mga boses ng mga hindi na naririnig na hinaing ng mga kumag.

Pananagisag
Nabigyang-kaganapan din sa nobela ang nangibabaw na mga sagisag at panandang
ginamit na nagpasidhi sa paikpik na bisa ng nobela.
Ang kumag bilang pangkalahatang pagtukoy sa maliliit na hayop na nasa paligid at lipunan
na nagsilbing daluyan ng kaisipan ng manunulat upang maiparating niya ang kaniyang mga
niloloob partikular sa pagkahumaling sa kamatayan at pang-uuyam sa relihiyon.
Ginamit din ang mga kumag bilang mga desipulo na handang sumunod sa kanilang
manunubos bilang bahagi usaping metapisikal at politikal. Metapisikal dahil may
namamagitan na relasyon sa pamamagitan ng magkakatulad na uri (kumag) ng mga deboto
sa kanilang diyos at politikal dahil sa inaasahan nilang posibleng kapalit ng kanilang
pagpayag na makianib sa kanilang panginoon.
Ang pangunahing karakter na si Jojo ang nagtataglay ng panunudyo at kiliti sa tagiliran
partikular sa pagtalakay sa relihiyong Kristiyanismo. Bukod pa rito ang kaniyang malaking

hakbang sa pagpapasimula ng isang mahaba-habang lakaran para sa pangangaral ng

doktrina at mga himala. Bilang manunubos ng mga kumag ipinakita niyang siya ay isang
diyos na may sariling disposisyon at kapangyarihan na kayang-kaya niyang gamitin sa mga
mortal.
Ang pagiging bahagi sa nobela ng mga alagad na gaya ni Hitler, Mabini, Andres, Jacinto at
Tata Selo ay kumakatawan sa mga magsasakang inagawan ng pagmamay-aring lupa at
sapilitang pinagtrabaho ng mga mananakop.

Kabuluhan
Maituturing na marahil na isang malaking ambag sa panitikan ang akdang ito ni
Derain dahil sa malikhaing kaisipang ito na ipinakita sa kaniyang panulat. Lumikha siya ng
aklat para sa maliliit hindi lamang para sa mga asong askal, kundi pati iba pang uri ng
maliliit na nilalang gaya ng mga maya, tuko, palaka, gagamba, alupihan at iba pa bilang
mga kumag na naghahangad ng isang bagong kaayusan para sa kanilang bagong mundo. At
ang paglikha ng isang panginoon na siyang magdadala sa inaasam-asam na katiwasayan ng
mga kumag sa kanilang buhay.
Ang Manunubos ng mga Kumag ay naglalayong tubusin ang totoong maliliit hindi lamang
dahil sa kanilang pagiging maliit kundi dahil sa mali ang kanilang inaatabayanan at
pinaglalagakan ng kanilang pag-asa.
Sa panghuling pagsusuri, lumalabas na ang mga kumag ay may halaga at sa kaniyang sarili
lamang, habambuhay, at ito ay kasinghalaga ng mga pangyayari kaniyang matutunghayan
sa kanilang pagtitiwala na ang Manunubos ng mga Kumag ang siyang magliligtas at
magpapanumbalik ng karapatan nilang mga kumag kagaya ng nasusulat sa Banal na Aklat
ng mga Kumag.

Mga Tala:
Allan Alberto N. Derain. Ang banal na aklat ng mga kumag. Tesis Masteral para sa
Digring MA Filipino, Malikhaing Pagsulat. Lungsod Quezon: Unibersidad ng Pilipinas. 2009.

PALANCA AWARS 2011. GRAND PRIZE. NOBELA