Professional Documents
Culture Documents
จิตวิทยาการเรียนรู้ 52
จิตวิทยาการเรียนรู้ 52
องค์ประกอบสำาคัญของการเรียนรู้
ดอลลาร์ด และมิลเลอร์ (Dallard and Miller) เสนอ
ว่าการเรียนรู้ มีองค์ประกอบสำาคัญ ๔ ประการ คือ
๑. แรงขับ (Drive) เป็ นความตูองการทีเ่ กิดขึ้น
ภายในตัวบุคคล เป็ นความพรูอมทีจ ่ ะเรียนรู้ของ
บุคคลทัง ้ สมอง ระบบประสาทสัมผัสและกลูามเนื้ อ
แรงขับและความพรูอมเหล่านี้ จะก่อใหูเกิดปฏิกิริยา
หรือพฤติกรรมทีจ ่ ะชักนำาไปส่้การเรียนรู้ต่อไป
๒. สิง่ เรูา (Stimulus) เป็ นสิง ่ แวดลูอมที่เกิดขึ้นใน
สถานการณ์ต่างๆ ซึง ่ เป็ นตัวการที่ทำาใหูบุคคลมี
ปฏิกิริยา หรือพฤติกรรมตอบสนองออกมา ในสภาพ
การเรียนการสอน สิง ่ เรูาจะหมายถึงคร้ กิจกรรมการ
สอน
และอุปกรณ์การสอนต่างๆ ทีค ่ ร้นำามาใชู
๓. การตอบสนอง (Response) เป็ นปฏิกิริยา หรือ
พฤติกรรมต่างๆ ทีแ ่ สดงออกมาเมื่อบุคคลไดูรับการก
ระตูุนจากสิง ่ เรูา ทัง้ ส่วนทีส ่ ังเกตเห็นไดูและส่วนทีไ ่ ม่
สามารถสังเกตเห็นไดู เช่น การเคลื่อนไหว ท่าทาง
คำาพ้ด การคิด การรับรู้ ความสนใจ และความรู้สึก
เป็นตูน
๔. การเสริมแรง (Reinforcement) เป็ นการใหูสิง
่ ทีม
่ ี
อิทธิพลต่อบุคคลอันมีผลในการเพิม ่ พลังใหูเกิดการ
เชื่อมโยง ระหว่างสิง
่ เรูากับการตอบสนองเพิม ่ ขึ้น การ
เสริมแรงมีทัง
้ ทางบวกและทางลบ ซึง ่ มีผลต่อการเรียน
รู้ของบุคคลเป็ นอันมาก
ธรรมชาติของการเรียนรู้
การเรียนรู้มีลักษณะสำาคัญดังต่อไปนี้
๑. การเรียนรู้เป็ นกระบวนการ การเกิดการเรียน
รู้ของบุคคลจะมีกระบวนการของการเรียนรู้จากการ
ไม่รู้ไปส่้การเรียนรู้ ๕ ขัน ้ ตอน คือ
๑.๑ มีสิง่ เรูามากระตูุนบุคคล
๑.๒ บุคคลสัมผัสสิง ่ เรูาดูวยประสาททัง้ ๕
๑.๓ บุคคลแปลความหมายหรือรับรู้สิง ่ เรูา
๑.๔ บุคคลมีปฏิกิริยาตอบสนองอย่างใดอย่าง
หนึ่งต่อสิง ่ เรูาตามทีร ่ ับรู้
๑.๕ บุคคลประเมินผลทีเ่ กิดจากการตอบสนอง
ต่อสิง ่ เรูา
๒. การเรียนรู้ไม่ใช่วุฒิภาวะแต่การเรียนรู้อาศัยวุฒิ
ภาวะ
วุฒิภาวะ คือ ระดับความเจริญเติบโตส้งสุดของ
เรียนรู้จะไม่ใช่วุฒิภาวะแต่การเรียนรู้ตูองอาศัยวุฒิ
ภาวะดูวย เพราะการทีบ
่ ุคคลจะมีความสามารถใน
การรับรู้หรือตอบสนองต่อสิง
่ เรูามากหรือนูอยเพียงใด
ขึ้นอย่้กับว่าบุคคลนัน
้ มีวุฒิภาวะเพียงพอหรือไม่
การถ่ายโยงการเรียนรู้
การถ่ายโยงการเรียนรู้เกิดขึ้นไดู ๒ ลักษณะ คือ
การถ่ายโยงการเรียนรู้ทางบวก (Positive Transfer) และ
การถ่ายโยงการเรียนรู้ทางลบ (Negative Transfer)
การถ่ายโยงการเรียนรู้ทางบวก (Positive Transfer)
คือ การถ่ายโยงการเรียนรู้ชนิ ดทีผ ่ ลของการเรียนรู้งาน
หนึ่งช่วยใหูผู้เรียนเกิดการเรียนรู้อีกงานหนึ่งไดูเร็วขึ้น
ง่ายขึ้น หรือดีข้ึน การถ่ายโยงการเรียนรู้ทางบวก มัก
เกิดจาก
๑. เมื่องานหนึ่ง มีความคลูายคลึงกับอีกงานหนึ่ง
และผู้เรียนเกิดการเรียนรู้
งานแรกอย่างแจ่มแจูงแลูว
๒. เมื่อผู้เรียนมองเห็นความสัมพันธ์ระหว่างงาน
หนึ่งกับอีกงานหนึ่ง
๓. เมื่อผู้เรียนมีความตัง ้ ใจทีจ
่ ะนำาผลการเรียนรู้
จากงานหนึ่งไปใชูใหูเป็ นประโยชน์กับการเรียนรู้อีก
งานหนึ่ง และสามารถจำาวิธีเรียนหรือผลของการเรียน
รู้งานแรกไดูอย่างแม่นยำา
๔. เมื่อผู้เรียนเป็ นผู้ทีม
่ ีความคิดริเริม
่ สรูางสรรค์
โดยชอบทีจ ่ ะนำาความรู้ต่างๆ ทีเ่ คยเรียนรู้มาก่อนมา
ลองคิดทดลองจนเกิดความรู้ใหม่ๆ
การนำาความรู้ไปใชู
๑. ก่อนทีจ ่ ะใหูผู้เรียนเกิดความรู้ใหม่ ตูองแน่ใจ
ว่า ผู้เรียนมีความรู้พ้ ืนฐานทีเ่ กีย
่ วขูองกับความรู้ใหม่มา
แลูว
๒. พยายามสอนหรือบอกใหูผู้เรียนเขูาใจถึงจุดมุ่ง
หมายของการเรียนทีก ่ ่อใหูเกิดประโยชน์แก่ตนเอง
๓. ไม่ลงโทษผู้ทีเ่ รียนเร็วหรือชูากว่าคนอื่นๆ และ
ไม่มุ่งหวังว่าผู้เรียนทุกคนจะตูองเกิดการเรียนรู้ทีเ่ ท่า
กันในเวลาเท่ากัน
๔. ถูาสอนบทเรียนทีค ่ ลูายกัน ตูองแน่ใจว่าผู้
เรียนเขูาใจบทเรียนแรกไดูดีแลูวจึงจะสอนบทเรียนต่อ
ไป
๕. พยายามชี้แนะใหูผู้เรียนมองเห็นความสัมพันธ์
ของบทเรียนทีม ่ ีความสัมพันธ์กัน
ลักษณะสำาคัญ ทีแ
่ สดงใหูเห็นว่ามีการเรียนรู้เกิด
ขึ้น จะตูองประกอบดูวยปั จจัย ๓ ประการ คือ
๑. มีการเปลีย
่ นแปลงพฤติกรรมทีค
่ ่อนขูางคงทน
ถาวร
๒. การเปลีย
่ นแปลงพฤติกรรมนัน
้ จะตูองเป็ นผลมา
จากประสบการณ์ หรือการฝึก การปฏิบัติซ้ ำาๆ เท่านัน
้
๓. การเปลีย
่ นแปลงพฤติกรรมดังกล่าวจะมีการ
เพิม
่ พ้นในดูานความรู้ ความเขูาใจ ความรู้สึกและ
ความสามารถทางทักษะทัง ้ ปริมาณและคุณภาพ
ทฤษฎีการเรียนรู้ทีส
่ ำาคัญ แบ่งออกไดู ๒ กล่ม ุ ใหญ่ๆ
คือ
๑. ทฤษฎีกลุ่มสัมพันธ์ต่อเนื่ อง (Associative
Theories)
๒. ทฤษฎีกลุ่มความรู้ความเขูาใจ (Cognitive
Theories)
ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มสัมพันธ์ต่อเนื่ อง
ทฤษฎีน้ี เห็นว่าการเรียนรู้เกิดจากการเชื่อมโยง
ระหว่างสิง ่ เรูา (Stimulus) และการตอบสนอง (Response)
ปั จจุบันเรียกนักทฤษฎีกลุ่มนี้ ว่า "พฤติกรรมนิ ยม"
(Behaviorism) ซึง ่ เนูนเกีย
่ วกับกระบวนการเปลีย่ นแปลง
พฤติกรรมทีม ่ องเห็น และสังเกตไดูมากกว่า
กระบวนการคิด และปฏิกิริยาภายในของผู้เรียน
ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มนี้ แบ่งเป็ นกลุ่มย่อยไดู ดังนี้
๑. ทฤษฎีการวางเงื่อนไข (Conditioning Theories)
๑.๑ ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค
(Classical Conditioning Theories)
๑.๒ ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบการกระทำา
(Operant Conditioning Theory)
๒. ทฤษฎีสัมพันธ์เชื่อมโยง (Connectionism
Theories)
๒.๑ ทฤษฎีสัมพันธ์เชื่อมโยง (Connectionism
Theory)
๒.๒ ทฤษฎีสัมพันธ์ต่อเนื่ อง (S-R Contiguity
Theory)
ทฤษฎีการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค
อธิบายถึงการเรียนรู้ทีเ่ กิดจากการเชื่อมโยง
ระหว่างสิง่ เรูาตามธรรมชาติ และสิง ่ เรูาทีว
่ างเงื่อนไข
กับการ ตอบสนอง พฤติกรรมหรือการตอบสนองที่
เกีย
่ วขูองมักจะเป็ นพฤติกรรมทีเ่ ป็ นปฏิกิริยาสะทูอน
(Reflex) หรือ พฤติกรรมทีเ่ กีย่ วขูองอารมณ์ ความรู้สึก
บุคคลสำาคัญของทฤษฎีน้ี ไดูแก่ Pavlov, Watson,
Wolpe etc.
Ivan P. Pavlov
นักสรีรวิทยาชาวรัสเซีย (1849 - 1936) ไดูทำาการ
ทดลองเพื่อศึกษาการเรียนรู้ที่เกิดขึ้นจากการเชื่อมโยง
ระหว่างการตอบสนองต่อสิ่งเรูาตามธรรมชาติทีไ ่ ม่ไดู
วางเงื่อนไข (Unconditioned Stimulus = UCS) และสิง ่ เรูา
ทีเ่ ป็นกลาง (Neutral Stimulus) จนเกิดการเปลีย ่ นแปลง
สิง
่ เรูาที่เป็ นกลางใหูกลายเป็ นสิง ่ เรูาทีว
่ างเงื่อนไข
(Conditioned Stimulus = CS) และการตอบสนองทีไ ่ ม่มี
เงื่อนไข (Unconditioned Response = UCR) เป็ นการ
ตอบสนองทีม ่ ีเงื่อนไข (Conditioned Response = CR)
ลำาดับขัน้ ตอนการเรียนรู้ทีเ่ กิดขึ้นดังนี้
๑. ก่อนการวางเงื่อนไข
UCS (อาหาร) UCR
(นำ้าลายไหล)
สิง
่ เรูาที่เป็ นกลาง (เสียงกระดิง
่ )
นำ้าลายไม่ไหล
๒. ขณะวางเงื่อนไข
CS (เสียงกระดิง
่ ) + UCS (อาหาร) UCR
(นำ้าลายไหล)
๓. หลังการวางเงื่อนไข
CS (เสียงกระดิง
่ ) CR (นำ้าลาย
ไหล)
และมีการตอบสนองทีแ
่ ตกต่างกันดูวย
John B. Watson
การนำาหลักการมาประยุกต์ใชูในการสอน
๑. คร้สามารถนำาหลักการเรียนรู้ของทฤษฎีน้ี มา
ทำาความเขูาใจพฤติกรรมของผู้เรียนทีแ ่ สดงออกถึง
อารมณ์ ความรู้สึกทัง ้ ดูานดีและไม่ดี รวมทัง ้ เจตคติ
ต่อสิง่ แวดลูอมต่างๆ เช่น วิชาทีเ่ รียน กิจกรรม หรือ
คร้ผู้สอน เพราะเขาอาจไดูรับการวางเงื่อนไขอย่างใด
อย่างหนึ่งอย่้ก็เป็ นไดู
๒. คร้ควรใชูหลักการเรียนรู้จากทฤษฎีปล้กฝั ง
ความรู้สึกและเจตคติทีด ่ ีต่อเนื้ อหาวิชา กิจกรรม
นักเรียน คร้ผู้สอนและสิง ่ แวดลูอมอื่นๆ ทีเ่ กีย่ วขูองใหู
เกิดในตัวผู้เรียน
๓. คร้สามารถปู องกันความรู้สึกลูมเหลว ผิดหวัง
และวิตกกังวลของผู้เรียนไดูโดยการส่งเสริมใหูกำาลัง
ใจในการเรียนและการทำากิจกรรม ไม่คาดหวังผลเลิศ
จากผู้เรียน และหลีกเลีย ่ งการใชูอารมณ์หรือลงโทษผู้
เรียนอย่างรุนแรงจนเกิดการวางเงื่อนไขขึ้น กรณี ทีผ ่ ู้
เรียนเกิดความเครียด และวิตกกังวลมาก คร้ควรเปิด
โอกาสใหูผู้เรียนไดูผ่อนคลายความรู้สึกไดูบูางตาม
ขอบเขตทีเ่ หมาะสม
ทฤษฎีการวางเขื่อนไขแบบการกระทำาของสกินเนอร์
(Skinner's Operant Conditioning Theory)
B.F. Skinner (1904 - 1990) นักจิตวิทยาชาว
อเมริกัน ไดูทำาการทดลองดูานจิตวิทยาการศึกษา
และวิเคราะห์สถานการณ์การเรียนรู้ทีม ่ ีการตอบสนอง
แบบแสดงการกระทำา (Operant Behavior) สกินเนอร์ไดู
แบ่ง พฤติกรรมของสิง ่ มีชีวิตไวู ๒ แบบ คือ
๑. Respondent Behavior พฤติกรรมหรือการตอบ
สนองทีเ่ กิดขึ้นโดยอัตโนมัติ หรือเป็ นปฏิกิริยา
สะทูอน (Reflex) ซึง ่ สิง
่ มีชีวิตไม่สามารถควบคุมตัวเอง
ไดู เช่น การกระพริบตา นำ้าลายไหล หรือการเกิด
อารมณ์ ความรู้สึกต่างๆ
๒. Operant Behavior พฤติกรรมทีเ่ กิดจากสิง ่ มี
ชีวิตเป็ นผู้กำาหนด หรือเลือกทีจ ่ ะแสดงออกมา ส่วน
ใหญ่จะเป็ นพฤติกรรมทีบ ่ ุคคลแสดงออกในชีวิตประจำา
วัน เช่น กิน นอน พ้ด เดิน ทำางาน ขับรถ ฯลฯ.
การเรียนรู้ตามแนวคิดของสกินเนอร์ เกิดจาก
การเชื่อมโยงระหว่างสิง ่ เรูากับการตอบสนองเช่น
เดียวกัน แต่สกินเนอร์ใหูความสำาคัญต่อการตอบ
สนองมากกว่าสิง ่ เรูา จึงมีคนเรียกว่าเป็ นทฤษฎีการ
วางเงื่อนไขแบบ Type R นอกจากนี้ สกินเนอร์ใหูความ
สำาคัญต่อการเสริมแรง (Reinforcement) ว่ามีผลทำาใหู
เกิดการเรียนรู้ทีค ่ งทนถาวร ยิง ่ ขึ้นดูวย สกินเนอร์ไดู
สรุปไวูว่า อัตราการเกิดพฤติกรรมหรือการตอบสนอง
ขึ้นอย่้กับผลของการกระทำา คือ การเสริมแรง หรือ
การลงโทษ ทัง ้ ทางบวกและทางลบพฤติกรรม
การเสริม
การลงโทษแรง
ความถีข่ องพฤติกรรมเพิม
่ ขึ้น
ความถีข
่ องพฤติกรรมลดลง
การนำาหลักการมาประยุกต์ใช้
๑. การเสริมแรง และ การลงโทษ
๒. การปรับพฤติกรรม และ การแต่งพฤติกรรม
๓. การสรูางบทเรียนสำาเร็จร้ป
การเสริมแรงและการลงโทษ
การเสริมแรง (Reinforcement) คือการทำาใหูอัตรา
การตอบสนองหรือความถีข ่ องการแสดงพฤติกรรม
เพิม ่ ขึ้นอันเป็ นผลจากการไดูรับสิง ่ เสริมแรง (Reinforce)
ทีเ่ หมาะสม การเสริมแรงมี ๒ ทาง ไดูแก่
๑. การเสริมแรงทางบวก (Positive Reinforcement )
เป็นการใหูสิง ่ เสริมแรงทีบ ่ ุคคลพึงพอใจ มีผลทำาใหู
บุคคลแสดงพฤติกรรมถีข ่ ้ ึน
๒. การเสริมแรงทางลบ (Negative Reinforcement)
เป็นการนำาเอาสิง ่ ทีบ ่ ุคคลไม่พึงพอใจออกไป มีผล
ทำาใหูบุคคลแสดงพฤติกรรมถีข ่ ้ ึน
การลงโทษ (Punishment) คือ การทำาใหูอัตรา
การตอบสนองหรือความถีข ่ องการแสดงพฤติกรรมลด
ลง การลงโทษมี ๒ ทาง ไดูแก่
๑. การลงโทษทางบวก (Positive Punishment)
เป็นการใหูสิง ่ เรูาทีบ ่ ุคคลทีไ ่ ม่พึงพอใจ มีผลทำาใหู
บุคคลแสดงพฤติกรรมลดลง
๒. การลงโทษทางลบ (Negative Punishment)
เป็นการนำาสิง ่ เรูาทีบ ่ ุคคลพึงพอใจ หรือสิง ่ เสริมแรง
ออกไป มีผลทำาใหูบุคคลแสดงพฤติกรรมลดลง
ตารางการเสริมแรง (The Schedule of Reinforcement)
๑. การเสริมแรงอย่างต่อเนื่ อง (Continuous
Reinforcement) เป็ นการใหูสิง ่ เสริมแรงทุกครัง ้ ทีบ
่ ุคคล
แสดงพฤติกรรมตามตูองการ
๒. การเสริมแรงเป็ นครัง ้ คราว (Intermittent
Reinforcement) ซึง ่ มีการกำาหนดตารางไดูหลายแบบ
ดังนี้
๒.๑ กำาหนดการเสริมแรงตามเวลา (Iinterval
schedule)
๒.๑.๑ กำาหนดเวลาแน่นอน (Fixed Interval
Schedules = FI)
การปรับพฤติกรรมและการแต่งพฤติกรรม
การปรับพฤติกรรม (Behavior Modification)
เป็นการปรับเปลีย่ นพฤติกรรมทีไ
่ ม่พึงประสงค์ มาเป็ น
พฤติกรรมทีพ่ ึงประสงค์ โดยใชูหลักการเสริมแรงและ
การลงโทษ
การแต่งพฤติกรรม (Shaping Behavior )
เป็นการเสริมสรูางใหูเกิดพฤติกรรมใหม่ โดยใชูวิธี
การเสริมแรงกระตูุนใหูเกิดพฤติกรรมทีละเล็กทีละ
นูอย จนกระทัง่ เกิดพฤติกรรมตามตูองการ
บทเรียนสำาเร็จร้ป (Programmed Instruction)
เป็ นบทเรียนโปรแกรมทีน ่ ักการศึกษา หรือคร้ผู้
สอนสรูางขึ้น ประกอบดูวย เนื้ อหา กิจกรรม คำาถาม
และ คำาเฉลย การสรูางบทเรียนโปรแกรมใชูหลัก
ของ Skinner คือเมื่อผู้เรียนศึกษาเนื้ อหาและทำา
กิจกรรม จบ ๑ บท จะมีคำาถามยัว ่ ยุใหูทดสอบความรู้
ความสามารถ แลูวมีคำาเฉลยเป็ นแรงเสริมใหูอยาก
เรียนบทต่อๆ ไปอีก
ทฤษฎีสัมพันธ์เชื่อมโยงของธอร์นไดค์ (Thorndike's
Connectionism Theory)
Edward L. Thorndike (1874 - 1949) นักจิตวิทยา
การศึกษาชาวอเมริกัน ผู้ไดูช่ ือว่าเป็ น"บิดาแห่ง
จิตวิทยาการศึกษา" เขาเชื่อว่า "คนเราจะเลือกทำาใน
สิง
่ ก่อใหูเกิดความพึงพอใจและจะหลีกเลีย ่ งสิง
่ ทีท
่ ำาใหู
ไม่พึงพอใจ" จากการทดลองกับแมวเขาสรุปหลักการ
เรียนรู้ไดูว่า เมื่อเผชิญกับปั ญหาสิง่ มีชีวิตจะเกิดการ
เรียนรู้ในการแกูปัญหาแบบลองผิดลองถ้ก (Trial and
Error) นอกจากนี้ เขายังใหูความสำาคัญกับการเสริม
แรงว่าเป็ นสิง ่ กระตูุนใหูเกิดการเรียนรู้ไดูเร็วขึ้น
กฎการเรียนรู้ของธอร์นไดค์
๑. กฎแห่งผล (Law of Effect) มีใจความสำาคัญคือ
ผลแห่งปฏิกิริยาตอบสนองใดทีเ่ ป็ นทีน ่ ่ าพอใจ
อินทรีย์ย่อมกระทำาปฏิกิริยานัน ้ ซำ้าอีกและผลของ
ปฏิกิริยาใดไม่เป็ นทีพ
่ อใจบุคคลจะหลีกเลีย ่ งไม่ทำา
ปฏิกิริยานัน
้ ซำ้าอีก
๒. กฎแห่งความพรูอม (Law of Readiness) มี
ใจความสำาคัญ ๓ ประเด็น คือ
๒.๑ ถูาอินทรีย์พรูอมทีจ ่ ะเรียนรู้แลูวไดูเรียน
อินทรีย์จะเกิดความพอใจ
๒.๒ ถูาอินทรีย์พรูอมทีจ ่ ะเรียนรู้แลูวไม่ไดู
เรียน จะเกิดความรำาคาญใจ
๒.๓ ถูาอินทรีย์ไม่พรูอมทีจ ่ ะเรียนรู้แลูวถ้ก
บังคับใหูเรียน จะเกิดความรำาคาญใจ
๓. กฎแห่งการฝึกหัด (Law of Exercise) มีใจความ
สำาคัญคือ พฤติกรรมใดทีไ ่ ดูมีโอกาสกระทำาซำ้าบ่อยๆ
และมีการปรับปรุงอย่้เสมอ ย่อมก่อใหูเกิดความ
คล่องแคล่วชำานิ ชำานาญ สิง ่ ใดทีท ่ อดทิ้งไปนานย่อม
กระทำาไดูไม่ดีเหมือนเดิมหรืออาจทำาใหูลืมไดู
การนำาหลักการมาประยุกต์ใช้
๑. การสอนในชัน ้ เรียนคร้ควรกำาหนด
วัตถุประสงค์ใหูชัดเจน จัดแบ่งเนื้ อหาเป็ นลำาดับเรียง
จากง่ายไปยาก เพื่อกระตูุนใหูผู้เรียนสนใจติดตามบท
เรียนอย่างต่อเนื่ อง เนื้ อหาทีเ่ รียนควรมีประโยชน์ต่อ
ชีวิตประจำาวันของผู้เรียน
๒. ก่อนเริม
่ สอนผู้เรียนควรมีความพรูอมทีจ
่ ะ
เรียน ผู้เรียนตูองมีวุฒิภาวะเพียงพอและไม่ตกอย่้ใน
สภาวะบางอย่าง เช่น ป่ วย เหนื่ อย ง่วง หรือ หิว จะ
ทำาใหูการเรียนมีประสิทธิภาพ
๓. คร้ควรจัดใหูผู้เรียนมีโอกาสฝึกฝนและ
ทบทวนสิง ่ ที่เรียนไปแลูว แต่ไม่ควรใหูทำาซำ้าซากจน
เกิดความเมื่อยลูาและเบื่อหน่าย
๔. คร้ควรใหูผู้เรียนไดูมีโอกาสพึงพอใจและรู้สึก
ประสบผลสำาเร็จในการทำากิจกรรม โดยคร้ตูองแจูง
ผลการทำากิจกรรมใหูทราบ หากผู้เรียนทำาไดูดีควร
ชมเชยหรือใหูรางวัล หากมีขูอบกพร่องตูองชี้แจงเพื่อ
การปรับปรุงแกูไข
ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มความรู้ความเขูาใจ
ทฤษฎีการเรียนรู้ทีม ่ องเห็นความสำาคัญของ
กระบวนการคิดซึง ่ เกิดขึ้นภายในตัวบุคคลในระหว่าง
การเรียนรู้มากกว่าสิง ่ เรูาและการตอบสนอง นัก
ทฤษฎีกลุ่มนี้ เชื่อว่า พฤติกรรมหรือการตอบสนองใดๆ
ทีบ
่ ุคคลแสดงออกมานัน ้ ตูองผ่านกระบวนการคิดที่
เกิดขึ้นระหว่างทีม ่ ีสิง
่ เรูาและการตอบสนอง ซึง ่ หมาย
ถึงการหยัง่ เห็น (Insight) คือความรู้ความเขูาใจในการ
แกูปัญหา โดยการจัดระบบการรับรู้แลูวเชื่อมโยงกับ
ประสบการณ์เดิม
ทฤษฎีการเรียนรู้กลุ่มนี้ ยังแบ่งย่อยไดูอีกดังนี้
๑. ทฤษฎีกลุ่มเกสตัลท์ (Gestalt's Theory)
๒. ทฤษฎีสนามของเลวิน ( Lewin's Field Theory)
ทฤษฎีกลุ่มเกสตัลท์ (Gestalt's Theory)
นักจิตวิทยากลุ่มเกสตัลท์ (Gestalt Psychology) ชาว
เยอรมัน ประกอบดูวย Max Wertheimer, Wolfgang
Kohler และ Kurt Koftka ซึง ่ มีความสนใจเกีย ่ วกับการ
รับรู้ (Perception ) การเชื่อมโยงระหว่างประสบการณ์
เก่าและใหม่ นำาไปส่้กระบวนการคิดเพื่อการแกูปัญหา
(Insight)
องค์ประกอบของการเรียนรู้ มี ๒ ส่วน คือ
๑. การรับรู้ (Perception) เป็ นกระบวนการแปล
ความหมายของสิง ่ เรูาทีม
่ ากระทบประสาทสัมผัส ซึง ่
จะเนูนความสำาคัญของการรับรู้เป็ นส่วนรวมทีส ่ มบ้รณ์
มากกว่าการรับรู้ส่วนย่อยทีละส่วน
๒. การหยัง่ เห็น (Insight) เป็ นการรู้แจูง เกิดความ
คิดความเขูาใจแวบเขูามาทันทีทันใดขณะทีบ ่ ุคคล
กำาลังเผชิญปั ญหาและจัดระบบการรับรู้ ซึง ่ เดวิส
(Davis, 1965) ใชูคำาว่า Aha ' experience
หลักของการหยัง่ เห็นสรุปไดูดังนี้
๒.๑ การหยัง่ เห็นขึ้นอย่้กับสภาพปั ญหา การ
หยัง่ เห็นจะเกิดขึ้นไดูง่ายถูามีการรับรู้องค์ประกอบของ
ปั ญหาทีส ่ ัมพันธ์กัน บุคคลสามารถสรูางภาพในใจ
เกีย
่ วกับขัน ้ ตอนเหตุการณ์ หรือสภาพการณ์ที่
เกีย่ วขูองเพื่อพยายามหาคำาตอบ
๒.๒ คำาตอบทีเ่ กิดขึ้นในใจถือว่าเป็ นการหยัง่
เห็น ถูาสามารถแกูปัญหาไดูบุคคลจะนำามาใชูใน
โอกาสต่อไปอีก
๒.๓ คำาตอบหรือการหยัง่ เห็นทีเ่ กิดขึ้น
สามารถนำาไปประยุกต์ ใชูในสถานการณ์ใหม่ไดู
ขัน
้ ตอนของการเรียนรู้โดยการสังเกต
๑. ขัน้ ใหูความสนใจ (Attention Phase) ถูาไม่มีขัน ้
ตอนนี้ การเรียนรู้อาจจะไม่เกิดขึ้น เป็ นขัน ้ ตอน ทีผ ่ ู้
เรียนใหูความสนใจต่อตัวแบบ (Modeling) ความ
สามารถ ความมีช่ ือเสียง และคุณลักษณะเด่นของตัว
แบบจะเป็ นสิง ่ ดึงด้ดใหูผู้เรียนสนใจ
๒. ขัน
้ จำา (Retention Phase) เมื่อผู้เรียนสนใจ
พฤติกรรมของตัวแบบ จะบันทึกสิง ่ ทีส
่ ังเกตไดูไวูใน
ระบบความจำาของตนเอง ซึง ่ มักจะจดจำาไวูเป็ น
จินตภาพเกีย ่ วกับขัน ้ ตอนการแสดงพฤติกรรม
๓. ขัน ้ ปฏิบัติ (Reproduction Phase) เป็ นขัน ้ ตอนที่ผู้
เรียนลองแสดงพฤติกรรมตามตัวแบบ ซึง ่ จะส่งผลใหู
มีการตรวจสอบการเรียนรู้ทีไ ่ ดูจดจำาไวู
๔. ขัน ้ จ้งใจ (Motivation Phase) ขัน ้ ตอนนี้ เป็ นขัน้
แสดงผลของการกระทำา (Consequence) จากการแสดง
พฤติกรรมตามตัวแบบ ถูาผลทีต ่ ัวแบบเคยไดูรับ
(Vicarious Consequence) เป็ นไปในทางบวก (Vicarious
Reinforcement) ก็จะจ้งใจใหูผู้เรียนอยากแสดง
พฤติกรรมตามแบบ ถูาเป็ นไปในทางลบ (Vicarious
Punishment) ผู้เรียนก็มักจะงดเวูนการแสดงพฤติกรรม
นัน
้ ๆ
หลักพื้นฐานของทฤษฎีปัญญาสังคม มี ๓
ประการ คือ
๑. กระบวนการเรียนรู้ตูองอาศัยทัง ้ กระบวนการ
ทางปั ญญา และทักษะการตัดสินใจของผู้เรียน
๒. การเรียนรู้เป็ นความสัมพันธ์ระหว่างองค์
ประกอบ ๓ ประการ ระหว่าง ตัวบุคคล (Person) สิง ่
แวดลูอม (Environment) และพฤติกรรม (Behavior) ซึง ่
มีอิทธิพลต่อกันและกัน
B E
๓. ผลของการเรียนรู้กับการแสดงออกอาจจะแตก
ต่างกัน สิง
่ ทีเ่ รียนรู้แลูวอาจไม่มีการแสดงออกก็ไดู
เช่น ผลของการกระทำา (Consequence) ดูานบวก เมื่อ
เรียนรู้แลูวจะเกิดการแสดงพฤติกรรมเลียนแบบ แต่
ผลการกระทำาดูานลบ อาจมีการเรียนรู้แต่ไม่มีการ
เลียนแบบ
การนำาหลักการมาประยุกต์ใชู
๑. ในหูองเรียนคร้จะเป็ นตัวแบบทีม ่ ีอิทธิพลมาก
ทีส่ ุด คร้ควรคำานึ งอย่้เสมอว่า การเรียนรู้โดยการ
สังเกตและเลียนแบบจะเกิดขึ้นไดูเสมอ แมูว่าคร้จะ
ไม่ไดูตัง ้ วัตถุประสงค์ไวูก็ตาม
๒. การสอนแบบสาธิตปฏิบัติเป็ นการสอนโดยใชู
หลักการและขัน ้ ตอนของทฤษฎีปัญญาสังคมทัง ้ สิ้น
คร้ตูองแสดงตัวอย่างพฤติกรรมทีถ ่ ้กตูองทีส ่ ุดเท่านัน ้
จึงจะมีประสิทธิภาพในการแสดงพฤติกรรมเลียนแบบ
ความผิดพลาดของคร้แมูไม่ตัง ้ ใจ ไม่ว่าคร้จะพรำ่าบอก
ผู้เรียนว่าไม่ตูองสนใจจดจำา แต่ก็ผ่านการสังเกตและ
การรับรู้ของผู้เรียนไปแลูว
๓. ตัวแบบในชัน ้ เรียนไม่ควรจำากัดไวูทีค ่ ร้เท่านัน ้
ควรใชูผู้เรียนดูวยกันเป็ นตัวแบบไดูในบางกรณี
โดยธรรมชาติเพื่อนในชัน ้ เรียนย่อมมีอิทธิพลต่อการ
เลียนแบบส้งอย่้แลูว คร้ควรพยายามใชูทักษะจ้งใจใหู
ผู้เรียนสนใจและเลียนแบบเพื่อนทีม ่ ีพฤติกรรมทีด ่ ี
มากกว่าผู้ทีม ่ ีพฤติกรรมไม่ดี
พัฒนาการวัยรุ่น
Adolescent Development
วัยรุ่นเป็ นวัยทีม
่ ีการเปลีย
่ นแปลงเกิดขึ้น
หลายดูาน ทำาใหูตูองมีการปรับตัวหลายดูานพรูอมๆ
กัน จึงเป็ นวัยทีจ ่ ะเกิดปั ญหาไดูมาก การปรับตัวไดู
สำาเร็จจะช่วยใหูวัยรุ่นพัฒนาตนเองเกิดบุคลิกภาพทีด ่ ี
ซึง่ จะเป็ นพื้นฐานสำาคัญของการดำาเนิ นชีวิตต่อไป การ
เรียนรู้พัฒนาการวัยรุ่นจึงมีประโยชน์ทัง ้ ต่อการส่ง
เสริมใหูวัยรุ่นเติบโตเป็ นผู้ใหญ่ทีม ่ ีสุขภาพดีทัง้ ทาง
ร่างกายจิตใจสังคม และช่วยปู องกันปั ญหาต่างๆในวัย
รุ่น เช่น ปั ญหาทางเพศ หรือปั ญหาการใชูสารเสพ
ติด
พัฒนาการของวัยรุ่น
วัยรุ่น จะเกิดขึ้นเมื่อเด็กย่างอายุประมาณ 12
-13 ปี เพศหญิงจะเขูาส่้วัยรุ่นเร็วกว่าเพศชาย
ประมาณ 2 ปี และจะเกิดการพัฒนาไปจนถึงอายุ
ประมาณ 18 ปี จึงจะเขูาส่้วัยผู้ใหญ่ โดยจะเกิดการ
เปลีย
่ นแปลงอย่างมากในพัฒนาการดูานต่างๆ ดังนี้
การเปลีย
่ นแปลงทางร่างกาย (physical
changes) ร่างกายจะเติบโตขึ้นอย่างรวดเร็ว แขนขา
จะยาวขึ้นก่อนจะเห็นการเปลีย
่ นแปลงอื่นประมาณ 2
ปี เพศหญิงจะไขมันมากกว่าชายทีม่ ีกลูามเนื้ อ
มากกว่า ทำาใหูเพศชายแข็งแรงกว่า
ทัง
้ สองเพศจะมีการเปลีย
่ นแปลงของอวัยวะเพศ ซึง ่
จะมีขนาดโตขึ้น และเปลีย
่ นเป็ นแบบผู้ใหญ่ มีขนขึ้น
บริเวณอวัยวะเพศ มีกลิน
่ ตัว มีสิวขึ้น
2. พัฒนาการทางจิตใจ (Psychological
Development)
วัยนี้ จะเริม
่ ห่างจากทางบูาน ไม่ค่อยสนิ ทสนมคลุกคลี
กับพ่อแม่พีน ่ อ
ู งเหมือนเดิม แต่จะสนใจเพื่อน
มากกว่า จะใชูเวลากับเพื่อนนานๆ มีกิจกรรมนอก
บูานมาก ไม่อยากไปไหนกับทางบูาน เริม ่ มีความ
สนใจเพศตรงขูาม สนใจสังคมสิง ่ แวดลูอม ปรับตัว
เองใหูเขูากับกฎเกณฑ์กติกาของกลุ่ม ของสังคมไดูดี
ขึ้น มีความสามารถในทักษะสังคม การสื่อสาร
เจรจา การแกูปัญหา การประนี ประนอม การยืดหยุ่น
โอนอ่อนผ่อนตามกัน และการทำางานร่วมกับผู้อ่ ืน
พัฒนาการทางสังคมทีด ่ ีจะเป็ นพื้นฐานมนุษยสัมพันธ์ที่
ดี และบุคลิกภาพทีด ่ ี การเรียนรู้สังคมจะช่วยใหู
ตนเองหาแนวทางการดำาเนิ นชีวิตทีเ่ หมาะกับตนเอง
เลือกวิชาชีพทีเ่ หมาะกับตน และมีสังคมสิง ่ แวดลูอมที่
ดีต่อตนเองในอนาคตต่อไป
เปู าหมายของการพัฒนาวัยรุ่น
1. ร่างกายทีแ
่ ข็งแรง ปราศจากความบกพร่องทาง
กาย มีความสมบ้รณ์ มีภ้มิตูานทานโรคและ
ปราศจากภาวะเสีย ่ งต่อปั ญหาทางกายต่างๆ
2. เอกลักษณ์แห่งตนเองดี
· เอกลักษณ์ทางเพศเหมาะสม
· การเรียนและอาชีพ ไดูตามศักยภาพของตน
ตามความชอบความ
ถนัด และความเป็ นไปไดู ทำาใหูมีความ
พอใจต่อตนเอง
3. มีการบริหารตนเองไดูดี สามารถบริหารจัดการ
ตนเอง โดยไม่ตูองพึง
่ พาผู้อ่ ืน
5. มีมนุษย์สัมพันธ์กับคนอื่นไดูดี
ปั ญหาพฤติกรรมในวัยรุ่น
ปั ญหาทีพ
่ บไดูบ่อยในวัยรุ่น มีดังนี้
ปั ญหาทางเพศ(Sexual Problems)
รักร่วมเพศ คือพฤติกรรมทีพ
่ ึงพอใจทางเพศกับ
เพศเดียวกัน อาจมีการแสดงออกภายนอกใหูเห็น
ชัดเจนหรือไม่ก็ไดู
การสำาเร็จความใคร่ดูวยตนเอง (masturbation) ใน
วัยรุ่นการสำาเร็จความใคร่ดูวยตนเองเป็ นพฤติกรรม
ปกติ ไม่มีอันตราย ไม่มีผลเสียต่อร่างกายหรือจิตใจ
การทำาไม่ควรหมกมุ่นมากจนเป็ นปั ญหาต่อการใชูเวลา
ทีค
่ วรทำา หรือทำาใหูขาดกิจกรรมทีเ่ ป็ นประโยชน์อ่ ืนๆ
การรักษาควรรีบทำาทันที เพราะการปล่อยไวู
นาน จะยิง
่ เรื้อรังรักษายาก และกลายเป็ นบุคลิกภาพ
แบบอันธพาล (antisocial personality disorder)
4. การสอนใหูเด็กรู้จักคบเพื่อน ทักษะสังคมดี
5. การฝึกใหูเด็กมีเอกลักษณ์เป็ นของตนเอง
ทฤษฎี Constructivism
มีหลักการที่สำา คัญว่า ในการเรียนรู้ผู้เรียนจะตูอง
เป็นผู้กระทำา (active) และสรูางความรู้
ความเชื่ อพื้ นฐานของ Constructivism มี
รากฐานมาจาก 2 แหล่ง คือจากทฤษฎีพัฒนาการของ
พีอาเจต์ และวิก็อทสกี้
คุณลักษณะของทฤษฎี Constructivism
ทฤษฎีการเรียนรู้ตามแนวความรู้ความเขูาใจนี้
จำาแนกย่อยออกเป็ นหลายทฤษฎีเช่นกัน แต่ทฤษฎีซึง ่
เป็นทีย
่ อมรับกันมากในระหว่างนักจิตวิทยาการเรียนรู้
และนำามาประยุกต์ใชูกันมากกับสถานการณ์การเรียน
การสอน ไดูแก่ ทฤษฎีการเรียนรู้โดยการคูนพบของบ
ร้เนอร์ และทฤษฎีการเรียนรู้อย่างมีความหมายของออ
ซ้เบล (Ausubel)
ทฤษฎีการเรียนรู้โดยการคูนพบของบร้นเนอร์
บ ร้ น เ น อ ร์ ไดูใหูช่ ือการเรียนรู้ของท่านว่า
“Discovery Approach” หรื อ การเรี ย นรู้ โ ดยการ
คูนพบ บร้นเนอร์ เชื่อ ว่า การเรีย นรู้จ ะเกิด ขึ้นไดู ก็ ต่ อ
เมื่ อ ผู้ เ รี ย นไดู มี ป ฏิ สัม พั น ธ์ กั บ สิ่ ง แวดลู อ ม ซึ่ ง นำา ไปส่้
การคู น พบการแกู ปั ญหา ผู้ เ รี ย นจะประมวลขู อ ม้ ล
ข่ า วสาร จากการมี ป ฏิ สัม พั นธ์ กั บ สิ่ง แวดลู อ ม และจะ
รับรู้สิ่งที่ตนเองเลือก หรือสิ่งที่ใส่ใจ การเรียนรู้แบบนี้
จะช่วยใหูเกิดการคูนพบ เนื่ องจากผู้เรียนมีความอยาก
รู้ อ ยากเห็ น ซึ่ ง จะเป็ นแรงผลั ก ดั น ที่ ทำา ใหู สำา รวจสิ่ ง
แวดลูอม และทำาใหูเกิดการเรียนรู้โดยการคูนพบ โดย
มีแนวคิดทีเ่ ป็ นพื้นฐาน ดังนี้
1. ผู้เรียนจะเพิม ่ พลังทางสติปัญญา
2. เนูนรางวัลที่เกิดจากความอิ่มใจในสัมฤ
ท ธิ ผ ล ใ น ก า ร แ กู ปั ญ ห า
มากกว่ า รางวั ล หรื อ เนูน แรงจ้ ง ใจ
ภายในมากกว่าแรงจ้งใจภายนอก
3. ผู้เรียนจะเรียนรู้การแกูปัญหาดูวยการ
คูนพบและสามารถนำาไปใชูไดู
4. ผู้เรียนจะจำาสิ่งทีเ่ รียนรู้ไดูดีและไดูนาน
ทฤษฎีการเรียนรู้อย่างมีความหมายของออซุเบล
การเรียนรู้โดยการรับอย่างมีความหมาย
(Meaningful Reception Learning)
การเรียนรู้โดยการคูนพบแบบท่องจำาโดยไม่
คิ ด หรื อ แบบนกแกู ว นกขุ นท อง (Rote Discovery
Learning)
บั น ด้ ร า ไ ดู ใ หู ค ว า ม สำา คั ญ ข อ ง ก า ร
ปฏิสัมพันธ์ของอินทรีย์และสิ่งแวดลูอม และถือว่าการ
เรี ย นรู้ ก็ เ ป็ นผลของปฏิ สั ม พั นธ์ ร ะหว่ า งผู้ เ รี ย นและสิ่ง
แวดลูอม โดยผู้เรียนและสิ่งแวดลูอมมีอิทธิพลต่อกั น
และกั น บั นด้ ร าไดู ถื อ ว่ า ทั ง ้ บุ ค คลที่ตู อ งการจะเรี ย นรู้
และสิ่ ง แวดลู อ มเป็ นสาเหตุ ข องพฤติ ก รรมและไดู
อธิบายการปฏิสัมพันธ์ ดังนี้
บั น ด้ ร า ไ ดู ใ หู ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง ข อ ง ก า ร เ รี ย น รู้
(Learning) แ ล ะ ก า ร ก ร ะ ทำา (Performance) ว่ า
ความแตกต่ า งนี้ สำา คั ญ มาก เพราะคนอาจจะเรี ย นรู้
อะไรหลายอย่ า งแต่ ไ ม่ ก ระทำา เป็ นตู น ว่ า นิ สิ ต และ
นักศึกษาทุกคนที่กำา ลังอ่านตำา รานี้ คงจะทราบว่ า การ
โ ก ง ใ น ก า ร ส อ บ นั ้ น มี พ ฤ ติ ก ร ร ม อ ย่ า ง ไ ร แ ต่ นิ สิ ต
นักศึกษาเพียงนูอยคนทีจ ่ ะทำาการโกงจริง ๆ บันด้ราไดู
สรุปว่า
พฤติกรรมของมนุษย์อาจจะแบ่ง
ออกไดูเป็ น 3 ประเภท
2.3 พฤติกรรมที่ไม่เคยแสดงออกทางการ
กระทำา เพราะไม่เคยเรียนรู้จริง ๆ
บั น ด้ ร า ไ ดู ใ หู ค ว า ม แ ต ก ต่ า ง ข อ ง ก า ร เ รี ย น รู้
(Learning) แ ล ะ ก า ร ก ร ะ ทำา (Performance) ว่ า
ความแตกต่ า งนี้ สำา คั ญ มาก เพราะคนอาจจะเรี ย นรู้
อะไรหลายอย่ า งแต่ ไ ม่ ก ระทำา เป็ นตู น ว่ า นิ สิ ต และ
นักศึกษาทุกคนทีก ่ ำาลังอ่านตำารานี้
คงจะทราบว่ า การโกงในการสอบนั ้ น มี
พฤติกรรมอย่างไร แต่นิสิตนักศึกษาเพียงนูอยคนที่จะ
ทำาการโกงจริง ๆ บันด้ราไดูสรุปว่า
พฤติกรรมของมนุษย์อาจจะแบ่งออกไดูเป็ น 3
ประเภท
2.1 พฤติกรรมสนองตอบที่เกิดจากการเรียนรู้
ผู้ ซึ่ ง แ ส ด ง อ อ ก ห รื อ
ก ร ะ ทำา ส มำ่ า เ ส ม อ
2.2 พฤติกรรมที่เรียนรู้แต่ไม่เคยแสดงออก
หรือกระทำา
2.3 พฤติ ก รรมที่ ไ ม่ เ คยแสดงออกทางการ
กระทำาเพราะไม่เคยเรียนรู้จริงๆ
บันด้รา ไม่เชื่อว่าพฤติกรรมที่เกิดขึ้นจะคงตัวอย่้
เสมอ ทัง ้ นี้ เป็ นเพราะสิ่งแวดลูอมเปลีย ่ นแปลงอย่้เสมอ
และทัง ้ สิ่งแวดลูอมและพฤติกรรมมีอิทธิพลซึ่งกันและ
กัน ตัวอย่างเช่น เด็กที่มีพฤติกรรมกูาวรูาวก็คาดหวัง
ว่ า ผู้ อ่ ื นจะแสดงพฤติ ก รรม กู า วรู า วต่ อ ตนดู ว ย ความ
คาดหวั ง นี้ ก็ ส่ ง เสริ ม ใหู เ ด็ ก แสดงพฤติ ก รรมกู า วรู า ว
และผลพวงก็คือว่า เด็กอื่น (แมูว่าจะไม่กูาวรูาว) ก็จะ
แสดงพฤติกรรมตอบสนองแบบกูาวรูาวดูวย และเป็ น
เหตุ ใ หู เ ด็ ก ที่ มี พ ฤติ ก รรมกู า วรู า วยิ่ ง แสดงพฤติ ก รรม
กูาวรูาวมากยิ่งขึ้น ซึ่งเป็ นการยำ้าความคาดหวังของตน
บันด้ราสรุปว่า “เด็กที่มีพฤติกรรมกูาวรูาว จะสรูาง
บรรยากาศกู า วรู า วรอบ ๆ ตั ว จึ ง ทำา ใหู เด็ ก อื่ นที่ มี
พฤติ ก รรมอ่ อ นโยนไม่ กู า วรู า วแสดงพฤติ ก รรมตอบ
สนองกู า วรู า ว เพราะเป็ นการแสดงพฤติ ก รรมต่ อ สิ่ ง
แวดลูอมทีก ่ ูาวรูาว”
ความหมายของจิตวิทยาการ
เรียนรู้
ความหมายของจิตวิทยาการเรียนรู้
จากความหมายดังกล่าว พฤติกรรมของบุคคลที่
เกิดจากการ เรียนรู้จะตูองมีลักษณะสำาคัญ ดังนี้
ในดูานกระบวนการเจริญเติบโต หรือการมีวุฒิ
ภาวะ ไดูแก่ การทีเ่ ด็ก 2 ขวบสามารถเดินไดูเอง ขณะ
ที่ เด็ก 6 เดือน ไม่สามารถเดินไดูฉะนัน ้ การเดินจึงไม่
จัดเป็ นการเรียนรู้แต่เกิดเพราะมีวุฒิภาวะ เป็ นตูน
ส่วนใน ดูานแนวโนูมการตอบสนองของเผ่าพันธ์ุโบ
เวอร์ และฮิลการ์ด ใชูในความหมาย ทีห ่ มายถึงปฏิ
กริยาสะทูอน (Reflex) เช่น กระพริบตาเมื่อฝุ่นเขูาตา
ชักมือหนี เมื่อโดนของรูอน พฤติกรรมเหล่านี้ ไม่ไดูเกิด
จากการเรียนรู้ แต่เป็ นพฤติกรรมทีเ่ กิดขึ้นเองตาม
ธรรมชาติของเผ่าพันธ์ุมนุษย์
การเรียนรู้ของคนเรา เกิดจากการไม่รู้ไปส่้การ
เรียนรู้ มี 5 ขัน
้ ตอนดังที่ กฤษณา ศักดิศ ์ รี (2530)
กล่าวไวูดังนี้
"…การเรียนรู้เกิดขึ้นเมื่อสิ่งเรูา (stimulus) มาเรูา
อินทรีย์ (organism) ประสาทก็ต่ ืนตัว เกิดการรับ
สัมผัส หรือเพทนาการ (sensation) ดูวยประสาททัง ้
5 แลูวส่งกระแสสัมผัสไปยังระบบประสาทส่วนกลาง
ทำาใหูเกิดการแปลความหมายขึ้นโดยอาศัย
ประสบการณ์เดิมและอื่น ๆ เรียกว่า สัญชาน หรือการ
รับรู้ (perception) เมื่อแปลความหมายแลูว ก็จะมี
การสรุปผลของการรับรู้เป็ นความคิดรวบยอดเรียกว่า
เกิดสังกัป (conception) แลูวมีปฏิกิริยาตอบสนอง
(response) อย่างหนึ่งอย่างใดต่อสิง ่ เรูาตามทีร่ ับรู้
เป็นผลใหูเกิดการเปลีย ่ นแปลงพฤิตกรรม แสดง
ว่าการเรียนรู้ไดูเกิดขึ้นแลูวประเมินผลทีเ่ กิดจากการ
ตอบสนองต่อสิง ่ เรูาไดูแลูว…"
การเรียนรู้เป็ นพื้นฐานของการดำาเนิ นชีวิต มนุษย์
มีการเรียนรู้ตัง ้ แต่แรกเกิดจนถึงก่อนตาย จึงมีคำากล่าว
เสมอว่า "No one too old to learn" หรือ ไม่มีใคร
แก่เกินทีจ ่ ะเรียน การเรียนรู้จะช่วยในการพัฒนา
คุณภาพชีวิตไดูเป็ นอย่างดี
ธรรมชาติของการเรียนรู้ มี 4 ขัน
้ ตอน คือ
ลำาดับขัน
้ ของการเรียนรู้
ในกระบวนการเรียนรู้ของคนเรานัน ้ จะประกอบ
ดูวยลำาดับขัน
้ ตอนพื้นฐานทีส
่ ำาคัญ 3 ขัน
้ ตอนดูวยกัน
คือ (1) ประสบการณ์ (2) ความเขูาใจ และ (3) ความ
นึ กคิด
7.1.1 ความหมายของการเรียนร้้
ความหมายของคำาว่า “การเรียนรู” ้ มีนัก
จิตวิทยาไดูใหูความหมายของการเรียนรู้ไวูหลายท่าน
ในทีน ่ ้ี จะสรุปพอเป็ นแนวทางใหูเขูาใจดังนี้ คือ
การเรียนรู้ หมายถึง การทีม ่ นุษย์ไดูรับรู้
ถึงสิง ่ แวดลูอมทีอ ่ ย่้รอบตัวเขา โดยเริม ่ ตูนตัง ้ แต่การมี
ปฏิสนธิอย่้ในครรภ์มารดาเรื่อยไป จนกระทัง่ คลอดมา
เป็นทารกแลูวอย่้รอด ซึง ่ บุคคลก็ตูองปรับตัวเพื่อใหู
ตนเองอย่้รอดกับสิง ่ แวดลูอมทัง ้ ภายในครรภ์มารดา
และเมื่อออกมาอย่้ภายนอกเพื่อใหูชีวิตดำารงอย่้รอด
ทัง ้ นี้ ก็เพราะการเรียนรู้ทัง ้ สิ้น
การเรียนรู้ มีความหมายลึกซึ้งมากกว่าการ
สัง่ สอน หรือการบอกเล่าใหูเขูาใจและจำาไดู
เท่านัน ้ ไม่ใช่เรื่องของการทำาตามแบบ ไม่ไดูมีความ
หมายต่อการเรียนในวิชาต่างๆเท่านัน ้ แต่ความหมาย
คลุมไปถึง การเปลีย ่ นแปลงทางพฤติกรรมอันเป็ นผล
จากการสังเกตพิจารณา ไตร่ตรอง แกูปัญหาทัง ้ ปวง
และไม่ช้ีชัดว่าการเปลีย ่ นแปลงนัน ้ เป็ นไปในทางที่
สังคมยอมรับเท่านัน ้ การเรียนรู้เป็ นการปรับตัวใหูเขูา
กับสิง ่ แวดลูอม การเรียนรู้เป็ นความเจริญงอกงาม
เนูนว่าการเปลีย ่ นแปลงพฤติกรรมทีเ่ ป็ นการเรียนรู้
ตูองเนื่ องมาจากประสบการณ์ หรือการฝึกหัด และ
พฤติกรรมทีเ่ ปลีย ่ นแปลงไปนัน ้ ควรจะตูองมีความ
คงทนถาวรเหมาะแก่เหตุเมื่อพฤติกรรมดัง ้ เดิมเปลีย ่ น
ไปส่้พฤติกรรมทีม ่ ุ่งหวัง ก็แสดงว่าเกิดการเรียนรู้แลูว
การเรียนรู้ หมายถึง กระบวนการ
เปลีย ่ นแปลงของกิจกรรมในการแสดงปฏิกิริยาตอบ
สนอง ต่อสถานการณ์อย่างใดอย่างหนึ่ ง
การเรียนรู้ หมายถึง การเปลีย ่ นแปลง
พฤติกรรมอันมีผลมาจากการไดูมีประสบการณ์
การเรียนรู้ หมายถึง กระบวนการทีท ่ ำาใหู
เกิดกิจกรรม หรือ กระบวนการทีท ่ ำาใหูกิจกรรม
เปลีย ่ นแปลงไปโดยเป็ นผลตอบสนองจากสภาพการณ์
หนึ่งซึง ่ ไม่ใช่ปฏิกิริยาธรรมชาติไม่ใช่วุฒิภาวะและ
ไม่ใช่สภาพการเปลีย ่ นแปลงของร่างกายชัว ่ ครัง
้
ชัว
่ คราวทีเ่ นื่ องมาจากความเหนื่ อยลูาหรือฤทธิย ์ า
การเรียนรู้ หมายถึง กระบวนการทีเ่ นื่ องมา
จากประสบการณ์ตรงและประสบการณ์อูอมกระทำาใหู
อินทรีย์เกิดการเปลีย
่ นแปลงพฤติกรรมค่อนขูางถาวร
การเรียนรู้ หมายถึง การเปลีย ่ นแปลงค่อน
ขูางถาวรในพฤติกรรม ซึง ่ เป็ นผลของการฝึกหัด
จากความหมายของการเรียนรู้ขูางตูนอาจ
สรุปไดูว่า การเรียนรู้ หมายถึง การเปลีย ่ นแปลง
พฤติกรรมอันเป็ นผลจากการทีบ ่ ุคคลทำากิจกรรมใดๆ
ทำาใหูเกิดประสบการณ์และเกิดทักษะต่างๆ ขึ้นยังผล
ใหูเกิดการเปลีย
่ นแปลงพฤติกรรมค่อนขูางถาวร
7.1.2 ธรรมชาติของการเรียนร้้
ธรรมชาติของการเรียนรู้โดยทัว ่ ไปนักจิตวิทยาเชื่อ
ว่ามนุษย์จะมีการเรียนรู้ไดูก็ ต่อเมื่อมนุษย์
ไดูทำากิจกรรมใดๆ แลูวเกิดประสบการณ์
ประสบการณ์ทีส ่ ะสมมามากๆ และหลายๆ ครัง ้ ทำาใหู
มนุษย์เกิดการเรียนรู้ข้ึนและเกิดการพัฒนาสิง ่ ที่เรียนรู้
จนเกิดเป็ นทักษะ และเกิดเป็ นความชำานาญ ดังนัน ้
การเรียนรู้ของมนุษย์ก็จะอย่้กับตัวของมนุษย์เรียก
ว่าการเปลีย ่ นแปลงพฤติกรรมทีค ่ ่อนขูางถาวร ดัง
นัน
้ หัวขูอทีน ่ ่าศึกษาต่อไปคือธรรมชาติของการเรียนรู้
ของมนุษย์มีอะไรบูาง ในทีน ่ ้ี ขออธิบายเป็ นขูอๆ คือ
1. การเรียนรู้คือการเปลีย ่ นแปลงพฤติกรรมค่อน
ขูางถาวร
2. การเรียนรู้ย่อมมีการแกูไข ปรับปรุงและ
เปลีย่ นแปลง โดยการเปลีย ่ นแปลง
นัน
้ ๆ จะตูองเนื่ องมาจากประสบการณ์
3. การเปลีย ่ นแปลงชัว ่ ครัง ้ ชัว
่ คราวไม่นับว่าเป็ นการ
เรียนรู้
4. การเรียนรู้ในสิง ่ ใดสิง่ หนึ่ งย่อมตูองอาศัยการ
สังเกตพฤติกรรม
5. การเรียนรู้เป็ นกระบวนการที่ทำาใหูเกิดการ
เปลีย ่ นแปลงพฤติกรรม และ
กระบวนการเรียนรู้เกิดขึ้นตลอดเวลาทีบ ่ ุคคลมี
ชีวิตอย่้ โดยอาศัย
ประสบการณ์ในชีวิต
6. การเรียนรู้ไม่ใช่วุฒิภาวะแต่อาศัยวุฒิภาวะ วุฒิ
ภาวะคือระดับความ
เจริญเติบโตส้งสุดของพัฒนาการทางดูาน
ร่างกาย อารมณ์ สังคมและ
สติปัญญาของบุคคลในแต่ละช่วงวัยทีเ่ ป็ นไปตาม
ธรรมชาติ แต่การเรียนรู้ไม่ใช่
วุฒิภาวะแต่ตูองอาศัยวุฒิภาวะประกอบกัน
7. การเรียนรู้เกิดไดูง่ายถูาสิง
่ ทีเ่ รียนเป็ นสิง
่ ทีม
่ ี
ความหมายต่อผู้เรียน
8. การเรียนรู้ของแต่ละคนแตกต่างกัน
9. การเรียนรู้ย่อมเป็ นผลใหูเกิดการสรูางแบบแผน
ของพฤติกรรมใหม่
10. การเรียนรู้อาจจะเกิดขึ้นโดยการตัง ้ ใจหรือเกิด
โดยบังเอิญก็ไดู ดังร้ปที่ 7.1
7.1.3 องค์ประกอบของการเรียนร้้
1. สิง ่ เรูา ( Stimulus ) เป็ นตัวการทีท
่ ำาใหูบุคคล
มีปฏิกิริยาโตูตอบออกมาและเป็ นตัว
กำาหนดพฤติกรรมว่าจะแสดงออกมาในลักษณะใด สิง ่
เรูาอาจเป็ นเหตุการณ์หรือวัตถุและอาจเกิดภายในหรือ
ภายนอกร่างกายก็ไดู เช่น เสียงนาฬิกาปลุกใหูเรา
ตื่น กำาหนดวันสอบเรูาใหูเราเตรียมสอบ
2. แรงขับ ( Drive ) มี 2 ประเภทคือแรงขับปฐม
ภ้มิ ( Primary Drive ) เช่น ความหิว
ความกระหาย การตูองการพักผ่อน เป็ นตูน และแรง
ขับทุติยภ้มิ ( Secondary Drive ) เป็ นเรื่องของความ
ตูองการทางจิตและทางสังคม เช่น ความวิตก
กังวล ความตูองการความรัก ความปลอดภัย เป็ นตูน
แรงขับทัง ้ สองประเภทเป็ นผลใหูเกิดปฏิกิริยาอันจะนำา
ไปส่้การเรียนรู้
3. การตอบสนอง ( Response ) เป็ นพฤติกรรม
ต่างๆ ทีบ ่ ค ุ คลแสดงออกมาเมื่อไดูรับการ
กระตูุนจากสิง ่ เรูาต่างๆ เช่น คน สัตว์ สิง
่ ของ หรือ
สถานการณ์ อาจกล่าวไดูว่าเป็ นสิง ่ แวดลูอมทีร ่ อบตัว
เรานัน่ เอง
4. แรงเสริม ( Reinforcement ) สิง ่ ทีม
่ าเพิม
่
กำาลังใหูเกิดการเชื่อมโยงระหว่างสิ่งเรูากับ
การตอบสนอง เช่น รางวัล การตำาหนิ การลงโทษ
การชมเชย เงิน ของขวัญ เป็ นตูน
กระบวนการของการเรียนรู้
กระบวนการของการเรียนรู้มีขัน
้ ตอนดังนี้
คือ
1. มีสิง่ เรูา( Stimulus ) มาเรูา
อินทรีย์ ( Organism )
2. อินทรีย์เกิดการรับ
สัมผัส ( Sensation ) ประสาทสัมผัสทัง ้ หูา ตา ห้
จม้ก ลิ้น ผิวกาย
3. ประสาทสัมผัสส่งกระแสสัมผัสไปยังระบบ
ประสาทเกิดการรับรู้
( Perception )
4. สมองแปลผลออกมาว่าสิง ่ ที่สัมผัสคืออะไรเรียก
ว่าความคิดรวบยอด
( Conception )
5. พฤติกรรมไดูรับคำาแปลผลทำาใหูเกิดความคิด
รวบยอดก็จะเกิดการเรียนรู้ (
Learning )
6. เมื่อเกิดกระบวนการเรียนรู้บุคคลก็จะเกิดการ
ตอบสนอง ( Response )
พฤติกรรมนัน ้ ๆ
ตัวอย่างเช่น เราฝึกสัตว์ใหูสามารถทำากิจกรรม
ใดๆ ก็ไดูอาจเป็ นการเล่นล้กบอลโยนห่วง หรือใหูนก
พิราบจิกบัตรสี หรือหัดใหูลิงชิมแฟนซีวาดร้ปภาพ
ต่างๆ หรือใหูนกแกูวเฝู าบูานโดยส่งเสียงรูองเวลาที่
คนแปลหนูาเขูาบูาน กิจกรรมต่างๆ เหล่านี้ จะตูองมี
กระบวนการคือมีสิง ่ เรูามาเรูาอินทรีย์ ถูาในทีน่ ้ี อินทรีย์
คือตัวแลคค้น ตัวแลคค้นก็จะรู้สึก การเกิดความรู้สึก
เราเรียกว่าเกิดการรับสัมผัส จะดูวยทางตา ห้ จม้ก ลิ้น
ผิวกาย ประสาทสัมผัสจะทำาใหูเกิดการรับรู้ สมองก็จะ
แปลความหมาย พฤติกรรมทีส ่ มองแปลความหมาย
เรียกว่าเกิดการเรียนรู้ จะใหูเรียนรู้ไดูตูองทำา
บ่อยๆ โดยนักจิตวิทยาใหูแลคค้นจับล้กบอลบ่อยๆ
พรูอมใหูแรงเสริมดูวยอาหารที่เจูาแลคค้นชอบ ก่อน
ใหูอาหารก็ใหูเจูาแลคค้นจับล้กบอลบ่อยๆ ทำาซำ้าๆ
หลายครัง ้ เจูาแลคค้นก็จะเกิดการเรียนรู้ว่าถูาทำา
กิจกรรมจับล้กบอลแลูวพัฒนาไปถึงขัน ้ โยนล้กบอลเขูา
ห่วงก็จะไดูอาหาร การเรียนรู้ก็จะเกิดขึ้น คือถูาเจูา
แลคค้นหิวก็จับลุกบอลโยนห่วงเป็ นตูน ดังแสดงใน
แผนภ้มิ 7.1
สิง
่ เรูา
การเรียนรู้
การสัมผัส
การรับรู้
ความคิดรวบยอด
ปฏิกิริยา
ตอบสนอง
แผนภ้มิ 7.1 แสดงเรื่องกระบวนการเรียนรู้
ตามทีเ่ ราใหูความหมายของการเรียนรู้ว่า
การเปลีย ่ นแปลงพฤติกรรมของอินทรีย์ทีค ่ ่อนขูางถาวร
แต่สิง
่ ทีเ่ ราควรศึกษาคือเรื่องของทฤษฎีการเรียนรู้ เพร
าะทฤษฎีเป็ นคำาอธิบายทีม ่ ีระบบแบบแผน ช่วยใหูเกิด
ความเขูาใจและสามารถนำาไปใชูควบคุม หรือทำานาย
พฤติกรรมไดูอีกดูวย เพราะทฤษฎีการเรียนรู้จะช่วย
อธิบายถึงกระบวนการ วิธีการและเงื่อนไขทีท ่ ำาใหูเกิด
การเรียนรู้ รวมทัง ้ อธิบายถึงสภาพสิง
่ แวดลูอมทีม ่ ี
อิทธิพลต่อบุคคลอีกดูวย ซึง
่ ในทีน
่ ้ี จะอธิบายโดย
สังเขปคือ
ทฤษฎีการเรียนร้้แบบวางเงื่อนไข ( Conditioning
Theory )
การเรียนรู้แบบนี้ คือ การทีบ ่ ุคคลมี
ความสัมพันธ์ต่อการตอบสนองต่างๆ ของอินทรีย์กับ
สิง
่ แวดลูอมภายนอกอื่นๆ ทีม ่ ีความเขูมพอทีจ ่ ะเรูา
ความสนใจไดูซึง ่ การเรียนรู้เป็ นการเปลีย ่ นแปลง
พฤติกรรมทีค ่ ่อนขูางถาวรซึง ่ เป็ นผลของประสบการณ์
และการทำาบ่อยๆ หรือการทำาแบบฝึกหัดแสดงใหูเห็น
ว่าเรามีความเขูาใจเบื้องตูนว่าบุคคลไดูเรียนอะไรบาง
อย่างเมื่อพฤติกรรมของเขาเปลีย ่ นแปลงไปในทางใด
ทางหนึ่งนักจิตวิทยาเชื่อว่า เงื่อนไข
( Conditioning ) เป็ นกระบวนการเรียนรู้ขัน ้ พื้น
ฐาน การวางเงื่อนไขมี 2 อย่างคือ การวางเงื่อนไขแบบ
คลาสสิค ( classical Conditioning ) และการวาง
เงื่อนไขแบบการกระทำา ( operant
Conditioning ) การเรียนรู้แบบวางเงื่อนไขนัน ้ แต่ละ
แบบเนูนตรงเงื่อนไขซึง ่ จะทำาใหูเกิดการตอบสนอง
เฉพาะขึ้น ในการวางเงื่อนไขทัง ้ สองแบบสิง ่ เรูาเฉพาะ
จะเป็นตัวกำาหนดการตอบสนองหรือกำาหนดพฤติกรรม
การเรียนรู้แบบวางเงื่อนไข เป็ นการเรียนรู้ทีเ่ กิด
เนื่ องมาจากการตอบสนองของอินทรีย์ทีม ่ ีต่อสิง ่ เรูา
ตัง้ แต่สองสิง ่ ขึ้นไป โดยสิง ่ เรูาหนึ่งเป็ นสิง ่ เรูาทีไ ่ ม่มี
อิทธิพลทำาใหูเกิดพฤติกรรมทีต ่ ูองการคือไม่สามารถ
ดึงการตอบสนองออกมาไดูถูาไม่มีเงื่อนไข เรียกว่า สิง ่
เรูาทีต่ ูองการเงื่อนไขหรือสิง ่ เรูาเทียม ส่วนอีกสิง ่ เรูา
หนึ่งเป็ นสิ่งเรูาทีอ ่ ินทรีย์พอใจสามารถดึงการตอบ
สนองออกมาไดูเอง เรียกว่าสิง ่ เรูาทีไ
่ ม่ตูองการวาง
เงื่อนไขหรือสิง ่ เรูาแทูเหตุทีน ่ ำาสิ่งเรูาทีอ ่ ินทรีย์พอใจมา
เขูาค่้กับสิง
่ เรูาทีไ ่ ม่มีอิทธิพลทำาใหูเกิดพฤติกรรมที่
ตูองการ ก็เพื่อใหูสามารถดึงการตอบสนองทีต ่ ูองการ
ออกมาไดูจนในทีส ่ ุดปฏิกิริยาตอบสนองนัน ้ ค่อนขูาง
คงทนถาวร แมูจะนำาสิง ่ เรูาแทูหรือสิง ่ เรูาที่เป็ นเงื่อนไข
ออกไปแลูวปฏิกิริยาตอบสนองเช่นเดิมก็ยังมีอย่้เรียก
ว่า ไดูเกิดการเรียนรู้แลูว โดยจะอธิบายทฤษฎีการวาง
เงื่อนไขทัง ้ สองแบบคือ
7.2.1 การวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค ( classical
Conditioning )
การวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค ( classical
Conditioning ) ผู้คิดคือ อีวาน พาฟลอฟ
( Ivan Pavlov 1849-1936) นักสรีระวิทยาชาว
รัสเซีย เขาทำาการทดลองเกีย ่ วกับต่อมนำ้าลายและ
ต่อมนำ้าย่อยของสัตว์ เพื่อการศึกษาระบบย่อยอาหาร
พาฟลอฟสังเกตว่าสัตว์จะเริม ่ หลัง่ นำ้ าลายเมื่อไดูรับ
อาหาร ซึง ่ พฤติกรรมนี้ เกิดขึ้นโดยปฏิกิริยาสะทูอน
อัตโนมัติไม่จำาเป็ นตูองมีการเรียนรู้ เขายังสังเกตดูวย
อีกว่าสัตว์เริม ่ หลัง่ นำ้ าลายทันที เมื่อเห็นผู้ทดลองที่เคย
เป็นผู้ใหูอาหารเขูามาในหูองนัน ้ หรือเมื่อมีใครยกจาน
อาหารของสุนัข มันจะนำ้าลายไหลเช่นกันราวกับว่ามัน
กำาลังจะไดูกินอาหารนัน ่ คือสิ่งเรูาที่สัมพันธ์
(associated) กับอาหารทีจ ่ ะทำาใหูเกิดการตอบสนอง
ไดูเช่นกันกับตัวอาหารเอง ปรากฏการณ์ดังกล่าวทำาใหู
พาฟลอฟสนใจทีจ ่ ะทำาการทดลองเพื่ออธิบายเหตุผล เ
พราะเขาคิดว่าจะเป็ นพื้นฐานของทฤษฎีเกีย ่ วกับการ
ทำางานของสมอง การทดลองของพาฟลอฟไดูแสดงใหู
เห็นกฎเบื้องตูนของการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค
พาฟลอฟทำาการทดลองกับสุนัขในหูองทดลอง ก่อ
นการทดลองเขาเจาะต่อมนำ้าลายของสุนัขและต่อ
สายนำ้าลายทีใ ่ หลออกมาส่้หลอดแกูวสำาหรับวัด
ปริมาตรนำ้าลายขณะทำาการทดลองเขานำาสุนัขไปยืนไวู
บนแท่นซึง ่ มีทีย ่ ึดตัวสุนัขเอาไวู มีฉากกัน ้ เอาไวูเพื่อมิ
ใหูสุนัขมองเห็นตัวผู้ทดลองใหูสิง ่ เรูาใจแก่สุนัขและ
บรรณทึกพฤติกรรมอย่้ ก่อนการวางเงื่อนไขนัน ้ ควร
สังเกตสองประการคือ ประการแรก อาหารซึง ่ ใหูแก่
สุนัขเป็ นสิง ่ เรูาทีท ่ ำาใหูเกิดนำ้าลายไหลการตอบสนองนี้
เป็นไปโดยอัตโนมัติเนื่ องจากการใหูอาหารนี้ ยังไม่ใดูมี
การวางเงื่อนไขจึงเรียกว่าสิง ่ เรูาทีไ ่ ม่ไดูวางเงื่อนไข
(Unconditioned stimulus หรือ ucs)นำ้าลายไหล
ตามปกติเมื่อไดูรับอาหารเรียกว่าการตอบสนองทีไ ่ ม่
ไดูวางเงื่อนไข (Unconditioned
response หรือ ucr)ประการทีส ่ องสิง ่ เรูาอื่นๆซึง ่ แต่
เดิมเป็ นสิ่งทีไ ่ ม่เคยทำาใหูสุนัขตอบสนองดูวยการนำ้า
ลายใหลมาก่อน เช่น เสียงกระดิง ่ แสงไฟเป็ นตูน สิง ่
เรูาประเภทนี้ เรียกว่า สิง ่ เรูากลาง(neutral stimulus)
การทดลองขูางตูนต่อไปจะเป็ นขัน ้ ตอนวาง
เงื่อนไขซึง ่ ใชูเวลา 2-3 วันในระยะการใหูเงื่อนไขนัน ้ ผู้
ทดลองเปิดเสียงกระดิง ่ ใหูดังขึ้นต่อจากนัน ้ อีกครึง่
วินาที อาหารจะถ้กส่งไปยังทีใ ่ กลูปากสุนัขโดย
อัตโนมัติ ทำาใหูสุนัขนำ้าลายไหล โดยปรกติแลูวสุนัขจะ
ไม่เคยนำ้าลายไหลเมื่อไดูยินเสียงกระดิง ่ มาก่อนหลัง
จากใหูสิง ่ รูาใจเป็ นเสียงกระดิง ่ ตามดูวยอาหารควบค่้
กัน เช่นนี้ ประมาณ 30 ครัง ้ ต่อมาเมื่อมีเสียงกระดิง ่
สุนัขจะนำ้าลายไหลออกมาไดู เสียงกระดิง ่ ทีท่ ำาใหูสุนัข
นำ้าลายไหลนี้ เรียกว่า สิง ่ เรูาวางเงื่อนไข
(conditioned stimulus หรือ cs) และการตอบ
สนองต่อเสียงกระดิง ่ ดูวยนำ้าลายไหลเป็ นการตอบ
สนองทีว ่ างเงื่อนไข(conditioned response
หรือ CR) การทีส ่ ุนัขนำ้าลายไหลเมื่อไดูยินเสียงกระดิง ่
นัน ้ แสดงว่าสุนัขไดูเกิดการเรียนรู้ความสัมพันธ์ของ
สิง่ เรูาทีค
่ วบค่้กันจนกระทัง่ ตอบสนองต่อเสียงกระดิง ่
ดูวยพฤติกรรมเดียวกันกับการตอบสนองต่ออาหาร กา
รตอบสนองนี้ เป็ นปฏิกิริยาระดับสรีระเท่านัน ้ มิไดูเกีย ่ ว
กับการคิดลำาดับขัน ้ ตอนของการเรียนรู้การวางเงื่อนไข
แบบคลาสสิคแสดงไวูในร้ปแผนภ้มิ 7.2
แผนภ้มิ 7.2 แสดงเรื่องการเกิดการวางเงื่อนไขแบบ
คลาสิก
สิง
่ เรูาทีไ
่ ม่ไดูวางเงื่อนไข การตอบสนองที่
ไม่ไดูวางเงื่อนไข
CS ( ผงเนื้ อ ) UCR (
นำ้าลายไหล )
สิง
่ เรูาทีไ
่ ม่ไดูวางเงื่อนไข สิง
่ เรูาทีไ
่ ม่ตูองวาง
เงื่อนไข การตอบสนอง
( นำ้าลายไหล )
สิง
่ เรูาทีไดูวางเงื่อนไข การตอบสนองที่
ตูองวางเงื่อนไข
CS ( กระดิง ่ ) UCR ( นำ้าลายไหล
)
ตัวอย่างการทดลองเกีย ่ วกับการวางเงื่อนไข
แบบคลาสสิคอีกอันหนึ่งคือ การทดลองเรื่องการกระ
พริบตาเมื่อเปาลมไปทีล ่ ้กตาก็จะเกิดการกระพริบตา ก
ารตอบสนองนี้ เป็ นปฏิกิริยาสะทูอนทีไ ่ ม่ไดูวางเงื่อนไข
( unconditioned reflex )ซึง ่ การตอบสนองนี้ เป็ น
ธรรมชาติของมนุษย์และไม่ใช่พฤติกรรมทีเ่ กิดจากการ
เรียนรู้ในสภาพการทดลอง ผู้ทดลองไดูใหูสัญญาณ
เป็นเสียงกริง๊ ล่วงหนูาก่อนการเปผ่าลมไปถ้กล้ก
นัยน์ตาครึง ่ วินาที ผู้ทดลองทำาเช่นนี้ ซ้ ำาๆ ต่อเนื่ องกัน
ระยะหนึ่งการเป่ าลมไปยังล้กนัยน์ตาเป็ นสิ่งเรูาทีไ ่ ม่ไดู
วางเงื่อนไขส่วนเสียงกริง๊ เปู นสิง ่ เรูาทีว
่ างเงื่อนไข เมื่อผู้
ไดูรับการทดลองกระพริบตาเมื่อไดูยินแต่เพียงเสียง
กริง๊ การกระพริบตาหรือการตอบสนองประเภทนี้
เป็นการตอบสนองทีไ ่ ดูมีการวางเงื่อนไข
ในการเรียนรู้ของมนุษย์นัน ้ มีหลายอย่างที่
เราเรียนรู้การตอบสนองต่อสิง ่ เรูา โดยการวางเงื่อนไข
แบบคลาสสิค การเรียนรู้ทางอารมณ์ความรู้สึกและ
เจตคติส่วนใหญ่จะเกิดจากการวางเงื่อนไขแบบ
คลาสสิค เราจะเห็นตัวอย่างไดูจากการโฆษณาสินคูา
การสรูางและการเปลีย ่ นเจตคติเรื่องต่างๆ ของคนใน
สังคมเช่นโฆษณาเมาไม่ขับ เป็ นตูน
กฎของการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค
ถูาตูองการทำาใหูการตอบสนองเงื่อนไขยัง
คงมีต่อไปก็จำาเป็ นจะตูองนำาสิง ่ เรูาทีไ
่ ม่วางเงื่อนไขมา
ควบค่้กับสิง ่ เรูาทีว
่ างเงื่อนไขซำ้าอีก การใหูสิง ่ เรูาทีไ่ ม่
ไดูวางเงื่อนไขควบค่้กับสิง ่ เรูาทีว ่ างเงื่อนไขจะเสริมแรง
ความสัมพันธ์ของสิง ่ เรูาทัง้ สอง ถูาหากใหูแต่สิง ่ เรูาที่
วางเงื่อนไขซำ้าแลูวซำ้าอีกโดยปรารถจากสิง ่ เรูาใจทีไ ่ ม่
วางเงื่อนไขการตอบสนองจะอ่อนลง และจะเกิดขึ้น
นูอยลงเมื่อ
ฟาลลอฟสัน ่
กระดิง ่ ( สิง ่
เรูาใจทีว่ าง
เงื่อนไข ) ซู
ำแลูวซำ้าอีก
โดยไม่ใหู
อาหารแก่
สุนัข ( สิง ่
เรูาใจทีไ ่ ม่
ไดูวาง
เงื่อนไข )
นำ้าลายของ
สุนัขจะมี
ปริมาณนูอย
ลงๆ การลด
ลงของการ
ตอบสนองที่
เรียนรู้แลูว
นักจิตวิทยา
เรียกว่า การลดภาวะ ( extinction ) ดังแสดงในร้ป
ที่ 7.2
เงื่อนไขทีจ
่ ำาเป็ นในการวางเงื่อนไขแบบการกระทำามี
ปั จจัยสำาคัญ 3 เรื่องคือ
1. การเสริมแรง (Reinforcement )
2. ความต่อเนื่ อง ( Contiguity )
3. การฝึกหัด ( Practice )
สำาหรับการวางเงื่อนไขแบบการกระทำาสามารเขียน แ
ผนภ้มิแสดงไดูตามแผนภ้มิ
7.3
R ( การกดคาน )
S ( เม็ดอาหาร )
แผนภ้มิ 7.3 แสดงเรื่องวางเงื่อนไขแบบ
การกระทำา ( operant Conditioning )
การแผ่ขยายและการจำาแนกอำานาจความแตก
ต่างระหว่างสิง ่ เรูาต่างๆ ดังทีไ ่ ดูกล่าวไวูในเรื่องการ
วางเงื่อนไขแบบคลาสสิคนัน ้ มีควมสำาคัญต่อการเรียน
รู้การวางเงื่อนไขแบบการกระทำาเช่นกัน โดนเฉพาะ
อย่างยิง ่ การเรียนรู้จักการจำาแนกอำานาจความแตกต่าง
ของสิง ่ เรูานัน
้ สำาคัยมากต่อการตอบสนองต่อเงื่อนไข
แบบการกระทำา
ความคิดรวบยอดเกีย ่ วกับการเสริมแรง
( The concept of reinforcement ) ในการ
พิจารณาการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิคเราใชูคำาว่า การ
เสริมแรง ในความหมายของการใชูสิง ่ เรูาทีไ่ ม่ไดูวาง
เงื่อนไขควบค่้กับการใหูสิง ่ เรูาที่วางเงื่อนไข ส่วนใน
การวางเงื่อนไขแบบการกระทำา การเสริมแรงการเกิด
ขึ้นของเหตุการณ์ใดเหตุการณ์หนึ่ง เช่น การใหูอาหาร
หรือนำ้า หลังจากการกระทำาทีพ ่ ึงปรารถนา แมูว่าการ
เสริมแรงแตกต่างกันในสถานการณ์ดังกล่าว ผลทีเ่ กิด
ขึ้นในทัง ้ สองกรณี ( ในการวางเงื่อนไขแบบคลาสสิค
และการวางเงื่อนไขแบบการกระทำา ) ก็คือ การเพิม ่
ความเป็ นไปไดูของการตอบสนอง ดังนัน ้ แรงเสริมจึง
เป็นเหตุการณ์ใดๆ ทีส ่ ามารถเพิม ่ ความน่ าจะเป็ นของ
การตอบสนองดังจะไดูอธิบายทฤษฎีแรงเสริมต่อไป
ความแตกต่างระหว่างการวางเงื่อนไขแบบ
คลาสสิคกับการวางเงื่อนไขแบบการกระทำา การวาง
เงื่อนไขแบบคลาสสิคนัน ้ เป็ นการตอบสนองของ
อินทรีย์เกิดขึ้นโดยมิไดูอย่้ภายใตูการควบคุมของ
อินทรีย์ การตอบสนองเกิดขึ้นเพราะถ้กสิง ่ เรูาไปดึง
( elicit ) ออกมา เช่นการทีน ่ ้ ำ าลายไหลของสุนัข
เป็นการใชูสิ่งแวดลูอมในร้ปของสิง ่ เรูาต่างๆที่นำามา
เป็นตัวกระทำาต่ออินทรีย์ ส่วนการวางเงื่อนไขแบบ
การกระทำาเป็ นการตอบสนองของอินทรีย์ทีเ่ กิดขึ้น
โดยทีก ่ ารตอบสนองเกิดขึ้นเพราะอินทรีย์เป็ นผู้สัง ่
( emit ) ออกมาและไม่ไดูข้ึนอย่้กับสิง ่ เรูาโดยตรง
เช่นการกดคานของหน้ หรือการจิกแผ่นสีของนกพิราบ
อาจกล่าวไดูว่า อินทรีย์เป็ นผู้แสดงอาการกระทำาต่อสิ่ง
แวดลูอม
ในแง่ของการเรียนรู้ การวางเงื่อนไขแบบ
คลาสสิคนัน ้ เป็ นการเรียนรู้ทีเ่ กิดโดยไม่ไดูอย่้ใตูการ
ควบคุมของจิตใจ เช่นนำ้าลายของสุนัขไหลเป็ นไปโดย
อย่้นอกบังคับของจิตใจ ส่วนการเรียนรู้แบบการวาง
เงื่อนไขแบบการกระทำานัน ้ เป็ นการเรียนรู้ทีอ ่ ินทรีย์
กระทำาไปโดยจงใจ คืออย่้ใตูบังคับของจิตใจ เช่นการ
กดคานของหน้ เมื่อหน้ไดูอาหารหน้ก็เลือกพฤติกรรม
กดคานเมื่อรู้สึกหิวดังนัน ้ การกดคานจึงอยู้ภายใตู
บังคับของจิตใจ
7.2.3 ทฤษฎีสิง ่ เสริมแรง
(Reinforcement Theory )
เบอร์ฮัส เฟดเดอริค สกินเนอร์ (Burrhus
Federick Skinner) นักจิตวิทยาพัฒนาทฤษฎีสิง ่ เส
รีมแรงเรียกว่า สิง ่ เสริมแรงทางบวก(Positive
Reinforcement) ใชูหลักการจ้งใจแต่ละบุคคลใหู
ทำางานไดูอย่างเหมาะสม โดยชการออกแบบและจัด
สภาพแวดลูอมในการทำางานใหูมีบรรยากาศน่ าทำางาน
ในการยกย่องชมเชยบุคคลทีม ่ ีประสิทธิภาพในการ
ทำางานดี และใชูการลงโทษซึง ่ ทำาใหูเกิดผลลบแก่
บุคคลทีม ่ ีประสิทธิภาพในการทำางานตำ่ามาก
สกินเนอร์ไดูทำาการจ้งใจในขัน ้ ทีส่ ้งกว่า
ใหูการยกย่องชมเชยแก่พนักงานทีท ่ ำางานมี
ประสิทธิภาพดี โดยจัดใหูมีการวิเคราะห์สภาพการ
ทำางาน เพื่อหาสาเหตุว่าทำาไมพนักงานจึงตูองทำางาน
เหมือนอย่างเดิมทีเ่ คยทำาอย่้ สกินเนอร์เป็ นผู้เริม ่ ใหู
เกิดการเปลีย ่ นแปลงในการทำางานโดยใหูพนักงาน
แจูงปั ญหาทีเ่ กิดขึ้นในหน่วยงานและอุปสรรคทีม ่ าขัด
ขวางในการทำางาน มีการจัดตัง่ เปู าหมายในการทำางาน
ขึ้น โดยเฉพาะใหูมีการร่วมมือของพนักงาน มีการช่วย
แหลือพนักงานในการทำางานมีการจัดใหูมีการรายงาน
ผลปู อนขูอม้ลส่งกลับแบบธรรมดาอย่างรวดเร็วฉับ
พลัน ทำาใหูประสิทธิภาพการทำางาน ถึงแมูว่าบางครัง ้
การทำางานจะไม่ไดูประสิทธิภาพในการทำางานตามเปู า
หมายทีต ่ ัง
้ ไวู มีหลายอย่างทีจ ่ ะช่วยเหลือพนักงาน
ทำางานไดู การจ้งใจทีท ่ ำางานดีก็มีคำายกย่องชมเชย แล
ะพบว่าจะเป็ นประโยชน์ต่อบริษท ั อย่างมากถูาสามารถ
จ้งใจใหูพนยักงานใหูความร่วมมือในการทำาหนูาทีใ ่ หู
ข่าวสารอย่างสมบ้รณ์เกีย ่ วกับปั ญหาทีข ่ องบริษท ั โดย
เฉพาะในส่วนทีเ่ กีย ่ วขูองกับตัวพนักงาน
เทคนิ คการทำางานทีม ่ ีช่ ือเสียงเกือบ
ทัง้ หมดจะเป็ นแบบง่ายสำาหรับการทำางาน นัก
วิทยาศาสตร์ทางดูานพฤติกรรมและผู้จัดการเป็ น
จำานวนมากต่างมีความสงสัยในเรื่องประสิทธิภาพการ
ทำางาน แต่มีบริษท ั ทีม่ ีช่ ือเสียงในการทำางานคูนพบว่า
การจ้งใจพนักงานใหูทำางานอย่างมีประสิทธิภาพตูอง
ใชูแนวทางการใหูผลประโยชน์ตอบแทน
แนวทางการจ้งใจของสกินเนอร์ที่ใชูไดู
ผล ตูองมีการจัดการทีด ่ ี เนูนการขจัดอุปสรรคทีข ่ ัด
ขวางประสิทธิภาพการทำางาน ควบคุมการทำางานโดย
ผ่านกระบวนการรายงานผลปู อนขูอม้ลข่าวสารส่งกลับ
และขยายการติดต่อสื่อสารใหูทัว ่ ถึงกับพนักงานทุกคน
สิง
่ เสริมแรงและการลงโทษ(Reintorcement an
d Punishment)
การใหูรางวัลและการใหูโทษในหน่วย
งาน องค์การเป็ นทีท ่ ราบกันดีว่า มีผลกระทบต่อ
พฤติกรรมของบุคคล ถูาเราตูองการใหูบุคคลทำางาน
ในแนวทางที่เหมาะสม เราก็ควรจ้งใจบุคคลเหล่านัน ้
โดยการใหูสิง ่ เสริมแรงเอใหูเขาทำางานใหูตามที่เรา
ตูองการ จากผลการศึกษาเป็ นจำานวนมากแสดงใหู
เห็นว่า การผู้บริหารมีการใชูวิธีการใหูรางวัลและการ
ใหูโทษ ย่อมมีผลกระทบโดยตรงต่อประสิทธิภาพการ
ทำางาน และความพอใจในการทำางานในกลุ่มบุคคล ผู้
ร่วมงาน การใหูรางวัลอย่างเหมาะสมคือ ใหูรางวัลแก่
ผู้ทำางานทีม ่ ีผลงานดี และไม่ใหูรางวัลแก่บุคคลที่
ทำางานไม่มีประสิทธิภาพ ผู้บริหารทีไ ่ ม่รู้จักใหูรางวัล
อย่างเหมาะสมจะทำาใหูบุคคลทีท ่ ำางานเกิดความรู้สึก
ไม่พอใจว่า ไม่ไดูรับความยุติธรรม ทำาใหูผลผลิตมี
แนวโนูมลดลง และทำาใหูกลุ่มของผู้ใตูบังคับบัญชา
เกิดความรู้สึกไม่พอใจมากขึ้น ดังนัน ้ การรู้จักใชูการใหู
รางวัลอย่างเหมาะสมจะช่วยทำาใหูเกิดความพอใจใน
การทำางานและเพิม ่ ประสิทธิภาพการทำางาน
สิง ่ ล่อใจ (Incentives )
สิง
่ ล่อใจ จัดว่าเป็ นการจ้งใจโดยการใหู
รางวัล นับว่ามีความสำาคัญต่อการกระตูุนพฤติกรรม
สเปนซ์(Spence) เชื่อว่า สิง ่ ล่อใจของทฤษฏีการจ้งใจ
ประกอบดูวย ลัทธิพฤติกรรมและแนวทางความเขูาใจ
ตัง
้ อย่้บนสมมติฐานทีว ่ ่า พฤติกรรมเป็ นสิง ่ ชี้นำาไปส่้จุด
หมายปลายทางและบุคคลนัน ้ ก็มีความพยายามทีจ ่ ะ
ทำาใหูไดูรับประเภทสิง ่ ล่อใจทางบวก(สิง ่ ทีป ่ รารถนา)
และพยายามหลีกเลีย ่ งสิง ่ ล่อใจทางลบ(สิง ่ ทีไ่ ม่
ปรารถนา)
ประเภทของสิง ่ ล่อใจ (Types of Incentives)
สิง่ ล่อใจอาจจัดแบ่งเป็ น 5 ประเภทคือ
ประเภทที่ 1 สิง ่ ล่อใจปฐม
ภ้ม(ิ Primary Incentives) เป็ นสิง ่ ล่อใจที่สามารถ
ทำาใหูเกิดความพึงพอใจในดูานความตูองการทางดูาน
สรีระ เพื่อความมีชีวิตอย่้รอด ไดูแก่ ปั จจัย 5 คือ อาห
าร,เสื้อผูา,ทีอ ่ ย่้อาศัย,ยารักษาโรคและความตูองการ
ทางเพศ
ประเภทที่ 2 สิง ่ ล่อใจทุติย
ภ้ม(ิ Secondary Incentives) เป็ นสิง ่ ล่อใจทีท ่ ำาใหู
เกิดประสบการณ์แปลกใหม่ และมีการเรูาใจใหูเกิด
การเปลีย ่ นแปลงในหนูาทีก ่ ารทำางานทีต ่ รงกับความ
สนใจ ความถนัด ทูาทายความสามารถหรือเป็ นงาน
ใหม่ทีล ่ ดความจำาเจซำ้าซาก ทีท ่ ำาใหูเกิดความหนูาเบื่อ
หน่ายต่อผู้ปฏิบัติงานหรือเป็ นงานทีม ่ ีการแข่งขันใชู
ความรู้ความสามารถ ซึง ่ ตรงกับลักษณะทีเ่ ป็ นบุคคลที่
มีความกระตือรือรูน มีความขยันหมัน ่ เพียร ตัง ้ ใจการ
ทำางานอย่างจริงจัง
ประเภทที่ 3 สิง ่ ล่อใจทางสังคม
(Social Incentives) เป็ นสิง ่ ล่อใจที่เกีย ่ วกับการ
ใหูการยอมรับยกย่องนับถือ ใหูความไวูวางใจ ใหูความ
เชื่อถือ ใหูอิสรภาพและการแสดงความคิดเห็นเสนอ
แนะทีด ่ ีในการทำางาน โดยกระทำาใหูเป็ นทีป ่ รากฏและ
รู้จักแก่เพื่อนร่วมงาน ผู้บริหารงาน และบุคคลทีเ่ รา
ยอมรับและนับถือนี้ เป็ นบุคคลทีม ่ ีผลงานดีเด่น มี
ความประพฤติเป็ นตัวอย่างทีด ่ ีไดูจะทำาใหูผู้ร่วมงานดี
มีความรู้สึกว่าตนสำาคัญต่อหน่วยงาน และจะมีกำาลังใน
การทำางานเพิม ่ มากขึ้น
จิตวิทยาการเรียนรู้กลุ่มพุทธินิยม
(Cognitivism)
จิตวิทยาการเรียนรู้กลุ่มพุทธินิยม
(Cognitivism)
ก. ทฤษฎีการเรียนรู้
1) การเรียนรู้เป็ นกระบวนการทางความคิดซึง ่
เป็ นกระบวนการภายในตัวของมนุษย์
2) บุคคลจะเรียนรู้จากสิง ่ เรูาทีเ่ ป็ นส่วนรวมไดู
ดีกว่าส่วนย่อย
3) การเรียนรู้เกิดขึ้นไดู 2 ลักษณะ คือ
3.1) การรับรู้ (Perception) การรับรู้
เป็นกระบวนการทีบ ่ ุคคลใชูประสาทสัมผัสรับสิง ่ เรูา
แลูวถ่ายโยงเขูาส่้สมองเพื่อผ่านเขูาส่้กระบวนการคิด
สมองหรือจิตจะใชูประสบการณ์เดิมตีความหมายของ
สิง
่ เรูาและแสดงปฏิกิริยาตอบสนองออกไปตามที่
สมอง/จิต ตีความหมาย
3.2) การหยัง่ เห็น (insight) เป็ นการ
คูนพบหรือการเกิดความเขูาใจในช่องทางแกูปัญหา
อย่างฉับพลันทันที อันเนื่ องจากผลการพิจารณาปั ญหา
โดยส่วนรวม และการใชูกระบวนการทางความคิดและ
สติปัญญาของบุคคลนัน ้
4) กฎการจัดระเบียบการรับรู้ (perception)
เป็นการแปลความหมายจากการสัมผัสดูวยอวัยวะ
สัมผัสทัง้ 5 ส่วน คือ ห้ ตา จม้ก ลิ้น และผิวหนัง การ
รับรู้ทางสายตาจะประมาณรูอยละ 75 ของการรับรู้
ทัง
้ หมด ดังนัน้ กลุ่มทฤษฎีเกสตัลท์จึงจัดระเบียบการ
รับรู้โดยการแบ่งเป็ น 7 กฎ ดังนี้
4.1) กฎการรับรู้ส่วนรวมและส่วนย่อย
(Law of Pragnanz) ประสบการณ์เดิมมีอิทธิพลต่อ
การรับรู้ของบุคคล การรับรู้ของบุคคลต่อสิง ่ เรูา
เดียวกันอาจแตกต่างกันไดู เพราะการใชูประสบการณ์
เดิมมารับรู้ส่วนรวมและส่วนย่อยต่างกัน
4.2) กฎแห่งความคลูายคลึง (Law of
Similarity) สิง ่ เรูาใดทีม
่ ีลักษณะเหมือนกัน หรือ
คลูายคลึงกัน บุคคลมักรับรู้เป็ นพวกเดียวกัน
เสูน ข.
5) การเรียนรู้แบบหยัง่ เห็น (insight) ของโคห์
เลอร์ (Wolfgang Kohler) โดยไดูทำาการทดลองขัง
ลิงชิมแพนซีทีช ่ ่ ือ “สุลต่าน”ไวูในกรงพรูอมท่อนไมู
ขนาดสัน ้ ยาวต่าง ๆ กัน นอกกรงไดูแขวนกลูวยไวูหวี
หนึ่งไกลเกินกว่าทีล ่ ิงจะเอื้อมหยิบไดู ซึง ่ ลิงก็ไดูใชูวิธี
การต่าง ๆ เพื่อใหูไดูกินกลูวย เช่น เอื้อมมือหยิบ ส่ง
เสียงรูอง เขย่ากรง ปีนป่ าย จนกระทัง่ การหยิบไมูมา
เล่น ในทีส ่ ุดลิงก็สามารถใชูไมูสอยกลูวยมากินไดู
สรุปไดูว่า ลิงมีการเรียนรู้แบบหยัง่ เห็น เป็ นการคูนพบ
หรือเกิดความเขูาใจในช่องทางแกูปัญหาอย่างฉับพลัน
ทันที อันเนื่ องมาจากผลการพิจารณาปั ญหาโดยส่วน
รวมและการใชูกระบวนการทางความคิดและสติ
ปั ญญาของอบุคคลนัน ้ ในการเชื่อมโยงประสบการณ์
เดิมกับปั ญหาหรือสถานการณ์ทีเ่ ผชิญ ดังนัน ้ ปั จจัย
สำาคัญของการเรียนรู้แบบหยัง่ เห็นก็คือประสบการณ์
หากมีประสบการณ์สะสมไวูมาก การเรียนรู้แบบหยัง่
เห็นก็จะเกิดขัน ้ ไดูมากเช่นกัน
ข. หลักการจัดการศึกษา / การสอน
1) กระบวนการคิดเป็ นกระบวนการสำาคัญ
ในการเรียนรู้ การส่งเสริมกระบวนการคิดจึงเป็ นสิ่ง
จำาเป็นและเป็ นสิง ่ สำาคัญในการช่วยใหูผู้เรียนเกิดการ
เรียนรู้
2) การสอนโดยการเสนอภาพรวมใหูผู้เรียน
เห็นและเขูาใจก่อนการเสนอส่วนย่อยจะช่วยใหูผู้เรียน
เกิดการเรียนรู้ไดูดี
3) การส่งเสริมใหูผู้เรียนมีประสบการณ์มาก
ไดูรับประสบการณ์ทีห ่ ลากหลายจะช่วยใหูผู้เรียน
สามารถคิดแกูปัญหาและคิดริเริม ่ ไดูมากขึ้น
4) การจัดประสบการณ์ใหม่ ใหูมีความ
สัมพันธ์กับประสบการณ์เดิมของผู้เรียนจะช่วยใหูผู้
เรียนสามารถเรียนรู้ไดูดีและง่ายขึ้น
5) การจัดระเบียบสิง ่ เรูาทีต
่ ูองการใหูผู้เรียน
เกิดการเรียนรู้ไดูดี คือ การจัดกลุ่มสิง ่ เรูาที่เหมือนกัน
หรือคลูายคลึงกันไวูเป็ นกลุ่มเดียวกัน
6) ในการสอน คร้ไม่จำาเป็ นตูองเสียเวลา
เสนอเนื้ อหาทัง ้ หมดทีส ่ มบ้รณ์ คร้สามรรถเสนอเนื้ อหา
แต่เพียงบางส่วนไดู หากผู้เรียนสามารถใชู
ประสบการณ์เดิมมาเติมใหูสมบ้รณ์
7) การเสนอบทเรียนหรือเนื้ อหาควรจัดใหูมี
ความต่อเนื่ องกันจะช่วยใหูผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ไดูดี
และรวดเร็ว
8) การส่งเสริมใหูผู้เรียนไดูรับประสบการณ์
ทีห
่ ลากหลาย จะช่วยใหูนักเรียนเกิดการเรียนรู้แบบ
หยัง่ เห็นไดูมากขึ้น
ก. ทฤษฎีการเรียนรู้
1) พฤติกรรมของคนมีพลังและทิศทาง สิง ่ ใด
ทีอ
่ ย่้ในความสนใจและความตูองการของตนจะมีพลัง
เป็น + สิง ่ ทีน
่ อกเหลือจากความสนใจ จะมีพลังเป็ น -
ในขณะใดขณะหนึ่งคนทุกคนจะมี “โลก” หรือ
”อวกาศชีวิต” (Life space) ของตน ซึง ่ จะประกอบ
ไปดูวย สิง
่ แวดลูอมทางกายภาพ (physical
environment) ซึง ่ สถานที่ สิง่ แวดลูอมอื่น ๆ และสิง
่
แวดลูอมทางจิตวิทยา (phychological
environment) ซึง ่ ไดูแก่ แรงขับ (drive) แรงจ้งใจ
(motivation) เปู าหมายหรือจุดหมายปลายทาง
(goal) รวมทัง ้ ความสนใจ (interest)
2) การเรียนรู้เกิดขึ้นเมื่อบุคคลมีแรงจ้งใจ
หรือแรงขับทีจ่ ะกระทำาใหูไปส่้จุดหมายปลายทางทีต ่ น
ตูองการ
ข. หลักการจัดการศึกษา / การสอน
1) การช่วยใหูผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ จำาเป็ น
ตูองอาศัยการทำาความเขูาใจ “โลก” ของผู้เรียนว่า ผู้
เรียนมีจุดมุ่งหมายและความตูองการอะไร อะไรเป็ น
พลัง + และอะไรเป็ นพลัง - ของเขา และพยายามจัด
สิง
่ แวดลูอมทีเ่ หมาะสมทีจ ่ ะช่วยใหูผู้เรียนไปส่้จุด
หมาย
2) การจัดการเรียนรู้ใหูเขูาไปอย่้ใน “โลก”
ของผู้เรียน โดยการจัดสิง ่ แวดลูอมทัง ้ ทางกายภาพ
และจิตวิทยาใหูดึงด้ดความสนใจและสนองความ
ตูองการของผู้เรียน เป็ นสิง ่ จำาเป็ นในการจัดการเรียน
การสอน
3) การสรูางแรงจ้งใจ และ/หรือแรงขับทีจ ่ ะ
ทำาใหูผู้เรียนไปส่้ทิศทางหรือจุดหมายทีต ่ ูองการ เป็ น
สิง่ ทีจ
่ ำาเป็ นในการช่วยใหูผู้เรียนเกิดการเรียนรู้
ข. หลักการจัดการศึกษา / การสอน
1) การสรูางแรงขับ และ/หรือแรงจ้งใจใหู
เกิดขึ้นกับผู้เรียนจะกระตูุนใหูผู้เรียนพยายามไปใหูถึง
จุดมุ่งหมายทีต ่ ูองการ
2) ในการสอนใหูผู้เรียนบรรลุจุดมุ่งหมายใด
ๆ นัน ้ คร้ควรใหูเครื่องหมาย สัญลักษณ์ หรือสิง่ อื่น ๆ
ทีเ่ ป็นเครื่องชี้ทางควบค่้ไปดูวย
3) การปรับเปลีย ่ นสถานการณ์การเรียนรู้
สามารถช่วยใหูผเู้ รียนปรับเปลีย ่ นพฤติกรรมของตนไดู
4) การเรียนรู้บางอย่างอาจยังไม่สามารถ
แสดงออกไดูในทันที การใชูวิธีการทดสอบหลาย ๆ วิธี
ทดสอบบ่อย ๆ หรือติดตามผลระยะยาว จึงเป็ นสิง ่
จำาเป็นในการวัดและประเมินผลการเรียนรู้ในลักษณะ
นี้
ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญา (Intellectual
Development Theory)
1. ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาของเพียเจต์
ก. ทฤษฎีการเรียนรู้
ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาของเพีย
เจต์ มีสาระสรุปไดูดังนี้ (Lall and Lall, 1983:45-
54)
1) พัฒนาการทางสติปัญญาของบุคคล
เป็นไปตามวัยต่าง ๆ เป็ นลำาดับขัน ้ ดังนี้
1.1) ขัน ้ รับรู้ดูวยประสาทสัมผัส
(Sensorimotor Period) เป็ นขัน ้ พัฒนาการในช่วง
อายุ 0-2 ปี ความคิดของเด็กวัยนี้ ข้ึนกับการรับรู้และ
การกระทำา เด็กยึดตัวเองเป็ นศ้นย์กลาง และยังไม่
สามารถเขูาใจความคิดเห็นของผู้อ่ ืน
1.2) ขัน ้ ก่อนปฏิบัติการคิด
(Preoperational Period) เป็ นขัน ้ พัฒนาการในช่วง
อายุ 2-7 ปี ความคิดของเด็กวัยนี้ ยังขึ้นอย่้กับการรับรู้
เป็นส่วนใหญ่ ยังไม่สามารถทีจ ่ ะใชูเหตุผลอย่างลึกซึ้ง
แต่สามารถเรียนรู้และใชูสัญลักษณ์ไดู การใชูภาษา
แบ่งเป็ นขัน้ ย่อย ๆ 2 ขัน
้ คือ
2.1.1) ขัน ้ ก่อนเกิดความคิด
รวบยอด (Pre-Conceptual Intellectual Period)
เป็นขัน้ พัฒนาการในช่วงอายุ 2-4 ปี
2.1.2) ขัน ้ การคิดดูวยความ
เขูาใจของตนเอง (Intuitive Thinking Period) เป็ น
พัฒนาการในช่วงอายุ 4-7 ปี
1.3) ขัน ้ การคิดแบบร้ปธรรม
(Concrete Operational Period) เป็ นขัน ้ พัฒนาการ
ในช่วงอายุ 7-11 ปี เป็ นขัน ้ ทีก ่ ารคิดของเด็กไม่ข้ึนกับ
การรับรู้จากร้ปร่างเท่านัน ้ เด็กสามารถสรูางภาพในใจ
และสามารถคิดยูอนกลับไดู และมีความเขูาใจเกีย ่ ว
กับความสัมพันธ์ของตัวเลขและสิง ่ ต่าง ๆ ไดูมากขึ้น
1.4) ขัน ้ การคิดแบบนามธรรม
(Formal Operational Period) เป็ นขัน ้ พัฒนาการ
ในช่วงอายุ 11-15 ปี เด็กสามารถคิดสิง ่ ที่เป็ น
นามธรรมไดู และสามารถคิดตัง ้ สมมติฐานและใชู
กระบวนการทางวิทยาศาสตร์ไดู
2) ภาษาและกระบวนการคิดของเด็ก
แตกต่างจากผู้ใหญ่
3) กระบวนการทางสติปัญญามีลักษณะ
ดังนี้
3.1) การซึมซับหรือการด้ดซึม
(assimilation) เป็ นกระบวนการทางสมองในการรับ
ประสบการณ์ เรื่องราว และขูอม้ลต่าง ๆ เขูามาสะสม
เก็บไวูเพื่อใชูประโยชน์ต่อไป
3.2) การปรับและจัดระบบ
(accommodation) คือ กระบวนการทางสมองในการ
ปรับประสบการณ์เดิมและประสบการณ์ใหม่ใหูเขูากัน
เป็นระบบหรือเครือข่ายทางปั ญญาทีต ่ นสามารถเขูาใจ
ไดู เกิดเป็ นโครงสรูางทางปั ญญาใหม่ข้ึน
3.3) การเกิดความสมดุล
(equilibration) เป็ นกระบวนการทีเ่ กิดขึ้นจากขัน้ ของ
การปรับ หากการปรับเป็ นไปอย่างผสมผสานกลมกลืน
ก็จะก่อใหูเกิดสภาพทีม ่ ีความสมดุลขึ้น หากบุคคลไม่
สามารถปรับประสบการณ์ใหม่และประสบการณ์เดิม
ใหูเขูากันไดู ก็จะเกิดภาวะความไม่สมดุลขึ้น ซึง
่ จะ
ก่อนใหูเกิดความขัดแยูงทางปั ญญาขึ้นในตัวบุคคล
ข. หลักการจัดการศึกษา / การสอน
1) ในการพัฒนาเด็ก ควรคำานึ งถึง
พัฒนาการทางสติปัญญาของเด็ก และจัด
ประสบการณ์ใหูเด็กอย่างเหมาะสมกับพัฒนาการนัน ้
ไม่ควรบังคับใหูเด็กเรียนในสิ่งทีย ่ ังไม่พรูอม หรือยาก
เกินพัฒนาการตามวัยของตน เพราะจะก่อใหูเกิด
เจตคติทีไ่ ม่ดีไดู
1.1) การจัดสภาพแวดลูอมทีเ่ อื้อ
ใหูเด็กเกิดการเรียนรู้ตามวัยของตนสามารถช่วยใหู
เด็กพัฒนาไปส่้พัฒนาการขัน ้ ส้งขึ้นไดู
1.2) เด็กแต่ละคนมีพัฒนาการ
แตกต่างกัน ถึงแมูอายุจะเท่ากัน แต่ระดับพัฒนาการ
อาจไม่เท่ากัน ดังนัน ้ จึงไม่ควรเปรียบเทียบเด็ก ควรใหู
เด็กมีอิสระทีจ่ ะเรียนรู้และพัฒนาความสามารถของ
เขาไปตามระดับพัฒนาการของเขา
1.3) ในการสอนควรใชูสิ่งทีเ่ ป็ นร้ป
ธรรม เพื่อช่วยใหูเด็กเขูาใจลักษณะต่าง ๆ ไดูดีข้ึน แมู
ในพัฒนาการช่วงการคิดแบบร้ปธรรม เด็กจะสามารถ
สรูางภาพในใจไดู แต่การสอนทีใ ่ ชูอุปกรณ์ทีเ่ ป็ นร้ป
ธรรมจะช่วยใหูเด็กเขูาใจแจ่มชัดขึ้น
2) การใหูความสนใจและสังเกตเด็ก
อย่างใกลูชิด จะช่วยใหูไดูทราบลักษณะเฉพาะตัวของ
เด็ก
3) ในการสอนเด็กเล็ก ๆ เด็กจะรับรู้
ส่วนรวม (Whole) ไดูดีกว่าส่วนย่อย (part) ดังนัน ้
คร้จึงควรสอนภาพรวมก่อนแลูวจึงแยกสอนทีละส่วน
4) ในการสอนสิง ่ ใดใหูกับเด็ก ควรเริม ่
จากสิง่ ทีเ่ ด็กคูุนเคยหรือมีประสบการณ์มาก่อนแลูวจึง
เสนอสิ่งใหม่ทีม ่ ีความสัมพันธ์กับสิง
่ เก่า การทำาเช่นนี้
จะช่วยใหูกระบวนการซึมซับและจัดระบบความรู้ของ
เด็กเป็ นไปดูวยดี
5) การเปิดโอกาสใหูเด็กไดูรับ
ประสบการณ์ และมีปฏิสัมพันธ์กับสิง ่ แวดลูอมมาก ๆ
ช่วยใหูเด็กด้ดซึมขูอม้ลเขูาส่้โครงสรูางทางสติปัญญา
ของเด็กอันเป็ นการส่งเสริมพัฒนาการทางสติปัญญา
ของเด็ก
2. ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาของบรุนเนอร์
บรุนเนอร์ (Bruner) เป็ นนักจิตวิทยาทีส ่ นใจ
และศึกษาเรื่องของพัฒนาการทางสติปัญญาต่อเนื่ อง
จากเพียเจต์ บรุนเนอร์เชื่อว่ามนุษย์เลือกทีจ
่ ะรับรู้สิง
่ ที่
ตนเองสนใจและการเรียนรู้เกิดจากกระบวนการคูนพบ
ดูวยตัวเอง (discovery learning) แนวคิดทีส ่ ำาคัญ ๆ
ของบรุนเนอร์ มีดังนี้ (Brunner,1963:1-54)
ก. ทฤษฎีการเรียนรู้
1) การจัดโครงสรูางของความรู้ใหูมี
ความสัมพันธ์ และสอดคลูองกับพัฒนาการทางสติ
ปั ญญาของเด็ก มีผลต่อการเรียนรู้ของเด็ก
2) การจัดหลักส้ตรและการเรียนการ
สอนใหูเหมาะสมกับระดับความพรูอมของผู้เรียน และ
สอดคลูองกับพัฒนาการทางสติปัญญาของผู้เรียนจะ
ช่วยใหูการเรียนรู้เกิดประสิทธิภาพ
3) การคิดแบบหยัง่ รู้ (intuition)
เป็นการคิดหาเหตุผลอย่างอิสระทีส ่ ามารถช่วยพัฒนา
ความคิดริเริม ่ สรูางสรรค์ไดู
4) แรงจ้งใจภายในเป็ นปั จจัยสำาคัญทีจ
่ ะ
ช่วยใหูผู้เรียนประสบผลสำาเร็จในการเรียนรู้
5) ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญาของ
มนุษย์แบ่งไดูเป็ น 3 ขัน
้ ใหญ่ ๆ คือ
5.1) ขัน ้ การเรียนรู้จากการกระทำา
(Enactive Stage) คือ ขัน ้ ของการเรียนรู้จากการใชู
ประสาทสัมผัสรับรู้สิง่ ต่าง ๆ การลงมือกระทำาช่วยใหู
เด็กเกิดการเรียนรู้ดี การเรียนรู้เกิดจากการกระทำา
5.2) ขัน ้ การเรียนรู้จากความคิด
(Iconic Stage) เป็ นขัน ้ ทีเ่ ด็กสามารถสรูางมโนภาพ
ในใจไดู และสามารถเรียนรู้จากภาพแทนของจริงไดู
5.3) ขัน ้ การเรียนรู้สัญลักษณ์และ
นามธรรม (Symbolic Stage) เป็ นขัน ้ การเรียนรู้สิง
่ ที่
ซับซูอนและเป็ นนามธรรมไดู
6) การเรียนรู้เกิดขึ้นไดูจากการทีค ่ นเรา
สามารถสรูางความคิดรวบยอด หรือสามารถจัด
ประเภทของสิง ่ ต่าง ๆ ไดูอย่างเหมาะสม
7) การเรียนรู้ทีไ ่ ดูผลดีทีส
่ ุด คือ การใหู
ผู้เรียนคูนพบการเรียนรู้ดูวยตนเอง (discovery
learning)
ข. การจัดการศึกษา / การสอน
1) กระบวนการคูนพบการเรียนรู้ดูวย
ตนเอง เป็ นกระบวนการเรียนรู้ทีด ่ ีมีความหมาย
สำาหรับผู้เรียน
2) การวิเคราะห์และจัดโครงสรูาง
เนื้ อหาสาระการเรียนรู้ใหูเหมาะสมเป็ นสิง่ ที่จำาเป็ นที่
ตูองทำาก่อนการสอน
3) การจัดหลักส้ตรแบบเกลียว (Spiral
Curriculum) ช่วยใหูสามารถสอนเนื้ อหาหรือความ
คิดรวบยอดเดียวกันแก่ผู้เรียนทุกวัยไดู โดยตูองจัด
เนื้ อหาความคิดรวบยอดและวิธีสอนใหูเหมาะสมกับ
ขัน
้ พัฒนาการของผู้เรียน
4) ในการเรียนการสอนควรส่งเสริมใหูผู้
เรียนไดูคิดอย่างอิสระใหูมากเพื่อช่วยส่งเสริมความคิด
สรูางสรรค์ของผู้เรียน
5) การสรูางแรงจ้งใจภายในใหูเกิดขึ้น
กับผู้เรียน เป็ นสิง่ จำาเป็ นในการจัดประสบการณ์การ
เรียนรู้แก่ผู้เรียน
6) การจัดกระบวนการเรียนรู้ใหูเหมาะ
สมกับขัน ้ พัฒนาการทางสติปัญญาของผู้เรียน จะช่วย
ใหูผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ไดูดี
7) การสอนความคิดรวบยอดใหูแก่ผู้
เรียนเป็ นสิง่ จำาเป็ น
8) การจัดประสบการณ์ใหูผู้เรียนไดูคูน
พบการเรียนรู้ดูวยตนเอง สามารถช่วยใหูผู้เรียนเกิด
การเรียนรู้ไดูดี
3. ทฤษฎีพัฒนาการทางสติปัญญา%A
การเรียนรู้: จิตวิทยาการเรียนรู้ภาษา
Piaget เชื่อว่า
พัฒนาการของเด็กนัน ้ จะเกิดขึ้นตาม
ลำาดับขัน
้ จะไม่สามารถพัฒนาขูาม
ขัน
้ ไดู เด็กจะสามารถพัฒนาสติปัญญา ไดูจากความ
สัมพันธ์ระหว่างบุคคลกับโลกภายนอก ซึง ่
กระบวนการสติปัญญาของบุคคลจะพัฒนาตามขัน ้
ตอนต่อไปนี้ (อูางใน กานต์ รัตนพันธ์. 2532 : 22 –
23)