25.

STRUNI SASTANAK
SPAS-Udruenje privatnih apotekara Srbije
10.. Decembar 2011..
Hotel Continental, Beograd

Predavanje KE

INTERPRETACIJA LABORATORIJSKIH
REZULTATA

Zavod za Laboratorijsku dijagnostiku

Mr sci Drina Topalov

Spec. med. biohemije

24 sata pre

12 sati ranije

1 sat pre

10-15 minuta pre

Terapija

Kada uzeti uzorak?

analitika faza
7%13.3%
postanalitika faza
18.5%47%

10

preanalitika faza
46%68.2%

33
57

o Neinformisanost pacijenta
o Uzorkovanje krvi u pogreno vreme (lek, cirkad. ritam) +
o Pogreno ispunjen uput
o Uzorak bez identifikacije pacijenta
o Uzorak sa pogrenom identifikacijom pacijenta
o Greke u postupku flebotomije (poloaj tela, izbor igle, vene, poveska..):
o Pogrena epruveta/prazna epruveta
o Nedovoljna koliina krvi/nedovoljno uzorka
o Netaan odnos krv-antikoagulans
o Hemoliza
o Koagulacija
o Kontaminacija uzorka infuzijom ili pogresnim redosledom punjenja
o Uzorak nepravilno centrifugiran, uvan (T, vreme),zamrzavan i/ili transportovan
o Polomljena epruveta
o Pogresno unet zahtev u laboratorijski protokol/LIS
9

KOJA JE ULOGA SKRININGA?

Provera zdravstvenog stanja kod asimptomatskih
osoba
Praenje faktora rizika kod asimptomatskih osoba iz
rizinih grupa
Dokazivanje ili iskljuivanje oboljenja kod pacijenata
sa simptomima bolesti
Da se racionalnim, selektivnim odabirom testova
smanji klinika neizvesnost na najmanju moguu
meru uz to je mogue manje trokove
10

Vani principi u tumaenju

laboratorijskih testova

Ne postoji idealan test

-100% osetljiv,
-100% specifian i
-100% prediktivan

11

Vani principi u tumaenju

laboratorijskih testova

Izbor testova treba vriti na

osnovu predpostavljene
dijagnoze, a NE obrnuto.

12

Vani principi u tumaenju

laboratorijskih testova

Kako god da je kvalitetna

laboratorija, pojedinani rezultat
moe biti nekorektan iz mnogo
razloga - takav rezultat pre bilo
kakvog zakljuka treba PRVO
ponoviti
13

Vani principi u tumaenju

laboratorijskih testova
Referentne (normalne) vrednosti se razlikuju od
laboratorije do laboratorije
Normalne vrednosti su statistiki opseg od 5-95%
dobijen odreivanjem parametara u referentnoj
populaciji
Vrednosti malo ispod ili iznad ovog opsega ne
moraju obavezno biti i patoloke
Vrednosti mogu biti u okviru referentnog opsega ali
biti patoloke za dotinog pacijenta u odnosu na
njegovu baseline vrednost (CK, FT4 na pr)

14

Vani principi u korienju

laboratorijskih testova
Odrediti vie parametara istovremeno
(profil)
Isti profil parametara i promena esto
je prisutan u vie stanja
Intenzitet promena odraava stanje
bolesti
Izbegavati uestalo ponavljanje
odreivanja
15

Vani principi u korienju

laboratorijskih testova
Nikada ne zanemariti uticaj lekova na
vrednosti prametara
Ne zanemariti starosnu dob
Ne zaboraviti da diskrepantni rezultat
moe biti i posledica nekog artefakta
Da negativna laboratorija ne iskljuuju
prisustvo bolesti.

16

Parametri koji su najee deo rutinskog

skrininga asimptomatskih osoba
Parametar

Osnovne Indikacije

1.

Urin

1.

Rano otkrivanje bolesti bubrega,

urinarnog trakta

2.

KKS +LF

2.

Otkrivanje bolesti krvi,

hemoragijskih poremeaja i
inflamacija

3.

SE

3.

Detekcija inflamacija razliitog

porekla

4.

Glukoza

4. Dijabetes

17

Parametri koji su najee deo rutinskog

skrininga kod asimptomatskih osoba
Parametar

Osnovne Indikacije

6. Kreatinin/Urea

6. Oboljenja bubrega i urinarnog trakta

7. Lipidni status

7. Rano otkrivanje rizika za aterosklerozu i

CAD

8. ALT /AST

8. Detekcija i iskljuivanje hepatobilijarnih

oboljenja

9. ALP i gama-GT
10. Bilirubin

9. Hepatobilijarna oboljenja
10. Detekcija pre, intra i posthepatine utice
18

Koja stanja prati patoloki nalaz u urinu?

-Oboljenja

bubrega
-Oboljenja urinarnog trakta
-Diabetes Mellitus (Proteinurija, Glukozurija, Ketonurija)
-Sistemski lupus eritematosis (Proteinurija)
-Poremeaj metabolizam cistina (Kristali cistina)
-Akutna febrilna stanja
-Toxemija u trudnoi (trag proteina do znaajne proteinurije)
-Maligna i benigna hipertenzija
-Kongestivna bolest srca
-Ortostatska proteinurija
19

Nalaz u urinu kod bolesti bubrega

Bolesti bubrega

Fiziko hemijski nalaz

Nalaz u sedimentu

Akutni
glomerulonefritis

Smanjena zapremina urina, urin jako

zamuen sa masivnom hematurijom,
proteini <2 g/24h

Er- masa ;Le-dosta do masa; H&G,

epitelijalni,RBC i meani cilindri u
velikom broju; u terminalnoj fazi
votani cilindri.

Nefrotski sindrom

Lipidurija, znaajna proteinurija (>3,5

g/24h)

Masni i votani cilindri, u tubulo

epitelnim elijama prisutne masne kapi

Hronini
glomerulonefritis

Povremena lipidurija, smanjena specifina

teina, blaga proteinurija, hematurija

Patoloki cilindri, uglavnom proirenih

dimenzija

Akutna tubularna
nekroza

Smanjena zapremina urina, smanjena

specifina teina, blaga proteinurija,
hematurija

Intaktne ili nekrotine bubrene

epitelne elije, patoloki cilindri

Akutni pijelonefritis

Karakteristian miris, poveana

zamuenost, blaga proteinurija, pozitivni
nitriti

Leukociti (neutrofili),elije bubrenog

epitela, Le, Eri, Bak, G i V cilindri

Tuberkuloza bubrega

Proteini 0.1-3.0 g/24h; hematurija

do 20 Er; do 50 Le
Le,H&G cilindri, Bacili TBCa

Akutno odbacivanje
bubr. transplantata

Smanjena zapremina urina, slaba

proteinurija i hematurija

elije bubrenog epitela, limfociti,

patoloki cilindri

Virusne nefropatije

Minimalna proteinurija i hematurija

Mononukleari (ponekad dinovski) sa

inkluzijama

20

Nalaz u urinu kod bolesti

donjeg urinarnog trakta
Bolesti urinarnog Fiziko hemijski nalaz
trakta

Nalaz u sedimentu

Bakterijska
infekcija
urinarnog trakta

Urin zamuen, povremena

hematurija, POZITIVNI NITRITI

Bakterije, neutrofili, elije

tranzicionog epitela, NEMA
CILINDARA

Gljivina
infekcije
urinarnog trakta

Urin zamuen, povremena

hematurija

Gljivice, Leukociti (neutrofili

i limfociti) elije tranzicionog
epitela.

Virusna infekcija
urinarnog trakta

Povremena hematurija

Neutrofili, elije tranzicionog

epitela

Eozinofilni
cistitis

Hematurija

Brojni eozinofili, elije

tranzicionog epitela, NEMA
CILINDARA

Karcinom
tranzicionog
epitela

Hematurija

Maligne elije tranzicionog

epitela
21

Kako koristiti SE eritrocita?

NORMALNA

Nikada kao dijagnostiki parametar za neko

specifino oboljenje

BRZINA
-

Kao indikator prisustva i intenziteta inflamatornog

procesa

Za praenje efekata primenjene terapije

Retko za dirferencijalnu dijagnozu :

Angina pectoris i AIM;
Rani akutni apendicitis i ruptura ektopine trudnoe ili
akutne inflamatorne bolesti pelvisa
Osteoartritis i RA
Sideropenijska anemija (SE normalna) i anemija
uzrokovanih akutnim ili hroninim bolestima
udruenim sa ili bez sideropenijske anemije (u kojima
je SE uglavnom poveana)

SEDIMENTACIJE
NE ISKLJUUJE

a)

PRISUSTVO
OKULTNE ILI

b)
c)
d)

NEKE DRUGE
OZBILJNE
BOLESTI

Retko (6 od 10000) korisna kao skrining kod

asimptomatskih osoba ali SAMO u skladu sa istorijom
bolesti i fizikalnim pregledom.

U oko 3% sluajeva SE je neoekivano

22

Stanja u kojima dolazi do

promene u brzini SE eritrocita
1. Infekcije

2. Bolesti

1.

Tuberkuloza; Akutni hepatitis;

Bakterijske infekcije; Virusne
infekcije sa komplikacijama

2.

AIM, Aktivna reumatska

groznica, hirurke inrtervencije
na otvorenom srcu.

2.

Acutna infl.stanja
pelvisa;ruptura ektopine
trudnoe; trudnoa (3 mesec-3
ned.posle poroaja);
menstruacija

miokarda

3. Abdominalni
poremeaji

5. Ostala stanja

1.

Tifusa, malarije,
Infektivne
mononukleoze,
virusnih inf. bez
komplikacija

2.

Angine pectoris, akutne

srane insuficijencije
uzrokovane akutnom
bubrenom
insuficijencijom.
Prva 24 h akutnog
apendicitisa; ektopine
trudnoe bez rupture;
rane trudnoe

3.
3.

4. Reumatska
stanja

Nije poveana kod:

Reumatoidni artritis; piogeni

artriris

5. Masivna nekroza tkiva;

poveanje koncentracije
serumskih globulina,
hipoalbuminemija; hipo i
hipertireoidizam; akutna
hemoragija; nefroza i oboljenja
bubrega sa azotemijom; trovanja
arsenom i olovom; prolazni
arteritis; mialgia reumatskog
porekla

4.

Degenerativnog
artritisa

5.

Peptinog ulkusa i
alergijskih stanja.

23

KRVNA SLIKA

24

ta je to krvna slika?
KKS je
odreivanje
broja i
raspodele
krvnih elija.
KKS nije
biohemijski
skrining i ne
podrazumeva
glukozu, ureu,
kreatinin itd.

- Za dijagnozu hematolokih
bolesti (anemija, akutnih i
hroninih leukemija)
- Kao potpora za diferencijalnu
dijagnozu bakterijskih, virusnih i
parazitolokih infekcija
- Za detekciju zapaljenskih
procesa poznate ili nepoznate
etiologije
- Za praenje efekata primenjene
terapije (antibiotici,citostatici...)

25

26

Algoritam fizioloke klasifikacije anemija

Anemija
CBC, Retikulociti

Index 2,5

Index 2,5

Morfologija
eritrocita

Hemoragija/
Hemoliza
Gubitak krvi

Normocitna/
Normohromna

Hipoproliferativna

Mikro ili Makrocitna

Poremeaj u
sazrevanju

Intravaskularna hemoliza
Metaboliki defekti
Poremeaji na membrani

Oteenje kostne sri

Infiltracija/Fibroza
Aplazija
Deficijencija gvoa
Stimulacija
Inflamacija
Metaboliki defekti
Renalna oboljenja

Citoplazmatski defekti
Deficit gvoa

Hemoglobinopatije

Talasemija
Sideroblastna anemija

Imunoloke destrukcije

Nuklearni defekti

Fragmentaciona hemoliza

Deficit Folata
Deficit B12
Toksini lekovi
Refraktorna anemija

27

28

monocit
promijelocit
limfocit,

mijeloblast,

acidofilni eritroblasti

Auerov tapi u mijeloblastu

29

30

Auerov tapi u mijeloblastu

31

UREA I KREATININ

32

U kojim sluajevima su vrednosti kreatinina

van referentnog opsega ?
SNIEN

POVEAN KOD:

Vrednosti kreatinina ispod

referentnog opsega
nemaju kliniki znaaj.

Poremeaja bubrene funkcije

U trudnoi su vrednosti kreatinina

NORMALNO sniene.

-Kod poveanog unosa (meso)

Interference
1.
Visok bilirubin, Glukoza >100
mg/dl
2.

Usled redukcije alkalnog

pikrata(glukoza, vit.C, Mok.kis);

3.

Usled redukcije u prisustvu

lekova (svih koji imaju redukciona
svojstva)

-Oboljenja miinog tkiva

(Akromegalija, Gigantizam)
-Fizike aktivnosti

33

Stanja u kojima je POVEANA koncentracija

uree
1.Poremeaji bubrene funkcije
2.Prerenalna azotemija

(usled smanjene brzine protoka krvi kroz bubrege)

- Kongestivna bolest srca

- Gubitak soli i vode (povraanje, diareja,pojaana diureza, znojenje)
- ok

3.Postrenalna azotemija
- Obstrukcija urinarnog trakta bilo kog porekla (Povean odnos BUN/Kreat)
4.Povean katabolizam proteina (Kreat. Normalan)
- Hemoragija u GI traktu; Akutni infarkt miokarda; Stres

5.Interference lekova u pojedinim metodama odreivanja

(Chloramphenicol; sulfonylurea itd)

34

Stanja u kojima je SMANJENA koncentracija

uree
1.Pojaana diureza (povean unos tenosti, smanjen katabolizam proteina)
2.Ozbiljna oteenja jetre
-Lekovi
-Trovanja
-Hepatitisi
-Ostali uzroci

3.Poveana potreba za proteinima

-Kasna trudnoa, Deca, Akromegalija, Malnutricija (POST), Anabolici
4. Ishrana
-Nisko proteinska uz visoko ugljenohidratnu dijetu
-IV (parenteralna) ishrana
-Poremeaj resorbcije (celiakija)
-Malnutricija

5.Retko kod nefrotskog sindroma, SIADH, Uroene

hiperamonemije (urea je skoro potpuno odsutna u krvi) , i interference nekih lekova u
pojedinim metodama

35

Lipidni status

36

Prikaz i poreenje klasinih tipova Hiperlipoproteinemije

Tip I

Tip II-a

Tip II-b

Tip III

Tip IV

Tip V

(Najrei)

(Relativno est)

(Relativno est)

(Nijee tako est)

(Najei)

(Redak)

Endogena
hiperlipidemija

Meana engogena i
egzogena
hiperlipidemija
(kombinovani tip I i
IV

Hiperholesteremija i
hipertrigliceridemija
uzrokovana
ugljenim hidratima

Hipertrigliceridemija
bez
hiperholesteremije
uzrokovana
ugljenim hidratima

Hipertrigliceridemija
uzrokovana
mastima i ugljenim
hidratima

Nije poznato kod

mlaih od 25 godina

Samo povremeno
kod dece

Poreklo

Egzogeno
(zbog deficijentne
lopoprotein lipaze

Overindulgence
lipidemija

Definicija

Familijarnamastima
uzrokovana
hipertrigliceridemija

Starosna
dob

Obino kod mlaih

od 10 godina

Izgled
uzorka
(plazme)

Nakon stajanja:
kremast sloj na
povrini, bistar
ispod povrinskog
sloja

Bistar,
bez kremastog sloja
na povrini

Zamuen ili bistar,

bez kremastog sloja
na povrini

Bistar, zamuen ili

mlean

Slabo zamuen do
mutan,
ne menja se
stajanjem

Jako zamuen:
nakon stajanja
supernatant
kremast, mlenog
izgleda ispod
supernatanta

Holesterol

N ili slabo P

Jako P

Jako P

Jako P

N ili slabo P

LDL Holesterol

HDL

N-D

N-D

N-D

N-D

N-D

N-D

Trigliceridi

Znaajno P

Znaajno P

Znaajno P

Znaajno P

Odnos
Trigliceridi/h
olesterol

Varijabilan

<2

1-5

>5

Hiperbetalipoprotei
nemija
(hiperholesteremija)

N-Normalan, P-Povean

Kombinovana
hiperlipidemija

37

Hol
mmol/l

Granicno
povecan
5,16-6,20
mmol/l

Pozeljno
<5,16
mmol/l

<2 faktora
rizika I HDL
>0,90
mmol/l

HDL
<0,90
mmol/l

Visok
>6,20
mmol/l

>2 vise od
dva faktora
rizika ili HDL
<0,90
mmol/l

YES
NO

Ponoviti svake
pete godine;
edukacija o riziku
i dijeti

Edukacija; ponoviti
odredjivanje
ukupnog I HDL
holesterola jedanput
godisnje

Pozeljna
vrednost
<3,38
mmol/l

Odrediti
lipoprotein
e

LDL
holesterol
mmol/l

Visok
rizik >4,13
mmol/l

YES

Edukacija vezana za dijetu

i rizike; odrediti ukupni I
HDL holesterol tokom 5
godina
Pozitivni faktori rizika:
Muskarci stariji od 45
godina, zene starije od 55
godina, prevremena
menopauza bez ERT.
Familijarna istorija za
kardiovaskularne bolesti,
pusenje, hipertenzija,
diabetes mellitus I HDL
holesterol <0,90 mmol/l

Negativni faktori rizika:

HDL >1,54 mmol/l

>=2
mmol/l
faktora
rizika

Granicno
povecan rizik
3,38-4,13
mmol/l

Identifikovati sekundarne
uzroke hiperlipidemije I
porodicnog opterecenja;
odredjivanjem LDL pratiti
sprovodjenje dijete/
medikamentoznu terapiju

<=2
mmol/l

faktora
rizika

Edukacija I
odredjivanje
jednom godisnje

38

Holesterol
mmol/l

Prihvatljiva
vrednost
<4,39

Granicna
vrednost
4,39-5,14

Porodicna
istorija

Ponoviti
odredjivanje
holesterola I
izracunati
srednju
vrednost

<4,39
mmol/l

Visoka
vrednost
> 5,14

>4,39
mmol/l

Odrediti holesterol svake

pete godine; edukacija u
vezi dijete
Odrediti
lipoprotein
e

LDL
holesterol
mmo/l

Pozeljna
vrednost
<2,86

Edukacija u vezi dijete I

rizika; ponoviti
lipoproteine u periodu
od pet godina

Granicna
vrednost
2,86-3,35

Edukacija; prvi korak dijeta;

odredjivati jednom godisnje

Visok rizik
>3,35

Identifikovati sekundarne uzroke

hiperlipidemije I porodicnog
opterecenja; odredjivanjem LDL
pratiti sprovodjenje dijete/
medikamentoznu terapiju

39

Stanja u kojima je SMANJENA koncentracija

Holesterola

1.Ozbiljna oteenja jetre (Lekovi; Hemijski agensi;Hepatitisi)

2.Hipertireoidizam
3. Malnutricija (gladovanje; Neoplazme; uremija; malabsorbcija zbog
steatoreje)

4.Mijeloproliferativne bolesti
5.Hronine anemije (hemolitike, hipohromne...)
6.Terapija Kortizonom ili ACTH-om
7.Infekcije, inflamacije
8.Razni lekovi (Hepatotoksini; inhibitori sinteze)

40

Transaminaze,
ALP,
Gama-GT i
Bilirubin

41

AST, ALT i ALP - Bolesti jetre

Akutni virusni
hepatitis

Ciroza

Metastaze u jetri

AST >95%
ALT >95%

14

>95%

70%

50%

1-2

17

>95%

50%

25%

1-2

ALP 60%

1-2

>95%

4-14

55%

1-2

50%

2-10 (TB)

Enzim

Kompletna
opstrukcija
bilijarnog trakta

40%

1-3

80%

1-14

Povre
meno

1-20

(Sarkoidoza)

(Karcinom)

(Amiloidoza)

42

Poveana ALP - Poreklo

1. Jetrinog porekla
- 2x > (akutni hepatitis virusni, toksini, alkoholni), masna jetra, ciroza
- 3-4x> kod svih oblika bolesti jetre nije specifino
- 5x> infektivna mononukleoza; postnekrotina ciroza
- 10x> karcinom glave pankreasa, holestatini hepatitis izazvan lekovima
- 15-20x> primarna bilijarna ciroza, primarni ili metastaski tumori.

2. Kotanog porekla
- Znaajno poveanje ALPa u odsustvu bolesti jetre je veoma indikativno za
Paget-ovu bolest (osteitis deformans) ili metastaze karcinoma prostate
- Hiperparatireoidizam i hipertireoidizam
- Osteoblasni tumori kostiju (sarkomi, metastatski karcinomi)
- Osteomalacija, rahitis, osteomijelitis, oporavak nakon fraktura
- Hodgkin-ova bolest
- Trudnoa, deca, primena ergosterola itd.

3. Ostalog porekla
-Placentalnog, intestinalnog, ektopine produkcije od strane razliitih neoplazmi,

43

Gama GT POVEAN KOD

1. Bolesti jetre (istovremeno sa ALP, LAP i 5-Nukleotidazom-osetljiviji parametar)
-Hepatitisi ( Akutni i aktivni hronini hepatitis; Alkoholni hepatitis)
-Ciroza
-Primarna bilijarna ciroza.
-Masna jetra
-Obstruktivna utica
-Metastaze u jetri (istovremeno sa ALP)
-Holestaza (mehanika ili virusna)
-Bilijarna atrezija i neonatalni hepatitis, naroito sa deficijencijom alfa1-antitripsina

2. Pankreatitisa (naroito akutni)

3. Hroninog pankreatitisa (samo ako je zahvaen i bilijarni trakt i prisutna
inflamacija)
4. Akutnog infarkta miokarda (u oko 50% sluajeva pik 8og-12og dana)
5. Tekog alkoholizma (najbolji indikator)
6. Uzimanja nekih lekova (antiepileptika, antidepresiva i mnogih drugih)
7. Nekih neoplazmi ak i u odsustvu metastaza (maligni melanovi, dojka, plua,
nekih sluajeva prostate, najvee vrednosti kod hidronefroma)
8. Kod teke gojaznosti, bubrenih bolesti, bolesti miokarda, postoperativnih stanjablagi ili umereni porasti aktivnosti.

44

Bilirubin

Prehepatina utica (nastaje zbog pojaane produkcije bilirubina

(hemolitika anemija, hemoliza izazvana lekovima, neefektivna eritropoeza, infekcije
(malarija), reakcije na transfuziju krvi, DIC, opekotine i resorbcije velikih hematoma,
Gilbertov i Crigler Nijarov sindrom) .

Intrahepatina utica (nastaje zbog oteenja parenhima jetre

infekcijama i toksinim agensima (akutni i hronini virusni hepatitis, bakterijska i
parazitarna oboljenja, metastaze u jetri, oteenje parenhima hepatotoksinim lekovima)

Posthepatina utica (holestaza-nastala kao posledica okluzije

bilijarnog trakta bilo mehanike (obstrukcija une kese) ili izazvane infiltracijom
metastaza, abscesa, granuloma, amiloidoze).

Dif. dijagnoza na osnovu % Direktnog od ukupnog bilirubina:

20-40% -Najverovatnije hepatina utica
40-60% - ista verovatnoa za hepatinu i posthepatinu uticu
>50% - Najverovatnije posthepatina utica. ????????
45

Glukoza
Osnovni znaaj odreivanja glukoze je u dijagnozi Diabetes
Mellitusa, kontroli ove bolesti i dijagnozi hipoglikemije
Pored D.M. Koncentracija glukoze poveana je kod:
-Hemohromatoze
-Kuingovog sindroma (udruenog sa insulin-rezistentnim dijabetesom)
-Akromegalije i gigantizma (udruenog sa insulin-rezistentnim dijabetesom)
-Poveanja cirkuliueg adrenalina (injekcija adr.; feohromocitom; stres)
-Akutnog i hroninog pankreatitisa*
-Lezija CNSa (subarahnoidalne hemoragije, encefalopatije (deficij. Vit. B1)
-Efekata nekih lekova (kortikosteroidi, estrogeni, fenitoin itd)

46

Glukoza - Snien nivo

1.Reaktivna (nakon uzimanja hrane):
a)
b)
c)
d)

Alimentaran (brzo pranjenje eluca-nakon gastrektomije, vagotomije)

Hipoglikemijske epizode DM
Funkcionalna (idiopatska)
Retka stanja (intolerancija na fruktozu i galaktozu)

2. Hipoglikemija na tate (spontana)- najee posledica organskih oboljenja

a)
b)
c)
d)
e)
f)
g)
h)
i)
j)
k)

Bolesti jetre (ozbiljna ooteenja parenhima, kongestivna bolest srca, enzimski defektiglikogen storage desease, galaktosemija)
Hronina insuficijencija bubrega
Bolesti pankreasa (insulinom, MEN Tip 1, hiperplazija pankreasa)
Deficit hormona-antagonista insulinu: hormoni titne lezde, prednjeg renja hipofize ili kore
nadbubrega).
Postoperativno nakon uklanjanja feohromocitoma
Veliki ekstrapankreatini tumori (intra i retroperitonealni fibromi i sarkomi)
Neki epitelijalni tumori (hepatomi, karcinoidi, Wilms-ov tumor)
Lekovi (insulin, sulfonilurea, alkohol, salicilati, pentamidin, kinidin, propranolol i dr)
Lano sniena (zbog visokih Le ili Er zbog leukemija ili policitemija)
Gladovanje, anoreksija, laktatna acidoza, pojaana fizika aktivnost
Antitela prema insulinu ili insulinskim receptorima.

3.Kombinovana reaktivna i hipoglikemija na tate

a)
b)
c)

Insulinomi
Adrenalna insuficijencija
Antitela prema insulinu ili insulinskim receptorima.

47

Kada treba posumnjati da se radi o DM?

BEZ SIMPTOMA
1.
2.
3.

Glukoza >/= 7,0 mmol/l u 2

uzorka uzeta na tate
Glukoza >/= 11,1 mmol/l u 2
sluajno uzeta uzorka
Glukoza >11,1 mmol/l u
jednom sluajno uzetom
uzorku i >/= 7,0 mmol/l u
jednom uzorku uzetom na
tate

SA SIMPTOMIMA
1.

Glukoza odreena u uzorku

uzetom na tate >/= 7,0
mmol/l

2.

U sluajno uzetom uzorku

glukoza >/= 11,0 mmol/l

Kada je u GTT testu

Glukoza u uzorku uzetom na tate >7,0 mmol/l,
Glukoza u uzorku uzetom nakon 2 h po uzimanju rastvora
glukoze >11,1 mmol/l
Prema kriterijumima WHO *

48

Kada se test ne sme izvoditi ?

Ako je ve poznato da je pacijent dijabetiar
Ako pacijent ima nalaze koji ukazuju da je
ve dijabetiar:
a) glukoza na tate >7,0 mmol/l
b) glukoza u sluajno uzetom uzorku > 11,0
mmol/l
Kada je pacijent ozbiljno bolestan (trauma,
operacija)
49

KAKO PRIPREMITI PACIJENTA ZA

GTT
Izuzev u trudnoi, 3 dana pre izvoenja testa
pacijent treba da unese vie od 150 grama
glukoze dnevno
Pacijent mora

mirovati tokom izvoenja testa

Prvi uzorak se mora uzeti pre 9:30.
Pacijent ne bi trebalo da uzima terapiju pre
izvoenja testa ako je izvodljivo
(u vezi toga OBAVEZNO konsultovati doktora)
Pacijent ne

sme puiti tokom izvoenja testa

50

Preporuka za izvoenje
GTTa

Odrasli - 75 grama

Trudnice 50 (75) grama

Deca - 1,75 grama /kg telesne teine
(maksimalna doza 75 grama)

Uzorke uzeti pre i 2 h nakon davanja
glukoze
51

Tumaenje GTTa u trudnoi

Odrediti glukozu u 0 i 60 minuta nakon
davanja rastvora glukoze

Glukoza 7,8 mmol/l u 60 min - test
nije suspektan na gestacioni dijabetes.

Glukoza 7,8 mmol/l u 60 min test
suspektan na gestacioni dijabetes

52

Interpretacija dvoasovnog
gestacionog GTTa

NORMALAN GTT

-Glukoza u 0 min

-Glukoza u 120 min

<5,5 mmol/l i
<9,0 mmol/l

POTVRDA GESTACIONOG DIJABETESA

-Glukoza u 0 min

-Glukoza u 120 min

5,5 mmol/l ili

9,0 mmol/l

53

The Lag in pituitary TSH reset during transition periods of unstable

thyroid status following treatment for hyper- or hypothyroidism
NACB: Laboratory support for the Diagnosis and Monitoring Of Thyroid disease, Vol 13; 2002; Fig.2: Page 6

Clinical phase

Hyperthyroid

Transition

Hypo
thyroid

Normal
FT4/TSH
Equilibrium
restored

Transition

FT4
Euthyroid
Reference
range

TSH

Months

Most Diagnosticaly
Accurate Test

TSH

FT4

4
TSH

5
FT4

TSH
54

55

25. STRUNI SASTANAK

SPAS-Udruenje privatnih apotekara Srbije
10.. Decembar 2011..
Hotel Continental, Beograd

INTERPRETACIJA LABORATORIJSKIH
REZULTATA
2. deo
Zavod za Laboratorijsku dijagnostiku

Mr sci Drina Topalov

Spec. med. biohemije

56

KRVNA SLIKA

57

Etilogija poremeaja Eritrocitne loze

Eritrocitoza
1. Hipoksija

(Trovanje ugljen monoksidom, Visoka

nadmorska visina, Bolesti plua, Sleep-Apnea sindrom,
Disfunkcija centra za disanje, A-V ant)

2. Oboljenja bubrega

(Renalne ciste,
Hidronefroza, Stenoza arterije renalis, Fokalni glomerulonefritis,
Transplantacija bubrega; Barterov sindrom )

3. Tumori (Hipernefrom, Hepatom, Cerebralni

hemangioblastom, Miomi uterusa, Adrenalni tumori,
Feohromocitom, Meningeom)

Smanjen broj eritrocita

- Anemije
a) Bubrena oboljenja
b) Endokrinoloke bolesti
c) Hronine reumatske bolesti
d) Bolesti gastrointestinalnog trakta
e) Oboljenja jetre
f) Izazvane nedostatkom gvoa
g) Deficijencija vit B12 i folne kiseline
(megaloblasna anemija)
h) Hemolitike anemije (uroene ili steene)

5. Policitemija Vera i druga mijeloproliferativna

oboljenja

6. Tearpija androgenima i

- Akutan i hronian gubitak krvi

Recombinantnim Eritropoetinom
7. Familijarna eritrocitoza
a)
b)
c)

(sa normalnom funkcijom hemoglobina):

Mutacija na receptorima za eritropoetin
VHL mutacija (Chuvash policitemija)
2,3-BPG mutacija

- Trudnoa

58

Etilogija poremeaja Leukocitne loze

Neutrofilija

Neutropenija

-Hematoloke bolesti (HGL, Hemolitike anemije,

-Nedovoljna granulocitopoeza (Uroena

Hodgkin-ov limfom....)

ciklina, razni sindromi....)

-Inflamatorni procesi...... (vaskulitisi, RA-aktivna faza,

-Neefikasna granulocitopoeza (a)-Uroena, b)-

Reumatska groznica, Ulcerozni klitis, Bronhitis,

Osteomijelitis, Miozitis

Steena-Deficit B-12, Folne, dejsto lekovaMetotreksat....)

-Infekcije (Bakterije, rikecije,virusi poliomijelitisa i herpes

-Skraeni vek neutrofila zbog poveane

razgradnje ili iskoriavanja (Autoimuna

grupe)

-Nekroza tkiva (Velike povrede, opekotine,

postoperativna stanja, akutni pankreatitis, AMi .....)

-Maligne bolesti (Karcinomi eluca, pankreasa, bubrega,

neutropenija, autoimune reumatske bolesti-SLE,

izoimuna neutropenija kod novoroenadi, lekovima
izazvane neutropenije zbog idiosinkrazije ili
munolokim mehanizmima....)

dojke, jetre....)

-Metaboliki poremeaji (Dijabetina ketoacidoza,

eklamsija, akutni giht, tireotoksina oluja, hiperprodukcija
ACTH.....)

-Lekovi, Hormoni i toksine supstance (Adrenalin,

-Neutropenije izazvane udruenim

delovanjem vie mehanizama (Feltijev sindrom,
Infekcije bakterijama, virusima, rikecijama,
protozoama, hipersplenizam....)

Tetraciklini, Antikonvulzivi, Serotonin, Olovo. iva.....)

-Emocionalni stres (Depresija, panika, bes.....)

-Pseudoneutropenije (a)-uroene i

-Ostali uzroci (Fizika aktivnost, toplota, hladnoa, bol,

b)-steene:akutne-endotoksini, dijaliza,hroninegladovanje, hladnoa....)

anestezija, hir. Intrevencija, trudnoa, poroaj.....)

59

Etilogija poremeaja Leukocitne loze

Limfocitoza
-Virusne infekcije (Rubeola, variela, zauke, grip,

Monocitoza
-Hronine infekcije (TBC, Sifilis,....)

infektivna mononukleoza, CMV,....)

-Neke bakterijske infekcije (Bruceloza, TBC, Sifilis,

-Parazitoze (Malarija, babezioza,....)

Kuga, Lajmska bolest, rikecije...)

-ALLi hronine limfoproliferativne bolesti (HLL,

-Mijeloproliferativne bolesti (CMML-hronina

Hodkin-ov, limfom, Non Hodkin-ovi limfomi, Waldenstromova makroglobulinemija, )

mijelo-monocitna leukemija, atipina HGL-hronina

granulocitna leukocita, JMML-Juvenilna mijelomonocitna leukemija, MDS-mijelo displastini
sindrom,sistemska mastocitoza, AML-akutna
mijeloidna leukemija....)

-Parazitoze (Malarija....)
-Tranzitorna limfocitoza uzrokovana stresom

-Hronine infl. Bolesti (Kron-ova bolest,

ulcerozni kolitis, RA, SLE....)

-Primena adrenalina

-Neutropenija i sindrom imunolokog deficita

-Alergijske reakcije na lekove, Serumska bolest,

Splenektomija

-Dugotrajna hemodijaliza

-Puenje

-Limfomatoidna granulomatoza

-Endokrina oboljenja (Adisonova bolest,

Hipopituitarizam.....)

60

Etilogija poremeaja Leukocitne loze

Eozinofilija
-Infekcije (Paraziti i helminti- filarijaza,
istozomijaza,askaridoza, trihineloza, ehinokokoza,i
dr; Bakterije, Virusi, Gljivice, Rikecije)

-Dermatoloke bolesti (Hronina idiopatska

-Alergijske bolesti (Astma, rinitis,atopijski

dermatitis, urtikarija, alergijska pulmonalna
aspergiloza i dr)

-Maligne bolesti (Eozinofilna leukemija, limfomi,

-Gastrointestinalna oboljenja (Inflamatorne bolesti

creva, celijana bolest, eozinofilni gastroenteritis i dr)

-Hipereozinofilni sindrom
-Ostalo (terapija interleukinom-2, hemodijaliza,

-Bolesti vezivnog tkiva (Vaskulitis, RA, Sjogrenov

sindrom i dr)

akutni pankreatitis....)

urtikarija, uga, eozinofilni celulitis, bulozni

penfigoid ....)

HML, Karcinom jajnika, Melanomi, mucin

sekretujui karcinomi....)

-Bolesti respiratornog sistema (Bronhiektazije,

Cistina fibroza ....)
-Kardioloke bolesti (Tropska endokardijalna
fibroza, eozinofilna endokardijalna fibroza....)
-Endokrinoloke bolesti (Adisonova bolest,
Hipopituitarizam.....)

-Lekovi i toksini
61

Etilogija poremeaja Leukocitne loze

Bazofilija
- Mijeloproliferativne bolesti

1.
2.
3.
4.
5.
6.

- Reaktivna bazofilija
1.

Mixedem

2.

Ulcerozni kolitis

3.

Juvenilni reumatoidni artritis

4.

Neposredne reakcije preosetljivosti

5.

Primena estrogena

6.

Hiperlipidemija

HGL (hronina granulocitna leukemija)

PRV (Policitemija Rubra Vera)
ET (Esencijalna trombocitoza)
OMR
Sistemska mastocitoza
Bazofilna leukemija

62

Etilogija poremeaja Trombocitne loze

Trombocitoza
-Sideropenijska anemija
-Hiposplenizam, Stanje posle splenektomije

Trombocitopenija
-Smanjena produkcija (Uroene bolesti, Akutne
leukemije, Hronina mijeloproliferativna bolest,
Mijelodisplastini sindrom-MDS, Infiltrativne bolesti
kostne sri, infekcije..)

-Maligniteti, Kolagenoze

-Poveana razgradnja imunolokim i neimunolokim mehanizmima

-Inflamatorne bolesti creva

(ITT-idiopatska trombocitopenija, autoimune bolesti,

trombocitopenije izazvane lekovima ili infekcijom,
DIK....)

-Hemoliza, Krvarenja
-Idiopatska mijelofibroza, Idiopatska sideroblasna
anemija

-Poremeena distribucija (Hipersplenizam....)

-Infekcije
-HGL, Mijelo displastini sindrom (del (5q)

-Kombinacija pomenutih mehanizama

-Stanje posle hirurke intervencije; Rebound

(korekcija deficita B-12 ili folne kiseline)

63

Koje se vrednosti glukoze

smatraju poremeajem

6,1 do 6,9 mmol/l

u uzorku uzetom na tate

64

Kada je tolerancija na glukozu

POREMEENA ?

Kada je u GTT testu:

1. Glukoza u uzorku na tate <7,0 mmol/l
2. Glukoza u uzorku uzetom nakon 2 sata
po uzimanju rastvora glukoze
izmeu 7,8 i 11,1 mmol/l
65

U kojim sluajevima su vrednosti uree van

referentnog opsega ?
SNIENA UREA normalan
kreatinin

POVEANA Urea - normalan

kreatinin:

1. Dijeta sa niskim sadrajem

proteina, ozbiljno gladovanje,
ozbiljna oboljenja jetre
2. Ponavljana dijaliza
3. Nasledna hiperamonemija
4. Pojaana Tubularna sekrecija uree
5. Akutna tubularna nekroza
6. Trudnoa

1. Ishrana bogata proteinima

2. Prerenalna azotemija
3. Katabolika stanja praena ubrzanom
razgradnjom tkiva
3. Gastrio-intestinalne hemoragije
5. Bubrena disfunkcija
6. Reabsorbcije urina
(uretrocolonostome)
6. smanjena produkcija kreatinina- zbog
smanjenja miine mase.

SNIENA UREA Povean

kreatinin
1.
2.
3.

Terapija fenacetamidom
Kod rambdomiolize
Kod pacijenata sa
znaajnom miinom masom

POVEANA Urea - povean kreatinin:

1. Postrenalna azotemija (opstruktivna
uropatija)
2. Istovremeno prisustvo prerenalne
azotemije i bubrenog oboljenja

66

Hipoglikemija
Oboljenja pankreasa (tumori, pankreatitis, deficijencija glukagona)
Ekstrapankreasnih tumora (karcinomi eludca, fibrosarkomi, karc. adrenalnih l.)
Oboljenja jetre (trovanja, hepatitisi, ciroza, primarni ili metastatski tumori)
Nekih endokrinih poremeaja (na pr. rani diabetes mellitus)
Funkcionalni poremeaji (nakon gastrektomije, gastroenterostomije)
Poremeaja enzima (galaktozemija, intolerancija na fruktozu, defekata u amino i
organskim kiselinama, poremeajima u metab. masnih kiselina)
i drugih stanja (najee kod uzimanja antidijabetinih lekova,
bilo insulina ili oralnih)

25. STRUNI SASTANAK

SPAS-Udruenje privatnih apotekara Srbije
10.. Decembar 2011..
Hotel Continental, Beograd

67