Wprowadzenie do

projektowania spoin
Strona 1 z 3

W opinii wikszoci projektantw spoina doczoowa pracuje

zmczeniowo, a spoina pachwinowa statycznie. Najpierw pkaj
spoiny rozcigane, a pniej ciskane, najtaniej jest wykona
spoiny pachwinowe, wane jest zmczenie, a pkanie kruche nie
ma znaczenia. Gdy stosujemy stale St3S, nie wszystkie te
twierdzenia s zawsze prawdziwe, ale dla stali o wysokiej
wytrzymaoci takie podejcie mija si z prawd cakowicie.
W oparciu o wiedz teoretyczn i swoje 30-letnie dowiadczenie
zawodowe oraz normy i dowiadczenia zagraniczne chciabym
w niniejszej publikacji obali te mity i zachci polskich
projektantw do pogbiania wiedzy technicznej.
Ryszard Jastrzbski

Projektowanie spoin w konstrukcjach wysokociowcw w Japonii /

2/
W Japonii istnieje dziewidziesit wymaga dotyczcych dopuszczalnych napre w
materiale rodzimym, w rubach i nitach, wystpujcych w konstrukcji stalowych
budynkw. Podobnie, istniej dziewidziesit dwa wymagania dotyczce dopuszczalnego
dziaania napre na zcza spawane. W japoskim wiecie architektonicznym zasady
obowizujce przy projektowaniu s okrelone przez dwie normy: Zasady projektowania
konstrukcji stalowych i Zasady oblicze betonu wzmocnionego stal. Ostatnio, aby
zapobiec obnianiu si poziomu wytrzymaoci oraz plastycznoci spoin, pojawia si
tendencja do regulowania iloci wprowadzonego ciepa i grnej granicy temperatury
midzyciegowej. Celem tego jest podniesienie stopnia odpornoci na trzsienia ziemi.
Dla mostw mona wyliczy (przy pomocy wartoci granicy plastycznoci) dopuszczalne
naprenie jako standardow wytrzymao. W budownictwie natomiast wybiera si
warto nisz z granicy plastycznoci i 0,7 wartoci wytrzymaoci na rozciganie.
W zwizku z tym, np. stal SM490Y jest materiaem o takiej samej wytrzymaoci na
rozciganie, co stal SM490, ale granica jej plastycznoci jest na poziomie stali SM530.
Z tego powodu wanie, w przypadku mostw jest traktowana jako stal na tym samym
poziomie, ale w budownictwie naley do klasy stali SM490 (czyli o klas niej).
W japoskim budownictwie standardowa warto napre ft jest 0,7 razy mniejsza od
standardowej granicy plastycznoci i wytrzymaoci materiaw. Dopuszczalne naprenie
ft pojawiajce si pod wpywem dugotrwaego obcienia, ktre z kolei powstao pod
wpywem napre rozcigajcych w materiaach stalowych, mona wyliczy ze wzoru:
ft (=a) F / 1.5 (1)
Wytrzymao wzgldn w takich materiaach okrelon poprzez stosunek granicy
plastycznoci do dopuszczalnych napre nazywamy wspczynnikiem bezpieczestwa.
W budownictwie, dla dugiego okresu uytkowania wspczynnik bezpieczestwa wynosi
1,5, a dla krtkiego 1,0. W przypadku mostw wspczynnik bezpieczestwa wynosi 1,7.

W zastosowaniu do mostw drogowych, podobnie jak w budownictwie, stosunek

dopuszczalnych napre rozcigajcych ft i cinajcych fs wynosi 3.
Na rysunku 1 pokazano schemat projektowania wysokociowcw w Japonii. Jak wynika
z rysunku, w przypadku trzsie ziemi i obcie wiatrem na duych wysokociach oprcz
liczenia napre, wana jest take plastyczno blachy i przewidywanie miejsc
odksztace spoin.

Projektowanie spoin w UE i USA

W Ameryce stosuje si ustalone przez Amerykaskie Stowarzyszenie Spawalnicze (AWS)
wspln norm dla projektowania i konstruowania rnego rodzaju konstrukcji AWS D 1.1
2000 Zsynchronizowana norma spawalnicza stal. W normach dotyczcych
konstrukcji spawanych przedstawione s ich przekroje. Rni si to od japoskiego
sposobu projektowania tym, e w rnych rodzajach budowli bierze si pod uwag gwne
normy i projektuje cechy charakterystyczne budowli.
W Europie, wzorem USA, wprowadzono normy zharmonizowane. Normy te s pomocne
przy odbiorze konstrukcji, lecz nie pozwalaj na uniknicie bdw w konstruowaniu.
Konieczne s wic analizy praktyczne.
W 2006 roku w Polsce do obliczania konstrukcji obcionych statycznie wprowadzono
normy europejskie zharmonizowane PN-EN 1993-1-1 (reguy oglne), PN-EN 1993-1-3
(konstrukcje ksztatownikw i profili), PN-EN 1993-1-8 (projektowanie wzw). Do
obcie dynamicznych wprowadzono normy: PN-EN 1993-1-9 (zmczenie), PN-EN 19931-10 (udarno i cigliwo midzywarstwowa).

Wpyw kierunku rozcigania i dynamiki na wytrzymao spoin

Jak wida na rysunku 2a, najwiksze naprenia wewntrzne pochodzce od spawania s
w przetopie, a najmniejsze w licu. Wynika to z tego, e miejsce ukadania lica jest
odksztacone przez poprzednie ciegi, co prowadzi do mniejszych odksztace. Jeeli do
tego dodamy naprenia wynikajce z dziaania karbu, to si okae, e najwiksze
naprenia s na powierzchni przetopu, mniejsze na powierzchni lica, a najmniejsze
w rodku spoiny. Std wniosek, e najwiksze prawdopodobiestwo pkania jest na
powierzchni od strony przetopu, mniejsze od strony lica, a najmniejsze w rodku spoiny.
Biorc po uwag mechanik pkania okazuje si, e najbardziej niebezpieczne s wady na
powierzchni, a wady wewntrz spoiny s mniej niebezpieczne. Std, najwaniejsz
metod bada nieniszczcych s badania wizualne, ktrym poddaje si 100% spoin,
a dopiero pniej badania penetracyjne i magnetyczne (nie dotyczy to stali
kwasoodpornej i metali niemagnetycznych).
Na rysunku 2b moemy zobaczy, dlaczego belka suwnicy pka po stronie ciskanej,
a przso mostu i inne belki po stronie rozciganej. W przypadku belki podsuwnicowej
i belki suwnicy rdem drga jest koo, jedce po szynach. S to drgania punktowe,
ktrych warto maleje ze wzrostem odlegoci. Std, najwiksze obcienia dynamiczne
s u gry, po stronie ciskanej i tam konstrukcja pka. Efekt ten niweluj podkadki pod
szyny z prasowanej i obudowanej metalow blach gumy.
W przypadku mostu, pomidzy koem a przsem jest beton, ktry rozprasza drgania,
powodujc, e przso jest obcione drganiami liniowymi, ktre s takie same u gry jak
i u dou. Std, drgania te nie wpywaj na miejsce pkania, a przso pka po stronie
rozciganej.
Na rysunku 3a pokazano odksztacenie wzgldne spoiny pachwinowej przy rnych
sposobach obcienia. Przy rozciganiu od strony lica o 1 mm odksztacenie wzgldne
10% jest mae i spoina nie pka. Przy rozciganiu o 1 mm od strony przetopu (gboko
wtopienia 3 mm) odksztacenie wzgldne 33% jest due i spoina pka, bo najmniejsze
dopuszczalne wyduenie stopiwa wynosi 20%. Std wniosek, e spoiny pachwinowe

musz by tak obcione, aby lico byo rozcigane. Jeeli obcienia dynamiczne bd
takie, e przetop nigdy nie bdzie rozcigany, to spoina pachwinowa rwnie dobrze
bdzie przenosia obcienia dynamiczne. Ilustruje to rysunek 3b. W belce suwnicy
pooenie obcienia jest zdeterminowane rodkowym pooeniem szyny. Szyna tak
naciska na grn pk przekroju skrzynkowego, e lico jest rozcigane, a przetop
ciskany. To wyjania, dlaczego dynamicznie obciona belka suwnicy moe by
pospawana spoinami pachwinowymi.
Inaczej jest w przypadku przsa mostu o konstrukcji skrzynkowej. W przypadku pyty
ortotropowej mostu koo pojazdu moe znale si na zewntrz przsa, rozciga przetop
i ciska lico spoiny pachwinowej. Aby wic zabezpieczy spoin przed pkaniem, naley
fazowa ciank i wykona spoin pachwinowo-doczoow z penym przetopem. Podobnie
jest w przypadku dwuteowej belki podsuwnicowej starego budynku hali. W przypadku
rozsunicia cian hali przesuwa si pooenie szyn. Wtedy, jak pokazano na rysunku 3d,
lico spoiny pachwinowej jest ciskane, a przetop jest rozcigany. Aby zmieni ten stan
obcienia, brzeg pki naley podeprze o rodnik. Tak naprawiano np. ukady jezdne
suwnic walcowni Huty Sdzimira. Podobna sytuacja moe wystpi w przypadku
wywrotnicy wagonowej (konstrukcja nona obrotnicy ma ksztat koa o przekroju
dwuteowym), gdzie podczas wywracania wagonu, pka jest odrywana od rodnika. Tak
spoin mona wzmocni ebrami, ale od strony pki ebro naley fazowa i przyspawa
spoin doczoow. Inaczej spoina pachwinowa, wzmocniona od strony pki, pknie przy
pierwszej prbie wywracania wagonu.
Czasami wykonawcy spieraj si z projektantami o to, co jest bardziej ekonomiczne:
spoina doczoowa czy pachwinowa. Spr wynika z bdnie zakorzenionych pogldw, e
spoina pachwinowa nie wymaga fazowania oraz bada nieniszczcych. W dobie szeroko
dostpnych elektronarzdzi do fazowania wykonawcy wol spoiny doczoowe. Problem
wyjanili Amerykanie /1/. Na rysunku 4 pokazano spoin pachwinow i doczoow o tej
samej nonoci. W przypadku spoiny pachwinowej wymiarujemy wysoko trjkta
przekroju spoiny. W przypadku spoiny doczoowej nie wolno dodawa wymiaru spoiny
doczoowej do wymiaru spoiny pachwinowej, bo spoina pka pod ktem 45, czyli wzdu
boku spoiny doczoowej (rys. 4b). Spoina pachwinowa skada si tu z dwch trjktw,
z ktrych kady jest rwny wymiarowo bokom trjkta spoiny doczoowej.
Std wniosek, e na spoin pachwinow trzeba zuy dwa razy wicej stopiwa ni na
spoin doczoow o tej samej wytrzymaoci. Ilo nakadu pracy, wprowadzonego ciepa
i odksztacenie spoin pachwinowych jest wiksze ni spoin doczoowych.

Kolejno spawania cikich konstrukcji

Technologia spawania mostw powinna spenia zasady oglne dotyczce kolejnoci
spawania:
w pierwszej kolejnoci wykonuje si spoiny doczoowe elementw najgrubszych,
nastpnie cieszych
na kocu wykonujemy spoiny pachwinowe i usztywnienia, zaczynajc od osi na zewntrz
(po dugoci, szerokoci i gruboci).
Wynika to z tego, e elementy najgrubsze i najbardziej oddalone od osi obojtnej
najbardziej odksztacaj konstrukcj. W celu uniknicia pkni naley zgubi
odksztacenia poprzeczne spoin, unikajc ich koncentracji na spoinie. Wymaga to stanu,
w ktrym konstrukcja nie bdzie przesztywniona ebrami lub spoinami pachwinowymi.
Czsto w konstrukcjach mostowych (rys. 5), ze wzgldu na ograniczenia gruboci blach
do 40 mm, pka dwigara musi si skada z trzech nakadek poczonych spoinami
pachwinowymi. Wtedy skurcz poprzeczny (wynoszcy 8 mm) oraz nieodpowiednie
spawanie, mog doprowadzi do przekroczenia zapasu na odksztacenia i pkanie.
Dlatego odlego midzy spoinami powinna wynosi 300 mm (warunek zgubienia
odksztace poprzecznych), a spoiny przylegajce do spoin doczoowych powinny by

niedospawane na 300 mm.

Aby doj do niej pooonych spoin doczoowych naley wic zastosowa wstawki 600
i 1200 mm. Najpierw wykonujemy spoiny pek (rys. 5a 1,2,3 ), nastpnie rodnik (4),
pniej niedospawane spoiny czce pk ze rodnikiem (5) i spoiny nakadek (6 i 7),
posuwajc si od osi na zewntrz. Odwrotna kolejno spawania, np. najpierw spoin
pachwinowych, a pniej doczoowych, moe spowodowa pkanie.
W przypadku napraw i remontw, w celu uniknicia pkania (jak pokazano na rysunku
5b), naley spawa kaskadowo (50 mm) od razu po trzy ciegi, co powoduje obrbk
ciepln ciegw i wiksz moliwo przenoszenia si skurczu podczas przemiany
austenitu. Spoiny naley wykonywa metod napawania cianek, pozwalajc na
swobodny skurcz wikszoci spoiny.
Metod t stosuje si rwnie do spawania w zimie pancerzy wielkich piecw czy piecw
cementowych.
Spawanie dna zbiornika magazynowego na paliwo czy dna wielkiego pieca rodzi
niebezpieczestwo pofalowania blach siami napre spawalniczych. W przypadku dna
wielkiego pieca najpierw czymy doczoowo blachy pasw. Nastpnie ustawiamy trzy
pasy, jak na rysunku 6, i czterech spawaczy wykonuje dwie spoiny od rodka na zewntrz.
Wane jest, aby spawacze spawali rwno i by jeden nie wyprzedza drugiego. Wtedy
spoiny oddziauj na blach symetrycznie i blacha si nie faluje. Aby umoliwi
wyprowadzenie napre nie spawamy skrzyowa. Spoiny przetopowe spawacze
wykonuj metod postpowo-wsteczn, ktra umoliwia usuwanie napre, poprzez
kontrolowane odksztacenie plastyczne spoiny podczas spawania. Po wyspawaniu trzech
pasw dokadamy kolejne dwa i spawamy postpowo-wstecznie od rodka na zewntrz.
Tym sposobem wyprowadzamy naprenia spawalnicze od rodka na zewntrz najpierw
po dugoci, a pniej po szerokoci. Po wyspawaniu caego dna take symetrycznie
spawamy spoiny obwodowe. Pozwala to nacign blach tak jak skr na bbnie. Na
samym kocu spawamy skrzyowania spoin.
W przypadku spawania dna zbiornika magazynowego na paliwo spawanie jest prostsze ze
wzgldu na spoiny pachwinowe zakadkowe. Problem wystpuje z oprzyrzdowaniem do
profilowania blach.
W przypadku spawania statku i koniecznoci koordynacji pracy wielu spawaczy (aby
dopilnowa dokadnoci wymiarowej) bardzo wane jest ustalenie etapw i kolejnoci
spawania, czyli opracowanie tzw. planw technologicznych spawania.
Podstawowym elementem statku jest tak zwana sekcja, ktrej zasady spawania podano
na rysunku 7.
Jak pokazuje rysunek 7c, zaczynamy spawanie od rodka caego bloku i posuwamy si od
rodka na zewntrz najpierw po dugoci, nastpnie po szerokoci, a potem po gruboci
elementu statku. Takie dziaanie pozwala na wyprowadzenie napre spawalniczych na
zewntrz. Na danym poziomie (pitrze) mamy spoiny pionowe i poziome. Zasada jest
taka, e najpierw wykonujemy spoiny pionowe, a nastpnie spoiny poziome. Spoin
pionow dzielimy na trzy odcinki i wykonujemy je metod postpowo-wsteczn. Spoiny
pionowe wykonujemy naprzeciwlegle tak, aby pospawa cay wze krzyujcych si
blach. Zaczynamy od rodkowego wza i posuwamy si na zewntrz po dugoci,
a pniej po szerokoci, tak aby pospawa cay poziom. Nastpnie spawamy
poszczeglne pola (pomieszczenia) spoin poziomych.
Spoiny poziome wykonujemy tak, aby zamyka prostokty, zaczynajc od jednego rogu,
a koczc na przeciwlegym.
Podobnie, jak w przypadku spoin pionowych, spawamy pola posuwajc si od rodka na
zewntrz (naprzeciwlegle) po dugoci, a nastpnie po szerokoci i po gruboci (rys. 7c).
Po wykonaniu caego poziomu przesuwamy si poziom niej, potem jeszcze niej, tak a
pospawamy ca konstrukcj. Nastpnym krokiem jest spawanie poszczeglnych
segmentw poprzecznych kaduba. Najlepiej to wida na przykadzie operacji wyduania

statku, polegajcej na rozciciu kaduba, rozsuniciu rozcitych fragmentw i wstawieniu

wczeniej przygotowanej nowej czci statku (niedopilnowanie kolejnoci spawania
w Stoczni Marynarki Wojennej spowodowao, e przy pierwszej takiej operacji powsta
statek w ksztacie banana).
Aby prawidowo wykona operacj wyduania statku naley zacz od pospawania burt
podwjnych wraz z usztywnieniami. Zaczynamy od elementw najgrubszych, czyli tak
zwanej stpki, poruszajc si po rozwiniciu burt do elementw najmniej sztywnych,
czyli do pokadu statku. Na kocu spawamy elementy pokadu /5/.

Obliczanie odksztace poprzecznych, podunych i ktowych

Odksztacenia poprzeczne maj niewielk warto, jednak naley zapewni moliwo ich
zgubienia. W przeciwnym przypadku, jeeli cay skurcz termiczny skoncentruje si na
spoinie i przekroczy dopuszczalne wyduenie stopiwa 20%, to spoiny popkaj.
W przypadku zbiornikw cinieniowych, aby zatwierdzi technologie spawania aty, naley
przewidzie niewielki uk, na ktrym zgubi si to odksztacenie. Ten uk nazywa si
odsadzeniem.
W przypadku cienkich blach nie ma z tym problemu, nie da si tego jednak zrobi, jeeli
grubo blachy przekracza 40 mm. Cae odksztacenie skoncentruje si wwczas na
spoinie. Naley wic znale sposb, ktry pozwoli zapobiega pkaniu spoiny przy tym
odksztaceniu. Na szczcie wielko odksztace w milimetrach nie jest istotna, licz si
bowiem odksztacenia wzgldne.
Przy takim prowadzeniu spawania, w ktrym, gdy pojawi si skurcz strukturalny, objto
wyspawanej spoiny bdzie wiksza odksztacenie wzgldne bdzie mniejsze.
Na rysunku 9 pokazana jest ata wielkiego pieca spawana w trakcie jego remontu
kapitalnego.
Taka ata ma grubo 40 mm. Fazowana jest na niesymetryczne podwjne V, poniewa
nie naley robi przetopu w rodku blachy gdzie jej wasnoci plastyczne s najmniejsze.
Aby spoiny sczepne nie pky, musz mie dugo 500 mm i by trzywarstowe. Spawamy
je metod kaskadow, tak e najpierw kadziemy pierwszy cieg, po uoeniu 50 mm
kadziemy na nim cieg drugi, schodzimy na pierwszy cieg i ukadamy trzeci cieg,
potem schodzimy na drugi cieg i znw na pierwszy cieg. W ten sposb ciepo jednego
ciegu obrabia cieplnie drugi cieg i skraca czas chodzenia, zwikszajc wasnoci
plastyczne. Jednoczenie, ukadanie takiego warkocza ze ciegw nie dopuszcza do
odksztacenia strukturalnego, ktre nastpuje dopiero, gdy s ju uoone trzy ciegi.
W przypadku aty wielkiego pieca nie moemy zacz od spawania spoin pionowych, jak
w przypadku cienkociennego zbiornika na paliwo, dlatego musimy zacz od spoin
poziomych, poniewa w przypadku spoin pionowych wystpioby odksztacenie ktowe
i naciganie blachy wprowadzioby dodatkowe naprenia, co jest niepodane. Spawamy
od spoiny poziomej, wypeniajc miejsca midzy sczepami. Zaczynamy od rodka na
zewntrz, nastpnie spawamy spoiny pionowe.
Warto zaznaczy, e w gwnej czci zastosowano bardzo krtkie sczepy, aby to one
pky, gdy inaczej pka by nam blacha.
Po wyspawaniu dolnego poziomu i pionw moemy zacz spawa grny pion, uywajc
tej samej metody, jak w przypadku spoin sczepnych. W przypadku problemw pozostae
ciegi naley te ukada kaskadowo z t tylko rnic, e wykonujemy spawanie metod
napawania cianek. Konstrukcje podczas spawania s deformowane, poniewa
nagrzewanie powoduje rozpychanie si spoiny. Po ochodzeniu, konstrukcje te ulegaj
przegiciu w przeciwnym kierunku, dlatego e odksztacona spoina si kurczy. Okrelenie
dokadnego odksztacenia w trakcie spawania nie jest atwe dlatego, e w czasie
spawania pozostajemy w cyklu nagrzewania, a nas interesuje odksztacenie belki po
ostygniciu. Dobrze ilustruje to przykad prostowania suwnic w hucie Sdzimira
w Krakowie.

Belka suwnicy bya tam wygita do dou o 26 mm i Urzd Dozoru Technicznego nie mg
dopuci jej do ruchu. Tak belk mona byo oczywicie wyprostowa termicznie, ale UDT
nie dopuszcza moliwoci grzania konstrukcji obcionych dynamicznie. Dlatego
postanowiono przyspawa do dolnego pasa tam o szerokoci 300 mm poniewa,
zgodnie z przepisami, wzmacnianie belki suwnicy nie jest zabronione.
Metod elementw skoczonych wstpnie obliczono, jaka musi by grubo i szeroko
pasa i jakie powinny by wymiary spoin. Ale ze wzgldu na to, e naprenia wewntrzne
wpywaj na odksztacenia, naley te opracowa praktyczny sposb utrzymania
wymaganego poziomu odksztace. I tu okazuje si, e cho precyzyjne obliczanie
odksztace jest skomplikowane, to zaleno pomidzy odksztaceniem w czasie
nagrzewania i odksztaceniem w czasie chodzenia jest dosy prosta. Dlatego wystarczyo
wykona dwie spoiny o rnej dugoci, zmierzy odksztacenie w czasie nagrzewania i po
ochodzeniu i wyznaczy prost.
Jeeli odmierzymy przewidywane odksztacenie po ostygniciu i z krzywej odczytamy
odksztacenie przy nagrzewaniu, to w sposb praktyczny moemy wyprostowa suwnic
czy wa turbiny.
W tym przypadku suwnica odksztacona bya do dou, czyli do minus 26 mm, po
nagrzaniu odksztacenie zwikszyo si do minus 60 mm, a po 24 godzinach stygnicia
zmieni si kierunek odksztace na dodatni: plus 20 mm. Rozpito suwnicy wynosia 31
m, wysoko belki: 1,8 m, szeroko pki: 600 mm, grubo pki: 10 mm, grubo
rednika: 8 mm, a grubo przyspawanego pasa 8 mm.
W USA opracowano praktyczne wzory dotyczce okrelania odksztace. W oparciu o te
wzory mona optymalizowa kolejno spawania. Wzory na obliczanie (w calach)
odksztace wzdunych, poprzecznych i ktowych przyjmuj nastpujc posta /1/:

gdzie:
szeroko pki
A cakowite pole przekroju poprzecznego spoiny metalu oraz stopiony
materia podstawowy (w calach kwadratowych). Moe by oszacowane
z wielkoci spoiny
I moment bezwadnoci elementu w calach
L, d dugo i odlego (w calach) pokazane na rysunku 8
t grubo spoiny (w calach)

Zapobieganie pkniciom kruchym i zmczeniowym

Poniej podajemy opracowane w Japonii podstawowe zasady dotyczce: doboru
materiaw spawalniczych odpowiadajcych materiaowi podstawowemu, odpowiedniego

doboru technologii i zarzdzania budow /2/.

a/ Mimo, e naprenie wynikajce z obcienia dodaje si do napre pozostajcych
w zczach spawanych, to samo naprenie pozostajce zostaje redukowane po
przekroczeniu granicy plastycznoci. Z tego powodu, w obliczeniach wytrzymaociowych
zczy spawanych, pomija si naprenia pozostajce, a oblicza si tylko naprenia
wynike z obcienia.
b/ Nadlewu spoiny nie wlicza si do oblicze wytrzymaociowych.
c/ Stopie wytrzymaoci wlewki spoiny powinien by taki sam jak wymiary materiau
rodzimego. Innymi sowy, sprawno zcza spawanego powinna wynosi 100% (jeli nie
byy wykonywane badania niszczce, zmieniano sprawno na 90%)
d/ Naley stosowa takie materiay spawalnicze, ktre odpowiadaj materiaowi
podstawowemu, tzn. poziom plastycznoci i wytrzymaoci musi by na takim samym
poziomie (jak spawamy dwa materiay o rnych wasnociach, to materia dodatkowy
dobieramy do materiau o niszych wasnociach wytrzymaociowych).
e/ Naley tworzy takie projekty, aby unika koncentracji napre w zczach
spawanych. Ponadto, naley zwraca uwag na to, aby nie wystpowao due
utwardzenie i krucho stali, oraz aby nie powstaway pknicia lub inne wady w czasie
spawania.
f/ Aby zcza spawane byy bezpieczne, naley przykada du uwag do odpowiednich
wasnoci materiaw.

Wnioski
a) Nie zawsze normy obejmuj praktyczne aspekty wytrzymaoci jak np. czy rozcigany
jest przetop czy lico, czy rdo drga jest punktowe czy liniowe.
b) Orientacyjne wartoci odksztace ktowych, poprzecznych czy wzdunych mona
obliczy ze wzorw i prbowa optymalizowa technologi wykonania.
c) Obliczenia nie uwolni nas od koniecznoci zgubienia odksztace poprzecznych
i wyprowadzenia na zewntrz odksztace po dugoci, szerokoci i gruboci, poprzez
kolejno spawania.
d) W przypadku bardziej zaawansowanych konstrukcji, takich jak wysokociowce czy
obcione zmczeniowo maszyny, trzeba bra pod uwag mechanik pkania,
plastyczno i zdolno wyduania si zastosowanych materiaw i podstawowe zasady
tworzenia technologii.