mehmet shpendi

nderi i kombit
n panteonin
historik

Botim Periodik i Shoqats Atdhetare Dukagjini, Viti i XII i botimit, nr. 141, korrik 2015
Nr. Llog. UNIONBANK 510367047020112, Shkodr - Albania, Tel. 00355692465784, internet: www.shoqatadukagjini.com, Kryeredaktor: Luigj Shyti, mimi 30 lek / 1.5 euro

JETA E MEHMET SHPENDIT

2 N SHERBIM T VENDIT

MIRSEARDHE
RSEARDHE
S
MEHMET SHPENDI
SHPEN
N PATEONIN E MUNGUAR! 3
Pas nj rrugnaje t gjat njqindvjeare, patrio Mehmet Shpendi kthehet n panteonin
q i ka dhuruar historia. Nj kthim i vonuar dhe i mirpritur i kalorsit t pararojs s lvizjeve
te mdha patrio ke pr pavarsimin e Shqipris. Nj shekull m par Kostandin Niki mendoi
se me nj batare vrau Leonidhn e Trmapileve shqiptare s bashku homeriket e maleve
tona. Vrasja e Mehmet Shpendit la pas nj zbrazsi dhe varfrim t pa zvendsueshm.
Djelmia humbi tribunin q mundi me i pri n ndeshjet e duhishme me dushmant e vatanit.

100-vjetori i prbadhjes s madhe

t popullit t Planit e t Dukagjinit
4 kunder ushtrise malazeze

MEHMET SHPENDI N
VENDIN E MERITUAR

CAMAJ, MRGIMTARI Q E MORI

9
ATDHEUN ME VETE

I detyruar t linte vendlindjen kur ishte vetm 18 vje, shkrimtari i madh Mar n Camaj e
mori atdheun me vete n krijimtarin e j letrare, duke u qndruar prjet besnik alpeve. Sot
bhen 90 vjet nga lindja e shkrimtarit, akademikut e albanologut...
Fotto
Fo
o Lui
uiigj
ggjj Shyy

11

Dita e Bjeshks n Theth

+

cmyk

+
HISTORI

nr. 141,, korrik 2015

JETA E MEHMET SHPENDI

SHPENDIT N
SHERBIM T VENDIT

FJALA N CEREMONIN E PRURIMIT T MONUMENTIT

I nderuar Sekretari i Prgjithshm s Presidencs, zo Florian

Nuri!
I nderuar Z/Ministri i
Mbrojtjes, zo Petro Koi!
I nderuar Z/Ministri i Kulturs,
zo Zef uni!
T nderuar miq!
T nderuar autoritet vendore
t Qarkut Shkodr!
T nderuar pasardhs t atdhetarit Mehmet Shpendi!
Zonja e zotrinj!
100 vjet m pare u vra pabesisht, nj nga burrat e mdhenj
t Dukagjinit, Mehmet Shpendi!
Nj lu n pr jete a vdekje, me
nj ushtri t rregullt malazeze, u
vran 106 vete. Vetm n hapsirn Plan-Gjuraj u vran n prpjekje lu arake dhe pasi u kapen
robr, 78 burra dhe tre gra. Dje,
ket ngjarje, e prkujtuam , n
rajonin Qeresh, t fsha t Gjuraj,
pikrisht n at vend, ku 75 vjet
m pare, me 15 korrik 1940, i
gjith paria dhe famullitar e
Dukagjinit ngritn nj kryq me
prmasa 3 x 1. 5 m, n kuj m te
ksaj ngjarje historike, simbol i
s cils mbe Mehmet Shpendi.
KUSH ISHTE MEHMET
SHPENDI?
Ai, lindi me 1851, n fsha n
Pecaj, krahine e Shals, n nj
familje pike brez pas brezi,
si nj nder familjet m patrioke e me pologji malsore
plot atdhedashuri. Mehmet
Shpendi, u lind dhe u rrite n
nj mjedis atdhetar e lu arak
deri ne legjenda, pr hapsirat
shqiptare. Dukagjini gjate gjith
historis s j ka qene ak v sa
here q e ka krkuar nevoja e
atdheut. N ket mjedis u mbrujtur midis legjendave e historis
u fisnikrua edhe shpir heroik i
Mehmet Shpendit
N vi n 1890, themeloi organizatn Djelmnia e Shals
dhe jo pak e quajtn Bashkimi
i djelmnise se Shals
N vi n 1908, duke kundrshtuar hapet krkesat e Xhon
Turqve, n krye t me se dyqind vetave, prej t gjitha aneve
t Malsis, u nis pr t nxjerr
t burgosurit. Hapi burgun dhe
nxori fare kishte brenda. Valiu
nuk e pa t udhs t kundrshtonte.
Me 7 korrik 1910, Mehmet Shpendi jep kushtrimin n
Dukagjin dhe n krye t kryengritsve zn pozicionet
n vijn: Qafe Valbone - Qafe
Ndermaje - Qafe Agri dhe Qafe

Sterziqen, n nj gjersi
fron , rreth 10 deri 12
kilometra. Prball kishte
forcat e deri nj Divizion
t kmbsoris malore,
me rreth 9 batalione
dhe 5 bateri t ar leris
malore. Lu imet ishin
shume t ashpra ... Mbas
lu imesh t ashpra e
deri trup me trup, djelmnia e Dukagjinit e mundi
Pashn (Tergut Pashn), e
detyroi t kthehet mbrapsht, duke len shume t
vrare, t plagosur e robr.
Me 24 korrik u detyrua
t trhiqet e t kaloi n
drej min Fierz - Puke
- Shkodr. Knga thot:
.. Tergut Pasha po uditet / prej udie mori
frike / gurt ju duken
gjith gjind pritet / kthen
ushtrin e u vu me ik ... .
Mehmet Shpendi, n kt
lu e shpalosi a si t radha si
prijs i a e e i urte, trim dhe I
vendosur, organizator e drejtues
i talentuar ushtarak gjeneral
popullor. Ai thoshte: N dyert e
Dukagjinit Terkut Pasha u mund.
At e mundi djelmnia e Dukagjinit, e mundi populli i nnte flamurve.
Pr t mashtruar malsin
me lehte, xhonturqit prhapen
aln: . Kush sundon kshtjelln e Shkodrs, sundon
Malsin. Mehmet Shpendi
prgjigjet: Shkodra ka vetm
nji kshtjell n Malci do
shkam asht ma i forte se kshtjella. Shkrepat tona nuk kane
t sosun. Pra, n do shkam e
gur mund t lu ohet dhe un do
ta pres turkun kudo me pushke.
Me t filluar veprimet kryengritse, me 1911, Mehmet
Shpendi hidhet menjher n
ballin e lu s. N fillim eta e j
sht e vogl, por shpejt u rrite
me disa qindra djelmni.
Me 12 qershor 1911, n Gre
Mehmet Shpendi s bashku me
Ded Gjon Lulin, i drgojn Ministrit t Punve t Jashtme t
Anglis, Grej, nj kujtese, n t
cilin i prmendin krkesat e paraqitura me 30 mars Fuqive t
Mdha.
Vitet 1910-1912 ishin vite
t nj lvizje shume t fuqishme pr pavarsin e Shqipris. N kto lvizje, sht
i
kudondodhuri
Mehmet
Shpendi, n krye t Djelmnise s
Dukagjinit,
Me gjith vsh ruesit e panu-

mrta t lu tarve e familjeve t tyre e t tere popullit t

Malsis, nuk e mposhten Mehmet Shpendin me lu tart e
j. Ai, pa kaluar shume kohe e
gjejm prsri n ballt e lu s
pr liri e pavarsi t atdheut.
N vjeshtn e vi t 1911,
nprmjet Gjelosh Rames n
Curraj t Eper, Mehmet Shpendi
lidhi miqsi me Bajram Currin.
Besnik deri n fund i eshtjes s
lu s pr lirimin e atdheut, n
valn e furishme t kryengritjes
s vi t 1912, Mehmet Shpendi
me shume shoke t djelmnise s
Dukagjinit, lu oi krah pr krah
me trimat e Kosovs, nen prijn
e Bajram Currit. Me forcat e pararojs s ushtris kryengritse
shqiptare q liroi Shkupin, qene
edhe disa lu tare t djelmnise
s Dukagjinit, me n krye Mehmet Shpendin.
VITI 1915 QE I
KOBSHM PR
SHQIPRIN E
MEHMET SHPENDIN
Kishte filluar Lu a e Pare
Botrore. N qershor 1915 forcat e armatosura t Malit t Zi
sulmuan Shkodren dhe gjith
Malsin. Me 27 qershor pushtuan qyte n e Shkodres dhe
rrethinat e saj. Pas ksaj date
bene prpjekje te pushtonin
malsin e Shkodres. Me datn
4 - 5 korrik lu ime t ashpra u
zhvilluan n rajonin e DakajveGimaj e Nenmavriq, ku u zun
rob forcat e deri nj brigat kmbsoris malore (rreth 1200
vete), t cilat me datn 5 korrik,
+

te Ura e Shals u detyruan t kalojn nen kulmin

e dy armeve t vendosura
kryq, u prcolln deri n
Qafe t Pejs dhe u lan
t lire te shkonin n token e tyre me arme pa
shula. Pas ksaj pritet
ne bese dhe marrin peng
Mehmet Shpendin, un
Nika, Marash Deline dhe
i riu Dede Lulashi. Ata,
n realizim t qllimeve
t tyre pr t nnshtruar
Dukagjinin, drgojn forca t tjera ushtarake n
drej min Gruemire - Plan
Shale (deri nj brigat t
kmbsoris malore me
komandant gjeneral Marian Pashen). N rajonin
Qafe e Mgulles - Gjuraj
e Plan rezistenca ishte e
madhe. Lu tart popullor e goditen kudo sa e
detyruan te rrethohet n rajonin Nderkiza t Planit (ku buron lumi i Kirit), t cilt vetm
tradh a i shptoi nga asgjsimi,
ose kapja rob e tyre.
Jeta e Mehmet Shpendit, prej
64 vjetsh, 42 vjet prej tyre,
jan jete lu arake ne shrbim te vendit te j dhe eshtjes
shqiptare pr liri e pavarsi.
Mehmet Shpendi ka qen e
vazhdon t mbetet simboli i
qndress popullore t Dukagjinit n udhkryqet m delikate t historis son nacionale.
Prfaqsuesi m pik i vegjlis
pa ndonj pozite n hierarkin e fisit, pa asnj privilegj
dhe funksion ushtarak, arri t
prjetsohet n ndrgjegjen
ton nacionale si prijs kreshnik
i Dukagjinit, si kapedan i dgjuar
i betejave t stuhishme, si dijetar i kuvendit, si pleqnar i se
Drejts Zakonore,, si nj atdhetar me ndrgjegje t lart nacionale, si nj figure komplekse
me autoritet gjithkombtar i
flijuar pr idealin m t shtrenjt
t nj kombi. Ne fakt, Hero i pa
diskutueshm, por i pa kurorzuar deri me sot.
Kush nuk shkroi pr Mehmet
Shpendin?! Nga Mbretresha
e Malsis, Edit Durham, Dom
Ndoc Nikaj. Baron Franc Nopa,
Risto Siliqi, historiani Pal Doi,
Helmut Eberhart, Profesor Zekaria Rexha. Dom Gjeaj, Akademiku Mark Krasniqi; Hylli i
Drites, vi 193 e 1937; Gazeta
Drita, Nr 7, Manas r 27 prill
1911; Gazeta e Vrteta, nr. 8,
Stamboll, 1911; Lasgush Pora-

deci, Prparim Rexhepi, atBenardin Palaj, at`Shtjefen Gjecovi;

Luan Burrthyesi; Dode Kaaj,
Mhill uni e Lazer Kodra.
LAVDI JETS DHE
VEPRIMTARIS
LUFTARAKE T
MEHMET SHPENDIT!
Nuk
sht ndonj vend
tjetr n altarin e Heronjve, q
ia kushtoi tere jetn atdheut e
nacionalite t shqiptar, si Mehmet Shpendi. Prandaj, Mehmet
Shpendi nga Kshilli i rrethin
Shkodr, me vendim nr. 129
date 3 /XI / 1969, sht shpallur Dshmor i Atdheut. Me
dekret nr. 4617, date 09. 09.
2005, n kuadrin e 90 vjetorit
t rnies s j, Presiden I Republiks i akordon Medaljen e
Arte t Shqiponjs. Por, nderi i
k j kolosi te atdhetarizmit, nuk
mbyllet ktu. Kryesia e Shoqats
Atdhetare-Dukagjini, vendosi e mori nismn, q Mehmet
Shpendi t prjetsohej dhe
ku, n qyte n e Shkodrs, duke
i ngritur nj shtatore me kto
prmasa q e kemi prpara dhe
kjo u arrite, n saj dhe t mbshtetjes ligjore t Kryetarit t Bashkise Shkodr, Lorenc Luka dhe
kshillit t k j qyte , me n
krye av. Bardhyl Lohja. Por, nuk
mund t realizohej kjo nisme, pa
mbshtetjen financiare t 156
dukagjinas dhe jo dukagjinas q
nga SHBA, Belgjika, Italia dhe n
Shqipri, n vean n Shkodr.
N mnyr t veante t dukagjinasve n Nju-Jork, t cilt siguruan 52 % t gjith fondit t
prgjithshm pr ndr min e
t dy monumenteve, t atdhetarit Mehmet Shpendi dhe t
albanologut Mar n Camaj. N
mes nesh ndodhet Tome Balbona, kryetari i k j komunite .
Kurr nuk do te harrohet kontribu tyre. Por, sot kemi dhe nj
surprize t veante, q sht n
kompetencn e Presiden t t
Republiks ta publikoje, Sekretarit t Prgjithshm, zoti Florian
Nuri, por kjo e veante sht
arritur n saj t mbshtetjes q
na ka dhn Kryetari i Kshillit t
Qarkut Shkodr, Maxhid Cungu
dhe Kshilltari diplomatik pr
rajonin, zoti Flamur Gashi.
T gjithve ju jemi mirnjohs!
Ju faleminderit!
NDUE SANAJ
Kr. i Shoq. Atdhetare Dukagjini
Shkodr, me 16 korrik 2015

+
OPINION

MIRSEARDHE
MEHMET
EHMET
H
SHPEND
SHPENDI
N PATEONIN E
MUNGUAR!
- EMOCIONE PRPARA SHTATORES S
MEHMET SHPENDIT -

Pas nj rrugnaje t gjat njqindvjeare, patrio Mehmet Shpendi

kthehet n panteonin q i ka dhuruar historia. Nj kthim i vonuar dhe
i mirpritur i kalorsit t pararojs s lvizjeve te mdha patrio ke pr
pavarsimin e Shqipris. Nj shekull m par Kostandin Niki mendoi
se me nj batare vrau Leonidhn e Trmapileve shqiptare s bashku homeriket e maleve tona. Vrasja e Mehmet Shpendit la pas nj
zbrazsi dhe varfrim t pa zvendsueshm. Djelmia humbi tribunin
q mundi me i pri n ndeshjet e duhishme me dushmant e vatanit.
Me kuje e z funebere qau lahuta virane nga dhimbja se mos vdiq
0ra e Maleve t Shqipris. Por harku dhe zharku ndrruan mendimin
dshprues kur n jonet e tyre poe ke ndien se kuj mi juaj ishte
jashtzakonisht i gjall edhe pas vdekjes, nj Kamban e dobishme
pr zgjimin nga prgjumja t shqiptarve n koh m t vsh ra
Patrio Mehmet Shpendi kthehet n panteonin e j t munguar si
nj emr i prvetshm q historia e ka pr zemr. Nj fatos personifikim
i fisnikris, e njerzis bujare t gjakut ton arbror. N 100 vjetorin
e flijimit, vigani syshqiponj e zemr elikt, rikthehet n memorialin
e j t bronzt i vlersuar me kurorn e art Nderi Kombit. Mehmet
Shpendi me gjakun e j t kulluar mar r u b kumbara i vllazrimit
kombtar i nj plejade t vjetr q i hapi udhn liris dhe prga 28
nntorin fatlum t historis. Apostulli i shqiptarizmit, Luigj Gurakuqi
buzagaz krahhapur t uroi Mir se erdhe o krushkamadhi i liris!
Mir se erdhe o vlla se m kishte djegur malli me t pa! Mir se erdhe
n Shkodrn ton Iliriane, se cils ju bere mburoj n kohet m vsh ra kur zmbrapse pa lavdi Shefqet Turgut Pashn dhe Kostandin Nikiin.
Oso Baro (Kuka) nga ardaku i fortess s j t zjarrt del e thrret Ardhsh i bardh o Mehmet Shpedni, o flaka e zjarrit t liris! Isa
Bale ni gjith ngazllim e hare fillon t bj hajgare me shokun armve. Ku ishte bre o baca Mehmet?! Un ka koh q kam ardhur prej
Bajgore, duke t pritur t vish n Shkodr. Kush ta preu rrugn o vlla,
q vonove kaq shum me u ul prej Shale!
Mehmet Shpendi erdhi i derdhur n bronz, fal inicia vs s intelektualve t Shoqats Atdhetare- Dukagjini dhe zemrs bujare t
banorve te ksaj bashksie. Prurimi i monumenteve, t Mehmet
Shpendit sot, dhe t Mar n Camajt n muajin tetor, prbejn dy ngjarjet m t rndsishme t vi t 2015, n jetn kulturore t Shkodrs
kulturdashse.
Ky masiv shkmbi mbi t ciln lartsohet shtatorja e fatosit t bjeshkve, simbolizon bazamen n mitologjike t nj krahine kryelart, ku
kurr as turku as shkau nuk munden dot t ngulin thundrat e tyre
t elikta. akir bardhi Mehmet Shpendi lartsohet me profilin e
j epik, me nj vshtrim majtas nga Alpet barriera natyrore e pa
mposhtur Shkodrs dhe me nj vshtrim djathtas nga kshtjella e
Rozafa t, emblema mitologjike k j qyte . sht nj gjetje zgjuar
kjo vendosje skulptorit Skender Kraja, sintez e nj proverbi t vjetr
historik Kush sundon kalan e Shkodrs sundon edhe malsit. N
kt shesh Mehmet Shpendin, doln pr ta pritur atdhetar tan m
me shenj nder mote si Dasho Shkreli, Hodo Sokoli, Muharrem Kazazi, Hil Mosi, Risto Siliqi, Bajram Curri, Manush Alimani, Vasal Shanto
Tom Kola e t tjer e t tjer. Mungon vetm flamurtari i Deiit,
Ded Gjon Luli, i cili ende nuk po gjen dot rrugn pr n Shkodr. N
kt shesh, Mehmet Shpendin doln pr ta pritur dhjetra e dhjetra
qytetar, intelektual, ar st, te moshuar, t rinj e te reja, jo vetm nga
Shkodra, por edhe nga Tirana, Prish na, Mali i zi e diaspora n Evrope
e Amerik. Mehmet Shpendin doln pr ta pritur drejtuesit me te lart
t pushte t vendore dhe prfaqsuesit e Presidencs, dhe te Qeverise.
Mehmet Shpendi, u rrit, u burrrua dhe u plak n shrbim Shqipris.
Mehmet Shpendin, nuk e ligshtuan, as vendimet e Berlinit, as topat
e Turgut Pashs, e kacaturrat e Veshoviqit. Mehmet Shpendin e shytoi
plumbi i pushtuesit shovinist, por nuk e theu paraja, as ari i as nj t
huaji.
Mehmet Shpendi sht nj emr pr bashkues, i cili shqiptarizmin e
pa Zot e par e fe!
Prga
PREL MILANI

nr. 141,, korrik 2015

MEHMET SHPENDI U NGJIT

N PIEDESTALIN Q MERITON
Qkur kemi filluar t mbajm mend, n bashkvendlindasit e Mehmet Shpendit, sidomos shaljant, kemi dgjuar pr kt kreshnik nprmjet tregimeve gojore nga t part tan e deri nga kngt e
djepit (u bsh trim si Mehmet Shpendi ), si dhe ato t shoqruara me lahut dhe i eli, q kishin pr
subjekt kt prijs t madh popullor. Kur msuam t lexojm, kjo figure na del me tr madhsh n e
j nprmjet librave q u shkruan pr t, nga poet t ndryshm, Risto Siliqi n vitet e para t shekullit
t njzet, m von Sterjo Spase n romanin Ja vdekje, ja liri, n t cilin dy personazhet kryesor jan
Ded Gjon Luli e Mehmet Shpendi udhheqsit kryesor t kryengritjeve 1910- 1912 q solln
Pavarsin e Shqipris. Nga tregimet gojore, kngt dhe librat msuam se ky lu tar i madh kishte
nj veprimtari shum t gjer n lu me pushtuesit e ndryshm turq, malazeze e t tjer. Formoj
dhe drejtoj t parin formacion lu arak me emrin Djelmnia e Shals, q ishte edhe e para opozit
shqiptare, e cila kundrshtonte do vendim q merrnin ata q paguheshin nga pushte i kohs, t
cilat binin ndesh me interesat e popullit t thjesht. Ishte udhheqs popullor q nuk paguhej nga
askush. Materialisht ishte m fukara se shum bashklu tar t j.
Asnj regjim nuk ja bri vlersimin q meritonte. Asnjher nuk ja dhan tullin Hero i popullit,
sepse edhe Ai mbas vdekjes u b vik m e lu s s klasave, n nj koh kur hero u bn edhe ata
q nuk e kishin erekun e veprimtaris s j. U desht t mbusheshin 100 vjet nga vrasja e j, q Ai
t merrte vlersimin q meriton duke i dhn tullin m t lart Nderi i kombit. Prkuj mi i njqind
vjetorit t qndress s popullit dukagjinas kundr pushtuesve malazez dhe vrasjes s 81 qndresave
m t mir, me n krye Mehmet Shpendin , kryesisht nga Plan - Gjuraj, si dhe vendosja n piedestalin
q meritonte Mehmet Shpendit, ishte evenimen m kulmor q shoqata Atdhetare- Dukagjini ka
organizuar ndonjher frut i prpjekjeve tanike t drejtuesve t saj, sidomos q me formimin e
shoqats.
Pata fa n t jem pjesmarrs n dy ditt e ktyre veprimtarive, n Qeresh t Gjurajve dhe n qyten e Shkodrs. Mbas nj udh mi t gjat e rraskapits nga rruga jasht dors s shte t, n Qeresh t
del prpara madhshtor lapidari i rindrtuar shum cilsisht me kontributet e shoqats Atdhetare
Dukagjini dhe t komunite t Plan Gjuraj, me n krye vllezrit Kodra. Ky lapidar, n t cilin jan shkruar edhe 81 emrat e t rnve me 12- 15 korrik 1915, i harmonizuar me at natyr t mrekullueshme
t bjn q mos ta ndiesh lodhjen. U bra edhe pak nostalgjik, sepse n memorien me u shfaqen
tre vitet m t mira t rinis q kalova n Plan -Gjuraj, q pr mua ishin nj universitet i dyt . U
takova me ish nxns e prind q kisha 41 vite pa i par . Mu dukt koha shum e shkurtr edhe
pse Dielli t prvlonte. Madhsh a e natyrs u harmonizua me shpir n e pastr t banorve t atyre
anve, ku n asnj veprimtari tjetr nuk ishin grshetuar aq mir t tre brezat, t cilt me bisedat,
bujarin, kngt e humorin bn q mos t ndihet mungesa e pjesmarrjes s pushtetarve lokal apo
qendror. E patm t vsh r t largohemi prej andej fal bujaris e mikpritjes s vendasve, t cilt
nprmjet t palodhurit Sokol Kroni, na bn q t kujtojm me nostalgji ekskursionet e dikurshme.
Gjallri ksaj veprimtarie i dhan kngtart e mirnjohur Fran Kodra, Ndue Shytani, Pllumb Vrinca
dhe Kris an Zalli, t cilt bn q koha t na iki shpejt dhe rrugs mos ta ndiejm lodhjen.
Prkuj mi i ngjarjeve e figurave si jan kto q po flasim, tregon respekt pr t kaluarn dhe pr t
part tan duke hedhur kshtu edhe themele t forta pr t ardhmen, sepse kur din nga ke prejardhjen,
din edhe ku shkon. Kjo n an pod me disa dukagjinas, t cilt jo vetm nuk kan asnj lloj kontribu ,
por as nuk marrin pjes n veprimtarit e organizuara, flasin me nj far prqeshje pr kontribuuesit,
prpiqen vetm t japin kshilla dhe ekstremizmi I tyre arrin deri aty sa bjn thirrje me e zhduk shoqatn. Fatmirsisht kta jan n minoranc dhe lumi I vrullshm dukagjinas do ti nxjerrin anash
kto skorie.
Pr mbi 40 vjet Mehmet Shpendi lu oi me arm n dor n krye t lu tarve shaljan q nga
Podgorica deri n Shkup, deri sa dha edhe jetn. Ai dhe bashklu tart e j binin n Shkodr
vetm pr t lu uar prkrah qytetarve ose pr t br treg sidomos pr festa t ndryshme. Sot,
pasardhsit e tyre jan vendosur n qytet e rreth j, duke e brak sur vendlindjen e tyre si e kishte parashikuar q hert pasardhsi i afrt i Mehmet Shpendit - i mnuri Mark Sadiku. Sot edhe Mehmet
Shpendi u vendos n qyte n e Shkodrs , qytetari m i ri i derdhur n bronz, nj vler e shtuar pr
kt qytet, t cilin e zbukuron krahas Nn Terezs, Luigj Gurakuqit, Prek Calit, 5 heronjve t Vigut,
Isa Bole nit, e t tjer. S shpej ktyre ikonave t atdhetaris do t ju bashkohet edhe dukagjinasi
tjetr, i madhi i letrave, Mar n Camaj fal prpjekjeve t mdha t shoqats Atdhetare Dukagjini
, e cila po e jus fikon emrin e madh q ka .
Me madhsh n e j, Mehmet Shpendi t duket sikur iu drejtohet brezit t sotm dukagjinas,
sidomos t rinjve: Mos na koritni! Mos u trhiqni para vsh rsive! Jetoni me djersn tuaj dhe
shmanguni sa t mundeni plagve dhe veseve t kqija, q koht e reja na i kan nxjerr n sken!
Mbajeni kokn lart edhe n qo se ndonj bashkkohs i juaj bn ndonj veprim q prpiqet t
dobsoj imazhin e mir para skep kve, q nuk jua duan t mirn! Prpiquni, q kta keqbrs t
jen sa m t pakt! Meqense asnj nuk jua zn kryet pr t part tuaj, as ju mos bni veprime q t
i turproni ata! Bni mir q ti grshetoni ve t e virtytet m t mira q keni marr nga vendlindja,
t cilat i qndrojn kohs, me edukatn qytetare q keni gjete n vendbanimet e reja. Ather do t
bheni qytetar t prkryer. Sidomos t rinjt, ta duan shkolln, q nprmes nj arsimimi sa m cilsor, t pajisen me sa m shum dije q t bhen sa m t denjt pr familjen e shoqrin n mnyr
q vargu i gjat i dukagjinasve, q kan br emr t mir n t gjitha fushat e jets, t shtohet me
element t rijn, t cilt t jua ngren ende m lart emrin e mir t Dukagjinit e Shkodrs. Sot nuk
keni nevoj pr lu si n kohn ton, por keni nevoj pr mend q t integroheni sa m mir n jetn
e re. Mos i detyroni banort q i keni gjetur aty, q t jua bjn me gisht pr keq , por me sjelljet,
veprimet e mosveprimet tuaja t fitoni respek n e tyre, sepse nuk ka rndsi nga e ke prejardhjen, por
sa vlera qytetare ke....
Me vendosjen e prmendores s Mehmet Shpendit, qyte i Shkodrs do t ket nj pik
orientuese m shum. Nuk do ti thon m te fermen mi, i cili nuk ekziston, por tek Mehmet
Shpendi. Edhe n t ardhmen, shoqata Atdhetare Dukagjini , bashksia dukagjinase, kudo q ndodhet dhe pushte vendor e qendror, duhet t i shkundin nga pluhuri i harress edhe figura e personalitete t tjera dukagjinase, pr t ju dhn atyre meritat dhe vendin q iu takon.
Prga

, PREL SHYTANI

+
PRKUJTIMORE

nr. 141,, korrik 2015

100-vjetori
j
i pprbadhjes
j s madhe t ppopullit
p
t
Planit e t Dukagjinit kunder ushtrise malazeze

lu tareve t Planit ishte e madhe. Katr dite

rresht shkruante At Danieli, n hapsirn e
Planit, nata u ba dite nga mitralozat e fishekt e dinami t, e dita
u ba nate, nga tymi I
topa e kullave t djegura.
N Plan Veshovici,
po shihte dsh min
e j pr nnshtrimin
e Dukagjinit, duke
u detyruar t heq
dore nga vazhdimi i
mtejshme i operacioneve ushtarake.
Situatn, n katr
fshatrat e Planit, At
Jus n Rrota e prshkruan Ndizet nji lu im
i mnershem. Malsoret bajne namin mbi
ushtaret e Malit t Zi.
Nji prballje e qndrese heroike e lu tareve dhe popullit t
Planit . Pr tre dite rresht n katundet e Planit
nuk u pa gj tjetr ve lu e, qndrese, tym
dhe flake. Nuk mbe kulle as stan pa u djegur.
Plani kishte marre pamjen e nji grmadhe.
Pasha q mbaj populli i planit n ket
lu e qndrese e prballje ishte e rende, por
e lavdishme. Me 75 bije t j t vrare n
moshn m t mire, nga 20-50 vje. 300 kulla
e 500 stane bag sh te djegura, 5 000 koke
bag sh u morn dhe u theren nga ushtaret
malazez, pyjeve pr rreth Planit dhe do gjeje iu vu flaka, do gj u be shkrumb e hi. N
Plan u vran edhe 3 pengjet, krer t Shals,
Mehmet Shpendi, Marash Delia e un Nika,
si dhe Nik uni, flamurtari I Xhanit. N nj
lu e heroike dhe te lavdishme u vran edhe
lu tart, Mark Sadria nga Toplana dhe Mark
Preka nga Mirdita. N t gjith hapsirn e

Planit, nuk mund t thuhet apo t veohet

se ktu apo aty, qndresa, lu a, trimria
dhe guximi i lu tareve dhe popullit t Planit ishte me i madh. Jeta dhe gjaku nuk prfilleshin, heroizmi popullor ishte n shkallen
m t larte dhe t lavdishme, jo vetm pr
mbrojtjen e Planit, por edhe t Dukagjinit.
Populli thot edhe sot, po t shtrydhet kjo
toke, kullon gjak. N Plan u dmtua edhe
ushtria malazeze, me dhjetra t vrare e me
qindra t plagosur.
N Plan dshtoi ushtria malazeze pr nnshtrimin e Dukagjinit, ajo ra moralisht dhe
n nj panik t madh. Veshovici gje rrugn
e shp mit, por edhe t dshtimit, largimin
nga Dukagjini andej nga kishte ardhur, nga
qafa e Beshkasit, me pjesn m t madhe
t ushtris, brigada e gjeneral Mil Spasit u
prqendrua n qafen e Boshit, pr tu larguar
n nj kohe tjetr sa m t shkurtr. Plani u
be simboli i lu s dhe i qndress pr dshmin e operacioneve t ushtris malazeze
pr nnshtrimin e Dukagjinit, n korrikun e
1915. N nderim t banoreve t Planit, pr
lu n dhe qndresn ndaj ushtris malazeze,
n vi n 1940, n kuvendin mbare dukagjinas,
15 korrik, u vendos t prkujtohet n Plan,
n Qeresh, ktu ku jemi ne sot. Nj vendim
i duhur, dinjitoz q dine ta bjn vetm dukagjinasit, q nga ky vit e n vijim, 15 korriku
I 1915, jeta dhe gjaku i 81 dshmoreve t
rene, prkujtohet me nderime dhe respekt
nga mbare populli I Dukagjinit.
Lavdi 81 dshmoreve, t rene kundr ushtris malazeze, n Plan, nderim Dukagjinit
dhe Planit.
Ju faleminderit!
Mhill Pali,
Kryetar i shoqats Spani
15 korrik 2015

N PRVJETORIN I PRBBALLJES S MADHE

T DUKAGJINIT, N PLAN DHE RNIES S
MEHMET SHPENDIT NDERI I KOMBIT

qllimit. Pra, dshira nuk mund t mungonte,

mundsia pr tu ndeshur me sfida t jets s
shoqats nuk na mungonte dhe duke u bashkuar dshira me forcn realizuese ju futem
puns dhe tani jemi para nj fak t kryer.
Mehmet Shpendi u ringjall pas 100 vjetve
dhe u vendos n qyte n e Shkodrs, me nj
madhsi 3. 7 metra, me gjith bazamen n, te
cilin e pruruam me datn 16 korrik 2015 dhe
Presiden I Republiks e dekoroi me urdhrin
e larte Nderi Kombit ...
Emocionet ishin t shumta e t mdha.
Mehmet Shpendi ka qene dhe mbetet idhulli
im pr atdhetarizm, q kur isha n bankat
e shkolls ushtarake Sknderbej! Pse?
Mehmet Shpendi sht i vetmi atdhetar dukagjinas, q n 64 vjet jete, 42 vjet i kaloi
me arme n dore pr liri dhe pavarsi, pa
u prkulur prpara asnj shantazhi, asnj
privilegji, q u munduan nprmjet ndonj
vendasi do pushtues ta bnte pr vete. Ne
vi n 1995 e pata filluar punn pr nderimin
e jets dhe veprn atdhetare t Mehmet
Shpendit. N vi n 2005, n kuadrin 90 vjetorit t rnies s j, u nderua me Medaljen
e Arte t Shqiponjs. Dhe n kuadrin e 100
vjetorit t rnies s j, u arrit t nderohet me
urdhrin e larte Nderi i Kombit. Lot gzimi na
kane shkuar kur u informuam se Presiden i
Republiks e ka firmos urdhrin e larte Nderi i
Kombit, pr Mehmet Shpendin, pas vdekjes.
Mehmet Shpendi u ringjalle pas 100 vjetve
dhe u vu ne rresht me figurat e larta t nacionalite t tone! Nuk ka emocion, nuk ka gzim
m t madh, q at, t cilin e ke idhull, arrin ta ringjallesh n qyte n tnd, n qyte n
e Shkodrs, duke e ngritur n nj shtatore

T nderuar pjesmarrs e t uar!

Korriku I 1915, sht korriku m I rende qe
njohn malet e Dukagjinit. Ne sot prkujtojm 100-vjetorin e lu s e te qndrese te popullit t Planit e t Dukagjinit kundr ushtris
malazeze. N harkun kohor 2-15 korrik, tre
operacione ushtarake ndrmori ushtria malazeze pr nnshtrimin e Dukagjinit dhe n t
tre-ja ai dshtoi. Data 12-15 korrik 1915 edhe
sot mbas nj shekulli vijn t freskta, sa t
dhimbshme aq edhe t lavdishme n zemrat
tona. N qershorin e 1915 Krajl Nikolla (Petrovici) do deklaronte Po nuk mora Shkodrn
me Malsit e saj, un do te largohem nga
Mali I Zi! Ai, synonte q prfundimi I Lufts
s Pare Botrore ta gjente me Shkodrn e
pushtuar pr ta pasur me te lehte aneksimin
e saj. Dukagjini, n prballjet me pushtuesit
e huaj ka bashkrenduar e bashkvepruar
n mbrojtjen e hapsirave t veta. Kjo e ka
bere Dukagjinin nj kocke t forte, kshtjelle
t pamposhtur n Malet tona. At Gjergj Fishta ka shkruar Shume pushtues t huaj kane
msy e kane kalue n malet e Dukagjinit, por
kane ikur pa mundur me i sundue, ata kurr
nuk munden me i nnshtrue as me i zotnue.
Ata kane kalue si uji mbi shpinn e ross.
Dukagjinin e ka mbajtur t gjalle, Besa.
Armiqt jan munduar ta shfrytzojn Besn
e j, me dredhit e tyre. Kshtu ndodhi edhe
n vitin 1915, me Krajlin e Malit te Zi, Petrovicin. Besimi n t pabesin dhe pabesia e t
pabesit bn q Dukagjini t humbiste faktorin
tone, duke pamundsuar organizimin e bashkveprimit mbare krahinor, pr t mundsuar
dsh min e operacioneve pushtuese t ushtris malazeze, ashtu si kishte ndodhur edhe
n raste t tjera si n qafen e Agrit kundr
pashait turk.
Mosqenia e Mehmet Shpendit n krye
t forcave mbare dukagjinase, shkuarja e j
n Ce ne pr bisedime me Petrovicin, pa

Bashkbisedim, me Ndue Sanaj, Kryetar i

Shoqats Atdhetare-Dukagjini
Shoqata, q ju drejtoni ka zhvilluar shume
veprimtari n plotsimin e misionit dhe
funksionit t saje, n Shkodr, jo vetm aty,
por dhe jasht kufijve t Shqipris. N ket
bisede me ju duam t ndalemi vemas tek
veprimtarit tuaja m t fundit, t vi t 2015,
kryesisht te ajo e quajtura Prballja e madhe
e Dukagjinit, ne Plan, q kulmon dhe me nj
shtatore t Mehmet Shpendit t vendosur n
qyte n e Shkodrs.
Si i planifikuat e u zhvilluan kto veprimtari, pjesmarrsit dhe mbshtetsit deri n
asn e prurimit t shtatores. Ndonj gj
emocionale nga gjith kjo ndrmarrje?
I nderuar Gjon, faleminderit q me jep
mundsin t publikoj disa mendime rreth
pyetjes suaj.
Shoqata e jone, Shoqata Atdhetare-Dukagjini e themeluar me 13 maj 2003, me
moton Mos pyet se far beri, ose bn Dukagjini pr mua, por pyet se, far bej un pr
Dukagjinin, vijoje t punoje pr realizimin e
misionit t saj, sepse n Dukagjin e te dukagjinasit ka mja brum, por q duhet me
pas kujdes n prpunimin e tij dhe mendoj se
shpreh dhe mendimin e antarve t kryesis
dhe t antarsis s shoqats, se deri tani e

ndikimin e vet n mos organizimin e mbrojtjes mbare krahinore. N kto kushte fati
i takoi populli te Planit t ishte n vijn e
pare t prballjes me
ushtrin
malazeze
duke mbajtur peshn
kryesore t lu s dhe
t qndress. Situate
n katr fshatrat e
Planit u be e rende.
Populli I Planit me
lu tart e j mundi t organizohej e
t prballej me nj
ushtri t prgatitur e
t armatosur dhe n
numr m shume se
vete numri I popullsis, duke pasur lajtmo vin e vetm, t
pengoje e t dmtoje
sa t ishte e mundur
ushtrin
malazeze
n t gjith hapsirn e Planit, me grupe
lu taresh t prqendruar n qafa, kodra
e lartsi nga mund t priste armikun, duke
qene i ndrgjegjshm dhe i vendosur edhe
pr pasojat q vinin nga kjo prballje e qndrese.
Kush me mire se vargjet popullore e prshkruajn situatn Jan mbledh burrat e kan
ba be / n kushtrim e bese me dek ku kena le
/ kush asht burr me lujt gish n, ne do qaf e
koder lu en ta nisim /
Pr kto momente At Daniel Gjecaj do shkruante Qafat u kthyen n prita e pritat n
kala varrmihse pr ushtaret e Knjazit. Ushtria malazeze nga populli dhe lu tart e Planit merrte leksionin, me ngadal o Krajl Nikolla, nuk i nxijm ksulat tona, nuk ta lshojm
token e t pareve, pse t shkojn lum gjaku,
stomit t arave. Qndresa e popullit dhe e

kemi punuar mire; ky emision ishte mja fisnik, sepse kurr dukagjinasit nuk i ka munguar
fisnikria; kurr n Dukagjin nuk ka munguar
puna e prbashkt, prandaj dhe antart e
shoqats dhe n vean antart e kryesis
punuan me prkush min m t madh vullnetar, q Dukagjini e dukagjinasin t paraqiten
ashtu si jan, me plot vlera atdhetare e kulturore n gjith jetn e j, n gjith jetn e
tyre; me plote virtyte, t cilat paraqiten me
krenarin m t madhe n prezan min e
vetes dhe q mund t jene n duet me bashksite ku ata banojn e jetojn, ku ata kane
ngritur erdhen e tyre t jetess. Pra, kjo q
realizuam nuk ishte rastsi, por rrjedhoje e
asaj historie brilante e Dukagjinit dhe e puns
son prej 12 vjetsh, me shume prkush m
pr Dukagjinin e dukagjinasit, sepse Misioni
i shoqats ishte dhe sht shume i qarte pr
kdo, pr antart e shoqats dhe n vean
pr antart e kryesis s saj. Ai ishte dhe
sht: Duke u mbshtetur n historin e s
kaluars, duke respektuar ndjenjat dhe sakrificat e t pareve pr liri e pavarsi, Dukagjini
t zr m mire vendin q meriton n Boten e
qytetruar e modern
Pra, edhe propozimet e antarve t kryesis nuk doln nga shterpsia, por nga nj
baze objek ve e mbshtetur n realizimet e
Shoqats t deri tanishme.

N vjeshtn e vi t 2013, Sekretari I Shoqats, Luigj Shy , n nj mbledhje kryesie, n

mes t tjerave tha: ... N vin 2015, kemi
100 vjetorin e rnies se Mehmet Shpendit, e
lidhur me 100 vjetorin e Prballjes se Madhe
te Dukagjinit, n Plan ... dhe duhet te bjm
prpjekje t ngrem shtatoren e j, n qyten e Shkodrs. N t njjtn mbledhje, kryetari i seksionit t veprimtarive t shoqes,
Prele Milani, n mes t tjerave tha: ... N
vitin 2015 kemi edhe 90 vjetorin e lindjes se
Marn Camaj ..., mendoj q t mos i ndajm
kta dy kolos t Dukagjinit, pavarsisht nga
jeta e tyre n kohe t ndryshme dhe pr veprimtari t ndryshme ... edhe Marn Camajt,
t bjm prpjekje ti ngrem nj shtatore
n qyten e Shkodrs .... Ndoshta kushdo,
jasht jets veprimtare t kryesis s shoqats, mund t habitej dhe n fakt jan habitur! Ndrsa antart e kryesis, jo q nuk u
habiten nga kto dy propozime, por menjher i miratuan, ju futen puns, pr t bere
realitet propozimin e ktyre dy antarve t
kryesis, sepse nuk mbeten m propozim i dy
antarve t kryesis, por ato u bn pjese e
kryesis. Asnjeri n kryesi, nuk ju tha, a jeni
n vete, si do t sigurojm ket apo at gj,
sepse secili ishte i bindur q propozimi I tyre
ishte I drejte dhe q duhej future puns pr
t bere gjithka t mundur, pr tia arritur

+
PRKUJTIMORE

n bronz, me lartsi 2. 5 metra ,

n hyrje t ktij qytetit ... dhe e
kompozuar nga mjeshtri Sknder
Kraja dhe e derdhur ne bronz, po
nga nj mjeshtr tjetr, Ramazan
Karaj ...
N momen n e zbulimit t shtatores, nga Sekretari i Prgjithshm
t Presidencs, Florian Nuri, kshilltari diploma k pr rajonin, Flamur
Gashi, vajza e nipit t Mehmet
Shpendi, Prenda Mark Shpendi n
moshn 86 vjee, Luigj Shy , Lorenc Luka, (kryetari i Bashkise s
qyte t Shkodr), Gjergji e t tjer
ishte dika e veante ... Sikur
Mehmet Shpendi na thot:
A jini burra e gra!? ... Mire
se ju ka pru Zo n ket oborr
.... ... shprthyen duartrokitjet e fuqishme e t ligjshme
pr gjith banoret e Dukagjinit, t Shkodrs e mbare
shqiptare, sepse nuk u nderua vetm Mehmet Shpendi,
por e gjith historia shekujve
t Dukagjinit, e dukagjinasve
... Vrtet shume emocione,
por un e kam t vshtir ti
prshkruaj ato, m shume
se kaq. Por dua t shtoj se,
kjo arritje pa ndihmn e Kryetarit t Bashkise s qyte t
Shkodr, Lorenc Luka; kryetarit t kshillit t bashkise
s qyte t Shkodr, av. Bardhyl Lohja dhe Kryetarit t
Kshillit t Qarkut Shkodr,
Maxhid Cungu, t cilt jo
vetm q na mbshteten,
por na hapen rrugn ligjore,
do te ishte e pa mundur t arrihej ky sukses. Me ket rast,
nprmjet k j bashkbisedimi i prshndes n emr t
Shoqats dhe ju jemi shume
mirnjohs! Po, ne nuk mund
t ecnim pa mbshtetjen
morale dhe monetare t 157
kontribuuesve
dukagjinas
ane e mban botes, q nga
Miigani, Nju-Jorku, Belgjika,
Italia, Tirana, Shkodra, n krye t
cilve qndron bashksia dukagjinase n Nju-Jork, me n krye Tome
Balbona, e cila ka siguruar 52 % t
gjith fondit. Mirnjohje dhe i uroj
me shprehjen popullore Pain e
dhnin!
sht shkruar shume pak, sht
e nevojshme t mund t thoni
dika pr at qe ju e keni quajtur
Prballja e Madhe e Dukagjinit,
n Plan dhe Mehmet Shpendin
Udhheqsin e Djelmnise Shals?!
I nderuar Gjon, pr ket prballje nuk sht shkruar pak, por
sht e vrtet, se pr ket ngjarje
kane shkruar t tjert m shume
se ne, si shtypi i kohs, n vean
gazeta Shqiptare, Kombi, At
Jus n Rrota, At Danile Gjei e t
tjer. Ai, q ka grumbulluar material, ka hulumtuar, ka studiuar dhe
ka bere nj shkrim m t plote pr
ket ngjarje, n Plan, sht Nnkolonel Mhill Pali, n pension, i cili n
vi n 2006 ka nxjerre nj libr, me
tull Prballja e Madhe e Planit,
dhe q meriton falnderimet e t
gjithve. Edhe un kam mbajtur nj
ligjrat, pr ket ngjarje, me teme
Qndresa dukagjinase kundr
ndrhyrjes ushtarake malazeze,
korrik 1915 dhe sht botuar n li-

brin e Shoqats Dukagjini n rrjedhat e historis-1. sht shkruar

edhe n gazetn Dukagjini. Madje
nj shkrim t min e te Fran Kodres
e kemi edhe n librin Dukagjini,
Shqipria ime aty. Pra, sht shkruar, por jam me ty se, prderisa
ende nuk kemi hy ne arkivin e Malit
te Zi, pr ket ngjarje, nuk mund t
pretendojm se kemi thn at q
mund t jete e vrteta. E vrteta,
mund t dali e plote kur t kemi
t dy ant. Atehere do t jemi m
t qarte pr ngjarjen dhe mund t
shkruajm m me saktsi rrjedhjen

e tyre, sepse sa do t jene t vrteta

t dhnat e mbledhura n popull,
... kshtu m ka thn gjyshi apo
kshtu me ka thn gjyshja, ..., nuk
kane baze plotsisht shkencore. Besojm se nj dite do ja arrijm t
marrim t dhna nga arkivi n Mal
te Zi, pr ket ngjarje dhe t shkruajm m me saktsi ...
Por, edhe n ket 100 vjetor, n
100 vjetorin e Prballjes s Madhe
t Dukagjinit, n Plan, u be dika.
U rindrtua Lapidari, u vu pllaka
e re me shkrimin e 81 emrave t
rene n ket prballje n Plan.
Hapjen e bra un dhe u ndala me
ket rast: ... Jemi bashkuar n ket
qafe, q quhet qafa e Qereshit, pr
t prkujtuar ata, t paret tan, q
100 vjet m pare derdhen gjakun
e tyre pr t qene t lire dhe t
pavarur, n lu e me nj ushtri t
rregullt malazeze, n muajin korrik
1915.
Kishte filluar Lu a e Pare
Botrore. Me 27 qershor, pasi ushtria e Malit t Zi, kishte pushtuar
gjith malsin e Mbishkodrs, u
fut n qyte n Shkodr, pa shkrep
asnj pushke. N hapsirn prej
12-13 ditve lu e, derdhen gjakun
e tyre 106 vete, n Dukagjin dhe
prej tyre, n ket hapsir, q
shohim ne, nga qafa e Mgulles, n
gryke Thane, n qafe t Qytezs, n

Gropa t Strelit, n Pla t Madh,

Mbigure, n qafe Kuje e deri n
Nderkiza t Planit, pra, n hapsirn e fsha t Plan-Gjuraj, derdhen
gjakun 81 vete, n mes tyre tre gra
dhe kta jan t shkruar n pllakn
e k j lapidari, q kemi prpara.
Ne, Shoqata Atdhetare-Dukagjini dhe Shoqata Patrio ke
Kulturore Spani, n ket 100 vjetor bm prpjekje t rindrtojm
lapidarin se, ai ekzistuesi i ndrtuar
q n vi n 1970, ishte dmtuar
rende nga koha. Tani, jemi prpara
k j lapidari, q shikoni sot, pran

t cilin vum kurora dhe lule ...

Pr rindr min e lapidarit
Shoqata Atdhetare-Dukagjini, ka
mbuluar 2/3 e shpenzimit dhe me
t drejte, n bazamen n e k j
Lapidari sht vene nj pllake, me
shkrimin Nga Shoqata AtdhetareDukagjini
Por, megjithse pa pjesmarrje,
pa disa mendia, q nga TV Shqiptar
n Miigan, me pronar Ndue Ftoni,
por jo aq sa pritesh. Dhe kjo na
ven prpara prgjegjsis, q rinia
duhet ta ndjeje m shume shtjen
atdhetare, se si theksonte dikur
Gjeneral i Famshm i Oqeanis, n
Luftn e Dyte Botrore, Mac Artur:
T mos nnshtrohemi nga zrat
e uditshm q dgjohen lart e
posht pr t zhvlersuar koncepn
e vjetr t patriozmit, i cili ka qene
prej kohesh fortesa kryesore e integritet tone kombtar; mrmritjet e disave se ai, Patriozmi, sot
sht jasht mode, se ne qe idealizojm kombin qenkemi provincial,
t pa pjekur ose konservator, budallenj ... Mos dgjoni kto zra ...
T jemi krenar t quhemi Patriot,
Nacionalist, apo quajeni si t doni,
nse kjo do t thot se do vendin
tnd mbi gjithka, do ta vini jetn
tuaj po t jete e nevojshme, n shrbim t flamurit tuaj .... Kjo, thnie
e k j gjenerali, koha po vrteton

nr. 141,, korrik 2015

se ende sht aktuale, pavarsisht
mendimeve globale, me t cilin
duhet t bjm prpjekje n edukimin e brezave me ket ndjenje, jo
vetm ne si shoqate, por t behet
prpjekje n familje, t bhen prpjekje n bashksi, t bhen prpjekje n shkolle, n pune e kudo ...
Pr jetn e veprn e Mehmet
Shpendit, tani Nderi i Kombit,
kane shkruar plote, t huaj e t
vendit, q nga Mbretresha e
Malsis, Edit Durham, Dom Ndoc
Nikaj. Baron Franc Nopa, Risto
Siliqi, historiani Pal Doi, Helmut
Eberhart, Profesor Zekaria
Rexha. Dom Daniel Gjeaj,
Akademiku Mark Krasniqi;
Hylli i Drites, vi 193 e
1937; Gazeta Drita, Nr
7, Manas r 27 prill 1911;
Gazeta e Vrteta, nr. 8, Stamboll, 1911; Lasgush Poradeci, Prparim Rexhepi,
atBenardin Palaj, at Shtjefen Gjeovi; Luan Burrthyesi; Dode Kaaj, Mhill uni
e Lazer Kodra. Madje poe
Lasgush Poradeci i thurte
keto vargje: N Qaf t agrit iku si horr / Bedri pashaj
vraponte / E pret n ball
nj malsor / Q shu e po
kndonte / Me faj e turp
Sulltan baba / Po kthehm i ngarkuar / Se Mehmet Shpni ish katalla / Sdo
mbret pr ta sunduar
r
Mendoj se cilsimi i
Mehmet Shpendit si kryetari i Djelmnise s Shals,
ja kufizon veprimtarin
e j atdhetare. Si kryetar
i k j ins tucioni ishte
njra nga veprimtarit e j
udhheqse. Ai ishte udhheqs n gjith jetn e j
atdhetare pr liri e pavarsi
i dukagjinasve. Jo rastsish
i kane vu emrin gjenerali
popullor!. E cilsoj ket se,
jo n pak raste veprimtaria
e j atdhetare kufizohet n drej min e djlmnise s Shals, ka e cungon jetn e veprn e j atdhetare.
Gjithashtu e theksoj ket se, ka
zra t lle nnvle sues t jets
e veprs atdhetare t ktij Vigani
t prmasave t jashtzakonshme.
Kurr se ka pare Mehmet Shpendin, poe Lasgush Poradeci, por
kur sht njohur me Lu n e Qafs
s Agrit, sht uditur, se si sht e
mundur t thuhet nj nga pashallart m t fuqishm t Turqis s
asaj kohe, n malet e Dukagjinit,
n Alpet tona, n Alpet Shqiptare,
nga djelmnia e Dukagjinit, t udhhequr nga nj prijs popullor, si
ishte Mehmet Shpendi, prandaj i
thur vargun Se Mehmet Shpni
ish katalla / Sdo mbret pr ta sunduar.
r Kta, q mundohen t ulin
rolin e Mehmet Shepdit n jetn atdhetare t dukagjinasve, n vean
pr liri e pavarsi, n vitet kulmore
1910-1912, a j vigani asnj grvishtje nuk mund behet, por pr
vete ata burrrohen dhe bhen
mjerane, q askush nuk mund
ngrej nga bataku ku kane rene
Mehmet Shpendi ka qene dhe
do te mbetet n jete t jetve, brez
pas brezi burim frymzimi pr atdhetarizm! Lavdi jets dhe veprs
s j dhe t 106 t rnve n lu e
me ushtrin e Malit t Zi, 100 vjet

m pare, n muajin korrik 1015!

Cilat jan disa nga veprimtarit
e planifikuara n ket vit apo dhe
ato afatshkurtra, q ju po punoni
pr realizuar?!
Kryesia e Shoqats AtdhetareDukagjini q n muajin dhjetor t
vi t kaluar, ka miratuar n Kshillin
e Shoqats planin e veprimtarive
pr vitin 2015, mbi bazn e s cils
punon gjate gjith vi t. N fokusin
kryesor t ktij Plani kane qene
dhe jan kto veprimtari:
Puna organiza ve pr marrjen
e masave pr t siguruar gjithka
n ngritjen e dy monumenteve,
at t lu tarit Mehmet ShpendiNderi i Kombit, t cilin e realizuam
me sukses, me 16 korrik 2015 dhe
t albanologut Mar n Camaj, te
dy bije t Dukagjinit. Njeri nga
monumentet tashme i vendosur
n vendin e prhershm. Tani, jemi
prqendruar tek puna pr ngritjen
e monumen t t Mar n Camaj. N
fund t muajit korrik fillon t derdhet n alli dhe n dhjetditshin
e pare t muajit gusht drgohet n
Tirane, per tu derdhur n bronz.
Vijon punn i njj mjeshtr, skulptori Sknder Kraja. Monumen i
Mar n Camajt do t prurohet
me fillimin e vitet akademik 20152016 dhe do t vendoset pran
Biblioteks s Universite t Luigj
Gurakuqi. N kuadrin e 90 vjetorit t lindjes s j, n bashkpunim me Sena n Demokris an, n
Shkodr do t organizohet e zhvillohet nj konference shkencore
pr Mar n Camajn. Pasqyrimi i veprimtarive tona behet kryesisht n
t prmuajshmen, gazetn tone
Dukagjini, e cila sht pjese e
pandare e shoqats, do vazhdoje te
jete nj z i fuqishm.
Dika tjetr, n mbyllje t ksaj
bisede, ndrkoh q ju shoh se,
keni pr t thn shum gjra!
Shoqata Atdhetare-Dukagjini
ka punuar pr Dukagjinin e dukagjinasit kudo q ndodhen. Ne, punojm pr Shkodrn e shkodranet,
pr nacionalite n tone kudo qe
ndodhemi. Ne, jemi pjese e hapsirs gjeografike shqiptare, flasim
shqip dhe kemi dhn at kontribut
modest si do krahine tjetr e Shqiptaris. Ne, n qo e se bjm prpjekje pr t hipur n qiell, se n
fakt nuk mund t jemi, nuk do t
merret kush me ne, sepse t tjert
ecin pr toke. Prandaj, ju bej thirrje
dukagjinasve e dukagjinaseve, t
ofrohen n Shoqatn AtdhetareDukagjini, veanrisht t rinjve e
t rejave, t bhen pjese e saj se,
do t gjejn vetveten dhe t japin
kontribu n e tyre n ecjen prpara
n fushn e mirqenies, t kulturs
dhe t been pjese e vlerave t nj
shoqrie t hapur, pjese e s cils
jemi edhe ne, n themel s cils
jan vlerat e individit. Shoqata
Atdhetare-Dukagjini do ta vijoje
punn e saj me ket piksynime,
me kt moto si e kemi filluar, pa
u ndalur n realizimin e misionit t
saj.
Ju faleminderit dhe suksese n
punn dhe misionin tuaj!
Bashkbisedoj , Gjon Fierza

+
KRONIK

nr. 141,, korrik 2015

MEHMET SHPENDI N VENDIN E MERITUAR

Me datn 16 korrik 2015, ishte nj dite

e veante, jashtzakonisht e veante.
Shume kohe m pare, nuk mendohej
se n qyte n e Shkodrs do t ngrihej e
vendosej nj monument, t njrit prej
figurave m t nderuara, m t ndritura
t fund shekullit XIX dhe t fillim shekullit XX, jo vetm t Dukagjinit, por edhe i
gjith nacionalite n shqiptar, si ishte figura e gjeneralit popullor, t atdhetarit
Mehmet Shpendit.
Po ja, ne orn 10. 00 te ksaj date, dite
e enjte, filloi ceremonia e prurimit te
ksaj shtatoreje! Dhe jo vetm kaq, por
edhe dhnia e urdhrit Nderi i Kombit.
Ne ket ceremoni morn pjese antar
te shoqats Atdhetare-Dukagjini, dukagjinas, shkodrane e ranas. E nderuan ket ceremoni miq nga Mirdita, nga
Malsia e Madhe, nga Nikaj-Merturi;
miq nga Kosova, te Shoqats se vllazris Kosove-Malsi e Madhe, me ne
krye kryetarin e saj, Ukshin Jashari; nga
Malsia e jone ne Mal te Zi, si te shoqats
Dede Gjon Luli e te tjer. Ne mnyr
te veante kjo ceremoni u nderua nga
Sekretari i Prgjithshm te Presidencs,
Fa on Nuri, kshilltari diploma k i Presiden t, Flamur Gashi e te tjer kshilltare
te Presiden t; Z/ministri i Mbrojtjes,
Petro Koi; Z/ministri i Kulturs, Zef uni;
Kryetari i Bashkise se qyte t Shkodre, Lorenc Luka; Kryetari i Kshillit te Bashkise
se qyte t Shkodr, av. Bardhyl Lohja; Kryetari i Kshillit te Qarkut Shkodr, Maxhid
Cungu; Skulptori Sknder Kraja e shume
personalitete te tjera te qyte t e me
gjere.
Pas himnit te Flamurit, aln e hapjes
se ksaj ceremonie e mori Sekretari i
Shoqats, Luigj Shy , i cili pasi ju uroj
mirseardhjen te gjith pjesmarrseve,
i dha aln Kryetarit te Shoqats, Ndue
Sanaj, pr te folur pr jetn dhe veprn e
Mehmet Shpendit.
Ne mes te entuziazmit te madh, aln
e mori Tome Balbona, kryetari i bashkise
dukagjinase ne Nju-Jork, i cili prshnde
ne emr te kontribuuesve pr realizimin
e ksaj vepre ...
Mja emocionuese ishte momen
i zbulimit te Monumen t te Mehmet
Shpendi, ne te cilin morn pjese: Ndue
Sanaj, Gjergj Leqejza, Luigj Shy , Florian
Nuri, Flamur Gashi, Lorenc Luka, te afrmit e Mehmet Shpendit, ne vean vajza
e nipit te Mehem t, zonja Prenda Mark
Shpendi, ne moshn 85 vjee, Tome Balbona e te tjer ... Lot gzimi, qe me ne
fund ku vigan i atdhetarizmit, Mehmet
Shpendi, pas 100 vjetve te rnies se j,
u vendos prjetsisht ne qyte n e Shkodrs, ne qyte n e kulturs, ne qyte n e
atdhetaris e personaliteteve te shquara
te nacionalite t tone ...
Erdhi momen i shume pritur, dorzimi i urdhrit Nderi i Kombit ... Kshilltari diploma k i Presiden t, zo Flamur
Gashi, lexoi dekre n e Presiden t te Republiks, zo t Bujar Nishanit: ... MEHMET SHPENDIT (pas vdekjes), Dekoratn
Nderi i Kombit, me dekret nr. 9165,
date 13. 07. 2015, me mo vacion: N
shenj mirnjohjeje pr veprimtarin
e j atdhetare si udhheqs popullor, i

Luigj Shy , lexoi vendimet e Kryesis se

Shoqats, pr nderimin e disa personalitete kontribuuese ne ket arritje. U nderua me tullin Mirnjohja e Shoqats:
Lorenc Luka, kryetari i bashkise se qyte t
Shkodr, me mo vacion: Pr kontribun n promovimin e kulturs dhe historis s Dukagjinit, dhe pr mbshtetjen
veprimtarive t Shoqats Atdhetare
Dukagjini n dobi t zhvillimit e prparimit social dhe ekonomik t k j komunite . U nderua me tullin Mirnjohja e Shoqats, bashksia dukagjinase
ne Nju-Jork, pr kontribu n financiar qe
kane dhn, me mo vacion: Pr kontribu n e madh q dhan n realizimin e
nisms s Shoqats Atdhetare-Dukagjini n vendosjen e monumen t t atdhetarit t shquar Mehmet Shpendit dhe
albanologut Mar n Camaj n qyte n e
Shkodrs, i cili ju dorzua zo t Tome Bal-

cili me arm n dor dha nj ndihmes

t muar e t patjetrsueshme pr m
tepr se katr dekada pr lirin dhe pavarsin e trojeve shqiptare.
Pas duartrokitjeve, Sekretari I Prgjithshm I Presidencs, Fa on Nuri, zonjs Prenda Mark Shpendi, io dorzon
dekoratn duartrokitje te vijueshme
Aktori i mirnjohur, Bruno Shllaku, ne
mes te k j entuziazmi, recitoi poezin e
Risto Siliqit Mehmet Shpendi.
Pas mbylljes se ksaj ceremonie, pjesmarrsit u larguan aq te knaqur, sa edhe
te mahnitur pr ket arritje te madhe
Pr pak aste, Gjergj Leqejza, pri ne
mjediset e MADISH, nj pjese nga pjes-

marrsit
Ne orn 12. 00 u shtrua dreka pr
miqt ne bar-restorant TRADITA, me
pronar Gjon Dukgilaj, te cilin e uruam me
shprehjen popullore E shtro trevesen
gjithmon pr te mira ...! Ne dreke, pas
hapjes se saj nga Kryetari i Shoqats,
Ndue Sanaj, pa shume prshndetje:
Z/ministri I Mbrojtjes, Petro Koi, Z/ministri I Kulturs, Zef uni, Gjergj Leqejza,
Lorenc Luka, Sytki Ndreca, Pal Dreshaj,
Ukshin Jashari, Gjon Dushaj, Kole Tonaj,
Gjin Progni, Lazer Stani, Tom Shpendi,
skulptori Sknder Kraja, Tome Balbona e
te tjer.
Ne nj moment, Sekretari i Shoqats,

bona. U nderuar me tullin Mirnjohja

e Shoqats, zo Maxhid Cungu, Kryetari
i Kshillit te Qarkut Shkodr, me mo vacion: Pr kontribu n n promovimin e
kulturs dhe historis s Dukagjinit, dhe
pr mbshtetjen veprimtarive t Shoqats Atdhetare Dukagjini n dobi t zhvillimit e prparimit social dhe ekonomik
t k j komunite .
Gjithashtu u nderuan me medaljonin
Mehmet Shpendi, zo Toma Balbona,
zo Flamur Gashi dhe zonja Prenda Mark
Shpendi.
Knaqsin e ksaj dreke e rriten
kngtaret Fran Kodra e Ndue Shytani,
me kngt e tyre folklorike dhe atdhetare.
Redaksia e gazets Dukagjini uron
me gjith zemr arritjen e shoqats Atdhetare-Dukagjini! Gjithashtu i uron te
vijoje puna me ket prkush m, ne prurimin e monumen t te Mar n Camaj, ne
ditt e para te muajit tetor 2015.
Lavdi jetes dhe vepres se Mehmet
Shpendi, Nderi i Kombit!
Korresponden i Gazets
Dukagjini

+
KRONIK

I ppaharrueshm
gjaku
j
i t rnve,
n lufte pr liri

Shoqata Atdhetare-Dukagjini dhe

Shoqata Patrio ke e kulturore Spani,
morn masa pr te prkujtuar 100 vjetorin e te rnve pr liri, ne malet e Dukagjinit, ne lu e me nj ushtri te rregullt
malazeze, ne muajin korrik 1915.
U morn masa pr rindr min e Lapidarit, i cili kishte psuar dm me nga
koha, pr njo imin e pjesmarrsve, deri
te Kryetari i Kuvendit, Qeveria, pushte t
vendor e te tjer.
Me datn 15 korrik 2015, dite e
mrkure, ne orn 11. 30 filloi ceremonia
ne Qeresh, vendin ku 75 vjet me pare,
paria e asaj kohe e gjith Dukagjinit,
vendosen qe ajo qndres, ajo lu e te

prkujtohet aty ku dhe u derdh gjak me

shume, ne Qeresh.
Ne fillim u dha himni i Flamurit ... U
vendosen kurora pran lapidarit nga
Shoqata Atdhetare-Dukagjini, nga
Shoqata Patrio ke Kulturore Spani dhe
nga pjestar te familjes se Gjon Prekes
(Vocaj), prej lagjes Than.
Hapjen e ceremonis e beri Ndue
Sanaj, qe ne mes te tjerave u ndal: Jemi
bashkuar n ket qafe, q quhet qafa e
Qereshit, pr t prkujtuar ata, t paret tan, q 100 vjet m pare derdhen
gjakun e tyre pr t qene t lire dhe t
pavarur, n lu e me nj ushtri t rregullt
malazeze, n muajin korrik 1915.

nr. 141,, korrik 2015

Kishte filluar Lu a e Pare Botrore.
Me 27 qershor, pasi ushtria e Malit te
Zi, kishte pushtuar gjith malsin e
Mbishkodrs, u fut n qyte n Shkodr.
N hapsirn prej 12-13 ditve lu e,
derdhen gjakun e tyre 106 vete, n Dukagjin dhe prej tyre, n ket hapsir, q
shohim ne, nga qafa e Mgulles, n gryke
Thane, n qafe t Qytezs, n Gropa t
Strelit, n Pla t Madh, Mbigure, n qafe
Kuje e deri n Nderkiza t Planit, pra, n
hapsirn e fsha t Plan-Gjuraj, derdhen
gjakun 81 vete, n mes tyre tre gra dhe
kta jan t shkruar n pllakn e k j
lapidari, q kemi prpara.
Ne, Shoqata Atdhetare-Dukagjini
dhe Shoqata Patrio ke Kulturore Spani,
n ket 100 vjetor bm prpjekje t
rindrtojm lapidarin se, ai ekzistuesi
i ndrtuar q n vi n 1970, ishte dmtuar rende nga koha. Tani, jemi prpara
k j lapidari, q shikoni sot, pran t cilin
vum kurora dhe lule. Gjithka, q kemi
kontribuar n rindr min e k j lapidari
dhe pr prkuj min e gjakut t derdhur
t 81 t rnve n ket qndres, n
ket 100 vjetor t tyre, sht dhn pr
nderimin e gjakut t tyre, sht dhn
pr shpirtrat e tyre, Edhe ne emrin tuaj,
ju them: Kto kontribute Ju bfshin drite!
Pasardhseve t tyre ju urojme shndet
e me jete t gjate! Zo tu japi sa shume
jete pr t kujtuar s bashku me ne, here
pas here!
Pr sigurimin e ksaj prkuj more,
n ket kuadr, n kuadrin e 100 vjetorit t saj, kane kontribuar Gjin Bluda, me
5000-leke, Gjin Koeku, me 5000-leke,
Kole Kumbulla, me 3000 leke, Pashko Ara
me vllezr, me 5000 leke, Kuj m Livalli,
me 5000 leke, Pllumb Vrinca, me 5000
leke, Tome Noka, me 5000-leke, Valen n
Preka, me 5000-leke, Pllumb Ndoja, me

5000-leke, vllezrit Tonin e Agim Vocaj,

me 5 000 leke, Gjon Bungu, me 5 000
leke, .... dhe Shoqata Atdhetare-Dukagjini, me 123 040 leke. T gjith, i falnderojm me urimin popullor: Pain e dhnin!
Pastaj e mori aln Mhill Pali, Kryetar i
Shoqats patro ke kulturore Spani, pr
te folur pr ket ngjarje, ne kuadrin e 100
vjetorit te saj ...
Ne emr te familjeve te dshmoreve
prshnde , Fran Gjini ...
Ne emr te Shoqats Atdhetare-Dukagjini, prshnde Kryetari i Kshillit te
Shoqats, Prele Shyani ...
Pr te pranishmit, grupi ar s k, Ndue
Shytani, Fran Kodra, Pllumb Vrinca,
Ndok Leke e Kris an Zalli dhan nj program te pasur me kng folklorike kushtuar dshmoreve te rene pr liri ...
Ne orn 13. 00 u mbyll ceremonia dhe
pjesmarrsit u nisen pr Shkodr me
grupe, te cilt rrugs dhe u argtuan me
ndonj gote ...
Duhet falnderuar Ndue Ftoni, me
banim ne Miigan, i cili drgoi gazetar te
TV Shqiptar, pronar i te cilit sht, Kole
Vasilin e Tome Keqja, te cilt e filmuan te
gjith pr ta dhne ne Miigan. Gjithashtu duhet falnderuar TV STAR-PLUS, i
cili drgoj gazetarin Mark Gjeka, dhe
ka dhne pjese te ksaj ceremonie. Por
sht e turpshme, qe asnj nga pushte
vendor te vjetr e te rinj nuk morn pjese
ne ket ceremoni, ne kuadrin e 100 vjetorit te Prballjes se Madhe te Dukagjinit,
ne Plan, me forca te rregullta ushtarake
malazeze ... Vrtet, nj qndrim i papranueshm i tyre ... Urojme te jete nj
lajthitje e momen t, prej kohs se nxehte, te mesit te muajit korrik
Lavdi pr jete te rnve pr LIRI!
Korresponden i Gazets Dukagjini

+
PORTRET

nr. 141,, korrik 2015

PRENDA SHPENDI
dhe oshtima e heshtjes s saj

Prenda Shpendi 1980

Nuk e kisha njohur m par. Pr ta

njohur u b shkak puna q po bnim pr
ngritjen e shtatores s Mehmet Shpendit dhe prpjekjet pr ta nderuar me
tullin e lart Nderi i Kombit. Un personalisht edhe gjat puns n kt drej m nuk arrita q t takoj, por u takuan
shokt e mij. I pari q bri t mundur
lidhjen me kt njeri, n pamjen e par
t heshtur, por q dukej se nuk ishte krejt
ashtu, ishte Mar n Bardhoj Mar ni, nj
kushri i saj dhe, pr m tepr me marrdhnie shum t mir familjare dhe
shoqrore me t. Un e takova pr her
t par, nga afr dhe pr tu njohur me
t n ditn e prurimit t shtatores s
Mehmet Shpendit dhe marrjes s Urdhrit
Nderi i Kombit. Mu duke nj grua zonj, e prmbajtur, q shikonte shum, por
nuk ndrhynte, nuk ngacmonte, nuk pyeste pr gjithka e nuk jepte mend pr
gjithka. Pasi qem prezantuar nprmes
Mar nit, asaj ju duka shum i afrt, por
edhe t gjitha ata q jan marr dhe po
merreshin me kt ceremoni. N nj moment i afrohem te stoli ku qndronte,
prball shtatores s Mehmet Shpendit,
dhe i them q t shkonte dhe t qndronte n hije edhe disa minuta sa t
fillonte veprimtaria. Ajo m pa gjat n
dritn e syrit dhe pastaj m tha: po me
duket se po rri me t, ai dha jetn n nj
dit t nxeht, e un si t mos qndroj
pak minuta afr j, syt ju mbushn
me lot dhe me vuri dorn n gjoks gjith
mirsi. Un e pyeta pastaj nse kishte
ndonj dshir q mund tia plotsonim
n kt moment. Jo, m tha, nuk kam
asnj krkes t veant, t gjitha i keni
plotsue ju, Mehmet Shpendi nuk asht
ma vetm i joni por tash asht i juaj dhe i
t gjith Shqipnis!

Ceremonia kishte filluar dhe

erdhi momen i zbulimit t
shtatores. Prenda, s bashku
me t drguarin e Presiden t
t Republiks ohen q t zbulojn shtatoren. Afrohen pran
edhe disa nga prfaqsuesit
e atyre q ndihmuan n realizimin e ksaj shtatoreje. Pasi
hiqet mbulesa, Prenda afrohet
edhe m pran, ngre dorn
dhe prek me mblsi kmbn
e bronzit t shtatores, e frkon
jo si metal, por sikur t ishte
trup i gjall, syt e saj ishin
mbrthyer n fytyrn e heroit
e syt e saj ishin mbushur me
lot, por nuk e dha veten, kthehet dhe shkon n vend e pas
disa astesh ohet q t marr
dekoratn e lart Nderi i Kombit, q i a kishte dhn Presiden i Republiks. Afrohet te
mikrofoni, flet pak al duke
falnderuar t gjith ata q
bn t mundur arritjen n
kto momente. Ata jan al
t thjeshta, por me zemr t
madhe.
Ndrsa bisedojm nj dit m von
me Prendn, ajo duke vn dorn n
zemr, me zrin q i dridhej nga emocionet thot prer: Dita m e gzuar e jets
me ishte kur u ngrit shtatorja e Mehme t dhe marrja e tullit Nderi i Kombit,
e pas pak, pasi qetsohet disi thot se n
jetn e saj ka pas vetm trazime. Kam
85 vjet jet dhe asnjher nuk kam pasur gzim m t madh se sa ditn q ju
bn kto nderime axhs s babs m,
Mehmet Shpendit dhe nga syt i rolln pika lo . Ajo nuk di t gjej al pr
t falnderuar t gjith ata q punuan
n kt drej m, por vendos dorn n
zemr, syt i drejton nga qielli dhe thot:
Zo jua ditt, jua pri mbar dhe ju
ndihmo .
Nj rrug m i shkurtr i jets s
Prends
Prenda u lind m 15 korrik t vi t 1931,
plot 16 vjet nga dita e vrasjes s Mehmet
Shpendit. Jeta e saj sht shum e trazuar. sht e bija e Mark Sadikut, nj nga
burrat m t njohur t Pecajve, Shals
dhe Dukagjinit. Marku sht djali i vllait t Mehmet Shpendit. Mark Sadiku,
i njohur pr trimrin dhe ur n e j,
ishte me t gjith fuqit e j n shrbim
t krahins dhe vendit n do koh. Pr
veprimtari kundr pushtueseve italian internohet n Itali, deri sa kapitulloi Italia.
Ai, si shum e shum t tjer n Pecaj,
Dukagjin dhe n tr Shqiprin, ishte
edhe kundr regjimit q po vendosej n
Shqipri deri n fund t jets s j.
T detyruar nga regjimi i kohs, n vin 1946, meshkujt largohen nga shtpit
dhe qndronin maleve pr tu ruajtur nga
arres met dhe vrasjet. Pr kt, forcat e
ndjekjes n at koh i dogjn shtpin
ksaj familje dhe marrin gra dhe fmij

dhe i internojn pr 7 muaj. Nn presionin e keqtraj mit poli k dhe shoqror t

familjes u detyruan q t dorzohen t
arra surit. Me dorzimin e tyre lirohen
grat dhe fmijt nga internimi. Kishin filluar aksionet e kohs me rinin. Krkonin
edhe nga kjo familje q t merrnin vullnetar. Radha i erdhi Prends. Duke mos
pranuar q t shkojn n aksionet e rinis; Prendn e prjashtuan nga organizata e rinis. Vllezrit e Prends, q u
dorzuan, s bashku me shum t tjer
n Shal dnohen m burg, megjithse
nuk kishin fakte bindse. N fillim t vi t
1948 lirohen nga burgu dhe pas gjasht
muajsh organizohen dhe largohen pr n
Jugosllavi. Kjo erdhi pr arsye, se nuk u
pa asnj mundsi dhe garanci jete.
Me shum saktsi dhe pa mdyshje
Prenda tregon edhe vsh rsit e kalimit
pr n Jugosllavi. Ajo shpesh her mbushet me frym thell, lshon nj oooh disi
t gjat dhe prsri vazhdon. Nga familja
jon, kemi shkua un, vllaznit, Sadiku
e Gjetoja dhe kunata Age. Kalimi ishte
mja i vsh r, male t thepisura, rrug
t vsh ra, rreziku i forcave t ndjekjes,
sigurimit t shte t, reparteve kufitare,
policis, e t tjera. Kemi qndruar dy
jan n Rragam t Shals. Me ushqime
na furnizonte Ndre Cufa. Ishim nj grup
i madh. Midis tyre
ishte Padre Daniel Gjeaj, Marn Camaj, Kol
Leka, Lek Mar n
Prei, Nik Sokoli i
Btoshs e shum
t tjer. Nga Rragami patm ua
Pashko Cufn pr
tu marr vesh n
Jugosllavi nse na
prisnin, por at
e mbajtn atje.
Nj dit na vjen
Ndrethi, pa buk e
ushqime dhe tregon se forcat e ndjekjes
kan ra n gjurmt ton dhe duhet t largoheshim prej ktu sa m par. U nism
drejt kufinit, npr disa rrug pa rrug.
Kujdeseshim q t mos rrzonim gur
dhe mund t zbuloheshim dhe t binim
n dor t ushtris. Pasi hym n tokn
Jugosllave, ndaluam dhe u vendosn n
nj pyll, disi t fshehur. Prej aty drguam
Lek Mar n Prein q t merrte kontakt
me autoritetet Jugosllave. Shum shpejt
erdhn shum forca ushtarake me gjith
fare arma mi. Na morn dhe na uan n
kamp. N kampet e ngritura nga shte
Jugosllav nuk kishte asgj pr t jetuar
normalisht, natyrisht si t burgosur, apo
t izoluar, tregon Prenda. Na lviznin sa
n nj kamp n nj tjetr, na kan uar
deri n Kroaci. Koha prej 8 vjetsh, nga
vi 1948 deri 1956, q kemi qndruar n
Jugosllavi kan qen shum t vsh ra
dhe nuk di si kemi mbete gjall, -vazhdon
ajo.
Kjo familje ka kaluar pr n Franc,
+

n vi n 1956 dhe ka qndruar aty deri

n vi n 2005, kur sht larguar edhe banori i fundit e ksaj familje, Prenda, pr
tu vendosur prfundimisht n Shqipri.
Qndrimi n Franc dhe jeta, ishte m i
mir. Punonim pun t thjeshta, sepse
aq ishte mundsia jon, -thot Prenda,
por pa pun nuk kemi mbete asnjher.
Gjat qndrimit n Franc kjo familje
nuk pa rritje n numr t antarve t
saj. N vi n 1974 vdes Gjetoja dhe varroset atje, ndrsa n vi n 1999 vdes edhe
vllai tjetr Sadiku. sht pr tu theksuar
s Prenda bri nj akt shum t fuqishm
n kohn q vdes Sadiku. Me guxim,
ndoshta edhe n kundrsh m edhe me
ndonj t afrm t saj, vendos q t vllain e sapo vdekur dhe eshtrat e vllait
t vdekur m par t varroste n tokn
dhe varrezat e t parve t tyre, n Pecaj
t Shals. Vendos vllain e sapo vdekur
n ngrirje dhe merret pr disa dit me
dokumentet e Gjetos, pasi kishin refuzuar shtetsin Francez, sepse donin q
t mbetnin vetm shqiptar. M n fund
merret leja pr t zhvarrosur dhe t dy
arkivolet sillen n Tiran, dhe po at dit
sillen me helikopter nga Tiran n Pecaj,
ku kryhet edhe ceremonia mortore pr
t dy, shqiptare, dhe varrosen n varret
e t parve t tyre, m 26 korrik 1999.

Nga fundi i biseds e pyes Prendn,

pr jetn e saj personale, veanrisht
nse ka qen e martuar. Nuk jam martue kurr, dhe nuk jam pendue, sepse po
t isha martuar mundet se nuk do t kisha ba punt q i kam ba, nuk do kisha
mbledh eshtrat e njerzve t mij, veanrisht t vllaznve t mij, aty ku ata
kishin shprehur dshirn, n vendlindjen
ton, n Pecaj.
N muret e dhoms s pritjes n shtpin e Prends jan plot foto t viteve t
hershme t ksaj familjeje. Kto kan
shum rndsi pr mua, -thot Prenda,
me to flas, slodhem, prmallohem, pse
jo edhe lotoj, e, t lotosh pr njerzit e
tu nuk asht dobsi, por asht kuj m respekt dhe dashtni.
Largohemi nga kjo shtpi, nga kjo grua
fisnike, e fort dhe e zgjuar, por e heshtur
e kjo heshtje ka nj osh m q e prcjellin malet ...
Luigj SHYTI
18 korrik 2015

+
NOSTALGJI

Camaj, mrgimtari q e
mori atdheun me vete

I detyruar t linte vendlindjen kur ishte

vetm 18 vje, shkrimtari i madh Mar n
Camaj e mori atdheun me vete n krijimtarin e j letrare, duke u qndruar
prjet besnik alpeve. Sot bhen 90 vjet
nga lindja e shkrimtarit, akademikut e albanologut
Ndonse t ndam pr nj gjysm
shekulli, un jam i juaji e ju jeni t mijtKshtu shkruante shkrimtari i madh
Mar n Camaj prpara se t ndahej nga
jeta n mars t vi t 1992.
Sot, poe , prozatori, akademiku, albanologu do t mbushte 90 vje.
Shqipria e largoi n mosh kur sapo
kishte mbushur 18 mote, por ai nuk e la
kurr Shqiprin n mo vet e letrsis s
j. E nuha diktaturn qysh n fillimet e
saj dhe kjo e bri t arra set pr ti siguruar vetes studimet.
Pasi u largua nga vendlindja, fsha
Temal, vllimet e para poe ke Nj fyll
ndr Male, Kanga e Vrrinit, i botoi n
Prish n.
N Beograd u shprngul pr t mbrojtur tullin doktor i shkencave me Meshari i Buzukut. Nuk kishte qen rastsi
q shkrimtari zgjidhi veprn e par t
shkruar n gjuhn shqipe, duke treguar
sesa t forta i mbante lidhjet me t. M
pas udhton drejt kryeqyte t italian, ku
bashk me Koliqin themelojn revistn
Shejzat.
Ndalesa e fundit n Mynih t Gjermanis, ku hapi degn e Albanologjis n universite n e qyte t, pr t sjell pran atdheut prej t cilit ishte larguar, i detyruar.
Sipas studiuesit Behar Gjoka, Camaj e
mori me vete atdheun, me gjas e prlindi at n tekstet letrare dhe studimore,
q arri kulmin me Grama ka e shqipes.
Ai nuk i shkpu asnjher lidhjet me
Shqiprin, por ndoqi me vmendje do
zhvillim t jets poli ke, kulturore dhe
asaj letrare.
Ismail Kadare e quan Mar n Camajn
shkrimtar t lartsive.
Ndjesia e par q provon lexuesi kur
hyn n botn letrare t Mar n Camajt
sht ajo e lartsis. Pa prjashtuar
pr imin eufemik t shprehjes, at q ka
lidhje me gjith shkrimtart e mdhenj
t nj letrsie, te Camaj shprehja merr
nj kup m t mirfillt. N shumicn e
veprave t j, n mjediset e prshkruara,
n klimn e tyre, te personazhet, ajri,
madje dehjet e shndetshme apo t turbullta q vijn prej j, jan ato t alpeve,
ka shkruar Kadare, duke u shprehur se
mnjanimi i j nga bota, i projektuar n
lartsin dhe pastr n e maleve vinte
nga vetmia e j.
Mar n Camaj ka qen, pa dyshim, shkrimtari m i vetmuar shqiptar i
gjysms s dyt t shekullit t njzet.
Duke i strehuar ngjarjet dhe personazhet
e veta n nj lartsi, q iu siguronte pavarsin, ka kujtuar ndoshta se do ta
mbronte ar n e j prej ndikimit t katrahurs shqiptare, asaj s cils kujtonte se
i kishte ln lamtumirn, sht i mendimit shkrimtari Ismail Kadare.

Mar n Camaj, mrgimtar i prjetshm

n gjallje dhe n amshim, mrgimtari i
prvluar pr atdhe, q e mori me vete

atdheun, e prlindi si prani shpirtrore

n zhguallin e shqipes, t lvruar n tekstet letrare dhe shkencore, studimore
dhe gjuhsore, i ngri nj kult gjuhs
shqipe, ligjrimit letrar t gegnishtes dhe
arbrishtes.
N vetmi, rrallher i kuptuar nga
njerzit, Camaj vazhdonte veprn e j,
duke u prpjekur t ruante dritsimin e
saj alpin, qo n poezit, qo n prozn e j. Ishte pak i j i pandryshueshm
me ar n, me lartsit e bjeshkve nga
kishte dal, e ku nj dit shpresonte se
do t kthehej.
Sdue me qen si mo i lig, kumtonte
n nj nga vjershat, duke shpallur kshtu
kthjelltsin e fisme mbi pasionet polike, e sidomos mbi mllefet, pa t cilat
ishte vsh r t pr ohej bota shqiptare.
Alpet dhe letrsia
Mar n Camaj u lind m 21 korrik 1925,
n nj zon malore, n Temal t Shllakut.
Ashprsia dhe vrtetsia e maleve do t
linin prgjithmon gjurm n krijimtarin
letrare t Camajt.
Ndoqi msimet n kolegjin Saverian,
n Shkodr; nj kolegj me emr n t
cilin kishin studiuar patriot, shkrimtar,
gjuhtar dhe msues t afirmuar n
profesionin e tyre. Pasi mbaroi studimet
nisi pun si msues n fsha n Prekal.
Bindjet e j nuk pajtoheshin me regji+

nr. 141,, korrik 2015

min e kohs, prandaj n vi n 1948, n

moshn 23-vjeare arra set pr n Jugosllavi. Pas disa peripecish, ai filloi studimet e larta n Universite n e Beogradit,
n degn Gjuh-Letrsi Sllave dhe la ne,
pran profesorit t dgjuar kroat, Henrik Bari. Menjher prirjet e j letrare
i konkre zoi me bo min e dy vllimeve
poe ke Nji fyell ndr male (Prish n,

1953) dhe Kanga e vrrinit (Prish n,

1954). Nuk i dim rrethanat se si u krijuan, por Mar n Camaj, 8 vjet pasi ishte
arra sur dhe pasi kishte mbaruar Universite n e Beogradit, n vi n 1956, shkoi
pr studime pasuniversitare n Rom,
duke ln prfundimisht Beogradin dhe
duke u bashkuar me shokt e nj ideali
E. Koliqin, K. Gurakuqin, M. Krujn etj.
N Universite n e Roms u specializua
pr gjuhsi, duke konsoliduar gjithnj e

m shum formimin e j filologjik. Zgjodhi tem disertacioni veprn e par t

gjuhs shqipe Mesharin e Gjon Buzukut. Fillimisht Mar n Camaj do t jet
lektor n Universite n e Roms pran
katedrs s gjuhs dhe t letrsis shqipe, q drejtohej nga shkrimtari E. Koliqi,
por njkohsisht q pr disa vjet qe edhe
kryeredaktor i revists pres gjioze Shejzat (Le Pleiadi) (1957-1978) q dilte n
Rom. U largua drejt Gjermanis, 10 vjet
pas qndrimit n Rom duke u vendosur
n Mynih, ku do t merret kryesisht me
studime gjuhsore. N Universite n e a j
qyte do t mbroj me sukses nj tem
nga fusha e formimit t alve t shqipes, t tulluar Fjalformimi i shqipes.
Mnyrat e formimit t emrave t vjetr.
N Mynih jo vetm do t mbaj leksione pr studimet albanologjike, por pas
disa vjetsh do t themeloj katedrn e
gjuhs shqipe n at universitet q do ta
drejtoj gjat 20 vjetve, prej vi t 19711990, vit n t cilin doli n pension. Autori yn do t jet nj personalitet i cili
do t vlersohet nga instancat shkencore
t kohs dhe redaksit e disa revistave
q dilnin n Evrop. Mar n Camaj punoi
afro 15 vjet pr romanin Rrath nj
nga veprat madhore m t zgjedhura
t prozs son bashkkohore, qo pr
vlerat njohse q prmban, qo pr
depr min dhe zbrthimin e dukurive t
jets shqiptare apo pr s lin e ngjeshur,
me at alor t pasur, shtjellim drama k
t natyrshm.
Mar n Camaj solli ndihmes t vyer
edhe n rrafshin e studimeve t folklorit.
Mar n Camaj, me punn e j t zellshme
si docent i Albanologjis n Universite n
e Mynihut, e m von si shef katedre, arri ta lartsoj at deg n qendr hulum mesh akademike, e cila sot gzon
statusin e Fachstudium dhe jep tuj
pasuniversitar si Magjistr, Doctor
Philosophies.
Vdiq larg vendlindjes s j, n Bavarin e Eprme, n fsha n malor Lengries,
m 12 mars 1992, n moshn 67-vjeare
nga nj smundje e pashrueshme pran s shoqes, Erika. Edhe pse regjimi n
Shqipri u prmbys, ai nuk mundi m ta
shoh vendlindjen.
Marr nga gazeta Dita,
21 korrik 2015

NDAHET NGA JETA MESUESI NIKOLL HEBAJ

Pas nj smundjeje t gjate e t pashrueshme u
nda nga jeta msuesi i nderuar, Nikoll Hebaj, q punoi
pr 28 vjet n arsim, n shkollat e Shllakut.
Nikoll Hebaj, lindi me 20. 03. 1962 n fsha n Vukaj,
t Shllakut, n nj familje t njohur. Pas mbarimit t
shkolls s mesme n Shllak, vijoi studimet n Universite n Luigj Gurakuqi dhe kreu fakulte n e shkencave
t edukimit pr msues t Ciklit t Ulte. Punoi msues
n disa fshatra t Shllakut dhe 8 vjet si drejtues shkolle.
Ai, ishte shembull n familje dhe nj komunikues i
mrekullueshm me nxnsit dhe banoret e fsha t t
j. U angazhua n pushte n lokal si kryetar i fsha t.
Vdekja e j ishte nj humbje e madhe pr pjestaret e familjes, pr t afrmit,
pr grupin arsimor e banoret e Shllakut. Mungesa e k j intelektuali do te ndihet
gjate, pr vlerat e mdha q kishte ky njeri pr ket zone. Shprehim ngushllimet
bashkshortes s j dhe dy fmijve, pr ket humbje te parakohshme!
Prga

, pr gazetn Dukagjini, Zef Nika

+
OPINION

nr. 141,, korrik 2015

10
0

DEKLARAT
Ne, Shoqata Atdhetare Dukagjini jemi t befasuar, t shokuar dhe thellsisht t hillruar pr vrasjen e dy turistve ek n territorin e fsha t Ura e Shtrenjt, nga biri i Dukagjinit. Ky akt kriminal na ka prekur thell t gjithve. Edhe ne ndjejm prgjegjesi pr
kt ndodhi. Nuk pajtohemi asnjher me t. Ne i mirkuptojm dhe i respektojm edhe shprehjet e ndryshme emocionale n rrjetet
sociale, t cilt, besojm se, nuk duan hakmarrje primi ve, por sht shprehje e revolts shpirtrore, por, edhe mosbesimt ndaj pushte t gjyqsor n Shqipri e q duhet t dgjohen mir nga shte dhe gjith sistemi gjyqsor.
Ju shprehim ngushdhimet prindrve dhe familjarve t dy turistve t vrar babarisht, dhe ju krkojm falje publikisht. Ne jemi
prindr, jemi familjar dhe e dim mir se do t thot nj krim i ll ndaj dy t rinjve krejt t pafajshm, t cilt ishin vetm
dashamirs t krahins ton. Ne nuk mund t pranojm kt krim, prandaj dhe distancohemi plotsish dhe publikisht.
Ne u garantojm turistve t huaj dhe t gjith rrugtarve t tjer, se do t punojm me t gjitha fuqit dhe do t bashkpunojm
me t gjith faktort dhe aktort q rrugt dhe territoret tona t jen t sigurt n t ardhmen, n do koh t dits dhe nats.
Veprimi kriminal i nj njeriu, q vrtet sht shum i shmtuar dhe i dnueshme ligjrisht dhe tradicionalisht, nuk duhet dhe nuk
mund t fshij gjith historin, kulturn dhe traditat e mira t nj krahine.
Kemi pasur, ka edhe sot, shum familje me nivel shum t ult ekonomik, arsimor dhe kulturor, por jan t nderuara dhe t respektuara n fshat apo krahin.
Ne mendojm se edhe shte ka prgjegjsi, sepse ai duhet: t krkoj llogari dhe t vendos para prgjegjsis organet gjyqsore
q me veprimin dhe mosveprimin e tyre, ojn n krijimin e kushteve pr krime t la, t punohet pr zhvillimin e krahins si domosdoshmri pr edukimin e njerzve ku parsore sht lidhja e rrugs s asfaltuar Prekal-Shal-Qaf e Trthores, dhe, krijimi i kushteve
pr punsim dhe shkollim m t mir, dhe t vendos, n mnyr t prhershme t posta policie n Theth dhe Prekal, si pika fundore,
hyrje-dalje t Dukagjinit.
Ftojm t gjith komunite n dukagjinas q t na mbshtesin sa u tha n kt deklarat, pr sot dhe pr t ardhmen. Ne krkojm
q me guxim dhe vendosmri t dnojm veprimtarin kriminale ndaj dy tristve ek dhe gjith t huajve, por edhe brenda vendit.
T ngrem opinjionin publik ndaj t gjith atyre q do t guxojn t ngren dorn kundr jets dhe pasuris s tjetrit, kundr ligjit,
duke kryer veprime kriminale.
KRYESIA E SHOQATS ATDHETARE-DUKAGJINI
Shkodr,m 08.7.2015
+

Nj shtatore pr gjeneralin e maleve n Shkodr

Qyte i madh i veriut n lindje t j
dhe akoma m mir n veri lindje ka
malet, ka alpet dhe kryesisht historin
e rezistencs dhe lu s popullore kundrejt do pushtuesi. Shkodra sht qyte
q ka prballuar rrethimet m t mdha
dhe ushtrive m t mdha rrethuese,
por rreth saj ka pasur gjithmon edhe
lu tart m t shquar popullor si prijs t banorve t ashpr, por t lir t
ktyre maleve. Dje, n Shkodr u vendos
nj shtatore e lu tarit dhe patrio t t
vrar n lu me malazezt, ose gjeneralit t vrtet popullor t maleve t Dukagjinit, Mehmet Shpendi. Ishte shoqata
Dukagjini dhe shqiptar jasht vendit
q organizuan dhe bn t mundur kt
shtatore t punuar nga Sknder Kraja. N
kt eveniment t mir organizuar ishin
t pranishm zvendsministri i Kulturs,
Zef uni, zvendsministri i Mbrojtjes,
Petro Koi, Kryebashkiaku n detyr Lorenc Luka, Maxhid Cungu, Bardh Lohja dhe
shum autoritete t tjera t Shkodrs.
Po kshtu, lu tarit t madh popullor ju
akordua dhe nj dekorat nga Presiden i
Republiks dhe nderimet pr veprn e j
vazhduan si kuj m i madh ndaj nj njeriu
q nuk u prkul.
Duke punuar dikur n Arkivin e Muzeut
t Shkodrs, m kan dal prpara syve
shum faqe t rndsishme referencash
pr kt patriot. Nj nga njerzit q ka
mbledhur dhe treguar qart e mir historin e jets s j sht dhe kolegu Prel
Milani, por pr t ka folur historia prej
kohsh. Nj tjetr nga zrat e fort sht
Edit Durham e cila thot: Nj krijes e u-

ditshme me sy t zinj, i shkatht i veshur

me xhamadan t kuq t qndisur me ar.
I stolisur me jelek t argjendt, me arm
t ngrira n brez, me qystekun varur
gjith fines, qelibarin e duhanit dhe saha n e derdhur i tri. Shpendi sht nj
lider komandant popullor pa ofiqe, tepr
ak v dhe i madh n lvizjet an turke
dhe xhonturke, q donin t armatosnin popullin shqiptar dhe sidomos malsort. Vitet 1910-1912 jan kryengritjet
e mdha q e bjn kt figur vigane.
Po ashtu, ai sht nj malsor i jashtzakonshm n lu n e viteve 1915 kundr
malazezve, ku dha edhe jetn.
Kan folur pr t, edhe shum studiues t tjer. Nj ndr ta thot: Mehmet
Shpendi ka qen i pari (kryetar) i djelmis
s Shals, pr sa qe gjall nn drej min
e j djelmia e Shals mbrri t quhej
paria m e fort popullore pa t ciln flamurtari as krert nuk nepnin vndime
(Dom Ndoc Nikaj, Kuj me t Jets kalume AQSH, Dosja nr12). Ndrsa Baroni
austriak Nopa, djelmin e Shals t drejtuar nga Mehmet Shpendi e quan opozitn e par shqiptare n gjirin e shoqris
malsore t asaj kohe. Mehmet Shpendi
krijoi shum armiq, sidomos ndr ata q
nxirrnin fi me, por nuk e vuri ujin n zjarr
pr ta sepse n ann tjetr bani pr vete
krejt vegjlin. (Nopa.FR Das Katholshe
Nordalbanien ien1.907). Akoma m
mir shkruan Prel Milani ku thot: Gjat
Lidhjes Shqiptare t Prizrenit, Mehmet
Shpendi lu oi n Pipr, Velik, Rozhnic e
Krnic. Ndrsa q n vi n 1883 s bashku me Ded Gjon Lulin kundrshtoi i pari
komisionin e Xhibalit tek ezmja e Kopli-

kut ashtu si ishte pozicionuar edhe m

prpara n Rjoll dhe Lohe qysh m 1879.
Por n jetn e j t pasur me ak vitete
patrio ke spikasin dy aste kulmore. Kryengritja e Qafs s Agrit e vi t 1910, ku
u sfidua Turgut Gazi (Fi mtari) Pasha dhe
znia rob e 1500 ushtarve e oficerave
malazez, t cilt jo vetm u sfiduan por
edhe u turpruan pasi qen t detyruar
t kalonin t armatosur nn kndin e
krijuar nga kryqzimi i dy pushkve t
prkulur bajonet m bajonet, q pr
dukagjinsit ishte harku i triumfit. Beteja
e Agrit ishte nj shkoll e shklqyer e ar t
t lu imit mbrojts sepse bllokoi pr dy
jav rresht 3500-4000 forca turke t pajisura me ar leri e kavaleri. Pas kthimit t
detyruar nga Puka n Shkodr, Turgut Pasha shpalli amnis n e prgjithshme pr
kryengritsit e Dukagjinit, por Mehmet
Shpendi nuk pranoi t dorzohet, pasi e
dinte se ky ishte nj kurth i pabes pr
ta futur n qark s bashku me bashkpuntort e vet m t ngusht q vazhduan
qndresn maleve t Dukagjinit.
Mehmet Shpendi n bashkpunim me
Ded Gjon Lulin, Luigj Gurakuqin, Hil
Mosin e disa patriot t tjer malsor
nnshkruajn Memorandumin e Gers,
(23 qershor 1911) ndrsa q m prpara,
me 30 mars 1911 s Bashku me Isa Bolenin dhe Ded Gjon Lulin kishin nnshkruar nj Memorandum drejtuar fuqive
evropiane me t cilin krkonin autonomin e Shqipris.
Me 18 Mars 1911, Mehmet Shpendi i
shkruan nj letr Komite t pr Shqiprin e Lir n Rom, i cili e informonte:
T nderuar Komitete pr Shqiprin,
+

Podgoric me 18 03.19911. Duke vijuar

prpjekjen pr shtjen ton kombtare,
morm vesh se n Rom gjendet Komitejuaj i nderuar. I shtyr nga dshira e atdhetaria marr guximin q me kt letr
tu v n dijeni t ngjarjeve t ndodhura
dhe t disa problemeve t tjera, pr t
cilat mendoj se jemi n nj mendje....
N valn e fuqishme t Kryengritjes
s Prgjithshme t vi t 1912, Mehmet
Shpendi prkrah Bajram Currit n krye t
forcave t pararojs shqiptare lu oi pr
lirimin e Shkupit, duke qen udhheqsi
i lu tarve dukagjinas n kt eveniment t rndsishm kombtar, citon
historiani i mirnjohur Pal Doi n monografin historike kushtuar k j fatosi t
mar rizuar, t atdheut.
Edhe nj her n fillim t korrikut 1915
sfidon Kostandin Nikiin por pikrisht me
15 korrik 1915 vritet dhe masakrohet
barbarisht nga hordhit malazeze n Plan
t Dukagjinit s bashku me 79 malsor
t tjer njherazi duke qen dhe sot e
ksaj dite jo vetm nj pishtar i madh i
patrio zmit, por dhe legjend e madhe
lu e. Ai sht prmendur dhe n momentet e historiografis s dikurshme,
por n shum raste sht anashkaluar
nga ajo pr shkak t veprimtaris an komuniste t djalit t j Pjetr Shpendi n
vi n 1944. Nj lu tar si ai, nj person i
vegjlis s krahins s Dukagjinit, duhej
nderuar dhe ksaj rradhe shtatorja e j
sht n t mir t historis dhe moment pr t reflektuar pr t.
Marr nga gazeta Sot, date 17 korrik

+
VEPRIMTARI

nr. 141,, korrik 2015

Dita e Bjeshks n Theth

Dita e bjeshks sht propozuar nga

Administrata e Zonave te Mbrojtura te
Qarkut Shkoder, sht diskutuar me
banoret e zons se Thethit dhe pronare e
buj nave dhe sht rene dakord qe dita
e bjeshks te jete 25 qershor.
Dita e bjeshks sht ne vetvete nje
dite e veante pr te gjith banore e zons se Thethit, sht dita kur banoret e
ksaj zone ojn bag t ne bjeshke ku
te gjith banoret jan te angazhuar ne
ket eveniment, sht nje dite shprese,
pas nje dimrit te gjate qe mbretron
ne kt zone. Dita bjeshks sht edhe
nje dite e rndsishme takimi i te gjith
banorve, pronarve te buj nave dhe
administrats se zonave te mbrojtura pr
te shkmbyer prvojat dhe eksperiencat
me te mira qe kane te gjith aktoret qe
operojn ne parkun kombtar Theth.
Agenda e dits se bjeshks ishte
shume pasur me tema ka te ndryshme
ku referuan tema ka te ndryshme.

Drejtori i AKZM z. Zamir Dedej foli mbi

rolin e shume te madhe qe kane administrata e zone se mbrojtur ne ruajtjen dhe
menaxhimin e zonave te mbrojtura dhe
ne vean te parkut kombtar ne Theth,
sfidat qe presin kt administrate ne ardhmen. Rritjen e kapaciteteve njerzore,
prmirsimin e infrastrukturs, edukimin
mjedisor. Ndryshimin e koncep t te funksionit te administrats se zons se mbrojtur duke prqendruar jo vetm ne ruajte
e ne menaxhim te parkut por edhe si promovues vlerash te bukurive natyrore dhe
te Biodiversite t, trajnime te guidave turis ke si dhe te pronarve te buj nave pr

11

tema te ndryshme qe lidhen me turizmin,

agrobiodiversite n komunikimin, bash-

menaxhimin e vlerave te rralla qe ka zone

ne fuksion te zhvillimit te turizmit te qen-

Inaugurimi i nje tabele informa ve nga

GIZ(CABRA)

kpunimin dhe turizmin e qendrueshem

etj.
Profesor Luigj Shy foli mbi historin
e zons se Thethit ku dhe shtrihet dhe
parku kombtar.
Ndrsa Zef Bari foli mbi traditat dhe zakonet te zons se Thethit.
Ing. z. Nihat Drago prfaqsues i INCA
foli mbi zoonimin e parkut te alpeve i cili
do te kt nj siprfaqe 85000Ha ku do
te jen bashk Vermoshi, Boga, Thethi,
Valbona dhe Lumi i Gashit.
Disku mi me aktoret lokale do te jete
vazhdueshm, i pa nderprere pr te patur sa me harmoni mes te gjith aktorve
shtetrore dhe lokale ne ruajtjen e dhe

drueshem pa i cenuar keto vlera.

Z. Luan Dervishej GIZ(CABRA) trajtoj
temen e agrobiodiversite t ne zonen e
alpeve, zhvillimi i qndrueshm te turizmit. Dha disa te dhna mbi nje projekt
qe po zbatohet ne disa fermer ne Theth
dhe ne Nderlysa, ku jan ndrtuar disa
sera pr kul vimi e llojeve autoktone te
domate, kastravecit dhe llojeve te tjera
qllimi sht te ruhet pasuria gjene ke
e ksaj zone si dhe arritja e mbulimit te
nevojave te turizmit qe ka zona.

N kt dit u arrit q t promovohen vlera t zons se Thethit qe shtrihet

parku kombtar e cila u arrit shume mire
nprmjet disa mediave kombtare dhe
lokale TVSH, VIZION PLUS, TOP NES, TV
KOPLIKU, STAR PLUS etj, si dhe media
shkruar kombtare dhe ndrkombtare
etj.
U hodhn piketat e shndosha pr vin e ardhshm.
U krijua nje ure e re lidhse shume e
mire mes administrats se parkut (AdZM),
banorve, pronarve te buj nave, operatore turis ke, pushte t lokale.

Koncer muzikor me grupin Treva

Me kngtaret Z. Ndue Shytani dhe Z.
Fran Kodra.

TONIN MACAJ

Mehmet Shpendi arriti panteonin e pavdeksis

Me 16-07-2015 Sot n zbulimin e shtatores s Mehmet Shpendit .
MEHMET SHPENDI NDERI I KOMBIT,
NE PANTEONIN E PAVDEKSISE
Me ceremoni shum t bukur, n t
gjitha drej met, sot me datn 16 korrik
2015, u prurua shtatorja n bronz e atdhetarit Mehmet Shpendi n sheshin e Zons Industriale t qyte t Shkodr. Shtatorja sht e art 2.5m dhe s bashku me
bazamen n ne 3.7m. Skulptori Skender
Kraja e ka punuar me shum pasion.
N kt ceremani morn pjes shum
qytetar t Shkodrs, Dukagjinit, Malsis s Madhe, Mirdits, Nikaj Mrturit,
Tirans,bashkatdhetar nga Kosova,
Mali i Zi, etj. Erdhn pr t marr pjes
n kt ceremani edhe disa bashkkrahinar nga Nju Jorku, t cilt mbajtn edhe
peshn kryesore t fondeve financiare ,
erdhn nga Brukseli, Italia, etj.
Erdhn edhe t drguar t President t Republiks t cilt dorzuan edhe
dekoratn e lart Nderi i Kombit familjarve pasardhs t Mehmet Shpendit.
Erdhn edhe Zv/ ministri i mbrojtjes, dhe
Zv/ ministri i kulturs, si dhe pothuaj t
gjith drejtuesit vendor t Shkodrs. Banda e qyte t mbushi mjedisin me bukurin dhe ngujt e saj t bukur dhe t fuqishm. Vendi qe zbukuruar me flamur

Kombtar dhe t shoqats Dukagjini. Nj

grup i madh t rinjsh ishin veshur m
veshjet tradicionale t krahins s Dukagjinit. Megjithse nj vap prvluese,
kjo ceremani shkoi krejt mir. Pas zbulimit, n shtatoren e Mehmet Shpendit u vendosn tufa me lule edhe nga
vllezrit ton jash kufirit shtetror t
+

Shqipris. Pastaj u organizuar nj drek

shum e kndshme n Bar restorant
Tradita, me pronar zo n Gjon Dukgilaj,
ku pr disa or vloj knga e vallja si dhe u
bn shum prshndetje, u bn foto si
kuj m i ksaj dite t shnuar pr komunite n dukagjinas dhe shkodran, pse jo
edhe kombtar.

Mehmet Shpendi arri

pavdeksis.

panteonin e

Frasher Racaj
Sekretar i Shoqats
s Vllazris Kosov - Malsi e Madhe
Mar n Dreshaj

nr. 141,, korrik 2015

12

FALEMINDERIT MIQ!

PRSHNDETJE N DITN E PRURIMIT T SHTATORES S MEHMET SHPENDIT

N rreshtat e Himnit ton kombtar,

midis t tjerash thuhet:
...Trim burr quhet dhe nderohet ,
atdheut kush iu b therror.
Prjet ai do t kujtohet
mbi dh, nn dh si nj shenjtor...
Kjo prmendore historike e Mehmet Shpendit, pr veprn e j heroike,
punuar me mjeshtri dhe shum
frymzim nga skulptori Sknder Kraja,
ndihmuar nga bashkatdhetart dhe
m gjer, por edhe nga dukagjinasit
ton ktu, me mendimin, punn dhe
organizimin e palodhur t shoqats
Atdhetare Dukagjini flet shum pr
t shkuarn ton, kshillon pr t sotmen dhe hedh vshtrimin drejt t ardhmes. Mehmet Shpendi, jeta e j dhe
bashklu tarve t j, t mishruara
n kt shtatore, ishin n nj koh kur
nuk ishim ne, por, q ne t ishim sot,
e do t qndroj ktu, si dshmi pr
brezat edhe pasi t largohemi ne nga
kjo bot.
Nderi dhe lavdia u takon atyre q
nuk shkojn n kuvende apo fron n
e lu s me dy mendje, a po vendosim apo e lm hapur kuvendin, apo
po shkojn n lu pr t fitur apo
po bjm si t shohim, por shkojn t
vendosur pr lu dhe fitore, u takon
atyre q nuk kursejn jetn e tyre pr
t ardhmen e popullit, pr liri e prparim
shoqror.
Ndr dhe lavdi pr jet veprs s
Mehmet Shpendit dhe bashkudhtarve
t j pr n botn tjetr n vern e vi t
1915 n Malet e Planit t Dukagjinit,
detyruar nga plumbat e pamshirshm
t armve armike, nga plumbat e
pushtuesve e tradhtarve. Gjakun e t
rnve pr liri e prparim shoqror bie
dielli e nuk e than, bie shiu e nuk e lan.
Kshtu ndodhi edhe m gjakun e t rnve n Plan, i cili nuk sht thar, e
as nuk sht lar edhe pse kan kaluar
100 vjet, e kshtu do t jen edhe n t
ardhmen.
Njeriu vdes kur harrohet. Ata q pr atdhe, pr prparim e zhvillim nuk kursyen
asgj natyrisht q varrosen nj dit, por
nuk vdesin. Ata nuk harrohen prandaj nuk
vdesin. T ll do t mbeten gjithmon
Mehmet Shpendi s bashku me trimat e
trimreshat dukagjinase q dhan jetn
n Malet e Planit n at ver t nxeht
nga dielli i kohs por m shum nga flaka
e pushkve vrastare t pushtuesve e nga
zjarri i shtpive t djegura.
Njeriu edhe mund t bie, por i lumtur
sht ai q ngrihet prsri. Ata q kan

dhn dhe japin jetn pr lirin e prparimin e vendit t vet ngjiten n piedestalin
e historis pr t mos u harruar kurr.
T ll jan dhe do t mbeten t gjith

ata burra e gra nga Dukagjini q u bn

flakadan pr tu ndriuar n shekuj rrugn
brezave.
Gjaku i Mehmet Shpendit dhe trimave
e trimreshave q vdiqn bashk, nn
breshrit e barbare t pushkve armike,
rrodhi s bashku me ujin e pastr t lumit
Kir dhe ja ku mbiu, ktu po buz Kirit, kjo
prmendore e pavdekshme, n gjirin e
Shkodrs mikpritse, n Shkodrn e historis dhe kulturs s lasht dhe t re.
Ata q vdiqn ato dit korriku n Plan,
kapn, balllart, panteonin e lavdis s
prjetshme.

Fjala, besa, nuk vriten, nuk pushkatohen, nuk dobsohen. I ll ishte edhe
qndrimi i Mehmet Shpendit m bashklu tart e j, t cilt nuk u gjunjzuan
edhe pse t lidhur n pranga, edhe pse
t rrethuar nga tytat dhe bajonetat e armve armike, por n momentet e fundit
u uan al bashklu tarve t tyre me
shenjn t trhiqet gackeqja e pushks
q do t thoshte t mos dorzoheshin,
por t vazhdonin qndresn.
Shoqata Atdhetare Dukagjini dhe
mbshtetsit e saj, synuan q t gjejn

pika q na bashkojn. Dgjuam ata q

prodhonin pse, por prpoqm vet,
dhe bashkpunuam ngusht m ata q
prodhuan ide. N guxuam, guxuam, dhe,

me miq e shok ja dolm. Kjo kmbngulje, kjo vendosmri, ky bashkpunim

dhe kjo mbshtetje e gjer, bri t mundur q sot t jemi ktu, nn hijen e
shtatores s atdhetarit Mehmet Shpendi.
T dashur pjesmarrs!
T afrmit e Mehmet Shpendit, Shoqata Atdhetare Dukagjini, mbar Dukagjini, mbar Shkodra, sot, kan dy gzime.
Mehmet Shpendi ka hyr n histori me
veprn dhe gjakun e j prej 100 vjetsh,
por sot po vendoset n piedestalin historik q meriton. N nder dhe respekt t j
dhe gjith malsorve dukagjinas e m
gjer, Presiden i Republiks i ka br
nj nga dhuratat m t muara q mund
t jen n nj rast t ll, dhurat q e
vendos Mehmet Shpendin n altarin e
Kombit Shqiptar, si vlersim i veprs s
pavdekshme t j.
Me kt rast, t dashur miq, Ju uroj
mirseardhjen dhe Ju prshndes me
shum respekt, n emr t Kryesis s
Shoqats Atdhetare Dukagjini.
Faleminderit q na nderuat me pjesmarrjen tuaj!
Prshndetje pr Presiden n e Republiks, Zo n Bujar Nishani, pr vmendjen,
respek n dhe vlersimin e treguar ndaj

Mundsoi Bo min:
GJERGJ LEQEJZA

REDAKSIA
Kryeredaktor: Luigj Shyti
Redaktor: Lazr Stani, Roza Pjetri, Prel Milani, Lazr Kodra,
Suela Ndoja, Zef Nika, Zef Gjeta, Lulash Brigja

veprs s Mehmet Shpendit, ndaj Shoqats Atdhetare Dukagjini, ndaj komunite t dukagjinas dhe shkodran kudo
q ndodhen. Prshndetje Sekretarit t
Prgjithshm t Presidencs
Zo t Florian Nuri dhe grupit
q e shoqron sot ktu.
Prshndetje Zv/ministrit
t Mbrojtjes zo t Petro Koi,
Zvends Ministrit t Kulturs zo t Zef uni. Kryetarit
t Kshillit t Qarkut Shkodr
zo t Maxhid Cungu, Kryetarit
t Bashkis Lorenc Luka dhe
Kryetarit t Kshillit t Bashkis Bardhyl Lohja, pr pjesmarrjen dhe mbshtetjen e
tyre.
Prshndetje me shum
respekt t gjith dhuruesve
q bn t mundur mbulimin
e shpenzimeve pr ngritjen e
shtatores s Mehmet Shpendit q po prurojm sot dhe
at t Mar n Camajt s afrmi, veanrisht bashkkrahinart ton, dhe m gjer,
n Nju Jork, t cilt mbajtn
edhe peshn kryesore, por
edhe, antarve t shoqats dhe dashamirsve t saj
n Shqipri, t afrmeve t
Mehmet Shpendit, bashkkrahinarve
ton n Miigan, n Belgjik, etj. pr ndihmesn e tyre. Prshndetje bashkkrahinarve ton q kan udhtuar nga larg
pr t marr pjes n kt ceremoni, Zon Tom Balbona dhe Pero Vuksanaj nga
Nju Jorku gjithashtu vllezrit Lulash dhe
Fran Piniqi nga Brukseli.
Prshndetje skulptorit Sknder Kraja
q e realizoi me dashuri kt vepr.
Prshndetje shum miqsore pr
vllezrit ton nga Kosova, nga Mali i Zi,
Mirdita, Malsia e Madhe, Nikaj Mrturi,
etj. q na nderuan me pjesmarrjen e
tyre.
Prshndetje gjith atyre t uarve
dhe dashamirve q kishin dshir q t
merrnin pjes n kto ceremoni, por q
nuk patn mundsi q t vinin.
Prshndetje e veant Pecajve t
Shals, toks, truallit, ku u lind Mehmet
Shpendin, dhe s bashku me Shaln, Dukagjinin dhe Shqiprin e mbshtetn, e
rritn dhe e burrnuan.
Me prulje dhe shum respekt, edhe
nj her, ju themi t gjithve mirsardht dhe shum faleminderit.
Luigj SHYTI,
16 korrik 2015

cmyk